Suriye`nin Kültürel Mirasının Korunmasına Yönelik UNESCO

SURĠYE’NĠN KÜLTÜREL MĠRASININ KORUNMASINA YÖNELĠK
UNESCO GENEL DĠREKTÖRLÜĞÜ’NÜN ÇALIġMALARI
1. Suriye’deki iç durum çerçevesinde, şiddet olaylarının tarihî alanlara yakın yerlerde cereyan
etmesi ve başta Dünya Miras Alanları olmak üzere kültürel mirasın çatışmalardan etkilendiği
yönünde basında haberlerin yayınlanması üzerine konu 2012 yılının başında UNESCO’nun
gündemine taşınmıştır.
2. 27 Şubat-9 Mart 2012 tarihleri arasında yapılan UNESCO’nun yönetsel organı olan
Yürütme Kurulu’nun (YK) 189. toplantısının gündeminde “UNESCO’nun Suriye’deki
Duruma Yanıtı” başlıklı bir madde de yer almıştır.
Sözkonusu gündem maddesi çerçevesinde, 8 Mart günü yapılan YK Genel Kurul oturumunda
oylama sonucu kabul edilen örneği ilişik kararda, Suriye’de kötüleşen durumdan ve siviller,
çocuklar ve gazetecileri etkileyen baskılardan duyulan ciddi endişe dile getirilmiş; Suriye
Makamlarınca UNESCO’nun görev alanına giren tüm konularda yaygın ve sistematik insan
hakları ihlalleri kınanmış, Suriye makamları insan hakları ihlallerine derhal son vermeye,
başta çocuklar ve öğrenciler olmak üzere halkını korumaya, ifade, iletişim özgürlüklerini
yeniden tesis etmeye ve kültür mirasını muhafazaya çağrılmıştır.
Kararda ayrıca, Genel Direktör anılan kararın uygulanması ve UNESCO, koşullar
elverdiğinde görev alanına giren özellikle eğitim, ifade özgürlüğü, iletişim ve kültür mirasının
korunması konularında UNESCO’nun asli rolünü yeniden üstlenmesi amacıyla tüm mümkün
önlemleri almaya davet edilmektedir.
3. Suriye’nin kültürel mirasının korunmasına ilişkin olarak UNESCO Genel Direktörü Irina
Bokova tarafından 30 Mart 2012 tarihinde Suriye’de tüm taraflara muhatap bir çağrıda
bulunulmuştur.
Bokova, Suriye’nin kültürel mirasının ülkedeki çatışma ortamından dolayı tehdit altında
olduğuna yönelik basında bazı haberlerin yer aldığına işaretle, eşsiz alanların olası
tahribatından duyduğu endişeyi aktarmış ve bütün taraflara Suriye’nin seçkin kültürel mirasını
korumalarına yönelik çağrıda bulunmuştur. Genel Direktör ayrıca 1970 Sözleşmesi
çerçevesinde, Suriye kaynaklı kültürel varlıkların yasadışı ticareti konusunda uluslararası
alandaki ilgili kurumları uyarmış, ayrıca Suriye’deki dünya miras alanları dâhil kültürel
mirasın maruz kaldığı tahribatın boyutlarının tespit edilmesi ve ülkede durumun el vermesi
hâlinde koruma planlarının hazırlanması hususunda UNESCO’nun yardıma hazır olduğunu
ifade etmiştir.
UNESCO açıklamasında ayrıca, UNESCO’nun yıl başında Suriye’nin UNESCO’daki Daimi
Temsilciliği aracılığıyla Suriye makamlarını ülkedeki kültürel mirasın korunmasını
sağlamaları hususunda ikaz ettiği belirtilmiştir.
4. Genel Direktör Bokova “International Herald Tribune” gazetesinin 7-8 Nisan 2012 tarihli
nüshasında “Culture under fire” başlığı altında yayınlanan makalesinde ise, Mali ve
Suriye’de Dünya Miras Alanlarına çok yakın bölgelerde meydana gelen çatışmalara atıfla,
uluslararası toplumda Suriye ve Mali’deki kültürel miras alanları ve kültürel objelerin
korunmasının sadece barış zamanına ait bir mesele olmadığı, barışın kültür için olduğu kadar
kültürün de barış için önemli olduğu hususunda farkındalık yaratma çabalarını sürdürmüştür.
5. UNESCO Genel Direktörü, üye ülkelere gönderdiği mektuplarda, Suriye’nin taşınabilir
kültürel varlıklarının sürmekte olan çatışmalar bağlamında yağma edildiğine ilişkin haberler
yayınlandığına dikkat çekerek, bu eserlerin uluslararası sanat piyasasına satışa sunulması riski
bulunduğunu, UNESCO’nun INTERPOL, Dünya Gümrükler Örgütü, Fransa ve İtalya
emniyet makamlarının keyfiyete dikkatini çektiğini, 30 Mart 2012 tarihli açıklamasıyla
uluslararası toplumu uyardığını, bu tür yağma ve hırsızlığın 1970 tarihli “Kültür Varlıklarının
Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması UNESCO
Sözleşmesi”nin açık ihlalini oluşturduğunu belirtmiş ve ülkemiz makamlarının bu eserlerin
ithal, ihraç ve ticaretinin önlenmesi amacıyla mümkün olan özeni göstermeleri çağrısında
bulunmuştur.
6. UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin 24 Haziran-6 Temmuz 2012 tarihleri arasında St
Petersburg’ta yapılan 36. dönem toplantısında, Dünya Miras Alanlarının Koruma Durumu
gündem maddesi altında Suriye’nin Kuzeyindeki Antik Köyler’in (Ancient Villages of
Northern Syria) koruma durumu da ele alınmış, Alan hakkında kabul edilen 36 COM 7B.58
sayılı kararda, ülkedeki mevcut durum, can kayıpları ve alana yönelik olası tehditlerden azami
derecede endişe duyulduğu ifade edilerek, alanla ilgili olarak Suriye’den gerekli önlemleri
alması talep edilmiştir.
7. Son olarak Halep’te meydana gelen çatışmalar çerçevesinde UNESCO Basım Birimince 26
Temmuz 2012 tarihinde yapılan açıklamada, UNESCO Genel Direktörü’nün Halep’te
meydana gelen çatışmalardan endişe duyduğu ifadeyle, Halep’in Dünya Miras Alanı Tarihî
Kenti başta olmak üzere Suriye’nin Dünya Miras Listesine kayıtlı Alanlarında tahribatın
boyutlarına ilişkin değerlendirme yapılmasının mevcut güvenlik durumundan dolayı mümkün
olmadığı belirtilmiştir, Genel Direktörün 30 Mart 2012 tarihinde yaptığı çağrıyı tekrarladığı
kaydedilmiştir. Açıklamada ayrıca, Suriye’nin kültürel mirasının yağmalanmasından da
endişe edildiği, bu konuda ilgili uluslararası kuruluşlar ile Suriye’ye komşu ülkelere gerekli
uyarılarda bulunulduğu belirtilmiştir.
8. Kültür işlerinden sorumlu UNESCO Genel Direktör Yardımcısının, uzmanlarla istişare
hâlinde, kültürel varlıkların tahribatı ve kaçakçılığı konularına ilişkin Suriye’deki durumu
günlük olarak takip ettiği öğrenilmiştir.
10. UNESCO Genel Direktörü İrina Bokova 1 Ekim 2012 tarihinde, Suriye’nin Dünya Miras
Listesi’ne kayıtlı altı alanından biri olan Halep’teki pazar yerlerinin bir yangın sonucu ciddi
şekilde zarara uğramasından duyduğu endişeyi dile getiren ve bu olayı kınayan bir açıklama
yayımlamıştır.
Açıklamada,
-Suriye’nin, Silahlı Çatışma Halinde Kültürel Varlıkların Korunmasına ilişkin 1954 Lahey
Sözleşmesi’nden kaynaklanan yükümlülükleri bulunduğu hatırlatılmakta,
-Tüm ilgili taraflar, Suriye’nin yeniden yapılanmasına katkıda bulunacak olan “insanlık
tarihi”ne ait yapıları her vasıtayla korumaya davet edilmekte,
-UNESCO’nun, Halep Pazar yerlerinin ve Suriye’nin diğer kültürel varlıklarının korunması
için sahip olduğu uzmanlığı ve desteği sağlamaya hazır olduğu, güvenlik durumu izin verdiği
anda Genel Direktör’ün Suriye’deki kültürel mirasın durumunu tespit ve acil yardım amacıyla
bir ekip göndereceği belirtilmektedir.
11. Dünya Miras Sözleşmesinin 40. yıldönümü vesilesiyle 3 Ekim günü UNESCO
merkezinde Taraf Devletler ve Uzman Kuruluşların katılımıyla düzenlenen “The World
Heritage Convention: Thinking Ahead” toplantısının açılış konuşmasının başında UNESCO
Genel Direktörü Bokova, kültürel mirasının Mali, Suriye ve Libya’da saldırı altında olduğuna,
Halep’in tarihi kentinin yanmakta olduğuna dikkat çekmiş ve UNESCO’nun giderek artan
şekilde BM Güvenlik Konseyi’ni bu konularda uyardığını ve kültürel mirasın çatışmalardan
korunması konusuyla maalesef daha fazla ilgilenmek durumunda kaldığını kaydetmiştir.
Bokova, BM ve Arap Birliği Özel Temsilci Brahimi ve BM Güvenlik Konseyi Başkanı ile
geçtiğimiz hafta New York’da görüştüğünü ifadeyle, kültür konuları ile kültürel mirasın
uluslararası barış ve istikrarın unsurları olarak artan ölçüde kabul gördüğünü belirtmiştir.
12. 8 Ekim 2012 tarihinde başlayan 190. UNESCO Yürütme Kurulu (YK) Genel Kurulu’nda
YK Başkanı Cummins ile UNESCO Genel Direktörü Bokova yaptıkları açılış
konuşmalarında, Suriye'de yokolma riski altında bulunan miras alanlarına dikkat çekmişlerdir.
13. UNESCO Genel Direktörü Bokova’nın Suriye’nin kültürel mirasının tahrip edilmesinden
duyduğu endişeye ilişkin UNESCO Basın Birimince 12 Ekim günü yayınlanan açıklamada,
Bokova’nın, özellikle bazı Dünya Miras Alanlarına yakın bölgelerde olmak üzere Suriye’de
şiddetin tırmanmasından büyük endişe duyduğu ifadeyle, Genel Direktörün Suriye’nin
kültürel mirasının korunmasına yönelik olarak ilgili bütün taraflara 30 Mart 2012 tarihinde
yapmış olduğu çağrıyı tekrarladığı kaydedilmektedir.
Açıklamada Genel Direktörün, son olarak Halep’teki Umayyad Cami’nin tahrip edildiğine
ilişkin haberlerin mevcut olduğunu, tahribatın boyutu hakkında henüz bilgi sahibi
olmadıklarını belirttiği ayrıca Dünya Miras Listesine 2011 yılında kaydedilen Suriye’nin
kuzeyindeki “Antik Köyler” bölgesinde de ağır çatışmaların meydana geldiğini kaydettiği
ifade edilmekte ve Bokova’nın ilgili bütün taraflara kültürel mirasın sembolik ve tarihî
değerini gözönünde tutmaları gerektiği yönünde bir kez daha çağrıda bulunduğu
belirtilmektedir.
14. Öte yandan UNESCO Dünya Miras Komitesi (DMK) Başkanı Kamboçyalı Sok An 10
Ağustos ve 4 Ekim 2012 tarihlerinde yapmış olduğu basın açıklamalarıyla “Halep Tarihî
Kentinin” korunmasına yönelik çağrıda bulunmuştur.
15. UNESCO Suriye’deki mirasın tahribat durumunu değerlendirmek için ülkeye bir
gözlemci heyeti göndermeye karar vermiş, ancak ülkedeki güvenlik durumunun BM personeli
bakımından yararttığı kısıtlamalar nedeniyle buna izin verilmemiştir.
Bu Bilgi Notu UNESCO Nezdindeki Türkiye Daimi Temsilciliği tarafından hazırlanmıĢ
olup ayrıntılara ve daha fazla bilgiye www.unesco.org adresinden ulaĢılabilir.