077-087Kan basinci

KL‹N‹K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Gelifl Tarihi/Received: 02/11/2009 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 04/01/2010
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤›
Aras›ndaki ‹liflki
Relationship Between Blood Pressure
and Alzheimer’s Disease
Yahya Karaman
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye
Department of Neurology, Faculty of Medicine, Gazi University, Ankara, Turkey
ÖZET
Girifl: Yafll› popülasyonda demans›n en s›k nedeni Alzheimer hastal›¤›d›r. Genelde Alzheimer hastal›¤› nonvasküler bir hastal›kt›r. Ancak vasküler faktörler Alzheimer için önemli risk faktörleri oluflturur. Vasküler ve Alzheimer tipi demanslarda en önemli
vasküler risk faktörü kan bas›nc› seviyelerindeki de¤iflikliklerdir. Yap›sal beyin de¤ifliklikleri konusunda kan bas›nc› ile Alzheimer hastal›¤› aras›ndaki iliflkiler tam olarak aç›kl›k kazanmam›flt›r ve bu konu halen tart›flmal›d›r. Kan bas›nc› ile demans aras›ndaki iliflkiler epidemiyolojik incelemelerde farkl› yorumlanmaktad›r. Araflt›rman›n amac› kan bas›nc› de¤ifliklikleri ile Alzheimer hastal›¤› aras›ndaki iliflkiyi, nab›z bas›nc›n›n Alzheimer hastal›¤› için öncü bir bulgu olup olmad›¤›n› incelemektir.
Materyal ve Metod: Bazal de¤erleri farkl›l›k göstermeyen 22 normotansif, 30 hipotansif ve 16 hipertansif Alzheimer hastas›n›
mini mental durum de¤erlendirme desti, vasküler risk faktörleri, günlük yaflam aktivitesi, global bozulma ölçe¤i yönünden karfl›laflt›rd›k.
Bulgular: Vasküler risk faktörleri yönünden tansiyon arteryel de¤erleri ve nab›z bas›nc› de¤erleri farkl›l›k göstermemektedir.
Hipotansif olanlarda mini mental durum de¤erlendirme, günlük yaflam aktivitesi, global bozulma ölçe¤i skorlar› hipertansif ve
normotansif gruba göre önemli farkl›l›k gösterdi. Nab›z bas›nc› düflük olan Alzheimer hastalar›nda da mini mental durum de¤erlendirme, günlük yaflam aktivitesi skorlar› daha düflük bulundu ve global bozulma ölçe¤i daha kötü idi.
Sonuç: Alzheimer hastal›¤›nda hipotansiyon daha düflük kognitif fonksiyonlar› göstermektedir. Düflük nab›z bas›nc› Alzheimer
hastal›¤›nda daha belirgin risk faktörüdür (mini mental durum de¤erlendirme, günlük yaflam aktivitesi, global bozulma ölçe¤i düflük nab›z bas›nc› ile paralellik göstermektedir). Düflük nab›z bas›nc› Alzheimer hastal›¤› riskini art›rmaktad›r. Daha fazla hasta
popülasyonunda, uzun süreli progresif çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
Anahtar Kelimeler: Alzheimer hastal›¤›, kan bas›nc›, nab›z bas›nc›.
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence
Prof. Dr. Yahya Karaman
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dal›, Beflevler, Ankara/Türkiye
e-posta: [email protected], [email protected]
77
Karaman Y.
Relationship Between Blood Pressure and Alzheimer’s Disease
ABSTRACT
Introduction: The most common cause of dementia in elderly people is Alzheimer’s disease. Alzheimer’s disease is generally
considered to be a nonvascular disease, but vascular factors may contribute to its development. An important risk factor for developing dementia, both of the vascular and Alzheimer’s disease types, is blood pressure changes. It is unclear whether and which
structural brain changes could underlie the associations between blood pressure and clinical Alzheimer’s disease, and this subject is controversial. Epidemiologic studies of the association between blood pressure and dementia are interpreted differently.
The aim of our study was to investigate the relationship between blood pressure changes and Alzheimer’s disease to determine
whether pulse pressure was predictive of Alzheimer’s disease.
Materials and Methods: We compared 22 normotensive, 30 hypotensive and 16 hypertensive Alzheimer’s disease patients
with respect to mini-mental state examination, vascular risk factors, activities of daily living, and global deterioration scale, the
basic measurements of which showed no difference.
Results: Arterial blood pressure results and pulse pressure did not demonstrate any difference with regard to vascular risk factors.
Mini-mental state examination, activities of daily living and global deterioration scale scores in hypotensive patients seemed very different from those of hypertensive and normotensive patients. Patients with Alzheimer’s disease with lower pulse pressure scored as
incapable on mini-mental state examination and activities of daily living scores, and their global deterioration scale was low.
Conclusion: Hypotension indicates inability in cognitive functions in Alzheimer’s disease. In Alzheimer’s disease, low pulse pressure is a more identifiable risk factor (mini-mental state examination, activities of daily living, global deterioration scale related
to low pulse pressure). Lower pulse pressure is associated with increased risk for Alzheimer’s disease. Longer progressive studies in much larger patient populations are needed.
Key Words: Alzheimer’s disease, blood pressure, pulse pressure.
G‹R‹fi
Hipertansiyon ve demans eriflkin yaflta s›k görülen
hastal›klard›r. Altm›fl befl yafl ve üzerinde demans prevalans› %8-10, hipertansiyonun %30-50 civar›ndad›r
(1). Eriflkin yaflta demans›n en s›k nedeni Alzheimer
hastal›¤› (AH)’d›r, bunu vasküler demans izler. Hipertansiyonun, serebrovasküler hastal›k için majör risk
faktörüdür. Vasküler demans için de hipertansiyon
önemli bir risk faktörüdür. Etyolojisi kesin olarak vasküler bir patoloji ile izah edilemeyen primer dejeneratif
hastal›klardan AH için de vasküler faktörlerin önemli
bir risk oluflturdu¤u görülmektedir. AH’›n histolojik incelemeleri total beyin volümünde azalma, kortikal gri
cevherde incelme, ventriküler mesafelerin genifllemesi,
kortikal nöronal atrofi, ekstraselüler amiloid plaklar,
nöronal sitoplazma içinde nörofibriler yumaklar, beyaz
cevherde iskemik de¤iflikliklerdir (2-7). Klinik ve patofizyolojik olarak serebrovasküler hastal›k ile AH aras›nda sinerjik iliflkiler vard›r. Sistemik incelemeler ve
epidemiyolojik çal›flmalar ile nöropatolojik incelemeler
AH ile vasküler patoloji ve vasküler demans aras›nda
önemli ortak özellikleri ortaya koymufltur. Bunlardan
en önemlisi de kan bas›nc› de¤erleri ile AH aras›ndaki
iliflkidir (1,3,8-13).
78
Hipertansiyonun AH’dan çok vasküler serebral hastal›klar ve vasküler demanslar için bir risk faktörü oldu¤u eskiden beri bilinmektedir. Vasküler demans ile
AH’›n histolojik incelemeleri hipertansiyonun, diabetes
mellitus, obezite, hiperkolesterolemi, hiperhomosisteinemi, kardiyak hastal›klar, sigara ve alkol kullan›m›
gibi vasküler risk faktörlerinin vasküler demansta oldu¤u gibi AH’da da önemli risk oldu¤unu göstermektedir
(14,15). Strok, hemoraji, arteriosklerozis, lakünler, mikroinfarktlar, iskemik lökoensefalopati, amiloid anji-yopati gibi vasküler patolojik de¤ifliklikler Alzheimer hastalar›n›n beyin incelemelerinde %18-45 oranlar›nda
görülmüfltür (16). Mikrovasküler lezyonlar da AH ve
vasküler demans olgular›nda eflit oranlardad›r (17).
Hem yüksek hem de düflük kan bas›nc›, serebral
kan ak›m›nda azalma, iskemiye sensitif beyin dokusunun oluflumu ve medial temporal lob atrofisiyle birliktedir, beyaz cevher lezyonlar›, küçük infarktlar, mikroanjiyopati ve vasküler de¤iflikliklere, sekonder atrofi gibi serebrovasküler hasara neden olabilir (4,8,18).
Literatürde kan bas›nc› ile demans aras›ndaki iliflkiler epidemiyolojik olarak farkl› yorumlanmaktad›r.
Hem yüksek, hem de düflük kan bas›nc› de¤erleri kognitif azalma ve demans gelifliminde ve progresyonunda
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Karaman Y.
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤› Aras›ndaki ‹liflki
önemli rol oynar. Ciddi hipertansiyonun demans riskini
art›rd›¤› ifade edilmekle birlikte, düflük kan bas›nc› de¤erleri de kognitif fonksiyon bozukluklar›na neden olmakta, demans riskini, özellikle AH oluflumunu art›rmaktad›r (6,7,13-15,17,19-39).
Kan bas›nc› de¤erleri ile demans ve AH prevalans›
aras›nda birbirine uymayan oldukça kar›fl›k sonuçlar
görülmektedir.
Genç yafllarda (≤ 40 Y) hem düflük, hem de yüksek
kan bas›nc› seviyeleri kognitif fonksiyonlarda bozulmalara neden olmakta ve ilerisi için AH riski tafl›maktad›r.
Genç popülasyonda yüksek kan bas›nc› olanlarda baz›
kognitif testler (verbal ö¤renme, dikkat) düflük performans göstermifltir (23,40).
Genç yafllar için düflük kan bas›nc› ile kognitif fonksiyon bozuklu¤u aras›nda daha güçlü bir iliflki oldu¤u
belirtilmifltir (14,15,28,32,38). Kungsholmen incelemesi düflük kan bas›nc› de¤erlerinin majör vasküler faktörlerden ba¤›ms›z olarak kognitif bozuklu¤a neden oldu¤unu gösterir (25). Kan bas›nc› düflüklü¤ü (<130/70
mmHg) kognitif fonksiyon bozuklu¤u yapmakla birlikte
ileri yafllarda AH’a zemin haz›rlamaktad›r (34,37). Klinik olarak hipertansiyonun daha düflük demans prevalans› ile iliflkili oldu¤u da belirtilmektedir (36,41,42).
Di¤er yandan kan bas›nc› de¤erleri ile demans aras›nda bir iliflki olmad›¤› da belirtilmektedir (43).
Orta yafllarda (40-60 Y) yüksek kan bas›nc›n›n, geç
yafllarda kognitif bozukluk ve demans için risk faktörü
oldu¤u pek çok çal›flmada gösterilmifltir (6,15,17,20,4447). Orta yaflta kan bas›nc› ile demans aras›ndaki iliflkilerin incelendi¤i longitudunal çal›flmalardan Framingham incelemeleri düflük kognitif performans›n orta yafl
hipertansiyonun özellikle tedavi edilmeyen olgularda
belirgin oldu¤unu göstermektedir (20,48). HonoluluAsia Aging çal›flmas› orta yaflta yüksek kan bas›nc›, ileri yafl için zay›f kognitif fonksiyonlar›n nedenidir (17).
Genel olarak yüksek kan bas›nc› de¤erleri geç yafl için
demans ve AH’a zemin haz›rlad›¤› yönündedir (15,47).
Kan bas›nc› seviyeleri en az 160/95 olanlar›n 140/90
mmHg olan bireylerden çok daha s›k AH’a yakalanma
riski vard›r. Orta yafllarda kan bas›nc› yüksek olanlar›n
yafllanmada nöritik plak, nörofibriler yumak ve hipokampal atrofi geliflme riski çok fazlad›r (17,45). Hiroshima çal›flmas› da orta yafllarda hipertansiyonun sadece
vasküler demansa neden oldu¤unu, AH ile iliflkisi olmad›¤›n› göstermifltir (12).
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
‹leri yafllar için (> 60 Y) yüksek kan bas›nc› ile kognisyonda azalma aras›nda önemli derecede iliflkiler bulundu¤u belirtilmektedir (6,19,21,27,49,50). Genelde
geç yafllar için; hipertansiyonun kognitif bozukluk yan›nda AH ile önemli iliflkisinin bulundu¤u yönündedir
(7,8,13,18,22,24,51). Kungsholmen incelemeleri yüksek sistolik kan bas›nc›n›n (>180 mmHg) demans ve
AH riskini %50 art›rd›¤›n› göstermifltir (25,35). Orta ve
ileri yafllar için özellikle 60 yafl ve üzerinde yüksek kan
bas›nc› ile AH aras›nda güçlü bir iliflki olsa da; hipertansiyon ve vasküler demans iliflkisi devaml›d›r. Baz›
çal›flmalarda kan bas›nc› ile kognisyon ve AH aras›nda
bir iliflki olmad›¤› da belirtilmektedir (52-54). Di¤er
yandan yafll›larda düflük kan bas›nc› ile AH aras›nda
iliflkiler oldu¤u belirtilmifltir. ≤70 mmHg düflük diyastolik kan bas›nc›, AH için normotansiflere göre iki kat
daha fazla risk faktörüdür (55). 160 mmHg’den afla¤›s›ndaki sistolik kan bas›nc› de¤erleri vasküler demans
için risk faktörüdür (56).
Yafll› popülasyonda düflük diyastolik kan bas›nc›-kan
bas›nc› (<70 mmHg) ve yüksek sistolik kan bas›nc›
(özellikle >180 mmHg), AH ile iliflkilidir. Yani nab›z bas›nc› artmas› önemli bir risk faktörü olarak görülmektedir (31,57,58). Di¤er yandan düflük nab›z bas›nc›n›n AH
riskini art›rd›¤› da belirtilmektedir (26,59). Düflük sistolik
kan bas›nc› ve yüksek diyastolik kan bas›nc› olanlarda
yani düflük nab›z bas›nc› daha fazla nöropsikolojik defisite neden olmaktad›r.
Biz AH’da kan bas›nc› ve nab›z bas›nc› de¤erlerini
inceledik ve buna iliflkin klinik, nöropsikolojik faktörleri tart›flt›k.
MATERYAL ve METOD
Bu çal›flma 2003-2008 y›llar› aras›nda Hastanemiz
Nöroloji Klini¤ine baflvuran; 65 yafl›n üstünde klinik
olarak AH tan›s› konulan 68 hastada yap›lm›flt›r. Klinik
olarak AH tan›s› “National Institute of Neurological
and Communicative Disorders and Stroke and AD and
Related Disorders Association (NINCDS-ADRDA)”-Nörolojik ve ‹letiflimsel Hastal›klar ve ‹nme/AH ve ‹liflkili
Hastal›k Ba¤lant›lar› Enstitüsü-kriterleri, demans tan›s› “Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM-IV”-Zihinsel Hastal›klar›n tan›sal ve ‹statistiksel El Kitab› 4. Bask›-kriterlerine göre
konulmufltur (60,61).
79
Karaman Y.
Relationship Between Blood Pressure and Alzheimer’s Disease
Hastalar›n nörolojik muayeneleri, nöropsikolojik
testleri, laboratuvar incelemeleri sonucu belirtilen kriterlere uymayanlar çal›flma d›fl› b›rak›lm›flt›r. Hastalar›n hepsine araflt›rmaya kabul edildiklerinin son bir ay›
içinde bilgisayarl› beyin tomografi veya beyin-manyetik
rezonans görüntüleme çekilmifl, AH d›fl›ndaki di¤er demanslardan ay›r›m› yap›larak demans›n di¤er nedenleri d›fllanm›flt›r. Hasta gruplar›nda t›bbi tedavi ile kontrol alt›na al›nabilen diyabet, koroner arter hastal›¤›
olanlar çal›flmaya dahil edilmifltir.
AH ile ciddi vasküler hastal›k ay›r›m›nda Hachinski
‹skemi Skoru kullan›lm›flt›r (62). AH ile ciddi vasküler
hastal›¤› ay›rmada (0-7) skorlar› aras› (0 vasküler risk
yok, 1-4 vasküler risk var, >4 ciddi vasküler hastal›k
var) de¤erlendirilmifltir. AH’› vasküler demanslardan
ay›rmak için vasküler demansa tan›s›nda NINDS-AIREN kriterleri kullan›lm›flt›r (63).
Mikst tipte demans› olanlar (AH+vasküler demans) araflt›rmaya dahil edilmemifltir. Strok öncesi demans› olanlar ile AH tespit edilenlerde daha önce strok
hikayesi olanlar çal›flmadan d›fllanm›flt›r.
Hastalara mini mental durum de¤erlendirme
(MMDD) testi, klinik demans ölçümü ve global bozulma
ölçe¤i uygulanm›fl ve normotansif, hipotansif, hipertansif hastalar bunlara göre karfl›laflt›r›lm›flt›r (64-66). Nöropsikolojik testlere uyum aç›s›ndan ileri derecede AH
olanlar ve kooperasyon güçlü¤ü bulunan hastalar al›nmam›flt›r.
Günlük yaflam aktiviteleri Lawton instrumental
günlük yaflam aktiviteleri scalas› kullan›larak de¤erlendirilmifltir (67). Fizyolojik ihtiyaçlar›n karfl›lanmas› ve
sosyal aktiviteler aç›s›ndan fonksiyonel ba¤›ms›zl›k ölçe¤i kullan›larak 14 ayr› puanlama ile hastalar›n kendi
bak›m›, sfinkter kontrolü, mobilite, lokomasyon, komünikasyon, sosyal kognisyon gibi basit ve enstrümantal
günlük yaflam aktiviteleri de¤erlendirilmifltir (67).
‹statistiki olarak incelenen gruplar aras›ndaki fark›n önemlili¤inde student t-testi kullan›lm›flt›r.
0.005’ten daha az de¤erler istatistiksel olarak anlaml›
kabul edilmifltir. Verilerin s›n›fland›r›lmas›nda ve de¤erlerin belirlenmesinde ki-kare testi kullan›lm›flt›r.
Gruplar aras› karfl›laflt›rmalar›n kovaryans analizi ANCOVA ile yap›lm›flt›r.
Kan bas›nc› manuel sphygomanometer ile standardize yöntemle, hasta oturur pozisyonda ve befl dakikal›k bir dinlenme süresinden sonra sol koldan ölçülmüfl-
80
tür. De¤erler tek bir ölçüm ile al›nm›flt›r. ‹lk ve son Korotkoff sesler s›ras›yla sistolik ve diyastolik kan bas›nc› olarak de¤erlendirilmifltir (68). Kan bas›nc› de¤erlerine göre: Sistolik kan bas›nc›n›n kategorize edilmesinde
<110 mmHg düflük, ≤ 140 mmHg (110-139) normal,
140-159 mmHg s›n›rda yüksek (borderline), ≥ 160
mmHg yüksek de¤erler olarak al›nm›flt›r. Diyastolik
kan bas›nc› de¤erleri için < 80 mmHg düflük, ≤ 90
mmHg (80-89) normal, 90-94 s›n›rda yüksek ve ≥ 95
mmHg yüksek olarak de¤erlendirilmifltir (69). Antihipertansif ilaç kullananlar de¤erlendirmeye al›nm›flt›r.
Hastalar›n %13.2 (9 hasta)’si geçmiflte antihipertansif
ilaç kullanan hastalard›.
Nab›z bas›nc› de¤erleri < 70 mmHg düflük, 70-84
mmHg orta, > 84 mmHg yüksek de¤erler olarak al›nm›flt›r (26).
BULGULAR
Altm›fl sekiz hastan›n 41 (%59)’i kad›n, 27 (%41)’si
erkek olup %32.4’ü normotansif, %23.5’i hipertansif,
%44.1’i hipotansif Alzheimer hastas› idi. Normal, yüksek ve düflük tansiyon de¤erleri olan hasta gruplar›
aras›nda e¤itim ve hastal›k süresi yönünden farkl›l›k
bulunmad›. Hipotansif gruptaki hastalar›m›z›n yafl ortalamas› normotansif ve hipertansif gruba göre daha
fazla idi [83.4 (8.4)]. Vasküler ve di¤er medikal hastal›klar yönünden ve vasküler risk faktörleri yönünden
farkl›l›k görülmedi. Dokuz hasta antihipertansif tedavi
görmekte olup, bunlar›n befli normotansif, dördü hipertansif hastayd› (Tablo 1).
MMDD’de hipotansiyonu bulunan hastalar›n puanlar› ortalamas›, hem hipertansif hem de normotansif
gruptakilere göre daha düflük ve bu de¤erler anlaml›
bulundu (Tablo 1).
Günlük yaflam aktivitesi ve global bozulma ölçe¤i
de¤erleri ortalamalar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda hipotansif
gruptaki hastalar›n de¤erleri ortalamas› di¤er iki gruba
göre anlaml› farkl›l›klar gösterdi. Klinik demans ölçe¤i
ortalamalar› hipo ve hipertansif grubun ikisinde de normotansiflere göre farkl›l›k gösterdi (Tablo 1).
Nab›z bas›nc› de¤erlerine göre karfl›laflt›r›ld›¤›nda
düflük nab›z bas›nc› bulunan hasta grubunun MMDD
testi, global bozulma ölçe¤i, günlük yaflam aktivitesi ile
ilgili de¤erlerin ortalamalar› nab›z bas›nc› yüksek olan
gruba göre ve nab›z bas›nc› normal hasta grubuna göre daha düflük bulundu ve bu sonuçlar istatistiki olarak
anlaml› idi (Tablo 2).
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Karaman Y.
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤› Aras›ndaki ‹liflki
Tablo 1. Hastalar›n tansiyon arteryel de¤erlerine göre s›n›flamas› ve karakteristik özelliklerinin gösterilmesi
Karakteristikler
Normotansif
Hipotansif
Hipertansif
Hasta say›s› (%)
22 (32.4)
30 (44.1)
16 (23.5)
Yafl (y›l) ortalama (SD)
77.2 (7.4)
83.4 (8.4)*
80.4 (7.7)
Cinsiyet (kad›n/erkek)
14/8 (36.6/34.4)
17/13 (56.6/43.4)
10/6 (62.5/37.5)
E¤itim (y›l) ortalama (SD)
7.4 (1.1)
6.9 (0.9)
7.2 (1.2)
Hastal›k süresi (y›l) ortalama (SD)
1.8 (0.4)
1.6 (0.3)
1.7 (0.4)
MMDD puanlar ortalama (SD)
19.1 (2.4)
14.3 (2.2)*
19.8 (2.6)
2 (9)
3 (10.0)
1 (6.2)
Miyokard infarktüsü ortalama (%)
1 (4.5)
-
1 (6.2)
Atriyal fibrilasyon ortalama (%)
1 (4.5)
1 (3.3)
1 (6.2)
-
-
1 (6.2)
Antihipertansif tedavi ortalama (%)
5 (22.7)
-
4 (25)
Sigara içimi ortalama (%)
6 (27.2)
6 (20)
4 (25)
Di¤er ilaç kullan›m› ortalama (%)
(antidepresan, antipsikotik)
3 (13.6)
4 (13.3)
2 (12.4)
16.4 (3.8)
14.7 (3.1)
15.6 (3.6)
Trigliserid ortalama, mg/dL (SD)
287.5 (16.6)
279.6 (16.1)
290.1 (17.6)
Total kolesterol ortalama, mg/dL (SD)
223.8 (16.5)
237.2 (17.9)
228.3 (15.7)
LDL kolesterol ortalama, mg/dL (SD)
124.6 (8.9)
137.5 (11.2)
142.4 (11.8)
B12 vitamini ortalama, pg/mL (SD)
334.6 (22.1)
357.7 (23.6)
364.6 (24.4)
9.5 (1.8)
11.1 (2.1)
10.5 (1.8)
Günlük yaflam aktivitesi ortalama (SD)
6.9 (2.1)
3.4 (0.9)*
8.7 (1.8)
Global bozulma ölçe¤i ortalama (SD)
6.1 (3.2)
8.3 (3.6)*
6.7 (3.3)
Klinik demans ölçe¤i ortalama (SD)
1.2 (0.3)
1.8 (0.5)*
1.7 (0.4)
Sistolik kan bas›nc› ortalama (SD)
134.6 (13.5)
96.7 (10.1)
170.7 (14.5)
Diyastolik kan bas›nc› ortalama (SD)
82.4 (10.1)
70.1 (8.7)
93.6 (13.7)
Vasküler-medikal hastal›k ve vasküler risk faktörleri
Diabetes mellitus ortalama (%)
Kalp yetmezli¤i ortalama (%)
Homosistein ortalama, µmol/L (SD)
Folat ortalama, ng/mL (SD)
* Hipotansif grubun de¤erleri ortalamas› hipertansif ve normotansif gruplar›n de¤erleri ortalamas› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda elde edilen sonuçlar her
iki gruba göre istatistiksel olarak anlaml›d›r.
Hipotansiyonu bulunan AH’da MMDD testi ortalamalar›nda ve günlük yaflam aktivitesindeki ortalamalarda düflük de¤erler ile demans›n klinik ölçe¤ini ve klinik derecelendirmeye göre a¤›rl›¤›n› gösteren global bozulma ölçe¤i ve klinik demans ölçe¤i de¤erlerindeki ortalamalar›n normotansif ve hipertansif hasta grubuna
göre farkl›l›¤› hipotansiyonun AH’da daha çok görüldü¤ünün delilidir.
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Hasta gruplar› aras›nda bazal de¤erlerde farkl›l›klar›n olmamas› (e¤itim, hastal›k süresi, vasküler
risk faktörleri gibi), hipotansiyonu olanlarda normotansif ve hipertansiflere göre istatistiki olarak farkl›l›k göstermeyen serum total kolesterol, LDL kolesterol, trigliserid, homosistein, B12, folat seviyeleri hipotansiyonun AH için ba¤›ms›z risk olabilece¤ini düflündürmektedir.
81
Karaman Y.
Relationship Between Blood Pressure and Alzheimer’s Disease
Tablo 2. Hastalar›n nab›z bas›nc› de¤erlerine göre s›n›flamas› ve karakteristik özelliklerinin gösterilmesi
Nab›z bas›nc› (mmHg)
Düflük
< 70
Orta
70-84
Yüksek
> 84
32 (47)
14 (20.6)
22 (32.4)
82.4 (5.9)
80.1 (5.4)
79.7 (5.2)
Cinsiyet (kad›n/erkek) (%)
18/14 (56.3/43.7)
6/8 (42.8/57.2)
12/10 (54.5/45.5)
E¤itim (y›l) ortalama (SD)
7.1 (1.7)
7.3 (1.6)
8.4 (1.8)
2 (6.2)
1 (7.1)
2 (9)
77.5 (9.4)
74.9 (8.7)
76.1 (10.3)
4 (12.5)
2 (14.2)
3 (13.6)
Hasta say›s› (%)
Yafl (y›l) ortalama (SD)
Vasküler hastal›k (%)
Nab›z h›z›, ortalama (SD)
Antihipertansif ilaç kullan›m› (%)
MMDD skor ortalama (SD)
16.4 (2.1)*
21.1 (3.1)
22.6 (3.3)
Sistolik kan bas›nc› ortalama (SD)
135.6 (12.9)
158.7 (14.1)
178.2 (16.5)
Diyastolik kan bas›nc› ortalama (SD)
75.8 (8.7)
81.6 (10.7)
88.5 (11.4)
Nab›z bas›nc› ortalama, mmHg (SD)
59.8 (8.6)
77.7 (5.1)
90.9 (11.0)
Günlük yaflam aktivitesi
3.7 (1.1)*
6.4 (1.2)
6.7 (1.8)
Global bozulma ölçe¤i
8.7 (3.2)*
6.1 (2.6)
6.7 (3.3)
Klinik demans ölçe¤i
2.1 (0.5)
1.4 (0.3)
1.3 (0.3)
Vasküler risk faktörleri**
* Düflük nab›z bas›nc› bulunan hastalar›n de¤erleri ortalamas› orta ve yüksek nab›z bas›nc› bulunan hastalar›n de¤erleri ortalamas› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda elde edilen sonuçlar her iki gruba göre istatistiksel olarak önemli bulunmufltur.
** Tablo 1’de de¤erlendirilen vasküler risk faktörleri nab›z bas›nc› düflük, orta ve yüksek hasta gruplar›nda karfl›laflt›r›ld› ve önemli farkl›l›k bulunamad›.
Hipotansif AH’da MMDD testlerde düflük ortalama
ile AH klinik derecelendirilmesindeki (global bozulma
ölçe¤i, klinik demans ölçe¤i gibi) yüksek ortalama de¤erleri ve daha düflük günlük yaflam aktivitesi de¤erleri, hipotansiyonu olan AH’da klini¤in normotansif ve
hipertansif AH grubuna göre daha kötü oldu¤unun göstergesidir.
TARTIfiMA
Kan bas›nc› ile AH nöropatolojisi aras›ndaki iliflkilerde en çok göze çarpan özellik kan bas›nc› art›m›n›n
daha çok serebral küçük damar patolojilerine neden oldu¤u fleklindedir. Yüksek kan bas›nc› seviyeleri hipokampal bölgelerde nörofibriler yumak ve amiloid plak
oluflumunu art›rd›¤› otopsi incelemelerinde görülmüfltür
(10). Klinik incelemeler ayn› nöropatolojinin düflük kan
bas›nc›na ba¤l› olabilece¤ini de göstermektedir (48,50).
82
Serebral ateroskleroz ve stroklar nörotik plak birikimi ile nörofibriler yumak oluflumunu art›rmaktad›r. Nörotik plak ve nörofibriler yumak oluflumu ile serebrovasküler hastal›klar aras›ndaki birliktelik nöropatolojik
olarak incelendi¤inde, nörofibriler yumaktan çok nöritik plak s›kl›¤› aras›nda güçlü bir birliktelik vard›r. Aterosklerozis yüksek oranda plak toplanmas›yla iliflkilidir
(4,8,23,26).
Kronik hipertansiyon aterosklerozise zemin haz›rlamakta serebral iskemik sürecin bafllamas›na neden olmaktad›r. Bu orta yafllarda (40-60) ileri yafl için AH’›n
patogenezine zemin haz›rlayan önemli risk faktörü olarak kabul görmektedir. Aterosklerozis hipertansiyon ile
sonuçland›¤› gibi hipotansif durumlardaki hipoperfüzyonun ciddi ateroskleroza sekonder geliflti¤i de belirtilmektedir (32,37,50,56).
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Karaman Y.
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤› Aras›ndaki ‹liflki
Korf, AH’› radyolojik ve klinik inceleme ile kan bas›nc› de¤erlerini karfl›laflt›rd›klar› çal›flmada hiper- tansiyonu olan hastalar›n periventriküler beyaz cevher lezyonlar›n› daha çok bulmufllard›r, bu baflka çal›flmalarda da gösterilmifltir (70-72). Kan bas›nc› de¤erleri ile
hipokampal atrofi aras›nda da önemli iliflkiler bulunmufltur. Küçük damar hastal›¤›na ba¤l› lezyonu olanlarda hipertansiyon çok daha s›k görülmekte ve AH’›n
bu tipinde (hipertansiyon ve periventriküler beyaz cevher hasar›) klinik tablo daha a¤›r ve daha h›zl› seyir
göstermektedir.
Serebral vasküler ve parankimal injürileri amiloid
birikimine neden olabilir. Kan-beyin bariyerinin bozulmas›, oksidatif stresin artmas› sitokin inflamasyonuna
neden olmas› gibi etkiler daha önceleri de rapor edilmifltir. Plazma homosistein seviyeleri, inflamatuvar sitokinler serebral vasküler hastal›k ve AH için ayn› risk faktörlerini oluflturabilirler. Kan bas›nc› yüksekli¤i ve düflüklü¤ü AH geliflimi yönünden ayn› patogeneze sahiptir. Biz aterosklerozise zemin haz›rlayabilecek vasküler
risk faktörlerini (diyabet, kalp hastal›¤›, sigara içimi, serum homosistein, trigliserid, kolesterol B12 vitamini ve
folat de¤erleri) kan bas›nc› de¤erlerine göre karfl›laflt›rd›¤›m›zda aralar›nda önemli farkl›l›klar bulamad›k.
Kan bas›nc› seviyelerindeki düflüklük klinik olarak
kognitif fonksiyonlarda çok yönlü bozukluklarla birliktedir. Özellikle yafll› popülasyonda (80 yafl ve üzeri) düflük kan bas›nc› de¤erleri kognitif bozulman›n iyi bir
göstergesi olarak ifade edilmifltir (39). Kungsholmen
çal›flmas›nda sistolik kan bas›nc›<140, diyastolik kan
bas›nc›<75 al›nm›fl, hipotansiyonun serebral perfüzyonu zay›flatt›¤› ve nörodejeneratif bir süreci bafllatt›¤› belirtilmektedir (73). Hipotansiyonun kapiller endotelyal hasar yapt›¤›, kan-beyin bariyerini bozdu¤u, serebral damarlarda amiloid birikimine neden oldu¤u, süperoksit radikallerin sal›n›m›n› art›rd›¤›, endotelyal yap› ve fonksiyonlar›n› de¤ifltirerek nöroplastisiteyi azaltt›¤› ve endotelyal kapiller bazal membranda kal›nlaflmaya ve kan ak›m›nda azalmaya neden olup kollajen
birikimi ve fibrozis yaparak bölgesel kanlanmay› iyice
bozdu¤u, nöronal dokunun nütrisyonel transportunu
azaltarak ve engelleyerek beyinde ayn› zamanda toksik
madde birikimine de neden olarak dejenerasyona zemin haz›rlad›¤› belirtilmifltir (25,36,37,39). Dolay›s›yla
demans riski artmaktad›r ve AH ile hipotansiyon aras›nda önemli bir iliflki mevcuttur. Bizim hastalar›m›z›n
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
%44.1’i hipotansif, %32.4’ü hipertansifti ve hipotansif olanlar›n yafl ortalamas› di¤er gruplara göre daha
yüksekti (83.4).
Düflük kan bas›nc› olan Alzheimer hastalar›n›n nöropsikolojik testleri, normal kan bas›nc› olan AH ile
karfl›laflt›r›ld›¤›nda özellikle dikkat ve haf›za ile ilgili
skorlarda daha düflük de¤erler göstermifltir (59). Demans›n ciddiyeti ile kan bas›nc› de¤erleri aras›ndaki
iliflki dikkat, haf›za, lisan, tan›ma, psikomotor fonksiyonlar ve günlük yaflam aktiviteleri de¤erlendirilerek
karfl›laflt›r›lm›fl ve düflük kan bas›nc› olanlarda dikkat,
haf›za, günlük yaflam aktivitesi azalm›fl olarak bulunmufltur (28,34). Kan bas›nc› düflük kiflilerdeki demans
tablosunun daha ciddi oldu¤u gözlenmifltir. Alzheimer
hastalar› ayn› yafllardaki normal popülasyon ve vasküler demans olanlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda AH olanlarda
düflük kan bas›nc› seviyeleri daha çok görülmüfltür,
vasküler demans olgular›nda ise hipertansiyon s›k bulunmufltur (%70) (37). Biz vasküler demanslar› incelemedik. Düflük kan bas›nc› olan Alzheimer hastalar›
MMDD ortalamalar› daha düflük (14.3), günlük yaflam
aktivitesi daha düflük (3.4), global bozulma ölçe¤i ile
klinik demans ölçe¤i ortalamalar› di¤er gruplara göre
daha a¤›r bir klinik oldu¤unu gösterdi (Tablo 1).
Baz› çal›flmalarda, ayn› yafllardaki kontrol grubunda %42.5 hipertansiyon varken, Alzheimer hastalar›nda hipertansiyon %25’tir (2,74). Bir baflka çal›flmada
hipertansiyon, AH’da %35, multiinfarkt demansta
%81 bulunmufltur (75). Longitudinal incelemeler 75-95
yafllar›nda sistolik kan bas›nc› ≤140 mmHg olanlarda
sistolik kan bas›nc› 141-179 olanlara göre demans aç›s›ndan daha riskli oldu¤unu göstermektedir (32,35).
Kungsholmen Projesi’nde alt› y›l boyunca inceledikleri hastalarda kan bas›nc› de¤erleri demans bafllang›c›ndan üç y›l önce düflük de¤erler göstermifltir ve düflük
kan bas›nc› seviyelerinin demans riskini önemli derecede art›rd›¤› belirtilmektedir (25). Bizim hastalar›m›z›n
AH klini¤i öncesi kan bas›nc› de¤erleri konusunda sa¤l›kl› bilgi elde edemedik, biz bu çal›flmay› progresif olarak sürdürmeyi hedefledik. Bu flekilde AH süresi içinde
kan bas›nc› de¤erleri konusunda daha sa¤l›kl› bilgi elde
edebilece¤imizi düflünmekteyiz.
Kan bas›nc› de¤erlerindeki de¤iflikliklerin AH için
risk faktörleri yönünden tart›fl›ld›¤› gibi, nab›z bas›nc›
de¤erleri de tart›flmal›d›r. Yafll› popülasyonda nab›z ba-
83
Karaman Y.
Relationship Between Blood Pressure and Alzheimer’s Disease
s›nc›nda yüksek de¤erler AH riskini art›r›r. Bu ciddi
ateroskleroz arteryel kal›nlaflma ile birlikte olabilir. Sistolik ve diyastolik kan bas›nc› de¤erleri aras›ndaki fark
yafll›larda AH için risk faktörüdür (26). Yani yüksek sistolik kan bas›nc› (>180 mmHg) ve düflük diyastolik
kan bas›nc› (<70 mmHg) yafll› popülasyonda AH riski
için daha da önemli görülmektedir (30,34,35).
Bizim çal›flmam›zda düflük nab›z bas›nc›n›n klinik
olarak daha a¤›r bir tablo yaratt›¤› görülmektedir. Nab›z bas›nc›n›n düflük oldu¤u grupta MMDD, günlük yaflam aktivitesi de¤erleri ortalamas› di¤er hasta gruplar›na göre (normotansif ve hipertansif) daha düflük bulundu. Global bozulma ölçe¤i de¤erleri ortalamas› daha
fazla idi. Vasküler risk faktörleri yönünden nab›z bas›nc› de¤ifliklikleri farkl›l›k göstermedi (Tablo 2). Diyastolik
kan bas›nc› de¤erlerindeki yükseklikten çok sistolik kan
bas›nc› de¤erlerinin düflük olmas›n›n bunu etkiledi¤ini
düflünmekteyiz. Bu konuda da literatürde tart›flmal› sonuçlar bulunmaktad›r. AH’da sistolik kan bas›nc› ve nab›z bas›nc› medial temporal lob atrofisi aras›nda lineer
bir iliflki oldu¤u belirtilmifltir. Özellikle geç dönem AH
olanlarda beyaz cevher lezyonlar›n›n hipertansiyon ile
önemli iliflkileri bulunmaktad›r (58). Hipertansif Alzheimer hastalar›nda AH’dan önce ve sonra sistolik kan bas›nc› de¤erleri ile iliflki saptanmam›fl, diyastolik kan bas›nc› AH bafllang›c›ndan sonra düflük de¤erler göstermifltir ve bu önemli bulunmufltur (31). Bu de¤ifliklikler
daha çok sistolik kan bas›nc› ile iliflkili görülmüfl, diyastolik kan bas›nc› ile iliflkili görülmemifltir. Bunun yan›nda tersi de yani hipotansiyonun kognitif bozuklu¤a neden oldu¤u, demans geliflme riskini art›rd›¤›, özellikle diyastolik kan bas›nc› yüksekli¤inin etkili olabilece¤i, yani
düflük nab›z bas›nc›n›n demansta önemli oldu¤u 10 y›ll›k prospektif bir çal›flmada gösterilmifltir (57).
Epidemiyolojik incelemeler ve randomize klinik çal›flmalar antihipertansif tedavinin demans ve stroka
ba¤l› kognitif bozulmay› önleyebilece¤i konusundad›r.
Antihipertansif tedavi beyin endotelyal hücrelerde anjiyogenezisin inhibisyonu ve fokal serebral perfüzyonu
düzelterek demans riskini ve hastal›k progresyonunu
yavafllatarak azaltmaktad›r. ‹leri yafllarda zay›f serebral perfüzyon nörodejenerasyonun bafllamas›nda ve
ilerlemesinde majör risk faktörlerinden biri olabilir,
kognitif bozulma ve demans›n klinik tablosunu h›zland›r›r (24,28,41). Ayn› flekilde hiperkolesterolemi de AH
için risk faktörü olarak gösterilmifltir (52,54). Bizim
84
hastalar›m›zdan antihipertansif tedavi gören 9
(%13.2) hastan›n 5 (%55.5)’i normotansif, 4 (%44.5)’ü
hipertansif grupta idi. Hastalar›m›zda önemli ölçüde
hiperkolesterolemi ve hiperlipidemi tespit edemedik.
Bu de¤erlerin ortalamalar› da gruplar aras›nda farkl›l›k göstermedi (Tablo 1).
Klinik incelemeler AH tan›s› konulduktan sonra kan
bas›nc› de¤iflikliklerinin oldu¤unu göstermektedir. Klinikopatolojik olarak kan bas›nc›n› regüle eden nöronlarda dejenerasyon ve fonksiyon bozuklu¤u yapabilece¤i fleklindedir (44,76-80). Buna yol açan da serebral
perfüzyonun bozulmas›na neden olan beyindeki vasküler fonksiyon bozukluklar› yani genellikle aterosklerozun neden oldu¤u küçük serebral infarktlar, mikroanjiyopatiler, amiloid anjiyopatilerdir. Bu de¤ifliklikler hem
hipertansiyon hem de hipotansiyon durumlar›nda görülmektedir (14,71,79,81,82).
Demans klini¤inin bafllamas›ndan önce kan bas›nc›
seviyelerinde de¤iflikli¤in var olup olmad›¤›, demans
bafllamas›yla kan bas›nc›nda de¤ifliklikler olup olmad›¤›
(yani kan bas›nc› de¤ifliklikleri mi demansa zemin haz›rlamaktad›r, yoksa demans tablosu ile kan bas›nc›nda
de¤ifliklikler mi olmaktad›r? Kan bas›nc› de¤ifliklikleri ve
demans birbirinden ba¤›ms›z m›d›r?) yüksek ve düflük
kan bas›nc›na ba¤l› mekanizmalar›n nörodejenerasyona
neden olup olmad›¤› tam olarak bilinmemektedir.
Biz nöropsikolojik de¤erlendirmelerde bu testlere
uyum aç›s›ndan ileri dönem ve kooperasyon güçlü¤ü
gösteren hastalar› çal›flmaya almad›k. Mevcut hasta popülasyonunda klinikte takip etti¤imiz hastalardan rastgele olarak ve bazal de¤erlere uyumu aç›s›ndan önemli
farkl›l›k göstermeyecek orta ve hafif derecedeki klini¤i
olan hastalarda bu çal›flmay› yürüttük. Çal›flmaya ald›¤›m›z hastalarda bu incelemenin kriterlerine uyan hasta
grubunu kan bas›nc› de¤erlerini önceden dikkate almadan çal›flmay› yapt›k. Bu çal›flmada Alzheimer hastalar› kan bas›nc› de¤erlerine ve nab›z bas›nc› de¤erlerine
göre ayr› ayr› de¤erlendirildi ve karfl›laflt›r›ld›.
Hastal›k semptomlar›n›n bafllamas›ndan önce sadece befl hasta antihipertansif tedavisi alt›ndayd›. AH öncesi kan bas›nc› de¤erleri konusunda hastalar›m›zdan
sa¤l›kl› bilgi elde edemedik. Ancak bu araflt›rma kapsam›ndaki hastalar› progresif olarak takip etmekteyiz.
‹leride hastal›k süresi içinde kan bas›nc› de¤erleri tekrar de¤erlendirilecek ve bu konuda prospektif çal›flmalara ›fl›k tutacakt›r.
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Karaman Y.
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤› Aras›ndaki ‹liflki
KAYNAKLAR
1.
Qiu C, Winblad B, Fratiglioni L. The age-dependent relation of
blood pressure to cognitive function and dementia. Lancet Neurol 2005; 4: 487-99.
2.
Corey-Bloom J, Galasko D, Hofstetter CR, Jackson JE, Thal LJ.
Clinical features distinguishing large cohorts with possible AD,
probable AD, and mixed dementia. J Am Geriatr Soc 1993; 43:
31-7.
3.
Fratiglioni L, Viitanen M, Bäckman L, Sandman PO, Winblad B.
Occurrence of dementia in advanced age: the study design of the
Kungsholmen Project. Neuroepidemiology 1992; 11: 29-36.
4.
de Leeuw FE, Barkhof F, Scheltens P. White matter lesions and
hippocampal atrophy in Alzheimer’s disease. Neurology 2004;
62: 310-2.
5.
Kivipelto M, Helkala EL, Laakso MP, Hänninen T, Hallikainen
M, Alhainen K, et al. Apolipoprotein E e4 allele, elevated midlife total cholesterol level, and high midlife systolic blood pressure are independent risk factors for late life Alzheimer disease.
Ann Intern Med 2002; 137: 149-55.
6.
Piguet O, Grayson DA, Creasey H, Bennett HP, Brooks WS, Waite LM, et al. Vascular risk factors, cognition and dementia incidence over 6 years in the Sydney Older Persons Study. Neuroepidemiology 2003; 22: 165-71.
7.
Tyas SL, Manfreda J, Strain LA, Montgomery PR. Risk factors
for Alzheimer’s disease: a population-based, longitudinal study
in Manitoba, Canada. Int J Epidemiol 2001; 30: 590-7.
8.
Borenstein AR, Wu Y, Mortimer JA, Schellenberg GD, McCormick WC, Bowen JD, et al. Developmental and vascular risk factors for Alzheimer’s disease. Neurobiol Aging 2005; 26: 325-34.
9.
Fratiglioni L, Viitanen M, von Strauss E, Tontodonati V, Herlitz
A, Winblad B. Very old women at highest risk of dementia and
Alzheimer’s disease: incidence data from the Kungsholmen Project, Stockholm. Neurology 1997; 48: 132-8.
10. Lawrence SH, Walter K, Mayeux R. Atherosclerosis and AD.
Analysis of data from the US National Alzheimer’s Coordinating
Center. Neurology 2005; 64: 494-500.
11. Roman GC, Kalaria RN. Vascular determinants of cholinergic
deficits in Alzheimer disease and vascular dementia. Neurobiol
Aging 2006; 27: 1769-85.
12. Yamada M, Kasagi F, Sasaki H, Masunari N, Mimori Y, Suzuki
G. Association between dementia and midlife risk factors: the
Radiation Effects Research Foundation Adult Health Study. J
Am Geriatr Soc 2003; 51: 410-4.
13. Yoshitake T, Kiyohara Y, Kato I, Ohmura T, Iwamoto H, Nakayama K, et al. Incidence and risk factors of vascular dementia and
Alzheimer’s disease in a defined elderly Japanese population:
the Hisayama Study. Neurology 1995; 45: 1161-8.
14. Launer LJ, Masaki K, Petrovitch H, Foley D, Havlik RJ. The association between midlife blood pressure levels and late-life cognitive function: the Honolulu-Asia Aging Study. JAMA 1995;
274: 1846-51.
15. Launer LJ, Ross GW, Petrovitch H, Masaki K, Foley D, White LR,
et al. Mid-life blood pressure and dementia: the Honolulu-Asia
Aging Study. Neurobiol Aging 2000; 21: 49-55.
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
16. Reinprecht F, Elmståhl S, Janzon L, André-Petersson L. Hypertension and changes of cognitive function in 81-year-old men: a
13-year follow-up of the population study “men born in 1914”,
Sweden. J Hypertens 2003; 21: 57-66.
17. Kivipelto M, Helkala EL, Laakso MP, Hänninen T, Hallikainen
M, Alhainen K, et al. Midlife vascular risk factors and Alzheimer’s disease in later life: longitudinal, population based study.
BMJ 2001; 322: 1447-51.
18. Brayne C, Gill C, Huppert FA, Barkley C, Gehlhaar E, Girling
DM, et al. Vascular risks and incident dementia: results from a
cohort study of the very old. Dement Geriatr Cogn Disord 1998;
9: 175-80.
19. Elias MF, Elias PK, Sullivan LM, Wolf PA, D’Agostino RB. Lower
cognitive function in the presence of obesity and hypertension:
the Framingham Heart Study. Int J Obes 2003; 27: 260-8.
20. Elias MF, Wolf PA, D’Agostino RB, Cobb J, White LR. Untreated
blood pressure level is inversely related to cognitive functioning:
the Framingham Study. Am J Epidemiol 1993; 138: 353-64.
21. Knopman D, Boland LL, Mosley T, Howard G, Liao D, Szklo M,
et al. Cardiovascular risk factors and cognitive decline in middle-aged adults. Neurology 2001; 56: 42-8.
22. Lindsay J, Laurin D, Verreault R, Hébert R, Helliwell B, Hill GB,
et al. Risk factors for Alzheimer’s disease: a prospective analysis from the Canadian Study of Health and Aging. Am J Epidemiol 2002; 156: 445-53.
23. Pavlik VN, Hyman DJ, Doody R. Cardiovascular risk factors and
cognitive function in adults 30-59 years of age (NHANES III).
Neuroepidemiology 2005; 24: 42-50.
24. Posner HB, Tang MX, Luchsinger R, Lantigua R, Stern Y, Mayeux R. The relationship of hypertension in the elderly to AD, vascular dementia, and cognitive function. Neurology 2002; 58:
1175-81.
25. Qiu C, von Strauss E, Winblad B, Fratiglioni L. Decline in blood
pressure over time and risk of dementia. A longitudinal study
from the Kungsholmen Project. Stroke 2004; 35: 1810-5.
26. Qiu C, Winblad B, Viitanen M, Fratiglioni L. Pulse pressure and
risk of Alzheimer disease in persons aged 75 years and older: a
community-based, longitudinal study. Stroke 2003; 34: 594-9.
27. Tzourio C, Dufouil C, Ducimetière P, Alpérovitch A. Cognitive
decline in individuals with high blood pressure: a longitudinal
study in the elderly. Neurology 1999; 53: 1948-52.
28. Razay G, Williams J, King E, Smith AD, Wilcock G. Blood pressure, dementia and Alzheimer’s disease: the OPTIMA Longitudinal Study. Dement Geriatr Cogn Disord 2009; 28: 70-4.
29. Skoog I, Gustafson D. Hypertension, hypertension-clustering
factors and Alzheimer’s disease. Neurol Res 2003; 25: 675-80.
30. Bots ML, Witteman JCM, Hofman A, de Jong PT, Grobbee DE.
Low diastolic blood pressure and atherosclerosis in elderly subjects: the Rotterdam Study. Arch Intern Med 1996; 156: 843-8.
31. Kilander L, Nyman H, Boberg M, Lithell H. The association between low diastolic blood pressure in middle age and cognitive
function in old age: a population-based study. Age Ageing 2000;
29: 243-8.
85
Karaman Y.
Relationship Between Blood Pressure and Alzheimer’s Disease
32. Guo Z, Fratiglioni L, Winblad B, Viitanen M. Blood pressure and
performance on the mini-mental state examination in the very
old: cross-sectional and longitudinal data from the Kungsholmen Project. Am J Epidemiol 1997; 145: 1106-13.
33. Kähönen-Väre M, Brunni-Hakala S, Lindroos M, Pitkala K,
Strandberg T, Tilvis R. Left ventricular hypertrophy and blood
pressure as predictors of cognitive decline in old age. Aging Clin
Exp Res 2004; 16: 147-52.
34. Guo Z, Viitanen M, Fratiglioni L, Winblad B. Low blood pressure and dementia in elderly people: the Kungsholmen project.
BMJ 1996; 312: 805-8.
35. Guo Z, Viitanen M, Winblad B, Fratiglioni L. Low blood pressure and incidence of dementia in a very old sample: dependent on
initial cognition. J Am Geriatr Soc 1999; 47: 723-6.
36. Kokmen E, Beard CM, Chandra V, Offord KP, Schoenberg BS,
Ballard DJ. Clinical risk factors for Alzheimer’s disease: a population-based case-control study. Neurology 1991; 41: 1393-7.
37. Morris MC, Scherr PA, Hebert LE, Bennett DA, Wilson RS,
Glynn RJ, et al. The cross-sectional association between blood
pressure and Alzheimer’s disease in a biracial community population of older persons. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2000; 55:
130-6.
38. Pandav R, Dodge HH, DeKosky ST, Ganguli M. Blood pressure
and cognitive impairment in India and the United States: a
cross-national epidemiological study. Arch Neurol 2003; 60:
1123-8.
39. Qiu C, Winblad B, Fratiglioni L. Low diastolic pressure and risk
of dementia in very old people: a longitudinal study. Dement Geriatr Cogn Disord 2009; 28: 213-9.
40. Stewart R. Hypertension and cognitive decline. Br J Psychiatry
1999; 174: 286-7.
41. Petitti DB, Buckwalter JG, Crooks VC, Chiu V. Prevalence of dementia in users of hormone replacement therapy as defined by
prescription data. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2002; 57: 532-8.
42. Sonnesyn H, Nilsen DW, Rongve A. High prevalence of orthostatic hypotension in mild dementia. Dement Geriatr Cogn Disord
2009; 28: 307-13.
43. Hasuo Y, Fujishima M. Prevalence and etiology of dementia in a
Japanese community. Stroke 1992; 23: 798-803.
44. Burke WJ, Coronado PG, Schmitt CA, Gillespie KM, Chung HD.
Blood pressure regulation in Alzheimer’s disease. J Auton Nerv
Syst 1994; 48: 65-71.
48. Swan GE, DeCarli C, Miller BL, Reed T, Wolf PA, Jack LM, et al.
Association of midlife blood pressure to late-life cognitive decline and brain morphology. Neurology 1998; 51: 986-93.
49. Haan MN, Shemanski L, Jagust WJ, Manolio TA, Kuller L. The
role of APOE E4 in modulating effects of other risk factors for
cognitive decline in elderly persons. JAMA 1999; 282: 40-6.
50. Waldstein SR, Giggey PP, Thayer JF, Zonderman AB. Nonlinear
relations of blood pressure to cognitive function: the Baltimore
Longitudinal Study of Aging. Hypertension 2005; 45: 374-9.
51. Bellew KM, Pigeon JG, Stang PE, Fleischman W, Gardner RM,
Baker WW. Hypertension and the rate of cognitive decline in patients with dementia of the Alzheimer type. Alzheimer Dis Assoc
Disord 2004; 18: 208-13.
52. Hebert LE, Scherr PA, Bennett DA, Bienias JL, Wilson RS, Morris MC, et al. Blood pressure and late life cognitive function
change: a biracial longitudinal population study. Neurology
2004; 62: 2021-4.
53. Solfrizzi V, Panza F, Colacicco AM, D'Introno A, Capurso C, Torres F, et al. Vascular risk factors, incidence of MCI, and rates of
progression to dementia. Neurology 2004; 63: 1882-91.
54. Tervo S, Kivipelto M, Hänninen T, Vanhanen M, Hallikainen M,
Mannermaa A, et al. Incidence and risk factors for mild cognitive impairment: a population-based three-year follow-up study of
cognitively healthy elderly subjects. Dement Geriatr Cogn Disord 2004; 17: 196-203.
55. Ruitenberg A, Skoog I, Ott A, Aevarsson O, Witteman JC, Lernfelt B, et al. Blood pressure and risk of dementia: results from
the Rotterdam study and the Gothenburg H-70 study. Dement
Geriatr Cogn Disord 2001; 12: 33-9.
56. Verghese J, Lipton RB, Hall CB, Kuslansky G, Katz M. Low blood pressure and the risk of dementia in very old individuals. Neurology 2003; 61: 1667-72.
57. Petitti DB, Crooks VC, Buckwalter JG, Chiu V. Blood pressure levels before dementia. Arch Neurol 2005; 62: 112-6.
58. Wu C, Zhou D, Wen C, Zhang L, Como P, Qiao Y. Relationship
between blood pressure and Alzheimer’s disease in Linxian county, China. Life Sci 2003; 72: 1125-33.
59. Davis RN, Massman PJ, Doody RS. Effects of blood pressure on
neuropsychological functioning in Alzheimer’s disease. Arch
Clin Neuropsychol 2003; 18: 19-32.
60. Mc Khann G, Drachman D, Folstein M, Katzman R, Price D,
Stadlan EM. Clinical diagnosis of Alzheimer’s disease: report of
the NINCDS-ADRDA Work Group under the auspices of Department of Health and Human Services Task Force on Alzheimer’s
Disease. Neurology 1984; 34: 939-44.
45. Korf ES, White LR, Scheltens P, Launer LJ. Midlife blood pressure and the risk of hippocampal atrophy: the Honolulu-Asia
Aging Study. Hypertension 2004; 44: 29-34.
61. American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders. 4th ed. Washington, DC: American
Psychiatric Association, 1994.
46. Petrovitch H, White LR, Izmirilian G, Ross GW, Havlik RJ, Markesbery W, et al. Midlife blood pressure and neuritic plaques,
neurofibrillary tangles, and brain weight at death: the HAAS.
Honolulu-Asia Aging Study. Neurobiol Aging 2000; 21: 57-62.
62. Hachinski VC, Iliff LD, Zilhka E, Du Boulay GH, McAllister VL,
Marshall J, et al. Cerebral blood flow in dementia. Arch Neurol
1975; 32: 632-7.
47. Whitmer RA, Sidney S, Selby J, Johnston SC, Yaffe K. Midlife
cardiovascular risk factors and risk of dementia in late life. Neurology 2005; 64: 277-81.
86
63. Roman GC, Tatemichi TK, Erkinjuntti T, Cummings JL, Masdeu
JC, Garcia JH, et al. The NINDS-AIREN Workgroup. Vascular dementia. Diagnostic criteria for research studies. Report of the
NINDS-AIREN International Workshop. Neurology 1993; 43:
250-60.
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
Karaman Y.
Kan Bas›nc› ve Alzheimer Hastal›¤› Aras›ndaki ‹liflki
64. Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. "Mini-mental state". A
practical method for grading the cognitive state of patients for
the clinician. J Psychiatr Res 1975; 12: 189-98.
65. Hughes CP, Berg L, Danziger WL, Coben LA, Martin RL. A new
clinical scale for the staging of dementia. Br J Psychiatry 1982;
140: 566-72.
66. Reisberg B, Ferris SH, de Leon MJ, Crook T . Global deterioration scale (GDS). Psychopharmacol Bull 1988; 24: 661-3.
67. Lawton MP, Brody EM. Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. Am J Psychiatry
1969; 154: 609-15.
68. Joint National Committee. The Sixth Report of the Joint National
Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment
of High Blood Pressure. NIH Publication No. 98-4080.1997.
75. Tresch DD, Folstein MF, Rabins PV, Hazzard WR. Prevalence
and significance of cardiovascular disease and hypertension in
elderly patients with dementia and depression. J Am Geriatr Soc
1985; 33: 530-7.
76. Kalaria RN. The role of cerebral ischemia in Alzheimer’s disease. Neurobiol Aging 2000; 21: 321-30.
77. Kivipelto M, Helkala EL, Hanninen T, Laakso MP, Hallikainen
M, Alhainen K, et al. Midlife vascular risk factors and late life
cognitive impairment: a population based study. Neurology
2001; 56: 1683-9.
78. Guo Z, Qiu C, Viitanen M, Fastbom J, Winblad B, Fratiglioni L.
Blood pressure and dementia in persons 75 years old: 3-year
follow-up results from the Kungsholmen Project. J Alzheimer Dis
2001; 3: 585-91.
69. Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK,
He J. Global burden of hypertension: analysis of worldwide data. Lancet 2005; 365: 217-23.
79. Morris MC, Scherr PA, Hebert LE, Glynn RJ, Bennett DA, Evans
DA. Association of incident Alzheimer disease and blood pressure measured from 13 years before to 2 years after diagnosis in
a large community study. Arch Neurol 2001; 58: 1640-6.
70. Korf ES, Scheltens P, Barkhof F, de Leeuw FE. Blood pressure,
white matter lesions and medial temporal lobe atrophy: closing
the gap between vascular pathology and Alzheimer’s disease?
Dement Geriatr Cog Disord 2005; 20: 331-7.
80. Staessen JA, Richart T, Birkenhager WH. Less atherosclerosis
and lower blood pressure for a meaningful life perspective with
more brain. J Hypertens 2007; 49: 387-400.
71. Skoog I, Andreasson L, Landahl S, Lernfelt B. A population-based study on blood pressure and brain atrophy in 85-year-olds.
Hypertension 1998; 32: 404-9.
81. Modrego PJ, Rios C, Perez Trullen JM, Errea JM, García-Gómara MJ, Sanchez S. The cerebrovascular pathology in Alzheimer
disease and its influence on clinical variables. Am J Alz Dis
2008; 23: 91-6.
72. den Heijer T, Launer LJ, Prins ND, van Dijk EJ, Vermeer SE,
Hofman A, et al. Association between blood pressure, white matter lesions, and atrophy of the medial temporal lobe. Neurology
2005; 64: 263-7.
73. Qiu C, von Strauss E, Fastbom J, Winblad B, Fratiglioni L. Low
blood pressure and risk of dementia in the Kungsholmen project: a 6-year follow-up study. Arch Neurol 2003; 60: 223-8.
82. Peters R, Beckett N, Forette F, Tuomilehto J, Clarke R, Ritchie C,
et al. Incident dementia and blood pressure lowering in the
Hypertension in the Very Elderly Trial cognitive function assessment (HYVET-COG): a double-blind placebo controlled trial. Lancet Neurol 2008; 7: 683-9.
74. Thorpe J, Widman LP, Wallin A, Beiswanger J, Blumenthal HT.
Comorbidity of other chronic age-dependent diseases in dementia. Aging (Milano) 1994; 6: 159-66.
Akad Geriatri 2010; 2: 77-87
87