DÜZCE CAM SEKTÖRÜ RAPORU

DÜZCE CAM SEKTÖRÜ
RAPORU
16.12.2013
T.C Doğu Marmara Kalkınma Ajansı
Düzce Yatırım Destek Ofisi
Uzm. Ercan EKTİ
İçindekiler
TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................................................... 5
Yönetici Özeti........................................................................................................................................... 6
Giriş.......................................................................................................................................................... 7
SEKTÖR TANIMI ....................................................................................................................................... 9
Hammadde: ....................................................................................................................................... 10
Harman: ............................................................................................................................................. 11
Eritme: ............................................................................................................................................... 11
Şekillendirme: .................................................................................................................................... 11
Soğutma: ........................................................................................................................................... 12
Stoklama/Depolama: ......................................................................................................................... 13
Sevkiyat: ............................................................................................................................................ 13
Düz Cam:........................................................................................................................................ 13
Float Cam: ..................................................................................................................................... 13
Buzlu-Telli Camlar : ........................................................................................................................ 14
Çift Camlar : ................................................................................................................................... 15
Kaplamalı Camlar: .......................................................................................................................... 15
Emniyet Camları: ........................................................................................................................... 15
Temperlenmiş camlar: ................................................................................................................... 15
Lamine camlar: .............................................................................................................................. 16
Aynalar:.......................................................................................................................................... 16
Cam Tuğla: ..................................................................................................................................... 16
Cam Ev Eşyası: ................................................................................................................................... 17
Otomatik Üretim: .......................................................................................................................... 17
El İmalatı: ....................................................................................................................................... 17
Cam Çubuk:.................................................................................................................................... 17
Cam Ambalaj: .................................................................................................................................... 18
Cam Elyafı: ......................................................................................................................................... 19
Fitil: ................................................................................................................................................ 20
Dokunmuş Fitil:.............................................................................................................................. 20
Kırpılmış Demet: ............................................................................................................................ 20
Keçe: .............................................................................................................................................. 20
2
İLİŞKİLİ SEKTÖRLER ................................................................................................................................ 21
Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı ................................................................................................................ 21
SEKTÖRÜN YAPISAL VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ .................................................................................. 21
Yapısal Özellikleri ............................................................................................................................... 22
1. İzabe Teknolojisine Dayalı Enerji-Yoğun Bir Üretim Olması ...................................................... 22
2. Hammadde Yoğun Üretim Yapısı............................................................................................... 22
3. Kesintisiz Üretim Göstermesi .................................................................................................... 23
4. Sürekli Yatırım İhtiyacı ............................................................................................................... 23
5. Çeşitli Maddelerin Elde Edilmesinde Kullanımı ......................................................................... 23
6. Teknolojik Gelişme Etkisinin Yüksekliği ..................................................................................... 24
Ekonomik Özellikler ........................................................................................................................... 24
Ölçek Ekonomisine Bağımlılığı ....................................................................................................... 24
Dikey Entegrasyon Zorunluluğu..................................................................................................... 25
İlk Yatırım Maliyetinin Yüksekliği ................................................................................................... 26
Başabaş Noktasının Yüksekliği ....................................................................................................... 26
Küresel Özelliği .............................................................................................................................. 27
Sektör ve Çevre İlişkisi ................................................................................................................... 28
DÜNYADAKİ DURUM ............................................................................................................................. 29
Kaynak: www.sanayi.gov.tr .................................................................................................................. 31
AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ DURUM ............................................................................................................ 32
TÜRKİYE’DEKİ DURUM ........................................................................................................................... 33
PAZAR .................................................................................................................................................... 35
DIŞ TİCARET ........................................................................................................................................... 36
DÜZCE’DE CAM SEKTÖRÜ ...................................................................................................................... 39
TÜRK CAM SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNDEKİ ENGELLER.................................................................................. 40
UZUN VADEDE YAPILMASI GEREKENLER ............................................................................................... 42
AR-GE ve İnovasyon, Tasarım ............................................................................................................ 42
İstihdam ............................................................................................................................................. 42
Ticaret/Gümrük ................................................................................................................................. 42
Vergi .................................................................................................................................................. 42
Sınai Mülkiyet Hakları ........................................................................................................................ 43
Ulaştırma ........................................................................................................................................... 43
Tüketici .............................................................................................................................................. 44
KOBİ ................................................................................................................................................... 44
3
DOKUZUNCU PLAN DÖNEMİ İÇİN ÖNERİLEN STRATEJİ, AMAÇ, POLİTİKA, ÖNCELİK VE TEDBİRLER ..... 44
Temel Sektörel Vizyon ve Strateji ...................................................................................................... 44
Temel Vizyon: ................................................................................................................................ 44
Stratejiler: ...................................................................................................................................... 44
Temel Amaç ve Politikalar ............................................................................................................. 45
AB’ye Katılım Sürecine Yönelik Amaç ve Politikalar ...................................................................... 45
Diğer Amaç ve Politikalar............................................................................................................... 46
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................................. 47
KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 49
4
TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ
Tablo 1: Dünya Cam Üretimi Ürün Dağılımı
Tablo 2: Dünya Cam İthalatı (1.000 ABD Doları)
Tablo 3: Dünya Cam İhracatı (1.000 ABD Doları)
Tablo 4: Dünyada Önde Gelen Cam Firmaları
Tablo 5: AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibariyle Cam Üretimi (1.000 Ton)
Tablo 6: Türkiye’nin İhracat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)
Tablo 7: Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu
Tablo 8: Türkiye’nin İthalat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)
Tablo 9: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri
Şekil 1: Dünya Cam Sektörü İhracatından Başlıca Ülkelerin Aldığı Paylar, 2009 (%)
Şekil 2: AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı
Şekil 3: Cam Sektörü Net Katma Değer Miktarı (1000TL)
Şekil 4: Uluslararası Satışların Bölgesel Dağılımı
5
Yönetici Özeti
Cam Sanayii Sektör Raporu, cam sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve
plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup
Türkiye ve Düzce cam sanayiini mercek altına almaktadır.
Raporun oluşturulması sürecinde TOBB Türkiye Cam ve Cam Ürünleri Sanayi Meclisi
Sektör Raporu 2012, Milli Eğitim Bakanlığı MEGEP Türkiye’de Cam Sektörü 2008, Sanayi
Genel Müdürlüğünce hazırlanan Cam Sektörü Raporu 2013/1 gibi kaynaklardan ve Ekonomi
Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Düzce Ticaret ve Sanayi
Odası gibi çeşitli kurumlardan sağlanan verilerden istifade edilmiştir.
Cam sektörü, ürünleriyle inşaat, otomotiv, enerji, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç,
kozmetik, turizm (lokanta, ikram dahil), mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi bir çok
sektöre ve ev kesimine girdi veren temel sanayi alanlarından biri olup, ülke ekonomileri
açısından büyük önem taşımaktadır.
Türkiye cam sektörü yaklaşık 2,3 milyar ABD Doları düzeyindeki üretim değeri ile Türkiye
ekonomisinin binde 3’ünü üretmekte olan ve yaklaşık 20 bin civarında çalışan sayısı ile
üretim girdilerinin tamamına yakınını yurtiçinde sağlayan, sermaye ve enerji yoğun, aynı
zamanda da yüksek kapasite ile çalışma zorunluluğu olan bir sektördür. 2012 yılı toplam cam
ve cam ürünleri ihracatı 956 milyon ABD Doları, ithalatı ise 643 milyon ABD Doları olarak
gerçekleşirken, sektör dış ticaret fazlası vererek ülke ekonomisine katkı sağlamıştır.
6
GİRİŞ
Türkiye’de sınai örgütlenme ve ölçeklerde cam üretimi 1935 yılında Paşabahçe
Fabrikası’nda başlamıştır. 1960’lara kadar tek tesiste cam ambalaj ve ev eşyası üretimi ile
gelen sektör, 1960-90 döneminde ürün çeşitlendirme, teknolojik gelişme, Ar-Ge’nin
kurumsallaştırılması ve dünya pazarlarına açılma alanlarında mesafe kat etmiştir. 90’lı yıllar
ve sonrasında Türk cam sanayii bölgesel liderliğe dönük bir gelişim göstermektedir. 70 yıllık
geçmişinde sürekli bir büyüme ve gelişme gösteren Türk cam sanayii, bugün düz cam
(işlenmiş camlar dahil), cam ev eşyası, cam ambalaj, cam elyafı, taş yünü ve cam yünü gibi
temel cam üretim faaliyetlerini en ileri teknolojilerle gerçekleştirmektedir.
Gelişen yurt içi pazarın yarattığı ivmenin ihracatla desteklenmesi sonucu cam sanayiinin
üretim kapasitesi 2005 yılında 2 milyon ton düzeyini aşmıştır. Türk cam sanayii gelecekte de
büyümesini sürdürecektir. Bu büyüme niceliksel olmanın yanı sıra, mevcut ve yeni
teknolojilerle üretilecek olan katma değeri yüksek ürünlere dönük olacaktır. Düz cam için
üstün nitelikli kaplamalı mimari camlar, çok işlevli otomotiv camları, yüksek kaliteli ve
tasarım üstünlüğü taşıyan cam ev eşyası, dayanıklılığı arttırılmış, hafifletilmiş cam ambalaj
gibi klasik ürünlerin geliştirilmesinin dışında, fiber optik, düz ekran camları, güneş pilleri ve
güneş kollektörleri gibi yeni ürünlere yöneliş söz konusudur.
İç talebi karşılamanın yanı sıra 45 yıldır ürünlerini dünya pazarlarına ihraç eden ve
bölgesel bir güç olmayı vizyonuyla geleceğini şekillendiren Türk cam sanayii için, hem iç hem
de dış pazarlardaki yoğun rekabet karşısında rekabet gücünü koruyabilmek ve bu anlamda
adil rekabet koşullarının sağlanmış olması hayati önem taşımaktadır. Özellikle fiyatların daha
da düşerek baskıyı arttıracağı bu dönemde, ülke kaynaklarını kullanarak üretim yapan cam
sektörü, bunun için verimlilik artışına, maliyet düşürmeye, katma değeri yüksek ürünler
üretmeye ve hayati coğrafyasındaki talebi yerel tesislerden karşılamaya yönelmiştir. Ancak
cam sanayii özellikle Türkiye’de girdi (enerji, işçilik) fiyatlarının yüksekliği nedeniyle rakip
ülkelerdeki üreticilere göre dezavantajlı durumdadır.
Cam sanayii sermaye yoğun bir izabe sanayiidir. Bu nedenle enerji kullanımı yoğundur.
Ülkemizdeki enerji fiyatları rakiplere göre yüksektir. Yerli sanayii için bir rekabet avantajı
yaratmak amacıyla enerji fiyatları ucuzlatılmalı, enerji piyasaları serbestleştirilmeli, enerji
üzerinden alınan vergi bir bütçe finansman aracı olmaktan çıkarılmalıdır.
7
Cam sanayiindeki istihdam maliyetleri Avrupa pazarında camda rakibimiz olan Polonya,
Çek Cumhuriyeti, Romanya, Macaristan gibi ülkelere göre çok yüksektir. İşgücü piyasasının
esnek olmayan yapısı, genelde işgücünün niteliğinin yetersizliği ve en önemlisi istihdam
üzerindeki yükler (sosyal güvenlik primleri, vergi yükü, zorunlu istihdam) istihdamı Türk cam
sanayii için bir handikap, rakip üreticiler için bir avantaja dönüştürmektedir.
Gümrük Birliği ve AB’ye mevzuat uyumu konusunda sektör büyük ölçüde hazırdır. Ancak
ağır maliyetler içeren uyumlaştırmaların geçiş süreçleri/istisnalarla hafifletilmesi, sürecin
yıkıcı olmaması açısından önem taşımaktadır. Bu süreçte cam sektörüne yabancı sermayenin
daha çok ilgi göstererek yatırım yapması ve sektörün yeniden yapılanması beklenmektedir.
Sektörün gereksindiği en önemli teşvik makroekonomik istikrardır. Bu anlamda kayıt dışı
ekonominin önlenmesi, haksız rekabet yaratan koşulların ortadan kaldırılması, gümrük
idaresinin etkinliğinin arttırılması, yapısal reformların tavizsiz sürdürülmesi büyük önem
taşımaktadır.
Bu çalışmada, cam sanayinin tanımı yapılarak, ülkemizde bu sektörün mevcut durumu,
üretim kapasitesi, ithalat ve ihracat projeksiyonları ve genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.
Ayrıca Düzce ili bazında da cam sektörü hakkında bilgiler verilmiştir.
8
SEKTÖR TANIMI
Harmandan veya cam kırığından izabe (ısıtma/eritme) yolu ile üretilen her tür cam ile
bunların çeşitli işlemlere tabi tutulması sonucu elde edilen ürünler sektörün kapsamına
girmektedir.
Cam sektörü temel olarak Gümrük Giriş Tarife Cetveli, Pozisyon 70’de yer alan cam
ürünlerinden oluşmakta olup, ana üretim alanlarına göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır
(www.gumruktarife.com):
GTİP
EŞYANIN TANIMI
7001
Cam kırıkları ve diğer cam döküntü ve artıkları; külçe cam
7002
işlenmemiş cam bilyalar (7018 pozisyonundaki cam kürecikler hariç),
çubuklar veya borular
7003
Dökme cam ve haddeden geçirilmiş cam(levha, yaprak veya profil
halinde) fakat başka şekilde işlenmemiş)(emici veya yansıtıcı tabakası olsun olmasın,
7004
Çekme veya üfleme cam(yaprak halinde)(emici veya yansıtıcı
bir
tabakası olsun olmasın fakat başka bir şekilde işlenmemiş)
7005
Float cam ve yüzeyi cilalanmış veya parlatılmış cam (yaprak halinde)
(emici veya yansıtıcı tabakası olsun olmasın fakat başka şekilde işlenmemiş)
7006
7003, 7005, 7005 pozisyonlarındaki camların kavislendirilmiş, kenarları
işlenmiş, hakedilmiş, delinmiş, emaye yapılmış veya başka şekilde işlenmiş fakat diğer
maddelerle çercevelenmemiş ve donatılmamış olanlar.
7007
Emniyet camları
(sertleştirilmiş
(temperlenmiş) veya lamine edilmiş
camlardan)
7008
Çok katlı yalıtım camları
7009
Cam aynalar (çerçeveli olsun olmasın)(dikiz aynaları dahil)
7010
Cam damacana, kavanoz, şişe, küçük şişe, çanak, tüp, serum ampulleri ve diğer
kaplar (eşyanın nakli ve ambalajında kullanılmaya elverişli cinsten); camdan konserve
kavanozları, camdan tıpa, kapak ve benzerleri
7011
Açık cam zarflar (ampuller ve tüpler dahil) ve bunların camdan
parçaları (donanımsız) (elektrik lambaları, katod işin tüpleri ve benzerleri için)
7012
İzole edici kaplar ve diğer vakumlu kaplar için camdan iç gövdeler
9
7013
Sofra, mutfak, tuvalet, yazıhane, ev tezyinatı ve benzeri işler için cam
eşya (7010 ve 7018 pozisyonundakiler hariç)
7014
Sinyalizasyon
camları
ve
camdan
optik
elemanlar
(7015
pozisyonundakiler hariç)(optik tarzda işlenmemiş)
7015
Saat camları ve benzeri camlar, numaralı veya numarasız gözlük
camları (bombeli, kavisli içi oyuk ve benzeri şekillerde)(optik tarzda işlenmemiş); bu
camların imalinde kullanılan içi boş cam küreler ve segmanlar
7016
Bina veya inşaat için dökme veya kalıp camdan kaldırım blokları,
tuğlalar, karolar, kiremitler ve diğer eşya (takviye edilmiş (telli) olsun olmasın); mozaik
ve benzeri tezyinat için cam küpler ve diğer küçük cam eşya(mesnedi olsun olmasın);
vitray halinde birleştirilmiş camlar; çok hücreli cam (cam köpüğü) (blok, pano, levha
ve benzeri şekillerde)
7017
Camdan laboratuvar ve eczane eşyası ile sağlığı koruyucu eşya
(taksimatlı veya ölçülü olsun olmasın)
7018
Cam boncuklar, taklit inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taş taklitleri ve
camdan benzeri boncuk türü eşya ve bunlardan eşya (taklit mücevherci eşyası hariç);
camdan gözler (protez olanlar hariç); şalümo ile işlenmek suretiyle yapılan camdan
heykelcikler veya süsler diğer (taklit mücevherci eşyası hariç); çapı 1 mm. den az olan
cam kürecikler
7019
Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan eşya (iplik dokunmuş,
mensucat gibi)
7020
Camdan diğer eşya
Cam üretimi belli başlı şu süreçleri izleyerek gerçekleştirilir:
Hammadde: Çoğu silis esaslı malzemeler olan kum, kalker, feldspat, dolomit, soda,
sodyum sülfat gibi malzemeler eritmeye uygun hale getirilir, temizlenir, stoklanır.
10
Harman:
Üretilmek istenen cama göre, yukarıda anılan malzemeler belli reçeteler
gözetilerek karıştırılır.
Eritme: Harman doğalgaz, fuel-oil veya elektrik kullanılarak özel fırınlarda 1500-1600
°C‘ye kadar ısıtılarak eritilir.
Şekillendirme: Yine ürünün özelliğine göre eritilmiş cam şekillendirme bölümlerine
alınır. Üfleme, pres, haddeleme, yüzdürme, savurma, akıtma, vb. yöntemlerden biriyle
istenen forma sokulur.
Şekillendirmeye örnek resimler
11
Soğutma: Doğal haliyle çok kırılgan bir malzeme olan cam kontrollü bir şekilde yeniden
ısıtılıp soğutularak iç tansiyonlarından arındırılır. Böylelikle malzeme daha dayanıklı bir hale
getirilir.
Sabit Soğutma Fırını
12
Stoklama/Depolama: Organizasyon, pazar, ürün gibi özelliklere bağlı olarak cam ürünü
özel ambalaj ve stoklama teçhizatları ile depolanır.
Sevkiyat: Cam dökme ve kaba bir yük olmadığından nakliyesi de özel araçlar gerektirir.
Bu amaca uygun üretilmiş kamyon ve taşıma teçhizatları ile camın nakliyesi sağlanır.
Düz Cam:
Düz cam, sektörel büyüklüğünün yanı sıra girdi sağladığı inşaat ve otomotiv sektörleri
başta olmak üzere mobilya ve beyaz eşya sektörleri için de önem arz eden bir üründür.
Dünya düz cam talebi yılda ortalama %4 -%5 oranında büyümekte olup gelişmekte olan
ülkelerde bu oran daha yüksektir. Global düz cam talebinin %76’sını Avrupa, Kuzey Amerika
ve Çin oluştururken üretim de yine ağırlıklı olarak bu bölgelerde yapılmaktadır. Çin ve
Hindistan’ın da içinde yer aldığı Asya-Pasifik Bölgesi, dünya düz cam üretiminin yarısını
gerçekleştirmektedir. Doğu Avrupa, Rusya, Türkiye ve Balkanlar hızlı tüketim artışları ve
yüksek büyüme potansiyelleri ile dinamizmin en fazla yaşandığı bölgeler olarak dünya düz
cam sanayindeki önemlerini her geçen gün artırmaktadırlar. Bölgenin en büyük pazarı olan
Rusya hızlı artan tüketimi ve arz açığı nedeniyle son yıllarda tüm düz cam firmalarının ilgi
odağı konumundadır.
Başlıca düz cam çeşitleri ve üretim teknolojileri ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.
Float Cam:
“Float cam”, mimari amaçlarla cam kullanımının temel ürünüdür. Float cam, cam eriyiğinin
erimiş kalay üzerinde yüzdürülmesi (floating) suretiyle üretilir. Bu prosesi İngiliz Pilkington
firması geliştirmiş ve 1959 yılında uygulamaya geçirmiştir. Float cam üretiminde %56 silis
kumu, %18 soda, %26 dolomit, feldspat, kalker ve sülfat gibi yardımcı malzemeler 2050 °C’de
eritilerek dinlenme bölgesinden geçer. Dinlenme bölgesinde sıcaklığı 1550 °C’ye gerileyen
cam ergimiş, sıvı kalayın üzerinde yüzdürülür. Bu banyo altta refrakter kaplı bir hazne ve
üstte azot/hidrojen karışımı bir atmosferi barındıran kapalı bir çelik bölümden oluşmaktadır.
Cam, ergimiş kalay banyosunun üstünde kontrollü şekilde ilerler ve soğuyarak tavlama
tünelinde rulolar üstünde hareket edecek şekilde yönlendirilir. Tavlama tünelinden akan cam
hat üstünde soğuyarak, otomatik kesim ve mamul toplama bölümüne gelir; burada nihai
ürün kesilmiş ve ambalajlı şekilde toplanır. Bu proses camın iki yüzünün birbirine paralel ve
hatasız olmasını sağlar. T.S. 10288 standardında üretim gerçekleşir.
13
Başlıca özellikleri;
•
Üstün kalitede düz camı 2 mm’den- 25 mm kalınlık aralıklarına kadar renksiz
ve renkli olarak üretme imkanı,
•
Kapasite sınırı olmaması ve yüksek tonajda cam çeken tesislerin bu prosesi
kullanabilmeleri,
•
Kalınlık ve ebat değişimlerinin asgari üretim kaybı ile yapılabilmesi, üretim
kayıplarının sadece şerit kenarlarında ince bir kısımdan ibaret olması,
•
Ufak bakımların dışında, tüm kampanya döneminde bu prosesle kesintisiz
olarak üretim yapılabilmesi,
•
İşgücü ihtiyacının asgari olması, komple üretim hattının otomatik kontrol imkanı,
•
Yüzey kaplama proseslerinin hat üstü takibine imkan vermesi,
•
İkincil işlemlere tabi tutularak değişik özelliklerde kaplamalı düz cam ürünleri
yapılmasıdır.
Ülkemizde float cam üretimi 2010 yılına kadar tek düz cam üreticisi olarak Türkiye Şişe ve
Cam Fabrikaları A.Ş.’ne bağlı Trakya Cam tarafından yapılmış olup, 2010 yılında Düzce Cam
Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin düz cam faaliyetine başlaması ile float cam üretici sayısı ikiye
yükselmiştir. Türkiye’de düz cam üretiminde daha eski bir teknoloji olan Pittsburgh-dikey
çekme prosesi ile sheet cam üretimine 1997 yılında son verilmiş ve düz cam üretiminde
dünyada uygulanmakta olan en yeni teknoloji ile (float yöntemi) üretime devam
edilmektedir. Günümüzde dünyada düz cam alanında yapılan yatırımların hemen hemen
tümü float yöntemine dönüktür. Ülkemizde bu yöntemle Avrupa üreticilerinin kalitesinde
düz cam üretimi yapılmaktadır.
Buzlu-Telli Camlar :
Yatay düzcam çekme prosesi kullanılarak cam eriyiğin biri desenli olan iki merdane
arasından geçirilmesi suretiyle üretilen buzlu camların bir yüzü düz, diğeri desenlidir. Çeşitli
renk ve desenlerde üretilen buzlu ve telli camlar inşaat ve özellikle son yıllarda enerji
sektöründe pazarlanmaktadır. Işık ve gizliliğin bir arada önem kazandığı banyo, yatak odası
gibi yapı bölümlerinde kapı camı veya iç mekan camı, beyaz eşya sektöründe buzdolabı camı
olarak kullanılan bu ürün güneş pilleri sektöründe pv camı (fotovoltaik) olarak da
kullanılmaktadır.
14
Çift Camlar :
Enerji tasarrufu ve ses yalıtımı sağlamak üzere ve iç mekanlarda konfor arayışının bir
sonucu olarak düz camların çeşitli çift cam uygulamalarına verilen addır. İstenilen ölçüde iki
cam arası çıtalanarak hazırlanır. Çeşitli düz cam türleriyle teknik uygulamaları vardır.
Kaplamalı Camlar:
Float teknolojisi ile üretilen düz camlara özellik kazandırmanın en önemli yolu yüzey
kaplama teknolojileridir. Bu alanda hat üstü ve hat dışı olmak üzere birçok teknik
kullanılabilmektedir. Enerji tasarrufu ve çevreye yönelik olarak üretilen ‘’güneş ve ısı kontrol
camları’’ dünyada özellikle gelişmiş ülkelerde, artık düz camın yerini alan ürünlerdir.
Günümüzde büyük düz cam üreticileri enerji tasarrufunu arttırmaya yönelik güneş ve ısı
kontrol camlarını üretmekte, yüksek performanslı camlar gibi katma değeri yüksek ürünlere
ağırlık vermekte ve ürün çeşitlerini arttırmaktadır. Türkiye düz cam sektöründe rekabet
gücünü korumak adına bu paralelde yüksek teknolojiye dayanan ve değer artışı meydana
getiren bu ürünlere ağırlık vermektedir. Yüksek performansa sahip nitelikli yalıtım camları
‘’low-e’’ ve ‘’solar low-e’’, ısı kayıplarını tek cama göre %77, klasik çift cama göre ise %50
oranında azaltmaktadır. Ülkemizde mevcut tüm konutlarda nitelikli yalıtım camlarının
kullanılması durumunda, Türkiye’de her yıl 2,5 milyar $’lık tasarruf sağlanabileceği
öngörülmektedir. Yeni binalarda yalıtımlı camların kullanımını teşvik eden ‘’TS 825 Isı Yalıtım
Kuralları Standardı”nın 2008’de yürürlüğe girmesiyle enerji tasarrufu sağlayan ürünlerin
kullanımı yaygınlaşmaktadır.
Emniyet Camları:
Sertleştirilmiş ya da temperlenmiş cam yapımında sıcaklık, cam plastik hale gelmeye
başlayıncaya kadar düzenli olarak artırılır. Sonra hemen fırından çıkarılır, uygun aletlerle
gerekli yerlerden kıvrılır ve üstüne kuvvetle üflenen soğuk havayla düzgün olarak soğutulur.
Böylece cam yüzeyi kırıcı kuvvetlere karşı normalden çok daha fazla direnç kazanır, kırılırsa
da dağılmaz.
Emniyet camları üretim şekline göre başlıca ikiye ayrılır;
Temperlenmiş camlar:
Özel ısıtma sistemlerinde camlar yumuşak hale gelmeye başlayıncaya kadar ısı düzenli
olarak artırılarak 620 °C - 645 °C arasındaki seviyelere getirilir. Sonra hemen fırından çıkarılır,
uygun aletlerle gerekli yerlerden kıvrılır ve üstüne kuvvetle üflenen soğuk havayla düzgün
olarak soğutulur. Isıl işleme (ısıtma ve ani soğutma) tabi tutulan cam düz ve bombeli olarak
15
şekillendirilir. Otomotiv, inşaat ve beyaz eşya sektörlerinde kullanılır. Temperleme işlemi ile
verilen mekanik dayanım temperlenmiş camın normal camlara göre 5 kat daha güçlü
olmasını sağlar. Cam yüzeyi kırıcı kuvvetlere karşı normal camdan çok daha fazla direnç
kazanır, kırılma halinde ufak parçalara ayrılır ve bundan dolayı yaralanma risklerini en
asgariye inmesi sağlanır. Camlar temperli cam haline getirildikten sonra kesme, taşlama gibi
işlemler yapılamamaktadır.
Yapılarda dış cephe camı, kapı camı, dükkan, vitrin camı, durak camı, banyolarda duşküvet camı olarak inşaat sektörüne, buzdolabı camı ve fırın camı olarak beyaz eşyaya yönelik
temperlenmiş cam çeşitleri üretilmekte olup, enerji alanında güneş enerjisinden yararlanarak
sıcak su üreten güneş kolektörleri ile elektrik üreten güneş pillerinde (fotovoltaik-PV)
temperli camlar kullanılmaktadır.
Lamine camlar:
renkli veya renksiz özel bağlayıcı polivinil butiral (PVB) tabakalar yardımıyla iki veya daha
fazla cam plakanın ısı ve basınç altında birleştirilmesi ile üretilir. Kırılma halinde parçaları
yerinde tutarak yaralanma risklerini azaltır. Bu özelliği nedeniyle lamine camlar güvenlik camı
olarak kabul edilir. Lamine camlar düz ve bombeli olarak inşaat ve otomotiv sektörlerinde
kullanılmaktadır.
Ayrıca binalarda güvenlik ihtiyacı olan alanlarda güvenlik camı kullanımı 2010’da “TS
13433 Cam Yapılarda Kullanılan İnsan Çarpmasıyla İlgili Güvenlik için Uygulama Kuralları”
standardı ile zorunlu hale getirilmiştir. Bu standart ile güvenlik ihtiyacı olan alanlarda lamine
cam kullanımı zorunlu olmaktadır.
Aynalar:
Camın tarihsel gelişimi içinde en eski yüzey kaplama türüdür. Metal tuzu püskürtülerek ve
diğer bir indirgen çözelti tatbik edilerek uygun sıcaklıkta yüzeyde metal çözeltiler (örneğin
gümüş) uygulanmaktadır. İnşaat, mobilya, dekorasyon, otomotiv sektörleri ile çeşitli optik
uygulamalarda kullanım alanı bulmaktadır. Ayrıca yapılan çalışmalar sonucunda çevre dostu
ayna üretimi de sağlanmıştır.
Cam Tuğla:
Cam tuğla, ışık geçirebilen ve duvar örülebilecek şekilde özel olarak şekillendirilmiş
camlardır. Cam duvar tuğlaları, presleme yöntemi ile şekillendirilen, iki adet yarım cam
tuğlanın kenarlarının sıcakta eritilerek birbirine yapıştırılması ile elde edilmektedir. Arada
bulunan hapsedilmiş kuru havanın varlığı sayesinde iyi bir ısı tutucudur. Bu camlara çok
16
değişik desenler yapılmak suretiyle farklı ısı geçirgenliklerine sahip olan cam tuğlalar elde
edilir.
Cam Ev Eşyası:
Cam eritme fırınlarında hazırlanan cam, ya el üretimi yapılan bölmelerden çeşitli el aletleri
kullanılarak alınır, şekillendirilir veya yaygın şekilde uygulanıldığı üzere otomatik üretim
hatlarında çeşitli ev eşyası haline getirilir.
Başlıca cam ev eşyası üretim teknikleri aşağıda verilmiştir.
Otomatik Üretim: Cam ev eşyası üretiminde belirleyici olan otomatik üretimde belli
başlı prosesler; pres, pres-üfleme, üfleme-üfleme, savurma, ayaklı bardaklar (çekme ve
takma ayaklı bardaklar), pres-üfleme gıda kabı prosesleridir. Ülkemizde tüm bu prosesler en
yeni teknolojilerin desteğinde kullanılmaktadır. Kullanılan teknolojiler, ABD ve AB ülkelerinde
kullanılan en üst düzey teknolojiler ile benzerdir. Ayrıca çamaşır makinesi gözetleme camı,
cam tuğla – parke gibi yapı malzemesi, mutfak robotu camı, tencere cam kapağı gibi endüstri
kesimine yönelik ürünler de otomatik üretim prosesinde üretilmektedir.
El İmalatı: El imalatında da dünyadaki güncel teknolojik olanaklardan faydalanılmaktadır.
El imalatında kristal hediyelikler, dekoratif ve masaüstü ürünler yapılmakta, pazarın üst
kesimine hitap edilmektedir. Temelde cam ev eşyasında teknolojiler aynı olmasına karşın,
dünyadaki firmalar arasındaki farklılıklar bu teknolojileri kullanma becerisinde ve bu
teknolojilere destek veren yan teknolojilerin (elektronik sanayi, yazılım gibi) yeterliliğinde
kendini göstermektedir. Dolayısıyla firmaların know-how birikimi ve bulundukları ülkelerdeki
yan teknoloji desteği büyük önem kazanmaktadır.
Cam Çubuk:Türkiye’deki cam çubuk üretimi yöntemi Danner prosesidir. Danner
prosesinde, şartlandırma kanalından geçen uygun kıvamdaki cam bir orifisten, yatay düzleme
15-25 derece meyilli bir döner refrakter mandrele verilir. Bu sistemde kapalı bir mufl
içerisinde gaz veya elektrikle istenilen ısı dağılımı sağlanır. Uç kısmına gelen cam bir çekme
sistemi ile alınır; Danner’den üflenen hava ile çapı kontrol edilir. Çekme hızı ile hava miktarı,
et kalınlığı ile iç çapı belirler. Rulolar üzerinde soğuyarak kesme ve uç parlatma işlemlerine
geçilir. Avize ve süs eşyası yapımında kullanılan cam çubuk üretiminde Çek Cumhuriyeti ve
Almanya önemli rakiplerdir.
Dünya cam ev eşyası üretimi 5 milyon ton düzeyini korumakta ve %1-%3 düzeyinde bir
büyüme göstermektedir. Dünya pazarının %39’u sektörde en büyük üç firma olan Arc
17
International (Fransa), Libbey (ABD) ve Paşabahçe (Türkiye) tarafından paylaşılmaktadır.
Cam Ambalaj:
Cam eritme fırınından istenilen renkte, genelde beyaz, yeşil veya bal renginde alınan cam,
dinlendirme bölgesi sonuna yerleştirilmiş olan ‘forehearth’ ve ‘feeder’ olarak tanımlanan
kanaldan geçirilerek üretim makinesine beslenir. Forehearth’ın esas fonksiyonu, uzun zaman
aralığında camın şartlandırılarak benzer ağırlık ve sıcaklıkta sürekli beslenmesini sağlamaktır.
Çeşitli en ve uzunluklarda ihtiyaca göre inşa edilmekte olup, 150 ton / gün kapasiteye kadar
çıkan kanallar vardır. Cam, çanağın alt kısmındaki orifisten belli stroklarla bir plancerin itmesi
ile akar, kesme bıçakları ile istenilen ağırlıkta damlalar kesilerek oluklar ve kepçe vasıtası ile
makineyi besler.
Cam ambalaj üretimi ‘IS’ makinesinde gerçekleştirilir. Bu makine, yan yana monte edilen
bağımsız seksiyonlardan oluşmaktadır. Her seksiyonda basınçlı hava ile çalışan mekanizmalar
mevcuttur. Bu seksiyonları bir tahrik şaftı birleştirir ve zaman tamburu ayarına bağlı olarak
çalıştırır. Damlanın her seksiyona bağlı kalıp içine zaman ayarlı düşmesi ile üretim sürdürülür.
Makinede üretim şekillendirmeyi iki kademede gerçekleştirir. Üretilecek cam ambalaj
türüne göre ‘’üfleme-üfleme’’ (blow-blow), ‘’pres-üfleme’’ (pres blow) veya ‘’dar boyunlu
pres-üfleme’’ (narrow neck press blow - NNPB) yöntemleri uygulanır ve istenilen şekle uygun
şekillendirilir. Üretilen ürünler konveyör ile tavlama fırınlarından geçirilir, çeşitli ikincil
işlemler yapılır, kalite kontrolü tamamlanan ürünler hat sonunda ambalajlanır.
Cam ambalaj üretiminde, yeni teknoloji yaratacak radikal gelişmeler beklenmemekte,
bunun yerine makine ve buna bağlı üretim hatlarında iyileştirmeler yapılmaktadır. İyi bir cam
dağılımı sağlayan NNPB yöntemiyle üretimin yaygınlaşması ürün ağırlıklarını azaltmakta ve
maliyet düşüşü sağlamaktadır. Ülkemizde de NNPB yöntemiyle üretim yapılmaktadır.
Pazar beklentileri ve müşteri memnuniyetinin sürekliliğini sağlamaya yönelik seri ve
kaliteli üretim yapan ileri teknoloji ürünü IS makineleri ile üretim modernize edilmektedir.
Ayrıca, ürün hafifleşmesi paralelinde fırınlarda atıl kalan kapasitenin tamamının
kullanılmasına yönelik olarak makine kapasiteleri arttırılmaktadır. Cam ambalaj üretiminde;
gerek üretim, gerek kalite kontrol ve gerekse ambalajlama ünitelerinde dünyadaki en güncel
teknolojiler yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ülkemizde üreticiler penisilin şişesinden gıda kavanozlarına kadar geniş bir ürün gamıyla
çok çeşitli sektörlere hizmet vermektedirler. Ürün geliştirme faaliyetleri sonucu daha beyaz
18
cam üretimi için yeni kompozisyon kullanımı ile süt şişesinde %28, meyve suyu şişesinde %30
daha hafif olan “ultra hafif şişe” üretimi gerçekleştirilmiştir.
Yılda ortalama %1 - %2 düzeyinde büyüyen dünya cam ambalaj üretimi, Asya-Pasifik ve
Doğu Avrupa gibi gelişmekte olan ekonomilerin bulunduğu bölgelerde ortalamanın üzerinde
bir hızla büyümektedir. Ancak gerek cam ambalaj üreticilerinin uyguladıkları proaktif
politikalar ve gerekse sürekli gelişen ikame ambalajlar nedeniyle pazardaki rekabet gün
geçtikçe yoğunlaşmaktadır.
Cam kalitesine ve maliyete olumlu etkisi ve de sağladığı enerji tasarrufu ile genel
ekonomiye katkısı nedeniyle üretimde “Cam Kırığı Kullanımı”nın artırılmasına yönelik
çalışmalar yapılmakta, ayrıca çevre kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunmak amacıyla cam
ambalajın toplanmasını ve geri dönüşümünü sağlayacak yöntemler geliştirilmektedir.
Cam Elyafı:
Cam eritme ve üretimi, bir fırında kum, kalker, kolemanit vs. girdilerin tartımlı
karışımlarının ergitilmesi ile başlar. Elyaf üretimi gelişme süreci içinde belli başlı iki yöntem
mevcuttur. İlki erimiş cam damlalarından meyilli yivli oluklardan şekillendirilerek elde edilen
cam bilyalardan elyaf çekme yöntemidir. Bugün dünyadaki ve Türkiye’deki modern
uygulamalarda girdilerin otomatik olarak kapalı sistem ile tartım sonrasında başlayan
ergitme işlemi kontinu (kesintisiz) olarak üretim yapan “unit melter”de devam etmektedir.
Kontinu sistem ile yapılan üretimde sağlanan stabil ürün kalitesi, bilya üretiminde
sağlanamamaktadır.
Elyaf çekme işlemi, elektrikle ısıtılan platin/rodyum karışımı bushingler vasıtası ile bushing
üzerinde bulunan 200 veya bu sayının katları kadar fazla sayıda nozullardan yapılır. Bu
şekilde elyaf çekimi sonucunda elde edilen bobinler:
•
Fitil
•
Dokunmuş fitil
•
Kırpılmış demet
•
Keçe
Cam iplik ürünlerini meydana getirmek için kullanılır.
19
Fitil:
Bükülmeden sarılmış elyaf demetleridir. Kullanım yerlerine göre, sarılan tel sayısı, birlikte
sarılan demet adedi ve üzerine aplike edilen bağlayıcı formülasyonu değişmektedir.
Püskürtme, elyaf sarma veya kırpma metotları ile CTP (Cam Takviyeli Plastik) üretiminde
kullanılır.
Dokunmuş Fitil:
Aynı veya değişik ağırlıkta fitillerin atkı ve çözgüde kullanılarak dokunması ile elde edilir.
Keçe ile birlikte çeşitli açık kalıplama, pres kalıplama ve reçine enjeksiyonu ile kalıplama
uygulamalarında kullanılır.
Kırpılmış Demet:
Elyaf üreticisi tarafından elyaf çekme sonrasında elde edilen bobinlerin ikinci bir proses ile
3mm - 24 mm arasında kırpılarak satışa hazır duruma getirilen ürün grubudur. Polyester gibi
termoset veya polyamid, polypropilen gibi termoplastik reçinelerin içerisine karıştırılarak
pres ve enjeksiyon kalıplama metodu ile üretimlere uygun termoset ve termoplastik bileşik
halinde hazırlanır.
Keçe:
Elyaf üreticisi tarafından elyaf çekme sonrasında elde edilen fitil bobinlerinin ikinci proses
ile keçe makinesinde 20 mm - 50 mm uzunluğunda yatay düzlemdeki taşıyıcı bant üzerine
kırpılarak istenilen gram/m2’ye ulaşılacak şekilde serpiştirilir. Toz veya sıvı bağlayıcı ile
birbirine bağlanır. Hat sonunda, fırından da geçen ürün karton miğferler üzerine sarılarak
satışa hazır ürün halinde alınır. Keçe halindeki cam elyafı, el yatırması metodu ile üretilen
CTP ürünlerinde veya makine ile üretilen ışık geçirgen ve opak levhalarda kullanılır.
Günümüzde mühendislik malzemesi olarak öne çıkan cam elyafı ve polyester ürünleri,
kırılgan yapıdaki plastik türevi ürünlerin fiziksel dayanım özelliklerini artırmak amacıyla
altyapı (boru), otomotiv, inşaat, denizcilik, endüstriyel ürünler ve şehir mobilyaları
uygulamalarında yaygın kullanım alanı bulmaktadır. Mukavemet değer, hafiflik, korozyon
dayanımı, ucuz maliyet avantajı ile cam elyaf ürünleri tercih edilen malzeme olarak
konumunu gün geçtikçe güçlendirmektedir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yenilenebilir
enerji sektörüne ve küresel ısınma kapsamında sulama projelerine yönelik girişimlerin
artması nedeniyle polyester ve cam elyafı talebinin de arttığı görülmektedir.
20
İLİŞKİLİ SEKTÖRLER
Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik,
turizm (lokanta gibi), mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok sektöre ve ev kesimine
girdi vermektedir. Özellikle düz camda, inşaat ve otomotiv sektöründe yaşanan gelişmelerin
etkisi birebir gözlenmektedir. İnşaat sektöründeki, güneş enerjisine yönelik yüksek
performanslı camlar ya da otomotivde yeni girilen projeler, düz cam faaliyetlerini etkileyen
unsurlardır.
Cam ambalaj alanında özellikle gıda ve kozmetik sektöründe gelişen ürün çeşitleri ve
dağıtım kanallarında ambalajın önem kazanması, sektörü hareketlendirmektedir.
Resim 6: Camın kullanım alanları
Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı
SEKTÖRÜN YAPISAL VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
Bütün üretim alanlarında yapısal ve ekonomik özellikler o sektörün genel yapısını
tanımlayan ve diğer sektörlerden ayıran iki ana unsurdur.
Üretim sektörlerinin ayırt edici özellikleri, bu özelliklerin dünya genelindeki temel
eğilimlerle olan ilişkilerinde tutarlı dengeler kurulmasını sağlamaktadır. Sektörün birikim
yeteneğinin korunup geliştirilmesi ve geleceğinin güvence altına alınmasının ön şartı, yapısal
ve ekonomik özelliklerinin iyi analiz edilmesidir.
Cam üretimi ister cam kaplar (container glass) olsun, isterse düzcam (float glass) olsun
modern teknoloji, büyük ölçekli yatırım ve dolayısıyla önemli ölçüde (sermaye yoğun) finans
kaynağı gerektiren bir sektördür. Bu nedenle sektör faaliyetleri oldukça yoğunlaşmış
durumdadır. Bu yoğunluk özellikle 1980'li yıllarda kendini göstermiştir. Bunun sonucu olarak
21
sektörde yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmuş ve yeniden yapılanma sürecine girilmiştir.
Cam sektörünün geliştirilmesi, bu yapısal ve ekonomik özelliklerin bütün kararlarda ve
oluşturulacak kurumlarda göz önüne alınmasını zorunlu kılmaktadır.
Cam sanayiinin ayırt edici yapısal ve ekonomik özellikleri aşağıda özetlenmektedir:
I. Sektörün Yapısal Özellikleri;
- İzabe teknolojisine dayalı enerji-yoğun bir üretim olması,
- Hammadde yoğun üretim yapısı,
- Kesintisiz Üretim göstermesi,
- Sürekli Yatırım,
- Çeşitli Kompozit maddelerin elde edilmesinde kullanımı,
- Teknolojik Gelişme Katsayısı.
II. Sektörün Ekonomik Özellikleri;
- Ölçek Ekonomisine bağımlılığı,
- Dikey bütünleşme zorunluluğu,
- İlk Yatırım maliyetinin yüksekliği,
- Başabaş noktasının yüksekliği,
- Küresel Özelliği,
- Sektör ve Çevre ilişkisi
Yapısal Özellikleri
1. İzabe Teknolojisine Dayalı Enerji-Yoğun Bir Üretim Olması
Cam sektörünün en önemli özelliği yüksek sıcaklıkta eritme teknolojisine (izabe
teknolojisine) dayanan enerji-yoğun bir üretim alanı olmasıdır. Cam hammaddeleri belli
ölçülere göre karıştırılarak eritme fırınlarına akıtılır. Fırınlar yaklaşık 1500-1600 santigrat
derecede ısıtılarak içlerindeki hammadde cam eriyiği haline dönüştürülür. Cam eritme
fırınları, kampanya dönemleri boyunca hiç söndürülmeden sıcak tutulmak zorundadır.
Kampanya dönemlerinin on yıl gibi uzun bir dönemi kapsadığı göz önüne alındığında, enerji
kullanımındaki sürekliliğin, buna bağlı olarak da enerjiye bağımlılığın önemi anlaşılır.
2. Hammadde Yoğun Üretim Yapısı
Cam üretiminde birim ağırlığı fazla olan kum, maliyeti yüksek olan soda, doğada az bulunan
dolomit ve feldspat gibi hammaddeler kullanılmaktadır. Bu ham maddelerin kalitesi ve saflığı
kadar, teminindeki devamlılık da önemlidir. Gerekli spesifikasyonlara uygun hammadde
22
temininde binde 1'ler oranında bir oynama cam üretimini olumsuz yönde etkilemektedir.
İçerisinde önemli miktarda enerji absorbe eden ve istenilen kalitede cam üretmenin temeli
olan hammaddenin temini hususu, cam endüstrisinde yapılabilirlik çalışmaları sırasında
önemle ele alınması gerekli bir konu olmaktadır.
3. Kesintisiz Üretim Göstermesi
Cam eritme fırınlarının yüksek sıcaklıkta çalışmaları, enerjinin maliyet içindeki payının
yüksek olması, bu üretim alanında kesintisiz üretim yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Sektörde
başabaş noktasının oldukça yüksek bir kapasite kullanımını zorunlu kılması ve izabe
teknolojisinin tam kapasite çalışmayı gerektirmesi üretimde kesintisizliğin önemini
artırmaktadır.
4. Sürekli Yatırım İhtiyacı
Bugün teknolojide öylesine hızlı değişmeler olmaktadır ki, teknik olarak daha ömrünün
yarısına gelmemiş bir makina- donanımını değiştirmek söz konusu olabilmektedir.
Günümüzde makina-donanım seçiminde göz önünde tutulması gereken temel kriter, rekabet
edebilir ömürdür. Herhangi bir teknik donanım performansını ve rekabet edebilirliğini
kaybettiği zaman, o donanımı değiştirmeden sektörün rekabet gücünün korunması mümkün
değildir. Teknolojideki hızlı değişmenin meydana getirdiği rekabet edilebilir ömür,
beraberinde sürekli-yatırım olgusunu getirmiştir.
Genel ilke, eldeki mevcut teknolojilerin sonuna kadar kullanılmasından sonra yatırıma
gidilmesidir. Ancak gerektiğinden önce yatırım yapmanın yüksek maliyeti kadar, gerektiğinde
ve tam zamanında yatırım yapmamanın getirdiği yüklerin de dikkate alınması gerekir. Fırın
yenileme,
şekillendirme makina donanımlarının modernizasyonu, destek hizmet üreten
gereçlerin yenilenmesi, ölçme-kontrol sistemlerinin geliştirilmesi gibi diğer rekabet gücünü
belirleyen gelişme alanları da dikkate alındığında, cam sektörünün enerji yoğun üretim alanı
olduğu kadar, sermaye yoğun ve sürekli yatırım ihtiyacına dayalı bir alan olduğu görülür.
5. Çeşitli Maddelerin Elde Edilmesinde Kullanımı
Cam, 800 değişik bileşeniyle, 43 bin çeşit ürünün elde edilmesinde kullanılmaktadır. Geniş
çapta otomasyona dayanan üretim, beraberinde hammadde ve cam üretim aşamalarında
şartların dengeli olmasını gerektirmiştir. Silika camı basit bir cam olmasına karşın, kimyasal
etkilere karşı dayanıklıdır. Düşük genleşme katsayısına sahiptir. Bütün bu olumlu özelliklerine
rağmen üretimi zordur. Cam sanayiinin üretim hacminin büyük bir kısmını soda ve kireç
camları oluşturmaktadır. Nefelinli siyenitler ise, çeşitli sanayi tipi cam kaplar, cam levhalar,
23
televizyon tüpleri, lambalar, cam blok ve cam yünü, kimyasal etkilere ve ısıya dayanıklı
borasilikat camları yapımında kullanılır.
Temel girdi olarak kullanılan kompozit maddeler içinde cam elyafının özel bir yeri vardır. Bu
nedenle,
cam
elyaf
takviyeli
plastiklere
kadar,
cam
kökenli
optik
elyafın
da
telekomünikasyonda yarattığı imkanlar, bu sektörün geleceğine olan güveni artırmaktadır.
6. Teknolojik Gelişme Etkisinin Yüksekliği
Yeni ve daha etkin üretim yöntemleri oluşturuldukça üretim teknolojisi değişir. Ayrıca, yeni
buluşların tüm üretim yöntemlerinin etkinliğini artırması söz konusudur. Aynı anda bazı
üretim yöntemleri etkinliklerini kaybetmeleri sonucu üretim fonksiyonundan dışlanabilirler.
Bu değişimler teknolojik gelişmeyi oluştururlar.
Cam sanayiinde, düz camlarda ikincil işlemler, cam ev eşyasında yenilikçi yeni ürün
tasarımı, cam ambalajda teknik müşteri hizmeti gibi unsurlar rekabet gücünü etkilemektedir.
Ürün, süreç ve pazarlamada yenilik oluşturmadan, yeniliklerin takipçisi olmadan, cam
sektöründe birikim yeteneğini koruyarak uzun vadeli geleceği güvence altına almanın imkanı
kalmamıştır. Sadece teknik boyutla kısıtlı olmayan, geniş anlamlı AR-GE çalışmaları, günümüz
cam sanayiinde de belirleyici ağırlığa sahiptir.
Ekonomik Özellikler
Ölçek Ekonomisine Bağımlılığı
Üretimde kullanılan girdilerin hepsini aynı oranda artırdığımız zaman çıktıdaki artış bu
orandan fazla ise ölçeğe göre artan, bu orana eşit ise ölçeğe göre sabit, bu orandan az ise
ölçeğe göre azalan bir getiri vardır. Ölçek ekonomilerinin kaynaklarının teknolojik ve
ekonomik sınırları vardır ve bir noktadan sonra bu faktörler maliyetleri etkilemez, hatta
olumsuz yönde etkileyebilir.
Cam fırınlarının kapasiteleri; fırınların hacimleri, birim üretim için gerekli hammadde, yarı
mamul madde ve işgücü miktarlarına bağlı olarak değişir. Geniş fırınlar küçüklere göre birim
kapasite başına daha az ısı kaybederler çünkü ısı kaybı alana bağlıdır.
İzabe teknolojisi, kesintisiz üretim ve hammadde hassasiyeti nedeniyle, sektörde ölçek
ekonomisi kurallarını belirleyici duruma getirmektedir. Bu nedenle, bütün dünyada cam
üreten tesislerin üretim kapasiteleri katlanarak artmaktadır. Bir yandan da üretimdeki
ihtisaslaşma, bu konudaki eğilimleri daha da arttırmaktadır.
Bir ülkede ya da bölgede cam üretiminde ve ticaretinde liderliğini korumak isteyen bir
24
kuruluş, talebi aşan bir arz oluşturmak zorundadır. Cam sektöründe oluşturulan her arz
basamaklar biçiminde yükselir. Belli dönemlerde talebi ithalatla karşılamak, sonra başabaş
noktasına gelip talebi aşan üretim düzeylerine erişmek sektörde kolay yürütülebilecek bir
uygulama değildir.
Sektör ölçeğe dayalı bir yapıya sahip olduğu için oligopol bir pazar yapısı oluşumuna
müsaittir. Bilindiği üzere bu tür piyasalarda stratejik planlama yönetimde temel ilkedir.
Sadece piyasa şartlarına değil, rakiplerin yaptıkları çalışmalara ve izledikleri politikalara bağlı
olarak oluşan belirsizlik cam sektöründe güçlü bir yönetimi ve çağdaş yönetim yöntemlerinin
uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.
Dikey Entegrasyon Zorunluluğu
Dikey entegrasyon, bir üretim sürecinin girdi temininden tüketiciye ulaşması noktasına
kadar değişik aşamaların aynı firmanın kontrolü altında gerçekleştirilmesidir. Bu durumun
firmaya getirdiği avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır.
Firmalar arası birleşmeler ve bir firmanın diğer bir firma tarafından satın alınması, diğer
faktörlerin yanı sıra maliyetlerin de büyük önemi vardır. Benzer bir şekilde, firmanın dikey
entegrasyon sonucunda maliyet avantajları elde edeceğinin belirlenmesi durumunda firma bu
yönde politikalar uygulayacaktır. Entegre edilmiş üretim, girişi engelleyici bir araç olarak da ilgi
çekicidir. Entegre edilmiş üretimin gerçekleştirildiği bir endüstriye girmek isteyen yeni bir
firma, önemli miktarlarda yatırımı geçekleştirmek durumundadır.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde satıcı piyasalardaki örgütlenmenin yetersizliği, cam
endüstrisinde dikey entegre gelişmeyi zorlamaktadır. Örneğin, sektörün önemli girdisi olan
kumu, gerekli spesifikasyonlara uygun üreterek güvenli biçimde arz edebilecek kurumların
oluşmamış olması, sektörü kendi kumunu kendi imkanlarıyla üretmeye zorlamaktadır.
Sektörde çok zorunlu biçimde katı bir entegrasyon yapısı oluşmaktadır. Konjonktürün
olumlu olduğu dönemde bu entegrasyonun önemli maliyet avantajları vardır. Kriz
dönemlerinde ise sektör bütünüyle sarsıntı geçirebilmektedir. Bütün dünyada, bu sert
entegrasyon yapıları esnetilmektedir. Hatta, çok daha gevşek yapıda örgütler bile, merkezkaç
yönetim ilkesini benimseyerek, her birimi kâr merkezi olarak gören bir anlayışa
yönelmektedirler.
25
İlk Yatırım Maliyetinin Yüksekliği
Cam endüstrisinin bir diğer özelliği de ilk yatırım maliyetinin yüksek, kar marjlarının düşük
olmasıdır. İş hacmine kıyaslandığı zaman, bir buzdolabı fabrikasına göre cam endüstrisinin
cirosu çok daha düşük kalmaktadır. ABD'de petrol şirketlerinden sonra en büyük ölçekli
kuruluşlar cam üreticileri olduğu halde, ciroları ve karları bakımından Fortune'nin her yıl
düzenlediği dünyadaki 500 büyük şirket arasına çok az sayıda cam kuruluşu girmektedir.
Gerek ilk yatırım maliyeti, gerekse modernizasyon ihtiyaçları, camda sermaye-yoğun
yatırım karakterinin giderek daha baskın hale geldiğini göstermektedir. Sürekli yatırım ihtiyacı
olan, sermaye yoğun karakteri gelişen ve sermaye maliyetlerine karşı duyarlılığı giderek artan
böylesi bir üretim alanında, stokları artıracak, talebi daraltacak yanlış kararların etkisinin
boyutu kolaylıkla kestirilebilir.
Bu özellikler ve daha önce değinilen ölçek ekonomisi, dikey entegrasyon gibi yapısal
özellikler nedeniyle sektöre giriş ve çıkış çok azdır. Bütün dünyada sayıları on kadar olan
büyük cam üreticileri sektörün yüzde 80'inden fazlasına sahiptir. Diğer bir deyişle dünya cam
piyasası oligopol bir yapı göstermektedir. Ülkelerde ise yurt içi piyasalar genellikle tekelci bir
yapıya
sahiptirler.
Dolayısıyla
sektörde
rekabet
daha
ziyade
uluslararası
olarak
algılanmaktadır. Bu durum hükümetlerin izledikleri dış ticaret politikalarının sektördeki
rekabet gücünü doğrudan ve son derece etkili bir şekilde belirlemelerine yol açmaktadır.
Başabaş Noktasının Yüksekliği
Başabaş noktası analizi, bir projenin mali yeterliliğini tehlikeye sokmadan çalışabileceği en
düşük verim ve/veya satış seviyesini bulmak amacıyla yapılır. Başabaş noktası deyimi bir
projenin ne kar ne de zarar ettiği çalışma seviyesini ifade etmek için kullanılır. Başabaş
noktası toplam gelirler ile toplam maliyetin birbirine eşit olduğu durumda gerçekleşir. Bu
noktada firma ne kar ne de zarar etmektedir. Bu noktadan sonra yapılacak bir birimlik artış
bile firmanın kara geçmesi için yeterli olacaktır. Aynı şekilde bu noktanın altına düşen satışlar
firmayı zarar eder hale getirecektir. Bu noktayı değişik şekillerde izah etmek mümkündür.
Yaygın olarak kullanılan göstergeler şunlardır:
- Üretilen veya satılan birimlerin miktarı,
- Satışların parasal değeri (TL cinsinden toplam satış değeri),
- Tesisin Kapasite kullanım oranı
26
Şekil 1: Başabaş noktası grafiği
Kapasite Kullanma Yüzdesi
Cam sektöründe önemli bir özellik olarak başabaş noktasının yüksek olduğu kabul
edilmektedir. Cam çeşitlerine göre farklılık göstermesine karşın, üretimde ağırlığı olan
ürünlerde başabaş noktası kapasite kullanım oranının yüzde 75'i düzeyindedir. Bu durum
sektörde üretim yapan firmaların giriş çıkışını kısıtlamakta, riski artırmakta ve oligopol bir
piyasa yapısının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Sektörün karlılığı daha önce belirtilen
sürekli üretimin güvence altına alınması kadar, tam kapasite çalışma şartlarına da bağlıdır. Bu
nedenle, üretimin güvenceye alınması kadar, dağıtım ve müşteri potansiyelinin güvence
altında tutulması da son derece önemlidir. Üretici firmalar zaman zaman kapasite fazlasını
maliyetin altında dampingli fiyatlarla satarak dünya pazarlarında yeni pazar arayışlarına
girmektedirler.
Diğer izabe teknolojisine dayalı sektörlerde olduğu gibi, cam üretiminde de işin
yavaşlaması ya da grev gibi zorunlu duruşların endüstri üzerinde yıkıcı etkisi çok yüksektir.
Ayrıca, yanlış işletme politikası ya da makro-ekonomik kararlar nedeniyle, sektörde talebin
daralması, olağanüstü stoklar oluşturmakta, bu nedenle sektörde maliyetler çok fazla
artabilmektedir. Bu durum yeni korumacılık yöntemlerinden olan anti-damping vergilerini de
gündeme getirmektedir.
Küresel Özelliği
Sektörde kullanıcılar üretimin yeri ne olursa olsun, düzgün ve dünya kalitesinde (uniform)
mamul talep etmektedir. Bu talep, cam üreticilerini faaliyetlerinde küreselleşmeye
27
zorlamaktadır. Buna ek olarak, sektörün dünya pazarının genişliği, bu sektördeki yatırımların
büyük ölçekli olarak yapılmasını gündeme getirmiş, üreticilerin daha önce genelde tek bir
kıtayla sınırlanan pazarlarını dünya geneline taşımıştır.
Cam ambalaj nisbi olarak daha az küresel olmasına karşın, cam ev eşyası, cam elyafı ve düz
camlar küresel nitelikli ürünlerdir. Düz camlarda sermaye, talebin olduğu yere hızla giderken,
cam ev eşyasında belli bir merkezde yapılan üretim dünya ölçüsünde dağıtılabilmektedir. Bu
özellikler cam elyafı için de geçerlidir. Bu da, firmalar arası satın alma, birleşme, işbirliği ve
ortak yatırım konularında hızlı davranılan bir sektör olma özelliği yaratmaktadır. Gelişmekte
olan ülkelerde dinamik cam sektörlerinin gelişmelerini önleme (destabilize etme) stratejisi
büyüklerin belirgin stratejilerinden biridir.
Sektör ve Çevre İlişkisi
Günümüzün teknolojisi, tüketim alışkanlıkları, değişen yaşam standartları, kentleşme,
nüfus artışı ve sanayileşmeye paralel olarak artan kentsel ve endüstriyel atıklar önemli bir
çevre problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Atık yönetimi konusu, atıkları geri kazanmak,
atık miktarını arttıran üretim ve tüketim türlerini sınırlamak gibi hususları da kapsayan ve
giderek önemi artan bir konu haline gelmiştir.
Bilindiği gibi cam kaplar kolaylıkla yenilenebilir (recycling, re-use) özelliğe sahiptirler. Bu da,
sektörde önemli ölçüde enerji ve hammadde tasarrufu sağlamaktadır. Zaten artan enerji
maliyetleri ve çevre korumaya yönelik olarak ortaya konan yapısal düzenlemeler, yenilenebilir
camların önemini oldukça artırmıştır.
Cam, yeniden dolum ve dönüşüm özelliğini bir arada bulunduran tek malzemedir. Cam
ambalajın büyük bir bölümü, özel şekilde ve işaretli olduğundan (depozitolu) dağıtım toplama
örgütlenmesi içinde geri dönüp, temizlenerek tekrar doluma girer (Süt, bira, meşrubat şişeleri
gibi).
Bunun dışında kırılmış parçalar ise, renk ayırımı, temizleme ve öğütme işlemlerinden
geçirilerek harmana belirli oranlarda katılır. Birçok ülke kırık camların toplanarak yeniden
üretime kazandırılması konusunda yarış halindedir.
Cam kapların çok kolay yenilenebilir özelliğinden dolayı bazı ülkeler bunu teşvik
etmektedir. Örneğin Danimarka`da yalnızca yeni şişeler üzerine vergi konulmaktadır. Bu vergi,
kullanılan şişelerin toplanma ve temizlenme maliyetlerini karşılayacak kadar yüksek
orandadır. Plastik şişeler üzerindeki vergi oranı ise, karton ve ince levhalar üzerindeki vergi
oranları ile karşılaştırıldığında, oldukça yüksek düzeyde bulunmaktadır.
28
Sektördeki bu özellik enerji tasarrufu açısından da çok önemlidir. Yeniden üretime
kazandırılan her bir ton hurda cam yaklaşık olarak 1,2 ton hammadde ve 100 Kg. fuel-oil
tasarrufu sağlamaktadır.
DÜNYADAKİ DURUM
Dünya cam sektörü global ekonomiye paralel bir gelişmeyle yılda ortalama % 2-4
düzeyinde büyümektedir. Dünya cam üretiminin yaklaşık 121 milyon ton düzeyinde olduğu
tahmin edilmektedir. Bu üretimin % 45’ini cam ambalaj, % 37’sini düz cam, % 4’ünü cam ev
eşyası, % 3’ünü cam elyaf ve % 10’unu diğer camlar oluşturmaktadır. Toplam üretimin % 30’u
Avrupa, % 34’ü Asya, % 29’u ABD ve % 7’si diğer bölgelerde gerçekleştirilmektedir.
Tablo 2: Dünya Cam Üretimi Ürün Dağılımı
Üretim (Milyon Ton)
Pay (%)
Cam Ambalaj
55.0
45
Düz cam
45.0
37
Cam Ev Eşyası
5.0
4
Cam Elyaf
3.5
3
Diğer
12.5
10
Toplam
121.0
100
Kaynak: www.sanayi.gov.tr
Dünya cam ve cam mamulleri ithalatında 2011 yılı verilerine göre Çin, ABD, Almanya,
Güney Kore ve Fransa ilk beş ülkeyi oluştururken; ihracatta ise yine aynı dönemde ilk beş
ülkeyi Çin, Almanya ve Japonya, A.B.D. ve Fransa oluşturmaktadır.
Tablo 3: Dünya Cam İthalatı (1.000 ABD Doları)
İTHALATÇI ÜLKELER
2007
2008
2009
2010
2011
Çin
3.273.
327
6.241.
729
5.051.
187
2.468.
773
3.757.
049
3.420.01
1
5.970.37
0
5.629.04
0
2.559.94
6
4.072.77
1
3.028.6
10
4.641.6
42
4.457.4
40
2.454.5
35
3.250.8
27
4.871.47
4
5.733.04
6
5.207.83
9
3.289.66
6
3.474.40
3
6.267.2
82
6.106.3
42
5.622.6
82
3.734.7
19
3.694.1
68
ABD
Almanya
Güney Kore
Fransa
29
Japonya
2.200.
2.521.46
334
8
Tayvan
1.845.
2.053.83
805
2
İngiltere
2.374.
2.385.26
406
4
Kaynak: International Trade Center, Trade Map
1.918.5
51
1.692.0
26
1.843.0
54
2.358.90
5
2.667.04
4
2.162.40
0
2.669.8
96
2.583.6
89
2.362.0
88
Tablo 4: Dünya Cam İhracatı (1.000 ABD Doları)
İHRACATÇILAR
2007
2008
2009
2010
2011
Çin
7.249.8
9.069.69
7.597.08
10.325.4
12.603.526
36
Almanya
6.815.9
59
Japonya
4.136.1
10
A.B.D.
4.829.4
28
Fransa
4.245.3
05
İtalya
3.106.5
10
Belçika
3.385.1
49
Tayvan
1.115.7
39
7
7.263.28
1
4.683.04
4
5.088.10
9
4.281.09
4
3.247.45
0
3.488.59
1
1.164.74
2
6
6.143.42
1
4.503.73
7
4.144.81
8
3.265.21
1
2.514.91
7
2.603.21
6
1.128.79
7
04
6.582.03
7.190.707
3
6.527.25
6.685.186
8
4.983.82
5.325.142
4
3.459.16
3.681.417
2
2.737.49
3.070.643
5
2.641.88
2.859.749
7
1.591.80
2.186.223
8
Kaynak: International Trade Center, Trade Map
30
Şekil 1: Dünya Cam Sektörü İhracatından Başlıca Ülkelerin Aldığı Paylar, 2009 (%)
Kaynak:http://www.cimentobirlik.org/tr/cimento-cam-seramik-ve-toprak-urunleri-sektorraporu-2010
Aşağıdaki tabloda dünya cam sıralamasında önde giden cam kuruluşlarının cam
sektöründeki 2007 yılı cirolarına göre sıralaması verilmektedir.
Tablo 5: Dünyada Önde Gelen Cam Firmaları
Kuruluşun Adı
St. Gobain
NSG
Asahi
Owens Illinois
Corning
Hoya
Guardian
NEG
Owens Corning
Schott
Ülke
Fransa
Japonya
Japonya
A.B.D.
A.B.D.
Japonya
A.B.D.
Japonya
A.B.D.
Almany
a
Vitro
Meksik
a
Şişecam
Türkiye
Kaynak: www.sanayi.gov.tr
Toplam Satışlar
(2007)
59.408
7.986
14.747
7.567
5.860
4.807
4.500
3.683
4.978
2.848
Cam Satışları
(2007)
15.734
7.854
7.597
7.100
4.700
4.346
3.700
3.668
2.987
2.848
2.631
2.599
2.483
1.930
31
AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ DURUM
27 üyeli Avrupa Birliği, dünya cam üretiminde % 30 düzeyinde bir paya sahip olup, 2010
yılında toplam AB üye ülkelerinin üretiminin % 62’sini cam ambalaj, % 29’unu düzcam, %
3’ünü cam ev eşyası, % 2’sini cam elyaf ve % 3’ünü diğer camlar oluşturmuştur.
Şekil 2: AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı
Kaynak: CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi
Tablo 6: AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibariyle Cam Üretimi (1.000 Ton)
Yıllar
Düz
Cam
Cam
Ambalaj
Cam Ev
Eşyası
Cam
Elyaf
Diğer
Toplam
Cam
2006
9.981
20.967
1.526
796
1.162
34.432
2007
10.11
21.621
1.547
821
1.214
35.322
9
2008
9.865
21.270
1.440
823
966
34.364
2009
8.965
19.366
1.041
476
946
30.794
2010
9.405
19.886
1.016
714
1.005
32.026
Kaynak: CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi
AB üyesi ülkelerin düz cam üretimi 9-10 milyon ton düzeyindedir. Üretim seviyesinde
büyüme gözlenmeyen, doyuma ulaşmış bir yapıya sahip olan Avrupa pazarının büyüklüğü de
32
yaklaşık 9 milyon tondur. Pazarda otomotiv camı, kaplamalı cam ve lamine cam gibi işlenmiş
ürünlerin payı oldukça yüksektir.
AB üyesi ülkeler düz cam ve cam ambalajda ağırlıklı ihracatçı, cam ev eşyası, cam elyaf ve
diğer cam çeşitlerinde ithalatçı konumdadır.
TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Kurulduğu dönemden bugüne kadar yaptığı çalışmalar ve atılımlarla, Türkiye cam sektörü
dünyada önde gelen cam üreticisi ülkeler arasına girmiş ve her geçen yıl olağanüstü
gayretlerle rekabet gücünü pekiştirmiştir. Türkiye cam sektörü girdilerinin tamamına yakınını
yurtiçinden temin eden, ihracatçı, ülke ekonomisine net katma değer yaratan ve büyümesini
her koşulda sürdürmek için çaba harcayan ve Türkiye’nin lokomotif sektörlerine girdi veren
önemli ve başarılı bir sektördür.
Sektördeki, büyük kuruluşlar T. Şişe ve Cam Fab. A.Ş. (Şişecam) bünyesinde Paşabahçe
Cam San ve Ticaret A.Ş, Trakya Cam Sanayi A.Ş., Yenişehir Cam San. A.Ş., Anadolu Cam San.
A.Ş., Cam Elyaf San. A.Ş. ile Güral Cam, Marmara Cam ve İzocam’dır. Ayrıca cam işleme
alanında üretim yapan çok sayıda firma vardır. Şişecam düz cam, cam işleme (inşaat,
otomotiv, beyaz eşya, enerji), cam ev eşyası, cam ambalaj ve cam elyaf üretim tesislerine
sahiptir. Güral Cam ve Toprak Cam cam ev eşyası, Marmara Cam cam ambalaj, İzocam cam
yünü ve taş yünü alanlarında üretimlerini sürdürmektedir. Düz cam ikincil işlemlerde Schott
Orim, Yıldız Cam, Star Grup, Kutaş, Hatipoğlu Cam ve Gürsan Cam gibi firmalar
bulunmaktadır. Otomotiv camlarına yönelik olarak ise başta Kutaş (Tamcam), Olimpia,
Başkent, Dora olmak üzere çeşitli firmalar üretimlerini sürdürmektedir.
Türkiye cam sektörünün en büyüğü olan Şişecam kapasite olarak Avrupa’da 6’ncı sırada,
dünyada 13’üncü sırada yer almaktadır. Cam Ev Eşyasında Avrupa’da 2’nci, dünyada 3’üncü,
Düz cam ve Cam Ambalaj alanlarında ise Avrupa’da 4’üncü durumdadır. Şişecam yurtdışında
yaptığı atılımlarla da bölgede önemli bir güç haline gelmiştir.
Türkiye cam sektörü yaklaşık 2,3 milyar ABD Doları düzeyindeki üretim değeri ile Türkiye
ekonomisinin binde 3’ünü üretmekte olan ve yaklaşık 20 bin civarında çalışan sayısı ile
üretim girdilerinin tamamına yakınını yurtiçinde sağlayan, sermaye ve enerji yoğun, aynı
zamanda da yüksek kapasite ile çalışma zorunluluğu olan bir sektördür.
2012 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 956 milyon ABD Doları, ithalatı ise 643
milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.
Sektörde yüksek enerji tüketimine karşın cam sanayii bir taraftan da geliştirdiği katma
33
değeri yüksek ürünler ile çevre korumaya ve enerji tasarrufuna önemli katkılar
sağlamaktadır. İnşaat ve otomotiv gibi Türkiye’nin lokomotif sektörlerine girdi veren ve cam
sanayiinin ağırlıklı faaliyet alanını oluşturan düz cam sektörü özelinde kaplamalı camlar ve
çift camlar, artık düz camın yerini almaktadır. Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerdeki bu
yaygın eğilimin halen gerisinde bulunulmakla birlikte, ülkemiz düz cam sektöründeki
gelişmeler hızla ilerlemektedir. İşlenmiş camların toplam düz cam üretimindeki payı 1980’li
yıllarda % 3 iken, bu oran son üç yılda % 30’lara varmış durumdadır. Ülkemizde, mevcut
tüm konutlarda ısı yalıtımını iyileştiren Low E kaplamalı camların kullanılması durumunda,
yılda 2,5 milyar ABD Doları tasarruf sağlama, karbondioksit emisyonunu da önemli ölçüde
azaltma potansiyeli bulunmaktadır. Diğer bir anlamda, uluslararası yaptırımlara konu çevre
kirliliği ve dünyanın dengesini bozan küresel ısınmayı kontrol altına alma imkanı yaratan
Low E camlar, ülke ekonomisine büyük katkılar sağlayacaktır.
Cam sektörünün 2010 yılında gerçekleşen 1,475 milyar TL’lik net katma değeri, % 20
artarak 2011 yılında yaklaşık 1,8 milyar TL ye ulaşmıştır. 2012 yılında net katma değer
miktarı 1,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Şekil 3: Cam Sektörü Net Katma Değer Miktarı (1000TL)
Kaynak: Şişecam Sektör Verileri
34
Cam üretiminde kullanılan en önemli girdiler, kum, soda, dolomit, kuvartz maddeleridir.
Ülkemizin bu kaynaklar açısından zengin olması nedeniyle, Türk cam sanayi % 98 oranında
yerli hammadde kullanmaktadır.
Ülkemiz cam sanayinin üretim kapasitesi yaklaşık 3,5 milyon tondur. Ülkemiz üretim
kapasitesinin % 90’ı Şişecam tarafından karşılanmaktadır. Şişecam’ın yurtiçi ve yurtdışı
toplam üretim kapasitesi 4,7 milyon tona yaklaşmaktadır. Düz cam, cam ev eşyası, cam
ambalaj, cam elyaf gibi ana üretim alanlarındaki yurtiçi mevcut kapasitesi 3,0 milyon tondur.
Yurtiçi üretim kapasitesinin % 50’si düz cam, % 32’si cam ambalaj, % 16’sı cam ev eşyası,
kalan yaklaşık % 2’lik kesim de cam elyafı kapasitesinden oluşmaktadır. Sektörde en büyük
üretici olan Şişecam 150 ülkeye ihracat yapmaktadır.
Şekil 4: Uluslararası Satışların Bölgesel Dağılımı
Kaynak: Şişecam Faaliyet Raporu, 2011
PAZAR
Ülkemizde cam üretim faaliyetleri, önceleri sadece Marmara ve Akdeniz Bölgesi ile
sınırlıyken, coğrafi açıdan giderek daha yaygın bir yapı kazanarak Ege ve İç Anadolu
Bölgelerini de içine alacak şekilde genişlemiştir.
Gerek üretim faaliyetlerinin çeşitliliği ve sayısı gerekse üretici ve kapasite miktarı
açısından en yoğun cam ve cam ürünleri üretim faaliyetlerinin yaşandığı şehir İstanbul’dur.
İstanbul’u takiben Kırklareli, Mersin, Bursa, Eskişehir, Konya, Ankara, İzmir, Kayseri gibi
35
şehirler yine üretim çeşitliliği, üretici sayısı ve üretim kapasiteleri ile göze çarpan şehirlerdir.
Türk cam sanayi gerek kapasite artışları gerekse yeni ürünlerin pazara sunulmasıyla
bugüne kadar gelişimini hızla sürdürmüş olup, henüz doymamış bir pazar olma niteliği ile
gelecekte de önemli bir büyüme potansiyeli taşımaktadır. Gerek taşıdığı bu pazar potansiyeli
gerekse genişleyen kaliteli ürün yelpazesi ile küresel rekabete açılan Türkiye cam sektörü dış
ticaret hacminde önemli bir ivme sergilemektedir.
Türkiye cam sektörü satış cirosu, taşıma cirosu ve dışarıdan aldığı hizmetler toplamında
yaklaşık 2,8 milyar $ düzeyinde bir iş hacmi yaratmaktadır.
DIŞ TİCARET
2011 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 977 milyon ABD Doları, ithalatı ise 704,8
milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise ihracat bir önceki yıla göre % 2
değerinde düşüşle 956 milyon ABD Dolarına, ithalat ise % 8,8’lik bir düşüşle 643 milyon ABD
Doları seviyelerine gerilemiştir. Cam sektörü ihracatı, Türkiye ihracatında binde 6’lık bir paya
karşılık gelmektedir.
Tablo 7: Türkiye’nin İhracat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)
İthalatçı Ülkeler
2008
2009
2010
2011
2012
Dünya
838.448
903.481
977.755
956.049
72.286
88.348
96.553
98.306
İngiltere
1.016.8
34
100.61
0
58.289
49.542
56.760
60.800
63.054
İtalya
77.651
58.418
59.695
66.621
62.182
Fransa
47.665
47.748
52.087
58.226
55.603
Irak
30.633
31.929
33.813
49.532
43.035
A.B.D.
33.822
26.596
30.662
31.776
37.809
Bulgaristan
21.863
20.099
22.334
23.975
35.675
Almanya
Kaynak: International Trade Center, Trade Map
Türkiye cam sanayisinin en çok ihraç ettiği ürünler arasında sofra ve süs eşyası, düz cam
ve fiberler bulunmaktadır. 2012 yılında Almanya, İngiltere ve İtalya en fazla ihracat yapılan ilk
üç ülkedir.
36
Tablo 8: Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu
Birim
2
013
Cam
İhracatı
Cam
İhracatı
Yıllık
İhracat
Milyo
n$
176
01
2
2
2
2
2
2
2
2
2
015
016
017
018
019
020
021
022
023
1
1
1
1
1
2
2
2
2
397
509
644
776
900
052
192
341
500
1
1
1
1
1
1
1
1
1
059
139
235
327
413
518
614
715
822
1
8
9
8
7
8
12
70
9
Değer
%
14
1
Bin
ton
20
96
8
1
8
0
0
6,
79
6,
79
6
,79
Artışı
Yıllık
İhracat
Mikta
r%
9,
45
7,
46
9,
45
7,
46
8,
45
7,
46
6,
46
7
,46
6,
26
6,
26
6
,26
Artışı
Ortala
ABD
1
ma Fiyat,
Doları/T
305
İhr.
Dünya
Cam
13
11
1
1
1
1
1
1
1
1
1
318
324
331
338
344
351
358
365
371
6
7
7
7
7
7
7
7
8
on
Milyar
$
6
66
4
8
0
1
3
5
6
8
9
1
İhracatı
Türkiye
%
Cam San.
1,
84
1,
92
2,
02
2,
15
2,
32
2,
43
2,
53
2
,7
2,
81
2,
96
3
,1
Payı
Türkiye
İhracatı
Türkiye
Milyar
$
1
61
%
Cam San.
18
0
0,
73
2
02
0,
7
2
26
0,
69
2
53
0,
67
2
83
0,
65
3
17
0,
63
3
55
0,
6
3
98
0
,58
4
46
0,
55
5
00
0,
52
0
,5
Payı
Cam
İthalatı
Cam
İthalatı
Milyo
n$
Bin
Ton
8
18
86
7
4
86,4
9
10
51
8
9
65
5
47
1
1
1
1
1
1
1
013
074
127
195
255
330
397
6
6
6
7
7
8
8
5
82
14
55
91
36
77
27
37
73
Ortala
ABD
1
ma Fiyat,
Doları/T
682
İth.
16
73
1
1
1
1
1
1
1
1
1
665
657
648
640
632
624
616
608
600
1
1
1
1
1
1
2
2
2
on
İhracat
Miktarı
2010=
100
1
17,6
12
6,4
38
48,7
61
73
84
98
10
23
37,8
(Endeks)
İhracat
/ İthalat
İhraca
1,
t / İthalat 438
1,
46
1,
53
1,
56
1,
62
1,
65
1,
68
1
,71
1,
74
1,
75
Kaynak: Şişecam Sektör Verileri
2023 yılında Türkiye’nin hedeflediği 500 milyar ABD Dolarlık ihracata, cam sektörünün de
2,5 milyar ABD Dolar düzeyinde katkı sağlaması beklenmektedir.
Tablo 9: Türkiye’nin İthalat Yaptığı Ülkeler (1.000 ABD Doları)
İhracatçı Ülkeler
2008
2009
2010
2011
2012
Dünya
593.915
473.579
616.460
704.810
643.238
Çin
133.130
112.906
168.722
220.866
207.135
Almanya
63.146
52.371
59.951
73.396
65.004
Fransa
41.490
48.711
38.488
63.412
44.213
İtalya
45.934
33.914
38.409
41.908
42.126
Belçika
32.297
22.054
28.061
34.253
27.772
A.B.D
22.726
14.171
24.350
26.328
24.751
Çek Cumhuriyeti
17.063
15.413
20.004
19.974
22.759
Kaynak: International Trade Center, Trade Map
2012 yılında Çin, Almanya, Fransa, İtalya ve Belçika en fazla ithalatın yapıldığı ilk beş ülkeyi
oluşturmaktadır.
38
1
,789
DÜZCE’DE CAM SEKTÖRÜ
Düzce ilinde cam sektöründe faaliyet gösteren imalat firmaları Düzce 2.OSB’de faaliyette
olan Düzce Cam Sanayi A.Ş. ve Borcam Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’dir.
13.022.707 m2 düz cam, 628.646 m2 lamine cam ve 734.400 m2 ayna üretimi kapasitesine
sahip olan Düzce Cam Türkiye’nin toplam düz cam üretiminin % 19,2’lik kısmını
karşılamaktadır.
Borcam ise düz cam, şişe, züccaciye, seramik imalatında kullanılmak üzere dolomit, kalker
ve feldspat üretimini gerçekleştirmektedir. Borcam 120.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip
olup, tesis beş ana üniteden meydana gelmektedir (www.borcam.com.tr):

Kırma- Eleme

Kurutma, Sınıflandırma ve Öğütme

Klasifikasyon ve Manyetik Ayırma

Ürün Stoklama ve Ürün Sevk

Toz Tutma
Tesisin kapalı stok alanları:
Dolomit: 12.000 ton
Kalker: 6.000 ton
Feldspat: 6.000 ton
Düzce iline cam imalat yatırımı için toplam 339 milyon TL sabit yatırım karşılığında 6 adet
teşvik belgesi düzenlenmiş olup öngörülen toplam istihdam 695 kişidir (Ekonomi Bakanlığı,
01.01.2001-30.09.2013 Tarihleri Arası Yatırım Teşvik Verisi).
Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri
(1000 ABD Doları)
1 Ocak-
1 Ocak-
31.12.2011
31.12.2012
DÜZCE
85.100
101.669
Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri
18.496
22.312
ÇELİK
4.743
12.355
387
458
Çimento Cam Seramik ve Toprak
Ürünleri
39
Değerli Maden ve Mücevherat
6
1
Demir ve Demir Dışı Metaller
2.622
7.414
Deri ve Deri Mamulleri
62
125
Diğer Sanayi Ürünleri
21
3
Elektrik – Elektronik
1.415
1.893
Fındık ve Mamulleri
676
534
Gemi ve Yat
6
0
Halı
23
17
Hazırgiyim ve Konfeksiyon
1.641
1.804
33
0
İklimlendirme Sanayii
13.975
11.569
Kimyevi Maddeler ve Mamulleri
8.705
6.776
Maden ve Metaller
165
80
Makine ve Aksamları
7.377
7.292
Savunma ve Havacılık Sanayii
4.173
8.718
Su ürünleri ve Hayvancılık Mamulleri
0
17
Süs Bitkileri ve Mamulleri
15
120
Taşıt Araçları ve Yan Sanayi
4.807
3.510
Tekstil ve Hammaddeleri
15.701
16.670
Yaş Meyve ve Sebze
51
0
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve
Mamulleri
Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi
Camın da içinde bulunduğu çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri sektöründe Düzce ili
2011 yılında 387.000 dolarlık ihracat gerçekleştirirken 2012 yılında %18’lik artış ile 458.000
dolarlık ihracat performansı gerçekleştirmiştir.
TÜRK CAM SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNDEKİ ENGELLER

Sektörün hammaddesi olan cam üretiminin yapısal özellikleri itibariyle izabeye
dayalı enerji yoğun bir üretim olması nedeniyle, sektör, enerji ve yakıt fiyatlarına karşı
çok duyarlıdır. Bu bağlamda yüksek enerji fiyatları sektörü olumsuz yönde etkilemektedir.
40

Ölçek ekonomisi gereği tam kapasite ve kesintisiz üretim gerekliliği vardır.

Özellikle izabeye dayanan cam sanayilerinin kurulumlarında büyük sermaye
gerekmektedir. Küresel üreticiler, bu nedenle yatırımlara en iyi cevabı veren ülkeleri
seçmeyi tercih etmektedirler. Bu kapsamda ülkelerin kuruluşlara tanıdıkları “ teşvikler”
büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de diğer bazı gelişmekte olan ülkelere göre teşvikler
yetersiz kalmaktadır.

Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan kaynaklar yeterli düzeyde değildir. Ar-Ge desteğini
güçlendirme (proses, alternatif hammadde geliştirme ve uygulama, enerji tasarrufu
sağlama, katma değeri yüksek yeni ürünler geliştirme), rekabet gücünün arttırılması için
en önemli unsurlardan biridir.

Sürekli büyüme ve modernizasyon yatırımları gerekliliği yatırım ve üretim
maliyetlerini artırmaktadır.

Navlun giderleri özellikle çok yüksektir. Özellikle düz cam ürünlerinde özel
lojistik yatırımları gerekmektedir.

İstihdam üzerindeki yüksek vergi ve primler nedeniyle işçilik maliyetleri çok
yüksektir.

Ülke riski nedeniyle kredi maliyetleri yüksektir.

Rekabete açık olan sektörde çok ucuz girdi maliyetleriyle üretim yapan ve
kendilerine sağlanan sübvansiyonlarla arz fazlası ürünlerini düşük fiyatla ihraç ederek iç
ve dış pazarlarda haksız rekabet yaratan üreticiler pazarı bozmayı sürdürmektedirler.
Çin, Doğu Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinden yapılan ucuz, düşük kaliteli ve
tasarımlarımızı kopyalayan ürünlerin ithalatı, dampinge açık olan sektörü çok zor
durumda bırakmaktadır. Bu tür ithalata karşı mevzuatımızdaki önlemlerin hızla
uygulanabilmesi için özel sektör ile kamu kuruluşları arasındaki koordinasyon,
gümrüklerden
başlayarak
daha
etkin
hale
getirilmelidir.
Gümrüklerde
değer
kontrollerinin etkinleştirilmesi ile hem ülkenin vergi kaybı hem de yaratılan haksız
rekabet önlenebilecektir. Ayrıca, standart ve düzenlemelerin AB ile uyumlaştırılması
haksız rekabetin önlenmesine katkı sağlayacaktır.
41
UZUN VADEDE YAPILMASI GEREKENLER
AR-GE ve İnovasyon, Tasarım
Araştırma ve geliştirme alanında, hükümetin resmi hedefine göre, harcamalarının 2010
yılına kadar GSYİH’nin %2’sine ulaştırılması gerekmesine rağmen, 2006 yılı gerçekleşmesi
beklenen hedef %0,7’de kalmıştır. Türkiye koşullarına göre Şişecam’ın satışlardaki %1’lik ArGe payı ile göreceli olarak yatırımları fazladır. Ancak, ülke genelinde bakıldığında Ar-Ge
yatırımlarının halen gelişme aşamasında olduğu ortadadır. Bu bağlamda hem devlet teşvikleri
olarak, hem de özel sektör girişimiyle Ar-Ge, inovasyon ve tasarım alanlarında gerekli
çalışmaların ve yatırımların yapılması büyük önem taşımaktadır.
İstihdam
İnsan Sermayesi/Beşeri sermaye hızla büyüyen ve kalkınmakta olan Türk Ekonomisinin
değişen ihtiyaçlarını karşılayamaz durumdadır. Bu durum, özellikle Cam sektörü için önemli
bir handikaptır. Cam sanayinde çalışma standartları ve işgücü maliyetleri Türkiye
ortalamasının üzerindedir. İşe yerleştirmede yüksek niteliğe sahip işgücü tercih edilmekle
birlikte, yeni istihdam ancak iş içi eğitimle sağlanabilmektedir. İşgücü piyasasının esnek
olmayan yapısı, genelde işgücünün yetersizliği ve en önemlisi istihdam üzerindeki yükler
(sosyal güvenlik primleri, vergi yükü, zorunlu istihdam), katı çalışma mevzuatı özellikle ikincil
işlemlerde (düz camı girdi olarak kullanan cam işleme, el işçiliğinin yüksek olduğu cam ev
eşyası) istihdamı kayıt dışına itmektedir. Bu durum, üreticiler arasında haksız rekabet
oluşturmakta, üreticilerin verimlilik artışına ve maliyet düşürme konularına yoğunlaşmasına
yol açmaktadır.
Ticaret/Gümrük
Cam sektörümüz düşük girdi maliyetleriyle sektörde ucuz, düşük kaliteli ve mevcut
tasarımlarımızı kopyalayan ithal ürünler karşısında haksız rekabete maruz kalmaktadır.
Önlem niteliğinde gümrük idaresinin etkinliği artırılarak gümrüklerde değer kontrollerinin
etkinleştirilmesi önem arz etmektedir.
Vergi
Yetkili kuruluşlar firmaların piyasaya girişi ve faaliyet göstermesi önündeki idari engelleri
azaltarak; gelir ve kurumlar vergilerini azaltarak ve basitleştirerek; vergi idaresinin ve
42
kurumsal yönetiminin etkinliğini iyileştirerek; devletin sahip olduğu birçok firmayı
özelleştirerek;
kurumsal
yönetişimi
iyileştirmeye
odaklanarak
yatırım
ortamını
iyileştirmişlerdir.
Ancak, istihdam üzerindeki vergi yükü ve sosyal güvenlik primleri ve zorunlu istihdam gibi
yükler kaldırılmamıştır. Kurumlar vergisi oranları, yakın zamanda indirilmiş olmasına rağmen,
yüksektir. Ülkemizdeki enerji fiyatları rakiplerimize göre yüksektir. Cam sektöründe adil
rekabet koşullarının sağlanabilmesi için yakıt üzerindeki vergiler kaldırılmalı veya oranı
düşürülmelidir.
Emeğin istihdamında ücret dışı maliyetlerin yüksekliği devam etmektedir. 2006 yılında
gelir vergisi tavanı %40’dan %35’e, vergi dilimlerinin sayısı 4’e düşürülmüş olmakla beraber
genel olarak, is gücü piyasasında zorluklar devam etmekte, bu alanda oluşturulan
politikaların sağladığı çözümler kısıtlı kalmaktadır.
Sınai Mülkiyet Hakları
Fikri Mülkiyet Hakları konusunda, yasal düzenlemelerin etkin bir şekilde AB mevzuatına
uyumlaştırıldığı gözlemlenmiştir. Ancak, yaptırım ve denetim mekanizmalarının halen çok
etkin olmadığı ve sektör işletmeleri arasında sınai mülkiyet hakları konusunda geniş çaplı bir
bilinçlenmenin olmadığı gözlemlenmektedir. Aynı zamanda, markalaşmış ürünlerin
tasarımlarının kopyalanarak dış görünümüyle benzer ancak ürün kalitesi açısından yetersiz ve
mevcut standartlara uymayan birçok sahte ürünün dampingli fiyatlarla da pazara sürülmesi
sektörü olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum hem haksız rekabete neden olmakta hem
de tüketici güvenliği açısından tehdit teşkil etmektedir. Ayrıca, ithalatta örneğin
Uzakdoğu’dan gelen taklit mallar de yerli üreticinin rekabet avantajını bozmaktadır.
Ulaştırma
Liman alt ve üst yapılarının yetersizliği iç piyasa yanı sıra özellikle ihracatın ağırlıklı olarak
çok maliyetli olan kara taşımacılığı ile yapılmasına yol açmaktadır. Yüksek taşıma maliyetleri
ihracatın önünde engel teşkil etmektedir. AB mevzuatına uyum sürecinde getirilen
düzenleyici çerçeveye rağmen hükümet yetkilileri taşımacılık sektöründe fiyatları belirleme
eğilimine sahiptir. Ulaştırma sektörünün serbest piyasa mekanizmasının dinamiklerine
bırakılması gereklidir. Ulaştırma ve lojistik altyapısı kuvvetlendirilmeli ve liman altyapı
43
yatırımlarına ve liman hizmetleri kalitesinin yükseltilmesine öncelik verilmelidir.
Tüketici
Gıda güvenliği, tüketici sağlığı ve güvenliğinin ön plana çıkması ile cam ürünleri pazarda
daha yaygın bir kullanım alanı bulacaktır.
KOBİ
KOBİ’lerin rekabet edebilirliğini sağlamak amacıyla finansman, istihdam, eğitim, Ar-Ge,
danışmanlık, pazarlama, ihracat ve ileri teknoloji gibi alanlarda destekler mevcut olmakla
birlikte AB ile karşılaştırıldığında halen çok yetersizdir. Bu bağlamda, Türkiye cam sektöründe
de oldukça fazla olan KOBİ’lere daha geniş olanaklar sunan AB mevzuatına uyumun
sağlanabilmesi yolundaki çabaların hızlandırılması büyük önem taşımaktadır.
DOKUZUNCU PLAN DÖNEMİ İÇİN ÖNERİLEN STRATEJİ, AMAÇ, POLİTİKA,
ÖNCELİK VE TEDBİRLER
Temel Sektörel Vizyon ve Strateji
Temel Vizyon:
İnsan sağlığına ve çevreye duyarlı, verimli ve modern üretim süreç ve teknolojilerini
kullanan; evrensel norm ve standartlara uygun, dünya ölçeğinde imaj ve prestij bakımından
aranan kaliteli ürünler üreten; küresel rekabet gücünü sürekli geliştirerek ülke kalkınmasına
önemli katkılar sağlayabilen, bölgesinde lider konumda olan bir sektörel yapıya ulaşmaktır.
Mevcut durumda cam sanayii ülkenin cam ihtiyacını karşılayacak kapasitelere sahiptir.
Sahip olunan üretim yetenekleri 1960’lı yıllardan itibaren ihracat yapma olanağı
tanımaktadır. Ancak hızlı bir değişim gösteren ve küreselleşen dünyamızda, liberalleşen
ticaret ve ülkelerarası geçişkenliğin artması, rekabeti de uluslararası platforma taşımıştır.
Ülke cam sanayiinin öncelikle varlığını koruması ve bundan sonra da büyüyerek kendini
güvence altına alması, yerel yerine uluslararası nitelik kazanmasına bağlıdır. Bu nedenle Cam
Sanayii sektör vizyonunu “camda bölgesel büyümeyi gerçekleştirmek ve bölgesel bir güç
olmak” olarak tanımlamıştır.
Stratejiler:
Bu vizyon doğrultusunda temel stratejiler;

Doğu Avrupa, Balkanlar, Orta Doğu ve Orta Asya’da üretim faaliyetine yönelik
44
yatırım yapmak,

Büyümeyi şirket satınalma, birleşme ve stratejik ortaklıklarla pekiştirmek
olarak belirlenmiştir.
Temel Amaç ve Politikalar
Yoğun rekabet ortamında yurt dışında da büyümek zorunda olan cam sektörü, edineceği
yeni üretim ve pazarlama yetenekleriyle hem iç, hem de dış pazarlarına yönelebilecek
tehditleri kontrol altına almayı ve performansını daha üst düzeylere çıkarmayı amaçlamıştır.
Sektörün öncelikli politikalarını ise, müşteri odaklı yaklaşım çerçevesinde pazarda müşteri
tatmini ve güvenini sağlama, Ar-Ge desteğini güçlendirme (proses, alternatif hammadde
geliştirme ve uygulama, enerji tasarrufu sağlama, katma değeri yüksek yeni ürünler
geliştirme vb.), verimliliğin dolayısıyla rekabet gücünün arttırılması için endüstri ilişkilerinin
daha da geliştirilmesi, bilgi teknolojisinin olanaklarından azami ölçüde yararlanma ve kaliteli
insan kaynağı barındırma oluşturacaktır.
AB’ye Katılım Sürecine Yönelik Amaç ve Politikalar
Cam sektörü, AB’ye katılım sürecinde mevzuat uyumlaştırması ile haksız rekabetin
önlenmesini,
tam
rekabet
koşullarının
sağlanmasını,
yeniden
yapılanmanın
gerçekleştirilmesini ve Gümrük Birliği ile başlayan AB bütünleşme sürecinin tamamlanmasını
amaçlamaktadır.
Bu amaca yönelik politikaların belirlenmesinde sektörün halen içinde bulunduğu koşullar
dikkate alınmalıdır.
Müktesebatı katılım sürecinde etkili bir şekilde uygulayabilmek için kurumların ve
yönetimin birlik standartlarına getirilmesi sağlanmalıdır.
Mevzuat uyumlaştırılmasında ulusal mevzuatla tanınan avantajların yaratacağı farklılıklar
konusunda özel düzenlemeler yapılmalıdır. Diğer sektörler gibi cam sektörü için de ağır mali
yükler getirecek olan AB çevre mevzuatına uyumda geçiş süreleri veya istisnalar, yeni üyelere
tanınanlara göre dezavantajlı olmamalıdır.
Vergi mevzuatının AB ile uyumlaştırılması için şeffaflığı sağlayıcı, vergi kaçağını önleyici
önlemler uygulamaya konulmalı ve adil vergilendirmeye yönelik politikalar uygulanmalıdır.
Enerji politikası kapsamında binalarda enerji performansı standartlarının kanun ve
yönetmeliklere konulması sağlanmalıdır.
Gümrüklerde idari kapasitenin kuvvetlendirilmesi ve teknik altyapı donanımının
güçlendirilmesi politikalarına ağırlık verilmelidir.
45
Türkiye, AB’nin tercihli anlaşmalarını tedricen üstlenmektedir. Bu durum AB cam sektörü
için dezavantaj yaratmaktadır. AB’nin serbest ticari anlaşması müzakerelerine başladıktan
sonra değil, bu yönde girişimlerin planlama aşamasında Türkiye’ye bilgi vermesi, karşı tarafa
Türkiye ile eş zamanlı olarak görüşmelere başlanmasını zorlayıcı telkinlerde bulunması ve bu
suretle AB ile eşit koşullarda pazara giriş olanağı sağlanması üzerinde hassasiyetle
durulmalıdır.
Diğer Amaç ve Politikalar
Cam sanayiinin “bölgesel bir güç olarak” uzun vadede kendini güvenceye alması hiç şüphe
yok ki makroekonomik gelişmeye paralel bir olgudur. Türkiye ekonomisi özellikle 2001
krizinden bu yana gösterdiği performansın devam etmesi halinde daha canlı bir plan
döneminin yaşanacağının ipuçlarını vermektedir. Doğal olarak cam sanayii de bu
canlanmaya, büyüyen üretim kapasiteleri ile katkıda bulunacaktır.
Ancak özellikle bölgemizde cam piyasalarındaki rekabette avantajlı olabilmek, uygun
makroekonomik politikaların üretilmesi, daha açık bir deyişle Türkiye ekonomisinin yatırım
ve sınai faaliyetler açısından cazip bir ortama dönüştürülmesiyle mümkün olacaktır. Daha
önce anıldığı gibi, bununla ilgili temel politik unsurlar (kamu maliyesi, vergi politikası, yasal
düzenlemeler, kamu tarafından üretilen mal ve hizmetlerinin fiyatlaması) tümüyle kamunun
inisiyatifindedir. Küresel dünyada bu alanda klasikleşmiş politikaların ülkemiz için de
uygulamaya konması bir zorunluluktur.
Ancak sanayiinin de kendi içinde yapacakları, rekabet savaşlarındaki başarının diğer
önemli ayağını oluşturmaktadır. Temel anlayışların dönemin gerçekleriyle uyum içinde olması
hassas başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Verimlilik, göz ardı edilemez bir rekabet silahıdır.
“Ne üretsen satılır” döneminin kaba büyüme politikası yerine, katma değeri yüksek ürünlere
yönelik büyüme öncelik kazanmıştır. Fiyat veridir, dolayısıyla maliyet optimizasyonu karı
arttırmanın temel yoludur. Kalite ve müşteri tatmini hayati önemdedir. Teknolojik gelişmeyi
büyümenin ana ekseni saymak; üretimin teknolojik bazını (sermaye yoğun üretim, ileri
teknoloji kullanma hüneri, ürün gamı içerisinde yeni ürün payı vb.) sürekli geliştirmek temel
bir politikadır.
46
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
İnsan hayatının vazgeçilmez ürünlerini üreten ve olgun bir sanayi olan cam sanayii
büyümesini ve gelişmesini, dünyada ve ülkemizde önümüzdeki dönemlerde de sürdürecektir.
Cam sanayii üretim teknolojisinde radikal bir yenilik beklenmemektedir. Ancak artan rekabet
karşısında proses geliştirme ve verimlilik artışına yönelik çalışmalar devam edecektir.
Dünya cam üreticileri geleneksel ürünlerin yanı sıra katma değeri yüksek işlenmiş cam
ürünlerine ağırlık vererek yeni ürünlerle yeni pazarlar yaratacaklardır. Bu nedenle Ar-Ge
çalışmaları daha da önem kazanacaktır.
Büyümenin dünya ekonomisindeki büyümeye paralel olarak yılda ortalama % 4
düzeyinde olacağı tahmin edilmektedir.
Büyüme cam tüketiminin düşük olduğu ve ucuz üretim maliyeti avantajına sahip gelişen
ülkelerde görülecektir. Tüketim artışında mimari gelişmeler, enerji tasarrufu ve çevre
bilincinin artması, tüketici sağlığı ve güvenliğinin ön plana çıkması, gıda, otomotiv, turizm,
perakende ve altyapı gibi birçok sektördeki gelişme beklentileri lokomotif rolü oynamayı
sürdürecektir.
Uluslararası cam üreticileri “bölgesel pazar hâkimiyeti” oluşturmak için bu ülkelerde tek
başlarına veya ortaklıklarla yatırıma devam edecekleri gibi şirket satın alma ve stratejik
ortaklıklara bir süre daha devam edeceklerdir.
Düz ekran camları gibi ileri teknoloji ürünleri yatırımları bugün olduğu gibi gelecekte de
ağırlıklı olarak Güneydoğu Asya ve Uzakdoğu ülkelerinde gerçekleştirilecektir.
Haksız rekabete karşı koruma tedbirleri ülkelerin gündemindeki yerini koruyacaktır.
Üreticiler; kendi aralarında ve rakip ülkelerle olan yoğun rekabet karşısında, fark yaratarak
pazar üstünlüğü sağlamak için verimliliğe, kaliteye, tasarıma, müşteri ihtiyaçlarını
karşılamaya yönelik yeni ürünlere, yeni pazarlara ve dağıtım kanallarına ağırlık vermeyi
sürdüreceklerdir.
Çevre standartlarını daha da daraltan yasal düzenlemeler ve artan enerji maliyetleri
sektör üzerinde büyük baskı oluşturmaya devam edecektir.
Dünya cam sektöründeki beklentilerin büyük bir kısmı ülkemiz cam sektörü için de geçerli
olacaktır.
Cam ürünleri talep artışı önümüzdeki yıllarda da sürecektir. Ülke ekonomisindeki
büyümenin sürmesi, gelir düzeyinin artması ve toplumsal hayattaki (yaşam tarzı) değişim,
47
camın girdi verdiği sektörlerin ürünlerine ve dolayısıyla cam ürünlerine talebi arttıracaktır.
Artan talep zamanında gerçekleştirilecek yatırımlarla karşılanacaktır. Yapısal reformların
sürdürülmesi ve AB süreci yabancı sermayenin de sektöre girmesini hızlandıracaktır. Yerli
yatırımcıların yanı sıra yabancı yatırımcılar tek başlarına veya yerli ortaklıklar kurarak
sektörde yer alacaklardır.
Sektöre girişler olacağı gibi özellikle AB sürecine uyum sağlayamayan üreticilerin
sektörden çekilmesi de söz konusu olacak ve sektör yeniden yapılanacaktır.
Sektör pazarlarını korumak ve geliştirmek için “bölgesel lider olma” vizyonu gereği yurt
dışında başlattığı yatırım sürecini sürdürecektir.
Artan yoğun rekabet ve fiyat baskısı nedeniyle cam sanayii katma değeri yüksek ürünlerin
üretimine, verimlilik artışına, maliyet düşürmeye ve müşteri tatmini konularında yoğun
çalışmalarına devam edecektir. Bu bağlamda sektör için Ar-Ge desteğinin rekabet gücünün
arttırılması bakımından etkinleştirilmesi beklenmektedir.
Rekabet gücünün arttırılması ve haksız rekabetin önlenmesi sektörün geleceği için hayati
önem taşımaktadır. Bu konularda gerekli önlemlerin alınmaması halinde sektörün bugün
ulaştığı birikim düzeyi ile ekonomiye olan katkılarının yitirilmesi söz konusudur.
Cam sektörü Gümrük Birliği ile AB’ye büyük ölçüde mevzuat uyumu sağlamıştır. Ancak ağır
maliyetler getiren mevzuat uyumlaştırmaları geçiş süreleri veya istisnalarla yıkıcı olmaktan
çıkarılmalıdır.
Önümüzdeki dönemde cam sanayinin üniversiteler ve TÜBİTAK gibi araştırma ve
geliştirme kurumlarıyla yeni ürün ve tasarım konularında işbirliği daha da artacaktır. Ülke
hammadde ve işgücü kaynaklarını kullanarak ülke ihtiyaçlarını karşılayan cam sektörü
ihracatını da arttırarak sürdürecektir. Ayrıca güçlü bilgi birikimine ve üretim gücüne sahip
olan cam sanayii adil rekabet koşullarının sağlanması halinde konumunu daha da
güçlendirecektir.
Yakın çevremizdeki diğer ülkelerden gerçekleştirilen ve haksız rekabete neden olan ithalat
ise sektörün gelişme potansiyeli için büyük bir tehlikedir. İthalatta etkin denetim büyük
önem taşımaktadır.
48
KAYNAKÇA
Ekonomi Bakanlığı, 01.01.2001-30.09.2013 Tarihleri Arası Yatırım Teşvik Verisi
Milli Eğitim Bakanlığı, MEGEP, Türkiye’de Cam Sektörü, 2008
TOBB, Türkiye Cam ve Cam Ürünleri Sanayi Meclisi Sektör Raporu, 2012
www.gumruktarife.com
http://www.cimentobirlik.org/tr/cimento-cam-seramik-ve-toprak-urunleri-sektor-raporu2010
www.sanayi.gov.tr
www.borcam.com.tr
CPIV (Standing Comittee of the European Glass Industries) web sitesi
Şişecam Sektör Verileri
Şişecam Faaliyet Raporu
International Trade Center, Trademap
Türkiye İhracatçılar Meclisi Veri Tabanı
Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Verileri
49