Daha Sessiz Daha Huzurlu Bilgisayar

Gittikçe hızlanan işlemciler, ekran kartları daha çok ısınıyor, bunları soğutmak için
takılan fanlar PC'nin fazlasıyla gürültü yapmasına neden oluyor. Bu gürültüden
yazılım ve donanımsal çözümlerle kurtulmak mümkün
Bilgisayarlar sahip oldukları bilgi işlem gücünü kullanımımıza sunarken, eşantiyon olarak ses
çıkarmayı ihmal etmezler. Onlarca yıl öncesine göre büyük bir ilerleme kat etmiş olsalar bile,
yine de çeşitli donanım parçaları yüksek seste "müzik" yapar. Eğer makina müziğinden zevk
alan bilgisayar bağımlılarından değilseniz, bu sesleri azaltıp daha rahat bir çalışma ortamı
yaratmanız mümkün.
Özellikle ADSL'nin yaygınlaşmasından sonra, bilgisayarı dosya indirmek için açık bırakmak
genel bir yönelim olduğundan, ortaya çıkan ses uzun vadede sağlığınızı bile etkileyebilir. Zira,
günümüzün en yeni oyun sistemleri, bir restoranda olduğu gibi 60 desibellik gürültü
yaratabilmektedir.
Ses kirliliğinin kaynağı, eskimiş veya iyi bakılmamış bir parça ya da kullanılan işlemci ile kasa
fanının fiziksel özellikleri olabilir. İlk sınıfa giren ses kaynaklarına karşı önlem almak daha
kolaydır. Biz de, sesi azaltma çabalarımızı yazılımsal ve donanımsal olarak ikiye ayıracağız.
Program Ayarlarıyla Gürültüye Önlem
Özellikle uzunca süredir kullanılan, bilinçli olarak toplanmamış bazı sistemlerde, sabit diskler
ciddi bir ses kaynağı haline gelir. Hele kasa masa üstünde ise, her bir dosya açılması tıkır tıkır
sabit disk taramasını size dinletir. Fiziksel olarak zarar görmüş olabilecek bir diskten
gelebilecek sesleri, en azından diskimizi daha iyi organize ederek azaltabiliriz.
Diskteki verileri daha verimli yerleştirmeden önce, fiziksel olmayan veri hatalarını kontrol
etmek yerinde olacaktır. Bunun için, Windows XP öncesi sürümlerde, Başlat menüsünde
Programlar, Donatılar, Sistem Araçları altında ScanDisk'i çalıştırıp, tüm disklerinizi ve disk
bölümlerinizi tek tek taramadan geçirebilirsiniz.
Aynı işlemi her sürücü için ayrı ayrı yaptıktan sonra Windows'u yeniden başlatın. Windows
tekrar açılmadan önce, sabit diskiniz hatalara karşı kontrol edilecek ve hatalar düzeltilmeye
çalışacaktır. Bu denetim 15 dakika sürebilir. Tekrar Windows açıldıktan sonra ise, Programlar
menüsünde Donatılar'dan Sistem Araçları altındaki Disk Birleştirici'yi çalıştırın. Ve de sabit
disklerinizi birleştirin. İngilizce Windows'da Defrag denilen bu işlem, dosyaların
parçalanmasını en aza indirir, böylece sabit diskin okuma kafası, bir dosyayı okurken
olabildiğine az hareket eder, disk olabildiğince az döndürülür. Bu da, sabit disk kaynaklı
gürültüye çözüm getirebilir. Windows'un Disk Birleştiricisi'ne alternatif olarak Internet'ten elde
edebileceğiniz Diskeeper gibi programlarla, optimizasyonu özelleştirebilirsiniz.
Eğer diskinizden arada bir yüksek seste, çalışma ve "sönme" sesleri alıyorsanız
verilerinizi mutlaka yedekleyin. Diskiniz elektrik sorunu yaşıyor olabilir ya da sabit
diskin üzerindeki kontrol kartının ömrü kısalıyordur. En kötü olasılık ise, fiziksel
zarar gören disk katmanlarıdır.
Yazılım Tabanlı Fan Kontrolü
Sabit diskten daha da öne çıkan gürültü kaynakları ise kasa ve işlemci fanlarıdır. Özellikle bazı
güç kaynaklarının arkasındaki fanlar ve Prescott kod adlı Pentium 4 işlemcilerin fanları
günümüzde çok baş ağrıtan gürültülü donanım çözümleridir.
Bu fanları işletim sisteminden yönetmek bazı durumlarda mümkündür. Özellikle Internet'te
sörf yapmak gibi işlemciyi yormayan anlarda, fanların dönüş hızını düşürmek işlemciyi çok da
ısıtmayacaktır.
Çizgi Tagem Araştırma Geliştirme ve Eğitim Merkezi
Cemal Sururi Cad. Halim Meriç İş Merkezi No: 15/C 34394 Şişli – İstanbul
Telefon: (212) 356 70 70 - Faks: (212) 356 70 69 - www.cizgi-tagem.org
Dakikada binlerce dönüş yapan fanların hızını ayarlamak riskli bir iştir, olası donanım sorunları
yaşandığında sorumluluk bizzat kullanıcınındır ve parça garanti kapsamı dışında kalabilir. Bu
nedenle, fan hızı değiştirilirken işlemci, anakart ve kasa sıcaklığı mutlaka yakından takip
edilmelidir.
Fan kontrol etme amaçlı programlara örnek olarak ücretsiz bir program olan SpeedFan'ı
deneyebilirsiniz. Amatör bir girişim olan SpeedFan oldukça popülerdir fakat bazı yeni anakart
ve çipsetlere söz geçiremez, fan hızını bazen değiştiremez. Programı
www.almico.com/speedfan.php adresinden indirebilirsiniz.
SpeedFan'ı başarıyla kullanabilmek için, Clock sayfasında anakart marka ve modelini, çipsetini
doğru seçmeniz gerekir. Eğer anakart modelinizi bilmiyorsanız, PC satıcınızdan bilgi
edinebilirsiniz.
SpeedFan, doğru ayarlar yapıldıysa, görev çubuğundaki bildirim alanında size işlemci ısınızı
gösterecektir. Readings sayfasında, bir rakam işlemci, diğeri anakart ısınızı bildirir. İşlemciden
işlemciye değişmekle birlikte, 60-65 derece Celcius üstü tehlikeli bölgedir. Bu rakamı göz
önünde bulundurarak, yine Readings sayfasındaki Speed01, 02, 03 kutularından fan dönüş
hızlarını azaltabilirsiniz. Her değişim sonucu yeni fan hızını ve oluşan sıcaklığı belli bir süre
test ediniz.
SpeedFan'da Speed kutularından fan hızlarınızı değiştirebilirsiniz. Ayrıca sistem sıcaklığını
kontrol etmek için de SpeedFan'ı arkaplanda bırakabilirsiniz
Eğer SpeedFan sisteminizde başarısız oluyorsa, bazı fanları 0 dönüşte gösteriyor, fan hızını
değiştiremiyorsa, belki de anakart ya da PC üreticiniz, benzer bir program hazırlamış olabilir,
bunun için üreticinin web sitesine yönelin. Yazılım vasıtasıyla fan hızı ayarlayamıyorsanız, tek
alternatifiniz, donanım tabanlı ve bu sefer ücretsiz olmayan çözümlere yönelmektir.
Donanım Önlemleriyle Ses Kısmak
En önemli gürültü kaynağı olan fanlar, ısı arttıkça daha çok çalışacağından daha da çok ses
çıkaracaktır. Isının gereksiz yere yükselmemesi için kaliteli bir kasa tercih edebilir, kasayı
sıcak olmayan bir yere yerleştirebilirsiniz.
En önemlisi ise, ülkemizdeki başlıca PC dertlerinden olan tozlanmaya önlem almaktır. Tozdan
uzak tutulamayan bir kasayı, elektrik bağlantısı kesilerek belli aralıklarla açıp vakumlu
araçlarla toz çekebilir, ya da hava üfleyerek yapışmış kirleri çıkarmaya çalışabilirsiniz. İşlemci
fanını temizlemek için farklı
materyallerden yardım alınabilir.
Bir diğer önlem ise, kasa içi kablo ve
kartların yerleşimidir. Disket
sürücünüz yoksa, disket için takılmış
IDE kablonuzu çıkarabilir, diğer
kabloları lastiklerle toplayıp belli bir
alana alarak kasa içi hava dolaşımını
iyileştirebilirsiniz. Hatta pek çok boş
PCI girişi varsa, modem, TV kartı gibi
bileşenleri çok ısınan grafik kartının
bulunduğu AGP yuvası ve işlemciden
uzak bir yuvaya takabilirsiniz. İyi
düzenlenmiş bir kasa, kullanım süresi
arttıkça, tahmin edilenden daha
Çizgi Tagem Araştırma Geliştirme ve Eğitim Merkezi
Cemal Sururi Cad. Halim Meriç İş Merkezi No: 15/C 34394 Şişli – İstanbul
Telefon: (212) 356 70 70 - Faks: (212) 356 70 69 - www.cizgi-tagem.org
büyük kazançlar sağlar.
Kasanın üstünde bulunduğu zemin de, titreşimin etkisini azaltıcı ya da arttırıcı rol
oynayabildiğinden çok önemlidir. Titreşim ise, özellikle sabit diskten kaynaklanır. Yeni bir
sabit disk almayı düşünenler, ses azaltma açısından, daha yüksek ön bellekli diskleri seçebilir,
böylece diske erişim ihtiyacı daha az olur. Son dönemde Maxtor, IBM ve Seagate gürültü
konusunda başarılı modeller üretmektedir. Yeni disk almak yerine, ülkemizde zor bulunsa da,
sabit disk titreşim emici, diskin altındaki 5.25'lik yuvaya takılan NoVibe gibi ürünler de tercih
edilebilir.
İşlemci çarpan hızını kilitleyen Intel'e karşılık, bazı AMD işlemciler ise, hız aşırtma anlamına
gelen 'overclock'un tersine, underclock denilen bir çabayla gerektiğinde daha yavaş
çalıştırılabilir ve de işlemci fanı daha az ses üretebilir. Fakat bu işlem tecrübeli kullanıcılara,
detaylı araştırma sonrası önerilebilir.
Hız İçin Para Harcanır, Sessizlik İçin de...
Eğer ses kaynağı eskimiş bir parça değil, yepyeni bir kasa ve işlemci ise, gürültüyü azaltmak
için masraf yapmak mantıklı olacaktır. Zira, daha güçlü donanımlar daha da güçlü soğutucular
gerektirmektedir.
İlk aşamada, yazılım çözümleri altında değindiğimiz SpeedFan gibi programların başarısız
olduğu durumlarda, fan kontrolörü kullanılabilir. İşlemci sıcaklığını, fan hızını yansıtan
göstergeli bölümü, bir ya da iki adet 5.25'lik CD/DVD yuvasına yerleştirilen kontrolörler,
işlemci fanıyla gelir ya da mevcut fanın kontrol noktası olarak bağlanır. Yine işlemci sıcaklığına
dikkat edilerek, kasa önünden de fan hızı elle ayarlanır.
Bir diğer çözüm ise, hava üflemekten daha sessiz olan soğutma teknikleridir. Son dönemde
yaygınlaşan sulu soğutma sistemleri hem işlemci hem de ekran kartını soğutmak için, normal
işlemci fanının yerine kullanılmaktadır. Su tabanlı soğutma sistemleri, hem işlemciyi çok daha
düşük ısı seviyelerinde tutar, böylece de overclockçuları memnun eder, hem de oldukça sessiz
çalışır. Özellikle yeni Intel ve AMD işlemciler söz konusu olduğunda gürültü kaynağı işlemci
fanlarına alternatif arayışı bu tip çözümleri öne çıkarmaktadır.
Yeni soğutma sistemleri ile masraflı da olsa çok daha huzurlu çalışmak çoğu kullanıcının
tercihi oldu.
Bazı üreticiler, gürültülü PC'lerin iticiliği ile maliyetini karşılaştırarak yine de az gürültülü
sistemler üretme riskine giriyor. Önümüzdeki dönemlerde BTX kasalarla daha az ses çıkaran
sistemler raflarda yerini alacak.
İşlemci fanına odaklanan ses sistemleri ve kontrol ünitelerinin yanında, bazı sistemlerde güç
kaynağının fanı gürültünün ana kaynağıdır. Böyle durumlarda, işlemci fanına göre çok daha
düşük harcamalarla sesten kurtulmak mümkün olabilir. Bir uzmandan yardım almak şartıyla,
güç kaynağının fanını daha sessiz bir fan ile değiştirmek mümkündür. Hatta, aynı
havalandırmayı sağlayacaksa, eski PC'nizin güç kaynağı arkasındaki fanı söküp yeni PC'de
kullanabilirsiniz.
Aradaki farkın nedeni, fan malzemesinden kaynaklanmaktadır. Fan yaprakçıklarının kesim
şekli, kısacası tasarımı büyük farklar yaratmakta, yine de birkaç dolarlık fark için bazı
üreticiler daha sesli fanları tercih edebilmektedir.
Bu yazıda önerilen değişiklikleri yaparken dikkatli olmanız, sesten kurtulayım derken sisteme
zarar vermemeniz için çok önemlidir.
Çizgi Tagem Araştırma Geliştirme ve Eğitim Merkezi
Cemal Sururi Cad. Halim Meriç İş Merkezi No: 15/C 34394 Şişli – İstanbul
Telefon: (212) 356 70 70 - Faks: (212) 356 70 69 - www.cizgi-tagem.org