l`I\I`

~·LA~€
<1.
4fTI~4EÜ t. ... .( 6
ME
...).L-"
_
_
~F.e.Lsde . ı~~.
"
'H'
~
'II j
-~~ ~ ~ ~ . i< ~ rti§:~G....-.JJ·
_ ... (<'1 ıpb\
.Jo.
~l~ _
I'Gı.:.J}-LJW~"J·)
1'-1-,",-
..:..2JXı
~
i
.,
, ,
_i
.'
..
"
.
1
O\~Ql').- so~\Ql'!A.~~ıc..~'l~Q'ili %Ü~~~ _
@JrıdeI'lC. ja.1aroın i'~~3ildlC--? 't.~l-#~'FOL~ ~I.f:
~::.c~ %(Xı:ı'iıL\.~hıcll(',.
.. ~
.i ' •• '
_ "~~~h~~~~~~Dr.
~lLesffi~ _~ill..JAU:ı~·.
.
.'
!
i
J
.1. J.'"
,:
•. ~~
~_
--<...2J'.:....i"-'ll..>-:..L..--'-
I'
_~.Dü.şÜt\c:n~G.~ı~~~
_serd:1r.:./~ü'Z-de.tLd.U-,>U~o....loSgı't
J:.:.:..o.'~:ni.'il.':IJ.Ii~~rl'ec......
?'ı
.. a-~I.s.d~
- - -- - - -
',,",
,'.ı-~
1
3e:r.eııLZdS.c.,.....-'-.
h .. ( .• '
Q2..~O ııoo9-
....L'i-"
~'-'
u..
\ .'
~"l~~c,Me.IL 8j~Ltp.S«mLO,·deVa.mı..ill~ 3eretlL.::,l.Q\~ j.,c.:i:'o
ır fel sek Ql\lo.msl~.
L-.---J
ı gı \QljQ b'l...ı~-,9,....... <1,
o.
i ......
r
\)'r ~~
i ıfa.de
eden
,Ic:ı:>~'da ~ oloIL..-\')ic, ({ir ~ ~ot+W i C\f\\.o.rI-ı 012- .j.:c~\er.~. her ~
,
···
~c.MQC\.u'. '1o.'t':•.~'<.. \~i\
roö~-te.(( ro.
ner <;e-\j~
G\l\lavı.
'(j;Jlderôz.. Bvl'\u, Id~ fe.l'e:~
..
:
.-
.~.
- .
,
~
,
.. Fd~k. p~J::o(tıJlt.soruoja.r clifjur.u.r. .. :._ .
'"_.l
._
~
_
J<-&<t1l.. cio.Ul'WIC'i'O..'L ~-PSJ l:.Lıiio:.Jıt: ~-S.C9~ >okYJ:>J::..o'-o..~l~(""
l\loc:ma.\ =-,Qi\Q<\mgJ -_-
ı
-i<
_
.4~U."\'-'§\J{\ dı.?II')~ .'ı::.o.lQ.<)la.r
~~~:~-:]
L~~~~ ~d.itle.ôol -kran ~lIv'lcr40-~
i, "H
'~~i-;
;:
it. ST'~~.i
,8e..-tirls'i 1?/e:u:tlıc._±=«Oı- ~d0ı:.\..{ı.,.. (J:MW.. dgc(l'!!I~1 d:ıı .,) __'_~ •
- #-- WQrma.l--9-(~k:.
de8-~5~' ..1JQ~.LD1o.rQL -C;OLU(e.n..~.~ .J6llrıdıA...CJ..~~­
f'C'al '-fllQ{\... :RV.i\~' ~~le..!..S'ı -ofı:eilll::,~~~~._ "
", ,-
~ f~lse.-te-.&c:s.~~.flrf.(.'.~.~
'~_,l_,
_ ,'"
"
'-
_~
__
, _.
•
~±e~~\c.. rı~l.e.ne..t>l.cilrL( .fil~Ol1.~~"" ..-J.oaaQQ.l~ ~ınsü:i~L­
~ dR.. biG'r:'. ~.~o..''k..L..nde...!.~.c.fe-_~~"dLrQ.~<k....Q1.ı-=...'ı{ıJk.
.S"'CI1'\'1CM-\QL·klL kC;(~ı...'j'o!".-G""",~.~~ ~~-
bl.ti'J::.......
•. __
O
L.:L~__
'.:"
... .F..etSe:&. 'P2ltHt.._.unl~ckt.
',.
" " ! ' '. ",
•.
L.. _ _
··
···
···
··
··
··
··
e;
···
~
&~-lik:.k~-tinr~
'" Fe.l"'e.fe. b~rcW(uş. (. ..bl<' .ta\Jlu -'8eB'r e.bi'llr_OirO... ~me
-fe~e:ferım trP'S\OP. ~C-lJ.tLd.ur,.
tr- t-e,\se(e u_l(.o.lod 1/ı:.-6r,
.. r-eu.ef€ b~ dIL etJUnltg'cti r " _h:\'-'f'OIV\lo.rto. '<:frılu:'~' \/c.(I&~
o.ff-
-kF~"*'T:\ı ~. k~ '-0~~l &ı~Ul\Ol_. '~\lY\ıO!ıl'l fe,l- •
~1ıL
o..lo.\c.D.S\
bu. ~~\e.
tfE.tur i lc..en.d.ını
u.Icolo.Lı~
~
8~fu:Jm~ CA\lcl-\f",
~<ÜLülfr"·
• ~i Saı.,ı:,),·olmmıır 'jd'~~.e Icle - ' -:::i2..
~"!f
'" (.
9"f~+1C6
L
'J.
ı'''
).1
_',
'.>.
'1 •
~~'R.\\ni'
~4üo,n\\~Ml.01!-fı\~iIMı.~1\~IQd,Q~
dd"'~\J
1.."
,
---L'LCLL~~
WtlJ.LC. ±kc kNird', '<Ap 'SI oı ct:G.l.s-ef~~,--,-_~~
~QlLÔ!lCMlLc.l!~~~ bil/Md
-+-(lÔlk-=+deJı
f
J..
{
'
i
~yı1ltU(iQ~~Qlok *-v,
hıç/;,'-pa.ra. l.'~i?,/'
'. r '
Y
r. ~
,
~
J.. ~ Li j
J
•
J
~.
(
'F-l-!
)
1
•
@ ~~.Bil8~L:~o..d~'d0iXl c"'§~ıibreı.JO~-JJ~j die±; =r~
f';a:lil<.
_~~d.en'. ~_:JO·L\9~~~tvıafık.-&'~~'ft6_e....;<.teIc~o-=­
~ ()..~ _o...1m\)±~eJwplQ:'fı_la.SGl\_~}Ui\c.eS\o'l s.lI\lrJQ.C\~~~
.bo_~~dIc, Lk~~_', --1'",- _~_L-...LJ _~ --.!.J.J- • - _ _
f(
l:kid~Mw\~ _lJ:=j
dedf.\L~nf2.' clidsYoaf'r'\;t.~J ,i'.ç,ü..N.~~(\L~~
•
,'<l-~
~ ~~\).,L.Lc;ffirl-,'thtı.l:hh&iIf!-J.~4:meJ
- --
"~-'... ı-J)'
:..b\leL-te'U\\~+'ır·/d.~o..ı:,tle.9ildirı.
,'..1','
~ ~~1YL.ro soa _M~i tc(jmu>l..Let€mQ~ ~o+ij::~"
~,~
~
i
LC:. 1
,.
i
....J.-..:' ...... """"----'---_
~
:
~
.J
i-OJlrı--lan' tr2 a&
•
hir
"r'~1:'3i\!L~l;,.0.A~'lldZhf ''':'': " __..::
it
-L _
J
\-Ulıc.ır ""<:1'~I", de..±CL.l<:rıii.~G...--'
k e< r>'-=\:I.u.ssc..l
"
__
'_.ü.c-.l-----ı.L .• ı
'-
1/. QI"lCll. tj<LdD.- \J~
-
-
~
._
.'...-.:
... ·t
~p::iı:f~
* J)ascIn,
.
~
6GdıL2 ..'-. . .90LY.l~iQ_,'11Wı1t~D:huı.~
__ _ _
_. ol
~~
\1\~O" ..bıc.[~p.c.
ırCı -ı.-
...
faıder ~,at1lmı( ıdaı.a ~CI2.~ kk.
- - - ' - - -lt1.S.OI:LJV\~W---o-~1 - b i / UfJ,--IıwJ.j~, _
-
.~ ~fid '~'-'\ıQ(M~.s;"k ç~'~. +te"", : ~joc.+;'ı::!.ıl~~-f~dlı:-"o
*~
.}
ı. ~ı..
5e-~\de ..uar..ohı.~'-& ±dhidıJf~
~Onte.-ua.ro~_l--+SOltr
-
--- __ .
__ . ~/'-----'--'---"'---'-~
(1~~tJ..(I---,-J~"":":"""~.
.j .', --.: •. .:.
..
..
t::dd::atra ~1"':;J2Uiidi1.
•ı
teıtl~tsgç.e.tıt:
~\laH2lffiQ' '-kc.\~e.c; . IJY\\U "::laf~ıh...Slf.J:..~~~.ı.a~;:'d~~~...
t.(\,~
:ı,....r.vCl\u......o\.~e.c:;;J('I\\e.L,~~\tL~
. ,' .,"0' ...
~,.~
~,",,--,-v.
~
v
'i ..- ' ~L'-"..........
~_\Lo.ırOI.u.~-=?-.W?.1\r!',e.zp\r-s"~(e~ -'- ~
~,o .....2.' ._.::~!._~.
~ jf\ScQ1..k.e.o&'..hQ,(j..ode....eureC\.(e C~,g>=\O..)~;Jog~'l. S~'~\:iı~~.~b\i;.~
-';J.L.t\eı:~€gıkrı !LeAcüld\ .sO..Q..!.lY\~(ho\L._t1eJ d~ i e.._86re. ~ '-<ö.1J,~­
l
"rt\-I.l,~o.!.dw ...ı f~~I\\~.'~-%rrM.ıx\\g~ü~. :1li-,"~..:s~·jltl.~ ti-~~~1I!\""--....~~'(\a.:.\:Q.cai(:
'*
SeCıI'!'l,
.~~IU: ~d..ı.r"I··
.. ~ ...Q1.<Yıa..~)_I..\::ly~'L,_, ·c·· .:.
~ ~ \JCU'..o\~"-
L+)
~ffi@.\::/~lt~
J.......~
~'._ ......_ ~
j
.• ;.n,
'.~
.~.,
~I'}
-.S:.Q\4!1'\Il(lIlJ:_..
1ir . '!S\ll,M' tes'1\\@.~-8i:}(; l·ne#(e,~i~t.i;\-to,y'utt.ı.~,OICQ.1.o4 ~. _.~
.: .-
•
l
.. -t;~~~'~~:~~~~~:~q_~':~ .~~;~~eGt 1~~L~ ~~i~~
4
DllWn \ if\ ((e.Ur'l1li\OI c,en..eue.ıe...r
4,
=
I\IIOWL\ -\-e.u.o\6}ôle Sl()Ictcv\cMrlll'o/\\~ ~
\)
~ fe"- ~Gvılu bır ,;ee.rm var ~ {fo/mat
~
~ ~ J i;ındeu ..sorurn~l.(
~Io~__
_ __ ._1.' .._..- /inAU!"''''
--wa!!\q
ı.JUI!1fo!M. ' ..............
-Jr;,
~"rv..tJ4~t...~ ~ JIQUl.
~~~.ıAmkm&"'" ~i
.3 ~.~i l~L'!Il!!ıL
~ liseık IAQI ~ ~lLStnakır ~~
•
Ülıa
fdse(c.
R8"ı6mf
":ı.
LL.. _ .
i
iJ
.
4 ~ ~~U\ÔA~~~'
*'
-
•
• • _~
~i>dülü ~6§(~\(j\_e-\Ja i~ , ı
~.
.
I~J"
~'
~ \i ~~~i:roijsri.\:5ır= iiloziıf
~L'Y1O. •
'ı
... .
k-.e~\:€:~ 'dos~~"'
_
~
•
-..L'
'li
i' _
'-
. ~
'.
~~t.l"l ~khır -rl!an\.~\~~o.k.~~
~~unı~~emoo_(ıcaın~.~~L,.
>0"
~
•
_ _ _-.o1'e=i(.. ~~_~ 0f1'Q....:='!!:=~~'----' _ _
..'tt1:X§o\"wı: hec.+~[$ı-beılR-Q,.'e,I\~r.~.
~ \f~C.U.vo!dl'llfill.LL~
lJe.!l.bsürdJSt
'-:-L
~._ei'i~~'4;ı.~I--:-" - - - OJ
.>,,,~ 1--
"'-
JI--~
i
'~",k_,
_
~
jJ1v.'.,I...
*_~g,tQ(\lo.cnsi~ö()emLL,~d.09!ılI9ro112_-\:lQ,~~1I'i.i'lcn~-
1t- T~I:: ..J::ic çeıSl!:te-socul\u'~ 'ı lofih-D.r.:"
i
•
OL
~O$aoco. QI\~\j·~l!:;tı;aı
ı1~,....
J "-'-'---"-'-L-':
*)fo..şOJ'r\-1 hec~~";~a.ç()"IQ ı---c,~C\Lü ıJ6ı;;:,4Tll~r~'ü~l<!s'8dili~ ,
-ll:- ~n.~ ~~U.\,uro>ı
c4~ıMD... olcı.o. .oır IM~~~1lI .bci~~i,,~ c.CJ...Q"'i\I_
'jQL
-.!..' ~ı:,-",
~ 'Tanrı .~a.f\.QIN::ı
N1€.' t.v..+sal
bır ahLale:. 1:.u('l.ll.cı1)'I'r,
\ (\fıM!- ~ -"1(\ -:ı-c..W:;rde
.i~ J-.r,·.ı/·~· .....
1..:..-
!eııe ,e'llfefl. .ot\1A'Qlfl(A/ dA'dQn.CJl'}.O..~-.
."t'.1 •• • .. \ ,r ,I
-~
,..
bas lQıxı\s,:;'I(\Q,u'.
.
.....
,.~
,
Soapk.s-:~i-l~lG-ı-he~ıL++-~k.Li
l2Bc:e..nın~~CS\ek-~--'O..~
'
'-..-'-L-"'''''-'-'''-'-'~~'-''
.... '"
-tL~Lcili"--o.'amınI-o-\.\l.ıı..~~.la.c~
~
, " , .,'
*-,~~"
*-So-fi~elı-Sil'Jlc.-=f-~~:'.;'.:
:~~
_:.i"~"U~~~~ ~
8ôcecel1d..'i 'J._~", ~ ','
'~
__
--------',':-.
~e'Lbk_~(u.
-is-fMo.
tp'<k
'nj' • ,
ı.§lE:A"'t"1:.
_
~~Eo 'OCy?ffi\ı_~ ""(\~d.ı.R.
...... ' ~~~__
~~\-brt=§~~j~e('~~.ı~;~~ler
~tlo.L..kıl&L~'
ı
----------l..M
...... a.'(3
_ _ _ _ _ _ _~
~ii\~
--~'~o
,I'
~
lLe.C\.T
ı'
":,:,:.J-ıi,\::,n in;' ", ' .. 1;
','
''-.
:l<":J,",i:,,.:J,...: :..,
i
'\,,~,
..
~C5'~~~~J''''~oc>~~llli.leır..L.
~ Got'3.o.st-çı..(l)~~~~L~L
:r~~G.~.~
"
~ '.. ,.,'
e.ırıuk.
: ~~
l,'
l' ,/ J ':
_ _ _ _ _ _S".-I'\l~ ,
'ı _,~ i",:
3"1"1;
~oq;i;
'l;
..
,;,", '
.-en, ,-"o
,O,
)'
.
ıd --'-'+-- '
','."
--
---- -
-
~ ~~,,~~~~~W.:dti+~{)'Q.s_liL(;'Ur:&-~\iliı....p~l}1ffdjr
- ;ı .ıP<t~~- " " ;b;;.J0_' , .~.:,...il ,,1..--,-", •
-* \At.( '{e1~dlJ::,
_
~....Le....W1\Ji1M ı I?~'t:f"'\_
_
-'t;
'* .ıGbJ~"1 QS.j.=jdt..J"ç".~ç..~~~ıducl uD1s~, ~ ,\;\~\t-'-4.bl1~
.ı~
(}JL
t~.
~
'..::
ı....l._
.DI\\.U.'1.(~l~.
'''J~ ~.~\\:\\\~
.
_
....
1_
i4 ~CL'"i
~ ~ vurriF;fır
.., Act,rret
.J..l'l"-"'-'L'
L.'.-...L.:; ~'r'
-?DOS~""\.(J".ce~ 9Ônı:...~clır
•
'I"
:J.',
r.
_~)_~,_I ~.1'.1--
'---'--
u-:L
FELSEFE. MERAK DUYGUSU ve SORULAR
D.b çocuk ~lmlZd.a ~Iayarak hepimiz, etratıauzda ouoıaaıan taaı"" a.ııı..ll;
hir imgesiDi JCanDak; içimizdeki ve çevremizdeki hef1CYÜl aaui bir d.....de yirtd
öğnamek isteriz. İşte tüm febereleriD tohıımo. y~naesi ve tariiıçesi bad.... Ba yke . .rak. iııaa. ltrIala
keadiae ö<gü yeteDeğidir. Mer:ık, ı;ercame isteğidir. iasaD. ı;ercame iJ1etiııdea hiçbir zamaa vazceçeaez.
Sürekli eylem halinde olsa, günlük yaş. m Uğr:lŞ15ID' d.lm~ ols. bil.. bfas. dÜlly•• y"",m ve ıelcceti
konusunda kişisel bir sonışrurma yürütmekıen geri durmaz. Bu, sessiz bir sorUfhlrm.dır; huzur veya
buzursuzJu.k anlanada yalnız sonuçlarıDiD üzerinde derin deri o düşünülmüş içten gelen kaadar olarak
dÜllyaaıa
varlığlnı
kabul ettirdiği bir soruşturma..
Tüm içsel yaşamın gizemi, neleJdar alç;ıkgônüUö olo.rsa olsuo, insan denen yar:uığul derin
debası, ilk ve soo ereği, hep bu yeteoekte (lt-1eraka dayalı soruşnırma yeuneği)dir. D~ÜDceDiD
gerçekleştirdiği tüm ilerlemelenD yaranclSl olao FELSEFİ iceünüoüu gizli ç:ıla.şması ~te kendioi
böylelikle belirtir. Yani Felsefe, varlığı, bilgiyi, değerleri. kuralları, yaşamı ve insanın bil.:a( kendisini,
geçmişi, anı ve geleceği ôr..giirce sorguya çekme sana/ıdır.
~ıer3k edileDJeri :ınJamak., sorguJ:ımak isteği. dfuiüncede sorguJaomak is'reDileD kunuya göre
ardı :Jr~ı kesilmeyeıı sonı.l:ın doğnro.r... Ben kimim ?"'. "Kendimi, çevremi saran şeylerde.n oasll
ayudedeblHrim ?" , .. Neler biliyorum?" , "Nesnelerin tümündeo elde ettiklerim nelerdir ?" i "Nesnelerin
arakınndaki ilişkiler nelerdir ?" , "Bu ilişkileri hangi yüce mannk düzenler ?" , "Görevlerim. yazgım,
hay:ınmın :ınlamı nedir ?" vb. gibi.
Gerçekten de isıer günlük yaşamda ister sistemli felsefe :ılaOlod::ı olsun ber felsefe işe sorularl:ı
b.şl.r ve sorul.. ı. dev.m eder. Felsefenin ilgileDdiği kooubır:ı ilişkin bu sorular:ı
FELSEFİ SORULAR
denır.
TEMEL FELSEFi SORULAR:
i- ONTOLOJİKIVarlık ve Olu. ile ilgili) SORULAR :
1) Varlık Dedir?
2) Varhk. var mıdır ?
3) V:ırlığın kôkeni, :ın3maddesi nedir?
4) Varolanın ilkeleri nelerdir?
5) Varuk değişken midir?
6) Varlık bir midir, çok mudur?
7) Evrenin anamaddesi nedir?
8) Evren Dasil oluşnışnır ?
9) Evrende düzen var mıdır?
~Evreode özgürlük 'mü, zorunluluk mu hakimdi ?
ll) Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?
r .
~ Evrende gayelilik v:ır mıdrr ?
II -EPİSTEMOLOJİK(Bilgi ile ilgili) SORULAR :
1) Gerçek Dedir? ~"" O:<1-'r.Qo ve
2) Gerçek b,linebilir mi ? tiUıır.
>~
.bcq'mN-
(olaf1ıt u""o L~
.101 t,.v ~ ~a
• o O
.
3) Bilgi nedir? Nasıl elde edilir .,
4) Bilgilenmiz ke3in midir? (G'
-' .
.
Bil . - ka
_
.
erç_gı ıf.de edebılir mi?)
5)
gın.ın
ynagı nedir?
.
6) Bilgi, ai. oldoğa konuya ını yoks> bil'
'._
7) ~J, doğru ve kesin bilgiye ULaıJabiü;:~nınbı,linCIDC: göre mi biçimJeoir?
8) Dogru ve kesin bil i
1
i .
9) Bilgı' '.
g ye u aşma yolları nelerdir- 'J
muın sınırları nelerdir?
.
m.
ETHİK (Ablaksal. evlemsel) SORULAR :
1) ~san eylemlerinin yöneldiği bir "maç var mıdır? Varsa bu amaç nedir?
2) Insanın doğası, abliikb olmasına uygun mudur ?
3) İnsan iradesi, abliiki eylemlerinde özgür müdür ?
4) Toplum tarafından belirlenen ve ~ilere zorla IGıbul et1irilmek is;enilen evlem
biçimleri gerçekten iyi midir?
.
sı Evrensel ablak yasaları var mıdır? Varsa bu yasalann temel ilkeleri nelerdir?
6) Mutluluk nedir?
7) Mn tın yaşamın eylemleri 'nelerdir ?
!X'5 er
AI 0-(\\
rv.
ESTETİKSEL SORULAR :
1) Güzel ve güzellik nedir?
2) Sanat nedir?
3) Sanat eserleri casıl ol~ur ?
4) Sanat bilgisi nasıl bir bilgidir? Nasıl elde edilir ? Dayanaklan nelerdir ?
1) Tanrı var mıdır, yok mudur ?
2) TanrıntD varlığılGıoıtl:ıoabilir mi ? Bu
kanıtlar
nelerdir ve
onların gerçekliği nedir?
3) Evren yaradılmış mıdır, yoksa ezeli ve ebedi midir'?
4) Tanrı buyroklannı bir iosao ile nasıl bildirebilir ? (Vahiy nedir ?) Bu mümkün müdür ?
sı Ölümden sonra yaşam var mıdır?
6) İnsan rulıu da bedeni ile birlikte ölür mü ? Yoksa rulı ölümsüz müdür? Eğer rulı ölümsüz
ise bu nasıl kamtlanabilir?
... ~W'!L\ac·
*~~~
~2:ı .. '
~u.'-4.3J:..ı;p..;ıu.u:....-Z.
!kBlrerde ~ d.cn.1ff~ Y..u~~tt*~~)
~ Yn40.kAc:~~ v~lo.c...
i
..
~
.....
~ ..OI.'O
so"rQ+~s
,LE-
S~kro+e.s~
~~ 5Ad~ ~~l"(On \ıe. dcr~
uo.rcU...c.
if $ok..rcı.-Ie.s bW\u ~~t'i'ip .:Btl.se~ı; "In~Mı
!lıııOn l jt"\'ele.aL~~_ J:)Q.~IArn-ı'i~JJ:.
_
"* ~1--~!\,«..-\w~~rde()_
*' 'i~orı
'J
..-
.
So~-.I
_ .
~tdot:nQ -r.-oo..kI~\en 'J\~~~ riJ,r
~~t\C.e ue. c:b.Y.CO".1~\OlLo.ca.~~~--M ~"
~ .~I\~+~ ~\( Ş.~~ı'e~r..
.
-' , .L ~'J ,~~J; .-"i'~.Jc;:i~dk __ .
?
------ .' ..
-.o.c.~_~~C9Ufrna
___ .. ~" ,__ . ?~ud4r:
it,
•
.
{~\t3'.ö~ ~~~ sı.~)
(~Beo ~Q.\Iı\~-8r S'~ 15M~.eu&,mL b'"\\itfl'UcYı " _
- -' -tC-o.tClH)
~-'--'- -~~ı··
_ _
_-"ıroni
-" --
~otj~(cl.~luk!L
- ~~"jni ~~
~_~~~\d)Jc..~~MkW
~~~0(\i Coru~~r dd5nAor:..~
I.NPI\
-fCJarL~
feJec.ı±::'-Sa'lf'Q ~<"ıdS" do~IU"" bü~ aa.\..ı..~Cf'Olu:lv, ~1AA'4~­
\AnI\L sötf~,do.l8~-:·~e.-· _d.oc
_ '.-"
__
. ,- ~ek ~Ntt'
<itlcw",
&
.,
.
,
'.
1-
L
.~
•
~',
....
.lcu\ı:ı.\:;,\n>ek 'c.Irı
~~~.kAc....
'if,.aMılf.~ ~lld.Jr· ~.
_
~ ~vrCLM ~ ~1 t\ Ö~ı-Mn ~\)('QJ\~~~ı s~1or
'* SOCCiuIOJ\N'()l'I\I'\
~
\e16\, +:Utnele
T"0('f'C
.~\I(ı\ır.
ı.aCftlıoc.rfÜ: ~~~~ -QC\~ -~"-ı ~
\,JO.{'ll't\
SOlc.MQ~
*' A.n~tln
~me.\A
co
bl\3i • uckem
a "~~\e.. 'ıi\\c. ıc.öKll~1c:. ~~l"C'O'\rl ~lak. ~'6'n~"
__....lWom.lM1I,'nKn
...
i\fJ'f
~r.'
on»ıno
eırJeM
~1at'~bIıoIr.-
•
&ııuat!l it ~ k.OdIır ~'I\ ı<X IUıllw\.( wrt/l 112 tobıClt-, il\Wi\ ~.
Jb~~l
NOJ\
~~
10.011.
_ 1o.0J\ ~ ctOufWI~ Ii~ c:W~CR1P'T OfCllın.da.
II\10J11 ay ıl\lO-tO.uılc:.- ~ ~~ bilSi.
Wil'1'f\ laulu.l\D.l'. vortık..
L.,ı ~d<""l\i 'oi\~ ~ \' dU,ıU.ıı(1\wl\ odaSı ~
_ 'I \
7~on li'
iWl\dt
l
rlı~11\
!frlıuı.dk~ ~.
8a..!a.fI\11lI
32a.s.l(OflaCis t.
~ QttQrri\a. (<:1111 [WL )<
.ı:le~tiriqe
... lOet\
~ tj((JtH1.. ao.lI~rn.o.
Il lotr
v
Ş~ IollmedisftrV b~qpruM."
~:i~c.ı'roN)
2~urtOJ.luk.
Gtr"u.
cıo~~ \oI'\m.ll:...
: ,g()Jllı~ b1l.9i'f14'(\ jWıt. (PU~L r:lo§~.
-?
tjo;.wnt toıp..ııoJl'\O~.
Slxau.lOJ\rt\.O.JM~ ~I'I\, ~rt\ dtğtıdır. '
q
-lC\.tQ/\
ru'r\U1\t/O. .mlUı do.frullı.r vardAr.~soru#T.Jrmtı 'ıe. bilJ'tıJr halA
~lir.~
~vıwnu:v owç~~.
flt.s(ll/l.4f\ ~~ÜJ\. \::o.lırQlltrla.{,11I -C95Wf".
"T~ı -Hll"l'la1t wıelıdır." ~ -rıirrıwarım .
>fWtta~ ["'1181 ~ eıdem]
r
~tt1lJ~ IolıglNf\ Qte?l::.~il\deA ,LQri ~r.JI
~rd.~ ele. Io~ ~Lloj ~rwteb~Vr.
tılıtı\:. 8Ö rıtem . ..tero. CL.JJO.L> $ttlJllde. bl'9ı'~i
~ ~difli
~ olUJtwulQI\
0f'lOB'L c.~al:: .
k:i~i
, eıı:wn btte1ii _
1tot.t1J'tti
hınıtd
1c.lt1 muH(., olu.r..
)
Al2.i&TOTı\L5
.....
-~...
• PlatIın' mut{'"' blc.ımıu- ~ da dftIrIU
Ari'lio' ~Mlır'-!p ~ ~ '-4W• P/QlIn -? L)/~QT' 'lt.g,ıOriW1 N\On~1c.. (1d«Iı)
Arts nı
~ ~\A L.Gr
aPlotDtl -) iQir"' \Le
d"tı::ıA
Arn~ ~ CUloSlk.IO"pacti·allı»
~
vt ~I
'*..Jl49~ vc:ırolCl1\ cPl:lrlec <!;jÔbfur: ,
At" ~tri
o
At-
ft'm
~ir 'iole eıt- cj:ı'""tPUtfetı ldu'lu) -ııonJo. oLu,ur.
40. dQ ~ ll€IIdil/'91llcleA \{QIl:ll~.
--.......... +dm. c:ı+to.rda o ....fQI(. oLOoA ö~it.ıer.
~ıeJlerllı
.plofon -; TQvul:: -fn~rj iQ.vu~tt::vı
Afi~to
ı"illde. (Idealar dı1flljaJlIldcı cJ~·I.)
vardı.
c'l>,\(Q.
-) IQVU~/ it::Wı.Ü:, -f1b1 "tın
"La.IY\.O%.
(/2ul1/cı bedM 8,'b;)
• 1'Iatıın -) 6u"wl·1c.. cı~ırnı~ra cIu~und.Ugümut bı .... s~eÜ"'"
An~1'o -7
"c:I~lanmıı.la a~I\ad.ıflrl1'l."
- DC(9u.~'\QJ\ 8e1MQ... atlllYllet)oSU~+t;u\ 8Q-II'l'\2..
Ftcifl-
var o.m.c.
'1"1(.'
.,
cJocjuIQ.r;rtll1-l0 clolcLı.uma1ml:.loo~ ltD/ır.
GerCAdt. = blwM -+ Öid.Q.JO:..
(~o<.u~-Iı..u'OJ\ m.e.Ck/Q. )
~ ~w.i.: ~ıwrr{~ ~ + 8~1c..(-ma.rtvlu)
- ~~
b'u]1YI. OIQlotlmZ- oı~ı va.rtllr.
b~'~ilY\= l\\:a.~11\ olCJJ\Otlılık.+atı ~e.t.lÔe ~nA..fI\1l2Jj.
~rsttlll\ 'olUim4 \'1t.m Of\claıc;
oUllıal:.ıan
haIVL de. 6lnırlamoı.ıu-ı beı.irlU.
m
~ '1lıStı.l
_
Wlfji 4lWlG QIdL IWlllr.)
~to: ~Ilt.~ L~ pt"Dlllp
- ~
i
'Ruh.ıe MAdcU LolLQ'l,· cl
ıııil~ VQl'I~t\Q 'tlQAlr.
--nanr-ı'~
;1\Wl.r,
~fi"'se ln.Qncr.
- L""Q.(\ '*!Jus+.211 tı:~t-ı~.kI klp.
~
SUc.trJd
&~
-
~usiot\ 'dtlltUr. (Wde) ~ WL" bi'Bi
- ~SW 8Otıten1.lCJle. Ilo.rıIO"'i'li r •
~
- ş.ıpl1c., se-rai Ii~ ~c, 4' WMA d"/ltervılU'i(lI'l e.LCIL edl·lIr.
-
~n.o.s i ~ a.~1
l!>t!9jmhiA ..rIf\lrlQ.n ~
-ı;-piHe.m()lojlfLIıı
Uı.rucuw.
- t--\.O.temAti'1:.. ~N ve ~~t:JJr ~ -{€lr$L(1 ete mAt.e.. otwi7Yı.Ot. ı-~ttJor.
-ı::u~u
o~l(Uımı'i-
ldl'li da.nıltolollir.
- Sü'pl1L a.rQ~
- -(;:ııın d,ıı.til
b4r S~
- ~PIıL e*t9illckA
- QrtQd.<ı.
rupN.-
mZlwrlıl·\Q.\
clpht.LA.
$vp1-<4. edi::f:'rum
•
Q-fm/jClr.
\,)Ir
-e:i:)
varım.
cl
•
h.Qld..f...
S~ if~teA bl~m rı'l-tJ'\1mJ~
uıelto t'S"l .rUm. ~
"~toıımu'
to.vramı \lana. bu wıırQ1Y\1 Ioibm a'aımı~ ~ ~ ,,"r, o
V'fIi;.1Lclm rNU eli r •
"''1~rum.1
ıe~'mi(jor.
~
o
Vıcıl~ uanrvı ~
du\mt.'i i
CLQ.
c,ünti:ı0;jL:rütl'\t-t. ~Hı"'(\cU derıa.AL.-
Var ı<ılm.at.- 'tikil\cl.R.. ferc<~ttes;r.
- iul10n ..roGtea. ImarııardQ O(ct~wıu dUsuft.ür.
•
-L~j ~L~ A.:JJ
"'ft!~ -ı1J'\ı:-
,~""
.'
1'"W1;.) ...:.ı.1M1~,
;ıl.. i~lJL\->1
.1 i ~d 01 j.ıv.ıt
. '-
i!:V
..
'''i '
.\'fi
ltı
1,
J..J
"'-1-' 1:';'-
J
i'
i_
~
; • Jly ıVL
\i'~J"1.Ja:.J\J ~
::ı
.1
J
..JJ.,IJ
,.
i
1.hj
rj
\;
~~ıh;#
'~ı}
<:
....
"-
,i
Itb·Jı~
ı'
1•
,.,,, T-
~ iili loaU.
- iMOlltl 6t"ffJ -Hl>1\ lfo~~r.
-.so.~~
IliSatı +1ı1e uotuptfr,
- To..nh lı:.il'lQe.. H.erl~j~
lr----)
J,
llUQJ\
& sam ,
- uyu
1ı\J; QJI lar/Il
WI-htrLui
ali ~ /!.n ce.1ur
(lcnt.lcLı'r.
- ilt.wlt Q~lıflJI\ 6±t'.s11ıde.- oLefJitd1~(JOf\Q.ıist:)
Her ~riU'
-
101109' 7Vt~aJ'l bıL9Milr, (aeJ'\ttiJel /ol/eı ~"L.]
feke{e.rr =- -) tMhArı CJl'cli 51'N Qnto.m..a-ıl.-~ lıerlm.L; cl ı:i>JIlI'Y\{...
_
H~
- 2om<1t\cla 0(\ i<'5J~lAJlarl I:?ult'Yl().iL 'Jm w.nsıı:dı r
- J h..(Q.1I bl/.9fs1tt11"1 +€mQ1leri tu}a'Ctw\ i4ls~ ~~Ir .
HloıDftor "QcieClL
.
- Sir ~~ MLak..-
cl!.
tOJt~ ~QI1Q~
yt,()ttosı
O eWrW'Y'IcID..- cJUI~Cln.LJld.UJ>ClI1.d.1L..
oturak. .Q./a..101tlr(u:
cloWl,)
I&Q.I1ıı~ olaloiUr
- AbI do.. cUnurn.t/l_-tfr, de~5eblı;r.
~IJ?J(jmUL --;) Gea~11Vt i Uar; cI~~V'" h.D.re~·
- Jn(QJlIOJ
,
~
b tllll.ı<.le-
Sei d- ..;
Ti(I ~
t)eLi5'tılcc.e.. cl1:l't:ja. -!illA ele
etJ(Q{lsel
alUt "
ffl''>'r = Ttır1"-.
blll'ltC,.
.
})i:Jo. i e.t.;tf le..
-lee
of
OJ\+ite c
= '-----'
Setlte ..
+et- -t an.Hter = Q~
il
Ikçaı
olQfl.
~att~
J-9o.'l~Q
d.wam
ecl.eJl. VtoQ 't:!ı ciı r.
t>~1'1A
010/\
CLWQ.IYI
-:JQ.?WYla.~~
edaT:
U~a.\a.tI~ De.ıil/m
•
l1ıA(!ı'li:9I','ldQrı ~'r ı?(Jlerrvı ~O{ owp arı i Iaı'r d.e.taı~r~"k 8 QrQ tcıl"Jt.lr
Ab.t dIClf\ k,iııd1ltı.
d09Of,
i)Bi~~
~ h'\Q.L
1) ffila.,TOp'iul'l1,
<>lıw ll!1- :
N~o...
r-=::a=b==I==::~=f\e.l=a.=b==I=========
-rııu
L
fe..(~,*
=.
c:J.C''''~:jO-
til\i
€feildl- toıe ~Qlek'+ı31
T~mL..1/
Cll'bc.tJı:lik­
e
TOfavvIM ({ı-tir)
J..-
{)1S dtuI~l" d~rudcvı
d~um.lQ1lMafl
..J."'srı
olOf!.
batı+-
1f\!(lJ\ ~VU\1(\i" Iotr le~tiret5i
)<
towvvurıar
'!)e~ c..a.r te s: ~ llS ct i\. cHuıı1\cle.0 ~~ iet
~ 1ıB~:
lan.rl'I1'f1
'buı:ıuLa.rl~
o.18"aroayOJ'
- Ol\~e's~"t
'foiL .(ır..
-1/0'
S~
'yaIiJCl~lrrı
Cı~IMle/lR/\
Qew.
[ıvıpirl~
Be+iWl(~IC;
Q.t"~Q
X
VOJ
o/lAf
'her
st.tJe.
b irl~tlkI<:n -t I{QnQh ~eJC...
~c.d Olma~ ~rut\da clıütfl- (rrY2let./
9UG.. eJt.J1r_
olrvıO-d{9ltll 'oııem,em_
UlI~I_
'
(<ocur.. 8 ''~)
/dr S~ !'mn olfYIa~ rorurı.oio ~{1.
l(fJ'lJor olitie
~ -.lDIIUÇ /li~bJf 1'c,,'n.r:1e.. ~leJW;r.
f2<u,yOflaUHVl.
bir wrv\lede/1
" frYlpati ~e~_
tJÔ(\
8ô.!. rertei toir WM ~e
varmat aul d ıpaır:
~~~':.. ~ ölimiuiı fIlb"tlf
_ _ _..,
~t ~$ıIQ~hr1"I'Q, QIı:.II (jüriıntoız,.
• \le wroa)"lıtH~it\ kJUJi lUr i/ Alall
1Qp1WM44 ınceL~ ı::Io9a. bı'/imi
TOptum.ıal
\Al.
.So.s,ı.ıoıgji,/\lA
~
~L olOj ;li~~.si
t.u.rue.w U
en ı:1Jtk, "G'I\U:; tDf\.Wu Q\ ~.k. QIOJl
_-----' 1S'~l..cJj '-_
r
StQ.tn:
lBr'toıC(ji 8;lı:ıi)
1ôplUll\-lwlVIJe.J
Ge.uıi""
J,
J)"r'lom)~
~.
'Topl.umLU\
.
So.t:1.
ToplumcloıcJ ~ l'2rler)Ul.. I~M <Aulw)
~ ~i
Geri ci poriii er
Deunmci 8nLpLoJ
.3 H.al
f) 'Teo~it. riOoh Ilt. zQrl\DJ\Lor<>lo.. ıtoplu.mro.l ~ttaJtj vuır S~I'I\
CU 1\
a CUUYı IQ.rl rıı '\
'ilı ol OJO. t.
O
ta li Q.JU'r1.ılıJ
i
'To.ru-, i rı
i'" /
(dm. mHoloJi )
-}.'J)~ ı:i.ıit 1IQ.r1ı\:.1a.r .
~ lQr: A:ıw-ıer - <:>14/1
2) MUQ.p~'L
"
L.\.Q.[
o.a.o.m Lo.r i
~ SO(ju.t- &c.Iılrı'f\ eJ-~}sl'y~
Fn~lQr'.
tflt..ıe.. - 1ıw1Lut.C.ul<:ı..r
IJ ,
3) Polr+if tta.l'.
I-tUtiOJL
'/\SQIl.
Ol~ (JifclA...
Twıoji'~. ~ c<oeutıulL
He.tuf\bt:...-7 cu8U11 k:..
'fobtif
--7
erjl\llL
r
CLkHr .
SW')t'Y\D.. olYhLU
aU, oLo..rak... ~
;1\10."-
~c.tt.. o.ra..nm...a'k-. D~~ llt~ld~i bul~ c.Q ı.w:
, t1er mph.UY\ bu .3 h.Q1~
[<DI1lA1\
(Or(\. Ortoc..o.s AvrupOo",')
J
~ff(IQıı~at.ı1
cL.ü$l.u1Jilek>ı'lı'I1..i •.,
("lo.:srn ur 8~.ro l<u\rl +o.m fıl\d.o")
(4~m.wo Jo1Iı'M.e-1 ac.ıll.la.fl1o)
tDJlt'kıA
-~ ~
_..
- IceAdi!i
-
ım~ QISıı~glml: .l''i~ı~ır.
gön:ıl~ÜNW!:
u.surrlU
lle ~ ara'lI\etQ~
ı4t!uı tıQs"W-Q.MQdll:iQl''''
- )3 i ',9imlz
~deJ\
l::ul~
fcv".
C1IY'ac./a.r.
baçlar.
J.JllIZDı:Ci\o:ı~ltil,=====~=============================--::
kBtII ne. Io\'ıebllirim")
\.i'tln \"ta i .suJe '(je ~tY\A).
.
lt
~
I/\,((LJ\ atlı
potim J en Je:Ji .
\) LUma.\ (~usfot\ p ) -:} ~ prtOrij bUti.
~80Ila li mı.
-(
J08"'QJlOJ\.
2) ~ıe.
,
E{Yl
-? A-
('ristrio"
A1Bd~QIor(ı4ı8Imiı
M01UfI ~ tO Io\AL
alan ~ emprtrt.
"«l""bll""'5M
redoi«Jır.
f"etWMef) a!a.nı
bil~fYlir
No~
"
~
koııme~~~
(~ı-m: 'v4f::J ~f\SQ.rM
Vo.x cAmc
~ Pr~ı..fr1JN.a
eo48Dt'\.a11\t:
\IIQ./tCf (4111.
n. tategot1
Var.
.i/> "Ir'~-"W""",
o{ywudii.r]
ı4/oı.JlD
@rı;."
olawk
erlenıYlfltYUj: Bt/im ada.mlllr,,,,,,
He.tofli§l hra14p ıJj'le bQ~/I,..
b/Itin C:J
~orıuc.lo.ra bOIQ/lr.
{Anıamlı Ô"lU~: d~Ie.n1Lb"ıJr ~ ~ıjtrl ..e.
~rul'e1'c.ı .. , -='
~hTörırt
en
btfju~.n oteuroı
C>le8il ---7
tI'mL.ı~j 6'1emcenn1l.hiM'1
feJ.sefwt1
~ft~~
i
"onuil.(
IUlbl.d
o/mOlı.
ed.;lmL~
- 1)ıf- ~ \I\Ot.bnclCl tek. oIı:ıgrueıu bllim.el hı~i U~ ~ • ("Por.! t'El:: ~'tJ 1o~lj,..q;,..)
'Bilim.teı b 'IBi -:;"ld41 ve. Icle.olqJi -H:/Dty"la+t'ı.:... [Or+O~ lde;. dıNA <!:JQ.l>"S' 9'4.,0}
-
r
EII(eJI<::l.Q.; ke j~ı
QiI
QJ\('o\:. Ot\l.l \l~lemetle
d«pru
al<:le
lieJ\di:ril\j" QU1k.1a.dt@'" ,"er1~ ~ wn..1ul""
e.,J.;le~
";dc:Lt'o.
edef.
Olanaklarını gerçek'eş!ırme~ ,nsanır kendı el nded r
sağlayan eğılımdif Bu ~on da ço~ soz soylen,..- Ş r
Ama ikı yüz yılance Kanl"ın Soyleo ğ ınsan n kena s haK.
Taklyett In Me ng üşog'lu'nun insan Felsefesi ışığında
Egitim Olgusuna Toplu Bakış
Bunu
k,nda
aydınlanmas' ba~ mından eşs zd'
8Q 1 lım S8/8sınde
Insan, ancak
onceden me.,-cur olmayan bu
IrS8n
o Jr Ins.na.
nitelığı eğ tım gerçekleşı rı,.
Insanın doğal yetenek/eoom geltşmes ken(/ll~m.
bıtmez, doğa Insana hazI( leten'''Ier v,rm,_
mışt" Doğa msanl, sahip oldUğu yetenek/erm, oran"•.
çünku
den olup
(TakfYettm Mengüşoğlu'n,-!n j~fan F~/sefesine yakmllğı
olanlar, buradaki düşüncelerin. onunkir:ıe.yakmlığmı da an.
/ayacaklardlf. Yakmlığı olmayanlar, birlikte yazıldı{flnl kabul adebllirler).
.
rm çekJrdeklerlyle
Sine
ona şunu s!Jy/em/ştir:
erişırsen, bunu başka bır kuvvet•. bır
varlığa değil. ya/nız ve yalnız kendme borçlusun; en .it
basamağa çıkman da N.
başka bır kuvvetin, hatta değsustu,
insanüstO bır varlığın da sana yardımı dokunmamış'"
basamakta ka/man da, en ust
dıne özgü var olma koşulları, hem felsefe hem de insan
nin kendi eserindir,'
bılımlerınce incelenen bir konudur. Her bilim ya da bı- lım
luğu, bır yarışmadan dolayı değil, olanaklarının çok/uğun'
dandır. insanda: YalnıZ sesle bildirişim değil, kavramlarla
ıletışim 'konuşan' olmasını; yalnız .alet kullanma değil, alet
yapma 'calısan' olmasını; yalnız etkiye tepki davranışında
buiunma değiL, tu!unduğu,değerler· uğruna ·davranma 'peğerlerı duyan ve kentlisini bir seye veren' ol.masını; dünya.
yı yalnız algılama değil, algıladığı üzerine düşünme~'
de ;encll.
Insam dünyaya (If/atmış ve sank'
Eğer sen günCın bmnde bı, Oefar,.
ya, bir mut/u/uga
Insanın canlılar dünYilsındaki ayırdedici özellikleri, ken-
grubu, her felsefe ya da felsefe dair; .Jlendl uğraşı bakı­
mından bır insan tanımı", öne çıkarabılır. Tanımların çok.
dona'mış, onları geliştirmeyı
buskmış/If. Doğa
(Takiyellin
MengOşoğ/u'nun çeViriSi)
Bu SÖZlerden, insanın kendisini kurabildiğı, en zor, en
düşkün durumlarda bile hep yeniden kurabilecek güÇle ol.
duğu sonUCunu çıkarabiliriz. Bunu başarabilmesı ve su.
rekli kılması, taze bir hamur gibi YOğrulabllmesıne, ıavınde
şekillenen demır gibi eğilip bÜkülebılmesıne, eğitımle bı­
çimlenebilmesine bağlıdır.
oimasını; bilgısini, deneyimlerini bireysel ömrü Içinde bı- h,'I:""
Eğilimin önemi, ilerletı/mesınin zorunlUlUğunda goruıu,
çünkü insan hiçbir yerde, hıçbir zaman sab,: kalmıyor
~' bır olana~lar yumağı olarak dünyaya sunmuştur.
/.ljl
ra~mayıp kuşaklara aktarması 'eğitilebilen ve eğitebi~
i~i
Nesneler
hakkındaki bilgisinin derınleşmesı onu
yen bu.
.ş a'a gOlÜr"yor; ür"nüyle
c ye o k Ol ayan, i incı ev
, ~ ooıas,naa gerçe leş ıriyar.
Eğ ı,moe en onemli sayılabilecek konu,
oeğıı. yaşa
bıçımlerını,
onu
ıeorilerin
anın endisinın yönetmesidir. Teoriler eğitimin
yon ıemlerin i bir sıradüzeninde tanıtabilirler,
ama bunları öğrenmek eğitilmiş olmak demek değildirI tıp·
antı Iı düşünmek için man/Ik itapları okumanın ön·
< şul sayılamaması gibi. Bilim olarak mantık, tutarlı dü·
kı,
şu
santn tarihi bir varlık olmasıd", yam ınsanın yuıı'''ar bo·
yunca ortaya koyduğu başa"lar kaybolup rı ImeZler "...
si/den nesi/e devredılip devra/mır/ar (Cumhurıyet Gazetesi. 14 Aralık 1971, 'Eğitimde Terihi Çevre ve Insan',
endisi arasında i et ileşım,
denilen kültür evrimıni, eğl'
Eğitim, başarıların örüldügü bir anlam büıünıüğu. br
üslup. Örgünün çok renkli, çok çeşitli motillerı var ve çeşıt·
Iiliğin bütünlüğÜ
kültür zenginiiğini yaratıyor. Dilin tarıhseı
zamandaki ilmikleri olan bu başarılar, insanın üstünden Çı'
karamayacağı
Ikinci derisldir.
enın ışıeyişini ve il elerini afaştirır ve bunları bilmek,
ğrenenı
neyi
daha disiplinli düşünmeye zevkedebilir, ama de,
olmazsa, bu hiçbir işe yaramaz. Eğilim
zenginliği
de boyledir, yani bütün insan başarıları.
Mengüşoğlu'nun az
bilinen bir
i
i'
n'"
yazısından doğrudan
bir
a int' gü eel alaca Ir.
Eğit e ve eğirl1me soyu/ tikirlerle, 6ğOtferle elde edi·
lemez. Eğer bir memlekene ağaç sevgisi yoksa, orman·
lar yak/lrp yıklJlYorsa, eski ve yeni sanat eser/erine say·
glslZlık varsa, her yeri 6ğOilerle dona/sak da, durumu
değiştiremeyiı. Ağaç sevgisi, genelolarak tabial sevgisi,
sanat sevgisi insan için birhayat biçimi olursa, yan; in.
san böyle bir hayat biçimi içinde gözlerini açarsa, ancak
o zaman bır sevginin, anlayışın uyanması s6z konusu
Yapıcı eylem. pek az sayıda ama temel olan deOeıIIıte
hareket kazanır. Tarihsel çevrenin, klşlliO. SlYI!.
duygusu, açıksözlOIOk gibi deoerlerle yetertnc:e belllll__htil
olabilir Bu bakımdan sCftlmln ilk ve önemIt' basamağı a/edı, Aife eğmmlne alt olmayan, yaşanan haline gelmeyen bır sevgı. bir anlayış. dışafıdan, teorik olarak yaptlan
lelkinlerle, 6ğOtferle meydana gerirllemeı. Bu. bAlOn ha.
yat fe omenle . Için geçerlidir. Bunun başlıca sebebi, in.
diği yerdl3, olumsuzlukların
eo/time etkisi
etmediğini ele geçirme hırsı, bir virüs gibi
rına
15.1
da
yerleşir.
154
--_._-----
yıkıcı
eQitLm
Eğitimın amacı
bir kez
bill çliyse, uygulamadaki
r:abılir.
doğru saptanmışsa ve çoğunluk
yanlışların pek çabuk farkına va-
Amaç, çıkarların aracı durumuna gelmişse, bır
yaz-boZ ah asına benzemiş,. öğretmen bir tebeşir-bir silgi
~ıne ındirilmiş olur. Dış görünü.ş,~I;l8m kazandıkça,
Kavramın
içi
boşalır.
En korkunCU ~ımırı·ne.yı daha ıyı ~
ve artlkU!l1u[spn~amasldır.
9lDi o öıcüs ünün yitirilme,si
Eğtimimizin
Eğı
son
onbeş yılda kronıkle§erı.
has!all,91 budur.
eleştırı ye eneğinin gelişiiTilmesiOrn önemi bü'
yük ür. Bil i e ele tırel katkı, kavramlarn 1aze i er'
zandlrmak, basar i icin.Jıif-glR'1asl eeı elltit Her ulusal eğiti·
i
de
mın olanla olması gerekeni kaynaştHari bir- idealoluştur·
ması. ızlei'llesi ve ygulaması. kuşakların geleceğinin şim·
dıcle hazırlan ası ıçın başııca sorumluluktur. insanlık ıari­
. ının kültür
-
IJ
mirasını endi dilınde özumsemek, eğitim kav·
ramının en genış çerçevesinı çızer,
Bılımsel bilgilerın yükse düzeyi, felsefi insan görüşlerioıgu i ğu ve sanatın anlam yaratmaları, geçmişi şim·
dıye ve geleceğe eğıtım kavramı altında -bağlar. Küliürün
bu üç öbeği, belirleyıci güçlerini yitirdikleri ~man. siyaset
de yozlaşır; objektif dayanaklar kayganlaşıi; 'tillgıde süb,n
,:
ıs
i
ıek 'Ilık, ahlakta bencıllik ağır basar; eğitim kavramı parçaIanır. Yetışe ge ç bılimi hurafeden, felsefeyi safsatadan
ayıramaz
gorebilmesı
de
kültür
anlayışının olgunlaşmasıyla kazanı,
~Kaba anlayış
övgü ve yergi uçlarına takılakalır, önyar·
gıları farketme ve eleştırme gücünü kendınde bulamaz I·
nanç saplantıları güçsüzlük göstergelendirler. Doğru tarıh
bilincinin ilk basamağı kendi tarıhıni mutlaklaştırmamaK.
ona dünya tarihi içinde bakmak!ır. Bu yapılabılırse, Ina'lC
da mutlaklaştırılmayacak, inançlar tarıhi çınde bır kul: "
anl~tımı
olarak yerinı b lacaktır. Yapılamazsa, geçmış oi·
dugu gıbı şımdıye getirmekten, çürük ınançlarla dO'U bır
',rı:aneviyat' safsatacılığından öteye geçilemez. Bu edılgın
ogr6l1meyle kendi içine kapanan bill ,op rıda hoşgoru·
~üzıüğün tohumlarını eker.
Her bi~ey, önceki kuşakların omürlerını verdığı urunler,
başarılar ıçıne doğar.
Toplumsal gerçekliğinı benimsemesı
va.roluşunun
zorunlu önkoşuludur. Aynı dili konuşmak, aynı
gorenekleri izlemek toplumsallaşması gereğıdır. Bu benimseme, kendine maletme sürecınden so ra, kendı aklını kul·
lanarak, olumsuztuğu gördüğü yerde eleştırıye geçer, benımsemesını etkince geliştirir. Aite buna yardımcı olmalıdır.
Devlet, gençliği eleştirel öğrenmeye teşvık etmelidir. Bunu
maddi dayanakla da sağlp.malıdır; yoksa eoitim idesi. hep
geleceğe ertelenen içsiz bir laf kalabalıO' olarak kalır.
olur.
Eğitı,~ kavramının içsiz ve güdük kaldıOı, toplum'"
gerçekııgı benımsernen!n, onu eleştirel geliştirme amacıy-
155
156
açıyor.
So ra eS"in hal ar·asında baş a 1 ğ , ouş neey
ça söyıeme, sabırla dinleme ve sor"n a' ceşe'e~ :a'lı şma özgürlüğü, benimseme-geıış ırme pecago s nı" ~
büyü örneğiydi. 'Paideia', eno,n: b Ime"'l o i m o "tO·
du. Avrupalı, Hıris iyan o"nya gorüş 'ne g' nce e'lo n
bilme 'il günahı bilme' anlamına bü . nev ,(e,e ro gu-a~açı
ar arlı saydığı b süreç e bile, i se oğ'e: s ç '1oe O e
felse enin arşı· ül ..
eleşıinnın eno s ce" oaşı((l ~ ç.
bir ısallığa boyun eğmemesi, iç en ıçe sure
ro,
stıyorum.
Gre~ küı
a" bi
ürünün ' endi i bil' i esi,
ahlakı Öğüdün
' ad-
I~es'nde başkaydı ve Avrupalı ın e dini yenile-
~eSI'1ln eğ' ,mde Çı ış o asıydl. Ke disini karşısına alara.< i .cele eye başlıyor; bı ez tükenmez sor lar soru·
yor B reyo1uş aıılı ıyla geneli ,ınsa bilimınin yolunu
1~7
Batılı insan, bilmenin sorumluluğunun sı­
lffierçi bugün
nır/arını zorlamakta, doğayı dönüştürmenin olumlu anla-
Türkiye Felsefe Kurumu'nun, kuruluşunun 20. yılında Fe se·
fe Açısından Insan ve Ölümünün 10.Yılında Takıyenın Men·
mını doğayı tahrip ederek elden kaçırmakta, dörtyüz yıldır
güşoğlu" konulu seminerindekı konuşma. Ekim 1994.
şlar edindiği, Bacon'ın 'bitgi kudretlir' sözünün devam i nda-
ki 'kudret d.oğaya bağlı kalmakla' kazanııır' kısmını unutarak bilgiyi teknolojik tehdide çevirmektedir; ama sorunlar
ancak, gene onun ulaştığı bilgi düzeyinde çözülebilir. Çözüme katılabilmemiz ve ona bilimsel bir 'haddini bil' diye·
bilmemiz için, aynı zemin üzerinde durabilmemiz şarttır.
Bu düzeyin altına düşen, yeniden Şarkıılaşan ve kendisi
içın üretemeyen, ama kültür sözcOmüz olmaya yeltenenle-
Yüzyılımızda insan Felsefesi: Takiyellin Mengüşoğlu',
nun Anısına, TFK yayınları, 1997.
rin anlamadığı ya da kabul etmek istemediği bu acı gerçek, köhnemiş bir kavram yapısıyla, köhnemiş sentezlerle
karşılanamaz .
. Konuşmamı,
eğiticim MengOşoğlu'nun
1
Ara/ık
1971'de
Cumhuriyet Gazetesi'nde yayımlanan "Üniversiteler, Yüksekokullar ve Reform"
yazısının
son
paragrafıyla
bitiriyorum.
Bugun yapılması gereken Iş, açıkkafplillikle problemlerin ortaya konmasıdlf. TArkiye'de kırk yıı 6nce olduğu
gıbi
bilim adamı kıtlığı yok/ur. Hazırlanan taslaklarm ya-
bancı kuruluşlara
tasdik etıirllmesi garakmez. Halbuki biz
M/~ kavramcı Şark dOşOnca
kavramları
biz,
tarzmdan ayrılamıyoruz;
olaylarla, fenomenlarle bir tutuyoruz. Eğer
realıteye
ylJnelmeden, ondan korkarak
kavramların
arkasma saklanmak Istersak, problemlarlmizi ç6zeceği­
mız
yerde, daha karışık durumlara duşeriz.
i
iW
160
~'~~1Yl
/
~liIY1~1 bill'
rı
-.......
L.ilr>1Lt... ; ","..",
(
<:r
tÜJ"'~ bi~ı
da"a. .i, e..t--
-
pv-ıı:t; (....
ötekil..in sessiz, 'gÖCıe ba~ ep
kendisi ötekilerin bir parçw oiaıak,
olmaksızın devraldığı,
menliğidir. Insanın
gücünü sağlamlaştırır. Aslında onların bir ı-rÇUI
gizlemek için imanın "ötekiler" diye ad!aJıdırCb.
gı şey, günlük birlikte olmayı olu~ranlu. yani _
-.ı
---;;-burada olanlar"dır. Ötekilerin kimliği, De bu De ele Lu
~e, ne insanın ke~isi ne" bazı kimseler ne de hepsiniD
toplamıdır. Onların kimliği "kimse'sizlik" ya cıa "herkes"
onların
MARTIN HEIDEGGER (1889 -
1976)
Varo111şçıılujJlln Alman Felsefesindaki -temsilEn önemli yapıtı olan "Varlık ve Zaman-
cisi.
(Sei1&. und Zeil) da varlıdın anlamı sorununa
ebilerek
varoluşsal
ontoloj-isini
geliştirmiştir.
GüNLüK INSAN VE "ONLAR" ALANI
("Seln und Zeit", sayfa 126-128)
İnsanın ötek' asan ol 'le. öte.'<:i insanlar icin ve öteki
iManlara kaq:ı sürdürdüğü günlük yaşam uğraşında, SÜ·
rilli olarak ötekilet karşısında hrklı Olma kaygısı yatar_
Bu, ö-tekiJer karşısındaki fa.rıkı kapatma, kendisi ötekiler·
den geriyse, bu geriliBi gi-derme veya ~n. üstünse,
onları altta tutma kaygısıdır. Otekjlerle kend·isi arasındaki
"mesafe"nin kaygısı -insanın kendisine ele örtülü kalan
bu J.:aygı- ötekilerle birli·kte olmayı gerginleşriric. Gün·
Iıik insan bu mesafelili,~:l1 ne ka.dat az f(lı~(lndaysa, bu
kaygı o koo:ır sarsılmaz. ve köl<..ten biçimde ecJdsin.i gösterir.
\illi
Ne var Ici, birlikte olmanın içerdiği bu mesafelilikte
insan, ötekilerle birlikte varola~ giinlük insan olarak, ötekilere uyma, ötekiler isin ne geçeelirse Onu geçerli ~'
durumundildır. Burada insan kendisi değildir; onun "kendisi olma"sını ötekiler üzerlerine almışlardır. İnsanın günlük yapın olanakları ötekilerin koyduğu ölçiileree yönetilir nu ct(.J,:iler belirli ötekiler değildir. Her öteki bütiin
ötekilerin yel'ine geçebilir. Onemli olan) jn!ıanın farkında
okluğunu
~
f!l'eı var'ıl:
en )ıakın olan, içinde insanın giiDlük yaşam uğraşlarının olup bittigi alan "kamu" alanıdır.
Gerek' kamu uI2şım araçlarınID gerek haberleşme araçlarının (örneğin gazetenin) kullanımında her öteki diğer örekin<len farksızdır. Bu öteı..ilerlc - birlikte· olnı:,'da insanın
kendisi ötekiler" içinde erir ve her ötekinin kendi filntıılık ve öıeUiği art.uı biçimde orrAdJn kalkar. Bu ·'göze bar1l1amazlık" ve "belirsizlik" içinıle "henkes alanı" ve bu ala- ~
nın egemenliği gel,:~ir. Herkes neden hoşlanır ve nasıl eğ- ~
Icnirse, biz de ondan hoşhınıc ve öyle eğleniriz. Sanal ve
'edebiyatı heC'kes 0<:'511 okur, görür ve }'argılarsa, biz de öyle okur, göriir ve yargdanz. "Kaiab.thk"c:.ln herkes nas11
I.;;içınırsa, biz ele iiyle ~::1çınırız. Herkesi öfkelen<'ir:n, bizi
d~ öfı'Kclenclirir. neii:'lilikten okiun ve h~pim.WlCll.o1ulan
"!ıerl<es" alanı, ;;;Oşana .. nlük varolut biçimiDi uoı..ıe eder.
Insana her
z:ım..-ın
Herkes alanının kendine özgü nitelikleri vardır. Birlikte olmanın içerdiği mesafelili'<, temelini, birlikte ol. . .
nın sağladığı "sımdan olma"da bulur. Sıradan nlma, ı­
1< es alanını oluştur?n özelliklerd,n bitidir. Herl:es ala...
vorlığını an"k sıradan olırr.ı ile korur. Neyin yapılıp
pılmaması gerektiği, neyin geçerli neyin get;ersiz ol
50n\!\ ve bôl~nnın "asıl elde et!ilect'ğinin ölçiilerini
234
sıradan olmo, bu ölçülerle heı,J,es zlonını .yakt. tut.r. Neyin göze alınabileceğinin sınırlacının önceden çizilmişliğin­
de, sıradan olma, öne çıkmak isteyen her türlü kural· dı­
şı'lağı gözetim altına alır. Her tüdli üstünlük sessizce has·
-l!!!!.!!. Örgün olan her şey hemen alışılagelmiş'in, çoktan
bilinen'in düzeyine indirilir. Uzun çaba ve didinmelerle
kazanılan her şey, çabucak kullanım:ı hazır duruma girer..
Bütün sırhu güçlerini vj.cicir. Sırada" olma kaygısı insa·
nın temel bir eğilimini, bütün v:ırlık olanaklarıom "tek·-
..olur. InsaOln varolu
ükünün
·olarak ins.nın y.rdımına kopn herkes '1'01,
rekli ol"r.k kendi egemenliğini s.ğlamlallınr.
"lanınd.
her kimse ötekidir ve biç W.
Günlük insanın kimliği sorusunun
01.11 "herkes", ins.nın ötekilerle-birlikce-olına'ııncla
'Yara1uşunu teslim ettiği ~kipee:'dir.
Herkes
·dis;
!ıMe
değildir.
düzeleşme"si eğilimini açığa çık.ı~·ır.
Mesafelilik,
sıradan
olma,
tek-düzeleşme,. herkes
ala··
olarak, "k::ımu"yu oluştururlar. Her"
türlü dünya ve insar. görüşünü düzenleyen, her' zaman haklı olan kamudur. Ve bu, kamunun, nesneler ile temcI2 inennll;1I0
bir
~ilı
varlık tarzları
bağ
kurabilmesi, "şeyler"i Jçı-kçH görebilmesinden de-o
"şcyler"e girememcsi,. di~zeyli ile
düıeysiz, bozulmuş
ıle bozulmamış arasında hıç bır f:ırk gözetmemesincJen örü~idiir.
obn'ıı
Kamu her şeyi blıhllHklııc;t(rır vc açıklıktan yoJ..:sun·
bilincn, kolayca a':lIl1anıl,ıhilcrı bir gercç girbi ortaya
~
Herkes alanı her yerde hazır bulunur, ama -insanın'
karar vermesi gerektiği yerde "herkes" ort:ıdan çekilmiş,
k.çıp gitmiştir. Ne var ki bü"ün kar.rl.r önceden herkes"
ajanınca verildiği içini. herkes ab nı insanın sorumluluğıfnu­
ins.nın üzerinden .Iır. Herkes ıl.nı kol. ye. herşeyin sorumlulugunu yükfenebilir, çünkü bu .I.nda y.pılıp edilmir
olanl.rd.n ötürü hiç kimseden tek başın. kendisin,i SOfumlu saym.st beklenmez. Yapılıp edilc~ıerden sorumlu hep"herkes", d.ha doğrusu "hıç kımse"dır.
Böylece heokes .Ianı ins.nın giinlük yaş. m yükünü h••.
fifletir, ins.nın y.şam.yı kolaYIJ7tırma eğilimine yatdımc.
çev.:
Akın
ET
\C'.
Tt ..... ;t
Aaı
~
s
ra es: C\wcon, y\eyse bızler de (bız du~un der) ormanlığın çevresinde acılar gıbı bır halkı olu~­
turmalıy z Alımız so derece ıeti te He uyaııı
olmalı kı ada et gozlerımııın on~ııde bun O, hiç şI< sı..:z orl'-
harlasıp bızden kaçmos
G au
d., bir yerlerdedır Bu ne enle ço dik at et ve
onu görebllllne ıçın e ınden gelenı yap ve gOrdı.iğünde bana doğr s(ır
n: Bunu yapa i meyı O~ .sterdım Be", vonlendı'
rirken neye i~areı ettığı i g reb"sel'l' b,- ana
yeıer.
alde gel, senı yure lenoıreyım
Sokra!es:
CI~ucon: Bana yol gösıerırse ,kabul
.5 kra!es: Pe ?i~, fakan.n ımı B.k orrllan ne bıçım buyümuş ,.., geçıı vermez lmuş
e kadar da ka·
ranlı
e g rmesı zor bır yer. AnCllk ıler; sitme. ıen baş a çare yo
C aucon: Ci elim eyleysel
Sokra!es: Yo olsun şeyı"n! Sanırım bır iı bulduk.
izdeı .ç.maz.
ğuı
u >rıd.ki pasaj
un gerçe kanıtıdır
"ilcilık UHliııe
98
.j
i
\
\
Avcı:
i
i
Noılu:
i Yttıes ı iI.g
L'
Tetik/eki Adam
\. HIODOf
şey bır
clMsl.tfl'-'L
avcının~t elli~i belirlı
.. Her
yana,
yöntemler
ikinci planda yer alan bir olgudur. Bu çeşıt laklıl yolları köklu
bir kopyalama zemininelen kaynaklanmaktadır ki, bu da ınsanı
vahşi hayvanların genelde yaşadıkları var olma e~i1imını benimsemeye yönlendirir. işle ııisanlık dediğimiz şeyin başlıca nı­
teli~i de bu'e~ilimin terk edıımesidir.
Bilindiği gibi, etraflıca açıklanmış her kural, örnek olu,turabııecek gerçek ·bir olgunun tanımını zorunıuıu~a dönüştürür.
Biridese ki, do~ru dürüst avlanmak için her şeyden önce ,öyle
yapman gerekir. Bundan çıkarracağı.mız anlam şudur: Gerçek
düzeyde avlanmak istiyorsak bu.nları yapmak gerekir. Dene. yimH bir a~cinın şu'sözlerini aktarmama izin verin:
.
"Avcın"ı duyııları arasll1da bir taııesi vardır ki, bun~1f hiç
ye-
r;'lnıadal1 her al1 çalışması gerekir. Bu duyu görme du u.l/dur.
· Bak, bak ve (ekrar bak, hu aıı, hu YÖl1e ve lu lUr/U koşullar a .Iında . YUrürkel1 bak, dinlenirken bak, yemek yerken ya da pu"",
· nıı yakarken bak. Yukarıya, aşagıya, az önce geçıitin yerı".,
'dagların zirvelerine, kayalık/ara ve vadilere, dUrbi/nle \lt ya' n
g6zle. Ve şımiili bilil1ciııde ol ki, eger ixıkmaS,"1 biliyol'Sllft,"
saatlir göslerdigin zorlu çabaya ragmel1 bir lUr/il bu". . . .
av, 'Iam güııbatım1l1da sen bitkin bir halde bu merak,n,
rek bir barınagll1 ya da çadırın girişinde ayakkabılıırııu
sdayaıı' ayaklarını 'ova/arken yüz metreiçinde btliriwrır.
·ögü tl ilr bu,"1
~ ~1l,llllll 'IOIIIIU/III1"'" \'crir bo Iccc. Jlk,'.ı't bilgc:ligi
\..I~J.4 k.ıhr.ulI;1l1llkl .. hltlc~ır.
Dır mutluluk klı;ı,lu yHOlI ISleginc k.ıpllmaJık,a,
U)'UIlUUlll hUl.ılllJt ilU:llI. 'DJlu ne/cıl II y/esine J.ır
yoll.ııı/.uı
>,' nı'! lur ıd. thlny" vu y;ılnııı.:;a. Muılu­
Ilik \' U "msu ;ır'ıı cr utunun iki o&lu. Diı birlerinıJCIl .l)'rı .\Iıı.\11;\r. ) .1I111$lık mutluluguıı iııe ıle uyunuuLll" lııılıılıutullıl.ılI d('l~Jllguml s ylwıck olurdu.
U unuuı JUYSUJUllUll Oluılulukt.uı Jo~Juıu da olur.
'Her JCyl1l ıyi olJuCu y.ırglslIu vu'yorum,' du OiJi.
put. hıı s ı kuınlJır. Ins:1lil/l v.ıilıi ve sınırl. evreninde
\'I"I.ır. Hcr teyin IOkenmcJigini. IOkeıilmeJilini Ogrctır. Bu Jun ır'" Joyuınıuılutumuı ve y:arırsız. ;u.:ı!.u.
,)Ul.
d.ın lıot'.ınm:ınlll. yuıunılen gdO'dı hir canrıyı koyar hu
UUII)'JJ,\II. Yııgıyı Iıir iıu;\1l i~i yapH, ilU:lJlhr :ıra.tll1U.ı
sonııçbmlırıl:a:ık bir ;~e t1önü:j;lürür.
Sis Ilm'un ıum sessiı ıevinci bur,ııı,ıııır:'
i
kı:n ISlllln ır. a ·.ısı en i nesnesı ir. Aynı biçimJc,
unlSuı
nsan
.uııun, t m puı
.ı Si
ın i i
UZ erı ol
kırnı gilıı ı~lllat hır hıı,ıınuı' tcr, ,deli Iıu '''.1, hibngn
uatiuir Tı:pclcrden'l~flIJı~l. yilU' yıv~ liluulafln .Itleriııt' Ju~ru g mulJutIJ uıııydcnniıı her hirimlc, yu·
r,UlIlın lntIJIIJcJ.
;uınJ.I" J;,h. KuçluJur,
sÖ ıcı
'lı
) di II
·1·
. dır. rrı;c Itn C, ıu.;ı ım J 'iliMm. uın U)' a
•
~ı=nscyJi. IlcJen kt:derli ol:ı~ak,ıl Bu,unun iKiıi
mının lum ~ülılerinJe "ynı iılerdı: ~alııır. hu yılIl da
uyuınsuılukı:ı bumiın
kııınılı ~mt '''şık bilins'i
oldu u enJu '2nl'lınJ n"
r. Sis)'r os. tann'uan
,
Jyphos, Jiqkün ~unamu-nun buıüu eıı&inli~ini hilir: iııiıi slr;uınJa hunu dü,ü.
nür. Qul\:ı.lımllH ol"4tunn "çık c6rlillulük 'ynı liIn~n­
Ja yengisini de ıukeıir. HorgörÜnun anlN,hll y&ql
nu
'''i·
ra'·
r~'
i+-
-
sus urur, BinJenbirc seJıiıli~ine bı,
nkılmı, cvrı:nJe, yeryÜzünun hinlerı:e h.l(j(, harun se.
si yuksdir, Bilinçsiı vı: gizli scsleni~ıer, tüm yüılı:rin
Iı.. a~rıl;ıfl, bunb.r ~\'in kıçınılmaı ıerı yüıfı ve yenginin
r;ıll~IJır. G6Igc.sl.ı guneı yoktur. Ve gı:l.:ı:)'i tanımak ge.
ı~kıır. Uy~~uı ~J1un evet oer, çab:uı hiç dinmeyecek.
tı: Jrtl~. Kı~ı.sel ~ır yugı v;ana, üstün .ı/ınyızısı yoktur,
Iııç dı:ıılsı: ıck bır :iıImyuıii vırJır, onu d.ı. k:ııçınılmu
hul.ur v~ ki}ç~~se.r: Cı:ri.siııe gelinı.:e. günlerini isıı:Jiiji
gıbı geçırec:e~lnl bılır. Iıısaııın kendi y~ınıına yönCıJiği
l>u yueı: .and:ı, Sisyphos. k.ly1Sln:ı dOnerken, kendi.sineı:
yu:ıtıl;ın, hdlegiııiıı bakı~ı ;ahillila birlqen, hemen Jon.
n ~:ı. ~Iumuylı: kJ~.\lulı Y31.&UI ol:ın bu ı.,ı~sıı e)'lemler
uız ısırıı . $eyreder·lll6ylrl.:e, ins1ı:ul cL.ın her ~eyin 1(1.
m'kl~ ınun kıynıklı olJu~un iıunJı~lnl eOslerir) 2Ôr.
~ıe ısteycıı ve k;ırınlıgın sonu olmadıtını bilen kOr.
ur. I~ep yur~mı:kledir. Kay.a hali yuvarlanır ourur.
S~~Yr"os u dıaın t:te~inJe b:rıkıyorum! Kiıi yOko.
nu enımJe sonunJı bulur. Ama SisyphoJ ı .. n"rılan ya,-!;ı.
y;ın vı: .k::ıyılırı bhJır.ın u.:ıun .sadıklıııı Ollrc" O d
Iıa ıe'
,. Id
~
~
ır.
il
(
,~lll iY' o ugu yırg";ınJ vırır. BunJan bö lt
c CII~IJlı olın bu ı:vren olu ne kuı, görôııür' nc ./ Y '
g". z U r '
,
uc dc·
ll:ı"·' 'ı u L;a~1Il u ;acık pır:;:ııhrıııllt her biri, hu kıır:ıınlık
,gın ı:r mıJrıı.sel parıltısı: Ir.k bı~\nı bi; .Iünya olu.
Illrur. ltpclere doıru tek haıııu diJinmı:k b'l b' ,1
niL yuretinı doldurrmya ye:~r. Si"yplıoJ'I~ 1~:t1uır ~n.
Hi
r;ık 1.\.S,lrl:ını:ık ıın .. l.:..
\J
.İ.
'K...I•• ,..,
,<..I
,
""" OL:
T.,.- ••• _,... "".~. L...ı.,.
,.•,Iof
,.. (Ç""'-J
1•• 1. -..........................
~:',::ır~Q> ):'~It",:.
\"ılCre Wıuiil'"
(19- C'<tMU.5)
'ıÖnmek
nlar Sisyplıos'u bir kay.ıyı Jurmamacasın3.
r Ja~ın tepesine kaJar yuvarlayıp ,·.karınaya
mahk
etmişlerdi; Sisyphos k3yayı iCPC;Yc kaar ct
le ç e eJ'iil·
endi a ırlı i
j.
l)'lPen ap i J- eec ıi he . Yarafsız ve umulSUZ çah;u.hn
.ı ıa or unç hir ,cza olmauıgıııı JÜşÜnmrışltrJi. o k;ı­
(br haksız ch sayılmnl:ırdı.
~eros'. I»kılırs/; S~!o.ı iiliimliikrin-<o..Jıjl­
gesi, en upnlglY!J.ı.. B.ş. ir söy/emiye göre de h.y.
a"utlug. egılım gÖSlenyordu. Ben bunda çelişki görmüyorum. Ruhl~r ülkesinin y.rdrsız işçisi .olın:ı.sın. yol
.ç.n nedenlerı konuıund. kanı,"r (arklı. Ilkin l.nrJlırI
JL
biraz h.(i(e .Im.sı b.şına kakılıyor. Oıitrın gizl~rini
açıki vurmuştu. Juriıer,. Asore'un kızı Egine'yi kıçırır.
Kızın babası bu kaybo/~a şaşar, Sisyphos'. dert y.nar.
Bu kaçırmayı bilen Sisyphos, Koren, kalesine su verme.
si koşuluyı. Asope'. bilgi vereceğini söyler. Suyun kuı­
san~ilSınl tanrıların öf~csjnc yc~ ıutmu~tur. Rııhlar ül.
kesınJe, hundan ool"yı cez:ılanJırılır. Homeros bize
Sisyplıos'un Ölüm'ü zincire vurJııgııml da .lılatır. 1'111tcin ülkesini ıSsıZ ve sessiz görmeye k:nl;ll1:ımaı. Sava.'j
(anrısını yollar, o d. Ölüm'ü kendisiııi yenenin elinJen
kurtarır.
Sisyplıos'un ı ölmek ~'ııer~y~cııı önlemsiı.lik edir
k;ırısııun ;ı~kını uenemek ıs(etlı~ı de söylcııir. CeseJini
;ıl;ını~ Ort.ullı:ı :ıımasını isıer. Sis )l1os l~cl1dinj nılılar
Eılkesını1çJwlur ve hur;ıJ:ı iııs:lIl a~kın;ı öy esıne ;ırşıt
o/;ın hu söz Jinleıneyc kız;ır, k:ırısıııı c.:Ci".:ılaııdırnı."'lk
\{e.ı~: &i(o~
CamLH: {aıtındel
t/UQJ\
~ıdupu
için Plulun·d.... ıım ...,
~.ına .hu Dlılıy;I'nlıı·yü7.un~ ,yeniden lilrlince.lUfu
cuı\c§ı, sıcak uı1arı
cfa.rt(,J}l defi ı.
Q.I\ ~ UStUA.
ft
ve tlcnıZoI ıadma, ruhlar ~
koranlığına dönmck inemez .rtık. çatırmalır. 611ı.c1u.
&Dıd'~IJrı, Iıepsi Iıoşa Cider. D.ıh. hirçok yıllar, lı6rl..
ı~lI egrısı, rırıl pırıl Jeııız ve yeryüzünün güıüınıcmeı.
rı k:'l(§ı~ınd;ı yaıar. Ta.nrıların bı .. karar vermai eerek..
n:ıektet.~ır. Men.:ure telı!, rcrV;U17.1Il yakasına yaptllr, levın~lcrınJcl1 kopar;ırak zorla i 'Ilılar ülkesine &fM,urür
onu, lıur.J •. ~ı lı
ır COfl~ro ~~
Sısyphos UI
. k.hram.n oldulu ıimdiden
III u .rıy • oklıığu kadar sı"ıntısıyla .ıa
ııyum'iııztlur. Tanrıbrı Imr !.Örmesi bllııpe hi"MUY.Sı .:tm \lıık" i 1" II varlı i hi 'hir ıeyi hiıirmemc c
önehıi"'i hu ;ı.ııt;ı,lIlmil i kcıu:e e ma o ur. cryü:LLtnün tutkuları iljin ooenmcsi cereken r~ha ır lU. Ruhbl'"G.lI(,4Iııl1
ülkesilıJeki Sisyrhos konusunJ. hiçhir ıey .oylenmn
bize. Söylcnenler imı;c ciici'lınü'Lle c~nl:rıncJartlınak için
yar.ıılmışıır. Burad. yılılıZ koe.m.n laıı k_Idırmok,
yuv,r1,m.k, yüz kez yeniJcn 1ı'41.lıan bir yokuıu tır.
manmasılll söylemek için serilıni~ heJenin ıüm çab.ı
cörülür; kırışmış yüz, '.şa h3.lllrılmış y.n.k, halçık kap.
~i at
Iı kitleyi yüklenen hir omzun, onu indiren hir ay_lın
_ ~~.~
J~sıeği, kollar!. ycniJelı top.arl.m., 'ol'r.la lı_tınıı iki
ıstv'..... ci iii ıümüyle ııısansal güvenı görülür. Gök.üı uıamla,
iou ı:l.ı91U1~Jerinlik(en yoksun ı>m.ııb ölçülen hu uzun çabanın
a.itfultlJlci(en SOlııı",b, ,n13C' ulaşılmış!ır. Sisyphos o zaman l"Iın
hirkaç s,"iyeJe IHI 'şağı Jrmy'y' doğru iniıiııe hakar,
. yeııiJelı ıepclere dor,rıı çıbrıııak cerekecekıir 01111. Ge.
Ile ov;\ya iııer.
.
Sisyphos hıı döııüş, hıı duruş Slr3.lIllII. ilcileı
beni. Böylesiııe ı;ışl;ırla h'4 h,ı' diJinelı lıir y
kenJisiJir şimJidelı! !lıı a"amııı 'ğır, .ma qiı
SOIı\IIH1 görclııcycccÜi sıkıntıya tI(,l~ru iniıi C6l.lcriMin
Dilıme ~eliyor. [LLL sa.", hir solıık .hıı .ndır.n, ııp,",..
Felsefeci Gözüyle
Bilim-Teknoloji-Toplum
Üçgeninde Türkiye
GÜROL IRZIK
Boğaziçi Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi
Felsefe Bölümü
Istanbul
Her toplumun bilim ve tekn·olojiyk ilişkisinin farkiı tarihsel ve toplumsal k~­
ş,ıllarda belirlendiğl Yars~yırr.ından hareke.cle, konuşpı.aı;n.a 'arın.,cı bır çerçeve Çı_
zerek başlamak isliyorum. ArnaCim, ülkemizde son y\'t2~lfr)'ılda bi!ir:1 ve teknolOJi kc.nillunda değişen anlayışlan özetketikten sonra i;lncınij gqrdüğüm birbç
r.oktaya etikkat çekr.ıck ve faı-klı bir yakiaşım·in ana h:ı.ı larını <:ırtaya kOYL~ak.
?ozitivist 7.ihniyetve Toplum Mühendisliği
Bilindiği gibi, Osmanlı'larda lJlli~, tekn~loji ve sanayileş~ieye ilişkin
ilk ciddi
ta.rrJ~'na ve girişimier T:ınzimat'İa baS!ar. 19.·yiizyılda deLin bir iktis·aeti ve askeri
bunalım yaş"yan Osmanlı Devleti, Baa'nın gtiCÜJ,ün özünde bilim, teknoloji ve
sanayi alanla";ndaki muazzam il~rlemelerde~ kaynakıand.ıgıı:ı nihayet görmüş ve
geniş kapsamlı bir dizi reform başlatmışa.r. Eğitim !ist~ınindeıı hukuka. askeri yapıdan devlet ku·rumlan~ın örgütknişine dek birçok alanda yapılan reformlar, doğal olarak, farklı tepkilere yol açmışar. Ete kesim nıodemizosyon ç~balannı her
alanda desteklerken, gelenek yanJıian reformlann sadece "teknik" alanlarla-Ci.ni.
bilin·" teknoloji ve sanayi a1arıJanyla) sınırlı ı{ıtillması gerektOğini, Osmanlı'run bireyci ve yoz Batı kültüründen alacak hiçbir şeyi 9!mad.ı~)nı ileri sürmüşleretir.
Bw·;da ilginç olan, her iki kesimin de
"tekı,i,-" ,b,larda reformun zorunlu ol-
duğunda anlaşmış olmasından çok, bu inlaşmon'n aJtJnd~ YOLU) zihniy~ı~jr. "Po-
zitivist'C eti ~bilecd;;miz bu zihni ~te Öre bilim ve ıeknolo"i hr form bir ·biTnı­
dir· si a al, m~b.ınis:ıl ve ül[Ütel
- erk(ve pratikıçrse i ',,0-- olu~.cu
Biçim
deterlerden bağımsız., yansız bir şey"olduğund:uı, değer yüklü içerikten aynlabi-'
lır:.!2Ykce bilim de teknoloji d~ sanayi de dış'rrhn oıdu~ &ibi aynen alı
lır, l'?P,luma olduğu gibi Uygulanabilir
B:lim ve teknolojinin
de·ğcrlerden bütünüyle bağıms,z olduğunu idetiı eden
pozitivist zihniya, toplum poliok.aları sözkonusu olduğunda bir tür to Ium mü~.
~ olarak tezahiiI eder. Başka bir deyiş,lc, ba~ı:a iktisacli v~ r.iy;ısi sorunlar
olmak üzere neredeyse her to lumsal sorunu bilim teknolo'i ve san'"vile meylc
çözüJcbilcc~k :'teknik" biı: mesele olarak görür. 'Bilim" tekı1oloji ve. sa.naYi,' .top.
Jumsal ilerleme ve rerahın itici gücüdür, Toplumsal sorunların birer "mühendis·
-ıııc';·prö&lcmiOlar.;x g?rWmcsi; çözümüiı de t~knokrat birelite bırakılm"sı sonu·
cunu doğurur.' Dolayı~ıylaı bu zihpiyctin egemen' olduğu kültüıkrde toplumsal
politikalar tam da Wiebe.Bijkcr'in belirttiği gibi oluşturulur: içinde bilim insanlannın da bulunduğu bir uzmanlar grubu problemin çözümüne iliş,kin önerisini
ilgili merciye rapor eder, yetkili merci (parlamento, hükümet, vb,) bunun ışığında kararını oluşturur ve uygular.
..
Bu modelde tek çözüm ölçütüıerimliliktjr;'bir çözüm önerisi veıili bir.·a~a:..
ci en yerimli,12.l etkin, 'en ekonomik yoldan u1aşmaJ1Sağladığı'ölçüdegeç~r~~,if,'
Başka bir dcrişle, araçsal açıdan rasyonel olmavan çözüm, çözüm değildir;.~llDu.
da ancak işin-uzmanı>;, bilir. Dolayısıyla, ne çözüm 3-şamasında ne de karar aşa- ,
masında, uzrnanlar ve yetkili karar vericiler ilişında kimse söz sahibi değilclir; "işin'
mahiyeti" .itibariyle de olaımi,
~Sfl,l ""'f~r~
b\1""1e-'
ylw~o(\
1~1~,dııı).
'.
. \Pozitivist
Pozirj\~st
' . , '.
Zihniyete Gir
Gaşkaldırı:
zihniyet ülkemizde
"
. '.,
Bir Uçtan Obür Uca
h;J~ ~gemenliğini si\.rdü;mekle birlikte, son on~··.
on beş yıldır yoğun eleştirilete maruz blm;şur. Her ne kadar e1eştiıilcrin et~s,ij;';.·
nıilı k?Jsa da, dom ağırdır. Daha çek kimi isbineı. c:ntt.lkkriieIJrr \araf,-,,!3n .d,ile"
getirilen, ve özcililde -Ihomos Kllh,n ve., Paul..Fe)'w5md gibi post-ı.)o;~itivisi:bi',
lim fclsefecilen;.,den ctkilcnm öğre:nci ::;r.nçJikte y'I'.kı bUlaİl. bu cir~tirilcr şöi,ı~
özerknebilir: B'ilim ve teknoloji, pozirivist1enn iddia ~ttiği ~bi 1{C. evrcn$c1cli~n~:
de değer-bağımsızdır: tarihi'n beUi bir a~om2Sın'da, modemite ilc ortaya'çıkmış,
belli bir külrürün, B,!tı kültürwıün ÜIÜ!lüd.~, Dobyısıyl.., '0 küıtÜıi.in değerICriy.
ic yoğrolmuştUr. Modem biliii Ve teknolojinin ark~ında maddecili.k, akı'\cılık. bi·"
'reycilik Ve 'sekülerlik gibi Batı\'a 'özg-il değerler" vardır. ı10dern bilim ve tçkno!o·
ji),i mümkün kılan değerler bunlardır. Öre yandan, bilim ve' tekn~loji de bu di'
ğerleri sUrekli besltr, ~etir. O Yüzden, hem'Ban J..iilıürü t';afindan biçimkomiş
,'hefn Ge onu üreten bir bilgi kipi ve [oaliyet olm bilim ve teknolöjinin soyutlwarak b:şn bir kültüıd iklime "ithali"· münıkiliı, değilclir. Pozitivist zihnixet biçim;'
le içeriğin birbirini karşılıklı olarak etkileye!) ye besl~>,m Aı'olmaz bir bütün -olduğur.u gö~m_ez, Dahas.ı, bilim, teknoloji v,e sınayilcşme toplums;1 ilerleme ve Tefa;
hın motonı oım~k şöyle ~Ürsun. tanı ıersine, savaş l1ltkanjzl11a~IQa yapuğı ~atk,u(,
"'ıc~p Oıduğu ç~vre felaketl~riyk m~zar kazıelM olmuştur,
-
~.~_:%Üm: Demokratik 'BÜgi toplumu
ftuıl her tGr!O' toplumsal soıur.un çözümünOn modem biiiııi
edijor ise, ~uıda ö;edediP;lm'Daşbıdi~ af"
modem billm'WC teknolojiyi IÖrilyor.
modcrn bilim vc tcknoloji .tapınmacıJığ.ıyapı Or di- ,
,,
--',- P ozınVISt
'"
".
10Jl"d"uşmd.Jwgı.
Zl'hni'
ycte b~kaJdın ky , gcnmodembilımve tc""o_
,
,,
aş yapayım derkcn göz çıkan
'
Bır kcrc, bilim vc tcknoloji hcr nc kadar bclli bir LCÜJ .. ..
"
yOr,
,
"
.
.
..
..
i
d
b
turün,
bellı bır dc-geri
sıstcmının urunu O sa a, u onıarın o kültüre ve d - ı' b'
Cr
-..
',,
'..
<ıı,er ete ,agımlı, örel; Oldugunu gostcrmez, Bılım olsun teknoloJl olsun, sistemI' i ""
,
_
, ,
....,
, , I C qonyı ıçsellqonniş herhangı bır duşunsel prauk kcndini doğunn kültüıeI deg-c 'k..;ıı'
,,
kn 'I ..
b U'' b' .... ' . ' ,
,,
rvc oş an, aşabılir, Bi,
"lım ve'te o o ının c i ır külturdcn çıkmış olması kültüıle" .. b' ' , '.
,
"
..
,
,
r
u
s t l l Ir geçetWıge.
' s;ıjııp olam:ıyacagını gostermez: '
.
,[Ür
,O
İkincisi,
bilim ve teknolojinin
değer-b:ğıınJ! oldu~unu söylerken ne kastetti.
ğimizi açıkça belirtmeli, bilimsel disiplinler araşındaki fatklılıklara duyarlı olmalı
vc geçerliliği olmayan genellw\clerden k~çıJlI)1:ıllyı,z.,Ka.nımcabilim iki farklı an-
lamda değer-bağımlıdır: epıstemı
e{listemik alınayan an am ,Bilimin cfistcmik anlarnd
,~gım i o ug:unu ~oy e, bi msel kur an
değerlendirmemizisağlayan epistemik değerlerin varolduğunu söylemektir. Bun.
lar, coğruJuk ya da doğruya y:ıkınlık, yüksck açıklam'a ve öndeyi gücü, basitlik,
verimlilik gibi şeylerdir. Daha basit, daha: verimli, daha açıklayıcı, vb, bir kuram
, daha iyidii, daha değerlidir: Bir kuram, epistemik olmayan, yani siyasi, toplums.ıl
ve' etik değerlerle de yiil<..1ü olabilir, Örneğin, kuramsal'terimler bu anlamda yük
t;ı;;ıyabilir, Ancak, bu değer bağımlılık disiplinden disipline 'çok büyük f:ırklılık
'gösterir. Ömeğin'Piikaloji biyoloj~-ı~;e-ic(.b~mlıdıı:;..1\üçii.k
bir
Ö'n~ck olara..lc, ~~diptisyön" terimini ~~avraruş" ya da "hastalık'~enriıle-'
riyle kıyaslayın, fizik, kimya_ve gö.!S.'?ili..m diğerkrin,e ara la nerede sc hiç deger·
bagıın ı egi r. Ama öte yandaJı, siyaset bilimi s ektrumun ta ötcki ucunda ycr
alıyor gibidir, Do\:;,yısıyl:ı, bilime jlişkin değerler ",çıcınd"n teptancı bır ratgıda
b\llu!Jm~k sığ bir yaklaşımdır.
, ,
'Birimcinin (cpistemik olm:ıyan) değer, sistemi, pro.bkm seçimini, probk,min
, f~rmüb5ycnunu, hatta çözümünü (çoğu zaman farkında bile olma~an) ctkikye·
bilir. Ama şu da var ki bilim, işin içine kanşan bu değcrleri ye degcr yargılmnı
, paranteze almanın,
, c ı"
' .e ı:kikrini ,a"altmanın
ya da yokct·
s:ıptamanın;
qnrmenın,
mer;in onbica yol yord:ımını da geliştirmiştic.
,,'
'
, değerlerın
,
'~'
Ve nihay~t, epistemik
cl'lsteml k o i m ayan değet!ere'lndjrgenmcsJ;.
, ,
k"
,
- ı; , 'k d gOerlerin ycnnı almasının
mum un
nin epistemik olmayan deger enn cpıst.emı c ,
h' b' raaliyet "biE'
' 'k d
!en taşımayan ıÇ ır"
'
olmadığı asla unutulmamalıdır. pıstemı" eger
k"l ,.. i
rik dcö.-rkrc du'b' 'mde mplumsal, u turc ve c
'-"
,
B
lım" sıfatını hak etmez, enzet ıçı
'>"
"
'
,
"
,
"
Dal-yı'sı)'la sa.
, "
i f: li
InllgOından çok şey yı t.ın r, " "amf
'
,
yarlı olmayan bır bılımsc aa yet sayg
djacr
"
b:1' "
's t.eı:nil-..-lıilisselotgnam,lSlnı.-' '1 Q
vUllduğum ara yol bır yandan i Im lO eBI ' "
'i i - u vur""';a , So"
"
.1
" I kükilrel ve CU'; SOrum u u un
.
yrtndan da bllımClnın QPJ.ı.un..... ~
•
.
'd .. !d'ı bir denge gÖzcr."
'
'I.;"
d e ger. ar2.Sın a sorc
rumI u bir insan olarak bıl/mo
bUlr(ı·ıur
o'
o
mek zoolOdadır,
ülı' d' I'''ne de grri döneme'
.
..'
"
plum m cn ıS ıgı
..
Öte yandan pozınvıst zıhnıyete ve w
,,
kıl lo'il< o!dw muk·
,
d
s,dece bılimsel·tt o
"iz. To tumsal her sorunUll s> ece
,
.. 'htiyaCılUn oasıl karşıi
. '
O"
bir ül!-:cnın eoc'l'l.. ürctim bıçım,cnnı.,
" I . ' '.
mc; eeegıo'ni görınemız erekir, megın,
.ı=;~~~~~:-r.::-::f.:~hT.;-;:
O'ld'r
'lanse.
ı
c s t teknik bir mesc i c d egı
ı, Mevcut. ent'l'
o'
o'
hcpsinin ç vrcy; ,öyle ya da böyle etkil diğ,i cüşünülürsc, mesclenin tn uından
bir dc cvrc cti"i ile ilişkili olduğu görülür; çünkü çcvrcyc olumlu ya da olumuz, az ya da çok, farkında olalım ya da olmayalım, bir dcğcr atfcdiyor olacağız.
Bu da hiç kuı:kusuz ctik bir tcrcihi, değerkndirmcyi içerir. özkonusu tercih ya
da dcğcrlcndirmcnin sadcce bilim vc t kı1010ji uzmanlarına bırakılamayacağı, en
azından o çcvrcdc yaşayanları da ilgilendirdiği açık değil mi? "Na ıl bir çcvre ya
şamaya dcğcr bir çevrcdir?" sorusu hcpimizin sorunu dcğil mi?
İştc toplum mühcndi liği tam da bu noktaları gözdcn kaçırdığı için reddc'dilmelidir.
O haldc, nc yapmak gcrckiyor? Toplumsal soiun!ann ctik boyuru, il'i yaşam­
la ilgisi bir kez bbul cdilr;liktcn SOl1l"3 toplum mühcndisliği yerine nel'in konması gerektiği kcndiliğinden ortaya çıkar. Uzmanlardan elbette görüş alınmalıdır,
ama bu görüş mutlaka ilgili tara{larca taıuşılmal;riır. Bilgi cdinmcden oluşrurubn
fil(irkri~ boş olacağı düşünülürse, toplum bilim vr. teknoloji konusunda mümkün olduğunca eğitilmeli, bilgilcndirilmr.Jidir. kgari bir bilimsd okur-yazarlık
düzel'i mutlaka sağlanıiıalıdır. Aynı ş'tkildc, karar vericiler çeşitlendirilmeli, ya oa
e~1 azından ilgili tarilnarıl1 karara b.t.k.ıda bulunmahIlnın mehnizmalan oluştu­
rulmalıdır. Bu modelde de haıabr yapI!2caktır e1bene. Ama hiç olmazsa ~cnım­
luluk pay13şıbcak, kimse (kendi düşen ağl2maz misali) "suçu" başblanna ~ı~,ma­
yacak, kıvançta olduğu gibi tasada da onak oh:nacaknr.
EK: 5
Bİ1İM FELSEFESİ: r:lşiSEL BİR BiLDİRi (I)
Karl R. Popper
Bay TumbT.;~i kötü ari:Lbederde:ı. söz ediyordu... O~SC
şiJTtciL SÖZ!lnQ ettigi o c.kıbet~erin gerçekleşmesi [çLı.
e!i;lde:-ı
r:.e .Çeıtyorsc yapmakta.
Anthony Trot:ope
3':...: kisisei
L::::
bildi~ide bul!ün"e dek nic vauma,dığt...rn bir- seyi ya?;;.cagım: Size ~i­
'fei~ef~sindeki çahş;'a V~ g~liş;~le~iEli ö;e~ie:nek.·
istiyorum.
Bu
çah~:r;a
:9:'9 ~üZQi1de şu sor-.. . . nla.rIa. caş:c.:7~~Şt:: -Bir teori nas~l olmali kc ba~rn.se! s,::~tts~n?- Başka bir deyişle. -Si:- teo;--:i1i.r:. biUmsef .. fteli:< ;;eya sta!G.süi1.Ü. be:'::-le·
~ic: ciı ôlcüt
var r.udv?"
O sır-ada be~i u~r2.şti'ra.n şey :1e ~Bir teoıi :!e za::-;an dogruciuI"'?-, ne de
-::'t:- teori !L~ Za~aı-ı kabul eeilecUi:?-. sC!"""l.tlan de~iIdL Benim proble::ıim baş~:c.yc~: BH~~le, sczde-bHi:r.. i C~trd.eti7",e~: is~fyordl.!m~Billı-rün çek ~ez Y2.~ıld!&::::.
sczci~-bilLlliIi·-ise baza.rı cioğ:-...:::---\l lU:~'L.!.ô.bi.id:ğin: gözden kaç!rrr.ak5~~:!1 bt.: a.y:-~:r7L: oll.aya çıkarm2J.: istiyordum.
Bu problemi n hemen he:-kesçe ocni..iTIsenmis var..~un~ biiiycrcium kuş~u­
s:.:z. O da şuydu: Bilimi sc.zGe-bilimden ~.2. de. -~~tanzikten-) ayı:-an şey. gözle::: y2 da deneye dayanar: ve temelde inductı..:e olan. empirik yönLe:nei.r: ~e
~:a.;- ki. bu yan:t benim için doyurucu olm;'kt2.n uzak~ı. Beniİn aradıgım 2.yicm:. t2...TIl tersirıe. gerçek effi;ıi:ik yöntemle. gerçek olmayanı. belirieyici oL-:ıa­
'!yeiı. Gözlem ve deneye baş-;urdugu halde. bilimsel ölçülectn dışında kalan
bir yönteme gerçek anlamda 'empirik. denemezdi. Bolca empirik kanıtlara
dayanan astroloji bu yöntemin çarpıcı bir örnei1;i idi.
=:
Ancak beni problemime iten şey aslrolojinin sözde-biJimsellii1;i degiıd:. O
günlerin orlamına. düşüncemi etkileyen kimi gelişmelere deginmeliyim. [nıparatorlugun çöküşünden sonra Avusturya'da bir devrim olınuştu. Devrimci
düşünce ve sloganlarla doluydu hava. Yeni ve çok kere uçan teoriler günün
{Lı
Yazann.
Conjectı.u-es and Refuı.aıions. s. 33-3Tdcn çcvrtlrnişUr. (C.Y.)
EK:5 KIşIsEL BIR BILDIR!
konusuydu. Beni o zaman en çok ilgilendiren Einstein'ın relativile teorisi idi
llgilendig·ir.ı diger teoriler a"'sınea Marx'ın tarihsel maddeciligi. Freud'un DSi:
ko-analizI. Adier'in -l?:reysel Psikcloji'sl en öcıemlileriydi.
Bu teorilere Wşkin pek çok saçmalıklar konuşiıltlyo., ö"-,,m1Ge relativ:ite
L:z~:inde bugün bile süren bi;-takırn anlaşılmaz laJ1ar ediU·~-ordu_ Taii..~i:ne b2.k..::i1 ki. bu teoriyi ban2. ilk tanılanlar aklı başında. ne deciğ.ini bilen ı.:':'~sele:-­
di. r919'da Eddıngtoil'un güneş tutulmasıyle. ilgili gczler::~e:i E:insie:.:."ln yerçekim teorisini dognılayıcı sonuçl2.r1 ile p.çıkladigında arkacaşlarun!a birlikte
kendimi sonsu~ bir heyec2...-ı içinde buldum. Entelek~üel geUşruemde bL!g~n
bile etkisi süren bü)"Ük bİr şeydi yaşadığtrnLZ bu cla}'.
Öteki uç teoriye gelince. bUT'Jar de=. 2.~eşH t2.rtışEl2.1ar2. ko;ı:.ıydu. Gsteii~.
_~lf!'"ed AdIe~'Je kişisel ilişkL-n "arc.ı. Viyc.n2:nı~ işçi kesiml::::-i:1de }:ı..:rd~~l! tC;J-
h..!!ilSa! rehberlik kliniklerinde çcc~k ve genç egitimi çal:ş:::a.la~nda en2. Y2.ZcÜ..rn ediyordum.
Sinsıeirl'n verdisi örnek k2rşis:ııda Marx"ır.. Frei..ld·u~ ve Adie:-"in l.eo~Jer:
gtcer-ek doyuruculukJa.rınıyitiıcil::=-: biHn;.sel elma iddial2.=-: 02.0"12. şü.pheli ge=.eege ~2şlCici. Şüphem ilkin basit bir ser.. . biç~!"i1..inde belir::::şl.i: -31..: ieori~e:7"i2.
e;:si~: ya.'l.l neydi? Bunları ~e~rtcn·u:1. öz~!Hkıe E!~sl.:in"ı::. teorisincer; fa:-i--:1~
Y2.?2-'"! şey neydi?-
~ak
bu teoriıe~n dogru ai;.:? olrr:a:ma!a..rıyla !lgili Gegııdl. pek az~r:::.z
çe.kimi leoris~ne do~~:..! göz8yjc·bc.kıyorduk"3e!1~ k-..;şk:.lya ::..~­
şc.::ep.. o teorilerin yanlış olma clCisl!iğı değiL. başka bi.T şeyei. Bilim olc;~;;:j.:
?sikcioji ve sosyolojinin m2.temai.L~sei fızikten da.'a 2z ke~i!"! OL."11c..!2..!"l cc::. be~i
=:~~st~~'!!1 ye:-
~::~~~~ı::;;da~eJ;~i~~;::~::;r:~ı;~ğL~~l~t;~::~S:'L~~-ı~e:~l~~~~\~~~
:>:l!.mse1 görlin.üm1ectne karşın. b:~L-ncieE çok ilkel efs81e
c;,..tl12.1a!i. aSlIonomiden çok as~oiojiye Denze:neleri idi.
·~"~ya mas~!.la...;
2?:.-
!'rla..-x"ı. Fr~ud"ı Ye
Adler"i bege~e:11e:-ill. baz! ortak nc~:2..lar c:z~:'""iade b:::-açıklayıcı güçlerir.aen. sor. dere=e e[k~e-.~
c.:klE;;_rtt gönlyorci.u.rn.. Bt!. teorile:- ~:end[ atG/lla...."da olup b:t.~n herı.eri he. şe:.ı
i~ştikle:ı:ıL
teo:ile~Lrı gôrünCırcie~~
aç!kiaycaUir g:;::ıçle görünüyordu" ':-;er bi:i k.işl:'e. o za;-nana. kadar kencisİ içi::
ka.;;a1; olan yepyeni bir düny2. aç:yorriu saD.~. Bır kez iRar;.':':1Ca. ar~!-: heT şey
ı2-'l1 bir açL1:Jık kaza..:'.iTIaki.<i. dincie oiduğu gibi yanıts12 so;-~ kaL-na..rna~-(ta:,,,,ci.
Tecrivi benünsemeni.Z. dogru oldu;unu görmeniz için yete:-liydi. Dun::a te~Li­
yi ôogruiayan olaylarla doluydu. ?\e olursa olsun. teoriyi Cağ;uıarnakcan ge~i
kalml"Jordu, Teorinin dogruluğu apaçıktı. Inanmavacılar gözleri apaçıi.-J!ga
katlalı kimselerdL Onlar gerçegi görem~zlerei, çünkü ya bagıı olduklan SiIııf
çt!<arlan buna engeldi. ya da henüz psiko'analızi yap,lma..nış bilinç altı OiJIQm)eri buna elvermiyordu.
Dikkatlmden kaçmayan en belirgin özellik de. teorileri -dogrulayan- gözlemlerin bır torll1 bitmek tükenmek bilmez çokluğuydu. Teorilerin destekleyiCilerinIn de (iZerinde en çok durduklafı noktaydı bu. Bir Marxist hangi gazetarihi maddecllili doınuayan bir sl1rü kanıt gösterebillrdi" yalnıZ
deLIL baberleri yeri.t biçiminde de (çıınkQ gazetenin sınıfsal eımftId&. BıItta
yazma
da
188
BILIM FELSEFESI
le_ ~nıtJar bulunuyordu_ Freud'cu analisUer de klinik göziemlerinde teoru-eri_
n,' sureklı dog,-..ı.layıcı karuUar buldukl2.Tlnı söylüyorlardı, Adle,'e gelince, kiş.sel bır yaşan~~m durumu açıklamaya yeter: 1919'da teorisine pek uymavan
"'_ır olayı ıleUT'.l~ilm ona, Oysa, o olayı teorisiyle açıklamada en küçük bir güc-o
!uk g~ı:nedı: oıayın kahramanı çocugu bir kez olsun görmeden -aşağılık dl1~-­
glıS'" oe)'lp ışın ıçınden çıktı_ Bundan nasıl emin olabiJecaini serduauInc:'
~Ç"2!1kü.- dedi. -böyle bin tane deneyimim vaı.· kendimi ~tamayar~. -3:
olayla de:-ıeyilT'.inizşimdi binbir oldu öyleyse," dedim,
..•;.s~~d2, d2'ıô. önceki gözlemleri bu sonunc.usundan daha sagıa.-r:. değUdi:
:~.cle!'" ıçıZi her- olgu teorisini doğrulayan bir kanıt olarak yorurıılanabi1i!"c:!ı.
_~-rr.a bu ne de::ıekU? Bir olguya teorinize uygun bir anlam ';erebilecegiEiz:
gös:e!Ulİş olrn~-ıın ötesinde bir anlanu voktu bunun. Adıer·ii1~:j. FT~UC'l!~~"
:C!!'"ce:! teorilere uymayan gözlem olabili; mivdi? ınsan davranışı Ue U!:!ili b'ı:~
::iri"den çok fa,!dı iki örnek vereiek demek istediğimi açı!dayayiffi: O~e;'o:
":;ir~-ıde. bogm2...:": a..TTIacıyla bir- çocugu suya iten biri VCir-: ötekinde, tc.;."TI tersı·
::e. ÇOCU§;'-l ku:-:..armak için bogulmayı göze alan bir haşkasi var. Birbirine z:t
::üşer:. b~ iki C2.\oTanışi hem Freud'un hem de Adler'in teorisine d2Y2.nai""c.~
c.ÇÜ'c':2..znz.~: o12I"i2..Jdı. F:reud'a göre.,;:'adai:ml~ci..2.nil~j Oed!pus kompieksinLrı bii""
,:gesi 012...:.-. Mrep:-esiyorrdan- mt.!ziariptfr;'i'kincf aciam ise Msu blim2syon-2. e:-:ş-
~~~:~~::::e[!:,~eai~,':i~~ ~~~::e~~l~~e~Ş;eg~~~p~~:~~;~;~~~~~:~~::,:;~:
:~r:e::d: oid<..ıguı.",,; kendine ispauamak gereksinmesini dU]-'TI1i..:Ştu::-. Gerçek\.~::.
~~ t.~o;il~:-e ay~~-ı düşe::ek bir davyanış düşü!"!.ülemezai.. Bu teorileri t\...:.ıi3.!1.12.­
:-:n gözüncie de teorileri~ sagla.".lığı her şeyi açıklar görünmelerindeki gQçLe:--~
;:".-; geliyordu_ Oysa bana göre görünürdeki bu güç, onlann en zayıf yc:nıyci,
~inste~n'l!1 -;.ecrisinae dumm tümüyle degişikU. Bir örnek olsun diye. o
5:;-2. Eddington'·.ln bulgulaı:.yia dogruianın öndeyi (predictian) yi ele alalL""::,
:::in5~ein'j!1 gra;.,~~asyoıı teorisine göre. güneş gibi buyük bir k(ıUe~in yak!!1~:-.­
.::ar:: g~çeii bir ı~~k. herhangi bir m2.ddesel ne~ile gibi. çekilir. Bu deilie,~:tir ;--j
k:in·...:.:nu güneşe göre :'.rak1n görünen sabit bir yddız. gönderdiğI ış!ğın erki.~e~­
:::.es~ nec:ie:1iyle ciması gereken konumundan belli bir miktarda sa;:>rnıs g~~-...:"
::.~(:ektir. 32.şk~ jiı deyişle güneşe yakın ol2.n yıldızlan, güneşter. \'e bırbı1i~­
ce:-! Dfr IT'-.:kl2.r t:~akJ2.şmış görecegiz, Bu gün işığında s2.ptan~r;ia):acakbı:- 01.
..
i
k'l
r 'oar-fj-- 2""TI1 \·~ıdızlc."
~·Jcl..:.r: a::::ak o:r guneş tutu ması sırasınoa çe o..i en JDL o ~ cu
-
r::ı. g"celeyın çe;cjler. fotografıarıyla mukayese edildiğinde beklenen sonucun
'-ar oiup oımadığı ertaya konabilirdL
_ ,,_, ,- Gö~Simdı buraeaki can alıcı nokla böyle bir önde)inin taşıdıgı ns,,: Ol.. 1--
"t
'dupeduz yan ,ıŞ
lernle:- beidenen sonucun, var olmadığını gösterseyol. eo.. ,
' sor
'
_
t - "yle bagaa,'
lanmıs o!acaktl- Büimsel bir teori. olast gozlem sonUÇlarU'ın um
, E' te_
_' N'lekim ıns
r,:te1tkte atamaz: be]]i bazı gözlemler teoriyle ters duşecektı.. i
-_
özlemi
,
'
,
' h ' b'
içermeyen b .. g
in den önce hen-:esın beklentısı her angı ır sapmayı
"-I i'? Dacl de61 m '
g~rektlrmekleydi. iki tur teori arasındakl fark ne ka d ar ça rp i 'h' b - davraha Once sOZOnQ eUlillm teorilere. ne denli degişik olursa o~sun, ıÇd - ır ..
p"ndey 1,
tera cio,memekteydl: her olgu dogn.,layıcı bir kanıt nlte 16 ', 1 ö le özetd
Carlön O zaman (1919-201 beni gölıjrdügü sonuçlan şım
Ş y
JeyebJItrtaı:
r
EK:5 KIŞISEL BIR BILDIR]
189
(i) lstedigimiz bir teoriyi dogrulamaksa. doğrulayıcı kanıUar bulmakta bir
güçlük yoktur.
bOl;<ilıW &8°..-.:1
(2) Bi~. kaniu. risk taşıyan bir\ondeymLrl sonucu ise. doğrulayıcı saymabYlZ.
3aşka b;r deyişle. teori ışığında yorumlanmamış haliyle. teoriye ters düşecegi:1i. dahe. doğrusu teoriyi yaniışlayacağını bekIedlğlıniz bir olgu ancak dog~..ıl2.}jCi kanıt olabilir.
(3) :-:e,
-iy'-
bU~'!1sel teori bi, yasakIarnadır; bazı şeylerin olmasını yasaklar.
Bir teoriyi
(~)
yasa.ldaGıg, ölçüde
iyi
saymalıyız.
.
.' '
....
.....
.
DQşC:nüıeoUer:
hiçbir olguY12 reddemeyeceğimiz bir teori bilimsel değil­
di:"". R=ciceciiernezlik. çok kez sanıldığının teisine. bi;- teori için bir er-de:r:
. de~U. bi: kusur. bir yetmezliJ.:tir.
{S) Bir te::r:yi ge:-;ekten test eu-ne onu yanlışl2IDa)t2 çalışmakla ol~-ıak kazli:ll:-. :es: ecUe~ilirlik yc.nlışlz.nabllirIik demektir. An"cak tes"cedilebiii~lik
bir: ôe~~:e SO:-UnUaUT: J..-imi te~;iler tesıedüebilirlik yönünden daha elverişli. doıayısi i:e cô.~2. fazlı=. yanhşla!labiIir niteliktedir. Bunl2.!" riski b;J{S} =':!ce~:: \:~':>r!ye YÖi:eHk ge~çe~:. bi. yokjeiJ"11anın sonucu olmad;kça hiçbir~:c=.:ut: d(:g::-Llta~:ıcı s2.ym~m2...:!I~,z: bu ise teorinin tüm yanlışlaDa çabala;-ı­
:TIiZe. ~:a=-şır. cic.~:an!7l2. gQ::8 gösteTmesi demektir.
{"7}
Ge:-c~::-:;:~~
tes:. e~;ieaii!. ~:.i!ni teorileri:ı yanlıs ciduklan c.~12ş!ldik~aii
s:Jr-~;~ Gc.. 2:..d!:":.2.dıklô:-ln: görSyolUz. Eun!a~nn d~ıı.1Gl".E1a gö:-e ya be;.z! ek
·:a:-3e:_~::::arla ?ek..iştl:.-iierek ya Ge. ye:ıiden yo:-umI2~arak n~ddi önle~i7.
3i:- te~;i:~-:. b;li:7lse! r.itelig:ni yoketmek veya hiç değilse düşürmek yoiuy-
la
=-ec.ti~~ü~e~:ter:. kurta..-mak
g~~ş;"-rde:-:'n:. ea..ha
-:-ürrı
her zaman olasıdır. (Bu türoe:ı kurta.-:na
sonra. -si..adan çarpıtınaR diye adla.ndırôı.rr;.)
bt; ceGn="e:imizi bir
te~ cCımlede şöyle
dile getirebiliriZ: Bir teorir""
sjH:7".se:E~:. ö:c'Jtü CliU~ yar'.lişic.:ıabilirlik. reddedi!ebiiirlik ya da test ecües.!i~:-li;:
Dite::i!iC:i".
INL.AR ÖZ • ·R OLD KLIIRI i ZlIı
ALDAılYOı{
ED REK
IR
etik 11.3
tUS!\Ulflr 1<cııdi irnd ICI'inin, kendi iştohlarınııı bilincine ve
nkıu
bilgisin snhip ol hıkhu-ı için kenclil rini Ö7giir s:1nl)'ol"loı' ve bu iştahl:ırı
kendileriııd
mC dann getircil v
istemel 'rini belirle en nedenleri
iiıOnd n, hntın rii :ılnrını'" hile hıınıı (nedenleri) asln (Hislinmiiy rl:ır.
bileııı III k
(sh. 63) ...
1nsuııl:.r (lıgiiI' ohlııklanııı 1nnnNlcrcl ahlulIl)'Clrlnr: Bıı SIlII1 )ınlıııl. Iwrcketleri
({"..si onlnra) bilm h~l'i ,17 ,..ine i1nynıır o" ve oıılun gerektiren IIcelenkl'i bilmi) orl:1r. O
Iınhlc ü/~nrlilllcrilıin fikri :ınc.nk nlcsiyonlarıııın hiçbir nedenini hilnu'mclcl'j n,cl'inc
dn anııırıklndır. OnlilI' irıHtcııin lic oldugunu ve nasıl hfll'ckcH' Acçir<lirini hiç
hilmi orlıH. (1I.ldSb\. 8h.12S) ...
E cr iusnn koııuşUlnl\. c susııınk kollııSIIIlCı!1 hiishilfiin sı'rh('~t olll1uş olsayd1, hu
tlUn lu1n bUtUn işler olunda gidee 'Itti, rıı) ııt deney hi/c- fn/lnsl)'lıı glislcl'i or ki insıııı,
dilinin ve fl1~/,lllrırınlll hilkimi c1{'~i1dil.. (...) Ilil' \'0 'nk lı/giil" olnrnh. silt nin ...'oliHd('n siH
i'Il'(Ji~ilıi 11Iııııc(!er. öl"keli hir delil nu1ı \ir iiduııllş hiı' Iwrkukınıı lıiri. iııcil.. nıu içiıı
I,oştııgu, Htld. IW\'llgl ıallfıııı I<CIHlil('l'iııi ll/"iir l!tııllt'drl'h~ı'; hi .. ~nrhoş sc Ill'lltlnn
ııi munlık du 'du 11 şe leri söyledigi 11l1ll1l1l l.. ı~n:lini ü/gUr 1!\llllrıh~crl..tir, Ilir deli, hir
At' {'fl', bh' ,"ocuk ve hıı ,'('şilteli hiı' "oldıın :O;:II:III1HII hi .. I.. ıulrdil' haskı nUullln
oh.l II kl:ı i i hııhtı', kenrlilerini" ö/gUr nlıll'tık Iwııııştııklnnııı Iili 1ıIı'(1l'I'lel~, hı) leec d .." '''l''
'l' ıkıl hIJr iıısıırı111rın h.cl1rli nlı~i 0111111'1111 hildild('ıi hııhl(' hnrl'k,·ıı ..'ıini '('ıeklilen
lH'<I('nh~rl hllıı;cıııclcd li/iluılrıı l.. elHliklinl {iıgilı' ınl1ıı(,ltll..'h~l'ilıi , Il'li)n .., (sh. 16..\)
... 11('t'1.. c~ ken(Jj tnhiftlınHll..nnuııl.lllll11 göre Iııırckrt ('deı', (11.l...sh . ..ll)
11 \1\11('11
UJı'fl~ll1\
~1'IN()1
\
,hlilllııı J~ (hl\~IIlH.' ~kolı
1)ıı,,~1ı \11\ III LLL i
i
ti)S i id.
:..h. Li
ÖZGÜR OLMAK ELİMİzDEDİR
Dünyada olup biten şeylerin bir bölümü elimizdedir. Bir bölümü de
elimizde değildir. Elimizde olanlar düşüncelerimiz, yaşayışımız, isteklerimiz,
eğilimlerimiz, iğrenmelerimiz; bir kelimeyle bütün davranışlarımızdır.(i)
Elimizde olmayan,lar; mal, şöhret, yüksek görev gibi şeylerdir. (LI)
Hayatında olup biten şeylerin, dilediğin şekilde olmasını isteme.•. Nasıl
olnyorsa öyle olmasını iste. Böylece her zaman mutlu olursun. (XIV)
Hatırla ki, uzun ya da kısa bir piyeste rejisörun sana verdiği rolü
oynayacak bir aktörsün. Senin bir dilenci rolünü oynamanı uygun görmüşse, elinden
geldiği kadar iyi oynaman gerekir... Çünkü, verilen rolü iyi oynamak sana düşer.
Ama bu rolü seçmek başkasının elindedir. (XXV)
Tanrılara slZlanamaz ve onları suçlandıramazsın.Ama bu duygulam ancak
elinde olmayan şeylerden vazgeçmekle, bütün mutluluğunu ve felaketini yalnız elinde
olan şeylere bal:lamakla sahip olabilirsin. (XLII)
Bundan sonra şunu söyle: "Zorunluluğa iyice uymasını bilen, tanrısal
problemlerin anlaşılması yönünde hikmetli ve bilgilidir" (LXXXII)
Biz, birbirinden çok ayrı iki özden kuruluyuz. Hayvanlarla ortaklaşa sahip
olduğumuz bir gövde ve tanrılarla ortaklaşa sahip olduğumuz bir ruh. (1. kitap XVII)
Hepimiz bedenin ölümünden korkuyoruz. Ama ruhun ölümünden korkan
kimdir? (xx)
İsteklerini ve korkularını ortadan kaldır. Artık senin için hiçbir zorba
kalmaz. (4. kitap LXVI)
EPİKTETOS
"
Düşünceler
ve Sohbet1er~
çev: Burhan Toprak - İnkilap Kitabevi
~; Hem bQ.ıll bir dQ\Jrwu~ ıJC.dlYÜ, hfm dIL teııd.imitt1 ve. loa~(ala'lrıı'l
~lemlQJi naüMde veri/en ~8\lardır.
~
a.mOG
*Ahlaıc
11\.S0J\
~lemLvirU
bir oVllalL.
felrefE's)
>(1"....------.
!OLA ail\LOıCı :turf1?0I\
• lJonnıw
~
Atılat 'Teomi ('Teorilc)
tl kı otU) (Ebırtill1,öwtu:r
to~.
.j){'tMUf\.O ~ tt
ve.
.gelişO\Q.S iııı oso.sttrı(.
b u lunma t. 'i CJ n .hO.1(9!
Ll..j('(\,QI t~1 "l
feISE'fe.riN
rt1l::.- ''-_ _~--'-_ _
~i ~u((l.Ilf$lo..rciA
tura II (l.ra..
i
Qlm.~lolli(.
tJa-fY\Oct1f ~.fi t. (PI()...t1It)
tl
a UŞ ,~(ll\Qldi~1
ve. deeerter botımll1e:lot\ ıl\~en felsefe dalı. (~~f#thı.~
i E+flc {oJt-l, Ahlat Q.tl~'feJ) ~1lCQ. vQfcUr. ilW toplurn-
la.rlfl Iolle. Q.I1IQtı ua.rdır, 0Jı\,0.
~CLPOJ1
~diLL\.O
\::u.rQ\lo..n!l
?'I
~~L ~-\erYLQ..L\
nedir?
o.rar.
CU'\:L ~'.YI cJa.vrMI,ç nD.CÜ(?
Nıla~ Rllefe1itıilı
~
~'lrnrY\lorı
'2.f(o~(tO
6) iroclt..! Atıl ve. CıOÔo1 'fl11'lY1le.r itllEllIf 'wrs:Kllldu ,1\.101111\ doffl' ~lllY\~-
rlM ~i fuelirOL romı-
6) ~~~:
lOrlQ.maJII/\
VQ.fmL
ye.fu\ .
~o\1USU,
@ \~i: ~ılm.OSI ~Iv\ ,lrod.Qn/'1ı (pPIIMOjI11.0 O~CL
W-D.f
~( JJYI/l.f'ı
®te.Öti(! Ml\Q~ olOlot 8~\\lYlomosı ÔeIetr2A ~lemltf.
@&deIrl'..lroe:fMil\ dklav \yi~ (f3l\t.JrrlJ1Ji (Waıel-f~ı'~, Bı'lsetı't,~J
4)
k: lradeJlAt\ ~ ~etrI roswıııcb1 ~ ~cnt ~
tr.dotl: "'ıoti \y7' tö~fu ~.rt ediJr. ~.
o) 'TQNI If\S01\l \llcdaJIla ~ıs:hr. -:) vıCdOll VJ,r S~ ~~~,
~H~ 1ı.L~Qfo.t.,.ı;UCıI~~
\:?iı€ esUIL edV·
",) V,dQll dcijJStaI\ geltr'IU i 'oıf se1fs mL
urunUdUr. -?
k:u\UJ\~Lı ~ ~UııW-(, C2jlf-tı1Yl i ol!~\wJIlı le vb.
t> öd~:
~emlQJ\f\ ıll!QIlO ~ıqyo.cqfl fu\tı vıu'hlN.
ahla'lı ~L&Y\d.tL IouI.u.ıuJJIc.eJl
()~LLr ı rocIQ.
IJOJ
1- Psl (Ülqjı l 'LM ıt:
\'Y!;0-r l.'OffYlı 'ofll"w01tl)
dwfuW i ILDsulto1lma/N.
J- -&ıı:~QS i t. rot-u+:
Ses L torıtrol " Aro11 ıA
(annJ loe.t.ırWI.
lM'ba~arl Bilı)
11\.(0./111\
I::ıof.tYllılıflr\\ i~~ €dR.[.
?
30{(J~(IO
--::ı
1(1S0-J\
l-PsIWlQı'lt
Wı\ıt
'.
~ctl(rüh ~c. 8Öt~
101?\ tu·tu.r.sQI~: ....Jh~,
old~Urruı'bA 1.1~.
.?-~ıcj;t Itwııt~
.tiştlle.­
r\mili .1lWör 'ır~(ulk.
TI'Jm -sosyol
oto d eteTmWvn
ı (ISM ~
~.
cı.diel\ LUH: .
J. tMwIL tMm:
mJdli (
?
i (\de.tennjl1.lstfer
WQf\ oıg'Ur d~l.
Mutat iLUIU tlorı
\'YI ıelı r
öffr
":J
j
..tRterm;t\htfer
~
\::ıQUr(ff.
AI110t (jWLUI(\Q. iJl./f\{1l et:Jlerıtcı.e... lou/u.tıma .
® ""utluıııt: fHtl().~
1- rMM
1(l,JQIlIIl 1c:U1\C1..L
ÔW
\'itIYI d~i.
(\0\tJT)
1