Leyla ile Mecnun

Leyla ile Mecnun
Meltem Halaceli
1
Ki iler (tasvirler)
H=Hacivat
K=Karagöz
K.H= Karagözün Hanımı (Içerden sesi gelir)
L=Leyla
M=Mecnun Kays
Mecnun (yılanlı)
Mecnun (bıçaklı)
L.B.=Leylanın Babası
L.A.=Leylanın Annesi
BK= Bacı Kalfa
SB= Seymen Ba ı
Hal.H.=Halepli Ha im (Mecnunun Babası)
H.H.=Hacivatın Hanımı (Ses)
CN= Cazu Nine
PK.= Pembe Kız
Nesneler
Göstermelik
Deve Kervanı
Gül A acı
Kara Çalı
Zebani
Kö k
Çadır
Aslan
Ahu
Yedi Ba lı Ejderha
Karaba = Karagözün köpe i
2
Leyla ile Mecnun
0.13 Sunu
Efendim simdi huzurlarınızda tarihi Leyla la Mecnunun oyununu oynatiyoruz. Bu oyunun tarihte
ismi var cismi yoktu. Ben bunu uzun callismalardan sonra esimin yardimlariyla birlikte 1977/78
senesinde kaleme aldim, tasvirlerini yaptim, sayin Metin And’la ilk kolleksiyonu takdim ettik.
Oda 1983 basimli tiyatro tarih eserinde bunu tam metin olarak ele aldi. Daha sonra kultur
bakanligi Hayrettin Ivgin, Metin Özlen adina bu eseri nesretti. Simdi ilk defa huzurlarinizda
uzun senelerden sonra bu oyunu takdim ediyoruz. Hepinizi sevgi ve saygi ile selamlariz.
Giri
1:19 Metin Özlen: Hacivat Çelebesi hümayu erefleri geliyor!
[Hacivat Semai Yegah1 söyleyerek gelir]
Benim afeti cihanim aman benim afeti cihanım aman
Ah yoluna feda bu canım aman
Ah yoluna feda bu canım aman
bu canım
[Perde gazelini2 okur]
2:06 Oof hay hak!
Nak -ı sun’un remz ider hüsnünde rüyet perdesi
Hace-i hükmü ezeldendir hakikat perdesi
Sîreti sûrette mümkündür tema a eylemek
Hâil olmaz ayney-i irfâna basiret perdesi
Her neye im’an ile baksan olur i â ikâr
Kılmı istilâ cihanı hab-ı gaflet perdesi
em-i a ka yandırıp tasviri cismindir geçen
Âdemi amed üt etmekte azimet perdesi
Hangi zılla iltica etsen fena bulmaz acep
Oynatan üstadı gör kurmu muhabbet perdesi
Dergah-ı Âl-i Abâ’da müstekim ol Kemterî
Gösterir vahdet elin kalktıkça kesret perdesi.
Muhâvere
3:02 Hacivat—Gelin mevlan i imizi rast getire!
1
2
Kaynaklarda bulanamadı. Besteci ve güfteci sâhibi bilinmiyor, bkz: C.Kudret, s. 681
Karagöz oyunun açılı ı herzaman Hacivat tarafından bir perde gazelin okumasıyla olur
3
H.—Ah bana bir eglence medet, yar bana bir eglence aman
Efendim huzur-i haziran cemiyyet-i irfan, vakt-i safa-yı merdan, dinsizdir münafıktır, bîedebdir
eytan, eytanın dinsizli ine, Rahman’nın birli ine bize oturupta tema a eden seyircilerin
afiyetlerine dua ederim.
Efendim demem o demek degil ben bendeniz ben hakkikunuz ben hakgüzâre su dört kö e
meydanı meserette banada bir arkadas olsa, eli temiz, yüzü temiz, sözleri tatlı!
3:39 Karagöz—Ho geldin kaynanam suratlı!
H.—Aah efendim! Bir yaylı kafadar olsun!
K.—A a ı gelirsem kafan darsa bolla tırım, kerata!
H.—Geliverse kar ıma o söylese ben dinlessem ben söylessem o dinlesse!
K.—Hacivatta benden bir temiz dayak yesse!
H.—Ah bana bir e lence medet, yar bana bir e lence amaan!
4:03 K.H.—Yahu yahu!
K.—Ooh!
K.H.—Efendim baksana Hacivat çelebi kapında avaz vaz ba ırıyor çocu u daha yeni uyuttum!
Ungaaa Ungaa! [ arkı söylemeye ba lar] Ah dandini dandini bostana danalar girmi bostana
kaybostancı danayı yemessinler hanayı…
H.—Ah bana bir e lence …
4:27 K.—Al sana e lenceyi kerata [Hacivatın kafasına atlar ve dövmeye ba lar]
H.—Aman Karagözüm etme, burnumu kırdın!
K.—Hacivat nasırıma bastın, vay efendim belim kırıldı, ah aaah aaah, sakkalımı yoldu, öhö öhöö
öhö öhöööö, ahaaaahaaaahaaaaah [ iddetle öksürür], aman ba ım, aman dizkapaklarım! Aman
küp kapaklarım, sigara tablası gibi kulaklarım, aman beni evirdi çevirdi devirdi esimiderler gibi
yerlere devirdi, ne alıpta veremezsin? Damdan dü mü tavada pi mi , bir yanı kızarmı bir yanı
kızarmamı , yaban kitli suratlı adam seni oh! Her ak am gelir kapının önüne hay bana pancar
hay bana hıyar avaz avaz ba ırır mahalleci aya a kaldırır seni gidi utanmaz adam seni hele gelde
bak ben sana neler yaparım, öhö öhö [tekrar öksürmeye ba lar].
5:28 H.—Vay sevgili Karagözüm efendim! Ak am erifleri hayırlar ola!
K.—Hııh?
H.—Efendim ak am erifleri hayırlar ola!
K.—Sinekli kalburlar burnuna dola!
H.—Ay birader gelir gelmez bana vurmaya hakkınız yok!
K.—O zaman sen u tokadı burnuna sok!
H.—Ay birader ben buraya güzel güzel semailer söyliyerek geldim efendim, bana niye
vuruyosun?
K.—Sen semaveri okuttunda geldin bende kazanı okuttumda geldim, Haci yav ak!
H.—Ah Karagözüm ah! Bu ak am çok sevinçliydim. Sana geldim, evden çıktım efendim,
çar ıdan geçiyordum.
K.—Eee?
H.—Efendim bir dükkanagirdim, ba ıma bir serpo aldımda geldim
K.—Sarho oldun geldiysen, bana ne?
H.—Efendim sarho olmadım, ba ıma yeni bir apka aldımda geldim!
K.—Eee bundan bana ne?
H.—Efendim öylemi derler?
K.—Ya ne derler, Hacivat?
H.—Efendim, güle güle ba ında paralansın!
K.—Eeh ba ında güle güle paralansın!
4
H.—Derken Karagözüm, havalar so uk önümüz kı ! Çebimde para varken odun deposunun
önünden iki çeki aldım aldım!
K.—Güle güle ba ında paralansın!
H.—Ay birader ne yaptın ba ımı yardın odun aldım odun!
K.—Eeh, sen öyle demedinmi Hacivat?
H.—Efendim öyle diil, öyle denmez!
K.—Ya ne denir, Hacivat?
H.—Efendim oturda külde bak!
K.—Eeh madem öyle, oturda külde bak!
H.—Efendim, madem ya, havalar efendim ya ı lı.
K.—Eeeeh?
H.—Efendim evimin damı akıyor, efendim bacı tamire muhtaç cam çerçevenin tamire ihtiyacı
var, bunları da yaptırdım.
K.—Ohohohoh, güle güle oturda külde bak!
H.—Ay birader ne yaptın evimi yaktın! Öylemi derler?
K.—Ya ne derler?
H.—Efendim, güle güle oturunuz, güle güle oturunuz, ömrü bila hiç eksik olmayınız, denir!
K.—Güle güle oturunuz, güle güle oturunuz, ömrü bila içinden hiç eksik olmayınız
H.—Efendim benim bu harcamaları yaptı ımı duyan alacaklardan biri gelir, benden para ister!
Benimde param bitti inden adama ödeme yapamam
K.—Eeee?
H.—Efendim, gırtlak gırtla a kavga ederiz
K.—Sonra?
H.—Ikimizide hapse çıkarırlar!
K.—Oh oh oh oh, ma allah ma allah efendim, güle güle oturun, güle güle oturun ömrü bila
içinden eksik olmayın!
H.—Ay birader ne yaptın? Hapisteyim hapiste!
K.—Iııııh, sen öyle demedinmi Hacivat?
H.—Efendim öyle demezler!
K.—Ya ne derler?
H.—Efendim biri sebep olur çıkarır, siz merak etmeyin yakın zamanda ötekinide çıkarırlar, denir
K.—Efendim, merak etmeyin, biri sebep olur çıkarır, merak etmeyin yakında ötekinide çıkarırlar
H.—Aferin, Karagözüm, eksik olma! Derken efendim, benim suçsuz oldu um anla ıldı beni
koyu verdiler!
K.—Yaa? Ondan sonra?
H.—Efendim sevinçle eve gidiyordum, efendim ekmek fırının önünden geçiyorum, mis gibi
Ramazan pideleri ekmekler çıkmı
K.—Sonra Hacivat? Sonra?
H.—Fırından içeri girdim, fırıncının arkası dönük! Efendime söyliyim tam ekmek alıcakken
efendim kıyımın biri birden bire çekti gözümün birini çıkarmazmı?
K.—Ohohoh, ma allah ma allah biri sebep olmu çıkarmı , siz merak etmeyin efendim, yakında
öbürünüde çıkarırlar!
H.—Ay birader gözüm çıktı, gözüm çıktı!
K.—Eh, ohoh ma allah! Merak etmeyin yakında öbürünüde çıkartırlar!
H.—Ay birader öylemi derler?
K.—Ya ne derler?
H.—Efendim çıkı çıkı , görmüyormusun efendim, koskoca adamı önünüze arkanıza baksanıza
utanmıyormusunuz falan filan hah?
K.—Görmüyormusun efendim, koskoca adamı önünüze arkanıza baksanıza, hohohoho!
5
H.—Derken efendim, aferin Karagözüm, ben ekmekleri pideleri aldım eve geldim, efendim,
e im kapıyı açtı, boynuma sarıldı! Ho geldin dedi, çocuklar eteklerime sarıldı efendim, kimi
sakkalımdan tuttu kimisi efendim, apkamdan çekti!
K.—Eeeeeh! Görmüyormusunuz koskoca adamı?! Onünüze arkanıza baksanıza, hah! Seni gibi
müsibet babam seni, ooh gelmi buraya saçma sapan eylerle benim burda canımı cıkartıyor sen
gidersinde beni buraya çiftli inde mıhlamazlar, pamuk gibi deyip ba lamazlar! Neyler çekilir
gider Iydgâh bahadinine varır, dul ve dilber seyrine bakarım, ayîne-i devrân ne sûret gösterir
salla, bunları salla koca o lan!
9:40 K.—Yahu! Aç ben geldim!
K.H.—Ah ho geldin, sefa geldin!
K.—Acaba karım, öyle bir kahve pi irde güzel güzel içelim
K.H.—Olur efendim, sen merak etme öyle git otur, ben kahve pi iririm
9:59 [Gül a acı yerle tirilir]
10.04
K.—Acaba, hadi bakıyım, sen kahve pi ir, bakalım beyaz perdemizden kimler gelir kimler
geçer?
[Mecnun ile Leyla ilk defa perdeye çıkarlar]
Fasıl
[3 arki Hüzzam4]
5
Rûhumda bu eb hicr-i visâlin yanıyorken
Mecnûn gibi Leylâ diyerek hep hep seni andım
Rûhumda bu eb hicr-i visâlin yanıyorken
Mecnûn gibi Leylâ diyerek hep hep seni andım
[Mecnun arkının ortasında of çeker—ooff oooff!]
[Leyla’da aynısını yapar—Ah ah!]
[ arki Hicaz6]
M.—7Dün gece ye’s ile kendimden geçtim
teselli aradım meyhanelerde
Baht-ı dûn elinden bir dolu içtim
O ne ’e kalmamı peymânelerde
[ arki Hicaz8]
L.—9Bilmedim kim oldu bu hâle sebep
A ladım ümidim hebâ oldu hep
3
Türk klasik muzi inde en eski makamlardan biridir, bkz F. Devellio lu, s. 394
Etem Ruhi Üngör, Türk Musikisi Güftler Antolojisi, C.I, Istanbul, 1981,s. 494
5
Beste: Bimen en, bkz: C. Kudret s. 665
6
Etem Ruhi Üngör, Age., C.I, s. 265
7
ölçek: 11 (6+5), Beste: Suphi Ziya Özbekkan-Güfte: Rıza Tevfik Bölükba ı, bkz.C.Kudret, s. 666
8
Etem Ruhi Üngör, Age., C.I, s. 265
9
bkz. n.:8 (Bu arkının üçüncü kıt’ asıdır)
4
6
Bendeki sûz-i dil var mıdır acep
Tutu up can veren pervânelerde, aah aah!
11:43 M.—Oof oof Leylâ, Leylâ!
[Zebani gelir ve güla acını kaldırır yerine yılanlı Kara Çalı’yı yerle tirir]
12:38 [Leylâ ile Mecnun perdeden kaybolurlar]
12:44 K.—Yahu
K.H..—Hıııı?
K.—Karnım aç, ne yiycez?
K.H. – Ah ne getirdin ne istiyorsun? Ev tam takır kuru bakır
K.—Ben bakır yemem, benim karnım aç
K.H..—Ayol sen ne yüzsüz adamsın! Bugün çama ır günü git bakayım. Ormanda çalı çırpı
topla!
K.—Yahu benim karnım aç, urdan urya gitmem
K.H—Ayol hiç bir ey yok evde ben sanan ne yediriyim? Hadi git imdik!
K. –Olur gidiyim bakyım ooooh, yahu sa gözüm se riyor
K.H – Neden?
K.—Bak kısmet aya ımıza geldi!
K.H—Kısbet aya ımızamı geldi? Demekki güre e gireceksin?
K.—Yaa birazdan pehlivanlar gelcek, güre edicez! Sa ır efendim i itmez uydururmu ! Yahu
a a ıda, bir kara çalı var!
K.H – Haaa anladım, koca nineden kalma çalgi var!
K.—Tüh allah müstakini versin! Ben gidiyorum yaw, ben çalı çırpı toplamaya gidiyorum!
K.H.K.—Aah iyi otlada gel. Evde benim ba ımı yeme yiycek yiycem diye, yedi ini otlakçı
ayırdı!
K. –Vay müsibet vay, ulan beni koyun yerine koydu kadına bak be! Dur bakıyım dur dur dur,
urya gidiyim. Buda ne yaaw? Allah allaaah?!
Yilan—Bzzzzzttt!
K.—Ay! Ne korkunç ey öyle be?! Dur bakıyım, unu tutuyum öyle burda yılanlara benzer
bi ey var durdur, k
,k
Yılan—Bzzzztt
K.—Ay elim elim elim elim elim elim!Vay müsibet vay vay vay vay vay bu ne biçim ey böyle
yaw allah allah ne biçim çalı bu ben baltayı alır gider bunu imdi kökünden parçalarım, dur sen
dur dur dur dur dur dur, böyle dur!
[Zebani gelir Karagözün üstüne]
K.—Allah allah! Ba ım a ırıyor üstümde bir a ırlıkvar gidip ko uyumda Cazu nineye kendimi
bi okutuyum allah allah
Zebani—Mmmmmmmmmmmmm
[Zebani Karagöze saldırır]
K.—Annecim, babacım, bıbıbıbıbıbıbıbıbıbı, eyvah eyvah! Kı t kı t kı t kı t, aah aah aaah!
[Zebani Karagözü alır Kara Çalı’nın üstüne bırakır]
7
K.—Annecik, annecim, babacım! Aaah aah ah ah eyvahlar olsun! Ben i neli çalıya dü tüm
eyvah ay popomda i neler batıyor ay bacaklarıma i neler batıyor, ah Hacivat ah bunlar senin
yüzünden! Gelmi in buraya kapıma kurmu un beni tutturmu un ah ah ah öyle keva içinde
kaldım allah müstakini versin Hacivat, gidiyim unun kapısını çalıyım! Hacivat, Hacivat,
Hacivat!
15:43 H.—Kimdir o geçyarısı böyle kapımın önünde can-hıra feryad paralayan, ba ırıp
ça ıran?!
K.—Benim, bu çalı u runa kanlı çama ır çıkaran!
H.—Haa anladım efendim! Bu kurtlardan kurtulmu ilginç bir teke?
K.—Bu gece babanımı bekledin, Hacivat?
H.—Yok canım bu teke de il bu halıs muhlis e o lu e ek!
K.—Ulan amcandanmı bekliyodun Hacivat?!
H.—Aah dur bakıyım, sen inmisin cinmisin? Kimin neyisin? Kimin tekesi?!
K.—Ben Halil beyin eski tekesiyim beni tanımadınmı?
H.—Canım ben bu sesi bir yerden tanıyorum ama tanımadım?
K.—Dur ben sana kendimi tanıtırım
H.—Vay, seni tanıdım külhaani! Sen Karagözsün! Ne o böyle üstün ba ın hep kan?
K.—Ya sorma Hacıvat!
H.—Sülü e mi tutuldun bakyim, Karagözüm?
K.—Hayır Hacamat oldum!
H.—Ay birader Hacamat yararlıdır, lâkin mayısa çok var!
K.—Valla arkadaki Hacamatçı hiç mayısı felan beklemiyor tuttumu beceriyor!
H.—Karagözüm, ahahahahaha, ben Hacamatçı felan görmüyorum?
K.—Gel ben sana gösteriyim gel gel gel gel gel gel bak bak bak bak bak bak Hacamatçı bu ne?
H.—Aaaah aman aman eyvah ah!
K.—Eyvah! Hacivat, Hacamatçı, dayanamadın vallah Hacivat, Hacivat! Acıdım yaw! Hacivat!
H.—Ah Karagöz, Karagöz!
K.—Ah Hacivat! Sen öldün sandım yahu!Bu arkamdaki varya bu müsibet?
H.—Ah Karagözüm! Bunun ne oldu unu bilmiyorsun sen! Ben sana anlatıyım.
K.—Nedir Hacivat bu?
H.—Efendim, bu Kaysı, Leylâsı u runa, efendim mecnun eden kara sevdadır!
K.—Demek kaysıyı macununu Leylâ eden kara sevgidir!
H.—De il Karagözüm, bak sana ben bunu anlatırım, ama vakit geçer bunlarla u ra ma bu belalı
bir çalıdır Karaçalıdır
K.—Eee ne dir Hacivat? Ben masa bayılırım anlat bakıyim!
H.—Efendim Baktira’ yla Ba dat’ ıla Basra arasında çok zengin bir adam vardı
K.—Eee?
H.—Efendim bunun bir eyi eksikti
K.—Anladım nesi eksik, para çe iti eksikti
H.—Saçmalama Karagözüm, bu adam Lâle zamanı güller, leylaklar, efendim, karanfiller
arasında dola ır, gizli gizli a layıp cenaab allaha yalvırırdı, ‘bana bir erkek evlat ver’ diyerekten
K.—Eee, azıcık a ı kayfası ba ı ba ına belamı ister evlat isteyipte? Yesin içsin ükretsin allahına
yaw!
H.—Efendim, günlerdin bir gün allah bunun dualarını kabul eder gelin çıra ını yakar deli evinin
çara ını yakar!
K.—Dikenin çıra ısınımı yakar? Demek adam ü ümü !
8
H.—Efendim öyle deme Karagözüm bu adamın evladı olmadı ı için çook kederli bir ömür
sürerdi
K.—Yüzüne kömürmü sürerdi? Bu kömürcümü yaaw?
H.—Efendim dinle Karagözüm, istiyorsan anlatıyım istemiyorsan anlatmıyım!
K.—Aman Hacivat anlat!
H.—Derken günlerden bir gün, dile i tutuldu, allah buna bir erkek evlat verdi, adını Kays
koydular.
K.—N iye eftali koymadılar Kaysı koydular?
H.—Ay bilader Kays koydular. Kays dünyaya geldi, babası efendim, enlikler yaptı çok
sevindiler ama Kays geldi efendim bir kaç aylık oldu çok i tahlı bir çocuktu, annesinin sütünü
eme eme efendim, annesinin sütü tükendi.
K.—Vay pisbo az kerata vay!
H.—Efendim sütnine tuutular zamanla efendim, sütnineninde sütü tükendi, bu çocuk huysu,
hırçın bir çocuk oldu, efendim ba ını gö e kaldırır adeta uzun ba ırır ba ırır dururdu.
K.—Vay kerata, vay vay vay vay vay, vay huysuz adam vay vay vay vay vay!
H.—Efendim günlerden bir gün, annesi hastalandı vefat etti.
K.—Eyvah çocuk yyedi içti kudurdu annesinin ba ını yedi.
H.—Neyse Karagözüm, bir gün çadırlar arası dola ırken, baktılarki ba ka bir çadırdan bir küçük
kız çocu unun a lamasını duydular sütnineyle beraber Kays çadıra girdiler.
K.—Eeh?
H.—Efendim baktılarki bir kızçocu unun annesinin kabına sı mıyor…
K.—Bu ta mı hamurmu Hacivat, kabına sı mıyor?
H.—Efendim bu kızçocu u efendim, böyle a lıyor, ffff, birden bire efendim, Kaysla bu
kızçocu u birbirlerine baktılar, bu kızın adı Leylâ’ydı.
K.—Eeh?
H.—Efendim, Leyla deyipte geçme afet-i devran kadar bir gören bir daha görelim derdi!
Efendim bu iki çocuk el ele tutu tular çadırdan çıktılar birbirlerine alaka ettiler!
K.—Birbirleriyle kavgamı ettiler?
H.—Efendim senin anlica ın, bursada kanlarkestane tarttar bu iki çocuk birbirlerine a ık
oldular!
K.—Demek birbirlerine bula ık oldular!
H.—Efendim bunlar birbirlerine küçük ya ta kara sevdaya tuttuldular, beraber büyüdüler,
efendim, okula gittiler, tahsil ettiler!
K.—Eeh?
H.—Efendim, fakat dedikoducu insanlar araya girer girince, kızın babası, Leylayı eve hapsetti
K.—Neden?
Efendim, çünkü Leylâyla, Kaysın arasındakı a k dillere destan oldu ve kızın babası kızı eve
hapsetti!
K.—Sonra?
H.—Günlerden bir gün efendim, kızın eve haps oldu unu duyan Kays adeta mecnun oldu
efendim aklını oynatır gibi oldu Leylânın güzelli inden da lar ta lar baharyalar açtı adını
mecnun koydular Kaysın!
K.—Yaaa? Demek Kaysın adını macun koydular?
H.—Senin anlıca ın Karagözüm, bu ak am burada Leylâ’yla Mecnunun hikayesi geçiçekti, i te
bu kadar!
9
21:01 K.—Hadi musibet sende! Deminden beri bana masal söyleye geçmi ben bu karaçalıyı
burdan aldırırım aah, aah, aah Hacivat ah aah, durdurdur urdan bakmadan eve gideyim bakyim.
Aman eve gideyimde bakalım bu kara çalıyı kaldırmanın yollarına bakıyım.Yahu!
K.H.—Hııı?
K.-Sen benim baltayı ver!
K.H.—Ne olcak?
K.—Ben bu kara belayı ortadan kaldırcam!
K.H.—Hadi bakyım gel hele! Hadi! Her eyle u ra ma Hacivat Çelebenin bildi i bir müsibet
vardır.
21:36 [Zebani gelir ve Kara Çalıyı ortadan kaldırır]
22:00 K.—Yahu!
K.H.—Hııı?
K.—Bana bir kahve yap!
K.H.—Ne olcak? Evde kahve yok, kahve getirdinde, kahvemi istiyorsun?!
K.— öyle bir üstüne telkadayıfı yap!
K.H.—Aaah ah ah ! Ne kahve var ne telkadayıfı var!
K.—Yaw sende ne istesem yok diyorsun, allah allah kom udan al yap!
K.H.—Ah ben hiçbir ey yapamam! Hadi gider çalı ırsın ondan sonra efendime söyliyim ben
kahvede yaparım efendim güzel güzel efendim, sana yemeklerde yaparım!
K.—Neyse, ben yatıyorum, yaaw!
K.H.—Hadi sen yattikça mevlana ömürler versin.
K.—Vay çenen tutulsun!
22:36 [ arkının sonuna do ru Seymen Ba ı gelir]
Gidem yüzüne naaazlı nazlı yüzüne gidem kıblem olalı ka ın ka ın olanı kıblem…
H.—Vaay efendim ho geldiniz sefalar getirdiniz Seymen Ba ı!
SB.—Hoo bulduk!
arkı devam eder: sanki baharın…
H.—Vay efendim, ho geldiniz, sefalar getirdiniz Seymen Ba ı!
SB.—Ho bulmu am, sefa bulmu am Haceyvad Çalabi!
H.—Efendim, beyefendim, bir haber oldim kervanınızla gelmi iniz, efendim siz buyrun içeri,
develeride alalım.
SB.—Ooh Haceyvad Çalabi, müsadanızla efendim, ben içeriye ciriyorum.
H.—Efendim gelin buyrun, efendim, buyrun buyrun.
SB.—Ooh, a kı yârân muhabbet-i cânân ha mori bende giddim yâr a kına ya heeyy….!
H.—Efendim buyrun öyle arka bahçede yer var efendim, develeri oraya ba lıyalım!
SB.—Eksik olmayasın Haceyvad Çalabi!
H.—Eeh develer geldi Seymen Ba ı’da geldi acaba beyefendi nerde kaldı?
SB.—Efendim bizim beyefendi nerde kaldı bakalım efendim gelir ındı, efendim beyefendi
nerde kaldı acaba?
24:38 K.—Ooh ooh! Burya biri geldi yahu! Bana bak!
SB.—Selamun aleyçüm duzuyle biberiyle!
K.—Aleyküm selam sirkesiyle sarmısa ıyla!
SB.—Ha mori, karda ım sen çimsin?
K.—Benim adım Karagöz!
10
SB.—Oh uney benim de adım boyrat!
K.—Ben senin karde lerini tanırım yahu!
SB.—A mori benim karde lerim çımdır?
K.—Eeee , Recep, aban, Ramazan.
SB.—A mori sen benimle alay edersin, çektim pi tavı imdi çözünü patlatırım!
K.—Aaay, neme lâzım, adam belalı yaaw
SB.—Haceyvad Çalabi, bizim beyefendi görünümlerde yoktur ben eve gidip istiraât edeyim
birazdanda beyefendide gelir.
H.—Buyrun efendim,buyrun efendim, ba üstüne bayrama efendim size güzel istiraât ettirelim,
efendim kahveler yapalım, çaylar yapalım buyrun efendim.
SB.—Oooh haceyvad Çalabi hadi girelim!
H.—Buyrun efendim, buyrun ben beyi kar ılarım gelirken, siz merak etmeyin siz istiraât edin
efendim.
SB.—Ooh Haceyvad Çalabi! Develeri arka bahçeye koydunmu?
H.—Koydum efendim, merak etmeyin, hiç merak etmeyin efendim hiçbir ey olmaz, buyrunuz
efendim, a ka yârân muhabbet-i canân, bizde gittik yar a kına ya heey..!
SB.—Efendim a k yarayan muhabbet-i caneyan bozde gittik a kına ya heey..!
[ arkının sonuna do ru Leylanın ailesi perdeye gelir]
[ arkı]
26:04 Sen çiçe imsin, sen her gece rüyama giren gözbebe imsin,
sen her gece rüyama giren gözbebe imsin
L.B. – Efendim geldik müracada gönlümüz nerece
L.A.—Ah efendim siz önde kösemen arkada eli ba lı kuzu
BK.—Ah efendim çok uzun yollardan geldik beyefendi, acaba burasımıdır?
L.B.—Efendim tarife burasıdır!
H.—Vay efendiiim! Ho geldiniz sefalar getirdiniz beyim!
L.B—Sefanız da’ım olsun Hacıvat Çelebi peder!
H.—Efendim evi emir üzerim hazırlattım efendim, temizlettim, efendim, Seymen ba ıda geldi,
develer geldi efendim, yükler bo altıldı, buyrun efendim, siz nasılsınız bakayım hanimefendi?
L.A.—Te ekkür ederim Hacıvat Çelebesi sizde iyimisiniz?
H.—Ah efendim, sa lı ınıza dua edeyim, buyrun efendim. Siz nasılsınız Bacı Kalfa?
B.K.—Oooh Hacivat Çalabi, bende iyiyim!
H.—Sen nasılsın bakyim kızım Leyla?
L.—Efendim, bende iyiyim cok te ekkür ederim efendim, ellerinizden öperim.
H.—Hadi efendim, eve girelim buyrunuz efendim.
L.B.—A ka yârân muhabbet-i cânân bizde geldik yâr a kına yâ heey!
LA.—A ka yârân muhabbet-i cânân bizde geldik yâr a kına yâ heey!
B.K.—A ka yârân muhabbet-i cânân bizde geldik yâr a kına yâ heey!
L.—A ka yârân muhabbet-i cânân bizde geldik, efendim yeni evimize, yâr a kına yâ heey…!
K.—Kar ıya birileri ta ındı yahu! Haceyvad sırmacizâdenin evini kıraya verdi. Bakayım imdi
neler olucak, bakıyım, öhöhööööhööö [öksürür] dur bende çekiliyim kö eye, bakyım kimler
gelir, kimler geçer, allah allah merak ettim yaaw! Bakyım bunlar kimin neyisi kimin nesi.
Hacivat Hacivat!
28:48 H.—Ne var Karagözüm?
K.—Bunlar kim yahu?
11
H.—Efendim bunlar i te me hur Leylâ hanımın ailesi, ben onları eve yerle tirdim Karagözüm.
Sen ortalarda gözükme, rahatsızlık verme.
K.—Olur molur, bir ey olursa Hacivat bana haber ver, olurmu?
H.—Olur Karagözüm, sen merak etme ben sana haber veriririm, hadi sen git rahat et!
K.—Olur Haci cav cav!
H.—Bende gidiyim öyle istirahat ediyim, bakalım beyaz perdemizden kimler gider kimler geçer
efendim.
[ arkıdan sonra Leyla ile Mecnun birlikte perdeye çıkarlar]
29:23 [ arkı Hüzzam10]
11
Açmam açamam söyleyemem derdimi çünkü derinde, bir yâresi varki kanıyor kalb üzerinde bir
yâresi var kanıyor kalb üzerinden
30:46 M.—Oof oof, gül sen gülün olayım, çile yolun olayım, dile kulun olayım, kalbim özlüyor
seni, inci gibi gülü ün, kırılıp dökülü ün, kolumda bükülü ün, kalbim özlüyor seni…
L.—Ah a kımızda dü üm var çözemez onu eller, ahdımızda ölüm var bozamaz onu eller, gel bu
yerden gidelim kıskanır bizi eller, dü ün edelim kıskanır bizi eller…
31:13 M.—Oof oof!
L.—Ah benim Kaysım, Kaysım
K.—Yahu!
K.H.—Hııııı!
K. –Bak kapının önünde kaysıcı var
K.H.—Ah benim canım Kaysı istiyor git bakyım, bir kaç kilo Kaysı al hadi bakyım!
[Karagöz Leyla ile Mecnun’u görür]
K.—Ooh ooh ooh!
M.—Ah benim Leylâm uzun zamanlardan beri sizi görmek için u ra tım, buralara geldim
L.—Ah Kaysım!
[Leyla ile Mecnun birbirlerini öperler]
K.—Mercimek fırına girdi, yahu!
K.H.—Hııı?
K.—Kaysı bitti, mercimek fırında var, istermisin?
K.H.—Ah benim mercimek yemekten ba ırsaklarım birbirlerine yapı tı, onun için ben mercimek
istemem, kaysı isterim!
K.—Ayaaay! Buda kaysı tutturdu yaaw!
M.—Oof oof, Leylâm uzun zamanlardan beri sizin buralarda oldu unuzu duydumda geldim.
L.—Ah Kaysım, biliyorsun Hacivat Çelebi var, bize sırmacızâdelerin evini tuttu i te buraya
yerle tik, benim gönlüm sendedir, ama babamın aklı fikri yabanın evindedir.
M.—Ah efendim, vaktiyle sizi babanızdan istemi tik, ama bir türlü razı olup bana vermedi.
L.—Ah Kays’ım, biliyormusunuz Hacivat Çelebi var babamın eski ahbabıdır.
M.—Evet efendim duydum, onu babamla konu mu beni arattırmı .
L.—Evet efendim, kendisi e er gelip beni babamdan isterse ozaman her ey hal olur
10
11
Etem Ruhi Üngör, Age., C.I, s.490, bkz: C. Kudret, s.672
Beste Nasibin Mehmet Yürü-Güfte: Ahmet Refik Altınay, bkz: C. Kudret, s. 672
12
M.—Peki Leylâm, imdi siz gidin istirahat edin bende buralarda bulunurum, e er Hacivat
Çelebiyi görürseniz bana gönderin.
L.—Efendim kendi buralardadır, siz merak etmeyin, ben gidiyorum.
M.—Bende buralarda bekleyim, belki Hacivat Çelebi gelirde görü ürüz.
32:57 [Semai]
Sana dilimireli canan derûnimi yanma bahayanma derûnimi yanma
[Semaiden sonra Hacivat perdeye gelir Kays’ı yılanlarla görür, Kays Mecnun olmu tur]
33:28 H.—Ay allah allah efendim, biçare mahluk kim böyle efendim inmisin cinmisin?
M.—Behey baba! Da daki kurtlar ku lar bütün mahlukat Leylâ’sı u runa mecnun olan Kays’ı
tanırda sen nasıl tanımazsın?! Gözlerine perdemi indi?
H.—Ah efendim, ah efendim, sizi tanımadım, siz efendim Kays’sınız!
M.—Evet ta kendisi!
H.—Aman evladım, buyrun istirahat edin, bizim eve gidelim, öyle banyo yapın efendim, karın
doyurun, bende duydu uma göre beybabanızda buralara do ru geliyormu .
M.—Eksik olmayın Hacivat Çelebi, allah razı olsun, ellinizi öpyüm,
H.—Aman evladım esta furrullah, buyrun bizim eve gidelim. Bana bak yahu!
H.H.—Hııııı?
H.—Efendim misafirimiz var!
H.H.—Efendim buyursunlar, cıngır mıngır hazır lop!
H.—Efendim geliyorlar, kimse olmasın
H.H—Hay hay efendim!
H.—Buyrun evladım buyrun.
M.—Efendim rahatsızlık veriyorum efendim, çok çok rahatsızlık veriyorum
H.H.—Esta furullah efendim, buyrun istiraat edin.
34:42 [Halepli Ha im12 arkıdan sonra perdeye gelir]
Sabrımın zerrenisi tac edeni o güzel gözlerinin u runa yandım ezeli
35:35 Hacivat—Aman efendim, kimler görüyorum maa allah maa allah efendim ho geldiniz,
safalar getirdiniz beyim! Halepli Ha im bey!
Hal.H.—Evet Hacivat Çelebi ta kendisi!
H.— Efendim, ho ve sefalar getirdiniz, efendim u urlar ve kademler getirdiniz, biraz önce
efendim sevgili o lunuz efendim Kays’ta geldi, bizim evde oturuyor.
Hal.H.—Aman Hacivat Çelebi, bana müjdeler verdin, allah senden razı olsun, bende o lumun
buralara geldi ini duydumda geldim!
H.—Aman efendim, ho ve sefalar getirdiniz efendim, o lunuzun sevdi i kız Leylâ’da efendim,
arkada Sırmacızâdelerin evindedir.
Hal.H.—Eksik olmayın Hacivat Çelebi, bana çok çok müjdeler getirdiniz, ben önce o lumla
görü mek isterim.
H.—Efendim, siz merak etmeyin, sizi o lunuzla görü türücem,ama imdi sizinle görü ecek
durumda de il, bir müddet sonra gelip elinizi öpücek efendim, duanızı alıcak
Hal.H.—Eksik olmayın Hacivat Çelebi.
H.—Efendim bir miktar i lerim var, müsade ederseniz gidiyim
12
Halepli Ha im Mecnunun babasıdır.
13
Hal.H.—Hacivat Çelebi, sizden bir ricam var, o lumun burda oldu unu kimse duymasın
olurmu?
H.—Olur efendim, siz merak etmeyin, buyrun efendim bizim eve, istiraat edin
Hal.H.—Yok Hacivat Çelebi, ben buralardayım, imdi sizden ricam ben buraya geldi imi
kimselere söylemeyin.
H.—Peki efendim, ba üstüne, siz burya kalmakla bende eve gidiyorum, biraz sonra gelirim.
Hal.H.—Oooh müjdeler olsun! Efendim o lumun buralara gelmesi beni çok çok mutlu etti! Ah
evladım ah!
37:10 K.—Ööhööhööh, kapının önünde biri ah vah çekiyor! Magumugmugmugmıgımıgımıgı…
Hal.H.—O ne o?
K.—Magumıgmıgmıg, öpiyim!
Hal.H—Babo sen kimmsin?
K.—Ben Karagözüm
Hal.H.—Niye benim elimi öpüyorsun?
K.—Magumagumıgımıgımıgı!
Hal.H.—Babo ne istiyosun?
K.—Ne mi istiyorum? Bu perdenin yarısı Hacivat’ın yarısıda benimdir, onun için ben seninle
görü meye geldim.
Hal.H.—Benimle dövü meyemi geldin?
K.—Hayır, seninle konu maya geldim!
Hal.H.—Babo sen kimsin?
K.—Ben Karagözüm, Karagözüm!
Hal.H.—Ah baba, ben çok garip bir babayım, ben o lumu Kays’ımı arıyordum, onu buldum.
K.—Sen Kaysıyı ne yapican? urda yemi var, bide eftali, getireyim ben sana kaysı’yı isteme
Hal.H.—Hahahahah, çok ho , benim a lıyan gecelerime efendim canlılık getirdin, kalbime
ferrahlık getirdin…
k.—Beni maymun etme, ben Karagözüm yaaw!
Hal.h.—Efendim, öyle de il sen ho ederim,
K.—Beni bo mu edersin? Ben bo filan olmam, yaaw!
Hal.H.—Peki ben sana bir ey öylicem, sen unu cevaplarsan, ben seni çok çok memnun ederim.
K.—Hadi söyle bakıyım, al cevabını
Hal.H.—Hilâf-ı re’yim ile ey felek medâr ettin13?
K.—Ah hırkamı rehin verip farelere yem ettin, ben gül istersem mutfa ı tarımar ettin! Kömür
geçip duruyor görmedinmi mangalda? Göre göre bana sen yemeyide zehir ettin!
Hal.H.—Hahohohoho! Çok ho uma gitti, al bakyım u yüz altını!
K.—Ohohoh, gebelebe gebelebe, babacım sen buralarda durma gel bizim evde istiraat et!
Hal.H.—Eksik olma! Ben seni rahatsız etmek istemem.
K.—Aah sen gel yaaw! Neme lâzım! Sen gel yaaw! Acı kahvemiz bulunur birazdan tatlıda
getiririz sana!
Hal.H.—Oldu seni rahatsız etmesem geliyorum
K.—O hadi gel bakyım! Yahu!
K.H.—Hııııı?
K.—Bak misafirimiz var macunun babası geldi!
K.H.—Ne geldi?
K.—Senin bilmen lazım urda misafirimiz var sen urdan güzel bir kahve yap!
K.H.—Olur efendim!
K.—Bende öyle baboyla, efendim sohbet edeyim konı ıyım, olmazmı?
13
Hilâf-ı reyüm ile ey felek medâr etdün, bkz C. Kudret, ‘ Leyla ile Mecnun’, Karagöz cilt II, s. 677
14
K.H.—Olur efendim, ben imdi kahveyi yaparım
39:50 [Aslan sahneye çıkar]
Aslan—Aaaargh, aaarrgh, ooooo grrrrrrrrrrrrrrrrrrrr, üüüüüüüüü
K.—Yahu!
K.H.—Hıııııııh?
K.—Ne horlayıp duruyosun yaw?
K.H.—Ne horlaması?
K.—Baksana Horultundan mahalle aya a kalktı yaaw!
K.H.—Ayol ben horlamıyorum!
Aslan—Ggrrrrrrrrrrrrrrrr aaüüüüüüüüüü aüüüüüüüüüüü!
K.—Allah allaaaaah, ortalık aya a kalktı yaaw!Galiba deprem oluyor
K.H.—Eyvah öküzü kızdırdık, boynuzlarını sallıyor efendim14!
K.—Ne dünyası? Ah amaan amaaan aman aman aman! Burda kocaman bir açgözlü kedi gelmi !
Aslan.—Ggrrrrrr aüüüü grggrgrgrgrg
K.— ı t, kı t, pı t, pı t!
Aslan.—Grrrrrrr
K.—Ay kaçtı ı maçtı ı yok! Dur sen burda dur hele ben imdi gelirim
K.H.—Karagöz!!
Karaba [Karagözün köpe i Karaba havlamaya ba lar]—wuwuwuwuwu, wuwuuwuwuw!
K.—Hadi bakayım yedi in ekmeyi helal et, unu becer bakyım!
[Aslan Karaba a saldırır ve onu yaralar]
Karaba .—wuuwuwuwu, oohohohoh, üüüüüüüüh
[Karaba acıdan inler]
[Aslan gider]
K.—Ay Karaba acayip sesler cıkarttı!ne oldu böyle o lum hah? Eyvah bunun üstü ba ı kan, vah
Karaba vah vah vah az daha sen kediyi becermeden kedi seni becerdi! Gel o lum gel gel gel
gel, ben seni götürüyüm eve tedavi ediyim! Efendim sarıyım sarmalıyım. Bunca sene besledim
bi i e yaramadın bi kediyi beceremedin! Yahu buraya gel gel gel gel , allah allah allah!
42:00 H.—Efendim, ben imdi öyle bir çare dü ündüm efendim, acaba ben gitsem u mecnunu
u hasretlikten kurtarmak için Leylâ’nın ailesiyle görü sem acaba nasıl olur? Mecnun evladım,
Kays!
M.—Efendim Hacivat Çelebi?
H.—Efendim, nerelerdesin gel bakyım burya!
M.—Geldim Hacivat Çelebi!
H.—Efendim, ben imdi gidicem senin için Leyla kızımıza, ailesinden istiycem
M.—Eksik olmayın Hacivat Çelebi, çok minettar olurum efendim
H.—Ben imdi gidiyorum evladım! Sen merak etme!
[Hacivat Leylâ’nın evine do ru yürür]
14
Eskiden dünyanın bir öküz oldu unu sanarlardı insanlar, deprem olunca boynuzların sallandı ını dü ünürlerdi,
C.Kudret, cilt II, sayfa 682.
15
42:34 H.—Bana bakınız! Leyla hanımın babası! Bana Bakınız! Leyla hanımın babası!
Bacı Kalfa Ayol kapının önünde biri var, Hacivat Çelebi gelmi , ba ırıp duruyor!
Leylanın Babası—Açın kapıyı, alın içeri!
H.—Efendim hayırlı bir haber için geldim!
L.B.—Açın kapıyı!
L.A.—Çıngır mıngır hazırlop!
H.—Efendim rahatsız etmiyorum ya?
L.B.—Buyrun Hacivat Çelebi, ne istiyorsunuz?
H.—Efendim uzun sözün kısası, ben buraya hayırlı bir i için geldim
L.B.—Neymi Hacivat Çelebi? Hanım!
L.A.—Efendim?
L.B.—Gel bak, Hacivat Çelebi gelmi .
L.A.—Efendim buyrun Hacivat Çelebi, kahvemi isterseniz? Nargilemi? Tatlımı?
H.—Efendim hiç bir eye zahmet etmeyin efendim, ben burya efendim, bir aile adına kızınızı
allahın emriyle istemeye geldim!
L.B.—Kimmi bakıyım bu aile Hacivat Çelebi?
L.A.—Kimmi bu aile?
H.—Efendim vaktiyle sizin kabilenizin reisi olan efendim Halepli Ha im bey’le o lu Kays
adına!
L.B.—Neee?! Ne diyorsun Hacivat Çelebi? Aklınımı oynattın? Vaktiyle onlar benim topluma
gelip benim kızımı istemi lerdi, ben böyle bir deli o lana kızımı vermem! E er bunun için
geldiysen defol dı arı!
H.—Ama efendim? Elciye zeval olmaz isteyenin bir yüzü vermeyenin iki yüzü karadır!
L.B.—Ben böyle eyler istemiyorum Hacivat Çelebi! Çabuk defolun gidin!
H.—Aman efendim ne ba ırıyorsunuz? Ben tanrı misafiriyim!
L.B.-Bana bak Seymen Ba ı!
S.B.—Buyrun efendim?
L.B.—Bu adamı atın dı arı!
44:06 H.—Aman efendim, durun efendim, ben giderim giderim ne atıyosun? Aah aaaah evladım
aah!
M.—Ne oldu Hacivat Çelebi? Çok üzgünsün bir eymi var?
H.—Efendim, sizin yüzünüzden as daha kellemden olucaktım, gittim Leyla hanımefendiyi sizin
için istedim, ama maalesef ailesi razı gelmiyor…
M.—Ooof desene Hacivat Çelebi, bana yine da lar ta lar mekân oldu. Bende alır ba ımı giderim
H.—Efendim durun, her eyin bir çaresi var, siz gelin öyle istiraat edin bizim evde ben bir çare
dü ünüyüm olmazmı?
M.—Eksik olmayın Hacivat Çelebi, sizede çok zahmet ediyorum..
H.—Buyrun efendim, buyrun, bana bakın yahu!
H.H.—Hııııh?
H.—Efendim misafir geldi! Kays geldi Kays!
H.H.—Efendim buyursunlar!
H.—Buyrun evladım buyrun
M.—Efendim sizleri çok rahatsız ediyoruz
H.H.—Esta furullah efendim, buyrun efendim, buyrun, buyrun efendim öyle istirahat ediniz…
M.—Efendim çok rahatsız ediyorum sizleri
H.—Ah aah bende gideyim efendim bunu yaptı yapıcak Karagözüm Cazu ninesi yapar ben
gideyim efendim. Karagözle görü eyim Karagöz, Karagöz, Karagöz, Karagöz, Karagöz!
16
45:28 K.—Ne var Hacivat? Ne ba ırıyorsun yahu?
H.—Efendim senden bir ricam var.
K.—Ne var Hacivat?
H.—Efendim senin Câzû ninen nerde?
K.—Tavanarasında bo kesede akçe sayıyor.
H.—Efendim onu bana gönder, al bakyım u iki altını.
K.—Ooh cebellebe cebellebe!
H.—Efendim onu bana gönder!
K.—Bak bana iki altına yerinden kalkmaz.
H.—Neden?
K.—Sekiz altın verirsen havada uçar!
H.—Hadi bakyım Karagözüm, Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olma! Ça ır bakyım
bana Câzû Nineyi!
K.—Olur Hacivat, sen merak etme, ben imdi ça ırırım, Câzû nine Câzû nine!
46:06 Câzû Nine—Ne var evladım?
K.—Seni Hacivat ça ırıyor!
CN.—Abe evladım, ben imdi gidiyorum alıveriyim ben ejderden a sılarımı, çanak çömlek
çatlasın!
[Câzû Nine uçarak gelir Hacivatın yanına]
Câzû Nine—Abe beni ça ırmısın Haceyvad Çelebi?
H.—Evet efendim sizi ça ırdım.
CN.—Bir eymi var Hacivat?
H.—Efendim u arka konakta görmü oldu unuz sırmacızâdenin evinde benim yerle tirdi im bir
aile var.
CN.—Evet Hacivat Çelebi?
H.—Efendim bunun kızı vardı Leyla
CN.—Evet
H.—Bunu sevdi i bir çocuk vardır Kays diye oda bizim evde,
CN.—Evet Hacivat Çelebi
H.—Efendim siz gidin allahın emriyle peygamberin kabriyle bu efendim Leylayı, Kaysa isteyin!
CN.—Abe bunlar ufak eyler Hacivat Çelebi!
H.—Al bakyım Câzû nine u paraları.
CN.—Abe bunları ne veriyorsun, ne luzüm var Hacivat Çelebi?
H.—Efendim e er vermezlerse sen i ini bilirsin!
CN.—Abe ben onlara bir endam bulurum savururum bir endam savururum sen hiç merak etme
Hacivat Çelebi!
H.—Oldu hadi allah yolunu açık etsin Câzû nine
CN.—Oldu sen hiiç merak etme Hacivat Çelebi.
H.—Efendim bende urda bekleyim sizi
CN.—Ben imdi giderim Hacivat Çelebi
47:38 [Câzû nine Leylanın kona ına gider]
CN.—Abe açın tanrı misafiri geldi!
L.—Babacım, kapının önünde bir ihtiyar kadın gelmi , tanrı misafiriymi
L.B.—Açın kapıyı çabuk gelsin!
17
CN.—A ka yârân muhabbet-i cânân bende gittim yâr a kına ya heey! Hoppudur hoppu
ayakkabımın gugu!
K.—Ooh bizim Câzû nine efendim içeri girdi bende imdi efendim, Câzû nineyi merasimle
kar ıladılar. Ne yapıycak bakalım?
H.—Ah bizim Câzû nine in allah muaffak olur
L.B.—Neyi istiyorsun bakalım banu?
CN.—Abe ne istiycem, e er kızımızı Kayse vermezsen kızın kara toprakların olucak
L.B.—Neler diyorsun sen Câzû? Ancak üç artı yerine getirirse Kaysa kızımı veririm!
CN.—Nasıl artlarmı unlar abe?
L.B.—Ancak birincisi da lar ta lar ba ında gezdi i di i ahu’yu yakalayıp getirirse, da lar ta lar
ba ında asi vah i aslanı getirirse, üçüncüsü Kûh-i Kaf’taki15 ejderhayı öldürüp ayaklarımın
dibine getirirse kızımın olur!
CN.—Abe ben gider söylerim
H.—Aman efendim, bunlar olucak eyler de il, bunlar olucak eyler de il! Eyvahlar olsun
eyvahlar olsun, efendim…
CN.—Abe Hacivat Çelebi duydunmu?
H.—Duydum, efendim duydum!
CN.—I te benden bukadar, gayret dayıya kaldı…
H.—Ah efendim, bunlar olucak eyler de il! Ben gidiyim efendim. imdi bunları efendim
Kays’a haber vereyim evladım Kays!
M.— öyle Hacivat Çelebi!
H.—Efendim üç art yerine getirisen Leyla’yı sana vericek!
M.—Nedir Hacivat Çelebi?
H.—Efendim birincisi da lar ta lar ba ında gezmi oldu u ahu’yu yakalayıp getireceksin
M.—Evet?
H.—Ikincisi efendim aslanı yakalayıp getireceksin efendim en zoruda Kûh-i Kaf’taki yedi ba lı
ejderhayı efendim her bir ba ını kesip getirirsen kızı sana vericek
M.—Oooh Hacivat Çelebi eksik olma imdi bana keskin uçlu bir hançer lâzım
H.—Efendim benim arkada ım Karagöz vardır, gidelim!
K.—Ben hepsini duydum Hacı cav cav, benim evde bir kurban bıça ı var onu mecnuna veririm.
O e er o kurban bıça ıyla bu i leri yaparsa ben a ık oldu unu bileyimde yapsın…
H.—Ah Karagözüm hiç kurban bıça ıyla olurmu?
K.—Eeh gelsin bizim eve ben hal ederim, kurban bıça ını veririm mecnun bu i leri hal eder.
H.—Peki Karagözüm ben mecnuna söylerim
M.—Ah eksik olmasın, efendim Karagöz baba bana bu kurban bıça ını verdi, e er benim i im
olursa bununlada olur ben imdi gidiyorum
50:38 [Mecnun arkı ile perdeye gelir]
[ arki Hüzzam16]
17
yine yolu göründü sevda eline gönlüme u da lar dar diye diye bir nazlı âhûnun dü tüm yoluna
varayım gideyim yarın eline
Ahu—Ah yi idim canım yi idim e er beni oldürmek istiyorsan hemen öldür!
M.—Nazlı Ahu sevdi ime kavu mak için seni tutsak edicem öldürmicem razımısın?
Ahu—Razıyım yi idim
15
Kuh-i Kaf, Kaf da ın di er adıdır, bkz: C.Kudret, s. 685
Kaynaklarda bulanamadı, bkz: C. Kudret, s. 678
17
ölçek: 11 (6+5). Besteci ve güfte sahibi bilinmiyor, bkz: C. Kudret, s. 678
16
18
M.—Gel öyleyse seni götürüyorum!
Ahu—Olur yi idim, hihihihihihihi.
M.—Efendim alınız istedi iniz ahu’yu getirdim
SB.—Ah mori karda ım Ahu’yu cetirmi tir
L.B.—Ooh ooh ooh, aferim! Bu Ahunun kılına hata gelmesin bunu arka bahçeye koyun efendim.
SB.—Ba üstüne efendim!
51:55 [Mecnun arkı söyleyerek tekrar da lara gider]
Ak am oldu yinede bastı kareler yer aman ah gitme yavrum senide aslan fareler of aman aman
fareler aman
Aslan—Ggrrrrrrrrrrrrr grrrrrrrrrrrrrrr, hey yi it mecnun niçin geldi ini biliyorum elindeki bıça a
bakılırsa bundan sonra dostlu umuz bozulucak…
M.—Ey ormanlar kralı aslan! Sevdi ime kavu mak için seni götürmem lazım razımısın?
Aslan—Razıyım, razıyım! Ama önce benimle dövü men lazım!
M.—Seni öldürmiye kıyamam
Aslan—Öyleyse, ya Allah!
[Aslan Mecnuna saldırır, mecnun onu yaralar]
M.—Ah yi it ormanlar kralı, seni yaralamak istemezdim ama sevdi ime kavu mak için ba ka
çarem yok, gel omuzuma…
[Aslan acıdan inler]
M.—Efendim alınız aslanıda getirdim!
SB.—A morey karde im aslanıda cetirmi tir!
L.B.—Alın içeri aslanın kılına hata gelmesin! Simdi efendime söyliyim aslanı güzel güzel kafese
koyun tedavi edin.
53:35 [Mecnun arkı söyleyerek tekrar da lara gider]
Kara ola da ı açtım geldim a k u runa dü tüm, geldim ben yare ula tım geldim, ben gönlümü
aldırdım
M.—Ooof çok yoruldum çok yorgun dü tüm. urda biraz istiraat edeyim!
54:13 [Yedi Ba lı Ejderha büyük velvele ile gelir]
Yedi Ba lı Ejderha—Gggrrrrrr, hüüüüüüüüüüüüüüüü, gggrrrrrrrrrrrrrrrrr
M.—Ah ne görüyorum? Yedi Ba lı canavar kar ımda!
Yedi Ba lı Ejderha—Bana bak yi it mecnun! Ben aslanla Ahu’ya benzemem! imdiye kadar bir
sürü havva kızlarının kanına girdim, ama ilk defa bir adem o lu kar ıma geliyor!
M.—Bende mecburum seni öldürmeye sevdi ime kavu mak için!Azzad buzzad cennet kapısında
beni gözet ya Allah!
[Mecnun Yedi Ba lı Ejderha’ya saldırır]
19
Yedi Ba lı Ejderha—mmmmmmmmmmm aaaaaah aaaah aaah aaaah
M.—Ya Allah!
[Mecnun Ejderhanın yedi kafasını keser]
M.—Çok ükür Yedi Ba lı Ejderha’yı da öldürdüm allahın rızasına inaniyorum, hadi bakalım
senide götürelim sevdi imin kapısının önüne koyalım gel bakalım burya
[Mecnun Yedi Ba lı Ejderha’yı omuzuna koyar]
SB.—Ah mori karde im efendim, Yedi Ba lı Ejderha’da getirmi tir!
L.B.—Eeh demekki bu yi it sözünde duruyor, bende kızımı ona veriyorum! Hadi bakalım bunlar
bir araya gelsinler mutlu olsunlar.
M.—Oof ükürler olsun Leylâm!
L.—Ah aaah!18Kaysım çok ükür galiba yâr acıdı nâle efganımıza
Ki ayak bastı bu gün kubbe-i ahzanımıza
Ansızın gözya ı ya murları imdada gelip yeti ti
Bitti bir gül dalı taptaze gülistanımıza
M.—Çok ükür ki, kavu tuk erdik muradımıza
Müjdeler iletelim, gidip babalarımıza, hadi sevgilim gidelim!
L.—Gidelim Kaysım!
K.—Ooh ooh! Leyla ile Mecnun birbirine kavu tu bende u Kara Çalıyı kaldırıyım bakyım. Ooh
oh oh oh oh ben unu urdan kaldırıyım bakyım dur dur dur dur dur hele gel gel gel gel gel gel
bakyım gel gel gel hop hop ben bunu eve götür güzel yakarım dur dur dur dur dur.
[Karagöz Kara Çalıyı keser]
K.H.—Yahu! Bunu ne getirdin böyle bu efendim, u ursuz eyi?
K.—U ursuz mu ursuz i te yarıyor bu yaw allah allah allah allah
[Zebani gelir Güla acını koyar]
K.—Leyla ile Mecnun neredeler? Gelsinler bakyım Leyla ile Mecnun! Leyla ile Mecnun artık
bundan sonra bahtıyar olcak hiç bir zaman birbirlerinden ayrılmıycaklar ben çekiliyim kö emede
seyredeyim bunlar gelsinler bakyım!
L.—Ah Mecnunum, Kaysım nerdesin?
M.—Geliyorum Leylam geliyorum!
L.—Aah çok ükür artık Kara Çalı aramızdan kalktı, bundan sonra kıyamete dek a kımıza kimse
mani olamıycak!
M.—Allah ne kadar hasret çeken sevdalar varsa bibirlerine kavu tursun hadi gidelim dü ün
hazırlıklarına ba lıyalım
L.—Hadi gidelim!
18
Leyla ve Mecnun’daki Leyla dilinden söylenmi bir gazelin ilk iki beytinin bozulmu biçimidir. Aslı ve günümüz
diline aktarılı ı için bkz: C. Kudret s. 689
20
Son
H.—Efendim ma allah ma allah, efendime söyliyim artık Leyla ile Mecnun birbirlerine kavu tu
bende gidim Karagöze kavu yum. Karagöz Karagöz Karagöz Karagöz!
K.—Ne var Hacivat?
H.—Efendim ma allah, efendime Leyla ile Mecnun birbirine kavu tu aileleri dü ün yaptılar
efendim imdi onların erefine ne yapıcaksın?
K.— imdi onların erefine burda güzel bir bahariye çifte tellisi oynatıcam, Pembe Kızı ça ırıp
H.—Peki ben gidiyim Pembe Kızı ça ırıyım ben gidiyim Pembe Kızı ça ırıyım
PK.—Efendim!
H.—Gel bakıyım urda bize güzel bir bahıya çifte tellisi oyna!
PK.—Peki efendim geliyorum
K.—Hadi bizde seyredelim Hacivat kö elerimize gidelim bakalım gelsin Pembe Kız!
[Pembe Kız dans eder ve bir çifte telli çalar]
K.—Ooh yallah!
H.—Eeh Pembe Kızda geldi, efendime söyliyim, oynadı Karagöz!
K.—Söyle Hacivat?
H.—Eeh Karagözüm nedir bu i ler?
K.—Kafana kur un geyiklerle kesi ler!
H.—Ho olsun külhanı, yıktın perdeyi eyledin viran varayım sahibine haber vereyim heman!
K.—19Her ne kadar sürcü-i lisan ettiysek af olaa, günlerinizin hanelerenizin ne eyle dola, sevgili
seyirciler oyunumuz erdi sona, ne kadar kusurumuz varsa af olaa, allaha ısmarladık sa olun
varolun, efendim!
19
Karagöz oyunu herzaman Karagöz tarafından bitirilir.
21
Kaynaklar
Ünver Oral, Karagöz Oyunları, Istanbul, 2002
‘Karagöz Özel Sayısı’, Türk Folklor Ara tırmaları Yıllı ı, stanbul Haziran 1959, Sayı 119, s:
1935-1936.
F.Devellio lu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 2005
Ülkü Ku çu, Atasözleri ve deyimler, Istanbul 2002
C. Kudret, Karagöz deel II, Istanbul
Hayrettin Ivgin ve Metin Özlen, Eski ve Yeni Karagöz oyun metinleri, 1996
http://www.karagoz.net
Etem Ruhi Üngör, Türk Musikisi Güftler Antolojisi, Deel I, istanbul, 1981, p. 494
Hans Wehr, Dictionary of Modern Written Arabic, Librairie di Liban, 1974
Güne , Groot Woordenboek Turks- Nederlands,Nederlands-Turks, Oss, 1994
22