Kullanılışı - WebSitem

12.03.2013
FARMAKOGNOZİ-II
FARMASÖTİK SABİT YAĞLAR VE
HAYVANSAL YAĞLAR
Prof. Dr. Nurgün KÜÇÜKBOYACI
Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Farmakognozi Anabilim Dalı
Amygdalae oleum
• “Almond oil” “Badem yağı”
• Prunus dulcis var. dulcis veya
P. dulcis var. amara (Rosaceae) veya bu iki
varyetenin tohumlarının soğukta sıkılmasıyla elde
edilir.
• Badem yağı, başlıca kültürü yapılan Akdeniz
ülkelerinde (İtalya, Fransa, İspanya ve Kuzey
Afrika) elde edilir.
• İki varyete arasındaki tek fark var. amara’nın
siyanogenetik heterozit olan amigdalin taşımasıdır.
Amygdalae oleum
• Tohumlar % 40-55 sabit yağ taşır.
• Rafine edilmiş yağ başlıca; oleik asit (% 62-86),
linoleik (% 20-30), palmitik (% 4-9)
• Amygdalae oleum raffinatum (Almond oil,
refined) (EP)
• Amydalae oleum virginale (Almond oil, virgin)
(EP)
• Başlıca kozmetoloji ve dermatolojide kullanılır.
• Yağlı enjektabl preparatlarda taşıyıcı olarak
kullanılır.
1
12.03.2013
Bileşimi
Arachidis oleum
•
•
•
•
•
•
•
•
“Arachis oil, Peanut oil”
“Yer fıstığı yağı”
Arachis hypogaea (Fabaceae)
Güney Amerika, Çin, Hindistan, Avustralya ve Batı
Afrika’da kültürü yapılmaktadır.
Çeşitli genotipleri olması nedeniyle yağ asiti
miktarları farklılık gösterir.
Tohumlar soğukta preslenir.
Zeytinyağına benzer özelliklerdedir.
Diğer yağların içerisine katıştırma amaçlı katılan en
uygun yağdır. (örn. Olive oil)
Kullanılışı
• Dünyada en çok tüketilen yağlardan birisidir.
• Kontrollü salım yapan i.m. enjektabl
preparatlarda çözücü
• Topikal preparatlarda vehikül
• Hormon ve vitaminler için çözücü
• Beslenme ürünlerinde emülsiyon haz.da
• Liniment, merhem sıvağı, enemalarda
• Kulak damlalarında
• Gıda endüstrisinde (margarin, yemeklik yağ)
kullanılır.
•
•
•
•
•
•
Tohumlar; % 40-50 sabit yağ taşır;
% 50-65 oleik asit
% 18-30 linoleik asit
% 8-10 palmitik asit
Stearik asit, araşidik asit
Arachidis oleum raffinatum (Arachis oil,
refined) (EP)
• Arachidis oleum hydrogenatum (Arachis oil,
hydrogenated) (EP)
Coconut oil
• “Hindistan cevizi yağı”
• Cocos nucifera (Palmae)
• Meyva lifli bir mezokarpı, sert bir
endokarpı olan bir drupadır.
• Tohumun endospermasının katı kısmının
kurutularak sıkılması ile “coconut oil”
elde edilir.
• Coconut oil refined (EP)
• Yarı katı bir yağdır, 24 ᵒC civarında erir.
2
12.03.2013
Coconut oil
• Bileşiminin büyük kısmını doymamış
yağ asitleri (% 90) oluşturur; başlıca laurik ve
miristik asit.
• Daha az miktarlarda kaproik, kaprilik, oleik,
palmitik ve stearik asitler taşır.
• Özellikle, yüksek oranda orta zincirli yağ
asitlerini taşıdığı için GIS den kolaylıkla absorbe
olur. Bu nedenle yağ absorbsiyon problemleri
bulunan hastaların diyetinde kullanılır.
Palm kernel oil
• Elaeis guineensis (Palmae)’in
kurutulmuş tohumlarının
endospermasından elde edilir.
• Medium-chain triglycerides
(EP)hazırlanmasında kullanılır.
• Kaprilik (% 50-80), kaprik (% 2050), kaprilik, laurik, miristik asit
• Erime noktası 31-36 ᵒC’dır.
• Suppozituvar haz. baz olarak kul.
Coconut oil
Fraksiyonlanmış coconut oil:
• C. nucifera’nın fraksiyonlanmış ve
saflaştırılmış endosperma yağıdır.
• Kısa ve orta zincirli yağ asitlerini taşır (oktanoik,
dekanoik asit vb.)
• Düşük vizkozitesini katılaşma noktası (0 ᵒC
civarında) yakınlarına kadar sürdürür. Bundan
dolayı; Oral kullanılan bazı ilaçlarda nonaköz
ortam oluşturmak için kullanılır.
• Medium-chain triglycerides (EP)
Palm oil
• Elaeis guineensis (Palmae)
meyvelerinin mezokarpının
sıkılmasıyla hazırlanır.
• Başlıca palmitik ve oleik asit
taşır.
• Erime noktası 30 ᵒC’dır.
• Margarin haz ve sabun
sanayinde kullanılır.
3
12.03.2013
Gossypii oleum
• “Cotton seed oil”
• “Pamuk tohumu yağı”
• Çeşitli Gossypium (Malvaceae) türlerinin
tohumlarından sıkma ile elde edilir.
• Tohum testaları ayrıldıktan sonra iç kısmı sıcakta
preslenir.
• Rafine edilerek kullanılır.
• Yarı kuru bir yağdır. (havadan oksijen absorbe
özelliğine göre)
• Hidrojene yağ offisinaldir.
Kullanılışı
• i.m. enjeksiyonlarda çözücü
• Beslenme ürünlerinde i.v. emülsiyonların
hazırlanmasında
• Gossipol, i.v. emülsiyonların verilmesi
sırasında hafif bradikardi, kan basıncında
düşmeye neden olabilir
• Gıda san. Yemeklik yağ olarak, margarin
haz.da
Bileşimi
•
•
•
•
•
•
•
Tohumlar % 15 sabit yağ taşır
% 45 linoleik asit
% 30 oleik asit
% 20 palmitik asit
% 3 miristik asit
% 1 stearik asit, % 1 araşidik asit
GOSSİPOL toksik özellikte polifenolik bir
bileşik
Lini oleum
• “Linseed oil” “Bezir yağı”
• Linum usitatissimum (Linaceae)
tohumlarından sıcakta sıkma ile
elde edilir.
• Tohumlar % 30-40 sabit yağ;
– % 36-50 α-linolenik asit
– % 23-24 linoleik asit
– % 101-8 oleik asit
– % 5-11 doymamış y.a. (miristik, stearik, palmitik a.)
• Hava ile temasta oksijen absoblayarak kurur ve
yüzeyde ince bir film meydana getirir.
• Boya sanayinde kullanılır.
4
12.03.2013
Lini oleum
• Linseed oil, virgin (EP)
• Liniment hazırlanmasında
kullanılır.
• Hidrolize linseed oil;
antibiyotiklere dirençli
Staphyllococcus aureus
suşlarına karşı etkili
olduğundan topikal
preparatlarda antibakteriyel
etkisinden dolayı kullanılır.
Bileşimi
• Farklı kaynaklardan elde edilen yağların kompozisyonu
farklıdır.
• Meyveler % 15 sabit yağ taşır;
– % 65-75 oleik asit
– % 9-15 linoleik asit
– % 10-15 palmitik ve stearik asit
•
•
•
•
•
•
Kolagog ve laksatif etkileri vardır.
Haricen emoliyandır.
Parenteral preparatlarda çözücü, taşıyıcı
Liniment, pomat, flaster ve sabun yapımında
Topik olarak ekzema ve psöriazis’te yumuşatıcı
Gıda endüstrisinde yemeklik yağ olarak kullanılır.
Olivae oleum
• “Olive oil” “Zeytin yağı”
• Olea europae (Oleaceae)
• Akdeniz ülkelerinde ve güney-batı Amerika ve
diğer subtropik ülkelerde kültürü yapılmaktadır.
• Olgun meyvelerden sıkma ile elde
edilmektedir.
• Kalan kısım “pirina” adını alır.
• Olivae oleum raffinatum (EP)
• Olivae oleum virginale (EP)
Brassicae oleum
• “Rapeseed oil” “Canola oil”
• Brassica napus ve B. campestris
(Brassicaceae) tohumlarından
ekstraksiyon veya mekanik ekspresyon
ile yağ elde edilir (% 40).
• Bileşiminde; oleik (% 61), linoleik (%
21), α-linolenik (% 11), eruzik (% 0.2-2)
asit, doymuş y.a. (% 7).
• Normal olarak tohumlardan e.e. yağ %
20-40 kadar eruzik asit içerir.
5
12.03.2013
Brassicae oleum
• Hayvan deneyleri eruzik asit’in
miyokardial toksisitesi old. göstermiştir.
• Eruzik asit miktarının yemeklik yağlarda
%2’den fazla olması istenmez.
• Bundan dolayı genetik olarak modifiye
edilmiş varyetelerinden yağ hazırlanır.
• Biyodizel hazırlanmasında kullanılır.
Bileşimi
•
•
•
•
•
•
Tohumlar % 50 yağ taşır.
Rafine edilmiş susam yağı:
% 43 oleik asit, % 43 linoleik asit
% 9 palmitik asit, % 4 stearik asit
% 0.8 araşidik asit
Çok az miktarlarda;
% 1 lignan yapısında Sesamin ve Sesamolin ve
hidroliz ürünü fenolik bileşik SESAMOL
Sesami oleum
• “Sesame oil, gingelly oil, teel oil”
• “Susam yağı”
• Sesamum indicum (Pedaliaceae)
tohumlarından sıkma veya
ekstraksiyon ile elde edilir.
• Hindistan, Çin, Japonya ve birçok
tropikal ülkede kültürü yapılmaktadır.
• Sesami oleum raffinatum (EP)
Bileşimi
• Sesamol Baudouin testi ile tespit edilir.
• Susam yağı üzerine % 1 sakkaroz içeren kons. HCl
ilave edilerek çalkalandığında pembe renk
(sesamol hidroksimetil furfural) oluşur.
• Diğer yağlar içerisinde susam yağının tespitine
imkan sağlar.
6
12.03.2013
Kullanılışı
•
•
•
•
•
Oral ve rektal kapsüllerde
Oftalmik preparatlarda
Süspansiyon ve emülsiyon formülasyonlarında
Liniment, merhem sıvağı ve yakı sıvağı olarak
Özellikle kontrollü salım yapan i.m. preparatlarda
çözücü (Steroitler: estradiol valerat,
hidroksiprogesteron kaproat, testosteron enantat,
nandrolon dekanoat ve diğer yağda çözünen ilaç
hammaddeleri için- flufenazin dekanoat ve enantat
esterleri gibi)
• Subkütan enjektabl preparatlarda çözücü
Kullanılışı
• Rafine edilmiş soya yağı;
• Parenteral beslenme ürünlerinde yağ kaynağı
olarak, emülsiyonların hazırlanmasında
• Oral ve i.v. preparatların hazırlanmasında taşıyıcı
olarak
• Vitaminler, suda çözünürlüğü zayıf olan
steroitler, diazepam, fluorokarbonların
emülsiyonlarının hz.
• Lipozomların formülasyonlarında
Sojae oleum
• “Soya oil” “soya yağı”
• Glycine soja ve G. max (Fabaceae)
tohumlarından elde edilir.
• Vatanı Doğu Asya
• Bugün ABD, Güney Amerika ve Hindistan’da
kültürü yapılmaktadır.
• Tohumlar % 20 sabit yağ taşır
• Başlıca linoleik (% 50), oleik (% 30), linolenik
(% 7) ve doymuş y.a. (% 14)
Kullanılışı
• Önemli bir protein kaynağıdır. Posa % 45-65
protein taşır.
• Tohumlardan yağ e.e. sonra kalan kısımdan
lesitin e.e. yararlanılır.
• Lesitin lipit ve kolesterol metabolizmasını
ayarlar.
• Tohumlardaki stigmasterol’den steroidal
hormonların yarı sentezinde yararlanılır.
• Ülkemizde Marmara ve Doğu Karadeniz’de
kültürü yapılır.
7
12.03.2013
Cacao oleum
Helianthi oleum
• “Sunflower oil”
• “Ayçiçek yağı”
• Helianthus annuus (Compositae) tohumlardan
e.e.
• Başlıca: linoleik (% 48-74), oleik (% 10-14)
• Enjektabl preparatlarda taşıyıcı
• Beslenme desteği
• Kozmetikte
•
•
•
•
“Cocoa butter”
“Theobroma oil”
“Kakao yağı”
Theobroma cacao
(Sterculiaceae)
• Vatanı Meksika, Güney ve Orta
Amerika’da tropikal
ormanlarda kültürü yapılır.
• 4-6 m, küçük ağaçlar
Cacao oleum
Theobroma cacao
• Elips şeklindeki 20-25 cm
boyundaki meyvalarda 40-50
tohum bulunur.
• Olgunlaşmış taze tohumlar 10 gün
fermentasyona bırakılır.
• Fermentasyon sırasında tohumlar kahverengi
renge döner ve aroması değişir
• Testa kavrulduktan sonra ayrılır, tohumun kalanı
(embriyonun kotiledonu) preslenir, kakao yağını
verir. Tohumlar % 45-53 yağ taşır.
• Bileşimi; % 37 oleik asit
% 34 stearik asit
% 26 palmitik asit
% 2 linoleik asit gliseritleri
8
12.03.2013
Kullanılışı
• Kakao yağı oda sıcaklığında katıdır, 30-35 °C
de erir
• Suppozituvar sıvağı
• Kozmetik (güneş yağları) ve gıda
endüstrisinde
• Stearik asit eldesinde yararlanılır. Stearik
asit Mg tuzu tabletlerde kaydırıcı olarak
kullanılır.
Bileşimi
•
•
•
•
•
•
•
Tohumlar % 50 sabit yağ;
% 50 linoleik asit
% 37 oleik asit
% 10 palmitik asit
% 3 stearik asit
% 0.4 araşidik asit,
% 0.2 lignoserik asit
Maydis oleum
•
•
•
•
•
•
“Maize oil, Corn oil”
“Mısır özü yağı”
Zea mays (Poaceae)
Ülkemizde geniş alanda kültürü yapılır
Embriyo tohumdan ayrılır ve soğukta sıkılır
Yağ rafine edilerek kullanılır
Kullanılışı
• i.m. enjektabl preparatlarda çözücü
• Topikal preparatlarda vehikül
• Oral besleme ürünlerinde % 67’ye
kadar mısır özü yağı taşıyan
emülsiyonlar hazırlanır
• Gıda end.
9
12.03.2013
Ricini oleum
• “Castor oil” “Hint yağı”
• Ricinus communis (Euphorbiaceae)
• Ilıman iklimlerde tek yıllık , tropiklerde çok yıllık,
15 m ye kadar boylanabilen bir bitki
• Vatanı Hindistan
• Tüm tropik ve subtropik ülkelerde yetiştirilmekte
• Başlıca Afrika, G. Amerika, D. Asya ve Akdeniz
ülkelerinde
Ricini oleum
• Tohumun sert testası preslerde kırılır, ardından
endosperma ve embriyo ayrılarak, endosperma
soğukta sıkılır.
• Tohumlar % 45-55 sabit yağ, % 20 protit (risin)
• Yağın içerisinden su buharı geçirilerek toksik olan
proteinler (risin) denature edilir
• Rafine edilerek kullanılır (risin taşımaz)
• Ricini oleum virginale (EP)
• Ricini oleum raffinatum (EP)
• Ricini oleum hydrogenatum (EP)
Ricini semen
• Meyve 3 loblu bir kapsül,
her lobda 1 tohum
• Tohumlar elipsoid, testası
sert ve üzeri renkli
Bileşimi
• Tohumlar; % 45-55 yağ….% 75 trisinolein
• Trisinolein duedonumda lipaz ile hidrolize olarak
pürgatif etkili serbest risinoleik asit ve izomerlerine
dönüşür. % 85-90 risinoleik asit (12-OH oleik asit)
• % 3-7 linoleik asit, % 2-5 oleik asit, % 1-3 stearik
asit, % 0.5-2 palmitik asit, az miktarda linoleik ve
gadoleik asit
10
12.03.2013
Kullanılışı
• Risinoleik asitten dolayı pürgatif etkilidir; Ameliyet
öncesi, çeşitli radyografik incelemeler öncesinde
kullanılır.
• Undesilenik asit kaynağıdır. Risinoleik asit piroliz ile
undesilenik asit’i verir.
• Undesilenik asit, polimer kimyasının başlangıç
maddesidir. Plastik hammaddesidir.
• Antifungal etkisinden dolayı kozmetolojide kullanılır.
• Hint yağı sülfürik asit ile sülfonlanmış yağ (Türk
Kırmızısı yağı) verir, yüzey etken madde olarak
kullanılmıştır. Bugün elde edilmez.
Kullanılışı
• Sert ve yüksek erime noktasına sahip olan tipleri
oral ve topikal farmasötik formülasyonlarda
kullanılır
• Topikal form.da krem ve emülsiyonların katılığını
sağlamak için
• Oral form.da sürekli salım yapan prep.larda ve
kapsüllerin haz.da
• Katı matriks veya kaplama materyali olarak
• Tablet ve gıdalarda lubrikant
• Kozmetikte
Hidrojenize hint yağı
• Hydrogenated castor oil (EP)
• Hint yağının bir katalizör yardımıyla hidrojenize
edilmesiyle hazırlanır.
• İlaç yardımcı maddesi olarak kullanılır.
• Başlıca 12-hidroksistearik asit triglisertlerini
taşır.
• E.n. 83-88 °C dir.
• Pratik olarak suda çözünmez.
• 150 °C sıcaklığa kadar stabil kalabilir.
• Değişik tipleri var.
Hidrojenize hint yağı-polietilen türevleri
• Polyoxyl castor oil (EP)
• Hydrogenated polyoxyl castor oil (EP)
• Hint yağının etilen oksit ile reaksiyona
sokulması ile hazırlanır
Cremophor EL
1 mol HHY + 35-40 mol
etilenoksit
Cremophor RH 40
1 mol HHY + 40-45 mol
etilenoksit
Cremophor RH 60
1 mol HHY + 60 mol
etilenoksit
11
12.03.2013
Cremophor
Cremophor
• Sentetik noniyonik surfaktan (yüzey
etken madde)
• Sulu sistemlerde nonpolar bileşiklerin
emülsiyonlarını stabilize etmek
amacıyla kullanılır
• Çözünürlük artırıcı
• Dispersiyon yapıcı
Germ oil
• “Buğday ruşeym yağı”
• Triticum aestivum (Poaceae) embriyosunun
soğukta sıkılmasıyla e.e.
• Bşlıca; linoleik (% 52-59), palmitik (% 14-19),
oleik (% 12-23), linolenik ( % 3-10), eikosanoik ve
stearik asit.
• Besin katkı maddesi olarak
• Kozmetolojide
• Mikonazol (antifungal)
• Paklitaksel (antikanser)
• Aci-Jel (asetik asit /oksikinolin/risinoleik asit vaginal)
• Siklosporin enjeksiyonu
• Nelfinavir mesilat (AntiHIV)
• Propofol (iv. Anestezik ajan, orijinal olarak
Cremophor denenmiş, şimdi bir lipit emulsiyon
içerisinde uyg.)
• Diazepam inj. (lipit emulsiyon içerisinde)
• Vitamin K enj.
• Ixabepilone (antikanser)
γ-Linolenik (GLA) Asit Taşıyan Yağlar
• Vücut için gerekli n-6 PUFA
• Karaciğerde, yağ asitlerinin eikozanoitlerin
temel prekürsörü olan AA’e metabolizasyonu
sırasında, LA’den Δ6 desaturaz enziminin
aktivasyonu ile oluşan ilk metabolittir.
GLA (C18: 3 n-6)
12
12.03.2013
γ-Linolenik (GLA) Asit Taşıyan Yağlar
• Δ6 desaturaz enzimi herediter olarak eksik
olabilir veya çeşitli durumlarda (yaşlılık,
diyabet, yüksek alkol tüketimi, yetersiz
beslenme, stres, yüksek kolesterol seviyesi,
viral enfeksiyonlar) eksikliği görülebilir.
• Bu durumlarda GLA desteği gereklidir.
•
γ-Linolenik (GLA) Asit Taşıyan Yağlar
• GLA desteğinin atopik ekzemanın
semptomlarını ve sıklığını azalttığı
gösterilmiştir.
• GLA bakımından zengin bitkisel yağlar
borage tohum yağı (Borago officinalis),
evening primrose yağı (Oenothera biennis)
ve black currant tohum yağı (Ribes nigrum)
atopik ekzemanın semptomatik tedavisinde
kullanılmaktadır.
Oenothera sp. (Onagraceae)
• “Evening primrose oil”
• O. biennis, O. lamarkiana tohumlarından sıkma
veya ekstraksiyon ile e.e.
• Kültürü başlıca İngiltere’de yapılmakta
• O. biennis….% 7-9 GLA
• Evening primrose oil refined (EP)
• Atopik ekzema tedavisinde
• Gıda desteği olarak
• Kozmetik amaçla
• Diyabetik nöropati ve romatoit artriti olanlara
kullanımı önerilmekte
13
12.03.2013
Borago officinalis (Boraginaceae)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
“Borage oil”
Tohumlarından ekstraksiton (SFE) ile sabit yağ e.e.
Starflower (borage) oil refined (EP)
Kültürü başlıca İngiltere’de yapılmakta
O. biennis’ten daha az linoleik asit daha fazla GLA
içerir.
% 30-41 linoleik, % 17-27 GLA, % 12-22 oleik, % 912 palmitik asit
Atopik ekzema tedavisinde
Gıda desteği olarak, kozmetik amaçla
Diyabetik nöropati ve romatoit artritte
önerilmektedir.
Hydnocarpi oleum
• “Hydnocarpus oil” “Chaulmoogra oil”
• Tropiklerde yetişen ağaçlar
• Hydnocarpus wightiana ve diğer türleri ile
Taraktogenos kurzii türlerinin (Flacourtiaceae)
taze olgun meyvelerinin soğukta sıkılması ile e.e.
• Hidnokarpik ve şolmogrik asit taşır.
• Bakterisit etkiye sahiptirler. Etil esterleri
(etil hidnokarpat) ve tuzları Mycobacterium
leprae’ya karşı etkilidir.
Ribes nigrum (Grossulariaceae)
• “black currant oil”
• Ribes nigrum tohumları; % 15-20
• Ribes rubrum tohumları da GLA içerir.
Morrhuae oleum
• “Oleum Jecoris Aselli” “Cod-liver Oil”
• “Balık yağı”
• Gadus morrhua karaciğerinden ekstraksiyonla elde
edilen sıvı bir yağdır.
• Ana bileşeni jekolein ve therapin (jekoleik asit ve
therapik asit gliseritleri) diğer bileşenler; palmitin
(gliserit), iyot, asetik, butirik, valerik ve kaprik asit
gliseritleri
• Az miktarda demir, manganez, magnezyum,
kalsiyum ve sodyum
14
12.03.2013
Morrhuae oleum
• Kokusunu gidermek için polimerizasyonla koku
veren maddeler uzaklaştırılır.
• Nekahat ve zafiyet dönemlerinde kullanılır.
• Çocuklarda, gençlerde büyüme dönemlerinde
Adeps suillus
• “Domuz yağı”
• Sus scrofa (Suidae)’nın saflaştırılmış iç yağlarıdır.
• % 40’ını katı gliseritler (miristik, stearik ve palmitik
asit gliseritleri)
• % 60’ını sıvı gliserit karışımları (oleik asit gibi)
oluşturur.
• 0 ͦC ’de basınçla bu fraksiyonlar ayrılır (“Lard oil” ve
“stearin”)
• Lard yumuşak, beyaz bir yağdır, e.n. 34-41 ͦC
• Merhem sıvağı olarak kullanılır.
MUMLAR
 Düz zincirli yüksek molekül ağırlıklı asitlerle,
yüksek molekül ağırlıklı alkollerin esterleridir.
 Alkolller;
Alifatik alkoller (C26-28) yada steroller (C18-22)
 Yüksek molekül ağırlıklı alifatik alkollerle (setil
alkol gibi) oluşan esterler “serit”
 Sterollerle ile oluşan esterler “sterit” adını alır.
MUMLAR





16 C………..setil alkol (palmitik asit)
18 C………..stearil alkol (stearik asit)
26 C………..seril alkol (serotik asit)
30 C………..mirisil alkol (melisik asit)
Bu asitlere karşılık gelen alifatik primer alkoller
yine bu asitlerle birleşerek SERİT’leri meydana
getirirler.
15
12.03.2013
MUMLAR
 Mumlar bitkilerde meyve ve yaprakların
yüzeyinde bulunurlar.
 Bazı böceklerin salgılara da mum yapısındadır.
 Oda sıcaklığında katı olduklarından;
pomatların katılaştırılmasında,
drajelerin kaplanmasında,
bazı sert kremlerin hazırlanmasında
kullanılır.
Cera Carnauba
•
•
•
•
Cera Carnauba
 E.n. 83-86oC,yeşilimsi-beyaz bir mum
 Serotik asit (C26) + mirisil alkol (C30)
Kullanılışı
 drajelerin cilalanmasında
 yavaş salınımlı tablet formülasyonlarında
 kozmetikte krem sıvağı
Karnauba mumu (EP)
Copernicia cerifera (Palmae)
Brezilya’da yetişir
Yaprak ve yaprak tomurcukları kurutulur,
şeritler halinde parçalanır. Sıcak su ile ısıtılır.
Yaprak üzerindeki mum tabakası erir.
Soğutulduğunda mum tabaka halinde suyun
üzerinde ayrılır.
Cera Flava




Sarı balmumu (EP)
Apis mellifera (Apidae) - Bal arısı
Elde edilişi:
Petek bal su ile ısıtılır. Üst
tabakadaki mum sıkılarak suyundan
kurtarılır. Santrifüjle suyu ayrılır.
16
12.03.2013
Cera Alba
Cera Flava
 E.n. 62-65oC
 Esmer-sarı renkte
Kullanılışı
 sertleştirici (% 5- 20 merhem ve kremlerde)
 draje cilası
 emülsiyon stabilizörü
Kullanılış amacı
 Krem ve merhemlerde kıvam artırıcı




s/y tipi emülsiyonlarda kıvam artırıcı
Drajelerin cilalanmasında
Emülsiyon stabilizörü
Supozituvarların erime noktalarının
ayarlanmasında
 Beyaz balmumu (EP)
Hazırlanışı:
 Sarı balmumu eritilip süzülür.
 Oksitleyici ve beyazlatıcı ajanlarla
muamele edilirek ya da
 Güneşte su buharı yardımıyla
oksitlenerek beyazlatılır.
Cetaceum









Spermaceti (TF)
“Balık nefsi”
Physeter macrocephalus (Pyseteridae)
Kaşalot balığı , Atlantik ve Hint okyanusu
Balıkların buruna yakın bir bölgeden kafa
boşluklarına delikler açılır.
Akan yağlı sıvı kısım soğukta bekletilir.
Çöken kısımlar bez torbalarda sıkılır.
KOH çöz ile yıkanarak yağından kurtarılır.
Yıkanır, santrifüj ed. suyundan kurtarılır.
17
12.03.2013
Adeps Lanae (EP)
Cetaceum
 Serit ve setil palmitat yapısındadır
 Erime noktası 45-54 oC
Kullanılış amacı
 Draje cilalanmasında
 Krem ve merhemlerin kıvamını arttırmak
amacıyla kullanılır.
Adeps Lanae Anhydricus
Lanolin
Lanopalmitik asit (C16H32O3) + seril alkol
Kolesterol
Lanosterol
+ seril alkol
 “Anhydrous lanolin” “Wool fat”
 “Susuz Lanolin” “Yün yağı”
 Ovis aries (Bovidae)
Elde edilişi :
 Koyun yapağıları kaynar su ile ısıtılır.
 Üst kısımda toplanan lanolin’in KMnO4 ile
rengi giderilir
 Suyundan ayrılıp, kurutulur.
 Ya da yapağılar CS2 veya eterle tüketilerek
lanolin elde edilir
esterler
esterler
 Erime noktası 36-40oC
 Sarı renklidir, iki katı su alabilir.
Adeps lanae cum aqua (EP):
 Susuz lanolin eritilip, üzerine azar azar su ilave
edilirek karıştırılır.
 Deriden daha kolay absorbe olur.
 Adeps lanae hydrogenatus (EP)
 Anhidr lanolin yüksek basınç veya yüksek sıcaklıkta
hidrojenlenir. Krem ve merhemler için emoliyan
bir bazdır.
18