Tarım Makineleri Sektöründe Servis Hizmeti ve Çiftçinin

2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
Tarım Makineleri Sektöründe Servis Hizmeti ve Çiftçinin
Makine Alımındaki Öncelikleri
Ġbrahim ĠÇÖZ
Namık kemal Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Tarım Alet ve
Makinaları Programı, Tekirdağ
[email protected]
Özet: Yetkili servislerin, üretici firmaların kendilerini temsil etmek amacıyla yetkilendirmiĢ olduğu
iĢyerleridir. Yetkili servislerin önemi traktör ve tarım makinaları sektöründe oldukça önem
kazanmaya baĢlamıĢlardır. Konuyla ilgili yetkili servisler, traktör ya da diğer tarım makinelerinin
bakım ve onarımını yapmaktadır. SatıĢ sonrası hizmetin önemini kavrayan iĢletmeler gerekli servis
hizmetinin nasıl daha etkin kılınacağı yönünde çalıĢmalara devam etmektedir. Bunun yanı sıra
traktör yada diğer tarımsal ekipman kullanan çiftçilerde servis hizmetinin varlığını sorgulamaya
baĢlamıĢtır.
Günümüzde servis hizmeti verecek iĢletmelerin varlığı, geçmiĢ dönemlerde olduğundan çok
daha fazla önemli bir duruma gelmiĢtir. Bu nedenle, araĢtırmada çiftçilerimizin traktör ve ekipman
alımlarında nelere dikkat ettikleri ve alandaki hizmet sektörü hakkındaki görüĢleri belirlenmeye
çalıĢılmıĢtır.
Anahtar kelimeler: Yetkili servis, hizmet, tarım makineleri sektörü
Servicing In Agricultural Machinery Sector and The Priorities Of Farmers‟
Purchases
Abstract: Authorized services are the offices capacitated by manufacturers in order to represent
themselves. The importance of the authorized services has begun to gain considerable significance
on tractors and agricultural machinery. The authorized services relevant to this subject does the
maintenance and repair of the tractors and other agricultural equipments. The enterprises realizing
the significance of after-sale services continues working on a more effective service required.
Besides, the farmers who use tractor or other farm equipments have begun to interrogate the
existence of servicing.
Today the presence of service companies has become much more significant as compared with
the past. Therefore, in the research it is aimed to determine what farmers consider in purchasing
tractor or other farm equipments and their views on service sector.
Keywords: Authorized service, service, agricultural machinery sector
GĠRĠġ
Günümüzde
iĢletmeler
arasındaki
rekabet
yurtiçinde ve yurtdıĢında olanca hızıyla devam
etmektedir. Rekabet edebilen iĢletmeler teknolojik
geliĢmeleri
takip
edebilen,
satıĢ
tekniklerini
geliĢtirebilen ve satıĢ sonrası yeterli servis hizmetini
sunabilen iĢletmeler olacaktır.
ĠĢletmeler birçok girdi faktörlerini bir araya
getirerek çıktı yani ürün elde etmelerine karĢın bu
makineleri sektöründe de teknik bilgileri çiftçilere
gerektiği Ģekilde aktarmak ve ihtiyaç duyduğunda her
an yanında olabilmek amacıyla satıĢ sonrası hizmet
veren etkin yetkili servislere gereksinim vardır. Yakın
zamana kadar çoğu traktör arızası servis bilgisi
olmayan ve sanayide çalıĢan ustalar tarafından tamir
edilmiĢtir. Ancak traktörlere yeni fonksiyonların ilave
edilmesi ve bunların bazılarının dijital olmaları
nedeniyle, bilinçsiz tamircilerin operasyonları önemli
ürünün satıĢ sonrası hizmetini veremiyorsa rekabet
edebilir olamamaktadırlar. Günümüzde üretilen traktör
sorunlara neden olabileceği görülmüĢtür. Tarım
makineleri piyasasında giderek artan rekabet
veya bazı tarım makineleri de teknik bakımdan
oldukça donanımlı olmaya baĢlamıĢtır. Teknik
donanımın fazla olması, traktörü ya da ekipmanı
kullanan çiftçinin ve araca bakım onarım yapacak
teknik elemanın bilgili olmasını gerektirir. Tarım
ortamının etkisi ile müĢteriye bakıĢ açısı değiĢmiĢ ve
müĢterinin memnuniyeti tüm firmalar için önem
kazanmıĢtır. Tarım makineleri üreticileri de müĢteri
odaklı olmak zorunda olduklarının bilincine varmaya
baĢlamıĢlardır. MüĢterinin memnun edilmesi, ihtiyaç
140
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
ve beklentilerinin bilinmesinin yanında en iyi Ģekilde
fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecinde yerli
karĢılanması
girdi oranı %80 civarındadır (Anonim, 2).
ile
mümkün
olabilmektedir.
Bu
memnuniyeti sağlamanın en önemli faktörlerinden
birisi yeterli servis hizmetinin sağlanmasıdır.
Servis, genel anlamda hizmet demektir ve bir
Ģirkete bağlı olarak çalıĢarak Ģirketin ürünlerine satıĢ
Servis istasyonları, doğrudan imalatçı ve/veya
ithalatçılar tarafından ya da yazılı bir sözleĢme ile bu
hizmetleri yürütmek üzere yetki verdikleri gerçek veya
tüzel kiĢiler tarafından kurulabilir. Tüketicinin
sonrası
bulunduğu
hizmet
vermektedir.
Hizmet,
insanların
yerde
servis
istasyonunun
olmaması
ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik etkinliktir. SatıĢ
sonrası hizmet kendine has özellikleri ve güçlükleri ile
diğer hizmetlerden ayrılır. Servisin amacı müĢterinin
kullandığı ürünlerle ilgili sorunları çözmek, ihtiyaçları
karĢılamak ve sorunu gidermektir (Cinemre, 2005).
KüreselleĢen dünyada üretilen ürünler pazar
halinde satıĢ sonrası hizmetlerin verilmesinden,
tüketiciye en yakın yerdeki servis istasyonu
sorumludur (Anonim, 3) .
Ülkemiz Tarım Bakanlığı kayıtlarında yaklaĢık 1000
adet imalatçı görülmesine rağmen bunların yaklaĢık
400 adedi kabul edilebilecek ölçekte tarım makinaları
bulduğunda, dünyanın her yerine önceki zamanlara
imalatı yapar durumdadır. Ülkemizde de satıĢ sonrası
oranla daha düĢük maliyetlerle ulaĢtırılabilmektedir.
Günümüzde müĢteri gözünde yer edinmenin yolu ürün
değil çözüm sunmaktan ve hizmette sunulan
farklılıktan geçmektedir. Özellikle satıĢ sonrası
hizmetlerin gücü ve kalitesi müĢteri tercihlerini
hizmetin önemi anlaĢılmaya baĢlanmıĢtır. Bunun en
belirgin örneği 2009 yılında TARMAKBĠR üyesi 47
tarım makinesi imalatçısı 141 ayrı iĢlemde yaklaĢık 300
adet satıĢ sonrası hizmet yeterlilik ve garanti belgesi
almıĢtır (Anonim 4).
etkilemekte ve müĢteri sadakatini artırmaktadır.
Üstelik yedek parça satıĢı, bakım-onarım, danıĢmanlık,
MATERYAL VE YÖNTEM
teknik destek gibi alanları kapsayan satıĢ sonrası
hizmetler kârlılığı yüksek bir alandır. Rekabet artık
eskiye göre çok daha farklı bir platformda
gerçekleĢmektedir. Günümüzde farklı markaların
ürünleri arasında hem fiyat hem özellik açısından çok
az fark bulunmaktadır. Geriye rekabet edilecek tek
alan satıĢ sonrası hizmetin mükemmelliğidir. Bu
noktada bir farklılık yaratılabilirse, müĢterinin ürünü
tercih etmesi sağlanabilir. Bu doğrultuda garanti
süreleri uzatılabilir, hizmetin hızı arttırılabilir. Hizmette
de farklılık yaratılması kaçınılmazdır. Eskiden „ne
Ülkemiz çiftçilerinin kullandıkları veya alacakları
tarım makinesi ya da traktör gibi ekipmanlar için
yetkili servis hizmetinin ne kadar önemli olduğunu
belirlemek amacıyla çiftçilere anket uygulanmıĢtır.
Anket 191 çiftçiye uygulanmıĢ ve ankette çiftçilere,
iĢledikleri alan miktarı, kullandıkları veya kullanacakları
makine ve traktörler için servis hizmetinin önemli olup
olmadığı, en yakın servis hizmetin nerede olduğu,
traktör ya da diğer ekipmanların bakımlarını düzenli
Ģekilde serviste yaptırıp yaptırmadıkları, aldıkları
hizmetten
duydukları
memnuniyet
derecesi,
kadar üretirsen o kadar satarsın‟ denirdi. ġimdi ise
„ürettiğini ne kadar uzun sürede ve sorunsuz
kullandırmayı güvence altına alırsan o kadar satarsın‟
makinesinin ya
da
traktörünün arızalanması
durumunda onarımı nerede yaptıracağı ve yedek
parça sağlamada servis ya da baĢka bir yerden
deniliyor. Tüketici, ürünü en baĢında sorunsuz ve uzun
süreli kullanacağına güvenmek istemektedir. Ne
üretirsen satarsın devri kapanmıĢtır. Servis hizmetleri
için de aynı kavram geçerli olduğundan müĢteri
sorunlu hizmet almak istememektedir (Anonim, 1).
yararlanıp yararlanmadığı sorulmuĢtur. Ayrıca tarımsal
ekipman alımı sırasında nelere öncelik verdikleri
konusunda sorular yöneltilmiĢtir.
Anketlerden elde edilen sonuçlara bağlı olarak
çiftçilerin arazi büyüklüklerine göre sınıflandırılması
Türkiye‟de makine sanayinde faaliyette bulunan
çoğu firma KOBĠ niteliğindedir. Ülkemizdeki ucuz
iĢgücü ve geliĢmiĢ mühendislik becerileri, makine
imalatçılarının uluslararası pazarda rekabet Ģansını
arttıran unsurlardır. Türk makine sanayisinde her türlü
yapılmıĢtır. Arazi büyüklükleri bakımından çiftçiler
dekar olarak 0-50, 51-100, 101-200, 201-500 ile 500
ve üstü Ģeklinde gruplandırılmıĢtır. Bu gruplandırma
sonucunda elde edilen sayıların % değerleri bulunarak
karĢılaĢtırmalar bu değerler üzerinden yapılmıĢtır.
parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir.
Makine alımı sırasındaki öncelikler sıralaması
birinci, ikinci ve üçüncü öncelikler olarak sıralanmıĢtır.
141
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
ARAġTIRMA BULGULARI
Size en yakın servis nerede sorusuna ise bütün
Anket yapılan 191 çiftçinin sahip oldukları alan
büyüklüklerine
göre
sayısal
ve
%
olarak
gruplandırmaları Çizelge 1‟de verilmiĢtir. Çiftçilerin
%10,5‟i 0-50 dekar araziye sahip olurken, %28,8‟i 51-
üretim grupları birbirilerine yakın yanıtlar vererek
servislerin ağırlıklı olarak ilçelerinde yada illerinde
olduğunu belirtmiĢtir. Ancak çok azı uzak ilçede, uzak
ilde ve bölgede yanıtlarını vermiĢtir (Çizelge 2).
Traktörünü
servise
götürenlere,
servisten
100 dekar, %21,5‟i 51-100 dekar, %21,5‟i 101-200
dekar, %27,2‟si 201-500 dekar, %12‟si 500 dekar ve
üzeri araziye sahip oldukları görülmektedir.
Çiftçilerle yapılan görüĢmelerde traktörünüz için
servisin önemi var mı? sorusuna 0-50 dekar arazi
sahibi olanların %65‟i servisin önemi var derken %35‟i
memnuniyet derecesi sorulduğunda ise 0- 50 dekar
arasında yer alanların %87‟sinin memnun olmasına
karĢın %13‟ünün az memnun olduğu görülmektedir.
51-100 dekar arazisi olup ta traktörünü servise
götürenlerin ise %80‟i memnun, %1,8 çok memnun,
%16‟sı az memnun olduklarını belirtirken %2,2‟si hiç
yok demektedir. 51-100 dekar arazi sahiplerinin ise
memnun kalmadığını belirtmiĢtir. 101-200 dekar arazi
%80‟i yetkili servisin önemi var, %20‟si yok
demektedir. 101-200 dekar arasında olanlar ise %80,5
ile var ve 19,5 yok diyerek görüĢ belirtmiĢlerdir. 201500 dekar arazisi olanlar ise %82,7 oranında evet
derken %17,3‟ü hayır diyerek servisin önemli
grubundakiler %75,6 oranında memnun, %9,8‟i çok
memnun, %14,6‟sı ise az memnun kaldıklarını
açıklamıĢlardır. 201-500 grubundaki üreticiler %68,7
oranında memnun olurken %17,8‟i çok memnun,
%9,6‟sı az memnun ve %3,8 hiç memnun
olmadığını belirtmiĢtir. 500 dekar ve üzeri araziye
sahip olanların %82,6‟sı traktör için servisin önemi
kalmadıklarını belirtmiĢlerdir. 500 dekar ve üzeri
toprak iĢleyen grup üreticileri ise %73,6 oranında
var, %17,4‟ü önemli olmadığını belirtmiĢtir (Çizelge 2).
Traktörünüzün bakımını servisinizde düzenli bir
Ģekilde yaptırıyor musunuz? sorusuna ise Çizelge 2‟de
görüleceği gibi 0-50 dekar arazi sahiplerinin %25‟i
evet derken %75‟i hayır diyerek yanıtlamıĢtır. 51-100
dekar arasında yer çalıĢanlar ise %34,5 evet, %65,5‟i
hayır diyerek yanıtlamıĢlardır. 101-200 dekar arasında
arazisi bulunanların ise %61‟i traktörünün bakımlarını
düzenli olarak serviste yaptırırken %39‟u bakımlarını
serviste yaptırmadığını belirtmiĢtir. 201-500 dekar
arazisi olanların %73,1‟i bakımları düzenli serviste
memnun, %13,3‟ü çok memnun, % 4,4‟ü az memnun
kalırken
%8,7‟si
hiç
memnun
kalmadıklarını
belirtmiĢlerdir (Çizelge 2).
Çizelge 3‟te görüldüğü gibi üreticilere kullandıkları
tarım alet ve makineleri için servisin önemli olup
olmadığına iliĢkin sorular yöneltilmiĢtir. Bu sorulara 050 dekar grubunda toprak iĢleyen üreticilerin %55‟i
ekipman için teknik servisin önemi var derken %45‟i
yok demiĢlerdir. 51-100 dekar arazi çalıĢanların
%74,5‟ önemi var, %25,5‟i yetkili servisin öneminin
olmadığını belirtmiĢlerdir. 101-200 dekar grubunda yer
yaptırırken
%26,9‟u
serviste
yaptırmadıklarını
belirtmiĢtir. 500 dekar ve üzeri alanda çalıĢanlar ise
%78,3 oranında düzenli servis bakımı yaptırırken
alan üreticilerin %75,6‟sı yetkili servis olmasını
önemserken, %24,4‟ü önemsemediğini belirtmiĢtir.
201-500 dekar arazi iĢleyenler grubunda bulunan
%21,7‟si düzenli
belirtmiĢlerdir.
çiftçilerin ise %78,8‟i ekipmanlar için servisin önemine
inanırken %21,2‟si önemli olmadığına inanmaktadır.
servis
bakımı
yaptırmadıklarını
Çizelge 1. Alan Büyüklüklerine Göre Çiftçilerin Gruplandırılması
191 çiftçinin alan
büyüklüklerine göre
gruplandırılması (kiĢi)
191 çiftçinin alan büyüklüklerine
göre gruplandırılması (%)
0-50
20
10,5
51-100
55
28,8
101-200
41
21,5
201-500
52
27,2
501 ve +
23
12,0
191
100
Alan Büyüklüğü (dekar)
Toplam
142
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
Çizelge 2. Traktör Ġçin Servisin Önemi, Traktör Bakımın Yapıldığı Yer ve Servisin Bulunduğu En Yakın Yer ile
Servisten Memnuniyet Derecesi
Traktörünüzün
bakımını
servisinizde
Traktörünüzü servise
Traktörünüz
düzenli
götürmüĢseniz, servisin size
için servisin
yaptırıyor
Size en yakın servis nerede ?
vermiĢ olduğu hizmetten
önemi (%) musunuz ? (%)
(%)
memnuniyet dereceniz (%)
Alan
Büyüklüğü
Hiç
Uzak
Uzak
Çok
Az
(dekar)
Var
Yok
Evet
Hayır Ġlçede/Ġlde Ġlçede Ġlde Bölgede Memnun memnun memnun değil
0-50
65
35
25
75
100
0
0
0
87
0
13
0
51-100
80,0
20,0
34,5
65,5
90,9
0,0
3,6
5,5
80,0
1,8
16,0
2,2
101-200
80,5
19,5
61,0
39,0
97,6
2,4
0,0
0,0
75,6
9,8
14,6
0,0
201-500
82,7
17,3
73,1
26,9
98,1
1,9
0,0
0,0
68,7
17,8
9,6
3,8
501 ve +
82,6
17,4
78,3
21,7
100,0
0,0
0,0
0,0
73,6
13,3
4,4
8,7
500 dekar ve üzeri toprak iĢleyenlerin ise %65,2‟si
500 dekar ile 500 dekar ve üzeri yer çalıĢan
servis önemlidir derken %34,8‟i önemli olmadığını
belirtmiĢlerdir.
Çiftçilere makineniz arızalandığında firma yada
yetkili servise mi? yoksa tamirciye mi? gidersiniz diye
sorulduğunda 0-50 dekar arazi iĢleyenlerin %70‟i
makineyi aldığı firmaya yada onun yetkili servisine
gideceğini belirtirken %30‟u önce tamirciye gideceğini
olmazsa firma yada yetkili servise gideceğini
belirtmiĢtir. 51-100 dekar arasında yer çalıĢanların
%85,4‟ü direkt makinenin servisine veya firmaya
gideceğini belirtirken %14,6‟sı tamircide yapılacak bir
iĢse tamirciye yoksa yetkili servise gideceğini
belirtmiĢtir. 101-200 dekar grubu çiftçilerinin %78‟i
öncelikle yetkili servis derken %22‟si önce tamirciye
gideceğini belirtmiĢtir. 201-500 grubunda yer alanların
%82,7‟si önce servis veya firmaya gideceğini
belirtirken %17,3‟ü önce tamirciye olmazsa yetkili
çiftçilerin % 50‟si yedek parçayı üretici firma veya
firmanın yetkili servisinden karĢılayacağını belirtirken
%50‟si yedek parçayı piyasadan ucuz bulduğunda
piyasadan karĢılayabileceğini belirtmiĢtir (Çizelge 3).
Çiftçilere ekipman alırken öncelikleriniz nedir? diye
sorulduğunda 0-50 dekar arasında arazi çalıĢanlar,
birinci sırada; %10‟u firma ismine, %40‟ı traktöre
uygun olup olmadığına, %40‟ alıĢ fiyatına, %10
makinenin iĢlevine, ikinci sırada; %15 firma ismine,
%20 traktöre uygun olup olmadığına, %40 alıĢ
fiyatına, %25 makinenin iĢlevine, üçüncü sıra
öncelikleri ise; %5 firma ismine, %25 traktöre uygun
olup olmadığına, %15 alıĢ fiyatına, %45 makinenin
iĢlevine, %10 taksitle satıĢının olup olmadığının
öncelikleri olduğunu belirtmiĢtir (Çizelge 4).
51-100 dekar grubunda yer alanların önceliklerine
bakıldığında; birinci sırada; %18‟i firma ismine, %36‟sı
servise gideceğini açıklamıĢtır. 500 dekar ve üzeri
arazisi olanların ise %87‟si önce yetkili servise veya
traktöre uygun olup olmadığına, %31‟i alıĢ fiyatına,
%13‟ü makinenin iĢlevine, %1,8‟i taksitli satıĢ olup
firmaya derken %13‟ü önce tamirciye sonra yetkili
olmadığına, ikinci sıra önceliği; %2 firma ismine, %27
servise gideceğini belirtmiĢtir (Çizelge 3).
Çiftçilere makineniz için gerekli olan yedek parçayı
firma ya da servisten mi? yoksa yedek parçanın ucuzu
piyasada varsa ihtiyacınızı piyasadan mı? KarĢılarsınız
traktöre uygun olup olmadığına, %24 alıĢ fiyatına,
%11 makinenin servisinin olup olmadığına, %5,5
makinenin ikinci el piyasasının olup olmadığına, %1,8‟i
reklamının çokluğuna, %27 makinenin iĢlevine ve
sorusuna 0-50 dekar arazi iĢleyen grubun %33,3‟ü
yedek parçayı firmadan veya servisten karĢılayacağını,
%1,8
makinenin
veresiye
(harmana)
verilip
verilmediğine önemsemektedir. Bu grup üreticilerinin
%66,7‟si ise piyasadan sağlayacağını belirtmiĢtir. 51100 dekar arazi iĢleyenler ise %66,7 oranında yedek
parçayı servis veya üretici firmadan karĢılayacağını
üçüncü sıra öncelikleri ise; %7 firma ismine, %16
traktöre uygun olup olmadığına, %22 alıĢ fiyatına,
%16 servisinin olup olmadığına, %7,3 ikinci el
açıklarken %33,3‟ü gerekli parçayı piyasadan alacağını
açıklamıĢtır. 101-200 grubu çiftçilerinin %60 öncelikle
servis veya üretici firma derken %40‟ı piyasadan daha
ucuz yedek parça almak isteyeceğini belirtmiĢtir. 201-
pazarının olup olmadığına, %24 makinenin iĢlevine,
%7 taksitle satıĢının olup olmadığının öncelikleri
olduğunu belirtmiĢtir (Çizelge 4).
143
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
Çizelge 3. Kullanılan Ekipmanlar Ġçin Servisin Önemi, Arıza Durumunda Ne Yapıldığı ve Yedek Parçanın
KarĢılanma ġekli
Kullandığınız
ekipmanlar için
servisin önemi
Makineniz arızalandığında ne
Makineniz için gerekli parçayı nasıl
(%)
yaparsınız (%)
karĢılarsınız (%)
Makineyi
Tamircide
aldığım
yapılacak bir
Yedek parçanın
Alan
firmaya ya da iĢse tamirciye, Yedek parçayı
ucuzu piyasada
Büyüklüğü
servisine
yoksa firmaya firmadan
varsa, parçayı
(dekar)
Var
Yok
baĢvururum.
giderim
karĢılarım
piyasadan alırım
0-50
55
45
70
30
33,3
66,7
51-100
74,5
25,5
85,4
14,6
66,7
33,3
101-200
75,6
24,4
78,0
22,0
60,0
40,0
201-500
78,8
21,2
82,7
17,3
50,0
50,0
501 ve +
65,2
34,8
87,0
13,0
50,0
50,0
101-200 dekar arasında arazi sahibi olan çiftçilerin
olmadığı, %9,6‟sı ikinci el pazarının olup olmadığı,
önceliklerine bakıldığında, birinci sıra öncelikleri %34‟ü
firma ismi, %27‟si traktöre uygun olup olmadığı,
%27‟si alıĢ fiyatı, %12 makinenin iĢlevi olmuĢtur.
Ġkinci sıra öncelikleri, %5 firma ismi, %27 traktöre
uygun olup olmadığı, %24 alıĢ fiyatı, %7 servisinin
olup olmadığı, %2,4‟ü ikinci el pazarının olup olmadığı,
%12 makinenin iĢlevi, %1,4 taksitli satıĢ yapılıp
yapılmadığı Ģeklindedir. Önceliklerin üçüncü sırada yer
alma oranları ise %6 firma ismi, %8,3 traktöre uygun
olup olmadığı, %38 alıĢ fiyatı, %19 servisinin olup
olmadığı, %3,8 ikinci el piyasasının olup olmadığı,
%23 makinenin iĢlevine, %1,9‟ü veresiye (harmana)
%2,4 reklamının çokluğu, %32 makinenin iĢlevi, %2,4
veresiye (harmana) verilip verilmediği Ģeklindedir.
Önceliklerin üçüncü sırada yer alma oranları ise %7
firma ismi, %27 traktöre uygun olup olmadığı, %22
alıĢ fiyatı, %12 servisinin olup olmadığı, %5,6 ikinci el
piyasasının olup olmadığı, %24 makinenin iĢlevine,
%2,4‟ü veresiye (harmana) verip vermediğine öncelik
verip vermediği Ģeklinde belirtmiĢtir (Çizelge 4).
501 dekar ve üzeri toprak iĢleyenlerin öncelikleri
ele alındığında, birinci sıra öncelikleri %39‟u firma
ismi, %17‟si traktöre uygun olup olmadığı, %26‟sı alıĢ
fiyatı, %9‟u makinenin servisinin olup olmadığı, %9
makinenin iĢlevi olmuĢtur. Ġkinci sıra öncelikleri, %9
firma ismi, %39 traktöre uygun olup olmadığı, %13
vermektedir (Çizelge4).
alıĢ fiyatı, %9 servisinin olup olmadığı, %13‟ü ikinci el
201-500 dekar arasında toprak iĢleyenlerin
öncelikleri ele alındığında, birinci sıra öncelikleri
%37‟si firma ismi, %33‟ü traktöre uygun olup
olmadığı, %19‟si alıĢ fiyatı, % 4 makinenin servisin
pazarının olup olmadığı, %13 makinenin iĢlevi, %4,3
taksitli
satıĢ
yapılıp
yapılmadığı
Ģeklindedir.
Önceliklerin üçüncü sırada yer alma oranları ise %9
firma ismi, %4 traktöre uygun olup olmadığı, %39 alıĢ
olup olmadığı, %7 makinenin iĢlevi olmuĢtur. Ġkinci
fiyatı, %17 servisinin olup olmadığı, %8,7 ikinci el
sıra öncelikleri, %8 firma ismi, %40 traktöre uygun
olup olmadığı, %23 alıĢ fiyatı, %6 servisinin olup
piyasasının olup olmadığı, %22 makinenin iĢlevi
sıralaması
olarak
vermiĢtir
(Çizelge
4).
Çizelge 4.Tarımsal Ekipman Alırken öncelik sıralaması (%)
Traktöre
Ġkinci el
uygun
Servisinin
Firma
AlıĢ
piyasasının Reklamının
olup
olup
ismine olmadığına fiyatına olmadığına olmasına
çokluğuna
Alan
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
Büyüklüğü
(dekar)
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
0-50
10
15
5
40
20
25
40
40
15
0
51-100
18
2
7
36
27
16
31
24
22
0
101-200
34
5
7
27
27
27
27
24
22
0
201-500
37
8
6
33
40
8,3
19
23
38
4
501 ve +
39
9
9
17
39
4
26
13
39
9
2
3
1
0
0
0
11
16
0
7
12
0
6
19
0
9
17
0
144
2
3
1
0
0
5,5
7,3
2,4
9,6
13
Makineni
n iĢlevine
(%)
2
3
1
2
3
0
0
0
10
25
0
1,8
0
13
27
5,6
0
2,4
0
12
3,8
0
0
0
7
8,7
0
0
0
9
Taksitli
satıĢla
alınıp
alınmadığına
(%)
Veresiye
(Harmana)
verilip
verilmediği
ne (%)
1
2
3
1
2
3
45
0
0
10
24
1,8
0
7
0
0
0
0
1,8
0
32
24
0
0
12
23
0
0
0
0
2,4
2,4
0
0
1,4
1,9
13
22
0
4,3
0
0
0
0
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
TARTIġMA VE SONUÇ
nedeni servislerin daha pahalı olacağı düĢüncesi
TartıĢma
Anket sonuçları incelendiğinde üreticilerin çalıĢtığı
alan küçüldükçe traktörünü servise götürme oranının
olabilir.
„Makineniz için gerekecek yedek parçayı servisten
yada ucuz bulduğunuz piyasadan mı alırsınız‟ sorusuna
0-50 dekar arazi iĢleyenlerin %66,7‟si parçayı
düĢtüğü görülmektedir. Bunu nedeni bu grupta yer
dıĢarıdan alacağını belirtmiĢtir. 50-200 dekar arasında
alan üreticilerin doğal olarak düĢük gelir düzeyine
sahip olmaları gösterilebilir. Traktörlerin saatlik
bakımlarını düzenli bir Ģekilde serviste yaptırma
yüzdeleri dikkate alındığında, küçük alanlarda
çalıĢanların servise gitme oranlarının daha düĢük
olduğu görülmektedir. Servise düzenli bakım
toprak iĢleyenlerin ise yaklaĢık %60-66‟sı servisten
yedek parça sağlayacağını belirtirken %33-40 arası ise
piyasadan düĢük fiyata parça alacağını belirtmiĢlerdir.
Diğer gruplara da bu oranın yarı yarıya (%50) olduğu
görülmektedir.
0-50 dekar grubunda yer alan çiftçilerin birinci
yaptıranların en yüksek grubunu %78,3 ile 500 dekar
önceliğinin %40 ile traktöre uygunluğu ve alıĢ fiyatı
ve
üzeri
toprak
çalıĢanlarının
oluĢturduğu
görülmektedir. Bu grubu sırasıyla %73,1 ile 201-500
ve %61 ile 101-200 dekar alan iĢleyen çiftçiler olduğu
görülmektedir.
Traktör sahibi çiftçilerin genel anlamda servislere
derken birinci öncelikleri arasında servis hizmeti yer
almamaktadır. Ġkinci sırada ise yine %40 ile makinenin
alıĢ fiyatı yer alırken üçüncü sırada %45 ile makinenin
iĢlevi yer almıĢtır. Burada görülen makine alımında
öncelikle fiyat konusu önemlidir. Onu makinenin iĢlevi
ulaĢma sorunlarının olmadığı görülmektedir. Servislere
daha çok yeni model traktör sahiplerinin gittiği buna
izlemektedir. Ancak bu grupta yer alanların hiç biri ilk
3 önceliği içerisine servis hizmetinin önemine
karĢılık düĢük model traktörlerin ise servislere
gitmediği görülmektedir. Ayrıca piyasada pek
bilinmeyen marka traktör sahiplerinin servis sorunu
yaĢadığı görülmektedir.
Traktör servisine gidenlerin 0-100 dekar arasında
toprak iĢleyenlerin aldıkları servis hizmetlerinden %80
oranlarında memnun kaldıkları görülürken daha fazla
toprak iĢleyenlerin servis hizmetlerinden memnuniyet
oranları %68-75 arasında değiĢmektedir. Bunun
nedeni olarak alt gelir grubundaki çiftçilerin istek ve
beklentileri üst gelir grubundakilerden daha az olması
değinmemiĢtir.
51-100 dekar toprak iĢleyen gruplarda ise birinci
öncelik %36 ile traktöre uygunluk, %31 ile alıĢ fiyatı
olurken %27 traktöre uygunluk, %24 alıĢ fiyatı ve
%11‟lik kesim makinenin servisinin olup olmadığının
önemli olduğunu belirtmiĢtir. Üçüncü sırada ise %22
ile alıĢ fiyatı ve %16 ile traktöre uygunluk ve servis
hizmetinin olup olmadığı Ģeklinde sıralanmıĢtır. Bu
grupta yer alan üreticiler için ikinci ve üçüncü sıra
önceliklerinde düĢük oranlarda olsa bile servis
hizmetinin önemine yer verilmektedir.
gösterilebilir.
Çiftçilere kullanacakları ekipmanları alırken servis
hizmeti olup olmadığını önemseme oranlarına
101-200 dekar arasında arazisi olan çiftçilerin
ekipman alımlarında birinci önceliklerinin %34 ile
firmanın ismi, %27‟Ģer ile traktöre uygunluğu ve alıĢ
bakıldığında, değiĢik toprak iĢleme gruplarında bu
oranın
%55
ile
%78,8
arasında
değiĢtiği
görülmektedir. Bu oranlar düĢük sayılabilir fakat yeni
alınan ya da alınacak ekipmanlar da bu oranın daha
da artacağını belirtmek yanlıĢ olmayacaktır. Ayrıca
fiyatı olurken ikinci sırada %32 ile makinenin iĢlevi,
%27 traktöre uygunluğu ve %24‟ü için alıĢ fiyatının
önemli olduğu görülürken %7 oranında da servisin
varlığı önemli görülmüĢtür. Üçüncü sırada ise %27
traktöre uygunluk,%20 alıĢ fiyatı ve %12 ile servisin
bazı çiftçiler açısından firma ismi garanti anlamına da
gelmektedir.
Çiftçiler makinelerinin arızalanması durumunda
%70 ile %87 arasında bir oranda, makineyi aldığı
firmaya ya da firmanın yetkili servine gideceğini
önemli olduğu belirtilmiĢtir. Bu grup çiftçiler için firma
ismi, fiyat, traktöre uygunluk ve sonra da servisin
varlığı gelmektedir.
201-500 dekar arasında toprak iĢeyen grup için
birinci öncelikte %37 firma ismi, %33 traktöre
belirtirken yaklaĢık %17 ile %30 arasındaki kesim
tamirciye gideceğini belirtmektedir. Tamirciye gitme
uygunluk, %19 alıĢ fiyatı ve %4 ü makinenin servisi
olmuĢtur. Ġkinci sıra öncelikleri ise %40 ile traktöre
145
2 6. T a r ı m s a l M e k a n i z a s y o n U l u s a l K o n g r e s i, 2 2 – 2 3 E y l ü l 2 0 1 0, H a t a y
uygunluk, %23 alıĢ fiyatı ve %6 ile servis hizmeti
ürünlere daha etkin servis hizmeti vermek durumunda
önemli görülürken üçüncü öncelikler olarak %38 alıĢ
kalacaklardır.
fiyatı, %19 servis hizmetinin önemli olduğunu
belirtmiĢtir. Bu grupta servis hizmetine azda olsa
birinci öncelikte yer verilirken 2. ve 3. önceliklerde de
yer almıĢtır.
Ayrıca imalatçı firmalar açısından; servis hizmeti
verebilmek, müĢterinin mevcut ve gelecekteki
ihtiyaçlarını görebilmek küresel pazarda rekabet
edebilir olmak demektir.
501 ve daha üst gruplarda tarım yapanların
ekipman alımındaki birinci öncelikleri %39 Firma ismi,
%26 alıĢ fiyatı ve %9 servis hizmeti yer almıĢtır. Ġkinci
öncelikler arasında %39 ile traktöre uygunluk,%13‟er
alıĢ fiyatı ve makinenin ikinci el pazarının olup
olmadığı ile %9 servis hizmetinin varlığı yer almıĢtır.
Üçüncü öncelikler arasında %39 alıĢ fiyatı, %22
makinenin iĢlevi ve %17 ile servis hizmetin varlığı
olarak gösterilmiĢtir. Bu grupta, diğer gruplardan daha
yüksek
oranda
servis
hizmetinin
varlığının
önemsendiği görülmektedir.
Sonuç
Küçük alanlarda tarım yapan kesimin traktör veya
ekipman alımında yetkili servisin varlığını daha az
önemserken büyük alanlarda tarım yapanların servis
hizmetini daha çok önemsediği görülmektedir. Ayrıca
traktörlerinin bakımlarını serviste yaptıranların oranları
da büyük alanda tarım yapanlarda artmaktadır.
Servislerden alınan hizmet memnuniyeti ise küçük
alanlarda tarım yapanlarda daha yüksek görülürken
büyük alanlarda tarım yapanlarda ise oranlar biraz
daha düĢmektedir. Çiftçiler tarımsal ekipmanlarının
arızalanması durumunda ağırlıklı olarak firma yada
firmanın yetkili servisine gitme eğiliminde olmalarına
karĢın yedek parça ihtiyaçlarını ucuz olması koĢuluyla
piyasadan karĢılayabileceklerini belirtmiĢlerdir. Burada,
servisler genellikle daha pahalıdır inanıĢı etkili
olmaktadır.
Ekipman alımındaki önceliklere bakıldığında ise
traktöre uygun olup olmadığı, alıĢ fiyatı ile firma
ismine dikkat edildiği görülmektedir. Servis hizmetleri,
küçük alanlarda tarım yapanların öncelikleri arasında
hiç yer almazken büyük alanlarda tarım yapanların çok
azının birinci önceliği olurken bir kısmının ikinci ve
üçüncü öncelikleri arasında yer aldığı görülmektedir.
Ülkemizde tarım makineleri imalatçıları ve bunları
kullanmakta olan çiftçilerin servis bilinçlerinin gittikçe
artmakta olduğu görülmektedir. Tüketici durumdaki
çiftçiler servis hizmetini önemsediği ölçüde, traktör ya
da tarım makinesi üretimi yapan firmalarda ürettikleri
146
LĠTERATÜR LĠSTESĠ
Anonymous,
1.,
http://www.capital.com.tr/haber.
aspx?HBR_KOD=3588, EriĢim: Mayıs 2010
Anonymous, 2.,
http://www.dpt.gov.tr/bgyu/abbp/akkm/Konya_Tarim_Al
et_%20Ekipman.pdf, EriĢim: Mayıs 2010
Anonymous, 3.,
http://www.alomaliye.com/sanayi_mal_satis_sonra_yone
tmelik.htm, EriĢim: Mayıs 2010
Anonymous, 4., www.tarmakbir.org, EriĢim: Mayıs 2010
Cinemre, Ç., 2005, Serviste DavranıĢ. Panel Matbaacılık,
Üçüncü Basım.