OZERK BIR RADYO ve TV KONSEYI KURULMALI

OZERK BIR RADYO ve TV KONSEYI KURULMALI

Mart
BA~YAZI
Sorumsuz Bir Yaym
Diizeni Olamaz
HI/Z1 TOPUZ
Yeni R. - TV yasa tasansl her halde hugiinlerde a9lklanaeak. Tasannm
aynnt!lanm pek bilmiyoruz ama, Dcvlet Bakam Saym Gokberk Ergcnekon'lIn 28 Martta Radyo TV Yaymellar
Derneginin Panelinde yapllgl konu~­
madan anladlglmlza gore yeni tasan ~u
noktalara dayamyor:
Yayme!llk i1kelerinin saptanmasl yoluna gidilmeyeeek;
TRT'nin ozerkligi iistiinde durulmayaeak ve TRT Devletin yamnda
olaeak;
Radyo TV Yiik sek KlIrulllnun
kaldlfllmasl yoluna gidilccek;
Yaymelhkta ozgiirliigii smlr ta nmmayaeak;
Devletin ozel TV'lere hir;bir
hasklsl olmayaeak.
Bu sozlerden §oyle bir anlam r;lklyor: Hiikiimet yeni ozel TV giri~imlcri­
ne ters dii~memeye r;ah§lyor. lliirriyct ,
Sabah, Tiirkiye gihi biiyiik gazetc sahipleri ile Kor; Holding ve lias Holding
gihi ortakhklann hiiyiik hazlrllklar
ir;inde oldugunu hiliyorllz. Saym Ergenekon'un Israrla iizerindc durdugu gihi
hir yanda oze! TV'lcr olacak, iite yanda
TRT. Devlet kendi sesini TRT araclhgl
ile dllyllraeak. Egitscl ve kiiltiirel yaymetltkda TRT'nin gorevi olacak, iizellerin dcgil, OzcI TV'bin ise bu konu larda hir;hir yiikiimliiliiklcri olmayacak.
Onlann programlanmn ir;crigine, yabamel film oranlanna, reklamclltga hir;hir
smlr konmayacak.
Demek ki, Devlct ve ozel sektor
radyo ve televizyonlann yanmda kiir
amaci giitmeyen ycrel vc iizglir radyolann, kamllsal telcvizyonlann kllrlllmaSI ir;in yasal hir ortam hazlrlanmlYor.
Dcmck ki, Birlqik J\mcrika'da,
rransa'da ve hirr;ok ha ~ka iilkeldc iirnekkri goriilcn Radyo TV Yiiksek
Knnscylcrinin olu~llIrlilmasl da siiz konllSll dcgil. Oysa Tlirkiyc J\vrllpa Kon seyi r;crr;evesi ir;indc yaYlIlctilkla ilgili
hirr;ok karara imzaslm allllaml~ ml ydl'!
Ornck mi istiyorsllnllZ'? BlIYllru n:
Dcvaml 10. Sayfada
••
•
OZERK BIR RADYO ve TV
•
KONSEYI KURULMALI
Yeni hir Radyo Telel'izyoll ya.l'a.HIlIII ha:trlallllla.\·t ir ill ~'alt~malar siirdiiriiliirken
Unesco ileti~im Komitesi de hirrok iilleri gl'lirllli~·tir. Yelli hir Radyo Tl'lel'i:yon
Konseyinin nast! kll/'ltllllast. giin'I' I'e yetki/t'rillill /I('ler olmast gl'rektijfi kOlllllanna h;/ iilleri/erillde gelli~' yer aytmll~·ttr. ill'li:fim komitesinin hll alandaki ha.)·Itca iinerileri ~lInlardtr:
I. Konseyin YaplsI:
Konsey ozcrklir ve a~agldaki hir;imdc II iiyeden olu~turlllur:
- Cumhurha§kamnln atayaeagl,
kamu yiinctimindc, ya da Radyo - TV
yaymclhgmda dencyimli , yanslz ve
kliltiirel alanda sayglllltgi olan hir iiye;
- Genel ser;illllcrdc en r;ok oy alan
ilk iiC; partinin yetkili organlannlll ser;ccekleri hirer iiyc;
- Anayasa Mahkemesi, Dam§tay
ve Yargltay ba§kanltklannm ser;eccklcri, tarafslz, kiiltiir , sanat ve ileti~im
alanlannda en az 20 ytl deneyim li hirer
iiye;
- En r;ok iiyesi olan gazeteci orgiitleri, Gazetccilcr Sendikasl, Gazetc
Sahiplcri Sendikasl, Bas m Konscyi,
Tiirkiye Yazarlar Scndikasl vc en r;ok
iiyesi olan Sinemaclhk vc Rcklamctllk
orgiitlcri temsilcileri bir araya gelcn: k
ser;ecekleri ve meslekte en az 20 y tl
dcneyimli iir; iiyc,
- Unesco Milli Komisyonllnca,
kiiltiir sanat ve ilcti§im alanmda tamnml§ ki~iler arasmdan ser;icelccck hir
iiye.
2- Konscyin <;ah~malart:
- Konsey kendi ha§kamm kendi
ir;inden ser;er;
- Uyclerin ya§1 65'in i.i sliindc olamaz;
- Uyclcrin gorev siircsi 6 ytldlr;
- Uyelerin iic;te hiri iki ytlda hir
yenilenir;
- Oycler millctvekili, bclcdiyc
ha~ka11l olamazlar, kitlc ilcti~im arar;lannda, reklalll finnalannda gorcv alamazlar, §irkctlcrin ve hankalann yii nclim kllrullanna iiye olamazlar;
- Kon scyi n hizm etindc yeterli hir
personel kadrosll huilinur;
- Konscyc hag h olarak , gerckl i
dllrllmlan.la bir tcknik da11l§ma kllrulll
olll~turulur;
- Gorev sii rcsi son a eren iiyelcr
emckli milletvckillcri ilc ayn l hak vc
statiiye tahi olllriar.
3. Yctki vc Gorcvlcr:
a) Gcncldc:
- Unesco'da 22 Kas lm 1978'de kahul cdilen ileti§im Arac;lannm Tcmel
ilkclcri Bildirgcs inc uyglln olarak yaym larda insan haklanna, dii~iince , anlatlm ve haber iJzgiirliigiiniine, r;ogulcllillga, dcgi~ik kiilliirlcre saygmm saglanmasma, Irkr;lltgm, sava§ kl~klrllcllt ­
gmm ve §iddetin destcklenmemesine.
ctnik toplllluklaria arasmda dii§manhk
vc holiiciiliik yaratacak davranl~lann
onlcnmesinc, bafl~ln ve uluslararasl
anlaYI§m geli~mesine katkl saglanmasma giizciiliik etmekte;
- lliikiimetin ve Mcclis ha§kanlt gmm istcyecegi konularda dal11§manltk
hizmeti yapmak;
- lliikiimetin yabanel devlel ve
firmalarla ileti~im alan1l1da yapacagl
anla~malann hazirianm as 1I1da gii rii ~
hclirllllck;
- Tclcvizyon ve radyolara frckam
ozgUlcmck (tahsis etmck);
- Uluslararasl anla§malarla Tiirki·
ye'ye aynlml§ olan frekanslann yahan Cl ortakltklann egemenligi alt1l1a girmelcrini onlemek;
- Ser;im yasasl ~err;evesi ir;inde si·
yasal partilcrin radyn ve televizyonlar.
dan nastl yararlanacaklafll11 saplalllak:
- Avrupa Toplulllgll kararlafl gOI
oniindc tlltlllarak, ycrli vc J\ vrllpa. !..ur
gu, hclgesel ve animasyon I'ilmkfllll'
r;qitli programlarda hclirli orall!.".I .'
ycr vcrilml"llIi lorulliu 1l1l1ll •• I... , I >.-.
syl)
Devamt 11. Sayfada
i<;iJ\DEKiLER:
Gazelecilik larihinin
~n biiyiik seriiHni : ('"
sa)'fa : 6
Rusya'da hasin
Sayfa: 13
Prof. Dr. Sinanoglu :
UNESCO kurulu~
esprisini kaybetli
sayfa: 16
KULTUR VE iLETi~iM
YAZILI BASININ KOLTOR
••
•
•
•
•
UZERINDEKI ETKILERI (*)
Prof. Dr. Bozkurt GUVENC;
Ya zdi hasmm i~i 1'(' i~'lel'i hilli mi? Kiilliir olgl/sunll yalmzea hir "iisl)'al'l" klll'llfllll olarak de!Ji/ de . insanolflll'nlln yapip edef'(' k ii!Jrendigi. Ogrettigi her ,yey olarak altp anlarsak yaziit hasmlll kiilliir ii:erindeki Nkileri de arllyor olmaltdlr. AIIcak. i/eli~'im leknolojisillCleki ha~ diilldiiren g eli~meler karFsmda yazdi has/f/ hllRiill sallki g eriliyormll~ gihi giiriilliiyor, en a;:
ijyle yorumlamyor.
IV'lIill mesajl ve giicii helki arllk lartl~llmlyor ama izleniyor I'e elq/iriliyor. Siiyle ki raiIda~ medyalar ya:11t hasllll
silip orladall kaldlrmadlill gihi yarattliIl sOfllnlar ve ho~/uklarla ha,wllIn ijllel1lilli daha da arllll'lyor, Riillesalls . ReJormasYOII , Bi/im, Aydllliallma . Elldiislri, V illsal demokrasi del'rimlerillill iiriillii 01011 ya~·1t diill.\'allll: . adl ge~'ell del'rimleri hasm
yaymla ger~'ekle~/irmi~ ; ya:lya , hasma l'e ha.wmel'ine dayanarak hugiillier e ula!jnll:jllr. Bilim I'e leklloloji larih{·i/eri. elldiislri del'l'il1lillill. huhar l1Iakill l'silldell rok. haskl makillesi i/e. dogrusal (malemalihd) zamall kal'ramllla dayalldliIl gijrii.)'I·illde
hirle1'irler (Whilroll' 1979 ). Elldii.l'lri. haslll lekllolojisilli kU:jkll.HlZ ge li~/irdi ama Elldiislri Devrimi'lli hazlrlayan yaziit hasm
l'eya hasdml!j yaymlardl. Krislof KolOlllh'/111 OklldllSu l'e yanllldan ay/rmadliIl kitaplar araslllda. iilllii hir Doga TariM ill'
Ballamyus'llII Kiiresel Diillya Co!Jrafya.\·/ l'e Oklid geomelrisi I'ardl. Bal/ya giderek Doguya I'Ol'Ilal'Ggma inanan Kolomh.
Diinyamn yuvarlak oldus unu hiliyor gihiw/i sanki!
Ronesans'm tinlU ki§isi Leonardo
da Vinci buhann gtictinti MIsir larihin·
den ya da Roma larih,<i1crinuen iigrenmi§ olmahydl. C;:iinkii kullandl. l3uhar
makinesini yapan lames Wall da Leonardo'nun oyunc ak la sa nml anndan
esinlenmi§ olahilir. Elki ve esinlerin
kayn ai!l oasllml§ kilaplarul. l-'ransl7
Devrimini hazlrlayan Vollaire veya
Rousseau degil, fakal onlann da kalkl'
da hulundugu Ansiklopedi iui. l3iiyiik
Franslz Devrimi ilc aui sal11 uuyulmaml§ ingiliz Devrimi arasmdaki ha~lll:a
fark , yuzyllhk gccikme degil fakal, ilk
Ansiklopcui idi.
l3uhar giiciiylc \ah§an fahrib nasll
elle yapllan iirelimi hlzlanump Enuiislri Devrimi'ne yol a,<ml§sa; \)Cualh vcya
kur§unlu uizgi makinesi i e baslmevi
de el yazmasl hilgi kaynaklanl11 hiiliin
iilkelcre ve diinyaya yaydl. Bilgin vc
se,<kinlcrin lekehndckl hllgi pazara sunuldu, herkesin mah oldu . C;:a~da§ demokrasiler, okul gormii§ yiineillenlcrin
yonelime kallimasl ya oa kalklda hulunmaslyla ger,<ekle§medi mi'!
Yazlll hasmm kiiltiir iizcrindeki haZl elkilerini klsa ha~hklar halinde Slralamaya ,<ah§lyorum:
1. Onbe§1I1ci yy orlalanna degin
Ball iilkelennin kllapludannda toplam
to bin kadar el yazmasl vardl: bu saXI
XVI. yy'da lam hin kal arlarak 10 mllyona ufa§ll . Bugiin 9a gda~ hir iiniversiIe kiiliipnanes1l1de he§ milylln kilarvar.
2. lngiltere'de 1)2) Ylhnm ilk sekiz
aymda onbin okuma kilabl saillml§.
3. AYI11 yll ~ 1)2)) basllan Almanca
eserlcrin % 8) i din reformu iizerinc
yaztlml§ geri kalan % I Yi ise laik konularml§. l3ugiin oranlar lersine diinmii§llir, deniyor.
4. Yazar ve dii§iiniirlerin dogrusal
bir manllk diizcnine sokluklan yazl uiIi, okuyan halkla orlak hir toplum vcya
ulus bilinci yaralli.
). Dil kiil!iir sislcminin orlak man-
llgl olan yazl, gramer ve yazm kurallannll1 once slantlarlla§masma, en sonunda ua evrcnsellC§mesine yol ar;arak
farklt kiilliirlcri ayl1l uygarhk alam
ir;inde lopladl. "Kultiiriin oili uy~nrll­
gm yazlsl" deyimi buradan gelir. l'iirk
Dcvrimi'nin kabul clligi lalin alfahcsinin anlaml da huuur.
6. Alfahc hirligi, dil , lchr;c ve aglzlarl aym yazl dilinde loplayarak ulusla~ma siireeini hlzlandlrrl11~llr. Karagii7
ve Orla Oyunu anla~ma giir;lii gii vc
yanh~ anlama iizcrine kururuyuu . Tiirk
alfabcsi, loplum ve ki§ilerc ul a~ abildi­
gi. mal edilebildigi olr;iide, ulusal kimrigin lcmeli o lmu ~ lur, olacakllr.
7. Temcl cserlerin ulusal dillere
,<evrilmesi, okullara girmesi ,<agua~la§­
rna siirccini hlzlanulrml§llr.
8. Farkh elnik gruplann orlak hil
hilince sahip olmalan yalmz dcrs kilaplan ile degil giinliik baslI1 vc yazlI1
eserlcriyle mumliiin olmu§lur.
9. Sozlii gclencklen aynlan yazdi
basll1 devlclin ve bilimin sozciisii 01mU~lur. iklidarlann "Mim-resmi " siizciilcri olagelmi§lir.
10. Kiiltiircl vc demokralik geli§mclere paralel olarak yazdi hasll1, llalkm vc Ilakkm -muhalcf'elin- Sesi 01mU~lur.
II . Uzak Dogu loplumlannm kiil tiir ve uygarhk kavramlan, ~ehir ve ~c­
hirliucn -Mcuine'ucn degil - yazl,. basm
ve yaYll1 (I3un)'uan liireldmi§lir. Ilk Japon lanm lakvimi XVII yy ha~lnnnda.
240 cililik Japon Kiilliir Tarihi isc
XVlIl yt ortalannua yaYlmlanml§llr.
12. Japon Mucizcsi" denilcn olgunun gerisindc, 10 milyonluk hasm yayll1 llrajlan , hin ydhk bir yazm vc '7t:.
100 okur yazar ueslegi hulunuynr.
Bu iirneklcr r;ogaltdahilir, farkh da
~()rumlanahilir cfhcl. Ancak hiiylik r;ogunlugunu Tiirkr;e cscrlcrden ser;mcyc
dikal ellim . Yiiz milyarlar ucgerinuc F16'lar salahilen iilkemiz hlzh Iren ve
lranway projcleri i~in mali bynak bul-
makla giir;liik ,<ekiyorsa, bu ,<eli§kinin
a'<lklamasml yazllmaml§ ya da heniiz
basllamaml§ larihlerimizdc aeaha hulahilir miyiz?
Yliksek leknolojiyi kullanmak hil
ki§iyi kurum veya loplumu moderf)le§lirmeye, ,<ag allamaya 'y'elmiyor. Urelmek, bunun i,<in de hllmek, okumak,
ozellik1c de yazllml§lan okumak gerekiyor. 8a§a giire~en iilkeler arasmdaki
'sanayi casuslugu, heniiz yaYlmlanmaml~ kaynaklarl ele ge,<irme sava~ldlr.
IBM ilc FUTITSlJ arasmdaki soluk kesen hlz yarl§1I11, Avrupa veya Diinya
Kupasmuan daha az ilgiyle izledigimizi inkar cuehilir miyiz?
C;:agda§hk ve ulusal kimlik sorunlanmlzm lcmclinde yapIJ? da yazamadlgllTIlZ yaua okuyup da Iyi anlayamadl~Imlz larih veya daha dogru deyimle
larihsizlik" vc de "lalihsizfik" sorunlanmlz yalmlyor mu? Masal ve cfsane
,<agmdan bilime ge,<i~in kiipriisii olan
lanh bilinci , soze ve yayma degil, yazlya ve basma dayamyor. Yazl ve baslnll1 iki amanslz dii§mam var: Tclefon
ve TV! Tclefonla ifeli§im , yazi yazma
~erek s inimini orladan kalumyor, TV
Ise yazdanlan, yazdml§lan okumaya
vakil blrakmlYor.
Sonu,< olarak, giinliik hasmm hirinci sayfaran ayhk dergi kapaklnnna
bcnzedi: Renk ve resim . Renkli haskl
hir grafik sanall olmaklan r;lkll hoyama
leknigi oldu . Mayolu 10laryanm ne 01·
,<iide hir ,<oziim gClirdigi anl§llnlmasl
gercken hir sorudur .. .
Bin veya hinbir ,<C§it "lem c l
cscr"dcn r;nktan vazge,<ildi. Ama Dcrs
Kitaplan ua dahil , iTkokulda ), mtaokulua 10, liscde I), yiiksekogrelimdc
20 kilap, loplam olarak )0 kilap okulahilsek , r;oziim kolayla§abilir. Bu elli kilabm scr;ilccegi 100 veya 1000 kilarherhaluc vardlr iilkemizdc.
BII )'a:1 Prof. Dr. 80:1.:111'1 Giil'l'lI( illlfiil'riYI'II'" Saha" Garl' lI' it'l'illill 21 .}lIhaI1 99'!'d,' i.Hallhlll Swiss Ilolel'dl! dii: ellll'dil.:it' l'i hil' pa lI1'1d,' yal'lIgl /.:ollll~n/{/dall ij: l'lll'lIIl1i~·lil'.
RADYO DUNY ASINDAN HABERLER
••
•••
••
OZGUR RADYOLAR BILDIRGESI
(A vrupa 6zgUr Radyolar Federasyonu ikinci Kongresi. Agustos 1989)
I - Media'iar Diirdilncil Gii~ olarak kabul edilirler. <;:ok biiyiik siyasal ve ekonomik oyunlarm hedefi olurlar. vatanda~ gilnden gilne dl~laOlr. Diinya ~apmda "concentration"lar nedeniyle media'iar ve gene Ide
ileti~im her tilrlil demokratik denetimden
kurtulma e~ilimindedir. Bunlar enformasyonu mala donii~tiirilrler, vatanda~lara da pazardaki insan gibi davraOlrlar. Hcrkesi \0~ulcu ve ele~tirel bir ~er~eve ile uyu~amlya­
cak bir bi~imde ve ilcti~im hakkma aykm
olarak tek kallba koyarlar. Devlet anlayl~l ­
nm kar~lsmda bir kar~1 - iktidar durumunda
olmalan gereken media'lar Dcvlctlc ortakla~a temel hak ve ozgilrlilkleri tehdid etmeye
ba~larlar.
Yani
ilet i~im
ara\lan ozgilr
dola~lml,
dii~iince all§veri§ini destekleyecekleri. insan Ian ve halklan birbirlerine yakla§lJracakIan yerde, kendilerine ula§ma olana~1 olmayanlan dl§layarak yeni engellcr yaralJrlar.
Bu tehlikeler kar§lsmda biz ge~ek bir demokrasinin ve kiiltiirel ba~lmslzll~m giivencesi olarak onlemler almall ve vatanda§1
gozlerimizin onilndc do~makta olan ycni
uluslararasl ileti§im alanmm i\ine sokmallylz.
" - insan ve Vatand~ IIaklan Bildirgesinin ilanmdan iki yilz yJl sonra haberlc ~me
ve anlalJm ozgilrlii~iiniin nc dcmek oldu~u­
nu yeniden anlatmanm \ok acele ele almmasl gereken bir konu oldu~u kanlsmdaYlz.
Vatanda~lara, siyasal iktidarlar ve ckonomik gii\lerin do~rudan ya da do lay II bir bi-
6ZGUR RADYOLARIN ON iLKESi
1.
Bir radyo kurmak ve kendi programml yaymlamak isteyen her
toplulugunun radyo dalgalanna ozgUrce ula~ma hakkl vardlr. Bir radyo kurmak bir basm organt yaymlamaktan daha klsltlaYlci yasal ko~ullara tabi olamaz.
2. OzgUr bir radyo kar amaci gUtmeyen, kamu gUylerinin ve tecimsel topluluklann kar§lsmda baglmslz bir radyodur.
3.
Her vatanda§ Devletin yonetiminde olan bUtUn frekanslann nasll kullanlldlgml, frekanslann nasll planlandlgml ve nast! boIU§UldUgUnU bilme hakkllla sahiptir.
4.
Frekans bandmm bir bolUmU ozgUr radyolara aynlmahdlr.
Radyo yaymclltgma aynlan frekanslann Ur;:te biri oncelikle ozgUr
radyolara verilmelidir. Bunlann dl§mdaki frekanslardan ozgUr radyolar program elemanlan iletimi ir;:in yararlanabilirler.
5. OzgUr radyolar, kendilerine aynlan frekans bOlUmU ir;:inde bu
frekanslann nasll kullamlacagml ve teknik yaym ko§ullanm ozerk
olarak saptarlar. Bunun ir;:in her bolgedeki ozgUr radyolar bir komisyon ser;:erler. Komisyon kararlarma kar§1 Ust dUzeyde bir hakem
kuruluna ba§vurma hakkl vardlr. Avrupa dUzeyinde de boyle bir
kuru I olu§turulur.
6. Komisyon, ozgUr bir radyonun ba§vurusu Uzerine, ftekans daglttmmda ko§ullara uyulup uyulmadlgml ara§ttnr.
7.
OzgUr radyolar her tUr vergiden muaftlr. Varltklanm sUrdUrebilmek ir;:in ozgUr radyolann kamu destegine ihtiyar;:lan vardlr. Bu
destek ozel ve kamusal radyo ve TV istasyonlanndan altnacak ek
bir vergi ile kar§llanabilir.
8. Telif haklan konusunda da ozgUr radyolara tecimsel olmayan
karakterleri nedeniyle ozel kurallar uygulanmahdlr.
9.
OzgUr radyolarda r;:ah§anlar meslekten gazeteciler gibi habere
ula§ma ve yasal korunma hakkmdan yararlamrlar.
10. Media'iar ve telekomUnikasyonla ilgili yasa tasanlannm, yasa
degi§ikliklerinin ve uluslararasl anla§malann hazlrlanmasmda ozgUr radyolann soz ve oneri getirme hakkl vardlr.
vatanda~
\imde mildahele edemiyecekleri, ozgiir
alanlarda ger~ek bir ileti§imin uygulanahilece~i ara\lar sa~lanmalldlr. Bu alan radyoculuktur.
Her grup vatanda§a §un lar sa~lanmall·
dlr:
I. Her haberi alma hakJ(J ve hu hak tanmmadl~l zaman ba§vuruda hulunahilme
olana~mm tanmmasJ. Au saydamllk hakkl.
devlet yonelimindc olan. olmayan ama 10plum i1zerinde hissedilebilir hir elkisi olan
biitiin kurumlara laOlnmalldlr.
2 insanlara bir kar§1 - haber yayma
hakkl, ba§ka bir deyimlc yanll~ bildikleri
her haber kar~lsmda hir yanll hilll tanlmak
gerekir. Ki§isel olarak II ph nlmasalar bile
insanlarm haber yayma. dU)lInce ya da killtilrel yaplliarmi .,.tk yft ,Ia (lId olarak yayrna hakJarl vardll.
3. ileli§im Haklan: lIer vatanda§ grubu ulusal smtrlannm olc"lOde ha~ka vatand~ gruplarlyla ili~ki KlIrao,lJr ve her soruyu
a~lk bir tartl~maya sunabillr.
III . <;:o~u zaman radyoculuk Yiice-Devletin orel av alaOl saYlllr ya Ja Iccimscl istasyonlar radyolarl kendi ol.el rnlilkieri gihi
kullaOlrlar. Oysa hava biitiin dunyan,n rnalldlr, nefes almak i~in nasll hava gcrdl,\'se
insanlann kendi seslerini iletmek ir,:in dc' hnva gereklidir. Devletler bu yiizden frekanslann kullaOlmlOl a"lk bir tartl§maya sunmaII ve radyoculu~u boyunduruklardan kurtarmahdlr. Bu ama~la birle§en her vatanda~
toplulu~u ozgilrce radyoculu~a ula~ma hakkma, para yilzilnden ayncahklara u~rama­
rna hakkma ve seslerini ba~kalan larafmdan
bozulmadan yayma hillma sahip olmalldlr.
Bu hak Evrensel insan Haldan Bildirgesinin
19. maddesinden . Uiusiararasl Medeni ve
Siyasal Haklar Pakt'mdan ve Avrupa insan
Haklan Konvansiyonun 10. maddesinden
kaynaklanlr.
IV. Biz. Avrupa Ozgiir Radyolan, yaym
hill,"1 elde etmek i\in sava~tlk. Bazl iilkeIcrde lanmdl k, baZI iilkelerde giiciimiiz kabul edildi, bazl iilkelerde ya~amlmlzl tehdid
eden ko~ullara tabi tUlulduk. Devlet tekeli nin siirdiirii ldii ~ii bazl iilkelerde de yasakland,k. Ama biz buradaYlz, siyasal ve ekonomik baskllara kar~1 koymaya kararhYlz.
Temel haklarm savunu!masmda roliimiiz 01dugunun bilincindeyiz. Avrupa'da yaymclIlk yasalan arasmda uyum sa~ l anma e~ilim­
Icrinin daha ktitii ko§ullar yaratmasml kahul
etmiyoruz. Tecimsel radyolann varllg,na
sistemalik bir bi~imdc kar~1 koymadan siyasal iklidar ve ekonomik gii\ler kar~, s JJ\da
ba~lmslz ve ozgiir radyolar olarak var nlma
hakklmizi savunuyoruz.
Bu belirttiklerimizin sonucu olarak.
bOlgcsel. ulusal ya da bOlgesel diizeydc audiovisuel'le ilgili biitiin yasalarda, yonelgelerde ve konvansiyonlarda uyulmasl dile~iyle ozgiir radyo ilkelerini savunuyoruz.
RADYO DUNYASINDAN HABERLER
RADYOCULUKT A DEVRiM:
Digital Radyolar 1995'de
KullanIlmaya Ba~lanacak
Radyocl/ll/kta yeni iler/eml'ler oll/yor. 1995'te radyo ~imdiki"dt'" ~'ok dt',lIi.)·ik.
Yl'pyt'ni hi,. ill'ti~'illl araCl olacak, Tell', 'i:YOIllIII geliJlllesiyle radyollltl/ <"a,~1111 10mamla(liifllll sananlar aldamyorlar: radyo yeni a~amalara ha:/I·lamyor. Yanlllll
radyoSllna "digital AI/{Iio-Broad-castillg-Radiodi//usion Son ore Numeriqul'
(DAB) delleeek.
Bu radyonun ii:ellikleri ~ullla,.:
- Digital radyo Compact Disc gihi dilllenecek:
- Digital Radyoyu ellgeht'lerden etkilellmedt'n her yerde aym netliklt' dilllt'yect'/.:silli::
- Digital Radyo yaylm yapan I'eridlerill saym ii~'e katlanahilecl'k. Yalli . .l·imdi hir
k('IIIIl' 20 FM radyo.HI dillIe/lie olonagl I'arsa hu sayl 60'0 ~·lk(/hilece/.: .
Avrupa iilkeleri uzun hir siin.:dcn
beri digital radyo alamnda, EUREKA
147 projcsi ~er~evesi i~inde ~ah~malal
yaplyorlar vc hu projeye Avrupa'mn
tiim ara~tlrma merkezleri, yaym kun1mlan, elektronik endiistri kllrllmlan
ve iiniversiteler kallhyorlardl. BBC,
Philips, Bosch, Deutsche Thomson
Brandth, Rundfunktechnik gibi kurumlar da bu projeye katklda blilunuyorlardl. Ama~ Japonlardan once bu alamla
yeni hir~eylcr yaratahilmekti.
Ara~lIrrnacdar her~eydcn once ses
kaynagl iizerimle ~ah~lIlar ve yalmz insan kulagma seslenehilecek kaynaklan
ara~tlrddar. Bu fi:ah~malar Fransa'nm
Rennes kentinde CCETT merkezinde.
Philips'i ve Munich'te Rundfunkteknik'c hagh IRT merkezinin katdlmlyln
siirdiiriilJii; bu ~ah~malar sonunda Musicam denen yeni bir ses dcvresi hlilundu.
<;:ah~malar hir yandan da yaym kanah iizerinde yapddl. Ara~tlrmacdaJ
sesin dagltlml sirasindaki yankdan
iizerinde fi:ah~tdar. Amafi: yankdan iinlcyerek sese bir dcger kazandlrrnak ve
hiiylece Hertz dalgalanndan tasarruf
saglamaktl. Bu da ha~anldl, rM yaymlarmda kullamlan giit;ten 10 kez az bil
glifi:le Digital Radyo yaYlIll elde edildi.
Bu iki tcknigin hirlc§imi ile DAB denen digital radyo teknigi ortaya fi:lktl.
Bu teknigin ii~ iinemli iizdligi daha var: Digital sistemde monofrekans
yayml ile iilkc ~apmda yaym yapdahiliyor; <;:ok-kent (mulliville) uygulamasl
ilc her kenlle ayn hir frekans kullandlyor ve kentler kendi yerel yaYll1lannl
programa ekliyebiliyorlar; yaym uydu
araClhib ile de yapdahiliyor ve hOylccc
Avrupa dlizeyinde yaYll1lar dlizenlcnc·
hiliyor.
Sir de ~u var: Digital sistemle verici say lSI arlllrliahiidigi i~in olanaklar
~ogalml~ oluyor; digital radyo ~e~it lilik
ve t;ogulculuk getiriyor.
Bunlann yam sira digital radyo veri hit;iminde bilgi saglamaya da clveri~li olacak. Radyonun lizerindc hir ckran ycr alacak, islcdiginiz hilgilcri. fotograllan bu ckranda hulacakslI1lz. Tabii bunlar TV'deki gibi harckct eden
giiriintiilcr olmayacak.
Digital radyolann 1995 ydl i~inde
Avrupa'da sallp ~Ikmasl hcklcniyor.
Yapdan hesaplara !like hir digital radyonun riatl buglin sat ilan iyi kalitcli hil
radyonun fiatl kadar olaeak. Digital
radyonun yaYll1cillkta hiiylik hir devrim olacagl anla~llIyor.
AVRUPA YAYIN
BiRLici TUM
AVRUPA'YA
YAYILIYOR
EBU-lJER (European Broadcasting
Union- Union Europeenne de Radiodiffusion) diyc adlandIrllan Avrupa
YaYIll Rirligi'nin 1993 sonunta tlim
Avrupa iilkclerini kapsayan hir orgiit
ohnasl i<;in ~all~malar siirdiirliliiyor.
12 ~uhat 1952'dc kurulan EBlJ eski Sosyalist Dogu Avrupa iilkelerinin
dl~lJ1daki tlim AVnlpa iilkcleri ile Kuzey Afrika iilkclcrindcn olu~maktadlr.
Japonya, Avustralya. Birle~ik Amerika,
Kanada gihi hir ~ok iiyc de EBU'nun
ortak liycsidir.
EBU 6 lIaziran 1954'de sekiz Avrupa iilkesi tclevizyonlan arasll1da
Montreux'de hir deneme yaYll11 ile Eurovision prngramll1l ba~latml~, 1956
Oeagll1da Eurnvision Control Centre
adll hir orglit kurarak 24 MaYls
19)6't!a Eumvision ~arkl Yan§masllli
ha~latml~tlr.
RADYOLARDA
FRANSIZ
E13lJ 1962 Ocak aYll1da da Eurovisinn Network'ii kurarak Eurovision
gUnliik ortak haher yaYll1lanm diizenle-
~ARKILARI
mi~tir.
rransa'da SNEP (Syndicat National
de I'Edition Phonographique) ve AI'I'I
(Assocuatinn de productcurs de phonogrammes indepcndants) adlan allll1da toplanml~ olan plak ve kaset liretieilcri ilc I'M yaYll11 yapan radyo kurumlaflllln hirt;ogu araslnda yaYlnlarda
J-'ranslz ~arkdannll1 oranll\l saplayan
hir anla~ma imzalandlgl hildiriliyor.
Anla~maya giirc hu radyo ~chcke­
lcri ~imdilik en liZ % 25 nranlllda franslzea ~arkl yaYll1layacaklar, yerd rad·
yolar ise 1992'dc ~k, 35. gclceek yd ry,
40 oranlllda Franslz ~ark l s l yaYll1lamak
zorunda nlacaklar.
rranslz Audiovisuel Yliksck Konseyinin de hlillin radyolar ir;in en az ry,
15 oralllm saplamasl heklcniyor.
Dogu A vrupa iilkeleri ise 1946'da
Prag'da Sllvyetler Birliginin yonetiminde kuru Ian OIRT (Organisation Inlernatillilaic de Radiodiffusion et
Television) adll orgiite iiye olmu~lar­
dlr. Bu iirgiit de 1960'da Intervision
News adl! haber all~ veri~i mcrkezini
olu~turrnu§tur.
Eumvisinn Network He Intcrvision
News ~ehekelcr i arasmda Yillardan hcri
program ah~ veri~i yapllmaktadlr.
.. Suvyetler Birligi ve Dngu Avrupa
Ulkelcrindcki rejim degi~ikliklerilldcn
sonra OIRT gii~ten dii~mii§ ve EBU ile
anla~arak tek hir Avrupa yaYIl1 orgiillinUn kurulmasll1l desteklcmi§tir.
Bu knnuda ge~en yd Strashourg'da
iki iirgiit temsikileri arasll1da ~qilli
toplantdar yapIlml~ ve gcleeek yll sonunda gcr~eklqtirilecek alan birligin
tCJ11ellcri ve ilkcleri Uzerindc anla~ma­
lara vardml~tlr.
DUNY A TELEViZYONLARINDAN HABERLER VE YORUMLAR
KARAOKE TELEviZYONU
Ayltk Ll' MOllde Diplolaliql/e gazl'Iesillin miidiirii I~nacio RamOllel ga:elellin JI/hat so)'wnda Japonya 'da ell )'ayglll olan Karaoke oylllll/l1l/n
.1'011
"Karaoke oyunu bugtin Japonya'da
yaygmdlr. Ulkede 500 bin Karaoke
salomi vardlr. Bu oyun son zamanlarda
Amerika'da da yaygmla§ml§ ve oradan
fransa'ya slf;raml§l1r. Bu salonlarda
oturan mti§terilerden biri sahneye ~Ikal
ve bir §arkl ister. ~arkmm mtizigi derhal bilgisayar araclhgl He teyp'de ~al­
maya ba§lar. ~arkmm sozleri de yinc
aym ara~la salondaki bir ekrana yazlhr.
Sahneye ~Ikan mti!jteri mlizik e~ligin­
de, ekrandaki sozleri okuyarak §arklYI
soyler. Mti§terinin ~ok kotli bir sesi 01sa hile salon kendisini alkl§lar, ~ok eg1enceli hir hava olur. Mti§teri sahne.den
iner inmez kendisine, kendi sesiyle hir
de video - kaset ya da ses kaseti hediye
edilir.
Demek ki sesiniz gtizel olsa da 01masa da onemi yok, orkestra ve ekran
araclhgl He her§ey dtizenlcnehiliyor.
Siz kcndinizi tanllml§ oluyorsllnuz .
Sahncye ya da ekrana ~Ikmak size muazzam bir zcvk veriyor.
~imdi tclevizyonlarda buna benzcr
§eylcr yaplyorlar. Fransa'da "Milyonerlerin bilcti" diye bir oyun var. Biletiel
10 franga sallhyor, kazamrsamz sizi televizyona ~Ikartlyorlar. Bu biletler
1991 'in son ti~ aymda 140 milyon
frankhk satrlml§". (Yani 140 milyar
TL.)
ignacio Ramonct §imdi tclcvizyonlann her flrsalta izlcyicilcri ekrana ~I­
karltlklanm yazlyor. <;:c§itli programlarda izlcyicilcr olur olmaz ncdcnlerle
ckrana ~Iklyorlar, kimi komiklik yap 1yor, kimi ba§mdan ge~cn ~ertiven1eri.
kahramanhklan anlatlyor. Iz1eyici de
bun Ian heyecanla izliyor.
izleyicinin ekrana ula§masl telcvizyonda hir dcmokratla§ma cylcmi saYIlahilir mi? Ekrana ~ok saYlda niteliksiz
insanrn ~Ikmasl telcvizyonda olsa 0lS3
bir poptilizm saYlbalir. Poplilizm de
demokratla§ma demek degildir. Televizyon ancak ~e§itli cgilim1ere, dli§tincclerc yer verdigi zaman ~ogulculuga
yonclmi§ olur, yoksa siradan insanlann
ahuk sabuk soz1erini, zlrvahklanm duyurmakla degil.
Euronews'un Merkezi
Lyon Olacak.
Avrupa'da 12 Kamusal TV kanahnm yoneticileri Avrupa ~apmda 24 saat
ortak yaym yapacak Euronews kanahmn Lyon'da kurulmasml kararla~tlrdl­
lar.
Bu projeye kalilan TV kurumlan
YABANCI FiLM
KOTALARI
zama/! -
larda lelel'i:yolllarda da l'Ikileri oldl/gl/l11/ ijne siirerek !jl/lllan yaz lyor:
~ok
TV'DE YERLi ve
§unlar: Almanya'dan ARO ve ZOf.
I3e1~ika'dan RTI3F, Ispanya'dan RTVE.
Fransa'dan Antenne 2 ve Hn, Yllna·
nistan'dan ERT, italya'dan RAJ. Finlandiya'dan YLE, Yugoslavya'dan JRT.
Monoko'dan TMC ve Avrupa dl~lI1dan
ERTU (Mlslr) . Bir Portekiz kanahllln
da proiieye kalilmasl bck lcniyor.
Euroncws'un i§letme hlitr;esi 5C
milyon Ec u olm.:ak (yakla§lk 64 milyon
dolar). Bunun yansml projcye kat dan
kanallar yliklenecek hlitr;enin diirttc hi·
ri ahonmanlardan ve rcklemlartlen kar§rlanacak. Cicri kalan masral1an Avrupa I'arlamentosu, l ~ ruiika projesi gihi
ortak Avrupa Kurulu§lan odcyecckkr.
italya'da p TV
Kanahna Izin Verildi.
italya'da te1cvizyon kanallanndaki
anar§iyc son verilmesi ir;in Bakanlar
Kurulu ge~en Ylhn son glinlcrindc bir
kararname ile ulu sal ~apta yaYll1 yapacak kanallann saY Isml 12, yen:l kanal ·
lannll1 saYIslm da 500 olarak saptaml~'
11.
Bu r;cr~cve ir;inde ulusal ~apta yaym yapacak 12 kanal ~iiy\e ser;ildi:
(Canale Cinque, italia Uno, Rete Quattro), Te!cmontecarlo !talia, Vidcomu·
sic, Sincma vc Spor Kanah Telcpiu 1
ve Te!cpiu 2, Rete A (Brczilya te1ev()·
nellalanlll slirekli yaYlnlayan hir kanal). Rete Capri.
Portekiz Televizyonunda
Tekel Kaldlflldl.
Portckiz'de yaYll1crlik tekelinin kaldrnlllnaSI vc TV kanal saYIsmll1 2'den
4\: ylkartrlmasma karar ve rildi . I3u yrl
sonunda ylirtirlligc girccek olan yeni
dlizcnleme ilc kanallann ikisi devlet
yonctiminde olacak, ikisi de tize!.
Oze! kanallann hirisi kilisenin ve
katolik r;evrelcrin yonctiminde olacak.
ohlirli de iktidarda olan sosyal dcmok·
rat parti liderlerindcn Francisco I'intc
Balsemao'nun. I3liylik hir hasm ve yaYlm:lhk ortakhgmm ha~lnda huiLlI1an
Balscmao yeni TV kanahnl Brczilya'da
tcIcnove1a'lan yapan Gloho f'irm as mm
hir yan kurulu§u olan COMAR firmasl
ilc hirlikte yonctcctk.
Kanal saYlslIl1ll 2'den 4'e r;lkartrlmasl ile devlct kanallanna verilen rcklamlann azaimasl hckleniyor.
Avrupa lelevizyonlannda ne oranda
Avrupa yapisl film oynaldacagl
1985'dt:n bu yana hem Avrupa Konseyi
,cn,cvesi ic;inde larll ~ma konusu oluyor.
hem de Avrupa Ekonomik ToplulugU'nu n organ I olan Avrupa Parlamenlosu
Ic;inde. Avrupa Parlamenlosu Ocak
1988'de Avrupa telcvizyonlannda % 60
onllllnda Avrupa filml gbslcrilmesini
onenJi.
Kas!!n 1988'de Avrupa Konseyi "S Inldar Olesi Avrupa Televizyon Konvan siyonu Projesi"nl gtirii~mek iizere Slokholm'de bir loplanll diizenledi. Giindemde iki soru n vardl:
- KOlalar: Franslzlar Avrupa filmleri
oranIl1l1l % 60 olmasInI iSli);orlardl. ama
bunun S'lal t6-22 arasInda Yr 500labileccgini kabul ediyorlardl.
- Reklamlar: Reklam oranInIn genelde 0;' 15 nimasi. ama her han gi hir saalle
de 'le, 20'yi a~mamasl iSleniyordu.
Tnplanllya kaldan iilkeler: Avuslurya.
Rcl,ika. Klbns , Danirnarka. Fratlsa. AItnanya. Yunanislan. IzJanda. Irlanda .
Iialya. Lihlcn~tayn. Liiksemlwrg. Malia.
IIolla.nda. Norve~. Porteklz. Ispanya. Isve,. Isvir;re. IngIilere. Finlandiya. Vali kan ve Tiirkiye. (23 iilke).
Rodns Konferansl: (AralIk 1988) Avrupa Ekonomik Toplulugu Devlel ba~­
kanlan IOplanllSInda akla yaklll hir oranda Avrupa filmleri oynailitnasl tinerildi.
Avrupa Ekonomi k Toplulugu Bakanlar Inplanllsl: (13 Nisan 19Rt») Avrupa
filmlcrine ,ngunluk saglayacak bir oran da yer ayrdmasl iSlendl.
Avrupa Parlamenlosu Tnpiantisl (Avrupa Ekonomik Toplulugu. 24 Nisan
1989 Slrasbourgj: Avrupa filmlcrine \'0gu nluk saglayacak bir yer aynimasl iinl'rildi (oran saplanma(II).
Reklamlann % L'i-20 oranInda oltnaSi
islendi.
Avrupa Konseyi Rakanlar Knmilcsi
(5 MaYls 1989): Avrupa SInlr ciresi TV
stizle~mesi. Yay In siirt:lerinin ~ogun lu gu
Avrupa kaynakii iiriinlere aynJmaSi onerildi.
AVI'upa Ekonom ik Toplulugu 12'lcr
DI~i~len Rakanlan Toplanllsl n.iikscmhurg. 3 Ekim 1(89): SInlrSIZ Tclcvizynn
Direklifi onaylandl. Bclr;ika ve Danimark a muhalif kaldl. Avrupa yapil ianna
c;ogunluk saglayacak hir oranda yer aynimasl dnenldl. Yapllnm giiciiniin 01madlgl vurgulandl.
Avrupa Ekonomik Toplulugu - I'ransa
araslnda an l a~ma (31 Tcmmuz t9(1):
En ,ok izlencn saal lerdc su oranlar uyguianmasl karada~ltr1ldl. '10 60 Avrupa
~ar'll (flunun % 40'1 ulusal yapll. r;,
_O,i iilesi Avrupa lilkcleri)
'le 40 i\ vrupa dl~1 yap ll.
Audiuvisucl yap II nedir?
TOI,lanlilarda kOlalann yalnlz "audiovisue yapll lar" i,in ger;erl l olacaih hclirIildi. flu yaplilar da ~tiyle lanllnlandl.
- Fiuion'lar (kurgu filmlt:r)
- fldgescller
- Animasyon filmleri
Neier audiovisuel yapll degil?
- Tal-Show'lar
- Dogrudan sahne yaYll1lan
Avrupa yaYll11 nedir?
- flliliin Avrupa lilkelerinin yaplilan.
Yani . Rail ve Dogu Avrupa ve Tiirkiyc.
- Fransa'da Yiiksek Audiovisuel
Konsey'e kanallara gore oranlan saplal\1a yelkisi vcrildi.
Joranslz Milli Meclisi 16 Arallk
1991'dc: kllialarla ilgili tineriyi onayladl.
ULUSLARARASI iLETi~iM
• •
• • •
GAZETECILIK TARIHININ EN
••••
••
•
BUYUK SERUVENI : CNN
HdZlTopuz
Bugiin uluslararaSI televizyon yaymclltgl deyince akla ilk CNN geliyor. Ted Turner
/ Ha;:iran /980'de CNN'i kurarken bunun "gazetecilik tarihinin en biiyiik seriiveni" olacagml
s6y/cmi-Iti; gen;ekten de oyle oldu. CNN uluslararasl ileti-limde bir devrim yaraftl. Neier denmedi CNN i~'in? "Non-Stop TV", "Media Dm'besi", "TV'de fast-food", "Sip-Iak Gazetecilik" ....
Ted Turner 1970'e kadar ileti§im alantnda adl duyulmu§ bir ki§i de~ildi. Sonradan o~rendik. Ted Turner 0 YII Atlanta'da
halmak durumunda olan bir yerel TV istasy"nllnu sattn almak istemi§, daOl§manlan
k~ndl,tni vazgee;irmeye r;alt§ml§lar: olmaml~. 'kd Turner inad etmi§ ve istasyonu saIinalml~.
Bir sure sonra WTBS (Turner Broadcasting System) adlt kablolu TV §ebekesini
kurmu§. Bu §ebekenin birkae; YII ir;inde abone saYlsl milyonlan a§ml§.
Ru ha§arl ilzerine Ted Turner'in yeni
bir seruvene allldl~tni goruyoruz. Amerika'OIn bu gene; TV palronu 24 saat baber yaytnl yapacak bir TV istasyonu kurmaya yoncliyor. Vine kendisini vazger;irmeye kalklyorlar. olmuyor ve CNN kuruluyor. I§te 0
zaman Ted Turner'in adl tiim ileti§im diinyastnda duyuldu. "Bu i§ tutmaz" diyenler
r;ok oldu. ama CNN tuttu . Ru istasyon 0 donemde yalOlz Birle§ik Amerika'daki kablolu
TV §cbekelerine yiinelik yaytn yaplyordu.
CNN'i dl§andan izlemek stiz konusu degildi.
AyOl ylltn sonunda Ted Turner yeni bir
haber servisi kurdu : Headline News. Bu kanal da her yanm saalte bir yeni bir klsa haber program I yaytnhyordu. Headline News
800 bin abone ilc yaytna ba§ladl ama. dtirt
YII ir;inde abone saYlsl 16 milyona yiikseldi.
Bu i§de ba§anh olunca Ted turner once
1983'IC Far East Service'i. sonra da 1985'te
Europea Service'i kurarak dl§ dunyaya ae;lImaya ba§ladl.
I Ekim 1985'te Ted Turner Headline
News programtnl uydu ile Avrupa Tclevizyonlanna iletmekle yeni bir i§c giri§li. Canal Plus. TF I. Antenne 2 ve fR 3 gibi
Franslz televizyonlan Headline News'a abone oldular. <;:ok klsa zamanda bu servis geni§letilcrek CNN International (CNNI)'e donii§til.
Bizim burada izledigimiz CNN gere;ekIe Amerika'daki CNN degil. CNNJ'dlr. Bu
program Amerika'daki CNN'den ser;meler.
Headline News haberleri ve CNNl'nin ilrettigi giinde yakla§lk dort saatlik oze! haberlerden olu§uyor. CNNI Amerikah olmayan
bir i~leyiei kitlesine gore hazlflaOlyor.
Ilk ba§larda CNNI yalnlz Avrupa'ya.
Kuzey Afrika ve orta Dogu illkelerine ytinelikli. sonra hullin illkelere seslendi.
UluslararaSi planda CNN'i ba§3nya
ula§l1ran hirkae; tinemli haher var:
- MIsir Devlet Ra§kaOl Enver Sedal'a
kar§1 giri§ilen suikasltn eanh olarak veri 1mesi: (1981).
- Challenger uydu la~lylelSlIlIn havada
patiamasl (1986) .
- Wall Slrect'te borsa bunahml (1987).
- C;in 'dc Tiananmen olaylan ( 19X9).
- Panama'da General ~"ri~~,,'1l1l1 lulukInnmasl (1990).
"
- Nelson Mall,kl" lie Ilk konu~ma
(1990).
- Tilm diinyada CNN'i taOltan Ktirfez
Sava§1 ( 1991 ).
- Moskova'da darbe (1991).
- Gorbor;ov ile Yeltsin arastndaki TV
tartl§masl (1991).
CI'!.PI'in giieil:
Abone saylS1: 123 illkede 70 milyon
abone: aynca Amerika'da 51 milyon nbone.
Bunlardan ba§ka Amerika'da 225 TV §ebekesine. dl§anda 400 TV istasyonuna ve binden r;ok otele program daglllml.
Rilrolar: Amerika'da 9. dl§anda 18:
Pcrsonel saYIsI: 600 kadar:
BUIe;e: Masraf 135 milyon dolar
(1989'da).
Gelir 340 milyon dolar
Kar 140 milyon dlliar kadar.
KuliaOllan uydu saYIsI: 5
<;:ah§ma Ytinlcmleri :
CNN. oiaYI olurken anlatmaya yonelik
bir yiinlem uyguluyor. CNN'in yom:licileri
olaylan daha duyulmadan once ara§lIrmaya
yoneldiklerini soyluyorlar. Amae;lan izlcyieiyi TV ba§tnda surckli IUlabilmek. Bu da
her zaman kolay i§ degi!. Canh yaytn izleyieide bir olaya ilk lanlk olma eo§kusunu
uyandlflY0r. Izlcyiei bir r;e§il "haber haslaSl" oluyor. Buna "haber loksikomanisi" deniyor. Izlcyiei bir kez loksikoman lliullea
haberleri gazelclerdcn de izlemeye ba§hyor.
Gazelcde okuduklannl goriintillerle izleyinee daha da zevk allyor.
CNN'ciler "Rizim hir saallik hir programlmlz hir gazele sayfaslOl bile doldurmaz"
diynrlar. Bir saallik programdaki konu§lOaian yazmaya kalksaOlz. gerr;cklen de oyle.
bir sayfaYI doldurmaz. Ama goriintilleri anlalmaya kalklOea i§ degi§iyor.
CNN'in yaptlgl en yararh i§lerden biri
diinya olaylanOl hie; izlemeye alt§lk olmayan Amerikan halklOa dl§ diinyaYI lanllmasl
oldu. DI§annlO kapllanOl ar;ll. Bu az §ey
mi7
CNN'eiler "Biz iZleyiciye kar§1 duruSI
olmnya e;all§IYoruz. 3ma aeele haber YCli§tirmek yiiziinden bazl hatalanmlz olabilir"
diyorlar. Ama. bu halalar bazen r;ok zararll
izlt:nimler yarallyor.
CNN gii~ bir i~i ba§armaya r;alt~IYor.
Habercilikle iki anlaYI~ var. Biri haberi Sleagl sleaglOa pallalmak. Boyle olunea haber
yeleri ol,ude ineelenlOemi~. ara§tmlmaml§
oluyor. Ikinci anlaYI~ haberi iyice iil~'up dcgcrlcnuirdiklen soora yaYlOlamak. CNN'ciler hirinci kurall lIyguluyorlar.
CNN'cilcr "Oleki TV'ler ie;in haher gencl programlO bir htilUmUdUr. zaman doldunna. oyalama. cglcnuirme araeldlr. Oysa
hil.ilO i,in haber her~eyin ba~ldlr" diyorlar.
Ama her zaman . iiyle surukleyici h"I11h" hahcri n~rcuen hulacaksllllz'! CNN hu uurull1 brda "Invesligalion jllurnalism" den"n ara~­
tll1na !!;t/Clccillginc y()ncliyor.
hir "''1' I~i ..
nu da ~L' lli ~
CNN'i silrekli izlemenin kOlii bir yaOl
var, ayOl goriinliiyu gunde be§ on kez izlemck zorunda kahyorsunuz: blkllflYOr. Ama.
olaYI bir kcz kar;lrml§saOlz sonradan yakahyorsunuz.
CNN'nin gue;lilklerinden biri de bir olayl dunyanlO dort bir yanlOda. degi~ik kulturler i~inde ya§ayan insanlann tilmune gore
degerlendirebilmek. her topluluga kar~1 saygilt olabilmek: gii~ i§.
CNN'eiler "Korfez,:.sava§1 bir Ylldmm
sava§1 idi. bu sava§ bir fasl-food televizyonunu zaruri ktldl" diyorlar. Buna kar§lhk
"Bu Sava§ CNN'in sava§1 idi" diyenler de
oluyor. CNN rtiportaja aglrllk veriyor. yoksa incelemeye. yoruma degil. diyorlar. onlar
da buna kar§IIIk "Biz Ktirfez Sava§1 sonunda lam 475 uzmaOl ekrana r;lkartlp yorum
yapllrdlk" diye yaOlI veriyorlar.
CNN'in Sava§ slraslOda lrak lelevizyonuna baglanarak verdigi gOliinliilcr Amcrika'da geni§ lepkiler uyandlrml~11. lIalla
CNN'in "Irak propagandasl" yapll!h hile
soylendi. Oysa CNN'eiler bu konuda ,ok litiz davrandtlar. Irak bombardlman lannda
olenleri. sur;suz insanlann r;ekligi aedan ckrana gelirmediler. Buna kar§lhk mazola hulanml§ karabalaklarla Irakltlann zalimligini
goslermeye r;all~l1lar. Sonra 0 karabalak giiriintillerinin ba§ka bir ulkede e;ekildigi de
soylendi. MUllefik birliklerin yon<!rgclerine
salt bir saygl gosterdiler. gizlilik ir;inde IUlulan askeri haberleri. ornegin Kuveyl <;:1kartmaSi konusunda tineeden bildiklcri aynnltian yaYlOlamadtiar. Ama yine de.
CNN'e kar~1 olan tutueular Bagdal kaynakll
haberlerin CNN'den yaylOlanml~ olmas,"1
affedcmiyorlar. .
Teu Turner "Ikinci Dunya Sava§1 ie;inde
~all~saydlk mUllaka Berlin'e muhabir gonderir. Goebbels'in koydugu slOlriar i,inue
haber ilelmeye e;all~lrdlk" dedi. CNN'eiler
Hiller'le ilgili haberlerin yaYlOlanmasl . dunyanlO ona kar§1 dii~manlt~101 artllrmaya yarardl. diyorlar. Evel. bu ba§ka hir habereilik
anlaYI§I, e;ok iyi bir§ey insanlara olnylan
dogrudan degerlendirme olanagl saglayaeak
bir yo!. Ama. CNN Korfez Sava§lOda bunu
yapamadl ki. Bu yonlem uygulansa uluslararasl anla§mazllklar azalmaz ml? insanlar
birbirlerinin duygu ve dii§iineelcrini daha
iyi anlarlar ve uluslararasl anlaYI~lar geli~­
mi§olur.
Ama ne yazlk ki. bOyle bir habercilik
anlaYI§lOdan e;ok uzaglz . I1eli§imeiler uzak
ollnsalar hile yoneliei.lerin bunu anlamalanna hie; olanak yok. Izleyieiler de ekranda
kan ve enkaz gtirmeye ah§lIlar. Ama bullin
bunlar hep Ick ae;ldan e;ekileeck. Ick yonlii
olaeak. Sava§larda ve gerilim durumlannda
sansiir vc kcndi kendini denelim mekanizmaSi iiylc iyi i~liyor ki.Aklktilk ve humanizma gUmc gidiyor. herkes ~oven kesiliyor: kork u n, hi r~ey.
BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER
Eski sovyetler Birligindeki
Haber Ajanlar. He Olacakt
SOl'yel/er Bir/i.~i dali/madall iillce Bir/igi
il'l'l"I'lI IIIl.:e/erde Tass 1'1' NOl'Osli o.iall/al'l11111 tIl~",da §u ajatlS/ar I'ard,:
Kazal.:islall'da
K.,,·glZlslan'da
O:ht'l.:islall'da
A:erhaycall'da
TlIrl.:mellislall'da
Tacil.:islall'da
Giircislal/'da
f:r/lll'lIislal/ 'da
Ul.:rayna'da
Hl'yaz Rusya'da
l.illlallyo'da
EXIOI/I'O'da
1."IOII:"o'tlo
Molt/a I'yo 'tlo
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Kazlag
Krrrag
UZlag
Aurill/orm
Turl.:mellill/orm
Tajil.:la
Gruzill/orm
Armel/pre.u
Ralau
Be/la
E/la
Ela
L.allll/orm
AII'm
Bu ajanslann yabanci ajanslarla dogrudan ili~kilcri yoktu, dl~ haberleri Tass'tan ve
Novosti'den allyorlar. kendilcri de yalntz
ulusal haberleri iircterek bunlan Tass'a aktanyorlnrdl. Cumhuriyetler baglmslzIIga kavu~tuktan sonra hiltiln bu ajanslann ger~ek
hirer ulusal ajans durumuna gelebilmek i~in
haZlrllklara giri~tikleri hildiriliyor, Bu da
geni~ yatmmlan ve egitim gormii~ kadrolan
gerektirmektedir. Tiirkiye'nin Tiirk~e konu~an iilkelerdeki ajanslara teknik yardlm yapmasl hcr halde onilmilzdeki aylarda slk S1k
giindeme gelecektir,
Kazakistan. Klrglzlstan. Ozbekistan.
Tiirkmenistan ve Azerbaycan haber ajanslanile AA arasmda bir haber Poo!'u olu~tu­
rullnasl da soz konusu olacaktlr. Afrika. Latin Amerika. Asya-Pasifik ve Baglantlsl'Z iilkder arasmda da bu ~e~it pool'ler olu~turul­
mu~tur: PANA. ASIN. OANA (ANN). NAMAI' hunlarm en onemli tirnekleridir.
FRANSA 'DA ROBERT
HERSANT'IN BASIN
IMPARATORLUGU
On Iii "basm imparatoru" Robert Hersant ge~en Mart ayl i~inde ta~ra kentlerinde
ii~ giinHik gazeteyi daha ele ge<yirerek tekcl
smlrlanna dayandl. lIersant'm satin aldlgl
gazetder ~unlar: Courrier de !'Ouest. Maine
Libre et Ardennais.
Paris'te Figaro ve France Soir'ln sahihi
olan lIersant'm clinde hulundurdugu giinliik
gazete say,sl bOylece 22'ye yiikse lmi~ oluyor. Midi Libre ve Est Repuhlicain gazeteIcrini de Hersant aynca kontrolu altmda hulunduruyor.
Hersant ge~en ytl ulusal ve holgesel
giinlilk basm tirajlanntn % 24'ilnil c1inde
hulunduruyordu. Franslz yasalanna gore bir
ki~inin sahip olabilecegi gazetelerin tirajl
top lam tirajm % 30'unu ge<yemez. Ilersant
satm aldlgl gazetclerle btiylcce tekelle~me
smlrlanna varml~ oluyor. Franslzlar bunu
haslnda t;ogulculuglln tehlikeye girmesi olarak yorumluyor vc hilkiimetin harekete get;mesini istiyorlar.
.
Toplam tiraj oralll % 30'u get;ersc lIeti~im Bakanlllin hemcn savclIIga ha~vllrarak
I1ersant hakkmda k"vu~llIrrna a,maSI gerekecek. Runun it;in de ke,in tirajlann saplan-
mas, i1e i~e ba~lantyor. Tirajlarda slk slk
onemli degi~iklikler oluyor. Hersant'ln sahibi bulundugu gazetelerin durumu da her zaman pek parlak degil. Ornegin France-Soir
bir zamanlar Fransa'mn en yiiksek tirajll gazetesi idi. bir milyon tirajl van.!I, ~imdi ise
tirajl 200 bini a~m'yor.
denetimi altma girmi~ oldu . Esti Hirlap eskiden komilnistlerin elindcydi. ~imdi liberal-sag egilimli devletin elln,' ger;ti, Oysa
rejim degi~ikliginden sonra haglmslz olaeagl umut edilmi~ti.
Maxwell'in denetimindeki Magyar Hirlap gazetesinin de bugunlerde el degi~tirme­
si bekleniyor. Maxwell'in hisselerini satm
almaya aday 34 firma var. Ba~ta gelenler
Alman Gruner und Jahr (Bertdmann gruhu). Italyan Republica ve Isvi~reli Marquand gruplan. Maear gazeteleri bOy Ieee uluslararasl hasm tekellerinin eline ge~mi~ olacaktlr,
FRANSA 'DA KADIN
GAZETECI SAYISI
ARTIYOR
MACAR BASINI
PATRON
DEGi~TiRiYOR
ingiliz basm imparatoru Roben Maxwell oliimilndcn hir sure tince Macaristan'da
Esti I1irlap ve Magyar Hirlap gazetclerinin
hisselerinin % 40'1111 satlll alarak Macar basmllla yeni bir hi,im vermeye yonclmi~ti.
Ama Maxwell'in oltimiinden sonra durum
degi~ti.
Esti Hirlap gazctesinin hisselerinin %
40'1 Maxwell'in. % 40'1 da Devlet yonetimindeki bir yaym evinin elindeydi. Maxwell'in ijlilmlinden sonra onun hissekrini de
Hirlap Kiado adllldaki bir yaym evi satm aldl. Boyleee Esti Iliriap tamamen dcvlctin
Fransa'da BaSin Kartlan Komisyonunun yaptlgl bir ara~tlrrna: Kadm gazetecilerin oranlnlll son on yll i,inde %25'ten.
%33'e yilkselmi~ oldugunu gosteriyor, Genff
gazetecilerin oranl da artmaktadlr. <;:all~an
gazcleeilerin % 73'iinun ya~1 45'in altmdadlr,
Gazetecilerin % 70'i yilksek egitim gormii~lerdir. Set;ilen dallar genelde Edebiyat.
Gazetecilik Yilksek Okullan. Hukuk. Siyasal Bilgiler'dir.
Kadro dl~1 yazl iicretiyle ~all~an gazetecilerin oranl da 1980'de % 9.6 iken. ger;en
yll % 14.8'e yilkselmi~tir,
Bolgesel Haber Ajanlan ve Pool'le
Bugiin t;e~itli htilgelerde etkinligi olan
haber ajanslan pool'lan ~lInlardlr:
ba~lIca
Baglanhs,z Ulkeler Haber Ajanslan
Pool'u:
Non Aligned News Agencies Pool
(NANAI') adl veri len bu pooTun kurulmaSl ilk ke7., 1960'ta.l_usaka'oa toplanan BaglantlSlz Ulkeler U,iincii Zirve Konfcransmda ortaya atlldl. Ondan iit; yll sunra Cezayir'de toplanan Diirduneii Zilve Konfcranslllda da hu dilek yinelcndi,
Yugoslav Tanjug Ilaber Ajansl bu dilege uyarak bir ilrgut kurmaya yoncldi.
(xak f975'te de Pool denen tirglit olu~lu­
ruldu. I'ool'un merkezi Rclgrad'tayd\. 12
Ajans bu orgiite ilye oldu. Ajanslar kendi
haherlerinden ,Ikardlklan ozetleri Tan jug'a gonderiyorlar. 0 da bunlann daglllmml sagllyordu.
Bu slralarda, .,Tcmmuz 1975'te Li ma'da l3aglantlslz Ulkclcr DI~i~leri l3akanIan toplantlsl yap lid I. Bakanlar Tanjll{un
bu gin~iminin gcli~tirilmesini vc hu amar;Ia hlr sempozyumun duzcnlcnmcsini <incrdilcr.
Tunus bu i~i elc alarak 1976 Martmda
"Baglantlslz Olkekr Ilabercilik ve ilcti~im
Sempozyumu"nu dUl.enlcdi. Toplant":,, en
klsa zamanda Enformas)/on bakanlanyla
ajans genel mlidiirlerinin hir amya gelerck
bu konuyu gcli~tinncleri iSlendi.
Bu iineriye uyularak 1976 Temmuzunda Yeni Delhi'de bir toplantl dlizenlendi, NANAP'm statiisii bu toplanllda hazlrlandl. Ondan bir 3)1 sonra da, 1976 Al!.ustosunda Sri Lanka'da ne~inci Zirve tuplantlSl yap lid\. Devlct naKanlan Yeni DeIhi'de h:1I.Irlanan Puol tasansml onayi:ldllar
VI! NANAI' boylece kurulmu§ oldu.
.
NANAP'm bugiin 7 dagllim merkezl
vardlr: Rclgrad. Yeni Delhi, nagdad. Ilavana. Tunus. Kin~asa ve Jakarta merkolcrio I'oul'a 100 lilkc iiyedir. Pool glind,' ~' ak1a~lk 60 hin siizciik dagltlr.
Pan African News Agency: PAl\'A
rlu aJanslIl kurulmaS! I~m Ilk glrl~lIn-
ler Unesco'nun 1983'te Tunus'ta dilzenledigi Afrika Haber Ajanslan luplanllsmda yaplldl, ama somut tilr sonll, elde edilcmedi,
197.Tde Kampala'da toplanan Afrika
Birligi Orglitii (OUA) toplanllsmda bu konu yeniden gundeme getirildi, ilye i1lkeler
hu I'le belirli bir para koydular ve Nisan
1979'da Addis Abeba'da yapllan bakanlar
Konferanslllda PANA'nlll tcmell.:ri allldi.
Bugun PANA'nm mcrkezi Dakar'dadlr. Ajanslar kendi haberlerini Dakar'a iletirlcr, oradan haberler iive lilkelere gonderilir.
.
PANA'nlll 43 iiyesi vardlr. PANA
.gilnde 25.000 sozeuk liretir. Ne var ki liye
ajanslar aidatlannl tideyemedikleri it;IIl
PANA giit; durumdadlr.
..
Asya ve Pasilik Haber Ajanslan OriitiiOANA:
g Organization of Asian and Pacific
News Asency 196J'de Unesco'nun Bangkok'ta duzenledigi bir toplanllda kuruldu.
Uzun ylllar onemli bir eikinligi goriilmeyen bu tirgiit 1977'de Unesco'nun Sri Lanka'dn diizenledigi bir toplanllda yeniden
eanlandlrlldl, <;In. Sovyetler Birlil!.i. Japonya ve Tilrklye'nin katllmaslyla OANA
Wm Asya ve Pasiflk iilkelerini i~ine alan
bir orgilt oldu.
o slralarda yapllan toplantllarda OANA'nm teknik baglantllannl saglamak
amaclyla bir de Asia and Pacific News
Network (ANN) adh bir orgut kuruldu,
ANN bugiln Uzak ve Guney Dogu Asya
iilkelerinde etkinlikleri olan oir orgillliir.
ASIN:
Latin Amerika haber ajanslan araslllda kurulmu§ olan bu orgill gunde 8 bin
stizciik iiretir ,.
Karaib Ulkeleri Haber Ajansl CA-
NA:
Garibbeal\.News Agency 1967'de toplanan Karaih lJlkeler I rukLimet Ba~kanlan
tOl?lanllslIlda allllan hlr brarla ve Unesco nun yardllnlvla 1<)7 ~\le kuruldu, Giinde
24 bin sozcuk ,irellr.
BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER
Reuter'in i§i Kolay Degil
Reuter ajansmm son zamanlarda
bir ollnalim ge~irdigi anla§lliyor. Reuter'in kendine yeni bir ~ekidiizen vermesi ic;in onemli kararlann arifesinde
o ldugu soylcniyor.
Reutcr'in otcdenberi iki biiyiik 00liimii vardlr, hiri "News" denen genel
haber servisi, ohiirii de bankalar ve oiiyiik i§letmeler i~in iirelligi ekonomik
ve mali haberler servisi. Rcuter'in gelirlerinin % 90'1 bu ikinci ooliimden
gelir. Reuter'in 1991 Ylh geliri 1.466
milyon ingiliz Iirasl olmu§llIr.
Reuter'in bankalarda, gazete, radyo, televizyon haber servislerinde, el~i­
liklerde ve ~e§itli kurumlarda 200 bin in
iistiinde terminali vardlf: 74 U1kede ~a­
li§tlrdlgl gazeteci saYlsl 1714'tiir.
1851 'de kuru Ian Reuter'in Londra'da, Fleet Street'deki mcrkezinin bugiin artlk ~agml yitirmi§ hir hava ta§ldlgl one siiriiliiyor.
Rcuter'in en iinlii genel miidiirlcrinden biri olan Gerald Long 1973'te
ekonomik ve borsa servislerindc yaptlgl yeniliklerle ajans oiiyiik hamlelerc
giri§mi§, adl da Reuter Iioldings 01mu§tur. Ama bu ba§anlann 1989'dan
sonra siirdiiriilemedigi goriilmii§tiir.
Reuter Amerika'da, Pasifik'tc ve Dogu
Avrupa'da yeni biirolar a~arak abonman iicretlerini arlhrml§, bu da bir kri7
yaratml§tlr.
~imdi Reuter i~in §oyle denmektedir: Reuter olaganiistii bir ajanstl, diin yanm en biiyiik ajanslydl, §imdi olagan
bir ajans oldu. "Reuter kurulu§undan
beri elde elligi iiniin sarsIlmasml istemedigi i~in ijdiin vermeyecektir" deni yor.
Rusya'da Tass'm
Yerini Rita Ald.
Sovyetler Birliginde iki hiiyiik
ajans vardl: Unlii Tass ajansl ve daha
~ok roportaj ajansl olamk ~ah§an Novosti ajans l. Sovyetler Birligi daiblirken Novosti ajansma Ruslar el koydll lar ve ajansm adl RIA oldu. l3iiylecc
oir siire Rusya'da iki ajans ayn ayn ~a­
h§malanm siirdiirdiiler.
Ge~en Dcak aymm sonlanna dogrll
Rusya Enformasyon l3akam Mihail Potoranine RIA ile Tass'lIl hirle§tirildigini
ve yeni Rus ajansma Rita adl verildigi ni a~lkladl.
lAMeR Genel Konferansl Agustos 1992'de
Brezilya'da Yapllacak
IACMR'm (Uluslararasl tleti§im Ara§lIrmalan Dernegi) iki yIlda bir yaplIan gene I konferansl 16-21 Agustos
1992 tarihleri arasmda Brezilya'da Sao
Paulo kentinde yapllacak.
Konferansm ana temasl "Yeni Bir
Diinya ir,:in ileli§im" olarak belirlenmi§
bulunuyor. "Ycni Bir Diinya ir,:in Ilcli§im" ulusal toplumlar ir,:inde vc arasmcia payla§I1an yeni hir diinyanm ikllrul-
masl i~in gerekli ileti§imin hem diinyamlzl hem de ~evremizi koruduguna da
i§aret ediyor.
Konferansa tema olarak "Yeni Bir
Diinya t~in tleti§im" in se~ilmesinin
nedenleri arasmda Kristof Kolomb'un
Amerika kltalanna ayak basmasmm
500. yIlI olmasl, Dogu Avrupa, Latin
Amerika ve diinyanm diger yorelerindeki son degi§iklikleri saYllaoilir.
ULUSLARARASIORGUTLER
•
••
••••
ULUSLARARASI GAZETECILER ORGUTU
~EKOSLOVAKYA'DAN AYRILACAK MIt
Merkezi Prag'da olan UluslararaSI Gazeteciler Orgiitii (IOJ) son zamalliarda Dllemli bir bunailln gefiriyor.
1946'da Kopenhag'da toplallan uluslararaSI bir gazeteciler KOllgresi straslllda kurulall 10J ertesi yll Prag'da yerlefmif
ve komiillist-sosyalist ii1kelerle Ufiillcii Diillya ii1kelerillde fok gelipllifli. Yaklll zamalliara kadar iiye say/Sl 200 billi buluyordu.
Merkezi Brliksel'de olan Uluslarasl Gazeteciler Federasyonu
(IF]) ile 10] arasmda uzun yJllar
bUyUk bir rekabet stiz konusu idi.
(ekoslovakya'daki rej im degi§ikliginden sonra (ekoslovak Gazeteciler Sendikasl IOJ'den aynldl .
Yeni hliklimet de 10rden merkezini ba~ka bir lilkeye t;l ;llllaSlnl istedi: 10] buna kar§1 koydu ve yasal
yollara ba§vurdu. iki )'11 iillce 10)
ba§kanhgma se\illlli~ olan Brezilyah gazeteci Armando Rolleillberg
ve Genel Sekreter Franslz gazeteci
Gerard Gatinot ve yonetilll kurulu
liyeleri (ekoslovak hUklillletinin
bu karanna kar§1 bliylik bir kampanyaya giri§tiler. IOJ'nin Ytinetim
Konseyi geryen yJlm sonlarmda Yemen'in ba§kenti Sana'da toplandl.
n Ulkeden gelen 82 orgUt teillsilcisinin katJldlgl toplantlda Arab lilkeleri ie;in Sana, Uzak Dogu ve Pasifik Ulkeleri ie;in de Pyongyang'da
birer bolgesel merkezin ae;llmasl
(International Liaison Centre
for Films and TV Schools- Centre
International de Liaison des Ecoles
de Cinema et de Television)
nur, Sinema ve TV tarihi Uzerindeki ara§tlrmalan destekler ve bu
allla<;larla Unesco ile yaklll ili~ki
i<;indedir.
Uluslararasl Sinema ve Televizyon Okullan Baglantl Merkezi
CILECT 1955'te Cannes'de kuruldu. Merkezin amacI sinema ve televizyon egitimi ve ara~tmllalart
alanmda i§birligini geli~tirmek,
okullardaki ogretim gorevlileri ve
ogrenciler arasmda ili§kileri gUrylendirmek ve egitim ytintelllierinin
geli§mesine hizmet etmektir.
CILECT geli§me yolundaki Ulkelerle de ilgilenir, bu Ulkelerden
gelen ()grencilerin sinema ve TV
okulannda 3-4 ytl egitilll gorllleleri
iryin olanaklar ara§tmr.
kararla~tlflldl.
Bu Konsey toplantlsillda Uyeler
10J'nlll bir ozele§tirisini de yaparak
~llilian vurguladllar:
- 1908'de Soveyte askerleri (ekoslovakya'ya girdikleri zaman
20()() (ek ve Slovak gazetecinin
i§ine son verilmi§ ve 10] buna hiy
bir tepki g()stermeyerek meslek ahlakl baklmilldan yliz klzarttcl bir
SUy i§lemi§tir.
- 10] (ekoslovak KomUnist
Partisine bagh bazl kurumlarla i~­
birligi yaparak Dogu Avrupa Ulkelerindeki itibanlll yitirmi§tir.
- 101 1988-89 yillannda tUm
gelirlerini Maliyeye bildirmeyerek
mali bir sue; i~lellli~tir.
101 ~illldi. bUtUn bu geli§melerin 1§lglllda kendine yeni bir yol
see;llleye ve IF) ile yakm bir i§birligine yonelerek yeni bir politika uygulamaya \ah~lllaktadlr.
.
v..
.
CILECT : Sinema ve TV Egltlml
CILECT ogrenciler arasmda
film ah§ veri§ine, film festivallerinin dUzenlenmesine katklda bulu-
DUnyadaki bUtUn sinellla ve
TV okullan CILECTe liye olmu§lardlr, CILECT 1981 'de Danilllarka
Yliksek Sinema Okuluna geli§me
yolundaki lilkelerin gereksinmelerini saptamak ie;in gorev vermi§ ve
bu okulun hazlrladlgl "Bridging the
Gap" ba§lIkll rapor CILECT'in
1982 Sydney Genel Kurul toplantlsmda onaylanml~tlr. Bu rapora
uyularak CILECT geli§en Ulkelere
yonelik CILECT/TDC (Training
for Developing Countries) adh bir
program I uygulamaya ba§laml§tlr.
Bu prograllldan yararlanmak isteyen kurullliar CILECT/TDC'nin
Danilllarka'daki merkezine ba§vurarak yardllll istemektedirler.
Unesco'nun 1992-93 programll1da da, geli§en lilkelerin sinema
ve televizyon okullanndaki audiovisuel egitim malzemesinin geli~ti­
rilmesi ic;in bir yardlm fonu aynlml~tlr.
YENiYAYINLAR-TEZLER
"
MEDIAS, MENSONGES ET DEMOCRATIE:
Ayhk Le Monde Diplomatique gazetesinin yaymladlgl bu
ozel saYlda ileti~tmle i1gilt otuz
yazl var. Yazllann birrrogu daha
once Le Monde Diplomatique'te
yaymlanml§t1. Ara~t1rmaCllar
arasmda §u ki§i1er dtkkati rrekiyor: Herbert Schiller, Armand
MatteIard, Michael Palmer,
John Berger, Jacques Decornoy ,
Serge Halimi ve Ignacio Ramonet.
Ara§hrmalarda ozell ikle televizyonlann sapttrll1alan ve
yalanlan uzerinde duruluyor.
Bu ozel saytdaki butun karikatiirleri ve kapagl Sel<;uk Demirel rrizmi§.
A.D. BYYO
YILLIKLARI
L991 Ylhnda , A.O. BYYO'na
biiyiik hizmeti gecrmi~ iki ogretim
iiyesine armagan olmak iizere iki
BYYO YIlhgl yaymla1l1m~ bulunuyor. A.O. BYYO YIlhk 1989-1990
Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a
Armagan, A.O. BYYO YIlllk
1991-1992 ise, ~evket Evliyagil'e
Armagan olarak crlkanldl.
A.O . BYYO YIlhk 1989-1990,
A.O. BYYO'nun kuruLu§ crah~ma­
Lanna katIlml~, Okul'un miidiirliiglinli yapml~, 1.988'de emekli oluncaya kadar, A.U . BYY'da lisans ve
ylikseklisans programLannda cre§itli
dersler okutmu~ olan Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a armagan olarak
hazlrLandl. Bu ytlhgm en onemli
ozelligi, Prof. Dr. Nermin Abadan
Unat'm eski ogrencilerinin bu yIlhk
icrin hazlrlaml~ oldukLan bilimsel
yazIlarla literatUre yaptlkLan katklLardlr.
~evket Evliyagil'e Annagan'da
ise, kendisi ile birlikte crah~ml~ ogretim liyelerinin kendisi hakkll1da
yazml ~ olduklan ya.ztlar yanmda
biLimsel yazIlar da yer almaktadlr.
Milliyet (1950 - 1979). Bir Gazetenin
Turk DI~ Politikasma BakI~I.
NEViN BALTA, (Yiiksck Lisans
Tczi) G.O. Sosyal Bilimlcr Enstitiisii,
Ankara 1991.
Tiirk baslnl iizerindc yapllmakla
olan crah~malann daha bilimsd v.: sislem alik hir diizeye k a vu~lUrulma s l kacrlllllmaz hir gereksinim . 13asllllmlzlll
SOil elli yllllla damgaslIll vuran oncmli
bir yaYIll orgam olan Milliyel iizcrinde
hu kayglya yapllan hir cra"~ma daha bu
konuda memnuniyel veriei . Milliyet'in
icr plliitikasllll konu alan hir crah ~ manlll
(l3kz. ilcli~im Diinyasl sayl: 7 s. 14) ardilldan Nevin 13alta lIa adl gecren gazelenin kurulu~undan 1979 yllilla kadar
olan 29 yllhk siire icrerisinde giisterdigi
dl~ politik tavnm im:elcdi .
Kurulu~unun ilk ylllannda Ali Naei Karacan'lIl da elkisiylc DP'nill kntl
hir deslekcrisi olan gazelc 19.5.5'de Ahdi
tpekcri'nin yonetime gelmesiylc hu lulumunu yumu~atmaya ba~ladl.
1960'larda CllP'nin iklidara gelmesiylc
de iim:elcri deslek vcrdigi DP'nin kaqlslIla gecrerek iktidar parlisinin dl~ poli-
tik karar1annln onernli hir destekcrisi ve
onayelsl durumuna gcldi. Aneak,
.1 970lerdcn ilibaren gazclcde Abdi
Ipckcri'nin dl~lnda Miimlaz Soysal, Ali
Gevgilili, ismail Cern, Sarni Kohen gihi ki)~e yazarlarmm da ycr almaslyla
hirlikte gazclenin ipckcri r;:izgisindeki
gidi~inde csncklc~me ha~lath . Tcrnelde
SOl. konusu crizginin dl~lIla fazla crlkllmasa da sozii cdilen tarihlen iliharen
gazet e ye daha crok sesli bir lavlr da
cgemen olmaya ba~ladl . Bu r;:oksesliligin dc elkisiyle kurulu~ndan hcri iklidar yanhsl olmaYI kendisine ilke edincn gazele. 1970 lerden itibaren iilke
crlkarlanlll on planda tutan bir lavlr takillmaya ha~ladl. Nevin Balta'llIn saplamas lila gorc hu da gazeteyi giderek
daha yan s lz hir crizgiye yoncilli. Abdi
Ipekc;i'nin oliimiine kadar da gazele dl~
polilikada Tiirkiye'ye sayglllhk kazanthran, iilke crlkarlanlll on planda lUtan
vc okuyucuya bu konuda lartl~ma orlarna yaratan bir kille gazetesi olma ozelligini korudu .
SORUMSUZ BiR YAYIN DDzENi OLAMAZ
na~tarafl 1. Sayfada
Avrupa SlIllriararasl TV siiz1c~mes i (5 MaYls 1989), Avrupa Konseyi 13akanlar
Knmilcsinin TV'dc r~klame"lkla ilgili karan (23 ~uhal 1984), Vine aylll komilenin uydularla ilgili karan (7 Arahk 1984); Avrupa Konseyi Parlarnentosunun Ileti~im Arar;:lan vc Insan Haklan Bildirgesiyle ilgili kararlarl (23 Oeak 1970); Basllltla Tckcllqmclcrk ilgili karar (2~ Ocak 1975); Ulusal Radyo TV kurumlannlll roIii vc yiinclimi konu sunda karar (23 Ocak 1975); 13 as III ve TV iizgiirli.igiinc yoneIcn lchlikclcrlc ilgili karar (28 Nisan 1978); Kablolu TV vc Uydu yaYlllclhgl konusunda karar (7 Him 1981); tecimscl reklamclhkla ilgili karar (2 Ekim 1982); ~id ­
dCl, Kiiltlir vc Egilimlc ilgili karar (23 Ocak 198~); Yercl radyolarla ilgili karar (~I
Ocak 1991); YaYIllCillkla Dcmokralik Re formlarla ilgili karar (22 Nisan 1991).
13unlann yal1l sIr:! Uncsco'nun crqitli loplanlllannda allllan uydu yaYlllclhgl ile
ilgili kararlar var, Mac13ridc Komisyonunun iinerilcri var, Avrupa Yaym Birliginin
kararlan var, iiyesi olmaya crah~llglmlz Avrupa Ekonomik Toplulugunun kararlan
var.
Ne yapacagl hunlan? YOk mu sayaeaglz? TV'lerin bu anla~malara, kararlara,
oncrilcre uygun yay III yaplp yapmadlklan izlcnme yecek mi?
Ulkemizdc frckans saYlsl crok klsllhdlr. Bunlar lJlusal Servetin bir hOliimii saylltr. Bunlann dagltlllllnda ve kullmal1lmlllda savurganhk yapamaylz. Frckanslann
kamu "Ikarma kullalllml iilke vc Dcvlcl sorunudur.
Peki , Radyo TV alanmda tckcllc~mclcri kim iz1cyccck? Kim engelleyecck?
Biitiin bu alal1l orman yasalanllln egemcnliginc mi hlrakacaglz? Bir diizcnlcmc. izlemc, dcnellcme mekanizmasl kurulmazsa yaYlllclhkta anar~i dogar. Diinyanll1
hicrhir yerindc hiiy k hir ba~lho~luk, hir vah~i liheralizm yoklur.
Devlclin, yaYIll kurumlannm haglmslzhgml, ya da iirzcrkligini koruyarak. kamu yaranna bu alana bir laklln slIHrlar gctin:msindcn daha dogal bir~cy olamaz.
13iiyle hir giirevi dc aneak mcslckle, adalct ya da Dcvlcl yoneliminde deneyimli ve
list dlizc ydc sayglllhgi olan haglmslz ki~ilcrdcn olu~an hir kurul iistlenchilir.
Ozglirliik; Evet, dhelle , allla iizglirllik sOflll11lulllklan ayn dli~iinlilemCl.. Ki~i ­
nin iizgiiriiigii loplumun haklan ilc sllllrialllr.
DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR ....
Radyo TV viiksek Konseyi
Ba~tarafl
1. Sayfada
- Avrupa Konseyi'nin 25 Ocak 1975 tarih ve
748 say, lI ve 7 Ekim 1981 tanh, 926 say,lI kararlanna uyarak yallli hakkm3 yer verihllcsini. valan·
d.~on radyo ve televizyon. ul.~ma hakkll"n talllllm.son,_ radyo dinleyicisi vo TV illeyicisi derneklerille rodyo vo TV'lerden dU~Uncelerilli duyunll.
hnkklllll1 verilmesini sailnmak;
- Rekl.mlara aynl.c.k sUre ve oralll.n Avrup. KUIIseyi'IIin 7 Ekim 1981, 23 ~ub.t 1984 ta~
rihli kararlan_ K.SIIII 1989 Stokloollll Sozle~lIIc"
hUkUmleri vo Avrup. Toplulu~u k.r.rl.n go,
ollUllde tutularak sllllrl.lllak ve Y.IlIIt,c, rcklallllan
olliemek;
- lIeti~imde fiili tekellerin kurullllasll" ollleyecek silurian saplamak:
- TV arac,lIg' ile TUrk Sillellla ve tiy.trosuyard,mc. olmak;
- KUhUr yozl.~m.son. kary' olllem .1Iuak;
- TOrkiye'de Uretilen mUz,k tUrlerillin gc\i~mesine katk,da bulullmak_ TV ve Radyo y.y,"lanuda hu milzik tUrlerine bclirli oranlarda yer vl!ril·
mesini saglamak;
- Avrup. Konseyi B.k.III.r Kurulullull 7
Ar.lIk 1984 tarihli karar,". uygull olarak yay,"larda ozel ve ailesel ya~3m3 saYSl gOsl~riln":!!.inC'
gozcUlUk etmek;
- Kamu hizmeti goren yerel yay,"c,lo~on ~eIi~mesini desteklemek;
b) TRT alanond.
- TR'I"nin llzerkli~ille gozcUlUk elmek;
- TRT genel mUdUriinU se~lIIck;
- TRT YOllelim Kurulunca yap,l.n her dUzeydeki yap,sal de~i~ik onerileri illcelcllIek;
- TR')"IIin y.yon. dellelim. reklalll yaYIIII.,
gibi konul.rd.ki yOllellllelikRI.sanlarooll .. y,lI,k
genel yaytn plallllll ve ozel yaYIII es",laron, IIIceleyerek ollerilerde bulu'tn,ak;
- TRTnin kurulu~ yas.sona ve Y.Y'" ilkelerine uygun yayon Y'P'P yapmad'gona vc larafslI.hk
nun
geli~mesine
i1kesine uygun davramp
d3Vrnnll\3dl~1I11
dl!l1cllc-
mek, gerekli durumlarda TRTyi uyanll.k ve iilllem allllak.
c) Ozel Televizyonlar konusullda
Ozel TV'Ier iki IUr yoyonc.ltk yaparlar:
- Yer yayonc.log. (Henz dalgalanyl.): Ulu·
s.l. belgesel ya d. yerel ~apl. TV y.yonc,logo.
KOllsey lekllik elem,"lara d.n,~arak. uluslarar.so anl.m.lar. gore TOrkiye'de h.llgi frekan.la·
nn kull.mlacagull s.plar ve bunion iliin eder. Fre·
kansl.ra .d.y ol.n on.kloklar kur.caklan k.nal dan nasol yararlanmak iSlediklerini KOllseye bildirirler. Konseye sunulacak dosy.da lim,allln p,u'asal kayn.klarl. onaklann p.ylar•. oleki media'iari.
i1i,kiieri . yahancl sennayenin katlllll1l . yonc lici l~ .
rill killllikleri_ yayll"" leknik ko~ull.l'I . persollelon
durumu Uzerinde aynlll'lo bilgi bulunur.
Konsey yabanci senuayenin katlhm oral~11I1
siluriar. tionnnYI OIUtlUranlann b~,slllda. ya lin ill!li~imin ha ~ka dall.nndaki paylanna cia sllmlat koyar.
Aclaylaron sunduklar, dosyalann incele'~m~­
sindcn SOIll"3 Konsey fimHllal"l1l tcmsl1calerlill bu
gorii~meye ~a~trlr ve kendilerilldell .Yl'lnl'lo bilSi
iSler.
Konsey ole y.nd.n d. kurul.cak k.nahn y.yon progranllllln n.SlI olu§lurulm.s. gerekligi konusullda. orne gin IlOberiere, kOIlOrel ve egilsel
programlar•. reklamlar•• y.banc, vc yerli dizilere.
yerli sinem.ya. kanalon dogrud.n Urdccegi IiImlere .ynl.c.k z.m.n konusund. baz, kt)~ullar onerir. Bu ko§ullara uyulmadlgl zaman uygulanacak
onlemleri ve cezalan saplar.
Konseyin one sOrdUgU ko~ullan kahul edell
• d.ylann ileli~im al.lllndaki deneyimleri . inamlo·
nc,lokl.n, ozgUrlUklere ve insan haklal'lna sayg,II
olup olmadudan ve konuya ne ol~Ude )'amrlo ulacaklar, goz onUllde IUlularak bir .e~im yap,lor ve
bir soz lc~me haZlrlal1lf. YayulIl1 hUtUn ayrllluhlfl
ve uygulancak onlclll ve ceza lar hu
sOllc~IIICdl!
yer alor.
- Uydu Y.Ylllc,logo: Kiralan. 1I hir uydu kalla·
hyla TUrkiye'ye yada TOrkdil konu ~all Ulkelerc ve
belgelere yOII.lik Y.Yllllardor.
Bu yay,nlal'ln programl.n Tiirkiyc'de hazorl.·
nor. P1T aroc.hg. ile uyduy. ilelilerek Ulkeye gOIlderilir.
Program Uretimi TOrkiye'de yap,ld'g' ve
program PTT ar.c,log, ile cI,~ar,ya ilelildigi i~ir
Konseyill bu yaYllllar ilzerinde gozdilUk hakk,
vardor. Bu IUr yayonlar i~ill de Konsey ile yayonc,
finna araslJlda. yukanda slf'alanan
ko~ullar c;er~e ·
vesi i~imte bir sozle~menil1 yapilmasl gerekir. YaplllK:l finu3 sozle~lIlcdt:ki ko~ullara uYl113lsa Kon·
sey ~e§illi onlelllier .Iabilir. progranll yapall v.
program, d,~ar'ya ilelell P1T'ye ka~, cClalar uygular ve dol.ylo olarak yaY '1II durdurabilir.
Uydudan gelell yaynlln yerel ~apla aktanlm.son, sag iayalliara karl' onlem .I.bilir. hUlllal'l en·
gelleyehilir.
Bu durumd. su~ i~lemi~ olan bir kanala rek·
lam vcrilmesini engellcl11ck i"in onlcl11 ahr.
~) Yer y.y,"c,Io~, yap.1I Kalllusal -yerel
TV'ler:
BUlliar TRT d'lllldaki..llzerk kam~ lelevizyonlandor. Belediye. A~'k Ogre Ii III ve Ullivcrsi"
Ic\evizyolllar, bu belUmde yer alu·.
Konsey bu le levily"nlan" ko~ullarllll saplal
ve i1gilih:rlc bir sozlc:~mc i1l1zalar.
d) Kablolu TV ~ebckcleri:
Dii~cnll1i~ k.hlolar "rac,I,~, ile yay'" ya pacak
olei ya da kamusal TV finllalan ill.' KOII~cyin :-,aplayacag, ko~ull.r all,"da sozlc ~n,dcr imLalanor.
Bu kanallarlll ~u se~enekleri olahilir:
- DI,anclan uy(lu araclitgl ilc Y:lytnlanan bit
program I abonelere ill!lll1ck;
- Belirli oranlarda dogrud.n program UrellItek;
- Silelerde .• boneler araslllda ye ...:1 konularda lartl,mular cHizenlemek. programiOlf haLlri<lmak.
e) Radyo yaYlllc,logo:
TRT yaYIIII.n lh~'nda Radyo yaY lI,c ,log' ~u
Iilrlcrclc olabilir:
- Olel radyolar: Bunlar ulusal. bOl~esc\ y.
da yerel ~apl. licari n,dyulardor.
Konsey. iizel leievilyonlara ololu1\u gibi. hu
mclyolara tin adaylar ara~lIIdan sC~'im Yi.lparak ve
bclirli ko~ullara uyularak. !)uz lc ~ lI1c ill.' fn:kall~
tahsi s t:clcr. Sonra <fa yaY ll1lann gO/.l..'liHiglilili ya-
par vc gCl'ckirse yaplll'lIlt glidinli kullallarak c..'l!la-
lar uyg.ula ...
- Kalllus.l-ozerk ve yere l n" l)'ol"r fB c ledi yc
ve Oniversile radyolan gibi)
Konsey bu radyol"", frekalls I"h, is edcr ve
yay,n ko\ullanlll bir sOl. le~mc ilc '''pla...
.
Belcdiye radyolal'ln", ~u all",,,;lara )'iinclok 01·
mal anna Olen gosterir:
• Valanda~a bclecliyelerin elkinliklerini c1u·
yumluk. vatalllla~ln dii~Uncch!ril1i O~reI1l11C~ . ~a·
land.~a dan'~lIIak ve vala",la~la ~ok yilnlii hor ,Ieli~im kunllak;
• Yom::timle ilgili hir karar allllll'kcll Vil lan du,m killthmllll saglamak:
• <;ok yonlii ve delllokralik ilcli~illt hakkondan valallda~1Il yacrulanmaslIll saglal1lak:
KOll sey ilniversite radyolanl11ll da ilniversilc·
de i~lellell kOllularlll d'pnya yayd",a"n. kalk,d.
bulullmay, ama~lar.
- Kalllu hizllleli i~ill Bag,ms,z-Ye ...:1 rad yo·
lar (Demek. vaktf ve selldik. r.dyolan)
Konsey Avrupa KOllseyi'llill 31 Ocak 1991'de
.Id,g, 957 s.y,1o karara uyular.k yerel radyolanr
geli~lIIesilli gozetir.
Bu karar. gore Avrupa Konseyi Parlamenlosu yerel radyolarlll alllalllll ve haberle~me iilglirlOgO hillllelinde_ kilhUriin geli~mesillde . {1U~ti nce­
lerin olgUr olu~ull1un":.t ve 'artl~llmaslllda d/,c1 hll
yeri oldu~u kalllSllldador .
Avrupa KOllseyi ~ill"liye kadar yerel radyolafa izill VCJ1l1ctlli~ uyc dcvlctlerin hunu !\ag!;ullala·
till! btclllckh:dir.
I'",kanslanll dagll,lonllllda ve yerel radyo lara
yayltl hakkl lamnmaslI1da uye ctcvlctlt:rin ~u nok·
lalara dikkal elllleicri islellmekledir: Objekliflik.
lliccliklCIl ~ok nitelik aranmaSI, h"1 he r, kliltUr ve
e~lellce ~c~illilik . dil~Unce\erdc ~o~lIkllluk ..
Bu r;,dyolann kar .lIHaCI gUtlllcllh.!h:ri. slyasal
erkin yal11 511'01, yazlh haslIl. yaym evlcri vc fillam
!!fUplan kar~,sllld. bag,ms,z olm.lar,. reklamc,hg. daY.llm.III.lar. ve liili r.dyu lekellerillill agll'.
dU~mel1lcleri islenmeklcdir.
KOllsey Bagnnsoz-yerel r.clyolaron bir kUhli,
hizlllcli vennelerine. bir yo","ill y. cia hir toplulugUll geli~llIesille ve olaylan dUY"'",1I13 y.rd ,,,,c,
olmalanna, demokratik liull~ma onamlan yarat·
malruma 6zen gosterir.
KOllsey bu IUr radyolan kuml3ya aday ol.n
demcklcrin ve vak.l0an ll atHa\, vc stalUlerini ince·
lediklell soma uygUII gorcvegi <I.noeklere. vak,n.ra ve selldikalara yay III iZlli verir, Belediyelerin v,e
k.mu kurulu~larlllln bu radyolar. yard,m elmelenni dCSlekler ve am.~lara uygull yaY III ya p'p yapl1Iadlklanna gcizcillilk eder.
Tekelle~melere kar~, olllem:
KOllscy fiili lekellc~lIIe\cri ell[l.ellenoek '~1I1
~u ollienoleri ahr:
- Bir ki~i ya cia bir !lizel ki~i dogrudan ya da
dolayh ularak U1ke ~.p,"da yay'" .yapacak hir TV
onak hg'"11 1ft 2S'i nden ~og un" ,"h,p ol.moz;
- Bir ki~i y. da bir IUl.el ki~i clugrudan. ya d.
dolayh olarak hir TV o'1aklo1\lIIon 'h IS'illden ~o­
gUlla ~ahip~c ha~ka bir TV ollakhgullll {Ic 15'i ndcll
~oguna sahip olamaz:
- Bir ki~i ya d. bir Iilzel ki~i dogrudan. y. d.
dolaylo olarak bir TV onaklogllllll 't, Yer paylanlldall fazlasolla sahipse. balko bir TV o'1aklog llnll
paylar'llI11 'If S'illdell ~Oi!UII" .ahip o lalllaz;
- Bir ki~i ya da IU/.e l ki~i bir TV unakloglllll'
paylanlltn (k 2,)'inc sa hip ~e. bir radyo ort:lk hglll·
daki pay' d. 'if. 15'i ge~emez;
- lli~bir y.banc, o,1akhk TUrkiye'c1e yay'"
yapan hi!' ol1akltglll paylanlllll {tc 20'illtl!.!n (tOP-U Il O
!<.ahip olall1az:
- lli~ hir ki~i ya da bir Iilzel ki~i iki yay,n iznine hinlcn !<.ahip olamal:
- YaYllllad'g' gU lllilk gazelelerin liraj lOp la111111111 Ulkcdcki gilnlUk gi.llcte tiraj loplalllll1l11 ric
20'sini ;:t~i.U1 hir baslII kurulu~u hir TV ol1akllglllill
3ncak fYr 20'si nc sahip o lahilir.
g) Yapl,nmgUc(i:
Sozlqme heli'1ilell ko~ullara uym.yall hio
yay 111 kurul1lul1a ka~1 Konsey ~u (;ll lclI1)cri ;1Ilr:
- YaYIIH bir ay ya cia daha Ui'lin hir sUre ic;in
durdurahilir:
Yay", i7llini kosaltabilir:
J>am~al bil' cela vercbi lir:
YaYIl1 i7nini IHmUylc geri alahilir:
Rcklilll11ann durtillJ'ullllasl i,il1 on lem ala·
hiliI'.
h) Sincmanll1 korunmaSl :
- SinCltlallill korUl1l1taSI ve yerli film yapll1l1·
11111 ge li ~lIl1.:~i h;ill Kt)n~cy yay 111 klll'Ul1Ilaf'lyla yapilau SOZIC~ll1c lcl'e hiikill11lel' koyar:
- ller bir kanalcla y.y,"lalacak yedi filmlerin oranllll ve !)ayl~IIH saplar (Bu Otal1 Avrupa
Tnplulugu iilkelerinde 'h. 40'dor);
- lIer hir kana Ida yiizcle kac; or:lIl1l1<1a AvlU'
p. filllli gihlerilecegi heli,1ili ... (Bu oran A vnop.
Tnplulugu liIklerillllc % 20'dir. Avrupa fihni dey imi y"lllIz Avnopa Tnplulugu U1kelerini dcgil. Do~
gu Avnopa illkcleri de c1ahillUm Avrupa ilIkelenll'
k"p,ar. )
- Sillcma salo nlannlll kOlUIlmaSI i<;il1 de yeo
IIi ~'k"" hir liiollill ka,' y,l smora Tdevilyonlard.
yayllilanacagllll belirl~~;
,
- FilmicI' gostcnltrkcn reklamlann aneak hI!
kez amya gin:bi lcl..'cgini vc bUIIUII cia hc li rli hir ~ii·
n:yi a~i.1IIIIYiu:aglnl gOsleric.
,) R"d yo vc Tclevizyolllarcia ~aio~all yayon,'"
lann stat(bU ve haklan:
- KUlIscy yaymci pcrsonelin slalli sullii sap·
o
Iar;
- Bu persolleli meslek oze lliklerilli helirleyerek s,mn.ra .)"nr;
- ller Sllllf," kelldi i~inde geli~noesilli sag layac.k ~alo~llIalar y.par;
- Yay",cIIog.1Il hir meslek oimasllli saglayan
yay'" ahlak, i1kelerini belirler ve ollian korur:
- Mcsleksel dayal1l~manlll gil~lendirilmesine
yarcttm ed&.r, yaymcllw'lII orgiltiennu:sinde , demek
ve sendika kunnalanllc\a kar~,lar,". ~tkacak ellgelleri on.dall kaldlflnay. ~alo~or;
- Yay,"c, gazeledlerill ve personelin dU~Un­
celerindclI. inallt; larll1d~l1 . derneklere . sendikalara
ve siyasal pallilere uye olmalanndan olUril kUlau mallialanlli ~aglar, i~e allllmalannda. I«!rti lel'illll~ ,
ha ~ka g.t)n.:vlcre atul1l11alanlloa bu nedcnlc kendl ·
lerille farkl, i~lelll yap, lllIalann a kar~' ~,kar:
-Vasal ko~ullarla sap tallnH ~ gre\' hakkllull
kullallllma:-'lI1a gClzcUllik edcr.
INTERNATIONAL FEDERATION OF JOURNALISTS
INTERNATIONAL ORGANIZATION OF JOURNALISTS
Following an invitation extended by the IF] meeting of
senior officers of the two organisations was held in Brusels
on Fehruary 11th and 12th 1992. At the conclusion of the
meeting, the IF} and IO} delegations issued the following
statement:
STATEMENT
"The In and 10J delegations helie·
ve that progress toward increased joint
activity betwen the In and the 10J can
only he achieved if co-operation is ba·
sed upon principles of independent journalism and independent trade unionism , without regard to political of re ligious orientation.
The In and 10J delegations, helieving that unity among journalists of the
world is best achieved through practical programmes of work based upon
objectives which are shared, agree to
recommend to their respective governing bodies the following proposals for
co-operation:
1_ Safety of Journalists
Both organizations agree to give
urgent priority to joint implementation
of the action plan on safety of journalists previously agreed by the international and Regional Organizations or Journalists.
Both organizations, therefore, should pool resources in order to established an effective information exchange
and the widest possible network 01
contacts to assits all journalists working under daily conditions of censorship, intimidation or repression;
2. Copyright
i10th organizations agree that immeditate cooperation is needed in de fence of journalists' copyright worldwide, partieularly in relations with the
World lntelleclUall'roperty Organization, and that a joint meeting of the FIJ
Copyright Working Party and the IOJ
IN SEARCH OF UNITY
Seeking unity of the international
journalist movement presupposes that
the 10J and the In concretely plan and
work on joint projects. This logic and
desire dominated thethinking of our
member organizations at the 11th
Congress of the 011 in Harare. Wl' arc
coming to Brussels in pursuance of thi~
ohjectivc and in response to your kind
invitation .
mentality that no longer exist. Talk
ahout unity of journalists or ahout
unity of the international journalists
movement should stop and instead
unity insclf should he estahlished through intensiffication of dialogue and cooperation. Some people milht he sceptical ahout this , but it is indeed feasihle
and possihle once the desire and intention exist on hoth side!.
On our part, we in the 011, haw
proposed that we discuss the convening hy both organizations of a world
journalists congerence in a democratk
manner that is to be defined by repre sentatives of a Commission representing the movement as a whole. The
proposal is intended to serve as a starting point for reaching a common understanding, but it can also be the outcome of a process of frank discussion
on the serious problems and need sot
journalists as
ell as on the role of the mcdia at the
end of the 20th century.
The new 10J leadership would like
to propose that both our organizations
jointly work on the following projects:
There are many common problem~
the solution of which requires our close
cooperation. A brief reflection on issues challenging journalists world-wide
will make us realize that we are extremely close in our endeavours, and that
our differences, in facts, are hang -ups
of the past and hased on a time and a
a) Organization this year of a meeting of journalist organizations on questions of trade unionism. This meeting should discuss common problems
and search for guidelines to practical
action to confornt such issues as concentration of mass media ownership
and the effects of such concentration
on conditions of employment of journalists and on freedom of expression:
h) Joint editing of a book on the
trade-union experience of journalists in
a numher of countries. Such a book
should he jointly puhlished in several
languages, distrihuted world-wide and
the costs he shared;
c) Joint estahlishment without delay of a body to elaborate a comon
strategy on the question of protection
Copyright Committee should he orga·
nized to consider proposals for practical cooperation;
3. Trade Union Development
Both organizations note the proposal for cooperation hetwen the IFJ and
the International Journalism InstilUte in
Tkrlin. Both organizations agree that
this planned seminar, for journalists organisations fro6m developing countries, hich ill consider strategies for trade
union development should examine case studies and issues of practical and
immediate concern to working journalists.
Both organizations further agree to
publish jointly the resilts of this seminar and to use this report as a resource
document to assist journalists organizations worldwide in defining issues and
activites for trade union development.
These proposals, which do not iterfere ith the autonomy and integrity 01
either organization, should provide the
basis for continued dialogue hetween
the IFJ and the IOJ.
Brussels,
Fehruary 12th, 1992
and security of journalists, especially
those on dangerous missions. In this
connection, urgent common action is
needed in such countries as Yugoslavia, Colombia, Peru, Haiti, the Sudan.
China, etc;
d) Joint organization with IG Medien of Germany of a seminar on the
question of journalists and the media
vis-a-vis European economic integration.
The task of defining the convening
of the meetin on the questions of trade
unionism and the criteria of participation in it as well as the coordination 01
the other project shou ld he, in our opinion, entrusted to a commission that
hoth organizations agree upon. This
commission -3 with double affiliation.
and I affiliated to ecah of the two international organizations. Definitely,
this process of hringin both the 10J and
the IFJ closer together would he widely
disseminated among our member organizations.
These are some of the ideas and
proposals we would like to share with
you. They are inspired by the desire to
work eoncretely for achieving unity 01
our movement. We are at the same ti me open to any evaluations and proposa ls hy thi IFJ leadarship.
We hope that we will together take
all necessary steps at this stage to pave
the way for unity of the international
journalist movement.
BASIN, AJANSLAR VE GAZETECiLER
RUSYA'DA BASIN
Rus basmmda her gUn onemli
oluyor. Son olarak 14
martta Pravda gazetesinin yayma
"bir sUre i<;in son verildigi" yani .
gazetenin kapandlgl bildirildi.
5 MaYls 1912'de Lenin'in giri§imiy1e kuru1mu§ olan Pravda 80 ya§mdaydl. Gazetenin admm yanmda
Lenin'in resmi yer allyor ve ba§hgm altmda da "bUtUn dUnya i~<;ileri
birle~iniz" yazlsl okunuyordu. On
milyon tirajl olan Pravda 191Tden
beri Parti-Devlet Gazetesi durumundaydl.
Pravda bir sUreden beri ekonomik bir bunahm i<;indeydi. Gorba<;ov zamanmda gazetenin ba§ma
getirilen ivan Fralov Pravda'YI bagmlslz bir gazete yapmak i<;in giri§imlerde bulunmu§ ve gazetenin
sUtunlannl yerli ve yabanci reklamclhga a<;ml~tl. Yabanci basin
ortakhklan ile i§birligi olanaklan
ara§tlflhyordu. Bu ama<;la Robert
Maxwell'le de ili§ki kurulmu§tu.
Gazete borsa haberlerine ve evlenme ilanlanna sayfa aymyordu.
Ama her~eye kar~m tiraj sUrekli
dU§Uyordu. Tiraj once 7 milyona
dU§tU, sonra U<; milyona, daha sonra U<; milyona, daha sonra da 1 milyona.
1991 Agustosundaki darbe giri§iminden sonra gazete ba§hgmm
altmdaki "bUtUn dUnya i§<;ileri birle§iniz" yazlsl kaldlflldl. Gazetenin
baglmslz oldugu, demokratik reformlan destekleyecegi a<;lklandl.
Gazetenin ba§yazarhgma atanan
Seleznev, Pravda'nm yeni bir bi<;im
alacagml, bunun i<;in de yabanci
kaynaklardan destek arayacagml
bildirdi.
<;e§itli gU<;lUkler yUzUnden son
aylarda haftada ancak 3 gUn yaymlanabiliyordu. Gazetenin inandlflclhgl kalmadlgl i<;in de okuyucu
Pravda'YI almaz olmu§tu. Pravda
KomUnist Partisinin kapatllmasma
kar§1 ~Ikml§ ve bunun "me§ruluk"
ilkesine aykm oldugunu yazml~tl.
degi~iklikler
Gazetenin 14 Martta <;Ikan son saYlsmda da Pravda'YI "pazar ekonomisi" nin oldUrdUgU ve "intikam"
duygusuyla davranan politikacllann gazeteyi batlrdlklan one sUrUIdUo 75 yll i<;inde, ozellikle Stalin ve
Brejnev donemlerinde yapllan bUtUn hakslzhklan onaylayan Pravda'nm yeni bir ki§ilik kazanmasl
olanagl kalmaml§tl.
izvestia ve Troud'un durumu
191Tde kuru Ian izvestia gazetesinin de pek iyi durumda olmadlgl anla§lhyor. YUksek Sovyet Konseyi'nin yaym orgalll olarak <;Ikan
izvestia'nm tirajl da son zamanlarda 10 milyondan 3 milyona dU§tU.
Gazete 1991 Agustosunda darbe giri§imini destekledigi i~in bUtUn yoneticiler degi§tirilmi~ ve izvestia baglmslz olmu§tu. Ama yeni
Cumhuriyetler, bagll11slzllga kavu§tuktan sonra, izvestia'nm daglllmml durdurdular, bu yUzden de tiraj dU§tU.
Gazetenin Sovyetler Birligi
i~inde 39 bUrosu vardl, bu sayl
12'ye indirildi . izvesita da bUtUn
oteki gazeteler gibi reklamciligu
yi;nelmek zorunda kaldl.
izvestia'nm da fiatl ve abonman
Ucreti arttmldl ve gazete yeni parasal kaynaklar aramaya yoneldi. <;e§itli haftahk dergi ve bro§Urler basan bir konsorsiyum'un ba~mdu
olan izvestia belgesel film Uretimi
ve yabanci gazeteciler i~in gezi
program Ian dUzenleyen bir turizm
acentallgl i§lerine de giri§ti. Amerikan Hearst firmasl ile i§birbirligine
yoneldi.
Buna kar§lhk Sendikalann yaym orgalll olan Troud'un durumu
kotU gorUnmUyor. Tirajl 18,7 milyondan 12 milyona dU§en Troud
ekonomik bunaillna daha iyi kar§1
koyuyor.
Yakm zamanlara kadar en iyi
durumda olan gazetelerden biri
Komsomolskaya Pravda idi. KomUnist gen~lik orgUtUnUn organl
olan bu gazetenin ba§hgmm yanmda Lenin'in portresi yer ahyordu.
Tirajl ge<;en yll 17,6 milyondan 12
milyona dU~en bu gazete yine Rusya'l11n en yUksek tirajh gazetesi saYlhyor.
Komsomolskaya Pravda bir sUreden beri magazin yazllan ve ekleri yaYll1hyor, abonman Ucretlerini
arttJrlyor ve reklam1ara da daha geni§ yer aYIflYor.
Eski Sovyetler Birliginin en bUyUk ayhk kadm gazetesi olan Kristianka'nm da ekonomik bunahm
yUzUnden tirajl 22 milyondan 13
milyona dU§tU. Eskiden Sovyetler
Birligi KomUnist Partisinin orgalll
durumunda olan bu gazete 1990'da
Sovyet Kadmlar Komitesinin orga111 oldu.
Kristianka'ya yllhk abone 01mak i~in EylUl'de abonman Ucretini
yatmnak gerekiyor ama, enflasyon
yUzUnden fiatlar oyle artlyor ki bu
paralar masraflan kar§lIayamlyor.
Kaglt. baskl ve dagltlm masraflan
durmadan yUkseldigi i<;in gazete
bunahmdan kurtulUinlYor. Eskiden
Kristianka Finlandiyu ka[i1dlna
renkli baslllrml~. Finlandiya'dan
getil1ilen kagldan fiatl Rus paraslyIn ~imdi 50 ile katlandlgl i~in gazete udi kaglda basllacak ve resim
bnsmaktan vaz ge~mek wrunda
kalacak.
Bunlardan yalll slra §imdi Rusya'da yeni magazin gazete ve dergilerin <;oga1dlgl gorUlUyor. Cinayet ve seks dergilerinin yam slra
falcllik dergilerinin de satl§lan artlyor.Basmm genelde gU~ bir durumda oldugu anla§lhyor. Bunahma
dU§en gazeteler ya hUkiimetten yardlln istiyoriar, ya reklamclllga ve
yabanci sermayeye ba§vuruyorlar.
ya okuyuculardan destek anyorlar.
fiatlanlll arttJrlyoriar, yardlm kampanyalan dUzenliyorlar, ya da sayfalanm azaltmak zorunda kahyorlar. Lotaryaclllk daha Rus basmma
girmemi§.
IOJ NEWSLETTER
1992/FEBRUARY
THE INTERNATIONAL ORGANIZATION OF JOURNALISTS
IOJ - FIJ - HISTORICAL MEETING
On the 12th of February, in
Brussels, the 10J, - International Organization of Journalists
and the IFJ - Internatinonal Federation of Journalists signed a
joint declaration with a view to
jointly act in the field of the safety of journalists and in the defense of the copyrights of journalists. They also have agreed
on quickly organizing a Seminar on trade-unionism for journalists unions from developing
countries.
The Statement was signed
under the premise that the cooperation shall be based upon the
principles of independent journalism, regandless of political
or religious orientation, and it
constitutes amarkpoint in the
process of unification of the international journalists' movement.
The 10J delegation presented a written document entitled
"In Search of Unity", proposing
the cooperation on several projects, this clearly demonstrating
the wilingness of initiating an
effective process of understanding with the IFJ. The talks between both delegations resulted
in a basic declaration (see it below).
Closing the meeting, the IFJ
President, Mia Doornaert, stressed that the agreement represented a significant step forward since it is a starting point
to the process of mutual unders-
tanding.
Speaking on behalf of the
10J, the 10J president, Armando Rollemberg, considered that
he would have preferred the understandings to result in a more
intense cooperation, though he
recognized that the final declaration represented a very important achievement for the international journalists' movement.
The 10J President claimed
for the disarmament of spirits,
stressing the necessity of ending with the intrigues which
have darken the relationships
between both organizations during the cold war period.
There participated in the
talks, on behalf of the 10J, President Armando Rollemqerg,
101 alld IF1
Secretary General Gerard Gatinot, Deputy Secretary General
Mr. Mazen Husseini, Executive
Committee Member Mr. Tom
Morris and the Secretary to the
IOJ President Mr. Ramses Ramos (assisting the meeting). On
behalf of the IFJ, IFJ President
MIA Doorneart, Secretary General Aidan White, Treasurer
Rob Bakker and Director Neal
Swancott and Ms. Marie Anne
Paquet, as an assistant.
The 10J and IFJ delegations
agreed on wide divulgating of
the agreement to stimulate the
cooperation among journalists'
organizations on the international and regional levels, as well
as to force the pace of process
of mutual understanding.
dl!'!:.,~a/ioll~af/e!..:.~igllillg of a joilll s/a/I' IIII'II/
DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR .... DEV AMLAR ....
.
'"
.. .
.
SINANOGLU: UNESCO KURULU$ ESPRISINI KA YBETTI
Ba~tarafl
16. Sayfada
1991 Genel Konferansl 25 giin
siirdii. Daha da klsaltllmasl dii~iinUl­
mektedir, 8 giine indirilmesini isteyenler var. <;ok tinemli bir konudur, ~iin­
kii, tirnegin ge~en yllki Genel Konferans'ta iilkemiz i~in hayati tinemi olan
bir konuda konu~mak imkam hile hulamadlk. KUitUr komisyonumla yasadl~1
yollardan gtitUriilen eserlerin iadesi konusunda daha gtirU~meler ba§larken
konu§malann be~er dakikaYI a§mamasl
karan ahmh. Kac<mlan eserlcrin iadesi
ile ilgili 1970 Stizle§mesi yava~ yava~
yiiriirlUkten kaldmlmakladlr. Yerine
Unesco dl~mda hazlrlanan bir si.izlqmc
getirilmek istenmektedir. 1970 Siizle§mesi kac<ak eser ticaretinden zarar goren U1kclerin haklanm koruyordu . Ycnisi, biiyUk ~ogunlugu 1970 Stizlc§mcsini imzalamaktan ka~man iilkclcrin lehinedir. Durumu aynntlll bir §ekildr
aC<lklamak, iki sozle§meyi kar§lIa~tlr­
mak, magdur U1kclere sonucun ne olacagml anlatmak, tepkimizi gostermek
be§ dakikaya slgdmlamazdl. Sonuc< :
Genel Konferans Komisyonlannda yeni onerilcr getirmek bir yana, giinuemdeki maddeleri tartl§mak bile imkanS17
hale gelmi~tir. Genel Konferans Unesco'nun en yUksck orgamydl. Bu uurumda bUtUn tinemini kaybetmi§ hulunmaktadlf.
- Unesco bu durumda polilik bir
organ haline mi ge\iyor?
- Unesco tamamen politik bir organ haline getirildi. <;iinkU Japon Projesi'nin Genel Konferans'm ilgili komisyonunda gorU§iilmesi beklenirdi .
Ama oyle olmadl. I-1ukuk i§leri komitesiylc ele ahndl. I-1ukuk a~lsmdan sakmca yoktur dendi ve kabul edildi. Buradan Gcnel Kurul'a gitti. Orada dclcgasyon ba§kanlan, hUkUmetlerince esasen
onaylanml§ olan projeyi kabul cttiler.
Btiylece YUriitme Kurulu politik hir
kurul haline geldi. Projede Yiiriitme
Kurulu'na daimi delegelerin katllmaslda ongiirUlmcktedir: Bu kurul yllda iki
kere toplamr, toplantl giinleri 15 -2 ayl
bulur. Bunun biiyiik masraflara yol a~­
tlgl one sUriilerek Unesco nezdindeki
daimi delegelerin kahlmasl pratik bil
t;:are olarak tavsiye edildi. Bu durumda
bilim ve fikir adamlarmm bu" kurula
kolay kolay atanmayacaklan aC<lktlr.
ABO ve tngiltcre orgiilten ~eki lir­
lerken Unesco'nun polilikaya bula§tlgi
iddiasl diinya kamu oyunda yer etmcye
ba§laml§tl. Efendim, ne demekmi§
dUnyada yeni ekonomik dUzen programl? Ne demek olur mu? Boyle hir tasan ortaya ahlml§sa ve bir taklm devletler tarafmdan desteklenmektc ise,
Unesco'nun gorevi tasanYI incelcmektiro Zatcn ne uygulama yetkisi vardlr,
ne de mali giicii. Bir program onaylamrsa onun uygulanmasma BM sistcminin Diinya Bankasl, UNDP, Unicef gibi iiteki orgiitleri yardimci olurlar.
Uncsco sorunlan sadece bilimsel aC<ldan inccler. Bunu yapmakla Unesco
politika ml yaplyor? Bir de hugiin
kimscnin agza almadlgl - yeni ileli§im
diizeni vardl. Bu program Tiirkiye'nin
lehine idi. Biz Ege'dcki prohlcmleril1lizi, Klhns davamlzl anlatamlyoruz.
<;Unkii hiiyiik haber ajanslan hir haheri
isterlerse verirler, istemezlerse vermezlcr. Verdiklcrini de kendi aC<llanndan
degerlendirerek vcrirler. Bunlan tartl§mak politika yapmak mldlr? Oysa asll
bugiin yapllan politikadlf.
Bu durum diinyanm genel ~artlan­
nm sonucu olarak ortaya C<lktl. Ekonomik baklmdan giit;lii uevletler hu giic<lerini degi§ik ~ekillerde kullamyorlar.
Etkilerin i Unesco'nun i§leyi§ ~eklini
degi§tirmede de kullandllar. Yarthma
ihtiya~ duyan U1kcleri kendi polilikalanm desteklemeye ikna ettiler. Tiirkiyc
bu geli§meden en trok zarar giirrn lilkcIcrdendir. <;iinkU ckonomik ya da askeri giicii ile sesini diinyaya uuyural1laz.
Ama Atallirk devrimi ile kazandlgl manevi niifuzu vardl. Bu niifuz artlk eskisi kadar etkili degildir. <;linkU Unesco
artlk hilim adamlanmn, fikir adamlannm etkisi dl§ma C<lktl.
- Bu durumda Unesco arhk bilimi, egilimi, kiiltiirii yaygmla~llracak
bir kurum olmaklan Illklyor mu'?
- Ba§hca hedcfi bu olmaklan trlktl.
Herhalde gene hir taklm programlar
yapllacak. Ancak bu programlar sanayi\e§mi§ iilkelerin istcdikleri slmrlar
ir,:inue kalacak. Ornegin, Kiilliircl Kal kmma DUnya onylll programmda hiiylc
oldu. Anlamh ve t;:ok kapsamh hir
program idi. Ba§latllah 4,5 yll oldu.
<;ok az §ey yaplldl. Heddi ekonomik
kalkmmanm kiiltiirel hoyutu idi . Atatiirk durumu hemen kavraml§ ve Yunanhlar Polath'da iken Egitim Kongresini toplaml§tl. <;:linkii kurulacak ycni
devlct, rgilim sislemi temclinden degi§tirilel1leden, kiiltiir ~agda§ diizeye
t;:lkanlmadan ya§atllamazdl. AtatUrk
bunu 1920'lerin ha§lnda anlaml§tl.
Unesco heniiz anlamlyor yada anlamazItklan geliyor.
Ilu programm hctlcfini hen §iiyle
dcgcrlcntlirtiim : ba§hca hrdcf evrcnsel
hir riinesans olmallulr. Ilunu Italya
yaptl, pransa yaptl, Almanlar yaptl,
Tiirkiye Atatiirk'le yapll. Biillin diinya
yapslll . Rasyonel dii§iinceye inanstn,
gelcncksel kiilliiriin i~ine leknoloji ve
hilim nosyonlannt kalllgi gihi Unesco
ilkclerinin kaynagl olan uegcrleri de
kalstn ve evrensel ronesansl ger~ekle§­
lirsin . Bunlart 1987'den beri siiyliiyoruz. Duymuyorlar, ya da anlamazltklan
geliyorlar. Bana oyle geliyor ki sanayile~mi§ iilkeler kar~t1anna yeni ekonomik gli~lerin ~Ikmastndan ~ekiniyorlar.
O~iincii dlinya daha yiiksek bir refah
diizeyine trlkstn, ama ger~ek hir uyant~
olmaslll.
Unesco kurulu§ esprisini tam amen
kaybelli. Kaybctmesinin sehehi dc 2.
Dlinya Sava§lIltn aCllanntn ~oklan unutulmu§ olmaslydl. Dikkat ediyor musunu, 2. Diinya halla I . Diinya Sava~tn­
dan iinceki durtlma dondiik. Balkanlar
eski Ilalkanlar oldu. Fransa Almanya'dan korkuyor. Almanya elki alanllli
grn i ~kl!"ncyc c<ah~IYor.
- Peki,
barl~l,
yl~1 gcli~tirmek
uiusiararasl anlaisleyen Unesco ne ya-
plyor?
Unesco'nun hun lara kar§1 t;:lkmasl
grrckiyor. Evrensel hart§m, siirekli hart§1Il hallalandlgtnl soylemesi gerekiyor. Kendi ilkelerini savunmasl gerekiyor. Oysa Unesco ne diyor? Degi§en
dlinyaya ayak uydurmak zorundaYlz
diyor. Degi§cn diinya kOliiye gidiyorsa
ona ayak uydurulmaz. Unesco alllan
yanlt~ adlmlart diizellmelidir.
Milli Komisyonumuz Unesco'nun
bir aydllllar forumu olma nileligini yilirmemcsi ve insanhga adil ve siirekli
bir hart§ sag lama hedefinden §a§mamaSl i~in mUcadele elmelidir.
Soyle~i:
Korkmaz Alemdar
•••
•
••
UNESCO TURKIrE MILL I KOMISYONU BA$KANI
PROF. DR. SUAT SINANOGLU:
• • •
•
UNESCO KURULU$ ESPRISINI KA YBETTI
•
Uncsco'nun konumunu bugiinkii diinya ko§ullarmda nasil
dcgcrlcndiriyorsunuz?
Unesco bilindigi gibi BirMilletler sistemi i~inde bilyUk bir te~kilattt. Buna ba~langlcrta
bilyilk onem veriliyordu. Amacl
egitimle, killtilrle, bilimle toplumIan evrensel ban~ kavramlna ail~­
tlrmak ve zihinlerde sava~1n kacrlnlimaz oldugu yolunda yerle~mi~
olan on yarglya kar§1 evrensel ve
silrekli ban§1n korunabilecegi inancml yerle§tirmekti. Bunun ierin de
le~mi~
dilnyadaki biltiln illkelerin fikir, bilim ve sanat adamlanna ba§vurmak, bunlardan yararlanmak ve
dilnya craplnda programlar yapmaktt. Nitekim, Unesco Milli Komisyon Ian idi. Bu komisyonlar her illkenin secrkin insanlannln Unesco
programlanna katklda bulunmasml
sagilyordu.
1952 - 53 ytllanna kadar Unesco Merkez YilrUtme Kurulu'na hel
seerim bolgesinden belirli saYldn
temsilci secriliyordu. Temsilci seeriminde her illkenin onerdigi adaym
DUNYA (:OCUK TiYATROLARI
FESTivALi ANTALYA'DA
DUZENLENDi
Antalya, 18-26 Nisan 1992 larihlcri
arastnda, rrocuklnnn rrocuklara oynadlih hir tiyatro ~enligine sahne oldll.
KiiltUr Bakimhih, Amaliir Tiyatrolar Rirligi (lATA) vc Devlct Tiyatrolan Opera ve Bnlesi C;:ail~kanlan Yakfl
(TO£3A Y) i~hirligi ile diizenlenen 2.
J)Unya C;:ocuk Tiyatrolan rcstivali'ne
~o lilkeden rrok saYlda r;:ocuk katildl.
"C;:ocuk Gi)zUyle DUnya" slogalll
festivalin ana tcmaStnl da olu~turacak­
tlr. restivalin amacl, dUnya r;:ocuklanntn hir festival ate~iyle kayna~mastnl
ve tiyatro kUItUrUnUn r;:ocuktan ha ~ la­
yarak kokle~mesini saglamaktlr. Bu
arada, degi~ik dUnya kUItUrlcrinden gclecck r;:ocuklann TUrk ailcler yalllnda
konut cdilecck oimasl kUItUrlernrasl
ilcti~ime katklda bulunacaklJr. Siyasal
ve kUItUrcl alanda glohallc~mcye gidcn
dUnyamlzda bll tUr organizasyonlann
yaygll1la~ttrllmasl dilegimizdir.
TUrkiyc'dc ile defa dUzcnlcnen festival. tiyatro pcdagojisi, ya~am ve tiyatro, egitimde drama gibi kavramlann
Ulkcmiz gUndcmine girmcsini dc saglallIyor. Tiyatro hir ya~am hir;:imi olarak,
ki~ilik gcli~imi, yarallclhglll kc~fi, bireyin kendini ifade ctmesi gihi ozclliklcriylc C;:ocuklann Egitimi'nde oncmli
rol oynayan hir sanat daltdlr. Bli nedenlc, okullarda tiyatro egitiminin tUm
cgitim vc ogretim sistcmindc "Egitimde Drama" yonteminin kullalllmtntn ne
denli hUyUk onem ta~ldlgl hir gerrrcktir.
Festival hu yonleriyle cgitimc katklda hlilundllgll gihi, Ulkemizin tallllJmll1l dn Ustleniyor.
v
ki§iligine dikkat edilirdi. Devletler
degil, ki§iler secrilirdi. 1953'de
ABD'nin basklslyla temsilciler hUkilmetlerini de temsil etsinler dendi. Bunun temel amaci orgiltte ki~i­
lerin degil, hilkilmetlerin nglr basmaSlnl saglamaktl.
Son Genel Konferanstan bir silre once Japon HUkUmeti, Unesco'nun yaplslnl, fonksiY()llullu ve
amaerlannl degi§tirecek niteilkte bir
proje ileri silrdil. Konll hiik [imetlel
dUzeyinde ele almdl ve Genel Konferansm ba~lamasma birikigiln gUn
kala kon se nsus ile kabul edildi.
Proje Merkezin yilriltme Kurulu'na
ki~ilerin degil, illkelerin secrilmesini ongorUyordu. Her illkenin temsilci sini ongorilyordu. Her illkenin
temsilcisi kendi hilkilmeti taraflndan secrilecekti. Bu durumda Yilriltme Kurulunda siyasiler ve diplomatlar bilyilk crogunlukta olacaktt. Unesco merkezi esasen cre~itli
politik baskllar altmdaydl , Yilriltme Kurulu'da boylece politikanm
etkisine girmi§ oluyordu. Geriye
Genel Konferans kaJtyordu . Unesco Genel Konferansalan be§ hafta
kadar silrerdi. iki Yllilk program ve
biltcre tasansl Komisyonlarda gorU§Uliir, alman kararlar Genel Kurul'da onaylanlrdl. Komisyonlarda
Milli Komisyonlann temsilcileri
arasmda, yani fikir ve bilim adamIan arasmda ciddi tartl§malar olurduo
Devaml 15. Sayfada
iLETi~iM DUNY ASI
Sahibi:
Unesco Tiirkiye Milli Kornisyonu
Adma
Prof. Dr. Suat Sinanoglu
Sunl Sil1nJ1o;'lu, ()Iu~ Anl:.. EIl1c1 Dojnllllncl. Be ~i r
Allda.y. Nihlll Bilacn. Reccp Rilgincr. lI amtli Bina)'.
t.. met BifCici. Ziyn Bursnho;'lu. itkc:r Erhi l. no/kurt
(iuvCIU,. ilbcr 0113)'11. Hn)'ri yc SC'L~i ll. Uy1tur Tn/C:·
bay. flhan TC11lizso),
Yazl§ma Adrcsi:
Unesco TUrkiye Milli Komisyonu , Goreme Sokak No: 7
Kavakltdere - ANKARA
Fiyatl: 1000 TL.
Yaplln: MAKRO LTD. ~Ti 230 4t 35
Sorumlu Yaym Miidiirii:
IIlfzl Topliz
YaymKurulu
UNESCO Tlirkiye Milli Komisyonll :
IIlfZI TOPlIZ, Ra~it Kaya, Oya Tokgoz.
Korkmaz Alemdar