Sorularımız, Sorunlarımız Zekayı Tam Olarak - Neurometrika-Tech

Sorularımız, Sorunlarımız
Zekayı Tam Olarak Anlamak Adına
Prof. Dr. Sirel KARAKAŞ
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Türk Zeka Vakfı Kurucu Üyesi
Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
ÜLKEMİZ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNİ
ÖZEL YASA VE YÖNETMELİKLERLE ELE ALMAYA KARAR VERMİŞ BULUNMAKTADIR.
Tanımı
Zeka
Bölümü
140 ve üstü
Oran
%
Deha
2.20
130-139
Çok üstün zeka
120-129
Üstün zeka
6.7
110-119
İleri zeka/parlak normal zeka
16.1
90-109
Normal zeka
50.0
80-89
Donuk normal zeka/tutuk zeka
16.1
70-79
Sınır zeka/düşük zeka
6.7
50-69
Hafif derecede zeka geriliği /
eğitilebilir geri zekalılık
31-49
Orta derecede zeka geriliği /
öğretilebilir geri zekalılık
20-30
<20
Ağır derecede zeka geriliği
Çok ağır derecede zeka geriliği
2.2
Tahmin edilen IQ’lar
(Cox, Terman, Goodenough,
Gordon)
Galileo Galilei: 187
Rene Descartes: 180
Immanuel Kant: 175
Ünlülerin IQ’ları
Marilyn Vos Savant: 228
James Woods: 180
Quentin Tarantino: 160
Sharon Stone: 156
Jimmy Carter: 156
Angelina Jolie: 136
Arnold Schwarzenegger: 135
Jodie Foster: 132
Hillary Clinton: 140
Madonna: 140
Nicole Kidman: 132
Charles Darwin: 165
Wolfgang Amedeus Mozart: 165
Albert Einstein: 160
Nicolaus Copernicus: 160
Rembrabdt: 155
BU ÖNEMLİ GİRİŞİMİN UZUN DÖNEMDE BAŞARILI OLMASI İÇİN,
AŞAĞIDAKİ SORU VE SORUNLAR ÜZERİNDE DİKKATLE DURULMALIDIR.
Zekayı bilmek için sağduyu yeterli midir?
Soru: Zekayı hiçbir bilim adamı açıklamamış mıdır?
Cevap: Tabii ki açıklamıştır. Bkz aşağıdaki tablo……
GELİŞTİREN
HİPOTETİK KURULTU VE KAVRAMLAR
WEHSLER ZEKA TESTİNİN DAYANDIĞI KURAM
Psikometrik Modeller
1.
2.
3.
4.
5.
6.
C. Spearman (1863-1945) Zekanın 2-Faktör Kuramı: Genel yetenek, özel
yetenekler (1927)
E. Thorndike (1874-1949) Soyut, sosyal ve mekanik yetenek kümeleri
(1909)
L.L. Thurstone (1887Birinci l Zihinsel Yetenekler: Sözel malzemeyi
1955)
anlama, sözel akıcılık, sayısal yetenek,
görselleştirme, bellek, algısal hız, irdeleme
(1938)
J.P. Guilford (1897-1987) Girdi/içerik, işlem/ üründen oluşan 120 farklı
özellik
P.E. Vernon (1905-1987) Genel yetenek, sözel-eğitimsel yetenek, pratikmekansal yetenek, özel yetenekler
R.B. Cattell (1905-1998)
Kristalize zeka ve akıcı zeka (1978)
J.L. Horn (1928-2006)
7.
J. B. Carroll (1916-2003)
8.
Cattell-Horn- Carol /
CHC Modeli
Zekanın 3-Tabakalı Hiyerarşik Kuramı: Genel
tabaka, 8 kapsamlı tabaka, çok sayıda özel dar
tabaka (1997)
10 geniş tabaka, 70 dar tabaka (1998)
Bilişsel Modeller
8.
9.
10.
11.
12.
J. Piaget (1896-1980)
J. Renzulli (1936-)
H.Garder (1943-)
D. Goleman (1946-)
R.J. Sternberg (1949-)
13
T. Naglieri (1985-)
J.P. Das
Bilişsel Gelişim Kuramı
Üç Çember Kuramı
Çoklu Zeka Kuramı (7 tür zeka) (1983, 2004)
Duygusal Zeka Kuramı
Üçbileşenli Kuram: Bilgi kazanım, performans,
meta-bileşenler (1986)
PASS Kuramı: Planlama, dikkat, eşzamanlı ve
izleşik işlemleme (1988)
WISC-IV: çeşitli yetenekler temelinde ölçülen
genel yetenek
WISC-V: Çalışma belleği, İşlemleme Hızı, Sözel
Anlama, Algısal Akıl Yürütme Faktörleri
Soru: Üstün yetenekli çocuk nasıl
belli olur? Acaba öğretmen
düzeyinde yapılmakta olan ilk
elemede bazı çocuklar sistem dışı
kalabilmekte midir?
Cevap: Sorunun cevabı için aşağıya bkz.
Öğretmen Seçim Ölçütleri
Başvuru hakkı:
 Sicil notu
 Akademik Personel ve Lisanüstü Eğitimi Giriş
Sınavı (ALES)
Tercih Nedenleri:
 Lisans Üstü Eğitim
 Yabancı Dil
 Hakemli dergilerde yayın, alanında
yayınlanmış kitap
 Ulusal ve Uluslar-arası proje deneyimi
.
 Lisans bitirme notu
 Kendi alanında ders alırken üstün yetenekli
çocukların eğitimi alanında ders almış olmak
 Uzman veya başöğretmen unvanına sahip
olmak
Kullanılan Ölçme Araçları

Sınıf öğretmeni tarafından
doldurulan Gözlem Formu

Temel Kabiliyetler Testi (TKT 7-11)

Wechsler Çocuklar için
Geliştirilmiş Zeka Testi
Düzenlenmiş Formu (WISC-R)
Wechsler D (1991) Manual for the Wechsler Intelligence
Scale for Children—Third Edition (WISC-III). San
Antonio, TX: The Psychological Corporation.
Savaşır I, Şahin N (1995). Wechsler Çocuklar İçin
Zeka Ölçeği (WISC-R) El Kitabı. Ankara: Türk
Psikologlar Derneği Yayınları.
Soru: WISC-R neyi ölçüyor? WISC-V neyi ölçüyor?
Cevap: Aşağıdaki tabloyu inceleyelim.
GELİŞTİREN
HİPOTETİK KURULTU VE KAVRAMLAR
WEHSLER ZEKA TESTİNİN DAYANDIĞI KURAM
Psikometrik Modeller
1.
2.
3.
4.
5.
6.
C. Spearman (1863-1945) Zekanın 2-Faktör Kuramı: Genel yetenek, özel
yetenekler (1927)
E. Thorndike (1874-1949) Soyut, sosyal ve mekanik yetenek kümeleri
(1909)
L.L. Thurstone (1887Birinci l Zihinsel Yetenekler: Sözel malzemeyi
1955)
anlama, sözel akıcılık, sayısal yetenek,
görselleştirme, bellek, algısal hız, irdeleme
(1938)
J.P. Guilford (1897-1987) Girdi/içerik, işlem/ üründen oluşan 120 farklı
özellik
P.E. Vernon (1905-1987) Genel yetenek, sözel-eğitimsel yetenek, pratikmekansal yetenek, özel yetenekler
R.B. Cattell (1905-1998)
Kristalize zeka ve akıcı zeka (1978)
J.L. Horn (1928-2006)
7.
J. B. Carroll (1916-2003)
8.
Cattell-Horn- Carol /
CHC Modeli
Zekanın 3-Tabakalı Hiyerarşik Kuramı: Genel
tabaka, 8 kapsamlı tabaka, çok sayıda özel dar
tabaka (1997)
10 geniş tabaka, 70 dar tabaka (1998)
Bilişsel Modeller
8.
9.
10.
11.
12.
J. Piaget (1896-1980)
J. Renzulli (1936-)
H.Garder (1943-)
D. Goleman (1946-)
R.J. Sternberg (1949-)
13
T. Naglieri (1985-)
J.P. Das
Bilişsel Gelişim Kuramı
Üç Çember Kuramı
Çoklu Zeka Kuramı (7 tür zeka) (1983, 2004)
Duygusal Zeka Kuramı
Üçbileşenli Kuram: Bilgi kazanım, performans,
meta-bileşenler (1986)
PASS Kuramı: Planlama, dikkat, eşzamanlı ve
izleşik işlemleme (1988)
WISC-R: çeşitli yetenekler temelinde ölçülen
genel yetenek
WISC-IV: Çalışma belleği, İşlemleme Hızı, Sözel
Anlama, Algısal Akıl Yürütme Faktörleri
Soru:
Birkaç on yıldır ülkemizde zekayı (üstün yeteneği)
ölçmede; bunun da ötesinde, eğitim, sağlık ve adalet
sistemi kapsamında birey için çok önemli kararları almada
kullanılan Wechsler zeka testinin ülkemizde ne ölçtüğü
tam olarak bilinmekte midir?
Cevap:
Açıklama 1. Alttestlerin adlarında a belirtilen şeyleri ölçer.
Açıklama 2. Bannatyne kategorilerinde belirtilenleri ölçer
Açıklama 3. Kaufman faktörlerinde belirtilenleri ölçer.
WISC-R
BANNATYNE
KAUFMAN
KATEGORİLERİ
FAKTÖRLERİ
Sözel Bölüm
Genel Bilgi/ S
Kazanılmış Bilgi
Sözel Bilgiyi Anlama
Benzerlikler/S
Kavramsal
Sözel Bilgiyi Anlama
Aritmetik/S
Kazanılmış Bilgi
Dikkat
Sözcük Dağarcığı/S
Kazanılmış Bilgi
Kavramsal
Yargılama
Kavramsal
Sözel Bilgiyi Anlama
Sayı Dizileri
Sıralama
Dikkat
Performans Bölümü
Resim Tamamlama
Mekansal
Algısal Organizasyon
Resim Düzenleme
Sıralama
Algısal Organizasyon
Küplerle Desen
Mekansal
Algısal Organizasyon
Parça Birleştirme
Mekansal
Algısal Organizasyon
Şifre
Sıralama
Dikkat
Labirent
Soru: WISC-R çocuklarımızda başka bir şeyler ölçüyor
olabilir mi?
Cevap: Öyle görünüyor.
Lojistik Regresyon Analizi Sınıflandırma Çizelgeleri.
A: Dikkat (STP1-4, İT1, İT4, İT5, GİSD-B) Puanları İçin Çizelge.
B: WISC-R tüm Alt Test Puanları İçin Çizelge.
C: WISC-R’ın 3 Dikkat Alt Testi Puanı (Sayı Dizileri, Aritmetik, Şifre) İçin Çizelge.
Yordanan Grup
A
Gözlenen Grup
DEHB
Kontrol
DEHB (n=214)
181
33
Doğru Sınıflandırma
Oranı
84.6
Kontrol (n=141)
24
117
83.0
83.1
Toplam
Yordanan Grup
B
Gözlenen Grup
DEHB
Kontrol
DEHB (n=213)
176
37
Doğru Sınıflandırma
Oranı
82.6
Kontrol (n=141)
56
141
60.3
73.7
Toplam
Yordanan Grup
C
Gözlenen Grup
DEHB
DEHB (n=213)
177
38
Doğru Sınıflandırma
Oranı
82.6
Kontrol (n=141)
82
60
42.3
Toplam
Kontrol
66.4
 Karakaş, S., Erdoğan Bakar, E., Işık Taner, Y. (2013). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
olgularındaki zeka puanında dikkatin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 28 (72), 62-82.
Soru: Önemli kararların alınmasında kullanılan
psikometrik araçlar ne gibi bir işlemden geçmiş
olmalıdır?
Cevap: Standardizasyon işleminden
Standardizayon Bir İşlemler Bütünüdür.
İçerdiği basamaklar şunlardır:
1. Çeviri: Test malzemesinin kendisi, yönergesi ve kayıt formunu içerir.
2. Uyarlama: Testin kültürle bağdaştırılmasını içerir.
3. Güvenirlik: Testin güvenirliğinin belirlenmesini içerir.
4. Geçerlik: Testin ölçmeyiamaçladığı özellilkleri ne derece ölçtüğünün belirlenmesini içerir.
5. Normalizasyon: Testin kullnılacağı kültür için norm değerlerinin hesaplanmasını içerir.
BU BASAMAKLARDAN HERHANGİ BİR TANESİ STANDARDİZASYON DEĞİLDİR.
STANDARDİZASYON, BASAMAKLARIN TÜMÜNE BİRDEN VERİLEN ADDIR.
Soru: Zeka testleri üstün yetenekli çocukları
belirlemede tek başına yeterli midir? Çağdaş
nörobilim yaklaşımının zeki olanı seçme girişimine
getirdiği destekleyici ve alternatif çözümler var
mıdır?
Cevap: Evet var.
1. Nöropsikolojik testler
2. Elektroansefalografi
3. Beyin Görüntüleme Teknikleri
NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME
 Karakaş, S. (2011). BİLNOT Nöropsikolojik Test Bataryası: Stroop Testi TBAG Formu Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları
ve Kullanım Kılavuzu. Ankara: Ayrıntı Bas. Yay. Mat.
 Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011a). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testlerin Çocuklar için Araştırma ve
Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt I). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Üstün Yetenek
ELEKTROANSEFALOGRAFİSİ
 Alfa frekans bantında aktivite artışı
 Alfa koherensinde artış
 Hemisferik koherenste artış
 Sağ ve sol hemisferlerde koordinasyon artışı
 Sinir lifleri arasında bağlantısallıkta yüksek işlevsellik
 EEG kümelenmeleri
 Nörotransmitter maddelerde seçici örüntü farklılıkları
 Sinir iletimi hızında artış
Üstün Yetenek
NÖRORADYOLOJİSİ
Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme
Traktrografi
Zeka Bölümü (ZB) 130'un üstündeki 12 çocuğun görsel-mekansal bilişi ölçmek
üzere tasarlanmış bir teste tepkide bulunurken faaliyet gösteren beyin alanları,
ZB 90-130 olan 16 çocuğunkiyle karşılaştırlmıştır. Fonksiyonel manyetik
rezeonan görüntülemeye yönelik analiz sonuçları:
 Görsel korteks aktivasyonu açısından iki grup arasında fark olmadığı
görülmüştür.
 İki grup arasında fark, görsel-mekansal algılama ile ilgili parietal lobda ortaya
çıkmıştır.
 ZB 90-130 olan çocuklar söz konusu testi çözmede yüksek zihinsel
süreçlerde aktive olan frontal lobu kullanmıştır.
 Üstün zekalı çocuklarda frontal lobdaki aktivasyon alanı nisbeten daha kısıtlı
olmuş; buna karşın çocuklar görsel-mekansal bilişsel doğrudan ilgili olan beyin
bölgesinden (parietal lob) yararlanmışla
ZB = 90-129
ZB > 130
YUKARIDAKİLER,
ZEKAYI TAM OLARAK ANLAMAK ADINA CEVAPLANMASI
GEREKEN SORULARDAN SADECE BİRKAÇIDIR.
Prof. Dr. Sirel Karakaş
www.neurometrika-tech.com
[email protected]
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü Başkanı
Nörometrika Medikal Tıp Teknolojileri Ltd. Şti. Kurucu ve Yöneticisi
Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Başkanı
OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi Derneği Kurucu Şirketi
®