revıt archıtecture 2015 - Türkçe Revit Kitapları

Transkript

revıt archıtecture 2015 - Türkçe Revit Kitapları
PROFESYONELLER İÇİN
REVIT
ARCHITECTURE
2015
CİLT 2
İLERİ DÜZEY ÖZELLİKLER
Gökalp BAYKAL
Ufuk AYDIN
012
Profesyoneller için Revit 2015
Gökalp BAYKAL-Ufuk AYDIN
1. Baskı: Mayıs 2015
ISBN: 978-605-9129-10-7
Genel Yayın Yönetmeni: Barış Yücel Turan
Kapak ve sayfa düzeni: Satış: Cem Demirezen
[email protected]
Baskı: Ezgi Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.
Sanayi Cad. Altay Sok. No:14 Çobançeşme
Yenibosna Bahçelievler-İSTANBUL
Tel: 0212 452 23 02
Matbaa Sertifika No: 12142
Bu kitabın bütün yayın hakları Abaküs Kitap Yayın Pazarlama'ya aittir. Yayınevimizin
yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
Kitapta kullanılan logolar, firmaların tescilli logolarıdır.
Selda Ustabaş Demiryakan
Abaküs Kitap Yayın Dağıtım Hizmetleri
Yayıncılık sertifika no: 31359
Osmanağa Mah. Bahariye Cad. No:37/101 Kadıköy-İST.
www.abakuskitap.com - [email protected]
Tel.
Faks
: (0216) 418 09 66
: (0216) 418 09 66
Kapakta yer alan görsellerin, mimari tasarım ve projelendirmesi Ufuk Aydın'a aittir. Modeller Revit Architecture ile üretilmiş, kaplamalar "Autodesk 360 Rendering"
ile yapılmıştır.
Gökalp BAYKAL
Gökalp BAY­KAL, 1959 yı­lın­da Trab­zon’da doğ­du. Dört ya­şın­dan bu ya­na İs­tan­bul’da
ya­şı­yor. Sa­int-Be­no­it Fran­sız ko­le­ji­nin ar­dın­dan 1982’de DGSA Mi­mar­lık Yük­sek
Oku­lu­nu bi­tir­di. 1984’de İTÜ Mimarlık Fakültesinde yük­sek li­san­sı­nı ta­mam­la­dı.
Yazarlık hayatına bir müzik yazarı olarak başladı. İlk ki­ta­bı “Bir Şar­kı Ir­ma­ğı: Bob
Dylan” 1985 yı­lın­da Stüd­yo İm­ge’den ya­yım­lan­dı. Bu­nu 1990 yı­lın­da “Bob Dylan:
Son­su­za Dek Genç” iz­le­di. 1982-90 ara­sı ak­tif ola­rak mi­mar­lık yap­tı da­ha son­ra mi­
ma­ri fa­ali­yet­le­ri­ni gi­de­rek azalt­tı. 1990-95 ara­sı İn­şa­at Malzemeleri Ve Uygulamaları, CAD Plus, Ma­cin­tosh Dün­ya­sı gi­bi tek­nik der­gi­ler­de yazdı ve çe­şit­li ida­ri gö­rev­ler
al­dı. Günümüze değin BT Ha­ber, PC World, Stüd­yo İm­ge ve ROLL gi­bi çok sa­yı­da
der­gi­de fark­lı ko­nu­lar­da ya­zı­la­rı çık­tı. Üçün­cü “Bob Dylan” ki­ta­bı Eve­rest ta­ra­fın­dan
ya­yım­lan­dı (2003).
Bil­gi­sa­yar des­tek­li ta­sa­rım ve gö­rün­tü iş­le­me üze­ri­ne çok sa­yı­da ki­ta­bı okur­la bu­luş­
tu (Pusula ve Alfa): Au­to­CAD 13 (3 baskı), Au­to­CAD 14 (2 baskı), Au­to­CAD 2000,
Au­to­CAD 2002, Au­to­CAD 2004, Au­to­CAD 2006, Au­to­CAD 2007 (2 baskı), Pho­tos­
hop 3.0, Pho­tos­hop 5.0, Pho­tos­hop 5.5, Pho­tos­hop 6.0, Pho­tos­hop 7.0, Pho­tos­hop
CS, Pho­tos­hop CS 2 (2 baskı), Au­to­desk Arc­hi­tec­tu­ral Desk­top 3.3, Autodesk Revit
Architecture 2009 (2 baskı), Her Yönüyle AutoCAD 2009, Her Yönüyle AutoCAD
2010, Her Yönüyle AutoCAD 2011, Her Yönüyle AutoCAD 2012 ve İleri Düzey AutoCAD 2012, Revit Architecture 2013 (2 baskı), Temel AutoCAD 2014, İleri AutoCAD 2014, Temel Revit Architecture (sürüm 2014), İleri Revit Architecture (sürüm
2014), AutoCAD 2015 (Giriş ve Orta Düzey), AutoCAD 2015 (Profesyoneller İçin),
Revit Architecture 2015 - Cilt 1 (Giriş ve Orta Düzey).
Gökalp Bay­kal ha­len Ye­di­te­pe Üni­ver­si­te­si Mimarlık ve İç Mi­mar­lık bö­lü­mlerin­de
öğ­re­tim gö­rev­li­si­dir.
Gö­kalp Bay­kal 1980’den bu ya­na mü­zik­le uğ­raş­mak­ta­dır ve günümüze değin ken­
di Türk­çe rock şar­kı­la­rı­nı ses­len­dir­di­ği al­tı adet ya­sal al­bü­me im­za at­mış­tır: Ağus­
tos 1996 (Kod Mü­zik-1997), Gü­nay­dın Hü­zün EP (Zih­ni Mü­zik-1998), Ya­ban­cı­lar
(Zih­ni Mü­zik-1999), Akus­tik Anı­lar/Kon­ser (AEC-2002) ve Her Za­man Bir Şar­kı
(Zih­ni Mü­zik-2003), Yağ­mu­ru Bek­ler­ken (Ar­kap­lan-2007). Vakit bulduğunda grubuyla sahnede şarkılarını seslendirmektedir.
iii
Revit Architecture 2015 İkinci Cilt İçin Teşekkür
Bu kitabın yazımından, okura ulaşmasına varan süreçte emeği geçen herkese…
Özellikle "yazar ortağım" Mimar Ufuk Aydın kardeşime...
Çocuk yaşta bana okumayı ve yazmayı sevdiren annem Sevinç Baykal’a…
Yazarken her zaman bana destek olan eşim Nadide Baykal’a…
Yeditepe Üniversitesi İçmimarlık ve Mimarlık bölümle­rinde, yıllar içinde derslerime katılan ve kısa sürede Revit Architecture programıy­la mimari projelerini çizebilen canım öğrencilerime (sayınız o kadar arttı ki, artık buraya yazamayacağım)…
Otuz yıldır kitaplarımı okuyan, övgüleriyle beni yüreklendiren, yapıcı eleştirileriyle
gelişmemi sağlayan okurlarıma…
Gönülden teşekkür ederim. G.B.
KİTAPLAR HAKKINDA
Kitabımızın birinci cildinde, ağırlıklı olarak temel çizim araçlarına, tüm yapı elemanlarının çizimine ve kâğıt üzerinde sunumuna odaklanıldı; yeri geldiğinde geri
dönüşlerden kaçınmamanızı öneririz. Kimsenin aklına birinci cildin "amatörler"
için olduğu gelmesin; biz iki mimar olarak siz mimarlar yani meslektaşlarımız için
en ince ayrıntısına kadar yapı elemanlarını ve temel özellikleri yazdık. Yerimiz sınırlıydı ve mecburen ikinci bir cilt gerekli oldu.
İkinci cildimizde ise, Revit Architecture dünyasının derinliklerine dalıyoruz. Familyalar, nesne modelleme, kütle modelleme, yapı malzemeleri, görselleştirme, animasyon, keşif/metraj ve proje yönetimine dair ileri düzey özelliklerden söz ediyoruz.
İkinci cildin hakkını vermek için, birinci ciltte sözü edilen konuların çok iyi bilinmesi gerektiğini söylemeye gerek olmadığını umuyoruz. Ne de olsa ikinci cilt "profesyoneller" için...
iv
Ufuk AYDIN
Ufuk Aydın 1994 Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi mezunudur. 2000
yılı başlarında bir süre kendi mimari bürosunda çalışan Ufuk Aydın, meslekte yirmi yılın üzerinde bir deneyime sahiptir. Mimarlık, mühendislik ve inşaat sektöründe eğitim ve danışmanlıklar vermiştir. Mimar Sinan Üniversitesi'nde “Erken Aşama,
Sürdürülebilir Tasarım İçin Bina Performans Değerlendirmesinde BIM’in Katkısı”
başlıklı yüksek lisans çalışmasını sürdüren Aydın, 2004 yılında başladığı SAYISAL
GRAFİK şirketinde “Autodesk AEC Ürün Yöneticisi” olarak çalışmaktadır.
Kamu ve özel sektöre yönelik BIM ve Revit ile ilgili konularda tanıtım, danışmanlık
ve eğitim veren Aydın, İTÜ, YTÜ, Bilgi ve birçok üniversitede ders, seminerler vererek, Türkiye’de Revit yazılımı kullanımının gelişimi ve yaygınlaşması konusunda çalışmaktadır. Autodesk 3ds Max yazılımı ile modelleme, kaplama ve canlandırma konularında kırk bin saatin üzerinde deneyime sahip olan Aydın, Revit yazılımının da
ülkemizdeki en eski kullanıcılarından biridir.
Aydın daha önce Gökalp Baykal ile Temel Autodesk Revit Architecture (sürüm
2014), İleri Autodesk Revit Architecture (sürüm 2014) ve Revit Architecture 2015Cilt 1 (Giriş ve Orta Düzey) kitaplarında işbirliği yapmıştır.
[email protected]
http://revitkitap.com
https://www.facebook.com/revitturkiye
http://revitturkiye.blogspot.com
http://www.sayisalgrafik.com.tr
Yeni sürümlerde yeni konular ve eksikler, siz değerli okuyucuların da katkısı ve yönlendirmeleri ile daha da geliştirilip genişletilebilir. Lütfen bize her konuda yazın.
v
TEŞEKKÜRLER
Kitap yazılırken sağladığı tüm katkılar için, değerli meslektaşım ve arkadaşım Gökalp Baykal’a, çalışmalarım sırasında desteğini esirgemeyen, sabır ve anlayış gösteren, sevgili eşim Sevim Bozdağ Aydın’a ve kitabın basımının gerçekleşmesinde emeği ve katkısı olan herkese sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Yararlı olması dileğiyle…
Ufuk AYDIN
Nisan 2015
vi
WEB SİTEMİZ VE İLETİŞİM
www.revitkitap.com
Sitemiz Revit kitapları ile ilgili çevrimiçi dokümantasyon ve destek için hazırlanmıştır.
Türkçe Revit kitaplarının her biri için uygulama dosyalarını, ilgili bölümden bulabilirsiniz. Zaman içinde farklı konularla zenginleştirerek, bilgi ve referans kaynağı bir
site haline gelmesini umut ediyoruz. Görüş ve önerileriniz yeni çıkacak kitapların
şekillenmesinde büyük önem taşımaktadır. Lütfen düşüncelerinizi bizlerle paylaşın.
Revit kitaplarının her biri birer referans kaynağı olarak kullanılması amacı ile şekillendi. Birçok bölümde uygulamalara yer verildi. Her yeni sürümde uygulamaların
ve örneklerin artmasını sağlamaya çalışacağız.
Bize Revit hakkında aklınıza takılan her konuda yazabilirsiniz.
OKURLARIMIZA NOT
Kitabımız boyunca Autodesk Revit Architecture programından yer yer kısaca “Revit” olarak söz ediyoruz, ama Autodesk ürünü olan ve ticari adı sadece “Revit” olan
programın aslında Structure (inşaat mühendisliği) ve MEP (mekanik, elektrik, borulama) özelliklerini de barındırdığını bilmenizi isteriz. Bu iki programı birbirine
karıştırmamanızı rica ediyoruz. Bizim kitabımızda bir miktar “Structure” dışında
bunlardan söz edilmiyor, çünkü bu özellikler Revit Architecture programında yer
almıyor. Hayalimiz, bir gün tümünü içeren bir kitabı yazmak elbette. Az kaldı, o da
olacak...
vii
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
Autodesk Revit ve BIM
Yapı Bilgi Sistemi (BIM) Nedir? Geometrik Nesneler Yerine Yapı Modeli
Parametrik Çalışma Tüm Dokümanlarda Aynı Anda Çalışma
Sunum Kolaylığı
1
1
1
2
3
4
4
1. Revit Familyalarına Genel Bir Bakış
Sistem Familyaları (System Families)
Yüklenebilir / Bileşen Familyalar (Loadable / Component families)
Yerinde Oluşturulmuş Familyalar (In-place Families)
Bütünleşik Familyalar (Hosted Families)
Pafta Bilgisi Familyaları (Annotation Families)
İç İçe Geçmiş Familyalar (Nested Families)
Familya Yaratılmasında Kullanılan Şablon Dosyalar
Family Editor Araçları
Seçim (Select) Paneli
Özellikler (Properties) Paneli
Form (Forms) Paneli
Model (Model) Paneli
Kontrol (Control) Paneli
Bağlantılar (Connectors) Paneli
Referans (Datum) Paneli
Çalışma Düzlemi (Work Plane) Paneli
Familya Editörü (Family Editor) Paneli
Detay (Detail) Paneli
Ölçülendirme (Dimension) Paneli
Metin (Text) Paneli
Revit Şablon Dosyaları
Project Browser’dan Familya Özelliklerine Kolay Erişim
AutoCAD, SketchUp ve 3DS MAX Nesnelerinden Bileşen Familyalarına
AutoCAD Modelini Revit’e Almak
SketchUp Modelini Revit’e Almak
3DS Max Modelini Revit’e Almak
5
8
12
12
14
15
15
16
18
18
19
21
21
22
22
22
22
23
23
24
24
24
29
31
32
37
39
2. Temel Modelleme
Extrusion: Profili Yükseltmek
Blend: Yüzleri Kavuşturmak
43
46
48
ix
Revolve: Profili Eksen Etrafında Döndürmek
Sweep: Profili Sürüklemek
Swept Blend: Sürükle ve Kavuştur
Visibility Settings: Görünürlük Ayarları
Bir Taşıyıcı Kolon Familyası Oluşturmak
Karmaşık Formda Duvar Modellemek
3. Bir Mobilya Familyası Oluşturmak
Mobilya Şablonunu Açmak
Referans Düzlemlerini Oluşturmak
Ölçü Parametresi Eklemek
Yatay Parametreler
Dikey Parametreler
Referans Düzlemlerini Test Etmek
Masanın Çizimi
Masa Tablasının Çizimi
Masa Ayaklarının Çizimi
Masa Bileşeninin Test Edilmesi
Masa Bileşenini Çizime Yüklemek
Masa Tipi Katalogu Oluşturmak
Ürün Kimliği: Identity Data
Kimliğe Yeni Parametre Eklemek
Family Types: Familya Tipleri
Masaya Sandalye Eklemek
50
52
54
56
57
60
65
65
67
68
68
71
72
73
73
75
78
79
80
80
80
82
84
4. Bir Kapı Familyası Oluşturmak
Referans Çizgisini Oluşturmak
Kapıyı Çizmek
Kapıya Genişlik Parametresi Eklemek
Kapı Kalınlığı Parametresini Düzenlemek
Kapıya Malzeme Parametresi Eklemek
Kapıya Söve Eklemek
93
94
98
100
101
102
106
5. Kütleden Binaya: Serbest Form Modelleme
Hazır Kütleleri Kullanmak
Place Mass: Kütleyi Yerleştirmek
Kütleleri Birleştirmek
Kütle Boyutlarını Düzenlemek
Kütleyi Binaya Dönüştürmek
Revit Genel Modellerinden Binaya
Serbest Form Modelleme
Extrusion: Profili Yükseltmek
113
115
115
118
119
121
126
128
129
x
Blend: Yüzleri Kavuşturmak
Revolve: Profili Eksen Etrafında Döndürmek
Sweep: Profili Sürüklemek
Swept Blend: Sürükle ve Kavuştur
Farklı Profilleri Birleştirmek
Serbest Form Geometrilerin Düzenlenmesi
Özgür Formda Bir Bina
Giriş Saçağı Modellemek
Çatı Işıklığı Modellemek
Serbest Formda Karmaşık Yapı Bileşeni
Serbest Formu Oluşturmak
Serbest Formu Izgara Haline Getirmek
Profil ve Panel Oluşturmak
Yüzeye Profil Atamak
Yüzeye Panel Atamak
İthal Serbest Formlardan Binaya
SketchUp Modelinden Kütle Oluşturmak
AutoCAD Modelinden Kütle Oluşturmak
130
131
132
133
134
139
140
152
158
167
168
170
172
176
177
179
180
183
6. Materials: Yapı Malzemeleri
Malzeme Tarayıcı / Seçici (Material Browser) Autodesk ve AEC Malzeme Kütüphaneleri
Malzeme Düzenleyicisi (Material Editor) Identity - Malzeme Kimlik Bilgileri
Graphics - Grafik Özellikleri
Tarama Desenlerini Düzenlemek
Mevcut Desenleri Düzenlemek
Kesitlerde Tarama Deseni (Cut Pattern)
Özgün Tarama Deseni Oluşturmak
Appearance - Render Özellikleri
Physical - Fiziksel Özellikler
Thermal - Isısal / Isıl Özellikler
İçerik Tarayıcı (Asset Browser) Yeni Bir Malzeme Oluşturmak
Malzeme Ataması Yapmak
Katmanları Ayrılmış Bir Duvarda Yeni Bir Malzeme Yaratmak ve Düzenlemek
Özgün Seramik Malzemeleri Oluşturmak
Seramik Malzemeleri Part ile Bölünmüş Modele Atamak
187
188
191
195
196
197
200
200
202
202
203
212
212
213
214
216
219
223
226
7. Rendering: Görselleştirme
Sahne Oluşturmak
Kamerayı Yerleştirmek
231
231
231
xi
Kamerayı Düzenlemek
Kamera Özellikleri
Lights: Işıklar
Işık Kaynakları
Gün Işığı-Doğal Işık
Aydınlatma-Yapay Işık
Yeni Işık Kaynakları Yaratmak
Bağımsız Işık Kaynağı “Light family” Oluşturmak
Rendering
Quality Settings: Render Kalitesi
Output Settings: Çıktı Ayarları
Background: Arka Plan
Render!
Image: Resim Ayarları
235
236
239
240
240
246
252
256
261
263
267
267
269
271
8. Model İçinde Dolaşmak - Walkthrough Walkthrough Yaratmak
Walkthrough Düzenlemeleri
Animasyon Hız Kontrolleri ve Anahtar Kareler
Animasyonu Kaydetmek
275
275
277
281
285
9. Günışığı Çalışmaları - Solar Study Solar Study’i Etkin Hale Getirmek
289
290
10. Project Parameters: Proje Parametreleri
Revit’te Proje Görüntüleyiciyi (Project Browser) Özelleştirmek
Proje Görünüm Parametresi Yaratmak
Proje Görüntüleyiciyi Yeniden Sıralamak
Her Bir Görünümün Parametrelerini Ayarlamak
Paftalar İçin Dizinler Yaratmak
301
302
303
304
307
310
11. Design Options: Tasarım Önerileri
Tasarım Önerilerine Başlamak
Bir Öneri Üzerinde Çalışmak
Bir Öneriye Ana Modelden Nesne Eklemek
Design Option: Tasarım Önerileri ile Çalışmak
315
317
320
321
324
12. Phasing: Revit’te 4. Boyut (Zaman)
Yenileme (Rönovasyon) Çalışmaları
Proje ve İnşaat İş Planlaması
Phasing Araçları
Görünümlerde Phasing Durumunu Görüntüleme
333
333
334
335
339
xii
Yenileme (Rönovasyon) Çalışmaları için Kullanım
Proje ve İnşaat İş Planlaması için Kullanım
340
346
13. Worksharing: Takım Çalışması
Mimari Projelerde Ekip Çalışması
Revit Çalışma Setleri (Worksets)
Projeyi Paylaşıma Açma
Projeyi Paylaşıma Açtıktan Sonraki İlk Kayıt
Merkez Dosya ve Yerel (Local) Dosyaların Yaratılması
Projeniz İçin Merkezi Dosyasının (Central File) Yaratılması
Kullanıcılar için Yerel Dosyaların (Local File) Yaratılması
Worksetler için Düzenleme Haklarının İade Edilmesi (Non Editable)
Yeni Çalışma Setleri Yaratmak
Yerel Dosya Üzerinde Yapılacak Çalışmaların Kaydedilmesi
Yaratılan Çalışma Setlerine Nesne Atama
Paylaşılan Bir Projenin Düzenlenmesi
Nesne Ödünç Alma (Borrowing)
Görünüm Çalışma Setleri (View Worksets) Hakkında
Çalışma Seti Seçerek Dosya Açma (Selective Open)
Şerit Mönüden Ulaşılabilen İş Paylaşımı (Worksharing) Araçları İş Paylaşımı (Worksharing) Görüntüleme Araçları
Merkezi Dosyanın (Central File) Yerini Değiştirmek
İş Paylaşımının İptal Edilmesi ve Merkez Dosyadan Ayrılma
Worksharing Açısından Proje Planlamasında Dikkate Alınması Gereken Hususlar
Worksharing ile Çalışırken Unutulmaması Gerekenler
353
353
354
355
357
358
358
360
362
363
367
367
370
373
375
376
377
379
381
382
383
385
14. Keşif ve Metraj
Revit Metraj Listesi Tipleri
Schedule/Quantities ile Metraj Listesi Yaratmak
Fields Sekmesi
Filter Sekmesi
Sorting/Grouping Sekmesi
Formatting Sekmesi
Appearance Sekmesi
Material Takeoff ile Metraj Listesi Yaratmak
Metraj Listelerini Değiştirmek ve Yeniden Düzenlemek
Sheet List: Pafta Listeleri
Note Blok: Sembol Listeleri
View List: Görünüm Listeleri
Mahal Tipleri Listesi Oluşturmak
Mahal Listesi Oluşturmak
Kapı Metrajı Çıkartmak
387
389
390
392
393
395
396
398
400
401
404
405
407
408
410
414
xiii
Kapı Donanımı / Aksesuarları Listesi Yaratmak
Pencere Metrajı Çıkartmak
Malzeme Metrajı Çıkartmak
Bir Projeden Diğerine Metraj Listelerini Taşımak
Duvar Metrajlarında Yükseklikle İlgili Parametreler
Metraj Listelerine Görsel Ekleme
15. Export/Import: Dosya İhraç/İthal
AutoCAD’e İhraç
Katman Ayarları
Çizgi Ayarları
Doku Ayarları
Metin ve Yazı Tipi Ayarları
Renk Ayarları
Katı Model Ayarları
Birim ve Koordinat Ayarları
Genel Ayarlar
Ayarları Kaydetmek
MicroStation (DGN) Dosyaları ACIS (SAT) Dosyaları
DWF/ DWFx Olarak İhraç Autodesk Exchange File (.adsk) Formatı
Family Type İhracı
gbXML Formatı İhracı
Mass Model gbXML Formatı İhracı
IFC Formatı İhracı
ODBC Database - Veritabanı İhracı
Görsel ve Animasyon İhracı
Rapor ve Metraj Listesi İhracı
FBX Olarak İhraç
Insert: Revit’e Dosya İthali
Revit Dosyalarını Bağlamak
IFC Dosya Bağlamak
CAD Dosyalarını Bağlamak
DWF Markup Dosyaları Bağlamak
Decal: Çıkartma / Poster Eklemek
Point Cloud: Nokta Bulutu Dosyaları Bağlamak
Bağlantı Kurulmuş Dış Kaynak Dosyaların Yönetimi
Import CAD: Çizim İthal
CAD Formats
Import gbXML: Analiz Verilerinin İthali
Insert from File: Revit Dosyalarından Görünüm ve 2B Nesne İthali
xiv
417
421
424
434
435
436
441
441
444
445
446
447
448
448
449
449
450
451
451
451
455
458
458
460
461
462
462
464
467
468
469
470
470
471
471
472
472
473
473
475
475
Import Image: Resim Dosyaları İthali
Resim Dosyaların Yönetimi
Import Family Types: Familya Tipleri İthali
Load Family: Kütüphaneden Nesne Yüklemek
Load Group: Revit Grupları İthali
Autodesk Seek Kütüphanesi
477
477
478
478
479
479
xv

Benzer belgeler