doceylül 2015 - Türk Parlamenterler Birliği
download 
Şikayet Transkript
eylül 2015 - Türk Parlamenterler Birliği
Parlamento TPB Eylül 2015 Sayı: 28 Fiyatı: 20 TL/Kurum ve kuruluşlar için: 30 TL Yerel süreli yayın ISSN 2147-6616 Büyükharf Bas. Yay. Tan. Dan. ve Org. Ltd. Şti. adına TPB Parlamento Dergisi Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü Eren Safi Yayın Koordinatörü Erbay Kücet Editör Songül Baş Yazı İşleri Çağla Taşkın Enver Uygun Evren Özesen Gökçe Doru İrem Coşkunseven Nehir Öztürk Nil Özben Özge Aydın Pınar Ünsal Zeynep Yiğit Katkıda Bulunanlar Dr. Ahmet Tetik Hakan Arslanbenzer Dr. Polat Safi Tasarım Evrim Uluçay Sinan Günçiner Genel Koordinatör İsmail Demir TÜRK PARLAMENTERLER BİRLİĞİ GENEL BAŞKAN Nevzat PAKDİL 22, 23, 24. Dönem Kahramanmaraş Milletvekili YAYIN KURULU Yahya AKMAN 21, 22, 23, 24. Dönem Şanlıurfa Milletvekili Cahit BAĞCI Çorum Milletvekili Kadir Ramazan COŞKUN Genel Sekreter 19. Dönem İstanbul Milletvekili İlknur İNCEÖZ Aksaray Milletvekili Alpaslan KAVAKLIOĞLU Niğde Milletvekili Ömer Faruk ÖZ Genel Sayman 23. ve 24. Dönem Malatya Milletvekili Ramazan Kerim ÖZKAN 22, 23, 24. Dönem Burdur Milletvekili Yayımlanan yazıların hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir. Makul alıntılar dışında izinsiz iktibas yapılamaz. YAPIM Büyükharf Bas. Yay. Tan. Dan. ve Org. Ltd. Şti. Uğur Mumcu Cad. 89/8 Çankaya/ANKARA T: 0312 446 15 72 F: 0312 446 15 82 www.buyukharf.com.tr BASKI Özel Matbaası Basım Yeri: Matbaacılar Sanayi Sitesi 1514. Sokak No: 6 İvedik/Ostim/ANKARA T: 0312 395 06 08 Basım Tarihi: 02.09.2015 EYLÜL 2015 İÇİNDEKİLER 12 TÜRK SIYASETINDE TARIHÎ BIR GÜN 1 KASIM 2015 28 Geleceğimizin anahtarı Fethi Akkoç: “rejim-seçim-geçim”dir 42 Kadınların siyasette yer Türkan Miçooğulları: almaları ülkemizi daha barışçıl, daha sorun çözücü bir yapıya kavuşturur EYLÜL 1961 46 16-17 DARAĞACINDAKİ DEMOKRASİ 60 Kalkınmanın Hüsamettin Korkutata: anahtarı barış, huzur ve güven ortamıdır 32 12 MART 1971’DEN 12 EYLÜL 1980’E 36 BATI ANADOLU’DA BIR DÜNYA MIRASI EFES ANTIK KENTI 72 TULUMBACILARDAN ITFAIYECILERE 300 YILLIK BIR KAHRAMANLIK ÖYKÜSÜ 78 YURTTAN SESLER PEŞİNDE BİR ÖMÜR: MUZAFFER SARISÖZEN 4 BAŞKAN’IN MESAJI 5 BIRLIK’TEN 6 HABERLER 8 DÜNYADAN 68 TARIH SAHNESI 82 ERBAY KÜCET: TABELALAR KÜLTÜR GÖSTERGESIDIR 84 KITAP 86 MÜZIK 87 FILM 88 VEKILLER NE OKUYOR / NE IZLIYOR 90 SOSYAL MEDYA GÜNLÜKLERI 91 CHP KONYA MILLETVEKILI M. HÜSNÜ BOZKURT ILE SOSYAL MEDYA SÖYLEŞISI 92 UNUTMAYACAĞIZ 22 HINT MÜSLÜMANLARININ GENÇ ÜLKESI: PAKISTAN 54 KURBAN BAYRAMI İBADET VE GELENEĞIN BULUŞMASI 64 ÜLKÜSÜNÜN PEŞINDE BIR ENTELEKTÜEL AHMET AĞAOĞLU BAŞKAN’IN MESAJI DARBE VE DEMOKRASİ BİRLİKTE DÜŞÜNÜLEMEZ İ nsanlık tarihinin binlerce yıllık deneyimleri, ulaşılmış en erdemli yönetim şeklinin demokrasi olduğunu ortaya koyuyor. Yöneten ile yönetilen arasındaki ilişki çağlar boyunca ülkelerin kaderine etki etmiş, yöneticilerinden memnun olmayan halkların hak talepleri tarih kitaplarını doldurmuştur. İmparatorlukların çöküşü ve millî devletlerin doğuşuyla birlikte millet iradesi kavramı da ortaya çıkmış, kederde ve sevinçte ortak olan milletin idarede söz sahibi olması fikri yaygınlaşmıştır. Türkiye’de Meşrutiyet’in ilanıyla millî irade yönetimde şeklen temsil edilmeye başladıysa da gerçek anlamda milletin kendi yöneticilerini belirlemesi uzun yıllar gerçekleşmez. İstiklal Harbi- mizi yöneten Gazi Meclis’tir, ama olağan dönemde, sağlıklı şartlarda yapılan seçimlerle ülkenin Nevzat Pakdil Türk Parlamenterler Birliği Genel Başkanı 22, 23, 24. Dönem Kahramanmaraş Milletvekili başına gelecek isimlerin belirlenmesi ancak 1950 yılında mümkün olur. 1946’da kurulan Demokrat Parti’nin kazandığı yalnız bir seçim zaferi değildir. Aynı zamanda, partinin sloganında belirtildiği gibi sözün millete geçtiğinin de tescillenmesidir. Ne yazık ki kendilerini milletin üstünde görenler, bu demokrasi hareketini hoş karşılamaz. Seçimlerden 10 yıl sonra, millî iradenin temsilcisi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve onun içinden çıkmış Bakanlar Kurulu, hatta bu Meclis’in seçtiği Cumhurbaşkanı silah zoruyla görevden alınır. Böylece 27 Mayıs 1960 günü ülkemizin ilk darbe tecrübesi yaşanmış olur. Takip eden günlerde Yassıada’da sürdürülen duruşmaların da gösterdiği gibi darbe aslında yüce milletimize inmiştir. Milletin hizmetinde bir ömür geçiren ve darbecilerin kirli planları yüzünden darağacında can veren Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ı da bu vesileyle rahmetle anmak isterim. 27 Mayıs, yalnızca o günün şartları içinde doğmuş yanlış bir hareket olarak kalmamış, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 28 Şubat 1997’de tekrar dirilerek demokrasimizin başına musallat olmuştur. Demokrasinin rafa kaldırıldığı bu süreçler milletimizde derin yaralar açtı. Vatanlarını terk etmek zorunda kalan insanlarımızdan yaşı mahkeme kararıyla büyütülerek idam edilenlere, “karıştır-barıştır” diyerek aynı hücrelere hapsedilen sağcı ve solcu gençlerden kılık kıyafeti dolayısıyla üniversite kapılarından kovulan öğrencilere kadar bir yığın acı hatıra yakın tarihimizde duruyor. Bize düşen bu acılarla yüzleşmenin yanında demokrasimizi mükemmelleştirmek için hiç durmadan çabalamak olmalıdır. Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın şehadetlerinin 54. ve 12 Eylül’ün 35. yılını doldurduğu şu günlerde alınan seçim kararının milletimiz için hayırlara vesile olmasını temenni ederim. Ayrıca, bu ay içinde idrak edeceğimiz mübarek Kurban Bayramımızı en kalbî duygularımla kutlarım. 4 DARBELERIN ÜLKEMIZE VERDIĞI ZARARLARLA YÜZLEŞMELI VE DEMOKRASIMIZI MÜKEMMELLEŞTIRMEK IÇIN HIÇ DURMADAN ÇALIŞMALIYIZ. BİRLİK’TEN NEVZAT PAKDIL: TÜRKIYE CUMHURIYETI DEVLETI’NI VE MILLETIMIZIN BIRLIK VE BERABERLIĞINI HEDEF ALANLAR DÖKTÜKLERI KANDA BOĞULACAKLARDIR TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI GENEL BAŞKANI NEVZAT PAKDIL, TERÖR SALDIRILARINI LANETLEYEREK, “DEVLETIMIZ HERKESLE ANLADIĞI DILDEN KONUŞMAYA MUKTEDIRDIR. ÜLKEMIZDEKI BARIŞ VE HUZURU ENGELLEMEK ISTEYENLER HAK ETTIKLERI CEVABI ALMAYA DEVAM EDECEKLERDIR” DEDI. TÜRK Parlamenterler Birliği Genel Başkanı ve 22, 23, 24. Dönem Kahramanmaraş Milletvekili Nevzat Pakdil, terör örgütü PKK’nın düzenlediği silahlı ve bombalı saldırıların Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni ve milletimizin birlik ve beraberliğini hedef aldığını belirterek, teröristlerin döktükleri kanda boğulacaklarını ifade etti. Nevzat Pakdil yaptığı yazılı açıklamada son dönemlerde artan terör olaylarına sert tepki göstererek saldırıları lanetledi. Güvenlik güçlerinin bölücü terör örgütü mensuplarına anladıkları dilden gerekli cevabı verdiğini ve vermeye devam edeceğini vurgulayan Pakdil, “Ülkemiz ve milletimizin birlik ve beraberliği için şehadet şerbetini içen tüm şehitlerimize Allah’tan rahmet, aileleri, yakınları ve aziz milletimize başsağlığı diliyorum” dedi. Pakdil, Türkiye’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne kasteden iç ve dış güçlere karşı yürütülen kararlı mücadelenin devam edeceğini kaydederek, “Devletimiz herkesle anladığı dilden konuşmaya muktedirdir. Güvenlik güçlerimize saldırarak bir netice elde etmeye çalışan ihanet şebekeleri hak ettikleri cevabı almaya devam edeceklerdir” ifadelerini kullandı. “Terör örgütü emellerine asla ulaşamayacak” Nevzat Pakdil, son yıllarda Türkiye’de demokrasi alanında ciddi adımlar atıldığını ve çok önemli kazanımlar elde edildiğini belirtti. Demokrasi alanındaki gelişmelerin yanı sıra ülkede barış, huzur ve kardeşlik ortamının tesis edilmesi için de önemli bir süreç yaşandığını hatırlatan Pakdil, “Türkiye son yıllarda bölgesinde ve dünyada güçlü ve etkin bir ülke haline gelmiştir. Türkiye’nin ilerlemesini, gelişmesini, kalkınma hamlelerini sürdürmesini istemeyenler, milletimizin barış, huzur ve kardeşlik içinde bir arada yaşamasını engellemeye çalışanlar bu emellerine asla ulaşamayacaklardır. Bölücü terör örgütü mensupları döktükleri kanda boğulacaklardır. Milletimiz müsterih olsun. Şehitlerimizin kanı yerde kalmayacaktır” dedi. Silahlı ve bombalı alçakça saldırıları lanetlediğini vurgulayan Pakdil, yazılı açıklamasının sonunda şehitlere Allah’tan rahmet, aileleri, yakınları ve Türk milletine başsağlığı diledi. 5 HABERLER BÜYÜK ZAFERIN 93. YILDÖNÜMÜ KUTLANDI 30 Ağustos Zafer Bayramı ve Türk Silahlı Kuvvetleri Günü tüm yurtta çeşitli etkinliklerle kutlandı. Ankara’da Anıtkabir’de başlayan törenler Atatürk Kültür Merkezi’nde (AKM) yapılan resmî geçitle devam etti. AKM’deki törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmet Yılmaz, Başbakan Ahmet Davutoğlu, Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulusi Akar, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bakanlar ve milletvekilleri katıldı. Törende konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “93. 6 yıldönümüne ulaştığımız büyük zaferin sevincini bize yaşatan ordularımızın başkomutanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü ve Kurtuluş Savaşımızı yöneten Gazi Meclisimizin tüm üyelerini bir kez daha saygıyla yad ediyorum. Malazgirt’ten günümüze kadar bu toprakların bizlere vatan olması için mücadele eden, bu uğurda şehitlik mertebesine ulaşan, gazilik şerefini kazanan tüm askerlerimizi, ecdadımızı rahmetle, minnetle yad ediyorum” dedi. Erdoğan sözlerini şöyle sürdürdü: “Balkanlar’ı, Kuzey Afrika’yı, Ortadoğu’yu kaybettiğimizde son sığınağımız yine Anadolu ve Trakya topraklarıydı. Çanakkale’de çeyrek milyon kayıpla toprağa diktiğimiz bağımsızlık fidanı 30 Ağustos’ta Dumlupınar’da kök salmış, Cumhuriyet’in ilanı ile genç bir çınar olarak göğe doğru yükselmeye başlamıştır. Hamdolsun bugün artık Cumhuriyetimizin yüzüncü yıldönümü için kendimize yeni ve büyük hedefler belirleyebilecek bir güce, olgunluğa eriştik.” Başbakan Ahmet Davutoğlu 30 Ağustos dolayısıyla yazılı bir açıklama yaptı. Davutoğlu mesajında şu ifadeleri kullandı: “30 Ağustos 1922, kahraman ecdadımız tarafından gerçekleştirilen büyük istiklal mücadelesinin zaferle tamamlandığı gündür. Bu zafer, bağımsızlık ve vatan şuuruyla temayüz eden millet ruhunun tarihimizdeki en görkemli örneklerinden biridir. Emperyalist saldırılar karşısında milletimizle birlikte kahraman ordumuzun sergilediği cesaret ve fedakârlığın, düşmana karşı milletçe yekvücut mücadele etmenin destansı belgelerindendir. Bu büyük zaferle birlikte vatan toprakları bir defa daha Türk milletinin kaderiyle bütünleşmiş, akabinde Türkiye Cumhuriyeti vücut bulmuştur.” Akşam saatlerinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan’ın evsahipliğinde bir resepsiyon verildi. Resepsiyona Başbakan ve Bakanlar Kurulu üyeleri ile Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanlarının yanı sıra şehit yakınları, gaziler, akademisyenler, iş adamları, sanatçılar ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin de aralarında bulunduğu 1800 davetli katıldı. ADALET VE KALKINMA PARTISI 14 YAŞINDA ADALET ve Kalkınma Partisi’nin (AK Parti) kuruluşunun 14. yıldönümü AK Parti Genel Merkezi’nde sade bir törenle kutlandı. Terör olayları dolayısıyla bu yıl kutlama resepsiyonu yapılmadı. Törende konuşan AK Parti Genel Başkanı ve Başbakan Ahmet Davutoğlu 14 yıllık sürece ve gündeme ilişkin açıklamalarda bulundu. AK Parti kadrolarının 2 Cumhurbaşkanı, 3 Başbakan, 5 Meclis Başkanı çıkardığını ifade eden Davutoğlu, 2001’de çıktıkları yolun, Anadolu’nun beklediği şahlanış hareketi olduğunu söyledi. Davutoğlu sözlerine şöyle devam etti: “Anadolu 2001’de yeni bir yükselişe hazırlanıyordu. Bu 14 yıla bakıp tekrar tekrar düşünmeliyiz. Nelerle karşılaşmadık ki? Vesayet çabaları, provokasyonlar, parti kapatma girişimleri... 14 yıl erdemin, irfanın, adaletin peşinde olduk. Biz hiçbir zaman kibre kapılmayız. Kurucu liderimiz, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan partimizi kurduğu toplantıda yaptığı konuşmada 5 kurucu ilkesini ifade etmişti: ‘Bugün Türk siyaset tarihine kolektif liderlik anlayışının yerleştiği bir hareket olarak gireceğiz. Bugün yeni bir zihniyet ve özgür düşünce ortamı yeşerecek. Bugün Türk siyaset tarihine her yönüyle şeffaf bir siyasal örgütlenme modelinin kurulduğu gün olarak geçecek. Bugün siyaset tarihine koltuğa değil hizmete sevdalıların kurduğu AK Parti iktidarının kurulduğu gün olarak geçecek. Bugünden sonra Türk siyaset tarihinde hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.’ Evet, Türk siyasetinde hiçbir şey eskisi gibi olmadı, olmayacak. AK Parti bir ortak akıl hareketidir. Afyon’dan çıkan bu gür ses her türlü denetime açık bir siyaseti hedefliyordu. O gün yasaklarla anılan Türkiye bugün özgürlüklerle anılıyor.” Davutoğlu konuşmasında millî birlik ve bütünlüğe yönelen tüm tehditlerle kararlılıkla mücadele edileceğini söyleyerek çözüm sürecine de değindi: “Seçim meydanlarında demokrasiden, barıştan bahsedenler bir baktık ki ‘Sırtımızı PKK’ya dayıyoruz’ diye açıklama yaptılar. Suruç katliamından sonra Türkiye’yi kaosa ve krize sokmak isteyen çevreler eş zamanlı olarak harekete geçti. Her bedeli öderiz, millete bedel ödetmeyiz. Türkiye’ye karşı eş zamanlı bir hareket vardı biz de bunlara bedelini ödettik. Son 30 yılın en etkin operasyonları yapıldı. Şehitler verdik, yüreğimiz yanıyor. Gelecek nesillere bedel ödetmeyeceksek bugün gerekli tedbirleri almalıyız. Hepimiz çözüm sürecini millî birliğimizin ve kardeşliğimizin teminatı olarak gördük. Bu sürecin gereğini yapacağımızı söyledik. Çözüm sürecini istismar ederek Güneydoğu ve Doğu’da her türlü baskıyı yaptılar.” 5. Olağan Büyük Kongre 12 Eylül’de yapılacak Geçici Bakanlar Kurulu’nun oluşturulmasının ardından AK Parti’de gündem Büyük Kongre oldu. 12 Eylül 2015 Pazar günü yapılacak 5. Olağan Büyük Kongre’de Genel Başkan Davutoğlu’nun karşısına aday çıkması beklenmiyor. Delegelerin 50 kişilik Merkez Karar ve Yürütme Kurulu, 11 kişilik Merkez Disiplin Kurulu ve 3 kişilik Genel Merkez Parti İçi Demokrasi ve Hakem Kurulu için oy kullanacağı kongre Ankara Spor Salonu’nda gerçekleştirilecek. 7 DÜNYADAN YUNANİSTAN’DA YENİ DÖNEM YUNANISTAN’DA, uluslararası kuruluşlara borçların ödenmesi için halka kemer sıkma politikası uygulamayacağı vaadiyle iktidara gelen Solun Birliği ve Ortak Hareketi İçin Diyalog Alanı (SYRIZA) Başkanı ve Başbakan Aleksis Çipras, Cumhurbaşkanı Prokopis Pavlopulos’a kendisinin ve hükümetin istifasını sundu. Çipras hükümeti Avrupa Birliği’nin çıkardığı borç ödeme cetvelini referanduma götürmüş ve geçtiğimiz 5 Temmuz’da yapılan oylamaya katılanların %61’i “hayır” oyu kullanmıştı. Aleksis Çipras istifasını vermek üzere Cumhurbaşkanı’yla yapacağı görüşme öncesinde açıklamalarda bulundu. Hükümetinin altı aylık icraatını ve aldığı kararları Yunan halkının onayına sunmak için erken seçime gidilmesi gerektiğini düşündüğünü belirten Çipras, Avrupa Birliği’yle yapılan kurtarma anlaşmasının ülkenin kalkınmasına yararlı olup olmayacağına kamuoyunun karar vermesi gerektiğini söyledi. Çipras sözlerini şöyle sürdürdü: “Hükümetimin icraatlarından gurur duyuyorum. Vicdanım rahat. Bundan sonra daha deneyimli olarak kendi programımızı uygulamak için Yunan halkının oylarını istiyorum. Değerlerimizden ödün vermeyeceğiz. Önümüzdeki dönemde memorandumların olumsuz etkilerini azaltarak kreditörlerin egemenliğinden kurtulmaya çalışacağız. Sizleri, Yunanistan’ın ayakta kalabilmesi için birlikte mücadele etmeye çağırıyorum.” 8 Çipras’ın istifasının ardından Cumhurbaşkanı Pavlopulos, hükümeti kurma görevini ana muhalefetteki Yeni Demokrasi Partisi lideri Evangelos Meymarakis’e verdi. Yunanistan anayasası gereği üç gün içinde hükümeti kuramayan Meymarakis görevi Cumhurbaşkanı’na iade etti. Pavlopulos görevi son kez SYRIZA’dan ayrılan milletvekillerinin kurduğu, meclisteki üçüncü parti konumundaki Halk Birliği’nin lideri Panayotis Lafazanis’e verdi. Lafazanis’in koalisyon görüşmelerinin de olumsuz sonuçlanmasıyla hükümet kurma süreci sona erdi. Yasalara göre Cumhurbaşkanı Prokopis Pavlopulos ülkeyi seçime götürecek geçici hükümetin başına Yunanistan Yüksek Mahkemesi Başkanı Vasiliki Thanu’yu atadı. Yunanistan’ın hükümetsiz kalması uluslararası finans kuruluşlarını ve Avrupa Birliği’ni de harekete geçirdi. Almanya Hükümet Sözcüsü Steffen Seibert, Yunanistan’ın taahhüt ettiği programa uyması konusunda seçimlerin bahane edilmemesi gerektiğini belirtti. Reform sözlerinin tutulması konusunda hassas olduğunu kaydeden Almanya, bir gecikme olduğu takdirde Yunanistan’a yapılacak mali yardımın da erteleneceğini bildirdi. Öte yandan finans kuruluşlarından yapılan açıklamalar, ülkedeki istikrarsızlığın ve muhtemel bir hükümet krizinin kurtarma paketini tehlikeye atacağı yönünde. Erken seçim kararından önce Almanya ve Hollanda parlamentoları Yunanistan için 3. Kurtarma Paketi’ne onay vermişti. AVRUPA KOMİSYONU KAÇAK GÖÇMENLER İÇİN FON OLUŞTURDU ÖZELLIKLE Ortadoğu’daki savaş ve çatışma ortamından kaçarak Avrupa’ya sığınan insan sayısının her geçen gün artması Avrupa Komisyonu’nu harekete geçirdi. Komisyon, yoğun göçmen akışına maruz kalan Avrupa ülkelerine toplam 2,4 milyon avro tutarında yardım yapma kararı aldı. Ayrılan fondan en büyük payı ise 560 milyon avro ile İtalya ve 473 milyon avro ile Yunanistan alıyor. Birleşmiş Milletler raporuna göre, 2015 yılının başından bu yana Avrupa’ya kaçak olarak girmek isterken Akdeniz’de can veren göçmen sayısı 2 bin 500’e yaklaştı. Aynı süre zarfında 255 binin üzerinde göçmenin de Avrupa ülkelerine ulaşmayı başardığına değinilen raporda kaçak göçmenlerin yarısından fazlasının Suriyeli olduğuna dikkat çekildi. 2014 yılında Akdeniz’i aşarak Avrupa’ya ulaşan göçmen sayısı 219 bin, yolda hayatını kaybedenlerin sayısı 3 bin 500 olarak kaydedilmişti. Avrupa Komisyonu yıl içinde on üç göçmen programına daha fon sağlamayı planladığını açıkladı. Öte yandan Çek Cumhuriyeti ve Slovakya ülkelerinin kapılarını yalnızca Hıristiyan göçmenlere açacağını duyurdu. Uluslararası Göç Örgütü ise Avrupa Birliği ülkelerinde böyle bir ayrımcılığın söz konusu olamayacağını ifade ederek bu ülkeleri uyardı. SUUDİ ARABİSTAN’DA KADINLARA SEÇME VE SEÇİLME HAKKI TANINDI SUUDI Arabistan’da 12 Aralık 2015’te yapılacak yerel yönetim seçimlerine kadınların da hem seçmen hem de aday olarak katılabileceği duyuruldu. Önceki Kral Abdullah Bin Abdulaziz 25 Eylül 2011 tarihinde kadınların şeri kurallar çerçevesinde seçmen ve aday olarak 2015 seçimlerine katılması yönünde karar çıkarmıştı. Seçim takviminin başladığı Suudi Arabistan’da seçmen kayıt işlemleri erkekler ve kadınlar için ayrı merkezlerde yürütülecek. Belediye Seçimleri Genel Komitesi ülke genelindeki 1163 seçim merkezinin 424’ünün kadınlara ayrıldığını bildirdi. Belediye seçimlerinin özellikle muhafazakar Suudi Arabistanlılar tarafından toplumsal ve dinî tartışmaların odağına alınacağı düşünülüyor. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması Kral Selman Bin Abdulaziz’in önceki kralın başlattığı reformlardan vazgeçmediğinin göstergesi kabul ediliyor. 9 ARJANTİN, DEVLET BAŞKANI ADAYLARINI BELİRLEDİ ARJANTIN’DE 25 Ekim’de yapılacak devlet başkanlığı seçimlerinde yarışacak adaylar belli oldu. Her parti veya parti birliğinin seçimde adayını belirlemesi için gerçekleştirilen ön seçimin sonucuna göre Daniel Scioli, Mauricio Macri ve Sergio Massa’nın devlet başkanlığı adaylıkları kesinleşti. Devlet Başkanı Cristina Fernandez de Kirchner’in desteğini açıkladığı “Zafer İçin Cephe”nin aday adayı Daniel Scioli, ülke genelinde en fazla oyu alarak Ekim ayında yapılacak seçimlerde iddialı olduğunu gösterdi. Anketlerde Scioli’yle yakın oranlarda görülen “Değiştirelim” (Cambiemos) ittifakı aday adaylarının toplam oyunun Scioli’den yüzde 8 oranında az olması şaşkınlık yarattı. “Değiştirelim” ittifakının diğer iki adayını büyük farkla geride bırakan Cumhuriyetçi Öneri Partisi Başkanı Mauricio Macri’nin, devlet başkanlığı seçimlerinde Scioli’nin en ciddi rakibi olacağı öngörülüyor. Üçüncü aday, Yenilikçi Cephe’nin diğer aday adayı Jose Manuel De La Sota’yı geride bırakan kongre üyesi Sergio Massa oldu. Muhalif lider Massa’nın en önemli özelliği 2009 yılına kadar mevcut başkan Kirchner’in hükümetlerinde görev almasına rağmen daha sonra Kirchner’le yollarını ayırması. Devlet başkanlığı seçiminde Sergio Massa’nın şansının olmadığı öne sürülüyor. ÇIN’DEN CİBUTİ’DE ASKERÎ ÜS GIRIŞIMI üssünden birini terk etmiş, Çin ise sınırları dışında ilk kez üs kurmuş olacak. Söz konusu üç ülkenin yetkilileri konuyla ilgili açıklama yapmaktan kaçınırken, daha önce söylenen kimi sözlerin Çin Halk Cumhuriyeti’yle Cibuti arasında anlaşmaya varıldığını gösterdiği ve Cibuti hükümetinin ABD’ye üssü boşaltma talebini bildirdiği de iddialar arasında. Çin, Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’dan Cibuti’ye uzanan demiryolu hattını 3 milyar dolar harcayarak inşa etmiş, Obok Limanı’nın modernizasyonu için de 400 milyon dolarlık yatırım yapmıştı. Çin’in Sudan’daki petrol çıkarma faaliyetlerinin güvenliğini sağlamak ve Kızıldeniz, Hint Okyanusu ve Doğu Afrika’yı kapsayan bir alanda stratejik mevzi kazanmak üzere 10 bin askerden oluşan bir gücü ÇIN basını, Amerika Birleşik Devletleri’nin Cibuti’nin Obok bölgesinde bulunan askerî üssü boşaltacağını ve bu üsse Çin ordusunun yerleşeceğini iddia etti. İddialar gerçekleşirse ABD Cibuti’deki 4 bin asker barındıran iki 10 DÜNYADAN Cibuti’ye yerleştirmesi bekleniyor. ABD’ye yakın kaynaklar Amerika’nın bu askerî varlık karşısında Hint Okyanusu ve Kızıldeniz’deki varlığının tehlikeye gireceğini düşünüyor. LATİN AMERİKA PARLAMENTOSU’NDAN “SOYKIRIM” KARARI 1964’TE yayımlanan Lima deklarasyonu ile kurulan Latin Amerika Parlamentosu (Parlatino), 1915 Olayları’nı “soykırım” olarak tanıyan bir karara imza attı. 31 Temmuz’da Panama’da yapılan toplantıda, Ekvatorlu delegelerin sunduğu tasarı oy birliğiyle kabul edildi. Tasarının gündeme alınmasında Parlatino Dönem Başkanı Meksikalı senatör Blanca Alcala, Arjantinli senatör Liliana Fellnerr, Uruguaylı milletvekili Alfredo Asti ve Bolivyalı milletvekili Edgar Mejia Aguilar’ın etkili olduğu belirtildi. Parlatino’da temsil edilen ülkelerden Arjantin, Bolivya, Brezilya, Şili, Uruguay ve Venezuela daha önce kendi parlamentolarında “soykırım” kararı almıştı. IRAKLI BAKANLARA YURT DIŞI YASAĞI IRAK’TA Başbakan Haydar el İbadi’nin başlattığı yolsuzlukla mücadele reformları kapsamında 20 bakan ve 314 üst düzey devlet yetkilisi için yurt dışına çıkma yasağı getirildi. Irak Parlamentosu Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu’nun titizlikle çalıştığı, yolsuzluğa adı karışan herkesin mutlaka soruşturulacağı, suçlu bulunanların cezalandırılacağı bildirildi. Hükümetin reform kararıyla birlikte görevini kendi çıkarları için kullananlar hakkında dava açıldığını söyleyen yetkililer, yurt dışına çıkma yasağı getirilen kişiler dışında başka görevlilerle ilgili yolsuzluk dosyalarının da olduğunu belirtiyor. Konunun kısa süre içinde çözüme kavuşması için var güçleriyle çalıştıklarını belirten Iraklı yetkililer, yolsuzluk dosyasında adı bulunan eski Bağdat Belediye Başkanı Sabır el-İsavi’nin Lübnan’a kaçtığını, diplomatik görüşmeler sonucu şüphelinin Irak’a iadesinin sağlandığını söylüyor. Başbakan İbadi, 16 Ağustos’ta ülkede “yolsuzlukla mücadele ve reformlar” çerçevesinde bir dizi karar almış, ülkede geçmişte ve bugün ortaya çıkan yolsuzluk iddialarının ivedilikle soruşturulması talimatını vermişti. Irak’ta ayrıca bakanlık ve devlet kurumlarına tahsis edilen istisnai bütçenin de kaldırılması kararı çıkmıştı. 11 1 KASIM 2015 12 45 GÜNLÜK HÜKÜMET KURMA SÜRECININ OLUMLU SONUÇLANMAMASI NEDENIYLE 1 KASIM’DA TEKRAR SEÇIME GIDILIYOR. TÜRKIYE, TARIHINDE ILK KEZ CUMHURBAŞKANI’NIN SEÇIMLERIN YENILENMESI KARARI VE GEÇICI BAKANLAR KURULU ILE SANDIK BAŞINA GITMEYE HAZIRLANIYOR. ZEYNEP YIĞIT 13 “S ayın Cumhurbaşkanımız, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Sayın İsmet Yılmaz ile istişare ederek, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 104. ve 116. maddelerinin kendisine verdiği yetkiye istinaden, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermişlerdir”… Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden 24 Ağustos 2015 tarihinde yapılan bu açıklama ile birlikte Türkiye yaklaşık iki buçuk ay aradan sonra tekrar seçim atmosferine girdi. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) seçim tarihini 1 Kasım 2015 olarak belirlerken Başbakan Ahmet Davutoğlu 28 Ağustos 2015 tarihinde Geçici Bakanlar Kurulu’nu açıkladı. Şimdi Türkiye, tarihinde ilk kez Cumhurbaşkanı’nın seçimlerin yenilenmesi kararı ve Geçici Bakanlar Kurulu ile sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Türkiye’de 7 Haziran 2015 tarihinde yapılan son genel seçimlere 20 parti ve 165 bağımsız milletvekili adayı katıldı. Seçimlerde 56 milyon 608 bin 817 kayıtlı seçmenden 47 milyon 507 bin 467’si oy kullandı. Seçime katılma oranı yüzde 83,92 olurken 46 milyon 163 bin 243 oy geçerli, 1 milyon 344 bin 244 oy ise geçersiz sayıldı. Seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) Meclis’te temsil edilmeye hak kazandı. AK Parti yüzde 40,87, CHP yüzde 24,95, MHP yüzde 16,29, HDP ise yüzde 13,12 oy aldı. Bu sonuçla Meclis’teki sandalye dağılımı AK Parti 258, CHP 132, MHP 80, HDP 80 şeklinde oldu. TBMM’de yeni dönem 23 Haziran 2015 tarihinde başladı. 25. Dönem’in ilk birleşiminde Genel Kurul’u “en yaşlı üye” sıfatıyla Geçici Başkan Deniz Baykal yönetirken milletvekilleri yemin ederek görevlerine başladı. Meclis 30 Haziran ve 1 Temmuz günlerinde ise 26. TBMM Başkanı’nı belirlemek üzere toplandı. AK Parti Sivas Milletvekili İsmet Yılmaz, CHP Antalya Milletvekili Deniz Baykal, MHP İstanbul Milletvekili Ekmeleddin İhsanoğlu ve HDP Mersin Milletvekili Dengir Mir Mehmet Fırat’ın aday gösterildiği TBMM Başkanlığı seçiminin ilk üç turunda bir netice elde edilemedi. Dördüncü turda ise oylamaya katılan 547 milletvekilinin 258’inin oyunu alan İsmet Yılmaz TBMM Başkanı oldu. Yılmaz, oylama sonucunun 14 açıklanmasının ardından yaptığı teşekkür konuşmasında, Meclis’in milletin her sorununun çözüm adresi olduğunu ifade etti ve yeni bir anayasa yapılması gerekliliğini vurguladı. TBMM Başkanı’nın seçilmesinin ardından 9 Temmuz 2015 tarihinde Başkanlık Divanı oluşturuldu. Üye sayılarının partilerin parlamentodaki temsil oranına göre belirlendiği Başkanlık Divanı’na AK Parti’den 8, CHP’den 4, MHP ve HDP’den 3’er milletvekili seçildi. Yapılan görev dağılımında Amasya Milletvekili Mehmet Naci Bostancı, İstanbul Milletvekili Şafak Pavey, Trabzon Milletvekili Koray Aydın ve Van Milletvekili Yurdusev Özsökmenler TBMM Başkanvekili oldu. Balıkesir Milletvekili Sema Kırcı, Bolu Milletvekili Fehmi Küpçü, Çanakkale Milletvekili Bülent Turan, Osmaniye Milletvekili Mücahit Durmuşoğlu, Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, Tekirdağ Milletvekili Emre Köprülü, Kastamonu Milletvekili Emin Çınar ve Mardin Milletvekili Erol Dora Katip Üye olarak Başkanlık Divanı’nda yer alırken TBMM İdare Amirliği görevini Ankara Milletvekilleri Ahmet Gündoğdu ve Sırrı Süreyya Önder, Çorum Milletvekilleri Salim Uslu ve Tufan Köse ile Adana Milletvekili Seyfettin Yılmaz üstlendi. Hükümeti kurma görevi 9 Temmuz’da verildi TBMM Başkanlık Divanı seçiminin yapıldığı 9 Temmuz 2015 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 63. Hükümet’i kurmak üzere AK Parti Genel Başkanı ve Konya Milletvekili, Başbakan Ahmet Davutoğlu’nu görevlendirdi. Böylece hükümeti kurmak için 45 günlük süre başlamış oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başbakan Davutoğlu’na hükümet kurma görüşmelerinde başarı dileyerek, “Temennim, Türkiye’nin içinde bulundu- CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’IN 9 TEMMUZ 2015 TARIHINDE HÜKÜMETI KURMAKLA GÖREVLENDIRDIĞI BAŞBAKAN DAVUTOĞLU ILK OLARAK CHP GENEL BAŞKANI KILIÇDAROĞLU ILE BIR ARAYA GELDI. ğu şartların hassasiyetine uygun şekilde yeni hükümetin bir an önce kurulmasıdır. Bu konuda tüm partilere sorumluluk düşüyor. Bugün Türkiye’nin geçmişini tartışan değil, mevcut sorunların çözümü ve geleceğin inşası konusunda irade ortaya koyacak bir koalisyon hükümetine ihtiyaç var. Böyle bir uzlaşma sağlanamadığı takdirde her zaman ifade ettiğim gibi çözüm merci yine millettir” dedi. Başbakan Ahmet Davutoğlu, hükümet kurma görüşmeleri çerçevesinde ilk olarak 13 Temmuz 2015 tarihinde CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile bir araya geldi. CHP Genel Merkezi’nde gerçekleşen görüşmenin ardından Davutoğlu, “Sayın Kılıçdaroğlu ve ekibine Türkiye’nin hükümetsiz bir dakikaya dahi tahammül göstermeyeceğini, bir an önce karşılıklı güvene dayalı, güçlü bir hükümetin kurulmasını arzu ettiğimizi ifade ettim. Kendileri de bu çerçevede görüşlerini dile getirdiler. Aynı şekilde güven esasına vurgu yaptılar” dedi. CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Haluk Koç ise görüşmeyle ilgili olarak “Türkiye’nin güçlü bir hükümet profiliyle önümüzdeki yılları göğüslemesi gereğinin altı her iki tarafça da çizildi. Ortak çalışma noktalarının tespitine dönük niyet ortaya kondu” ifadelerini kullandı. Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun 14 Temmuz 2015 tarihinde MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 15 Temmuz 2015 tarihinde ise HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ ile bir araya gelmesinin ardından AK Parti ve CHP arasında istikşafi görüşmeler başladı. 24, 28, 30 Temmuz ve 1, 3 Ağustos günlerinde gerçekleşen görüşmeler yaklaşık 35 saat sürdü. Toplantıların tamamlanmasının ardından bir açıklama yapan Kültür ve Turizm eski Bakanı Ömer Çelik, “Bize verilen görev çerçevesinde, üstünden geçmemiz gereken bütün konu başlıklarını tamamlamış bulunuyoruz. Heyetler olarak genel başkanlarımıza ve partilerimizin yetkili kurullarına gerekli sunumu yapacak duruma gelmiş durumdayız” dedi. CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Haluk Koç ise görüşmelerle ilgili olarak “Biz çalışmamızı yaptık. Olumlu-olumsuz diye bir çerçeve sunmuyoruz” açıklamasını yaptı ve bundan sonrasının gelişmelere göre herkes tarafından takip edileceğini söyledi. İstikşafi görüşmeler olumlu neticelenmedi İki parti heyetleri arasındaki istikşafi görüşmelerin ardından Başbakan Ahmet Davutoğlu ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu 13 Ağustos 2015 tarihinde tekrar bir araya geldi. Davutoğlu, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada CHP ile gerçekleşen koalisyon görüşmelerinde hükümet ortaklığı yapma zemininin oluşmadı- 15 ile CHP arasındaki görüşmelerle ilgili olarak HDP’den de “Koalisyon görüşmelerinden sonuç alınmalı” değerlendirmesi geldi. HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, heyetler arasındaki istikşafi görüşmelerin tamamlanmasının ardından yaptığı açıklamada, “Olası bir AKP-CHP koalisyonunun Türkiye’nin geleceği açısından -sağlam bir programla ve güçlü bir ilkesel çıkışla birlikte- pek çok soruna çözüm getirebileceğini düşünüyoruz. O nedenle şu anda erken seçimle ilgili gündemlerden çok bu koalisyon görüşmelerinden sonuç alınması gerektiğini, bununla ilgili bir çaba içinde olunması gerektiğini ifade ediyoruz” dedi. Davutoğlu ve Bahçeli tekrar bir araya geldi ğını belirterek, “Erken seçim önümüzde görünen güçlü bir ihtimaldir” diye konuştu. Kılıçdaroğlu ise “Bize şu ana kadar bir koalisyon önerisi gelmiş değildir, bir seçim hükümeti önerisi gelmiştir” açıklamasında bulundu. AK Parti ile yaptıkları görüşmeleri CHP Genel Merkezi’nde düzenlediği basın toplantısında değerlendiren Kılıçdaroğlu, “Millî iradeye saygı şudur; millî irade, siyasal partiler arasında bir oy bölüşümü yapmışsa ve bir siyasal partiyi tek başına iktidara getirmemişse liderlere düşen millî iradeye saygının gereği olarak bir koalisyon oluşturmaktır. Eğer siz, ‘Ben koalisyonu oluşturamıyorum, seçime gideceğim’ derseniz, o zaman millî iradeden nasıl söz edeceksiniz? Bunun denenmesi gerekiyordu. Türkiye’nin tarihî bir fırsatı kaçırdığını düşünüyorum” dedi. Siyasette 24 saatin çok uzun bir süre olduğuna işaret eden Kılıçdaroğlu, “Bugünden erken seçimi tek seçenek olarak ifade etmeyi doğru bulmuyorum” diye konuştu. Bu gelişme üzerine MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli 14 Ağustos 2015 tarihinde yazılı bir açıklama yaptı. Koalisyon hükümeti kurulması çerçevesinde işleyen 45 günlük anayasal takvimin bitmesine sayılı günler kaldığına işaret eden Bahçeli, “Beklentimiz, AKP ile CHP’nin dürüstçe, hiçbir hesap yapmadan, korkularını aşarak, anlaşmazlığa neden olan tekliflerini soğumaya alarak tekrar bir araya gelmenin yollarını bulmalarıdır. Türkiye’nin kazanması, düştüğü tehlikeli girdaptan kurtulması için AKP ile CHP şanslarını bir kez daha ve samimiyetle denemelidir” çağrısında bulundu. AKP ile CHP’nin son defa bir araya gelerek koalisyon düğümünü çözmelerinin tarihî bir zorunluluk ve millî bir sorumluluk olduğunu ifade eden Bahçeli, “Şayet bu olmayacaksa, böyle bir görüşmeye taraflar yanaşmayacaksa, Milliyetçi Hareket Partisi 17 Ağustos 2015 Pazartesi günü saat 14.00’te AKP Genel Başkanı Sayın Ahmet Davutoğlu’yla planlı randevusunu gerçekleştirecektir. Kamuoyuyla paylaştığımız daha önceki ilke ve şartlarımızın kabulü halinde, önce ülkem ve milletim diyen Türk siyasetinin 46 yıllık dev çınarı Milliyetçi Hareket Partisi değil elini, gövdesini taşın altına koymaya kararlıdır” dedi. AK Parti 16 AK Parti ile CHP arasındaki hükümet kurma görüşmelerinin olumsuz neticelenmesinin ardından Başbakan Ahmet Davutoğlu, 17 Ağustos 2015 tarihinde MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile tekrar bir araya geldi. Davutoğlu, görüşmenin ardından düzenlediği basın toplantısında, “Sayın Bahçeli daha önce kamuoyuyla paylaşmış olduğu dört konuyu gündeme getirdi ve bunlar tek tek ele alındığında AK Parti ile bir koalisyon imkanını mümkün görmediğini ifade etti. Bir azınlık hükümetine desteği zaten daha önce de kabul etmeyeceğini söylediğini belirtti. Erken seçim kararı için hükümet Meclis’i toplamak isterse toplantıya katılacaklarını ama kesinlikle erken seçime de destek vermeyeceklerini ifade etti” dedi. Hiçbir kapıyı kapatmadıklarını kaydeden Davutoğlu, “Ancak şu anki tablo itibarıyla koalisyon ihtimalini gerçekleştirebilecek bir yol gözükmüyor. Bana hükümet kurma görevi, ülkeyi hükümetsiz bırakmamak çerçevesinde tevdi edilmiş olduğu için bununla ilgili elimden geleni yapmış olduğum konusunda manen mutmainim. Elimden gelen bütün çabayı gösterdim” ifadelerini kullandı. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ise yaptığı yazılı açıklamada, “Milliyetçi Hareket Partisi olarak daha önceden BAŞBAKAN AHMET DAVUTOĞLU HÜKÜMETI KURMA GÖREVINI ALDIKTAN SONRA 14 TEMMUZ’DA MHP GENEL BAŞKANI DEVLET BAHÇELI, 15 TEMMUZ’DA ISE HDP EŞ GENEL BAŞKANLARI SELAHATTIN DEMIRTAŞ VE FIGEN YÜKSEKDAĞ ILE GÖRÜŞTÜ. kamuoyuyla paylaştığımız 4 maddelik ilke ve ön şartlarımızın AKP tarafından kabulü mümkün olmamıştır. Bu itibarla koalisyon hükümeti kurmak için lazım gelen uzlaşma zemini oluşmamış ve siyasi anlaşma iklimi vasat bulmamıştır. Şimdilik görünen odur ki, mevcut siyasi kompozisyonda bir koalisyon hükümeti ihtimali çok azalmıştır. Ve Türkiye 7 Haziran Milletvekili Genel Seçimleri’nin tekrarlanmasıyla karşı karşıya kalmıştır” değerlendirmesinde bulundu. Bahçeli, MHP’nin seçim hükümetine katılmayarak herhangi bir üye vermeyeceğini de bildirdi. Koalisyon görüşmelerinden bir sonuç elde edilemeyince Başbakan Ahmet Davutoğlu, 63. Hükümet’i kurma görevini 18 Ağustos 2015 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a iade etti. HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, aynı gün yaptığı açıklamada partisinin muhtemel bir seçim hükümetinde görev alıp almayacağını MYK’da değerlendireceklerini belirterek, “Ülkenin yönetilmesi konusunda hiçbir sorumluluktan kaçmadık, kaçmayız da” dedi. CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Haluk Koç ise 19 Ağustos’taki açıklamasında CHP’nin kurulacak bir seçim hükümetinde yer almasının söz konusu olmadığını söyledi. Başbakan Davutoğlu’nun görevi iade etmesinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hükümeti kurma görevini CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na verip vermeyeceği tartışması gündeme geldi, ancak Erdoğan herhangi bir görevlendirmede bulunmadı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 24 Ağustos 2015 tarihinde TBMM Başkanı İsmet Yılmaz’ı kabul etti. Basına kapalı olarak gerçekleşen kabulün ardından Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden yapılan açıklamada, “7 Haziran 2015 tarihindeki 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı seçiminin tamamlandığı 9 Temmuz 2015 tarihinden itibaren, Anayasa’da öngörülen süre zarfında, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptıkları görevlendirme akabinde, tüm siyasi partilerle gerçekleştirilen temaslara rağmen Bakanlar Kurulu kurulamamış, mevcut şartlarda da kurulamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle seçimlerin yenilenmesi kararının alınması zarureti hasıl olmuştur. Sayın Cumhurbaşkanımız, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Sayın İsmet Yılmaz ile istişare ederek, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 104. ve 116. maddelerinin kendisine verdiği yetkiye istinaden, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermişlerdir” denildi. Karar aynı gün Resmî Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlandı. 25 Ağustos 2015 tarihinde ise Bakanlar Kurulu’nun çekilmesi ve Geçici Bakanlar Kurulu’nun kurulmasına ilişkin tezkereler, Resmî Gazete’nin mükerrer sayısında yer aldı. Başbakan Ahmet Davutoğlu imzasıyla Cumhurbaşkanlığı makamına yazılan tezkerede, 62’nci Hükümet’in seçimlerin yenilenmesi kararı çerçevesinde Anayasa’nın 114’üncü maddesi uyarınca çekildiği belirtildi. “Geçici Bakanlar Kurulu’nu Kurmak Üzere Konya Milletvekili ve AK Parti Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu’nun Başbakan Olarak Atanmasına Dair Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İmzalı Tezkere”de ise Davutoğlu’nun Anayasa’nın 114’üncü maddesi ge- 17 reğince Geçici Bakanlar Kurulu’nu kurmak üzere Başbakan olarak atandığı ifade edildi. Bu arada aynı gün TBMM tarafından hazırlanan bakanlık oranlarına ilişkin çizelge Başbakan Ahmet Davutoğlu’na gönderildi. Çizelgeye göre, Başbakan ve 3 bağımsız bakan dışında AK Parti’ye 11, CHP’ye 5, MHP’ye 3 ve HDP’ye 3 bakanlık düştü. Seçim tarihi açıklandı, bakanlık teklifleri yapıldı Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimlerin yenilenmesi kararının ardından seçim tarihini netleştirmek üzere 25 Ağustos 2015 tarihinde toplandı. YSK Başkanı Sadi Güven, toplantının ardından yaptığı açıklamada, “Yüksek Kurulumuz, yapmış olduğu değerlendirmede kış mevsiminin yaklaşmasını da göz önüne alarak Anayasa’nın 79’uncu, 116/son, 2839 Sayılı Kanun’un 8’inci ve 9’uncu maddelerine göre 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nin 1 Kasım 2015 Pazar günü yapılmasına karar vermiştir” diye konuştu. Başbakan Ahmet Davutoğlu, Geçici Bakanlar Kurulu’nda yer al- 18 masını istediği isimlere 26 Ağustos 2015 tarihinde bakanlık teklifi götürdü. Bu isimler CHP’den İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, Ankara Milletvekili Ayşe Gülsün Bilgehan, İstanbul Milletvekili İlhan Kesici, Antalya Milletvekili Deniz Baykal, Ankara Milletvekili Tekin Bingöl, MHP’den İzmir Milletvekili Ahmet Kenan Tanrıkulu, Ankara Milletvekili Yıldırım Tuğrul Türkeş, İstanbul Milletvekili Meral Akşener, HDP’den İstanbul Milletvekili Abdullah Levent Tüzel, İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ve Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca oldu. Başbakan Davutoğlu, milletvekillerine ayrı ayrı hitaben yazdığı mektupta şu ifadelere yer verdi: “25.08.2015 tarihinde Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından Geçici Bakanlar Kurulu’nu kurmak üzere Başbakan olarak atanmış bulunmaktayım. Geçici Bakanlar Kurulu üyeliği için şahsınıza bakanlık teklif ediyorum. Anayasa’nın amir hükmü gereğince, teklif edilen bakanlık görevini kabul etmemeniz halinde, yerinize bağımsızlardan atama yapılacağından Geçici Bakanlar Kurulu’nun kurulması için öngörülen anayasal süre dikkate alınarak bakanlık görevine ilişkin teklife 27.08.2015 tarihi saat 18:00’e kadar yazılı yanıt vermeniz hususunda gereğini rica ederim.” Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun Geçici Bakanlar Kurulu üyeliği teklifinde bulunduğu milletvekillerinden Yıldırım Tuğrul Türkeş, Müslüm Doğan ve Ali Haydar Konca daveti kabul ederken diğer isimler olumsuz yanıt verdi. Konca, “Eğer bu koltuk Türkiye’nin eşitliğine, adaletine, birliğine, kardeşliğine hizmet edecekse bizim için mutluluk verici yanı o olur. Görevimizi layığı ile yapmaya çalışırız” dedi. Doğan ise geçici hükümetin ülkemiz için hayırlı olmasını diledi. Türkeş’in bakanlık teklifini kabul etmesi MHP’de sert tepkiyle karşılandı. MHP Genel Başkan Yardımcısı Edip Semih Yalçın, Yıldırım Tuğrul Türkeş’in tedbirli olarak kesin çıkarma cezası ile cezalandırılması istemiyle disiplin kuruluna sevk edildiğini açıkladı. MHP İzmir Milletvekili Ahmet Kenan Tanrıkulu, kendisine yapılan Geçici Bakanlar Kurulu üyeliği teklifine tepki olarak MHP Genel Başkan Yardımcılığı görevinden istifa etti. Tanrıkulu, yaptığı yazılı açıklamada, “Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından bir mektupla teklif edilen Geçici Bakanlar Kurulu üyeliğini kabul etmediğime dair yazımı Başbakanlığa iletmiş bulunmaktayım. Türkiye, gelinen 13 yılın sonucunda ağır güvenlik ve ekonomik zorluklar içindeyken 46 yıllık tarihi, köklü ve saygın bir mensubiyeti olan MHP’nin Genel Başkan Yardımcısı’na böyle bir teklifin yapılması cüretine tepki olarak, MHP Genel Başkan Yardımcılığı görevimden bugün itibarıyla ayrılıyorum” ifadelerine yer verdi. Bakanlık teklifini kabul etmeyen isimler arasında yer alan CHP eski Genel Başkanı ve Antalya Milletvekili Deniz Baykal, Başbakan Başbakan Yardımcısı Başbakan Yardımcısı Başbakan Yardımcısı Başbakan Yardımcısı Adalet Bakanı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Avrupa Birliği Bakanı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Çevre ve Şehircilik Bakanı Dışişleri Bakanı Ekonomi Bakanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Gençlik ve Spor Bakanı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Numan Kurtulmuş Ayşen Gürcan Feridun Hadi Sinirlioğlu Yalçın Akdoğan Ali Haydar Konca Nihat Zeybekci Cevdet Yılmaz Fikri Işık Ali Rıza Alaboyun Yıldırım Tuğrul Türkeş Ahmet Erdem Akif Çağatay Kılıç Kenan İpek İdris Güllüce Kutbettin Arzu dini alabileceğiniz görüşümü siyasi stratejilerinize araç yapmanızı, parti tüzel kişiliklerini ve şahsi beyanları yok saymanızı siyasi nezaket dışı olarak gördüğümü üzülerek belirtir, bir kez de yazılı olarak bakanlık teklifinizi kabul etmediğimi bilgilerinize sunarım” dedi. HDP İstanbul Milletvekili Abdullah Levent Tüzel ise düzenlediği basın toplantısında, “iktidarın, gerginliği ve savaş ortamını tırmandırarak seçimden prim elde edeceğini hesapladığını” öne sürdü ve geçici de olsa bu seçim hükümetinde görev almayı doğru bulmadığını söyledi. Başbakan Davutoğlu Geçici Bakanlar Kurulu’nu açıkladı Gümrük ve Ticaret Bakanı İçişleri Bakanı Kalkınma Bakanı Kültür ve Turizm Bakanı Maliye Bakanı Millî Eğitim Bakanı Millî Savunma Bakanı Orman ve Su İşleri Bakanı Sağlık Bakanı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Cenap Aşçı Nabi Avcı Selami Altınok Vecdi Gönül Müslüm Doğan Veysel Eroğlu Yalçın Topçu Mehmet Müezzinoğlu Mehmet Şimşek Feridun Bilgin Ahmet Davutoğlu’dan gelen davete yanıt olarak kaleme aldığı üç sayfalık mektupta, “12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ateş çemberinden geçmiş, 1991 Hükümeti’nde ve daha sonraki dış zorlamalara dayanan hükümet modellerinde en yukarı düzeyde yer almayı kendisi ve partisi için reddetmiş bir siyaset anlayışına muhatap olmaktasınız. Nasıl geçmişte 12 Eylül Kenan Evren hukukuna karşı rakiplerimiz olan siyasetçilerin hukukunu savunduysam, şimdi de milletin hukukunu sizlere karşı savunmak boynumun borcudur” dedi. Baykal, mektubunda “Siyasetimizin gecikmeden uzlaşmayı, paylaşmayı, hukuka saygı durmayı, hesap vermeyi, alçakgönüllü olmayı öğrenmesine ihtiyaç var” değerlendirmesinde de bulundu. CHP Ankara Milletvekili Tekin Bingöl ve İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak ise teklife verdikleri yanıtta “Biz birilerine değil, ‘Önce Türkiye’ diyerek milletimize hizmet ederiz. Bu sebeple, hiçbir sorumluluğu olmayan ve hiçbir görevi yerine getirmeyecek geçici hükümette CHP’yi temsilen yer alarak, hak etmediği itibarı vermemek amacıyla, Anayasa’nın 104 ve 116. maddeleri uyarınca 26 Ağustos 2015 tarihli teklifinizi reddettiğimizi bilgilerinize sunarız” dedi. CHP Ankara Milletvekili Ayşe Gülsün Bilgehan, yazılı açıklamasında “CHP’nin ilkeleri doğrultusunda, mevcut siyasi şartlarda, önerilen görevi kabul etmediğimi saygılarımla bildiririm” ifadelerini kullandı. MHP İstanbul Milletvekili Meral Akşener, bakanlık davetine verdiği yanıtta, böyle bir görev teklifi geldiği takdirde kesinlikle kabul etmeyeceğini daha önce kamuoyuyla paylaştığını belirterek, “Partimin ve şahsımın tavrının belli olmasına rağmen, telefon ile de teyi- Bakanlık teklifi götürülen 11 milletvekilinden 3’ünün olumlu yanıt vermesinin ardından Başbakan Ahmet Davutoğlu yeni Geçici Bakanlar Kurulu listesini hazırlayarak 28 Ağustos 2015 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sundu. Davutoğlu, daha sonra Çankaya Köşkü’nde basın mensuplarına yaptığı açıklamada “Sayın Cumhurbaşkanımızca onaylanan Geçici Bakanlar Kurulu listesini size ve yüce milletimize sunarım” dedi. Geçici Bakanlar Kurulu şu isimlerden oluştu: Başbakan: Ahmet Davutoğlu, Başbakan Yardımcıları: Numan Kurtulmuş, Yalçın Akdoğan, Cevdet Yılmaz, Yıldırım Tuğrul Türkeş, Adalet Bakanı: Kenan İpek, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı: Ayşen Gürcan, Avrupa Birliği Bakanı: Ali Haydar Konca, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı: Fikri Işık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı: Ahmet Erdem, Çevre ve Şehircilik Bakanı: İdris Gül- 19 TBMM GENEL KURULU, CHP’NIN VERDIĞI TERÖRLE ILGILI ARAŞTIRMA ÖNERGESINI GÖRÜŞMEK ÜZERE 29 TEMMUZ 2015 TARIHINDE OLAĞANÜSTÜ TOPLANDI. lüce, Dışişleri Bakanı: Feridun Hadi Sinirlioğlu, Ekonomi Bakanı: Nihat Zeybekci, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı: Ali Rıza Alaboyun, Gençlik ve Spor Bakanı: Akif Çağatay Kılıç, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı: Kutbettin Arzu, Gümrük ve Ticaret Bakanı: Cenap Aşçı, İçişleri Bakanı: Selami Altınok, Kalkınma Bakanı: Müslüm Doğan, Kültür ve Turizm Bakanı: Yalçın Topçu, Maliye Bakanı: Mehmet Şimşek, Millî Eğitim Bakanı: Nabi Avcı, Millî Savunma Bakanı: Vecdi Gönül, Orman ve Su İşleri Bakanı: Veysel Eroğlu, Sağlık Bakanı: Mehmet Müezzinoğlu, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı: Feridun Bilgin Geçici Bakanlar Kurulu’nda 62. Hükümet’te görev yapmış isimler de yer aldı. Başbakan Yardımcıları Numan Kurtulmuş ve Yalçın Akdoğan, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris Güllüce, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Gençlik ve Spor Bakanı Akif Çağatay Kılıç, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Millî Eğitim Bakanı Nabi Avcı, 20 Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu ve Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu aynı görevlerini sürdürürken Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz Başbakan Yardımcılığı’na atandı. 7 Haziran seçimleri öncesinde Adalet Bakanlığı’na getirilen Kenan İpek ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı olan Feridun Bilgin’in yanı sıra İsmet Yılmaz’ın TBMM Başkanlığı’na seçilmesiyle Millî Savunma Bakanlığı’na atanan Vecdi Gönül de görevine devam eden isimler arasında yer aldı. Geçici Bakanlar Kurulu’nda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı olarak görev alan Ayşen Gürcan, Türkiye’nin ilk başörtülü bakanı oldu. Başbakan Ahmet Davutoğlu, Geçici Bakanlar Kurulu’nun ülkeye ve millete hayırlı olması temennisinde bulunarak, “Allah bakan arkadaşlarımızla birlikte hayırlı hizmetlere vesile kılsın diye niyazda bulunuyorum. Allah hayırlı, mübarek etsin, Allah utandırmasın” dedi. Genel Kurul olağanüstü toplandı Hükümet kurma çalışmalarının sürdüğü dönemde TBMM Genel Kurulu, CHP’nin verdiği terörle ilgili araştırma önergesini görüşmek üzere 29 Temmuz 2015 tarihinde olağanüstü toplandı. TBMM Başkanvekili Şafak Pavey, ilk kez yönettiği Genel Kurul’da gündeme geçmeden önce duygu ve düşüncelerini paylaşmak istediğini belirterek, “Ben her terörün ardından görünmez yaralıları da merak ederim; kaçını daha kaybettiğimizi, kaçının ömür boyu engelli kaldığını, onları bekleyen zahmetli geleceği düşünürüm. Burada yaratacağımız her asabiyet, her tansiyon yükselişi so- Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Saadet Partisi, Toplumsal Uzlaşma Reform ve Kalkınma Partisi, Türkiye Komünist Partisi, Vatan Partisi. Aday listeleri 18 Eylül’de kağa katmerli şiddet teşviki olarak dönebiliyor. Oysa insanlarımız öfkelerimizden, nefretlerimizden çok daha kıymetliler, çünkü bu vatan hırslarımızdan çok daha değerli” dedi. Olağanüstü toplantıda, önerge üzerinde ilk sözü hükümet adına Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç alırken HDP Grubu adına Şanlıurfa Milletvekili Osman Baydemir, MHP Grubu adına Gaziantep Milletvekili Ümit Özdağ, CHP Grubu adına İstanbul Milletvekili Murat Özçelik, AK Parti Grubu adına Grup Başkanvekili Ahmet Aydın, önerge sahipleri adına ise CHP Grup Başkanvekili Levent Gök konuşma yaptı. Terör olaylarının araştırılmasına yönelik Meclis Araştırması açılmasına ilişkin önerge Genel Kurul’da kabul edilmedi. Olağanüstü toplantı, TBMM’nin 25. Dönem’deki 8. birleşimi oldu. Genel Kurul daha önce 23 Haziran, 30 Haziran, 1 Temmuz, 7 Temmuz, 8 Temmuz, 9 Temmuz ve 14 Temmuz günlerinde toplanmış ve Meclis 1 Ekim’e kadar tatil edilmişti. Genel seçimlerin 1 Kasım’da yenilenmesi kararıyla birlikte 25. Dönem, TBMM’nin en kısa yasama dönemlerinden biri olacak gibi görünüyor. Seçimlere 29 parti katılacak Yüksek Seçim Kurulu’nun 27 Ağustos 2015 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan kararına göre 1 Kasım’da yapılacak Milletvekili Genel Seçimi’ne 29 parti katılabilecek. Bu partilerin isimleri şöyle: Adalet ve Kalkınma Partisi, Anadolu Partisi, Bağımsız Türkiye Partisi, Büyük Birlik Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Demokratik Gelişim Partisi, Demokratik Sol Parti, Doğru Yol Partisi, Emek Partisi, Genç Parti, Hak ve Adalet Partisi, Hak ve Özgürlükler Partisi, Halkın Kurtuluş Partisi, Halkın Yükselişi Partisi, Halkların Demokratik Partisi, İlk Parti, Komünist Parti, Liberal Demokrat Parti, Merkez Parti, Millet Partisi, Millet ve Adalet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Muhafazakar Yükseliş Partisi, Siyasi partiler aday listelerini 18 Eylül’de Yüksek Seçim Kurulu’na verecek. Kesin aday listeleri 28 Eylül’de ilan edilecek. YSK’nın hazırladığı seçim takviminin bazı aşamaları şöyle: 13 Eylül: Siyasi partilerin birleşik oy pusulasındaki yerlerinin belirlenmesiyle ilgili kura çekimi ve ilânı. 18 Eylül: Siyasi partilerin genel merkezlerinin, seçime katılacakları seçim çevrelerine ait aday listelerini YSK Başkanlığı’na alındı belgesi karşılığında DVD ve kağıt ortamında en geç saat 17:00’ye kadar vermelerinin son günü. 20 Eylül: Yurt içi ve yurt dışı seçmen kütüklerinin kesinleştirilmesi; yurt içi seçmenlerin oy vereceği yer ve sandıkların belirlenmesi; yurt dışı seçmenlerin oy kullanacakları temsilcilik, tarih aralığı ve yer bilgilerinin www.ysk.gov.tr adresinden ilânı. 22 Eylül: Siyasi partilerin aday listeleri ile bağımsız adayların başvuru evrakındaki eksiklikleri tamamlamalarının ve bağımsız adayların adaylıktan vazgeçmelerinin son günü. 28 Eylül: Siyasi partilerin seçim çevreleri itibarıyla milletvekili kesin aday listeleri ile bağımsız adayların radyo, televizyon, Resmî Gazete ve illerde ilânı. 8 Ekim: Yurt dışı temsilciliklerde ve gümrük kapılarında oy verme işlemine başlanması. 13 Ekim: Başvuran siyasi partilerin radyo ve televizyonda yapacakları propaganda konuşmalarının yayın ve zaman sıralarının belirlenmesi için ad çekilmesi. 22 Ekim: Propaganda serbestliğinin ve bir kısım seçim yasaklarının başlaması. 25 Ekim: Yurt dışı temsilciliklerde oy verme işleminin sona ermesi; radyo ve televizyon propaganda konuşmalarının başlaması; seçmen bilgi kağıtlarının seçmenlere dağıtımının tamamlanması. 31 Ekim: Seçim propagandasının saat 18:00 itibarıyla sona ermesi. 1 Kasım: Oy verme günü. 21 HINT MÜSLÜMANLARININ GENÇ ÜLKESI: PAKISTAN 22 DÜNYA DEMOKRASI TARIHI 1947 YILINDA BAĞIMSIZLIĞINI ILAN EDEN PAKISTAN’IN SIYASI YAPISI DEMOKRASI VE ASKERÎ DARBELER ARASINDA GELGITLER YAŞAR. NIHAYET BÜYÜK TOPLUMSAL OLAYLARIN VE KRIZLERIN ARDINDAN ÜLKE BUGÜNKÜ DEMOKRATIK YÖNETIM ŞEKLINE KAVUŞUR. HASAN ERKANAR 23 1 947 yılında parçalanan Hindistan’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Pakistan İslam Cumhuriyeti, bugün Hint Alt Kıtası’nın en büyük devletlerinden biridir. 200 milyona yaklaşan nüfusuyla dünyanın en kalabalık 6’ncı ülkesi olan Pakistan günümüzde federal bir parlamenter cumhuriyettir. Bağımsızlık ilanı ile beraber ülkenin siyasi yapısı demokrasi ve askerî darbeler arasında gelgitler yaşar. Nihayet büyük toplumsal olayların ve krizlerin ardından ülke bugünkü demokratik yönetim şekline kavuşur. Fakat öncelikle Pakistan toplumunu ve siyasetini şekillendiren bağımsızlık öncesi dönemden bahsetmek ülkenin modern siyasi hayatını doğru değerlendirmek için elzemdir. Antik çağlardan beri birçok medeniyet Pakistan topraklarını merkeze alarak Hint Alt Kıtası’nı yönetmiştir. MÖ 6. yüzyıl ila 4. yüzyıl arasında etkin güçler olan Maurya İmparatorluğu ve Ahameniş Hanedanı’nın Pers İmparatorluğu Pakistan’ı yöneten antik imparatorluklar arasında yer alır. Asya’ya doğru yola çıkan Büyük İskender de MÖ 326 yılında bugünkü Pakistan topraklarının içinde yer aldığı Hint topraklarını ele geçi- 24 DÜNYA DEMOKRASI TARIHI rir. İskender’den sonra Helenizm’in etkisiyle bölgede Hint-Yunan krallığı kurulur. Fakat Pakistan’a karakterini kazandıran, 7. yüzyılın sonuna doğru etkinliği artan Müslümanlardır. İslam’ın Pakistan topraklarına girişi önce sufi davetçiler eliyle olur. Sufiler, Budist ve Hindu halkın ihtidasında başroldedirler. Emevi komutan Muhammed bin Kasım’ın 711 yılında İndus Vadisi’ni geçip Sind ve Pencap bölgelerini fethetmesiyle bu topraklar Müslümanların idaresine girer. Bu tarihten sonra İslam Pakistan’ın Hint kıtasındaki ayırt edici özelliği olur. Emevilerin ardından birçok Müslüman devlet bu topraklarda hakimiyet kurar. Bu dönemler aynı zamanda Türk kökenli imparatorlukların Hindistan ve Pakistan’ı yönettiği bir zaman dilimi olur. 10. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar Gazneliler, 13. yüzyıl ila 16. yüzyıl arasında ise Delhi Sultanlığı bölgeyi yöneten Müslüman Türk imparatorluklarındandır. Fakat bölgeyi idare eden devletler arasından İslam medeniyeti adına en büyük katkıyı yapan, 16. yüzyıldan 19. yüzyılın ortasına kadar oldukça geniş bir coğrafyaya hükmeden Babür İmparatorluğu olur. Türk bir hanedanın yönettiği imparatorluğun etki alanı, bugün Pakistan’ın resmî dili olan Urducanın ilk olarak ortaya çıktığı yeri de içine alır. Devlet Ekber Şah döneminde altın çağını yaşamasına rağmen, Şah’ın “din-i ilahi” ismini verdiği yeni bir dini yayma girişimi tahrif olarak görülerek aralarında Hindistanlı âlim İmam Rabbani’nin de bulunduğu yerleşik İslami otoriteleri rahatsız eder. 1700’lü yılların başına gelindiğinde ise devlet Avrupalıların Güney Asya’daki etkisinin artması üzerine zayıflamaya başlar. Önce ticari üstünlük kuran Avrupa devletleri zamanla Babür İmparatorluğu gibi Asya’nın yerleşik siyasi yapılarının hakimiyet alanlarını tehdit eder. Özellikle Britanya İmparatorluğu’ndan izin alarak bölgede ticaret yapan Doğu Hindistan Ticaret Şirketi’nin etkinliğinin artması sömürgeciliğe giden yolun başlangıcı olur. Şirket zamanla ticari faaliyetlerinin artmasıyla Hindistan’ın birçok yerinde ticaret karakolu kurar. Karakolları korumak için oluşturulduğu söylenen askerî birlikler zamanla şirketin ordusu haline gelir. Nihayet 1757 yılında ticaret tekelini elinde bulunduran şirket, Hindistan’da siyasi yönetimini ilan eder ve 1858 yılına kadar fiilen ülkenin gerçek yöneticisi olur. EMEVILERIN ARDINDAN BIRÇOK MÜSLÜMAN DEVLET BU TOPRAKLARDA HAKIMIYET KURAR. 10. YÜZYILDAN 12. YÜZYILA KADAR GAZNELILER, 13. YÜZYIL ILA 16. YÜZYIL ARASINDA ISE DELHI SULTANLIĞI BÖLGEYI YÖNETEN MÜSLÜMAN TÜRK IMPARATORLUKLARI ARASINDA YER ALIR. 1858 yılında yerini Britanya İmparatorluğu’na bırakmasıyla Babürlüler tarihten silinirken bölge resmen bir Britanya sömürgesi olur. Sömürge dönemi Pakistan tarihine de en az Hindistan’ınki kadar etki eder. Britanya’nın 90 sene süren yönetimi İkinci Dünya Savaşı sonrası dekolonizasyon ile sona erer. Teker teker bağımsızlığını ilan etmeye başlayan sömürgeler arasında Britanya sömürgeleri de yer alır. Dönemin nüfus ve ekonomik büyüklük olarak en önde gelen sömürgesi Hindistan ise bölünerek iki farklı devletle bağımsızlığını ilan eder. 1940’ta Lahor Kararı alınıyor Pakistanlılar bağımsızlık ve iki farklı devlet fikrini benimsemeden önce Britanya İmparatorluğu altında Muhammed İkbal’in önde gelenlerinden olduğu Müslüman aydınlar uzun süren bir mücadele verirler. 1906 yılında Britanya Hindistanı’nda “Tüm Hindistan Müslüman Birliği” isimli bir teşkilat kurulur. Sir Seyyid Ahmed Han tarafından kurulan Britanya yanlısı teşkilatın amacı Hindu ve Müslümanların kanun önünde eşitliğini sağlayacak düzenlemelere önayak olarak Müslümanların temel haklarını güvence altına almaktır. Fakat birliğin siyasi konumu zamanla değişmeye başlar. Aralık 1930 tarihinde büyük şair ve düşünür Muhammed İkbal başkan olarak yaptığı konuşmada ilk kez kuzeybatı Hindistan’da bir Müslüman Hindistan fikrinden bahseder. Allahabad’daki tarihî konuşmasında Müslüman Hintliler için Pencap, Kuzeybatı Sınır Eyaleti, Sind ve Belucistan’ı birleştiren tek bir devlet fikrini öne sürer. 1933 yılında ise Pakistan Deklarasyonu isimli bir risale kaleme alan Pencaplı Müslüman aydın Rehmat Ali, Pakistan kelimesini ilk kez kullanan kişi olur. Yazar, Pencap, Afgan Bölgesi, Keşmir ve Sind’in baş harflerinden, Belucistan’ın ise son harflerinden oluşan ismi Hindistan’ın kuzeybatı toprakları için kullanır. Telaffuzu kolaylaştırmak için Pakstan ismine “i” eklenerek bugün bildiğimiz Pakistan kelimesi oluşturulur. Pakistan’ı yaratan siyasi gelişmeler hız kesmeden gündem oluşturmaya devam eder. Mart 1940’ta Hindistan Müslüman Birliği toplantısında Lahor Kararı olarak bilinen önemli bir gelişme yaşanır. Bengal bölgesi başbakanı Fazlul Hak tarafından ilan edilen karar ile Müslüman Birliği Hindistan’dan ayrı tek ve bütün bir Müslüman devleti çağrısı yapar. Daha önce Rehmat Ali gibi aydınlar tarafından Pakistan fikri öne sürülse de Muhammed Ali Cinnah gibi önde gelen bazı figürler Hindu ve Müslümanların tek devlette 25 LAHOR KARARI ILE BIRLIKTE MÜSLÜMAN BIRLIĞI BAĞIMSIZLIK YANLISI BIR TAVIR ORTAYA KOYAR. 1947’DE HINDISTAN’IN BIRLEŞIK KRALLIK’TAN BAĞIMSIZLIĞINI ILAN ETMESIYLE HINDISTAN DOMINYONU VE PAKISTAN DOMINYONU OLUŞTURULUR. beraber yaşamasını savunur. Fakat değişen lanan ülke olur. 1958 yılında ilan edilen sıkıyönetimden 1971’e kadar süren dönem siyasi koşullar sonucu alınan Lahor Kararı ile Pakistan tarihindeki birinci askerî dönemdir. Sıkıyönetimle devlet idaresine el koyan birlikte Müslüman Birliği bağımsızlık yanlısı Mareşal Muhammed Eyüp Han döneminde ülke Batı kültürü ile yakın ilişkiye girer. bir tavır ortaya koyar. 1947 yılında Hindistan’ın Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa devletleri ile sağlam ilişkiler kurulup ülke Birleşik Krallık’tan bağımsızlığını ilan etmesiyle çapında birçok kalkınma hamlesi yapılır. Başkent, Karaçi’den İslamabad’a taşınır. Bu Hindistan Dominyonu ve Pakistan Dominyonu dönemde, 1965 yılında, devam eden Keşmir sorunu en sonunda Hindistan’la Keşmir isimli iki devlet oluşturulur. Bugünkü Bangladeş Savaşı’nın patlak vermesine neden olur. Savaşın neticesinde imzalanan Taşkent toprakları olan Doğu Pakistan’ı da içeren Pa- Deklarasyonu ile ilan edilen ateşkes, iki devlette herhangi bir toprak değişikliği kistan Dominyonu İngiliz Milletler Cemiyeti’ne olmayacağını garantiler. Aynı sene Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yaptığı üye olmakla beraber bu tarihte tıpkı Hindistan konuşmada Dışişleri Bakanı Zülfikar Ali Butto, Hindistan’ın atom bombası üretim gibi bağımsızlığını elde eder. Muhammed Ali faaliyetlerine karşı ülkesinin de her ne pahasına olursa olsun kendini savunmak Cinnah da Pakistan’ın kurucusu olarak tarihteki için nükleer program başlatacağını ilan eder. Bu gelişmelerin ardından üzerindeki yerini alır. baskıyı hafifletmeye çalışan Eyüp Han, Butto’yu görevden alır. Butto’nun görevden 1947 yılından 1958’e kadar süren döneme alınması halkı daha da galeyana getirir. 1969 yılında Eyüp Han görevi Başkomutan Birinci Demokratik Dönem de denir. 1956 yılında Yahya Han’a bırakır. 1970’te yapılan demokratik seçimlerde Butto’nun partisi Doğu Pakistan İslam Cumhuriyeti ismini alan devlet Pakistan’da, Bangladeş Halk Birliği de Batı’da hiç sandalye kazanamaz. Bangladeş tarihte ilk kez “İslam Cumhuriyeti” adını kul- Halk Birliği parlamentoda hükümet kuracak güce sahip olmasına rağmen Batı Muhammed Ali Cinnah 26 DÜNYA DEMOKRASI TARIHI Zülfikar Ali Butto Benazir Butto Navaz Şerif 1971 YILINDA YAHYA HAN, IKTIDARI DEMOKRATIK YOLLA SEÇILEN SIYASILERE BIRAKIR. 1971’DEN 1977 YILINA KADAR BAŞBAKAN ZÜLFIKAR ALI BUTTO ÖNDERLIĞINDE ÜLKEDE SOL SIYASET IKTIDARI YAŞANIR. BATI ILE ILIŞKILER KÖTÜLEŞIRKEN SOVYETLER VE DOĞU BLOKU ILE DAYANIŞMA ARTAR. Pakistanlılar buna razı olmaz. Gerilen siyasi ortam 1971 yılında Bangladeş Kurtuluş Savaşı ile sonuçlanır. Doğu Pakistan Bangladeş ismiyle bağımsız bir devlet olur. Benazir Butto ve Navaz Şerif dönemleri Savaşın kaybedilmesinin ardından Yahya Han iktidarı demokratik yolla seçilen siyasilere bırakır. 1971’den 1977 yılına kadar Başbakan Zülfikar Ali Butto önderliğinde ülkede sol siyaset iktidarı yaşanır. Batı ile ilişkiler kötüleşirken Sovyetler ve Doğu Bloku ile dayanışma artar. Demokratik dönem General Ziya ül Hak’ın sıkıyönetim ilan etmesiyle son bulur. 1988 yılına kadar süren ikinci askerî dönemde Sovyet yanlılarına karşı devlet sponsorluğunda dinî muhafazakar politikalar geliştirilir ve sağ siyaset desteklenir. Generalin ölümüyle 1988 yılında tekrar genel seçimler yapılır. Zülfikar Ali Butto’nun kızı Benazir Butto, sadece Pakistan’daki değil tüm İslam ülkelerindeki ilk kadın başbakan olur. 1990 seçimlerinin ardından Butto’nun sol partisi ve Navaz Şerif’in muhafazakar partisi koalisyon kurar. Bu yıllarda Hindistan ile yaşanan gerilim devam eder. Pakistan dünyanın yedinci, İslam dünyasının ise ilk nükleer silah sahibi ülkesi olur. 1999 yılında General Pervez Müşerref’i görevden almaya çalışan Navaz Şerif, askerî darbeyle yönetimden uzaklaştırılır. Pakistan tarihindeki üçüncü askerî dönem 1999’dan 2007’ye kadar sürer. 2001 yılından itibaren Şerif ve Butto’nun destekçileri Müşerref yönetimine karşı seslerini yükseltmeye başlar. 2007 yılında Şerif sürgünde olduğu Suudi Arabistan’dan Pakistan’a döner. Fakat bu girişim daha havaalanındayken sınır dışı edilmesiyle sonuçlanır. Aynı sene sekiz yıllık sürgünün ardından Benazir Butto 2008 seçimlerine katılmak üzere ülkeye döner. Butto’ya destek eylemlerinde kanlı intihar saldırıları düzenlenir. Navaz Şerif 2007 senesinde ikinci kez ülkeye dönme girişiminde bulunur. Destekçilerle yaşanan çatışmaların ardından Şerif başarıyla ülkesine dönüp seçimlerde adaylığını koyar. Diğer taraftan seçim hazırlıkları sırasında Butto suikasta uğrayarak hayatını kaybeder. Suikastın ardından siyaset iyice gerginleşir. 2008 yılının Şubat ayında gerçekleşen seçimlerden Yusuf Rıza Gilani liderliğindeki solcular zaferle çıkar. Gilani, iktidarı sırasında mevcut yarı başkanlık sistemini değiştirerek tam parlamenter sisteme dönüştürür. Parlamentoyu tek taraflı feshetme dahil devlet başkanına ait yetkiler kısıtlanarak başkanlık sembolik bir makam haline getirilir. 2013 yılında yapılan son demokratik seçimlerde ise muhafazakar lider Navaz Şerif büyük bir çoğunlukla başbakan seçilir. Demokratik tarihi büyük çalkantılara sahne olan Pakistan ülke sloganındaki “İman, İttihad, Nazm” ilkeleriyle hedeflediği birlik ve düzeni henüz tam anlamıyla tesis edememiş görünse de demografik ve iktisadi potansiyeliyle, siyasi istikrarda ve demokratik kurumlarını oluşturmada başarılı olması halinde, hem bölge için hem de bütün dünya için başarılı bir demokratik örnek olma istidadına sahip. 27 FETHI AKKOÇ: GELECEĞIMIZIN ANAHTARI “REJIM-SEÇIM-GEÇIM”DIR. DEMOKRATIK REJIM SAĞLIKLI SEÇIMI, SAĞLIKLI SEÇIM SAĞLIKLI GEÇIMI GETIRIR RÖPORTAJ: SONGÜL BAŞ - FOTOĞRAFLAR: EVREN ÖZESEN 19. DÖNEM BURSA MILLETVEKILI FETHI AKKOÇ, YAKIN SIYASI TARIHIMIZDEKI PEK ÇOK OLAYDA GERÇEK ILE GÖRÜNTÜNÜN BIRBIRINDEN FARKLI OLDUĞUNU BELIRTIYOR. BU KONUYU EKOSE ETEKLI LEVREK ISIMLI KITABINDA ÖRNEKLERLE ELE ALAN AKKOÇ, “SIYASET, BILGININ MANTIK VE FARAZIYE SÜZGECINDEN GEÇMESIYLE YAPILAN BIR IŞTIR. BILGI SAHIBI OLMAYAN KIŞININ SIYASET YAPMASI MÜMKÜN DEĞILDIR” DIYOR. 28 RÖPORTAJ B ir zamanlar Ankara’nın Babıalisi’ydi Rüzgârlı Sokak. Türkiye’yi kasıp kavuran nice haber bu sokakta yazıldı. Mesleğine tutkuyla bağlı gazeteciler daktilo tuşlarına her dokunuşta tarihe bir not düştü. Rüzgârlı’da ülkenin ve siyasetin nabzını tutanlardan biri de Fethi Akkoç’tu. Gazetecilik yıllarının ardından 19. Dönem’de DYP Bursa Milletvekili olarak Meclis’te yer alan Akkoç ile yakın siyasi tarihimizi ve ülke gündemini konuştuk. Fethi Akkoç’un hayat yolculuğu 1945 yılında Bursa’da başlıyor. 1963’te Zafer Gazetesi’nde muhabirliğe adım atıyor ve manşete çıkan pek çok haberiyle Ankara basınının tanınmış isimlerinden biri oluyor. Mesleki başarısı ödüllerle taçlanırken gazetecilikteki kariyer basamaklarını da bir bir tırmanıyor. Bu arada Başkent Gazetecilik Yüksekokulu’nu bitiren Akkoç, “Zafer Gazetesi’nden sonra çeşitli gazetelerde dış politika, başbakanlık ve parlamento muhabirliği ile yöneticilik yaptım. Bir gazeteci olarak İsmet İnönü’den Osman Bölükbaşı’na, Ekrem Alican’dan Süleyman Demirel’e kadar Türkiye’nin önemli devlet adamlarını yakından takip ettiğim o yıllarda siyasete girmek aklımın ucundan bile geçmiyordu. Beni siyasete iten ise TRT’de katıldığım bir açıkoturum oldu. Mehmet Barlas’ın yönettiği, Ankara’daki duayen gazetecilerden Şemsi Kuseyri, Orhan Tokatlı ve Uğur Mumcu ile birlikte davetli olduğum açıkoturumda, I. Milliyetçi Cephe Hükümeti’nin güvenoyu alıp alamayacağının yanı sıra demokrasi ve özgürlükler konusu konuşuldu. Orada 12 Mart Muhtırası ve diğer pek çok konuda gerçek ile görüntünün birbirinden farklı olduğunu örnekler vererek ifade ettim. Amerika’nın Türkiye’de haşhaş üretiminin yasaklanması için yaptığı baskılara Süleyman Demirel’in direnmesinin 12 Mart’taki rolüne de değindiğim konuşmam çok beğenildi. Programdan sonra Meclis’e gittiğimde milletvekilleri tebrik etti. Bursa’dan Adalet Partili arkadaşlarım ve parti teşkilatındaki kişiler arayarak ‘Adayımız ol’ dediler. Onların teşvikiyle girdiğim 1977 seçimlerini kıl payı kaybettim. 1981’de yeniden aday olmayı düşünürken 12 Eylül ihtilaliyle birlikte şartlar değişti, partiler kapatıldı. Bunun üzerine gazeteciliğe devam ettim. 1983 yılında Anavatan Partisi’ne girmem yönünde teklif geldi ama kabul etmedim. Çünkü siyasete o sırada Zincirbozan’da bulunan rahmetli Süleyman Bey’le birlikte devam etmeyi istiyordum. 1987 seçimlerinde Doğru Yol Partisi’nden (DYP) aday oldum, ancak kısmet değilmiş, seçilemedim. 1991’de ise DYP Bursa Milletvekili olarak Meclis’te yer aldım” diyor. Fethi Akkoç, 1991 seçimlerinin ardından kurulan 49. Hükümet’te DYP ile Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin (SHP) koalisyon ortağı olduğunu anımsatıyor. Tecrübeli siyasetçi, 7 Haziran 2015 tarihindeki seçimlerden sonra koalisyon hükümeti kurma çalışmalarının yürütüldüğünü ifade etmemiz üzerine şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Siyaset uzlaşma sanatıdır. Sandıktan çıkan sonuçlar bir koalisyon hükümeti kurulmasını gerektiriyorsa mevcut şartlar içerisinde ortak noktalarda buluşulabilmelidir. Halkın takdiri koalisyondan yana olmuşsa her siyasi parti üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmelidir. Böyle bir ortamda bir siyasi partinin çıkıp ‘Ben koalisyona girmem’ demesi tamamen yanlıştır. Uzlaşmayı bilmeyenlerin siyaset yapması mümkün değildir. Koalisyon, olmazı oldurma sanatıdır. Bu konudaki en güzel örneklerden biri CHP-MSP hükümetinin kurulmasıdır. 1973 seçimleri öncesinde rahmetli Bülent Ecevit ile rahmetli Necmettin Erbakan’ın müşterek hükümet kuracağını kim söylese ona ‘deli’ derlerdi. Ancak seçimlerden sonraki gelişmeler böyle bir tablo ortaya koydu. Milletvekili seçildiğim 1991 yılında ise DYP-SHP hükümeti kuruldu, gayet de başarılı oldu. Elbette, tek parti hükümetine kıyasla koalisyon dönemlerinin çeşitli zorlukları vardır, ama koalisyon, iktidardaki partilerin freni olur bir yerde. Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetleri döneminde yaşanan birtakım sıkıntılar koalisyonun önemini ortaya koymuştur.” “Çalışan kadınların doğum izniyle ilgili kanun teklifim oy birliğiyle kabul edildi” Fethi Akkoç 1991-1995 yılları arasında milletvekilliği yapıyor. Meclis’te özellikle hangi konular üzerinde durduğunu sorduğumuz Akkoç, çalışan kadınların doğum izniyle ilgili kanun teklifi verdiğini belirterek şöyle devam ediyor: “Sağlıklı bir nesil yetiştirilmesinin ön koşullarından biri çocukların anne sevgisi ve şefkati ile büyümesidir. Bu bakımdan, çalışan kadınların doğum izni süresi büyük önem taşımaktadır. 84 milletvekili arkadaşımın imza attığı kanun teklifim, çalışan kadınlara 29 “DEVLETLERIN YÖNETIMINDE, SIYASI OLAYLARDA, HATTA SAVAŞLARDA BILE GERÇEKLE GÖRÜNTÜNÜN BIRBIRINDEN ÇOK FARKLI OLDUĞUNU, SENARYOLARIN ÖNCEDEN HAZIRLANDIĞINI YAŞAYARAK GÖRDÜM.” altı ay ücretli, iki yıl ücretsiz doğum izni kullanma imkanı veriyordu. O dönemdeki yasada ‘Altı aya kadar ücretsiz izin verilebilir’ deniyordu. Ücretsiz izin süresi iki yıla çıkarılarak çocuğun iki buçuk yaşına kadar anne kucağında ruh ve beden bakımından sağlıklı yetişmesi sağlanırken çalışan kadınların ‘çocuğuma kim bakacak’ stresi de önlenmiş oluyordu. İki buçuk yaş, çocuğun karakterinin teşekkül ettiği, ayrıca kreş çağına geldiği dönemdir. Kanun teklifi, çocuğun kreşe gidinceye kadar ailenin kontrolünde yetişmesine imkan tanıyordu. Biliyorsunuz, kanun tekliflerinin yasalaşması hiç kolay değildir, üstelik koalisyon dönemlerinde daha da zordur. Buna rağmen, milletvekilleri, grup başkanvekilleri, hatta liderlerle bire bir görüşerek bu kanun teklifinin önemini ifade ettim. Büyük uğraşlarım sonucunda kanun teklifi 17 Haziran 1994 tarihindeki 119. 30 RÖPORTAJ Birleşim’de oy birliğiyle Meclis’ten geçti. Ancak Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmesi ve o dönemde erken seçime gidildiği için Meclis’te ikinci defa görüşülememesi nedeniyle maalesef yürürlüğe giremedi. Sağlıklı nesiller yetişmesi bakımından büyük önem taşıyan bu konunun günümüzde tekrar ele alınması gerektiğini düşünüyorum.” Fethi Akkoç, çiftçiye ucuz mazot verilmesi, sosyal bir yara haline gelen kumarhanelerin kapatılması gibi konuları da gündeme getirdiğini belirterek, “1992 yılında Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin’le birlikte Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleri’ni ziyaret ettik. Dönüşte 7 Mart 1992 sabahı rahmetli Süleyman Demirel’in evine gittim. Bağımsızlıklarını yeni kazanmış Türk Cumhuriyetleri’ne çeşitli konularda yardımcı olabileceğimizi ifade ettim. Çünkü kanun yapımından bankacılık sistemine kadar pek çok konuda bilgi eksikleri olduğunu gördüm. Sayın Demirel’e bu ülkelerin temsilcilerinin Türkiye’ye davet edilmesini, Orta Asya’da Türkoloji kolejlerinin kurulmasını, liseyi bitirmiş başarılı öğrencilere burs verilerek Türkiye’de eğitim görmelerinin sağlanmasını önerdim. O dönemde beş ülkeden toplam on beş bin öğrenci burs alarak Türkiye’de eğitim gördü. Bu öğrencilerle ilgili gelişmeleri yakından takip ettim. Sayın Demirel’e Orta Asya’da Türkçenin yaygınlaştırılması için yurt dışına yayın yapan TRT INT kanalından yararlanılabileceğini, bu kanalda Türk Cumhuriyetleri’nde sevilen sanatçıların konserleri ile Çalıkuşu gibi dizilerin yayımlanabileceğini de söyledim. Demirel hemen TRT Genel Müdürü Kerim Aydın Erdem’i aradı ve ‘Fethi Bey benim adıma yetkilidir, gerekli çalışmayı yapın’ talimatı verdi. O dönemde Türk Cumhuriyetleri’yle ilgili çok ciddi çalışmalar yapıldı. 6 Mayıs 1992’de Orta Asya ülkelerine yönelik TRT Avrasya kanalı yayın hayatına başladı ve büyük ilgi gördü. Öyle ki Aydan Şener’in başrolünü oynadığı Çalıkuşu dizisinin yayın saatinde Orta Asya ülkelerinin sokaklarında neredeyse kimse kalmıyordu. Ancak maalesef daha sonraki yıllarda bu çalışmalar sürdürülemedi” diyor. Tecrübeli siyasetçi, sohbetimizin bu noktasında Süleyman Demirel’le ilgili değerlendirmelerde bulunarak, “Rahmetli Demirel ülkenin kaynakları ve imkanlarını çok iyi bilen, bunları en iyi şekilde harekete geçiren bir liderdi. Türkiye’deki en büyük tesislerin altında onun imzası vardır” diye konuşuyor. “27 MAYIS IHTILALI DEMOKRAT PARTI IKTIDARINI YIKMAKLA KALMAMIŞ, TÜRKIYE’DE ASKERLERIN SIYASETTE ETKILI OLDUĞU YENI BIR DÖNEMIN YOLUNU AÇMIŞ, SIVIL IDAREYE MÜDAHALE GELENEĞINI YARATAN BIR BAŞLANGIÇ OLMUŞTUR.” “Ekose Etekli Levrek’i okuyanlar, gerçekle görüntü arasındaki farkı görecekler” Fethi Akkoç, milletvekilliği sırasında TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanvekilliği ile NATO Parlamenter Asamblesi Türk Grubu Başkanlığı da yapıyor. Gerek milletvekilliği gerekse gazetecilik dönemlerinde yaşadıkları ve tanık olduklarından yola çıkarak kaleme aldığı Ekose Etekli Levrek isimli kitabı geçtiğimiz Temmuz sonunda yayımlanan Akkoç, “1963 yılından itibaren iç ve dış politikayı yakından takip edip liderlerin çevresinde bulundum. Devletlerin yönetiminde, siyasi olaylarda, hatta savaşlarda bile gerçekle görüntünün birbirinden çok farklı olduğunu, senaryoların önceden hazırlandığını yaşayarak gördüm. Bu kitabı okuyanlar, çok partili hayata geçtiğimiz 1950 yılından itibaren Amerika’nın desteği ile iktidara gelen hükümetlerin yine Amerika’nın desteklediği askerî darbelerle gittiklerini, ülkemizde her dönemde etkili olan güçlerin postmodern darbeden sonra nasıl yetkili hale geldiklerini komplo teorileriyle değil, yaşanmış birebir örnekleriyle görecekler” diyor. Akkoç, 12 Mart dönemiyle ilgili olarak kitabında da yer verdiği şu anekdotu anlatıyor: “28 Eylül 1970 günü Yeni İstanbul Gazetesi’nin Ankara bürosunda çalışırken Genel Yayın Müdürü Doğan Koloğlu ile telefonla konuştum. Bana ‘Çok önemli bir yerden duydum, Nihat Erim başbakan olacakmış. Kendisiyle telefonla konuşup sorabilir misin?’ dedi. Şaşırmıştım. Demirel başbakandı ve ortada iktidarı devirecek bir hareket yoktu. Nihat Erim’i aradım, ‘Beyefendi, başbakan oluyormuşsunuz, tebrik ederim’ dedim ve Doğan Bey’in söylediklerini aktardım. Nihat Bey de şaşırdı, ‘Nereden çıktı? Kimden duymuş?’ diye sordu. Karşılıklı gülüştük. Muhtıradan sonraki 15 Mart’ta Süleyman Demirel’in evine gittim. Demirel’e bu darbenin haşhaş ekimini tamamen yasaklamadığı için Amerika tarafından yapıldığını söyledim ve Nihat Erim’le telefon konuşmamı aktardım. Doğan Koloğlu’nun bir resepsiyonda JUSMMAT’ta (Amerikan Askerî Yardım Kuruluşu) çalışan Macar asıllı Amerikalı bir hukukçudan Türkiye’de darbe olacağını ve Nihat Erim’in başbakanlığa getirileceğini öğrendiğini anlattım. Demirel kaşlarını kaldırarak ‘Olmaz’ dedi ve ekledi: ‘Muhtıranın arkasında Amerika’nın olacağını sanmıyorum.’ 18 Mart günü telefonum çaldı. Hattın diğer ucundaki Demirel, ‘Fethi Bey, söylediklerinin hepsi doğru. Darbenin arkasında Amerika varmış’ dedi. Başbakan olduktan sonra Nihat Erim’le Meclis’te karşılaştık. Erim’in koruma müdürü yanıma yaklaşarak ‘Nihat Bey’in selamı var’ diye söze başladı. İçimden ‘Başbakan benimle görüşmek istiyor’ diye geçirirken ‘Bir telefon konuşması yapmışsınız. O konuşmayı unutmanızı rica ediyor’ dedi. Kendisine ‘Sayın Başbakan’a iletin, o konuşmayı unuttum. Ancak hükümet güvenoyu alınca ilk demecini bana versin’ dedim. Gerçekten de Nihat Erim ilk demecini bana verdi, fakat yüz yüze görüşmek yerine yazılı olarak göndermeyi tercih etti. Kendisiyle 5 ay 20 gün önce yaptığım telefon konuşmasını gözümün önüne getirdiğimde, 19 Mart’ta Meclis’in Şeref Kapısı’ndan başbakan olarak gireceğinden haberinin olmadığı anlaşılıyordu.” “Bilgi sahibi olmayan kişinin siyaset yapması mümkün değildir” Ekose Etekli Levrek’te 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, 12 Eylül’den 28 Şubat’a uzanan darbe ve muhtıra dönemlerine ilişkin dikkat çekici değerlendirmelerde bulunan Fethi Akkoç, “27 Mayıs ihtilali Demokrat Parti iktidarını yıkmakla kalmamış, Türkiye’de askerlerin siyasette etkili olduğu yeni bir dönemin yolunu açmış, sivil idareye müdahale geleneğini yaratan bir başlangıç olmuştur” yorumunu yapıyor. Akkoç, ikinci kitabının hazırlıklarını sürdürdüğünü belirterek, “Gazeteciliğim ve milletvekilliğim döneminde siyasi parti liderlerinin etrafındakiler tarafından nasıl yanlış yönlendirildiğine tanık oldum. İkinci kitabımda bu konuya örnekleriyle yer vermeyi planlıyorum” diyor. Sohbetimiz sırasında tecrübeli siyasetçiye “Size göre politikanın olmazsa olmazları nelerdir?” diye soruyoruz. “Siyaset, bilginin mantık ve faraziye süzgecinden geçmesiyle yapılan bir iştir. Bilgi sahibi olmayan kişinin siyaset yapması mümkün değildir” yanıtını veren Fethi Akkoç, röportajın sonunda önemli bir konunun altını şu sözlerle çiziyor: “Geleceğimizin anahtarı ‘rejim-seçim-geçim’dir. Üçü birbiriyle doğru orantılıdır. Demokratik rejim sağlıklı seçimi, sağlıklı seçim ise sağlıklı geçimi getirir. Siyasi parti liderinin değil, halkın seçtiği milletvekillerinin Meclis’te görev yapabilmesi için demokratik rejimin sağlıklı işlemesi gerekir. Bunun için de Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılması şarttır.” 31 12 MART 1971’DEN 12 EYLÜL 1980’E 12 Mart 1971: Dönemin Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanlarının imzasıyla “12 Mart Muhtırası” verildi. Başbakan Süleyman Demirel istifa etti. 7 Nisan 1971: Nihat Erim Hükümeti güvenoyu aldı. 321 kabul, 46 ret oyu kullanılan oylamada 3 milletvekili çekimser kaldı. 26 Nisan 1971: Ülkede yaşanan olaylar nedeniyle İstanbul, İzmir, Ankara, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, Eskişehir, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt’te sıkıyönetim ilan edildi. 13 Mayıs 1971: Sıkıyönetim mahkemelerinde duruşmalar başladı. 21 Mayıs 1971: Anayasa Mahkemesi, Necmettin Erbakan’ın genel başkanı olduğu Millî Nizam Partisi hakkında kapatma kararı verdi. 5 Ekim 1971: Adalet Partisi (AP) Genel İdare Kurulu, hükümetin partiler üstü vasfını kaybettiği gerekçesiyle AP’li 5 bakanın kabineden ayrılmasını istedi. 9 Ekim 1971: Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, TCK’nın 146. maddesini ihlal ettikleri gerekçesiyle Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 No’lu Mahkemesi’nce idam cezasına çarptırıldı. 3 Aralık 1971: 11 bakan, öngörülen reformların yapılmasının imkanı kalmadığı gerekçesiyle istifa etti. Bu gelişme üzerine Başbakan Nihat Erim, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a istifasını sundu. Sunay, 5 Aralık 1971’de Erim’i tekrar hükümeti kurmakla görevlendirdi. 11 Aralık 1971 tarihinde 2. Nihat Erim Hükümeti kuruldu. 32 17 Nisan 1972: Başbakan Nihat Erim istifa etti. 6 Mayıs 1972: Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın idam cezaları infaz edildi. 15 Mayıs 1972: Nihat Erim’in istifası üzerine Kontenjan Senatörü Suat Hayri Ürgüplü’nün ardından Millî Savunma Bakanı Ferit Melen kabineyi kurmakla görevlendirildi. 22 Mayıs 1972’de hükümet güvenoyu aldı. 24 Ağustos 1972: Orgeneral Faruk Gürler Genelkurmay Başkanlığı’na, Orgeneral Semih Sancar Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na, Oramiral Kemal Kayacan Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı. 21 Şubat 1973: Yüksek Komuta Heyeti, “... Silahlı Kuvvetler ve 12 Mart Muhtırası’nı küçük düşürecek sataşma ve beyana son verilmelidir” çağrısının yer aldığı bir tebliğ yayımladı. 6 Mart 1973: Faruk Gürler, Kontenjan Senatörü oldu. Genelkurmay Başkanlığı’na Semih Sancar atandı. 13 Mart 1973: Cumhurbaşkanı seçilmesine neredeyse kesin gözüyle bakılan Faruk Gürler, TBMM’de yeterli oya ulaşamadı. 28 Mart 1973: Türkiye’nin 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay yedi yıllık görev süresini tamamladı. 6 Nisan 1973: Kontenjan Senatörü ve Emekli Oramiral Fahri Korutürk Türkiye Cumhuriyeti’nin 6. Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Nisan 1973: Naim Talu Hükümeti kuruldu. 14 Ekim 1973: Genel seçimlerde CHP 185, AP 149, MSP 48, Demokratik Parti 45, CGP 13, MHP 3, TBP 1 milletvekilliği kazandı. Bağımsız adaylardan ise 6’sı Meclis’te yer aldı. 17 Ekim 1973: CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit hükümeti kurmakla görevlendirildi. Ecevit, hükümet kurma çalışmalarından bir sonuç elde edilemeyince görevi iade etti. 4 Eylül 1975: Seçim kampanyası kapsamında Elazığ’a giden CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit saldırıya uğradı. 20 Ekim 1973: Necmettin Erbakan, Millî Nizam Partisi’nin kapatılmasının ardından kurulan Millî Selamet Partisi’nin genel başkanı oldu. 24 Aralık 1975: Kemal Güven, 54 gün süren oylamalardan sonra 48. turda tekrar TBMM Başkanlığı’na seçildi. 26 Ocak 1974: CHP-MSP koalisyon hükümeti kuruldu. Seçimlerden yaklaşık üç buçuk ay sonra kurulabilen hükümet güvenoyu aldı. 6 Aralık 1975: İstanbul Barosu avukatları, hükümeti anarşik olaylara karşı uyarma amacıyla duruşmalara girmedi. 23 Temmuz 1976: CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit’e New York’ta Kıbrıslı bir Rum tarafından suikast girişiminde bulunuldu. 4 Ekim 1976: İstanbul’da benzin sıkıntısı baş gösterdi, taşıtlar uzun kuyruklar oluşturdu. 1 Temmuz 1974: Bakanlar Kurulu, 1971’de yasaklanan haşhaş ekimine izin verdi. 25 Ocak 1977: İstanbul Emniyet Müdürlüğü, kent genelinde son bir yılda 510 öğrenci olayının meydana geldiğini, bu olaylarda 13 öğrencinin öldüğünü, 254 öğrencinin yaralandığını açıkladı. 20 Temmuz 1974: Türkiye, yoğun diplomatik temaslardan bir sonuç alamayınca Kıbrıs Barış Harekatı’nı başlattı. 1 Mart 1977: 1. MC Hükümeti’nin görevde olduğu süre içerisinde TL 9. kez devalüe edildi. Dolar 17,50 TL oldu. 18 Eylül 1974: Başbakan Bülent Ecevit istifa etti. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, 12 Kasım 1974’te Kontenjan Senatörü Sadi lrmak’ı hükümeti kurmakla görevlendirdi. Kabine Meclis’ten güvenoyu alamadı. 4 Mart 1977: Türkiye Barolar Birliği’nin aldığı karar üzerine avukatlar tüm yurtta duruşmalara girmedi. 30 Ocak 1975: ABD, Türkiye’ye silah ambargosu uygulamaya başladı. 31 Mart 1975: AP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in başkanlığında kurulan Milliyetçi Cephe Hükümeti’nde, MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş ve CGP Genel Başkanı Turhan Feyzioğlu Başbakan Yardımcısı oldu. Hükümet 12 Nisan 1975’te güvenoyu aldı. 17 Nisan 1975: Üniversitelerdeki olaylar tırmanmaya başladı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi 10 gün kapatıldı. 23 Haziran 1975: CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, Gerede’deki mitingde saldırıya uğradı. 24 Haziran 1975: MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş’in Diyarbakır gezisinde olaylar çıktı. 2 kişi öldü, 46 kişi ağır yaralandı. 1 Mayıs 1977: DİSK’in Taksim Meydanı’nda düzenlediği “1 Mayıs İşçi Bayramı” kutlamaları çevredeki bazı binalardan açılan ateş sonucu kana bulandı. Olaylarda 34 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı. 15 Mayıs 1977: IMF, Türkiye’ye borç vermek için “seçim” ve “yüzde 20 devalüasyon” koşullarını öne sürdü. 29 Mayıs 1977: İstanbul Sirkeci Tren Garı ile Yeşilköy Havaalanı’nda aynı saatlerde zaman ayarlı bombalar patladı. 5 kişi öldü, 49 kişi yaralandı. 5 Haziran 1977: Genel seçimlerde CHP 213, AP 189, MSP 24, MHP 16, CGP 3, Demokratik Parti 1 milletvekilliği kazandı. 4 bağımsız milletvekili adayı Meclis’e girmeyi başardı. 13 Haziran 1977: Başbakan Demirel’in istifasıyla 1. MC Hükümeti sona erdi. 3 Temmuz 1977: CHP’nin kurduğu azınlık hükümeti güvenoyu alamadı. 9 Temmuz 1977: Avrupa Ekonomik Topluluğu, Türkiye’den her türlü tekstil maddesi ithalini kısıtlama kararı aldı. 33 21 Temmuz 1977: Süleyman Demirel’in başkanlığında 2. Milliyetçi Cephe Hükümeti kuruldu. Hükümet 1 Ağustos 1977’de güvenoyu aldı. 6 Ağustos 1977: Emekli olan Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Hilmi Fırat’ın yerine Oramiral Bülend Ulusu atandı. 5 Eylül 1977: Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na Ege Ordu Komutanı Orgeneral Kenan Evren atandı. 1 Kasım 1977: Bulgaristan, elektrik borcunun ödenmemesi nedeniyle Türkiye’ye verdiği elektriği keseceğini bildirdi. Dolar 20 TL’ye ulaştı. 17 Kasım 1977: Cahit Karakaş, yaklaşık 165 günün sonunda 38. turda 227 oyla TBMM Başkanı seçildi. 21 Kasım 1977: Irak, borcun ödenmediği gerekçesiyle Türkiye’ye verdiği petrolü kesti. 11 Aralık 1977: Yerel seçimlerde yurdun hemen her yerinde görülen protesto ve çatışmalarda 13 kişi öldü, 87 kişi yaralandı. 21 Aralık 1977: Japonya, borç ödenmediği için Türkiye’ye demir sevkiyatını durdurduğunu açıkladı. 31 Aralık 1977: Türkiye’de ilk defa bir hükümet (2. MC Hükümeti) gensoru ile düşürüldü. Bu yıl içinde anarşi ve terör olayları neticesinde 157 kişinin öldüğü, 1667 kişinin yaralandığı açıklandı. 2 Ocak 1978: Hükümeti kurmakla görevlendirilen Bülent Ecevit, kabinesini açıkladı. Hükümet 17 Ocak 1978’de güvenoyu aldı. 6 Mar t 1978: Kara Kuv vetleri Komutanı Orgeneral Kenan Evren, Genelkurmay Başkanlığı’na atandı. Evren’in yerine Orgeneral Nurettin Ersin getirildi. 23 Mart 1978: IMF ile 1,5 milyar dolarlık kredi anlaşması yapıldı. 34 24 Mart 1978: Ankara Cumhuriyet Savcı Yardımcısı Doğan Öz, suikast sonucu öldürüldü. 7 Nisan 1978: İstanbul’da evinin önünde silahlı saldırıya uğrayan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Server Tanilli ağır yaralanarak felç oldu. 17 Nisan 1978: Malatya Belediye Başkanı Hamit Fendoğlu’na bombalı bir paket gönderildi. Fendoğlu paketi açınca gelini ve iki torunuyla birlikte hayatını kaybetti. Malatya’da başlayan olaylar Kahramanmaraş’a da sıçradı. 11 Temmuz 1978: Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Bedrettin Cömert, aracının içinde uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. 25 Temmuz 1978: ABD Senatosu, Türkiye’ye uygulanan silah ambargosunun şartlı olarak kaldırılmasına karar verdi. 1 Ağustos’ta yapılan oylamada 205’e karşı 208 oyla ambargo kalktı, ancak Türk askerinin Kıbrıs’tan çekilmesi istendi. 21 Ağustos 1978: Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Hava Kuvvetleri Komutanı oldu. 1 Eylül 1978: Yağ, benzin, ilaç ve sabundan sonra kahve sıkıntısı da başladı. 9 Ekim 1978: Ankara Bahçelievler’de TİP üyesi 7 genç öldürüldü. 20 Ekim 1978: İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi Dekanı Ord. Prof. Bedri Karafakıoğlu silahlı saldırı sonucu öldürüldü. 19 Aralık 1978: Kahramanmaraş’ta bir sinemaya bomba atılmasının ardından kentte gerilim yükseldi, Sünni ve Alevi vatandaşlar arasında sokak çatışmaları başladı. Günlerce süren olaylarda resmî verilere göre 105 kişi öldü, 176 kişi yaralandı, 210 ev ve 70 işyeri yakıldı. 26 Aralık 1978: Bakanlar Kurulu, İstanbul, Ankara, Adana, Elazığ, Bingöl, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Kars, Kahramanmaraş, Malatya, Sivas ve Urfa olmak üzere 13 ilde sıkıyönetim ilan etti. 2 Ocak 1979: İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı istifa etti. Özaydınlı’nın yerine CHP Sakarya Senatörü Hasan Fehmi Güneş atandı. 1 Şubat 1979: Milliyet Gazetesi Başyazarı ve Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi öldürüldü. 7 Nisan 1979: Türkiye Emekçi Partisi Genel Başkanı Mihri Belli, İstanbul’da uğradığı silahlı saldırı sonucu ağır şekilde yaralandı. 22 Mart 1980: TBMM’de Cumhurbaşkanlığı seçimi aday bulunamadığı için yapılamadı. 8 Mayıs 1979: Mersin Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Halit Velioğlu ve eşi evlerinde öldürüldü. 25 Mart 1980: Cumhurbaşkanlığı seçimi için turlar başladı. Beş buçuk ay süresince 118 birleşim ve 115 turda bir sonuç alınamadı. 15 Mayıs 1979: TÜSİAD gazetelerde ilan kampanyası başlattı. Bu kampanyanın Ecevit Hükümeti’nin sona ermesinde etkili olduğu öne sürüldü. 11 Haziran 1979: IMF’nin şartları kabul edilerek devalüasyon yapıldı. Dolar 47,10 lira oldu. 12 Ağustos 1979: Bingöl Belediye Başkanı Hikmet Tekin silahlı saldırı sonucu öldürüldü. 16 Ekim 1979: Başbakan Bülent Ecevit istifa etti. Hükümeti kurma görevi Süleyman Demirel’e verildi. Demirel, 12 Kasım 1979 tarihinde MHP ve MSP’nin dışarıdan desteklediği azınlık hükümetini açıkladı. Hükümet 25 Kasım 1979’da güvenoyu aldı. 19 Kasım 1979: Gazeteci İlhan Darendelioğlu uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. 20 Kasım 1979: İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Ümit Yaşar Doğanay öldürüldü. 1 Aralık 1979: Başbakan Demirel, Başbakanlık Müsteşarlığı’na Turgut Özal’ı atadı. 7 Aralık 1979: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil öldürüldü. 27 Aralık 1979: Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve Kuvvet Komutanlarının imzasıyla hükümete “uyarı mektubu” verildi. Ülkede yaşanan siyasal gerginlik, şiddet olayları ve toplumsal bunalımla ilgili olarak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin görüşünü içeren mektup, Başbakan Süleyman Demirel’e ve siyasi parti liderlerine iletilmek üzere Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e sunuldu. 24 Ocak 1980: “24 Ocak Kararları” alındı. IMF’nin istekleri kabul edildi. Devalüasyon sonucu dolar 70 lira oldu. 21 Mart 1980: Nevruz Bayramı nedeniyle yurdun çeşitli yerlerinde çıkan olaylarda 8 kişi öldü, onlarca kişi yaralandı. 6 Nisan 1980: Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, görev süresinin dolması üzerine Çankaya Köşkü’nden ayrıldı. Cumhuriyet Senatosu Başkanı İhsan Sabri Çağlayangil, Cumhurbaşkanı Vekili oldu. 8 Mayıs 1980: Anayasa Mahkemesi, Türkiye Emekçi Partisi’ni kapattı. 27 Mayıs 1980: MHP Genel Başkan Yardımcısı, Gümrük ve Tekel eski Bakanı Gün Sazak öldürüldü. 10 Temmuz 1980: Çorum’da günlerdir Alevi ve Sünni vatandaşlar arasında süren gerginlik ve çatışmalar nedeniyle 57 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı. 16 Temmuz 1980: CHP İstanbul Milletvekili Abdurrahman Köksaloğlu öldürüldü. 19 Temmuz 1980: Eski Başbakan Nihat Erim suikast sonucu öldürüldü. 22 Temmuz 1980: DİSK eski Genel Başkanı Kemal Türkler öldürüldü. 5 Eylül 1980: AP’li Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen gensoru ile düşürüldü. Böylece ilk defa bir bakan gensoruyla düşürülmüş oldu. 6 Eylül 1980: Millî Selamet Partisi, Konya’da “Kudüs’ü Kurtarma Mitingi” düzenledi. Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Haydar Saltık, “Konya mitingi 12 Eylül’e gelinmesinde bardağı taşıran son damla olmuştur” değerlendirmesini yaptı. 12 Eylül 1980: Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Hükümet, Senato ve Parlamento feshedildi. Siyasi partilerin faaliyetleri durduruldu. Anayasa yürürlükten kaldırıldı. 35 BATI ANADOLU’DA BIR DÜNYA MIRASI EFES ANTIK KENTI 36 KÜLTÜR VARLIKLARI TARIHI MÖ 5000’LERE UZANAN, BAŞTA YUNAN VE ROMA OLMAK ÜZERE ÇEŞITLI UYGARLIKLARIN IZLERINI TAŞIYAN EFES, AYAKTA KALMAYI BAŞARMIŞ YAPILARIYLA YÜZYILLAR ÖNCESINE IŞIK TUTUYOR. ANTIK KENT, GEÇTIĞIMIZ TEMMUZ AYINDA UNESCO DÜNYA MIRAS LISTESI’NE KABUL EDILDI. ÇAĞLA TAŞKIN “A tina kralı Kodros’un cesur oğlu Androklos, Ege’nin karşı yakasını keşfetmek ister. Önce Delfi kentindeki Apollon Tapınağı’nın kahinlerine danışır. Kahinler ona balık ve domuzun işaret ettiği yerde bir kent kuracağını söyler. Androklos bu sözlerin anlamını düşünürken Ege’nin lacivert sularına yelken açar. Kaystros (Küçük Menderes) Nehri’nin ağzındaki körfeze geldiklerinde karaya çıkmaya karar verirler. Ateş yakarak tuttukları balıkları pişirirlerken çalıların arasından çıkan bir yaban domuzu, balığı kaparak kaçar. İşte kehanet gerçekleşmiştir. Burada bir kent kurmaya karar verirler…” Hadrianus Tapınağı girişindeki friz işte böyle anlatır tarihi yüzyıllar öncesine giden Efes’in kuruluş efsanesini… Antik Çağ’ın en önemli kentlerinden olan Efes’in kuruluşu, bazı tarihçiler tarafından meşhur k adın s a v a ş ç ılar A mazonlar a bile dayandırılıyor. Bu görüş artık hemen hiç kabul görmüyor olsa da bölge tarihinin MÖ 5000’lere uzandığı, bu alanda Geç Kalkolitik Dönem’de yerleşimlerin tesis edildiği biliniyor. Bölgenin verimli toprakları, su kaynaklarına yakınlığı ve stratejik önemi düşünüldüğünde bu durum şaşırtıcı değil aslında. Efes adının kökeninin ise Mısır ve Hitit kaynaklarında ismine sıklıkla rastladığımız Arzava Krallığı’nın başkenti Apasa’ya dayandığı tahmin ediliyor. Apasa kelimesinin zaman içinde Aphesos şeklini aldığı ve nihayet Efes’e evrildiği düşünülüyor. Efes, MÖ 10’uncu yüzyıl civarında Yunan etkisi altına girdiğinde kaderi yavaş yavaş değişmeye başlar. Coğrafi konumu sayesinde canlı bir ticaret noktası olan şehrin refah seviyesi, İyon Birliği’nin on iki kentinden biri olmasıyla artar. Farklı dönemlerde Lidyalılar, Persler gibi çeşitli uygarlıkların egemenliği altına giren Efes için asıl dönüm nok tasını Romalıların bölgede hakimiyet kurması teşkil eder. Efes, yoğun Yunan etkisinin ardından gelen uzun Roma dönemi boy unca imparatorluğun en önemli merkezlerinden biri haline gelir. Hıristiyanlığın yayılmasıyla ticari ve sosyal öneminin yanında dinî tarafı ağır basan bir şehir olur. Efes, bir süre sonra Roma İmparatorluğu’nun Asya eyaletinin başkenti ilan edilir ve nüfusu 200 bini aşan dinî, kültürel ve ticari bir merkeze dönüşür. Bu da elbette şehirdeki 37 FARKLI DÖNEMLERDE LIDYALILAR, PERSLER GIBI ÇEŞITLI UYGARLIKLARIN EGEMENLIĞI ALTINA GIREN EFES IÇIN ASIL DÖNÜM NOKTASINI ROMALILARIN BÖLGEDE HAKIMIYET KURMASI TEŞKIL EDER. bırakır, hatta şehir bir dönem tamamen terk edilir, birçok önemli yapısı da zamana yenik düşer. Fakat ilerleyen yıllarda özellikle İngiliz ve Avusturyalı arkeologların bölgeyi yeniden keşfiyle Efes’in cevherleri tek tek gün yüzüne çıkar, kazılara restorasyon çalışmaları eşlik eder. Bu süreç, antik kentin geçtiğimiz Temmuz ayında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmesiyle en kıymetli meyvesini verir. Çok yönlü bir inanç merkezi imar faaliyetlerinin büyük hız kazanması, inşa edilen yapılardaki çeşitliliğin artması anlamına gelir. Günümüze ulaşmayı başaran yapıların önemli kısmı bu ihtişamlı ve refah dolu dönemde inşa edilmiş veya onarılmıştır. Adeta altın çağ olarak adlandırılabilecek bu zaman diliminin ardından Bizans, Selçuklu ve nihayet Osmanlı hakimiyetine giren Efes, zamanla eski şaşaalı günlerini geride 38 KÜLTÜR VARLIKLARI Efes Antik Kenti’nin her köşesi, her taşı ayrı bir miras aslında. Farklı medeniyetlerin izlerinin birbirine karıştığı, eski Anadolu kültleriyle Hıristiyanlığın iç içe bulunduğu Efes söz konusu olduğunda akla ilk gelen yerlerden biri Celsus Kütüphanesi elbette. Bugün adeta antik kentle özdeşleşen, onun simgesi haline gelen kütüphane, çok sevilen bir Roma senatörü olan Julius Celsius Polemaeanus onuruna inşa edilmiş. Yüzyıllar içinde birçok deprem atlatan ve birkaç kere onarılan iki katlı, Korint sütunlu yapının nişlerinde bir zamanlar görkemli heykeller olduğu tahmin ediliyor. Zamanında 12 bin ila 14 bin arasında kitap barındırdığı düşünülen Celsus Kütüphanesi’ndeki eserlerin büyük kısmı MS 3’üncü yüzyıldaki bir depremi izleyen yangında yok olmuş. Özellikle 70’li yıllarda yürütülen restorasyon çalışmalarının ardından kısmen de EFES ANTIK KENTI’NIN HER KÖŞESI, HER TAŞI AYRI BIR MIRAS ASLINDA. FARKLI MEDENIYETLERIN IZLERININ BIRBIRINE KARIŞTIĞI ANTIK KENT, DÜNYANIN DÖRT BIR YANINDAN GELEN ZIYARETÇILERINI BÜYÜLÜYOR. olsa eski ihtişamına kavuşan kütüphane, Yunan etkisinin fazlaca hissedildiği sütun, niş ve heykelleriyle ziyaretçileri büyülüyor. Diana Tapınağı olarak da bilinen Artemis Tapınağı ise Efes’in en eski ve en büyüleyici yapılarından. Lidya Kralı Kroisos’un bölgeyi hakimiyeti altına almasından sonra buradaki çeşitli halkları Artemis kültü etrafında birleştirmeyi amaçlamasıyla inşasına başlanan tapınak, yüzyıllar içerisinde birçok doğal afete maruz kalmış, yeniden inşa edilmiş, fakat ne yazık ki bu görkemli yapıdan günümüze çok az şey kalmış. Anadolu’nun İslamiyet öncesi en yaygın ve en güçlü inanışlarından olan ana tanrıça kültüne bir saygı duruşu olarak yorumlanabilecek tapınak, bir zamanlar dünyanın yedi harikasından biri kabul ediliyordu. Apollon’un kardeşi Yunan tanrıçası Artemis’le aynı adı taşımakla birlikte ondan farklı özellikleri bulunan; bereket, bolluk ve doğurganlığı temsil eden ve Anadolu’daki Kibele kültünün bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek Efes Artemisi’ne adanan bu tapınağın bir zamanlar dönemin en ünlü sanatçılarının eserlerine evsahipliği yaptığı, devasa yapıdaki heykel, kabartma ve süslemelerin ihtişamına ihtişam kattığı, görkemli sütunların tapınağa heybetli bir görüntü verdiği tahmin ediliyor. Tapınağın en görkemli günlerinde nasıl göründüğünü 39 kesin olarak bilemesek de eski çizim ve resimlerden fikir edinebiliyoruz. Artemis Tapınağı’nın az sayıdaki kalıntısının bile ne kadar değerli olduğu düşünüldüğünde yapının yüzyıllar önceki önemini muhafaza ettiğini söylemek yanlış olmaz herhalde. Efes’in Hıristiyanlık için büyük önem arz ettiğinden bahsetmiştik. Hıristiyanlığın ilk yedi kilisesinin kurulduğu yerlerden olan, Meryem Ana’nın Hz. İsa’nın havarilerinden Yuhanna ile son yıllarını geçirdiği düşünülen ve bugün Meryem Ana Evi olarak bilinen bir kiliseye evsahipliği yapan Efes Antik Kenti, aynı zamanda Hıristiyanlar için bir hac merkezi olma niteliği taşıyor. 40 KÜLTÜR VARLIKLARI Efes’te Meryem Ana’nın adını taşıyan ve onun için inşa edilmiş ilk ibadethane konumundaki bir kilise ile havari Yuhanna’nın mezarı olduğu iddia edilen noktada yükselen bir bazilika yer alıyor. Bölgedeki en ilginç yerlerden biri de hem İncil’de hem de Kur’an-ı Kerim’de geçen “Yedi Uyurlar” veya “Ashab-ı Kehf” anlatısıyla ilişkilendirilen mağara. Büyük imparatorluklardan kalıcı izler Antik kentin barındırdığı bütün cevherleri tek tek saymak sayfalar alır elbette. Bir dönem son derece şaşaalı olan sokak ve caddeleri, gladyatör dövüşlerinin yapıldığı stadyumu, dönemin ticaret merkezi agorasıyla capcanlı bir şehir olan Efes’te sosyal ve kültürel hayatın ne kadar hareketli olduğunu anlamak için günümüze kalanlara bakmak yeterli. Antik dünyanın en büyükleri arasında yer alan yaklaşık 24 bin kişi kapasiteli açık hava tiyatrosuyla, Roma İmparatoru Hadrianus adına inşa edilen ve rölyefleriyle dikkat çeken Hadrianus Tapınağı’yla, bir diğer Roma İmparatoru Domitianus ve üyesi olduğu Flavius Hanedanı’na adanan Domitian Tapınağı’yla, anıtsal çeşmeleri ve süslemelerinden bir kısmı günümüze ulaşmayı başarmış görkemli kapılarıyla kent sakinlerinin bir zamanlar nasıl bir hayat sürdürdüğüne dair ipuçları sunuyor Efes. EFES’TEKI KALINTILAR YALNIZCA SOSYAL VE KÜLTÜREL HAYATA IŞIK TUTUP MANEVI DEĞERLERIN YANSIMALARINI SUNMUYOR, AYNI ZAMANDA FARKLI DÖNEMLERDEKI KENTSEL PLANLAMAYLA ILGILI ILGINÇ BILGILER VERIYOR. Efes’teki kalıntılar yalnızca sosyal ve kültürel hayata ışık tutup manevi değerlerin yansımalarını sunmuyor, aynı zamanda farklı dönemlerdeki kentsel planlamayla ilgili ilginç bilgiler veriyor. Efes’in hem Yunan hem de Roma izleri taşıyan yamaç evlerinin belirli özellikleri, bu evlerde sıradan kişilerin değil, toplumda önemli yeri olan vatandaşların yaşadığını düşündürüyor. Etrafı sütunlarla çevrili kare veya dikdörtgen planlı avluları, yani peristilleri olan, genellikle iki veya üç katlı inşa edilmiş yamaç evler teraslar üzerinde, birbirini kesmeyecek şekilde inşa edilmiş; bununla birlikte evler arasında bir görüntü bütünlüğü olmasına da özen gösterilmiş. Kimilerinde havuz veya çeşmenin de olduğu yamaç evlerin en dikkat çekici özelliği ise büyüleyici süslemeleri. Evlerdeki duvar resimleri ve mermer paneller dönemin ihtişamını yansıtırken farklı türdeki mozaikler sanatsal bir zenginlik ortaya koyuyor. Özellikle tabanlarda görülen, genellikle siyah-beyaz, kimi zaman da renkli olan mozaiklerde çeşitli temalar işlenmiş. Bazen bir portre olmuş Efes mozaiklerinde konu edinilen, bazen bir hayvan veya bitki motifi, bazen de Poseidon ve Amphitrite, Dionysos ve Ariadne gibi mitolojik figürler… Geç Kalkolitik Dönem’den itibaren yerleşim gören, Yunan ve Roma hakimiyeti altında refahı artan ve en önemli dinî ve kültürel merkezlerden birine dönüşen Efes’in kalıntılarına baktıkça insan bu topraklarda doğmuş olmaktan, sayısız medeniyetin imzasını bıraktığı bu bereketli diyarlarda bulunmaktan övünç duyuyor. 41 KADINLARIN SIYASETTE YER ALMALARI ÜLKEMIZI DAHA BARIŞÇIL, DAHA SORUN ÇÖZÜCÜ BIR YAPIYA KAVUŞTURUR SÖYLEŞI: SONGÜL BAŞ 22. DÖNEM İZMIR MILLETVEKILI TÜRKAN MIÇOOĞULLARI, YAŞADIĞI TOPLUMUN ÖZELLIKLERINI IYI BILMEYEN VE ONUN BIR PARÇASI OLMAYI BAŞARAMAYAN INSANLARIN SIYASET YAPMASININ ZOR OLDUĞUNU IFADE EDIYOR. “SIYASET DÜRÜST, ÇALIŞKAN, KENDISINDEN ÇOK TOPLUMU VE ÜLKESINI DÜŞÜNEN INSANLARIN IŞIDIR” DIYEN MIÇOOĞULLARI, KADINLARIN SIYASETTE DAHA FAZLA GÖRÜNÜR OLMALARI GEREKTIĞINI VURGULUYOR. 42 SÖYLEŞI Siyasete girmeye nasıl karar verdiniz? Sizi politikaya yönlendiren nedenler nelerdir? Ülke gündemiyle her zaman ilgili olan bir ailede dünyaya geldim ve öyle bir çevrede büyüdüm. Ortaokul ve lise yıllarımda zaman zaman öğretmenlerimle ülkenin içinde bulunduğu sorunlarla ilgili uzun sohbetlerim, hatta tartışmalarım olmuştur. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü’nde okurken Devrimci Gençlik Hareketi içinde yer aldım. 80 darbesinde yaşanan onca zulmün ardından partiler kapatılmış, demokrasi askıya alınmıştı. O zaman bir partide aktif siyaset yapmanın gereğini düşünerek ilkelerime en yakın partiye, SODEP’e kaydoldum. Kısa bir süre sonra SODEP ve HP birleşti, biz de SHP üyesi olduk. Bir partide siyaset yapmanın tüm gereklerini yerine getirmeye çalıştım. Ortağı olduğum özel bir poliklinikte yöneticilik görevini üstlendiğimden siyaset yapmamın önünde bir engel yoktu. Kadınların mutlaka siyasetin içinde yer almaları ve söz sahibi olmaları gerektiğine yönelik inancım nedeniyle önce mahallemde sonra ilçemde öncülük etmeye çalıştım. Sayın Erdal İnönü’nün genel başkan olduğu dönemde SHP’de yapılan tüzük değişikliğiyle yönetimlerde her iki cinsin en az %25 oranında temsil edilmesi kuralı kabul edilince yani kota gündeme gelince kurultayda seçilerek en üst düzey karar organı olan Parti Meclisi’nde yer aldım. CHP yeniden açıldığında ülke genelinde tek kadın ilçe başkanı olarak Narlıbahçe ilçesinde görev üstlendim. İlçemde kadın üye sayısını erkek üye sayısının üzerine çıkaracak bir çalışma yaptım. Amacım kadınların siyasete katılımı konusunda farkındalık yaratmaktı. Genel Başkanımız Sayın Deniz Baykal ilçemize gelerek bu olayı kamuoyuyla paylaşmamıza katkı sağladı. Daha sonra CHP’nin kurultay delegeliği, Parti Meclisi üyeliği görevlerinde bulundum. Genel merkezin parti içi eğitim komisyonunda çalışmalarım oldu. Yani dünden bugüne siyasete girmeye karar verip milletvekili olmadım. Kadınların siyasi partilerde bu tür sorumluluklar almasının, il ve ilçe başkanı hatta genel başkan olarak karar mekanizmalarında söz sahibi olmasının önemine inandığım için bu süreci detaylı anlattım. Sizden önce ailenizde siyasetle ilgilenmiş olanlar var mı? Babam Köy Enstitüsü mezunu bir öğretmen. Öğretmen örgütlenmelerinin (TÖS, TÖB-DER) hep içinde yer aldı. Evimizde her zaman siyaset konuşulurdu. Emekli olduktan sonra Urla’da CHP ilçe yönetiminde görev yaptı. Annem 1977 yılında Urla İlçesi Kadın Kolu Başkanı’ydı. Üç kız kardeşim de ülkelerine sahip çıkma adına siyasetten uzak duramamaktadırlar. Eşim siyaset yapılmasına en az benim kadar inanıyor. İki çocuk annesiyim. Çocuklarıma da daha iyi yaşayabilmek için çalışmaları gerektiğinin yanı sıra ülkemizin daha iyi yönetimler tarafından yönetilmesi için siya- set yapmaları gerektiğini de anlattım. Zorlukları beraber aştık. Ayrıca Urla’nın Bademler köyünden olan akrabamız Gümrük ve Tekel eski Bakanı Mahmut Türkmenoğlu ve 18. Dönem Milletvekili Erol Güngör ağabeylerimin siyasi yaşamımdaki katkılarını anmak isterim. 2002-2007 yılları arasındaki 22. Dönem’de İzmir Milletvekili olarak görev yaptınız. Aynı zamanda TBMM Başkanlık Divanı Katip Üyesi’ydiniz. Milletvekilliği döneminizdeki çalışmalarınız arasında ön plana çıkanları bizimle paylaşabilir misiniz? İçtüzük gereği Başkanlık Divanı üyeleri Meclis komisyonlarında yer alamadığından parti grubumuzun kurduğu zeytincilik, narenciye, bağcılık, balıkçılık gibi konuları araştıran komisyonlarda görev üstlenerek bu konuların Meclis gündemine taşınmasına katkı yaptım. Kadın sorunlarıyla ilgili konuların gündeme gelmesinde ve yasa değişikliklerinin yapılmasında çabalarım oldu. Evimi Ankara’ya taşımadığım için çoğunlukla İzmir’deydim; iyi günde kötü günde hemşehrilerimizi yalnız bırakmayıp onlarla beraber olmaya çalıştım. TBMM Başkanlık Divanı Katip Üyeliği gibi önemli bir görevle ilgili değerlendirmelerinizi öğrenebilir miyiz? Başkanlık Divanı’nın oluşumu anayasa ile belirlenmiştir. Üyelerinin tamamının milletvekilleri arasından seçilecek olması, parti 43 “YAŞADIĞI TOPLUMUN ÖZELLIKLERINI IYI BILMEYEN, ONUN BIR PARÇASI OLMAYI BAŞARAMAYAN INSANLARIN SIYASET YAPMASI ZORDUR. EMPATI KURAMAYAN SIYASET YAPAMAZ. KLASIK BIR SÖYLEM VAR, ‘SIYASETÇI DÜRÜST OLMALI’ DENIYOR. OYSA BU TÜM INSANLARDA OLMASI GEREKEN BIR NITELIK VE DE SIYASETÇININ OLMAZSA OLMAZI.” gruplarının üye sayıları oranında temsil edilmelerinin sağlanması zorunluluğu, Meclis Başkanı için parti gruplarının aday gösterememesi Başkanlık Divanı’nın bağımsız olması gereğinin, Başkanlık Divanı ne kadar bağımsız olursa yasama organının da o kadar bağımsız çalışabileceğinin ve bağımsız çalışma zorunluluğunun göstergeleridir. Ancak hepimizin de gördüğü ve bildiği gibi yasamanın bağımsız çalışma ilkesine uyulmamaktadır. Katip üyeliği veya milletvekilliği döneminize ilişkin unutamadığınız anıları bizimle paylaşabilir misiniz? Yakın bir arkadaşımın ölüm haberini alınca sabah erkenden yola çıktık. Afyon yakınlarında üreticiler kendi ürünlerini satmak için tezgahlarını açmışlardı. Hiçbir şey yemediğimizi fark edip bir kadın üreticinin tezgahının önünde durduk. Arabadan şoförle beraber inip üreticiyi selamladık. Plakayı fark eden üretici “Bakan mı var?” dedi. “Hayır, milletvekili var” cevabını alınca “Hani nerede?” demez mi? “İşte karşında. Ne yani kadından milletvekili olmaz mı?” dedim. İkimiz de buruk buruk güldük. Sonra ona kısaca bir köy çocuğu olduğumu, üretmenin kıymetini en iyi kadınların bildiğini, hayatın zorluklarını kadınların omuzladığını, onun için yasa yapan noktalarda ve yönetici kadrolarında kadınların da olması gerektiğini anlattım. Üretici kadınla dost olduk. Her geçişimde ondan alışveriş etmeyi ihmal etmedim. Size göre siyasetin olmazsa olmazları nelerdir? Milletvekilleri hangi temel niteliklere sahip olmalıdır? Siyaset toplum için yapılır. Yaşadığı toplumun özelliklerini iyi bilmeyen, onun bir parçası olmayı başaramayan insanların siyaset yapması zordur. Empati kuramayan siyaset yapamaz. Klasik bir söylem var, “Siyasetçi dürüst olmalı” deniyor. Oysa bu tüm insanlarda olması gereken bir nitelik ve de siyasetçinin olmazsa olmazı. Maalesef buna uymayan siyasetçiler nedeniyle yani toplumdan önce kendisini düşünen, toplum yararına kullanması gereken yetkileri kendisi ve yandaşları için kullanan siyasetçiler nedeniyle 44 SÖYLEŞI siyasete ve siyasetçiye güven azaldı. Aktif siyasete başladığım yıllarda evimin yakınındaki dükkanından alışveriş yaptığım, zaman zaman da sohbet ettiğim bir manav arkadaş, “Sizi çok seviyoruz. Siz çok dürüst bir insansınız. Siyaset size göre değil. Niçin siyaset yapıyorsunuz?” diye sormuştu. Ben de “Aslında siyaset dürüst, çalışkan, kendisinden çok toplumu ve ülkesini düşünen insanların işidir” diye yanıtlamıştım. Siyasetçinin kendisini iyi yetiştirmiş olması, devamlı yenilenmesi gerekir. Bilginin, teknolojinin, iletişimin hızla geliştiği, bu değişen dünyada sorunlara yeni sorunların eklendiği ortamda gelişemeyen, değişimi fark edemeyen insanlar siyasette doğru şeyler yapamazlar. 7 Haziran 2015 tarihindeki genel seçimlerin ardından 98 kadın milletvekili TBMM’de görev yapmaya başladı. Meclis’te kadınların temsil oranına ve “siyasete kadın eli değmesi”nin kazanımlarına ilişkin değerlendirmelerinizi öğrenebilir miyiz? Tüm dünyada kadın hakları savunucuları toplumsal cinsiyet eşitliğinden söz ediyorlar. Ama bizim parlamentomuzda biyolojik farklılıklar üzerinden dil geliştiriliyor. Bugün parlamentoda görev yapan 98 kadın arkadaşıma başarılar diliyorum. İşleri çok zor. Siyaset aslında bir uzlaşma sanatı olması gerekirken adeta bir ayrıştırma aygıtı haline dönüştü. Toplumdaki farklılıkları uygun zeminlerde bir araya getirmek yerine farklılıklardan beslenen, ötekileştiren bir siyaset kültürü gelişti. Kutuplaşmadan beslenen siyasetçiler giderek insanları birbirleriyle çatışır hale getirdiler. Bilgiden, birikimden, bilimden uzak hoyrat bir siyaset dili oluştu. Kadınlar genelde yaptıkları işlerin doğrudan yaşama dair olması nedeniyle henüz insana yabancılaşmamış bir düşünce yapısına sahipler. Daha barışçıl, daha sorun çözen bir yapı sergileyebilirler. Dilerim bu 98 kadın milletvekili ülkemizin ihtiyacı olan sosyal barışın kurulmasına öncülük edebilirler. Size göre günümüzde ülke genelinde çözüm bekleyen konular nelerdir? “UZUN SIYASET YAŞAMIMIN DÖRT BUÇUK YILINI MECLIS’TE GEÇIRDIM. MILLETVEKILLIĞI DÖNEMIMIN SONA ERDIĞI 2007 YILINDAN BU YANA SIYASET YAPMAK ISTEYEN ARKADAŞLARLA DENEYIMLERIMI PAYLAŞIYORUM, ÖZELLIKLE KADINLARIN SIYASETTE GÖRÜNÜR OLMALARI ADINA ONLARI YÜREKLENDIRMEYE ÇALIŞIYORUM.” Aslında o kadar çok sorunla karşı karşıyayız ki saymakla bitmez. Gelir dağılımındaki adaletsizlik, eğitim sistemindeki belirsizlik, bitirilmiş ve yok edilmiş tarım, yargıya güvensizlik gibi hepimizin her gün tekrarladığı olumsuzluklar… Yangın yerine dönmüş bir ülke, bir taraftan cenazeleri gelen gencecik çocuklar, ağlayan analar babalar, bir taraftan umutsuz gözlerle bakan üniversite mezunu işsiz gençler, yıkılan yuvalar... 7 Haziran seçimlerinin üzerinden aylar geçmiş, sanki her şey çok normalmiş gibi parlamento çalışmak için 1 Ekim’i bekliyor. Bir an önce Meclis’in açılması, komisyonların kurulması ve milletvekillerinin çalışmaya başlaması lazım. Terör almış başını gidiyor, sınırlarımız savaş alanı, 7 Haziran’da millet iradesiyle seçilen milletvekilleri şimdi çalışmayacak da ne zaman çalışacak? Meclis Başkanı’nın görevini yapması lazım. 2007 yılından bu yana Meclis çatısı altında yer almıyorsunuz. Siyaset dışındaki uğraşılarınızı öğrenebilir miyiz? Uzun yıllar değişik konumlarda siyaset yaptım. Siyaset, yaşamımın bir parçası oldu. Bu uzun sürenin sadece dört buçuk yılını Meclis’te geçirdim. 2007 yılından bu yana da yine düşüncelerimi her yerde söylemeye çalışıyorum. Benim bir de sivil toplumcu yanım var. Milletvekili olmadan önce de Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Ege Kadın Dayanışma Vakfı, Kadın Adayları Destekleme Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği gibi sivil toplum örgütlerinde görev almaya çalıştım. Milletvekilliği dönemimde İzmir’deki çalışmalara katılıp onlardan hiç kopmadım. Kadın hareketinin hep içinde oldum, kadın sorunlarıyla ilgili her çalışmaya katkı koymaya çalıştım. Şunu da söylemek lazım, kadınlar lehine Meclis’ten geçen her olumlu yasanın altında kadın hareketinin çok önemli katkıları vardır. 2007 yılında aktif görevim sona erince hiç ayrılmadığım arkadaşlarımın arasında daha iyi bir Türkiye için mücadele etmeye devam ettim. Kurucu üyesi olduğum Ege Kadın Dayanışma Vakfı’nda başkan olarak çalışmalarım devam ediyor. İzmir Kadın Kuruluşları Birliği’ne bir süre başkanlık yaptım. Türk Parlamenterler Birliği İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Sekreter Üyesi görevim var; ülke sorunlarını ve gündemini ele alan seminerler düzenliyoruz. Siyaset yapmak isteyen arkadaşlarla deneyimlerimi paylaşıyorum, özellikle kadınların siyasette görünür olmaları adına onları yüreklendirmeye çalışıyorum. En önemlisi bir torunum var, bir yaşında, onunla zaman geçiriyorum. Okumaya çalışıyorum, bahçemdeki çiçekler, maydanoz ve rokalarla ilgileniyorum, hayat devam ediyor. 45 16-17 EYLÜL 1961 DARAĞACINDAKİ DEMOKRASİ 46 ÇOK PARTILI HAYATA GEÇIŞIN ARDINDAN 1950 SEÇIMLERI MILLET IRADESININ ILK KEZ YÖNETIME DOĞRUDAN YANSIMASININ MILADI OLMUŞTUR. NE VAR KI BUNDAN 10 YIL SONRA DEMOKRASIMIZ KAPANMAZ BIR YARA ALACAK, 16-17 EYLÜL 1961 TARIHLERINDE DARAĞACINA ÜÇ ŞEHIT YOLLAYACAKTIR. ENVER UYGUN 47 “BUGÜN DEMOKRASIMIZIN IÇINE DÜŞTÜĞÜ BUHRAN VE SON MÜESSIF HADISELER DOLAYISIYLA VE KARDEŞ KAVGASINA MEYDAN VERMEMEK MAKSADIYLA TÜRK SILAHLI KUVVETLERI MEMLEKETIN IDARESINI ELINE ALMIŞTIR.” “D ikkat! Dikkat! Muhterem vatandaşlar, radyolarınızın başına geçiniz. Güvendiğiniz silahlı kuvvetlerinizin sesi bir dakika sonra sizlere hitap edecektir” diyordu Ankara Radyosu’nun bir stüdyosunda başında askerlerin beklediği spiker, 27 Mayıs 1960 Cuma sabahına karşı. Ardından mikrofon tok sesli bir albaya geçiyor, “Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla 48 ve kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri memleketin idaresini eline almıştır” sözleri yayılıyordu radyo frekansları aracılığıyla tüm yurda. Evinde radyosu olmayan veya bildiriyi dinlemeden havanın aydınlanmasına yakın işlerine, okullarına gitmek üzere dışarı çıkanlar sokak başlarını tutmuş erler tarafından durduruluyordu. Mikrofon başındaki albay, “Müttefiklerimize, komşularımıza ve bütün dünyaya hitap ediyoruz. Gayemiz Birleşmiş Milletler Anayasası’na ve insan hakları prensiplerine tamamıyla riayettir. Büyük Atatürk’ün ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ prensibi bayrağımızdır. Bütün ittifaklarımıza ve taahhütlerimize sadığız. NATO’ya inanıyoruz ve bağlıyız. CENTO’ya bağlıyız” derken Türkiye yavaş yavaş yeni bir döneme gözlerini açıyordu. İhtilalin bildirisini okuyan albay ilerleyen yıllarda Türk siyasi hayatının en önemli isimlerinden biri olacak Alparslan Türkeş’ti. Ancak 27 Mayıs sabahından geleceğe kalacak tek anı bu olmayacak; darbe, adeta bir geleneğin başlangıcı olarak tarihe kaydedilecekti. On yıllık Demokrat Parti iktidarı yorgun düşmüş, Türkiye’nin demografik ve sosyolojik yapısındaki değişimlerin doğurduğu kimi yeni taleplere cevap veremez olmuştu. Özellikle üniversite gençliğinin örgütlenmeye başladığı ve sesini yükselttiği bir dönemde, toplum içindeki hareketliliği kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmek isteyen iç ve dış odakların varlığı bugünden bakılınca daha net görülüyor. 27 Mayıs darbesini takip eden günler, yakın geçmişimizin baştan aşağı acı ve utançla dolu sayfaları olarak tarihe geçti. Düşük rütbeli subayların kıvılcımını çaktığı harekatın başına emekliliğini bekleyen Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel’in geçirilmesiyle ilk anda ordunun en üst kademesinden yönetiliyormuş algısı yaratılan darbenin kadroları arasındaki fikir ayrılıkları da çok geçmeden gün yüzüne çıktı. Görünüşte, bir çeşit hükümet olarak oluşturulan 38 kişilik Millî Birlik Komitesi’nin tüm mensupları ülkenin gidişatını iyi görmeyerek, demokrasinin yeşerebileceği bir zemin oluşturma fikrini savunuyordu. Ancak kimi subayların Demokrat Parti düşmanlığı ön plana çıkıyor, “Çankaya’dan Kızılay’a kadar her elektrik direğine bir Demokrat Partili asma” fikri dillendiriliyordu. Ele geçirilen yönetimin seçim yapılmaksızın İsmet İnönü başkanlığındaki Cumhuriyet Halk Partisi’ne devredilmesi gündeme getiriliyor, iktidardan indirilenlerin nasıl yargılanacağı ateşli tartışmalara neden oluyordu. Bu ortam içinde Yassıada Duruşmaları olarak bilinen yargılamalar başlıyor, çok kısa bir süre sonra da on dört subay Millî Birlik Komitesi’nden ihraç ediliyordu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes’e karşı olumsuz tavrı bilinen Korgeneral Cemal Madanoğlu’nun öncülüğünde gerçekleşen bu tasfiyenin mahkemeyi etkilemek, verilecek cezaları en üst noktada tutabilmek için planlandığını düşünmek için elde sağlam ipuçları bulunuyor. Propaganda savaşları 27 Mayıs’ın Türk siyasi hayatına etkisi, demokrasiye indirdiği darbe ve getirdiği kurumlarla sınırlı kalmaz. Silahlı gücün millet iradesiyle oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve onun bünyesinden çıkan hükümet üstünde denetleyici, hatta buyurucu bir konum alması bu tarihte başlar. Açılan yol, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 28 Şubat 1997 tarihlerinde demokrasinin bir kez daha ağır hasar görmesine neden olarak ülkemizin ekonomik ve sosyal gelişimini de derinden etkiler. Bir kez denenmiş yöntemin tekrar başarıya ulaşabileceği düşüncesi, 1962 yılında Albay Talat Aydemir’i askerî darbeye sevk edecek, 1970’li yıllarda Millî Demokratik Devrim fikrini savunan kimi gruplar “orducu sosyalizm” yaklaşımıyla askerler arasında örgütlenmeye çalışacak, hatta Hava Kuvvetleri Proleter Devrimci Örgütü adlı bir örgüt kurarak ordu eliyle yönetime gelmeyi planlayacaktır. Her ne kadar sunumu itibarıyla ideolojik gerekçelere dayanıyor görünse de 27 Mayıs’ın, Türkiye’de asker 49 sınıfının 1908 sonrası kaybetmeye başladığı sosyal ve ekonomik geçmeden anlaşılır. Mahkeme heyetinin sanıklara karşı tavırları, konumunu yeniden tesis etmek için uygulamaya konduğu ancak aralarında Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın bulunduğu mahkum- yıllar sonra tartışılabilecektir. ların zorla filme alınıp “Düşükler Yassıada’da” adıyla sinemalarda Cumhuriyet tarihinin ilk askerî müdahalesi, tarihyazımı bakı- gösterilmesi gibi insanlık onurunu çiğneyecek davranışlar hâlâ mından da dikkate değer özellikleri beraberinde getirir. Demokrat akıllardadır. Basın da bu rüzgara kapılır; “Sayın Başvekil” veya Parti’nin kurulduğu 1946’dan itibaren dile getirdiği “Devr-i sabık “Beyefendi” olarak anılan Adnan Menderes “Sabık Başbakan”a yaratmama” düşüncesi üzerine kurulan siyasi zemin birdenbire dönüşüverir. kayıyor, cuntacılar geçen 10 yılda suç teşkil edebilecek eylem Baştan sona bir propaganda programı çerçevesinde yürütülen ve konuşmalar aramaya başlıyordu. Hukukta delilden suçluya duruşmalar, beklendiği gibi halk üzerinde etki bırakır. Genç su- ulaşmak esasken, 27 Mayıs hukukun temel ilkelerini çiğniyor ve bayların alyanslarını bağışlayarak başlattığı “Ordu-Millet El Ele” “suçlu”dan delile doğru yol alıyordu. kampanyası yaygınlaşır, vatandaşlar takılarını orduya teberru Yassıada duruşmaları darbe zihniyetini gözler önüne sermek etmek için kuyruklar oluşturur. Ordunun işgalci düşman askerini için var gücüyle çalışır. Yargılamaların başladığı 14 Ekim 1960 yurttan kovmuş gibi konumlandırılması, henüz üç yıl önce yapı- gününden itibaren mahkeme karşısına çıkarılanların, ülkeyi lan seçimlerde Demokrat Parti’ye oy veren yaklaşık dört buçuk siyasi ve ekonomik bir darboğaza soktuğu suçlaması altındaki milyon seçmen (%48) başta olmak üzere kitleler üzerinde büyük siyasetçiler değil, kurgulanmış bir tarih içinde geçmişin bütün ha- moral bozukluğu yaratır. Yassıada’da sonu baştan belli olan talarının üzerlerine yüklenebileceği kişiler olarak görüldükleri çok mahkemede yargılananlar için de durum bundan farklı değildir. 50 592 SANIĞIN YARGILANDIĞI DAVALARDA BAŞSAVCI ALTAY ÖMER EGESEL 228 SANIK HAKKINDA IDAM CEZASI ISTER. 202 OTURUM SONUCUNDA YÜKSEK ADALET DIVANI, CUMHURBAŞKANI CELAL BAYAR, BAŞBAKAN ADNAN MENDERES, DIŞIŞLERI BAKANI FATIN RÜŞTÜ ZORLU VE MALIYE BAKANI HASAN POLATKAN’I OY BIRLIĞIYLE IDAMA MAHKUM EDER. “Bağlı olmayarak yerlerini aldılar” Yassıada duruşmaları, suçlamalar ve savunmalar kadar Mahkeme Başkanı Salim Başol’un sözleriyle de hafızalara kazınır. “Sanıklar getirildiler. Bağlı olmayarak yerlerini aldılar. Müdafiler hazır” cümleleri ve bu sözlerin vurgusunda dikkat çeken ses tonu mahkemenin tavrını belli eder niteliktedir. Yüksek Adalet Divanı adıyla kurulmuş, temyiz olanağı sunmayan mahkemede Başol’un sanıkların sık sık sözünü kesen, savunmalarını duymazdan gelen, onları azarlayan tavrı da hafızalardaki yerini almıştır. 14 Ekim 1960-15 Eylül 1961 tarihleri arasında Yassıada’da üç ana grupta toplanan 19 dava görülür: Cinayet, isyana teşvik, cana ve mala kast etme gibi suçları kapsayan üç ağır ceza davası; anayasayı ihlal temelinde ele alınan altı siyasi dava ve yolsuzluk üst başlığında toplanan dokuz dava. 592 sanığın yargılandığı davalarda Başsavcı Altay Ömer Egesel 228 sanık hakkında idam cezası ister. 202 oturumda tamamlanan, binden fazla tanığın ifadesine başvurulan bu sürecin sonunda Yüksek Adalet Divanı, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ı oy birliğiyle idama mahkum eder. Aralarında TBMM’nin son 51 ADNAN MENDERES’IN DILE GETIRDIĞI ITIRAZA MAHKEME BAŞKANI SALIM BAŞOL’UN VERDIĞI ŞU YANIT YASSIADA’NIN RUHUNU BAŞKA SÖZE GEREK KALMAKSIZIN AÇIKLAR: “SIZI BURAYA TIKAN KUVVET BÖYLE ISTIYOR!” başkanı Refik Koraltan ve bir önceki Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun’un da bulunduğu on bir sanık hakkında oy çokluğuyla idam kararı verilir. 31 sanık müebbet hapis cezasına çarptırılırken 418 sanık içinse 6 ay ile 20 yıl arasında değişen sürelerde hapis kararı çıkar. Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir cumhurbaşkanının sanık sandalyesine oturduğu, kamuoyunda “Köpek davası” olarak bilinen davada Celal Bayar ve eski Tarım Bakanı Nedim Ökmen, Afganistan Kralı’nın Bayar’a hediye ettiği tazıyı zorla bir devlet kurumuna satarak haksız kazanç elde ettikleri gerekçesiyle yargılanıp hüküm giyer. Vatanı kurtarmak adına girişilen bir hareketin adalet ayağında perdeyi böyle bir davayla açması manidardır. Ayrıca, Adnan Menderes’in yeni doğmuş gayrimeşru çocuğu öldürmek ve bu suça azmettirmek suçlamasıyla yargılanıp beraat ettiği “Bebek davası” ile Hasan Polatkan ve Refik Koraltan’ın Almanya’dan getirttikleri 52 1990 YILINDA MENDERES, ZORLU VE POLATKAN’IN NAAŞLARI DEVLET TÖRENIYLE İMRALI’DAN ALINARAK İSTANBUL’A GETIRILIR VE ANITMEZARA DEFNEDILIR. BÖYLECE TÜRKIYE’NIN NORMALLEŞMESI VE GEÇMIŞTEKI HATALARLA YÜZLEŞILMESI IÇIN SEMBOLIK DE OLSA ÖNEMLI BIR ADIM ATILIR. hizmetçi aracılığıyla döviz kaçakçılığı yaptığı ithamına dayanan “Barbara davası” da özel hayata, kişilik haklarına, insanlık onuruna hakarete varan birer propaganda gösterisi olarak tarihteki yerini alır. “Sizi buraya tıkan kuvvet” Sanıkların en temel hakkı olan savunma haklarının kullandırılmaması da Yassıada duruşmalarının kara lekelerindendir. Hukukun dayanak noktalarını hiçe sayan tavırlarla yürütülen mahkemelerde ağır suçlamalarla karşı karşıya olan sanıkların sözlü savunmalarını çok kısa tutmaları istenir. Yazılı savunmalarınsa okunmadığı yıllardır söylenir. Adnan Menderes’in bu duruma karşı dile getirdiği itiraza Mahkeme Başkanı Salim Başol’un verdiği şu yanıt Yassıada’nın ruhunu başka söze gerek kalmaksızın açıklar: “Sizi buraya tıkan kuvvet böyle istiyor!” Yassıada duruşmalarında 6-7 Eylül Olayları, Kore’ye asker gönderilmesi, NATO üyeliği gibi konular enine boyuna masaya yatırılmaz. Türkiye’nin Kıbrıs konusunda yürüttüğü politikaların ve son dönemde Sovyetler Birliği’yle kurulmaya çalışılan ilişkilerin Amerika Birleşik Devletleri’nin başını çektiği batı bloku tarafından hoş karşılanmaması, hükümetin bu yüzden tehdit ediliyor oluşu gündeme getirilmez. Yüksek Adalet Divanı’nın oy birliğiyle aldığı idam kararları Millî Birlik Komitesi tarafından onaylanır. Konsey, oy çokluğuyla idama mahkum edilen 11 sanığın ve 65 yaşını geçmesi nedeniyle Celal Bayar’ın cezasının ömür boyu hapse çevrilmesine hükmeder. İdam cezalarının İmralı adasında infaz edilmesi uygun görülür. Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu 16 Eylül 1961 günü darağacına çıkar. Adnan Menderes’in de aynı gün idam edilmesi düşünülmüş, ancak Menderes’in ilaç içerek intihara kalkışmasından dolayı infaz ertelenmiştir. Ertesi gün, 17 Eylül’de asılan Adnan Menderes’in, boynuna urgan geçirilirken yaşayıp yaşamadığı bugün hâlâ açıklığa kavuşmamış bir noktadır. 1965’te yapılan genel seçimlerde Demokrat Parti çizgisini sürdüren, hatta halkın “demokrat” sözcüğünü “demir kırat” olarak telaffuz etmesinden hareketle amblemini kır at şeklinde belirleyen Adalet Partisi’nin birinci parti olması darbecilere adeta bir cevap niteliğindedir. Ancak silahlı vesayet ve Cumhuriyet Senatosu’ndaki “tabii senatörler” aracılığıyla sürdürülen denetim bir süre daha demokrasimizin bir yanını eksik bırakmaya devam edecektir. 1990 yılına gelindiğinde Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın naaşları devlet töreniyle İmralı’dan alınarak İstanbul’a getirilir ve anıtmezara defnedilir. Böylece Türkiye’nin normalleşmesi ve geçmişteki hatalarla yüzleşilmesi için sembolik de olsa önemli bir adım atılır. 53 İBADET VE GELENEĞIN BULUŞMASI KURBAN BAYRAMI 54 TOPLUMSAL BIRLIK VE BERABERLIK ILE YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMANIN EN ÜST DÜZEYE ULAŞTIĞI BAYRAM GÜNLERI, HAYATIMIZA AYRI BIR ANLAM VE GÜZELLIK KATIYOR. BU AY KUTLAYACAĞIMIZ KURBAN BAYRAMI DA IBADET VE GELENEĞI BULUŞTURARAK İSLAM DÜNYASINA BIR HUZUR IKLIMI ARMAĞAN EDIYOR. ÖZGE AYDIN R ahmet, bereket ve mağfiret ayı Ramazan ile toplumsal birlik, beraberlik ve dayanışmanın en güzel örneklerinin sergilendiği Ramazan Bayramı’nın ardından yeni bir “sevinç ve huzur iklimi”ne giriyoruz. Bu yıl 24-27 Eylül günleri arasında kutlayacağımız Kurban Bayramı, ibadetle geleneğin harmanlandığı değerli bir zaman dilimi olarak hayatımıza apayrı bir anlam katıyor. Ortaya çıkışı insanlık tarihinin başlangıcı kadar eski sayılabilecek kurban ibadeti, amaç ve uygulanış biçimleri açısından farklılık gösterse de hemen hemen her inanışta kendine yer bulabilmiştir. Batı dillerinin çoğunda “sacrifice” olarak kullanılan kurban sözcüğü, en genel anlamda inanılan kutsal (sacred) varlık ile inanan arasında kurulan manevi yakınlığı ifade eder. Tarih boyunca bitki, hayvan gibi çeşitli semboller vasıtasıyla gerçekleştirilen kurban ibadeti, İslam dünyası açısından da büyük önem taşımaktadır. Farklı kültürler, farklı uygulamalar Kurban ibadeti, ortaya çıkışından itibaren farklı dönem ve kültürlerde çeşitli şekillerde uygulanmıştır. Antik Yunan döneminde kurbanın tanrılara hayat verdiği kabul edilirdi. Tabiat ve insan yaşamının sürekliliği için vazgeçilmez olduğuna inanılan tanrılara kanlı kurbanların yanı sıra bal, zeytinyağı gibi ürünler de sunulurdu. Eski Mısır ve Sümer kültürlerinde rahiplerin katıldığı kurban ritüelleri yapılırdı. Eski İran’da ise kanlı hayvan kurbanı yasaktı. Bunun yerine tanrılara çeşitli bitkiler sunulurdu. Japonların millî dini Şintoizm’de tanrılara ibadet amacının yanı sıra ölenlerin ruhlarını yüceltmek adına ve günahların affedilmesi için kurban törenleri yapılırdı. Tek tanrılı dinlere bakıldığında ise Yahudilerin kurban edilen ögeleri zevah (hayvan sunuları) ve olah (yakımlık sunular) kategorilerine ayırdığı görülür. Tapınaklarda icra edilen kurban (İbranice Korban) ibadeti, Süleyman Mabedi’nin yıkılışına kadar sürdürülür. Hıristiyanlık inancında ise Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesi hadisesinde kurban ibadetinin gerçekleştirildiğine inanılır. Bir başka deyişle Hz. İsa, insanlığı kurtarmak adına kendisini feda etmiştir. Bu nedenle Hıristiyanlık’ta kurban kesmeye gerek görülmez. Kurbanı temsilen ekmek ve şarap ayini (Pazar Ayini olarak da bilinir) yapılır. Bu ayin, Hz. İsa’nın ölmeden önce havarileriyle buluştuğu son akşam yemeği anısına düzenlenir. Şarabın Hz. İsa’nın kanını, ekmeğin de etini temsil ettiğine inanılır. Böylelikle Hıristiyanlık’ta kurban geleneğinin semboller üzerinden sürdürüldüğü görülür. İslam kültüründe kurban Tarih boyunca değişik şekillerde icra edilen kurban ibadetinin kökenlerine dair 55 KURBAN BAYRAMI, HER YIL HICRÎ TAKVIMIN SON AYI OLAN ZILHICCE’NIN 10’UNCU GÜNÜNÜ TAKIP EDEN 4 GÜN BOYUNCA KUTLANIR. GÜNLER ÖNCESINDEN BAŞLAYAN HAZIRLIKLARIN VAZGEÇILMEZI KURBANLIK VE PAZAR ALIŞVERIŞIDIR. çeşitli söylentiler bulunuyor. Kurbana dair en eski anlatıya ise Tevrat ve Kur’an-ı Kerim’de rastlanıyor. Kur’an’ın Maide suresinde belirtildiğine göre, ilk kez yaratıcıya kurban sunan Hz. Âdem’in oğulları Kâbil ve Hâbil’dir. Bazı kaynaklar, iki kardeş tarafından Allah’a takdim edilen kurbanların ne olduğunun bilinmediğini öne sürer. Bazı kaynaklara göre ise çobanlık yapan Hâbil Allah’a sürüsünden bir koç, çiftçilik yapan Kâbil ise kendi yetiştirdiği ekinlerden sunar. Ancak bu esnada gökten inen ateş Hâbil’in kurbanını yakar. Kurbanın yakılması adağın kabul olduğu şeklinde yorumlanır. Kâbil’e “Allah sadece muttaki olanlardan kabul eder” diyen Hâbil, kardeşinin takva sahibi olmadığını ve bu nedenle de onun takdim ettiği kurbanın kabul edilmediğini söyler. Buna öfkelenen Kâbil, Hâbil’i öldürür ve yeryüzündeki ilk kardeş katili olur. Kâbil ile Hâbil’in bu kıssası, kurban olgusu ile İslam’ın temel prensiplerinden takva arasındaki ilişkinin anlamlı bir örneğidir. Bir ibadetin takvayı barındırabilmesi için Allah korkusuyla ve 56 haramdan sakınılarak yapılmış olması gerekir. Bu bakımdan kurban ibadeti, kişiyi günahlardan uzaklaştıran bir işlev üstlenir. Tevrat’ta yer alan bir kıssada ise kurban kesme geleneğinin Hz. Nuh ile başladığı anlatılır. Büyük Tufan’dan kurtulan Nuh Peygamber, Allah’a minnetini göstermek için bir kurban adanması gerektiğini söyler. Böylece tarihteki ilk kanlı kurban ibadetinin gerçekleştirildiğine inanılır. Kur’an’da kurbandan bahseden bir diğer hikaye ise Saffat suresinde yer alır. Hz. İbrahim ile oğlu arasında geçen kıssada anlatıldığına göre, Nemrut’un ateşinden sağ kurtulmasıyla bilinen Hz. İbrahim’in en büyük arzusu, davasını ve soyunu devam ettirecek bir evlattır. İlerleyen yaşına rağmen bir çocuk sahibi olamayan Hz. İbrahim, bunun için “Ey Rabbim! Bana salihlerden bir oğul bahşet” diyerek Allah’a dua eder. Hz. İbrahim’in duası en sonunda kabul olur ve Hz. Hatice’yle İsmail adını verdikleri bir erkek çocuğa kavuşurlar. Oğluna her geçen gün daha da artan KURBANLIK OLARAK SEÇILEN HAYVANIN SAĞLIKLI OLMASI ÖNEMLIDIR. BU NEDENLE HEM SATIN ALMA SÜRECINDE BUNA DIKKAT EDILMESI HEM DE BAYRAMA KADAR GEÇEN ZAMANDA KURBANLIK HAYVANA ÖZENLE BAKILMASI GEREKIR. bir sevgiyle bağlanan Hz. İbrahim, günün birinde ilginç bir rüyaya uyanır. Rüyasında İsmail’i öldürdüğünü görmüştür. Bu rüyayı Allah’tan gelen bir vahiy olarak yorumlar ve emri yerine getirmek üzere Şam’dan yola çıkar. Hz. Hatice ve oğlu Hz. İsmail’in yaşadığı Mekke’ye ulaşan Hz. İbrahim, karısına oğluyla odun kesmeye gideceklerini söyler ve Hz. İsmail’den yanına bir bıçak ve bir ip almasını ister. Hz. İsmail’in kurban edileceği dağın eteklerine vardıklarında rüyasını üzüntü içinde oğluna anlatan Hz. İbrahim onun ne düşündüğünü sorar. Hz. İsmail, büyük bir olgunluk içinde babasından Allah’ın emrini yerine getirmesini ister. Kaderine boyun eğen Hz. İbrahim, bıçağını oğlunun boğazına dayadığı esnada bir mucize gerçekleşir ve gökten bir koç iner. Bu ilahî imtihanda Allah’ın emrine sadık olduğunu gösterdiği için oğlu babasına bağışlanmış ve Hz. İbrahim bir koç ile ödüllendirilmiştir. İslamiyet’ten önce Cahiliye Arapları’nda da kurban ritüelinin gerçekleştirildiği bilinmektedir. Ancak Allah’ın varlığına ve birliğine inanmak anlamına gelen tevhit ilkesinin timsali olan Hz. İbrahim’in bu kıssası doğrultusunda kurbanın, bu inançla bağdaşmayan unsurlardan arındırıldığına ve böylece İslam’a özgü bir kimlik kazandığına inanılır. Hz. İbrahim aynı zamanda Müslümanlığın en kutsal mekanı Kâbe’nin de mimarıdır. Kur’an, Kâbe’nin Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail tarafından inşa edildiğini belirtir. Kurban Bayramı’na denk gelen zamanda Kâbe’nin ziyaret edilmesiyle İslam dininin beş şartından biri olan Hac görevi tamamlanır. Kurban Bayramı’na özgü gelenekler Diğer birçok inançta olduğu gibi İslam’da da kutsal kabul edilen kurban ibadeti, her yıl Hicrî takvimin son ayı olan Zilhicce’nin 10’uncu gününü takip eden 4 gün boyunca Müslümanlar tarafından bayram olarak kutlanır. Kurban Bayramı’nı Ramazan’dan ayıran en belirgin gelenek, bayram alışverişine eklenen kurbanlıklardır. Bayramdan birkaç 57 İSTANBUL’DA MISIR ÇARŞISI, ANKARA’DA ÇIKRIKÇILAR YOKUŞU, İZMIR’DE KEMERALTI ÇARŞISI GIBI HER ILIN SIMGESI OLMUŞ TARIHÎ ALIŞVERIŞ MEKANLARI, BAYRAM ÖNCESINDE AĞIRLADIKLARI KALABALIKLARLA YENIDEN HAYAT BULUR. ay önce kurulan kurban pazarlarında gerçekleşen alışverişler, keyifli ve sıkı pazarlıklara sahne olur. Pazarlık esnasında müşterilerle satıcılar arasında bir klasik halini alan tokalaşma geleneği yerine getirilir.Kurbanlık olarak seçilen hayvanın sağlıklı olması önemlidir. Bu nedenle hem satın alma sürecinde buna dikkat edilmesi hem de bayrama kadar geçen zamanda kurbanlık hayvana özenle bakılması gerekir. Bazı yörelerde kurbanlıklara kına yakılması, gelin telleriyle süslenmesi gibi uygulamalarla sürdürülen gelenekler vasıtasıyla kurbanlık hayvana verilen değer ortaya konulur. Bayram günü yaklaştıkça daha da hareketlenen kurban pazarlarının yanı sıra kıyafet ve gıda alışverişleri için çarşıların yolu tutulur. İstanbul’da Mısır Çarşısı, Ankara’da Çıkrıkçılar Yokuşu, İzmir’de Kemeraltı Çarşısı gibi her ilin 58 simgesi olmuş tarihî alışveriş mekanları, bayramlarda ağırladıkları kalabalıklar ile yeniden hayat bulur. Kurban kesme işlemi bayram namazından itibaren bayramın üçüncü günü akşamına kadar gerçekleştirilir. Ülkemizdeki yaygın gelenek ise ilk gün, namaz sonrası mahallelilerin toplanarak yardımlaşma içinde kurban kesmesidir. Kurban kesilirken getirilen tekbir, bayram namazlarında olduğu gibi büyük bestekar Buharizade Mustafa Itri Efendi’nin segâh makamındaki bestesiyle okunur. Kurban edilen hayvanın eti üçe bölünerek ihtiyaç sahipleri, aile ve eş-dost arasında pay edilir. İhtiyaç sahipleri için ayrılan etler çoğunlukla çiğ olarak takdim edilir. Bazı bölgelerde ise pişirilen kurban etlerinin topluca yenmesi geleneği sürdürülmektedir. Bayramın bir diğer geleneği kurban kesen kişinin oruç tutmasıdır. Kurban orucu tutan kişi kestiği hayvanın eti pişene kadar yemek yemez ve orucunu kurban etiyle açar. Kurban Bayramı ziyaretlerinde tatlı ve şekerlemelere ek olarak misafirlere kurban eti ikram edilir. Ramazan bayramlarında olduğu gibi aile büyüklerinin ziyaret edilmesi ve çocukların harçlıklarla sevindirilmesi gelenekleri sürdürülür. Bayram sevinci, toplumsal birlik ve beraberlikle, paylaşma ve dayanışmanın verdiği huzurla katlanarak artar. TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI SAĞLIK PROTOKOLÜ IMZALANAN HASTANELERDEKI TBMM HATTI GAZI ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: .............................................................................................................................................0312 202 44 91 HACETTEPE ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ............................................................................................................................0312 305 32 62-63 ANKARA ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ....................................................................................................................................0312 508 30 03 EGE ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ................................................................................................................................................0232 390 41 06 AKDENIZ ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ...................................................................................................................................0242 249 65 91 GAZIANTEP ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ............................................................................................................................0342 360 95 05 MEDIPOL ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ..................................................................................................................................0212 534 86 86, 0212 631 20 50/4029, 0212 440 10 00/1212 İSTANBUL ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: .................................................................................................................................0212 414 22 27 İSTANBUL ÜNIVERSITESI CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESI HASTANESI:...............................................................................................0212 414 34 54 KONYA SELÇUK ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ....................................................................................................................0332 224 49 70 KARADENIZ TEKNIK ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI:..........................................................................................................0462 377 54 22 KONYA NECMETTIN ERBAKAN ÜNIVERSITESI MERAM TIP FAKÜLTESI HASTANESI:.............................................................................0332 223 79 79 YILDIRIM BEYAZIT ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ..............................................................................................................0312 291 27 01 AFYON KOCATEPE ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: ............................................................................................................0272 246 33 36 İSTANBUL BEZMIALEM ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI:...................................................................................................0212 453 18 58 MARMARA ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI (PENDIK DEVLET HASTANESI):...................................................................................0216 625 47 16 YÜZÜNCÜ YIL ÜNIVERSITESI TIP FAKÜLTESI HASTANESI: .......................................................................................................................0432 216 05 16 SAĞLIK HATTI: SAĞLIK UYGULAMALARI, HASTANELER VE ANLAŞMALI ECZANELERE ILIŞKIN HER TÜRLÜ BILGI IÇIN 0312 420 0 112 VE 0312 420 72 24 NUMARALI TELEFONU ARAYABILIRSINIZ. TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI TBMM Yeni Halkla İlişkiler Binası Zemin Kat No: 50-51 Bakanlıklar/ANKARA Tel: 0312 420 66 21 Fax: 0312 420 66 24 Türk Parlamenterler Birliği Ziraat Bankası TBMM Şubesi IBAN: TR 33 0001 0009 0303 296732 6001 HÜSAMETTIN KORKUTATA: KALKINMANIN ANAHTARI BARIŞ, HUZUR VE GÜVEN ORTAMIDIR SÖYLEŞI VE FOTOĞRAFLAR: NEHIR ÖZTÜRK 19, 20 VE 21. DÖNEM BINGÖL MILLETVEKILI HÜSAMETTIN KORKUTATA’NIN YÖNETIM KURULU BAŞKANI OLDUĞU DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU KALKINMA VAKFI ÖNEMLI FAALIYETLERE IMZA ATIYOR. KALKINMANIN GERÇEKLEŞEBILMESI IÇIN BARIŞ VE HUZUR ORTAMININ ŞART OLDUĞUNU VURGULAYAN KORKUTATA, “TÜRKIYE’NIN ÇOK ÖNEMLI KAZANIMLAR ELDE ETTIĞI BARIŞ SÜRECINDEN ASLA VAZGEÇILMEMELIDIR” DIYOR. 60 SIYASETTEN SIVIL TOPLUMA Söyleşimizin başında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Kalkınma Vakfı’nın (DAKAV) kuruluş amaçlarını öğrenebilir miyiz? Vakfımızın gayesi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere Türkiye’nin iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sunmaktır. Kalkınmanın gerçekleşebilmesi ve toplumun her kesimine yayılabilmesi için ülkede barış, huzur ve güven ortamının olması şarttır. Bu nedenle vakıf olarak ülkemizde barış ve huzurun tesis edilmesi konusunda da üzerimize düşen görev ve sorumluluğu yerine getirmenin gayreti içindeyiz. Vakfımızın kuruluş gayesi çerçevesinde bugüne kadar çeşitli faaliyetler gerçekleştirdik. Geçtiğimiz Mart ayında düzenlediğimiz “Barış Süreci ve Birlikte Yaşam: Yüzleşme, Uzlaşma ve Helalleşme” paneli bu faaliyetlerden biridir. Ayrıca Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun kalkınması için yapılması gerekenlerle ilgili çeşitli araştırmalarda bulunduk. Bu araştırmalar sırasında bölgedeki ak saçlıların da fikirlerini alıp tecrübelerinden faydalandık. Daha sonra bu çalışmaların neticelerini kamuoyuna açıkladık. Kalkınma sadece ekonomik alanı değil, sosyal ve kültürel alanları da kapsar. Bu sebeple Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ekonomik yatırımların yanı sıra özellikle gençlerin eğitimi ve onlara yönelik sosyal ve kültürel faaliyetlerin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Mesela Şırnak, Mardin, Hakkari veya Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki bir başka ilimizden on bin genç, Antalya, Mersin, Bursa gibi illerimize götürülerek onların buralarda Türkler ve Kürtlerin barış ve kardeşlik içinde bir arada yaşadıklarını bire bir görmeleri ve topluma entegre olmaları sağlanabilir. İki buçuk yıllık barış ve huzur sürecinde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki gençlerin eğitimi ve topluma entegre olmaları konularında maalesef yeterli çalışmaların yapılmadığı kanaatindeyiz. Bundan sonraki süreçte bu konular mutlaka öncelikli olarak ele alınmalıdır. Tabii son günlerdeki gelişmeler, benim “bayram arifesi” olarak nitelendirdiğim iki buçuk yıllık barış sürecinin bittiği gibi bir endişeye yol açıyor, bayramı göremeyecekmişiz gibi bir üzüntü yaratıyor, ama ümitsizliğe kapılmadan herkesin bayrama ulaşmak için elinden geleni yapması gerekiyor. Çocuklarımızın geleceği için yarını beklemeden hemen bugün harekete geçmemiz lazım. Türkiye’de barış, huzur ve güven ortamının tekrar tesis edilmesi konusunda hepimize görev ve sorumluluk düşüyor. Ülkemiz adına çok önemli kazanımlar sağlayan barış sürecinden asla ve asla vazgeçmemek gerekiyor. Unutulmamalıdır ki savaş kolay, barış zor bir iştir. Bu kadar mesafe kat edildikten sonra barıştan vazgeçmek hiç kimsenin yararına değildir. Milletvekilliğim döneminde Faili Meçhul Cinayetleri Araştırma Komisyonu üyeliği ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da boşaltılan yerleşim birimleri nedeniyle göç etmek zorunda kalan vatandaşların sorunlarının araştırılması amacıyla kurulan Meclis Araştırması Komisyonu üyeliği yaptım. O dönemdeki çalışmalarda da görüldüğü üzere, geçmişte ret, inkar ve baskı politikaları devletin resmî politikası gibi yürütülüyordu. Bu politikalar sorunların çözümüne bir fayda sağlamadı, aksine terör olaylarının giderek tırmanmasına yol açtı. Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetleri döneminde ret, inkar, baskı ve asimilasyon politikaları çöpe atılırken demokratik açılımla birlikte birçok kazanım elde edildi. Yirmi-yirmi beş yıl öncesinin şartlarını hatırladığımız zaman nereden nereye gelindiği açık ve net bir şekilde görülüyor. Bu bakımdan, son yıllardaki kazanımların yok sayılması, görmezden gelinmesi mümkün değildir. Barış, huzur ve güven ortamının sona ermesi tarihî bir hata olur. Biraz önce vakfın gerçekleştirdiği çalışmalara değindiniz. Önümüzdeki döneme yönelik faaliyet planlarınız nelerdir? Vakfımız Doğu ve Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere tüm Türkiye’de yatırımların önünün açılması için nelerin yapılması gerektiği konusunda çalışmalar yürütüyor ve bunları hükümet ile kamuoyunun dikkatine sunuyor. Tabii bu bölgelerimizde yatırımların önünde birçok engel var. Terör bunların başında geliyor. Devletin yatırımlar konusunda ciddi teşvikler sağlamasına rağmen sıkıntılar devam ediyor. Biz Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki yatırımlarla ilgili olarak tıpkı kalkınma ajansları gibi bir yapılanmanın fayda sağlayacağını düşünüyoruz. Arsa ve kredi temininden ÇED raporuna kadar bütün aşamalarda yatırımcıya yol gösterip destek verecek resmî bir yapılanma hayata geçirilebilir. Bu sistem yatırımları da kalkınmayı da hızlandırır. 61 “VAKIF OLARAK DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU BAŞTA OLMAK ÜZERE TÜM TÜRKIYE’DE YATIRIMLARIN ÖNÜNÜN AÇILMASI IÇIN NELERIN YAPILMASI GEREKTIĞI KONUSUNDA ÇALIŞMALAR YÜRÜTÜYOR VE BUNLARI HÜKÜMET ILE KAMUOYUNUN DIKKATINE SUNUYORUZ.” Geçmiş dönemlerde görev yapmış milletvekillerinin bilgi ve tecrübelerini sivil toplum alanında değerlendirmeleri konusundaki görüşlerinizi öğrenebilir miyiz? Kalkınma odaklı çalışmalarımız çerçevesinde panel, sempozyum gibi çeşitli toplantılar gerçekleştirirken toplumsal birlik ve beraberliğe katkıda bulunmak amacıyla sosyal ve kültürel konularda projeler oluşturuyoruz. Bu projelerden birini inşallah yakın zamanda Ankara’da hayata geçireceğiz. Bildiğiniz gibi ülkemizde taziye çok önemlidir. Birçok ilimizde taziye evi bulunur ve insanlar buraya gelerek bir yakını vefat etmiş kişilere başsağlığı diler, onların acısını paylaşır. Taziye evi aynı zamanda insanların ortak bir mekanda buluşup kaynaşması ve çeşitli konular üzerinde konuşması için de bir vesile olur. Vakıf olarak Ankara’da bir arsa satın aldık ve burada bir taziye evi yapacağız. Adını da “Anadolu Taziye Evi” koyacağız. Bu projenin yanı sıra öğrencilere eğitim burslarımız devam ediyor. Biraz önce ifade ettiğim gibi, gençlerin entegrasyonu konusunu çok önemsiyoruz. Bu çerçevede Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki gençler için çeşitli çalışmalar yapmayı ve bu yöndeki faaliyetlere katkıda bulunmayı hedefliyoruz. Vakıf olarak üzerinde durduğumuz bir başka konu ise ülkemize sığınmış olan mülteciler. Türkiye, ülkelerindeki iç savaş nedeniyle mağdur olan yaklaşık iki milyon mülteciye kucak açmış ve çaresiz insanlara yardım elini uzatmıştır. Biz mültecilerin durumları ve geleceklerinin konuşulacağı uluslararası bir sempozyum düzenlemek istiyoruz. Bu sempozyumla mültecileri taşıyan teknelerin batmasıyla yaşanan insanlık dramına da dünya kamuoyunun dikkatini çekmeyi planlıyoruz. Sempozyumun hazırlıkları devam ediyor; şu anda ilgili kurum ve kuruluşlarla irtibat kurma çalışmalarını yürütüyoruz. 62 SIYASETTEN SIVIL TOPLUMA Geçmiş yıllarda milletvekilliği, bakanlık yapmış kişilerin bilgi ve tecrübelerinden ülkemizin maalesef yeterince istifade etmediğini düşünüyorum. Oysa, çözüm süreci gibi ülkemizin geleceğini yakından ilgilendiren konularda bu kişilerin çok önemli katkıları olacaktır. Bir kere, milletvekilleri seçim bölgelerindeki insanları çok iyi tanır, onlarla nasıl iletişim kuracağını bilir. İnsanlar da dertlerine ortak olmuş; mutluluklarını paylaşmış; köyüne, ilçesine, iline hizmet götürmüş milletvekiline güven duyar, onun söylediklerini dikkate alır. Bu bakımdan, ülkemizle ilgili çeşitli konularda ve sivil toplum alanındaki çalışmalarda geçmiş dönemlerde görev yapmış milletvekillerinin tecrübelerinden faydalanılması her zaman için Türkiye’nin yararına olacaktır. Geleceğimiz bugünden göstereceğimiz samimi gayretlerimize bağlıdır. Herkes olumlu gayretini hemen ve acilen ortaya koymalıdır. Hakkın muhatabı hakkı verilmeyen herkestir. Barış ve huzurun muhatabı bütün Türkiye halkıdır. Barışa giden yolda tüm sivil toplum kuruluşları Edirne’den Hakkari’ye kadar el ele oldukları anda yapamayacağımız hamle ve kalkınma yoktur. Gelecek ne dünle ne yarınla bugünlerle inşa edilir. 63 ÜLKÜSÜNÜN PEŞINDE BIR ENTELEKTÜEL AHMET AĞAOĞLU 64 RUSYA, AZERBAYCAN, FRANSA, TÜRKIYE GIBI BIRÇOK ÜLKEDE BULUNARAK ÇEŞITLI KÜLTÜRLERLE ENTELEKTÜEL BIRIKIMINI ZENGINLEŞTIREN AHMET AĞAOĞLU, PANISLAMIZM VE PANTÜRKIZM AKIMLARININ ÖNCÜLERINDEN KABUL EDILIR. KALEMINI ÜLKÜSÜNÜN HIZMETINE SUNAN AĞAOĞLU, ÖMRÜ BOYUNCA ÖZELLIKLE YURT DIŞINDAKI TÜRKLERI İSLAM’IN BIRLEŞTIRICI GÜCÜ ALTINDA TOPLAMAK IÇIN ÇABALAMIŞTIR. İREM COŞKUNSEVEN 18 . yüzyılda Erzurum’dan Karabağ’a göç eden varlıklı bir ailenin çocuğu olarak Şuşa’da, 1869 yılında dünyaya gelir Ahmet Ağaoğlu. Servetini büyük pamuk çiftliklerine borçlu olan Ağaoğlu ailesi, aynı zamanda ulema sınıfına mensuptur. Öyle ki aile büyüklerinin isimlerinin önünde Pers kültüründen gelen ve soyluluk ile bilgeliği ifade eden “Mirza” unvanı bulunur. Ahmet Ağaoğlu’nun babası Mirza Hasan, Farsça bilen, şiirler yazan, entelektüel birikimi olan bir hattattır. Babası milliyetçilikten çok muhafazakar Müslümanlığa meyilli Ağaoğlu, çocukluğunu babası ve özellikle amcasının gözetiminde geçirir. 50 kişilik aşiretin başı olan büyük amcası Hacı Mirza Mehmed, aile içinde sözü dinlenen, evinde dinî sohbetler veren, nüfuz sahibi bir aile büyüğüdür. Hacı Mirza Mehmed, yeğenine Farsça ve Arapça öğreterek onu müctehid olarak yetiştirmek ister. Ancak bu noktada yarı göçebe bir ailenin kızı olan annesi Taze Hanım, Ağaoğlu’nun hayatında belirleyici bir rol oynar. Oğlunun bir din adamı olarak yetişmesini istemeyen Taze Hanım, Ahmet Ağaoğlu’na babası ve amcasından gizli Ermeni bir hoca tutar ve oğlunun Rusça öğrenmesini sağlar. Böylece Ahmet Ağaoğlu, birçok kültürün, dilin ve inancın harmanlandığı bir eğitimden geçecektir. İlkokula mahallesindeki sübyan mektebinde başlayan Ahmet Ağaoğlu, eğitimine bir Rus ortaokulunda devam eder. Her ne kadar oturdukları muhittekilerin yarısı Türk yarısı Ermeni olsa da, gittiği okulda okuyan üç Müslümandan biridir. Hocalarının çoğunun Çar’a düşman olduğu bu okulda Ağaoğlu yasaklanmış kitapları okur, evde gördüğü eğitimden çok farklı bir sistemle karşılaşır. Geleneksel ve moderni görür, tecrübe eder. Bu dönemde edindiği gözlemleri gelecekte yazı hayatı üzerinde izler bırakacaktır. Okulda başarılı bir öğrenci olan Ahmet Ağaoğlu, Petersburg’daki Politeknik Enstitüsü’ne kabul edilir. Ancak kaynaklara göre ya gözlerindeki bir problem nedeniyle ya da oğlu Samet Ağaoğlu’nun belirttiği üzere kendisini bir Musevi zanneden ve ona cephe alan hocası nedeniyle bu okula devam etmez. Bunun üzerine Azerbaycan’da yaşayan Türkler arasında bir ilke imza atarak üniversite hayatını Avrupa’da tamamlamak üzere Paris’e doğru yola çıkar. Avrupa yılları Paris’e ilk gittiği dönemlerde maddi sıkıntılar yaşasa da kısa sürede şehrin entelektüel çevresine dahil olmayı başarır. Collège de France (Fransa Koleji) ile Ecole des Langues Oriéntales’in (Doğu Dilleri Okulu) derslerine katılır. Ahmed Rıza gibi o dönemlerde Paris’te bulunan Jön Türkler ile temas kurar. Ancak onun İslamiyet ve milliyetçilikle ilgili fikirlerinin oluşmasına katkıda bulunanlar Jön Türkler’den ziyade İslam’da modernleşmeyi savunan, Panislamizm’in önde gelen isimlerinden Cemaleddin Afganî; A. Holly Sissler’in de belirttiği üzere Doğu biliminde bir otorite kabul edilen, kilisenin kutsallaştırılmasına karşı çıkan, eleştirel aklı savunan “liberal” Ernest Renan ve hem hocası hem de hamisi James Darmesterer olmuştur. Bahsi geçen şahsiyetlerin ortak noktası İslam dünyasına ve özellikle İran kültürüne ilgi duymalarıdır. Din ve devlet işlerinin ayrı olması gerektiğini savunan bu isimler laik addedilebilseler de, dini milletleri bir araya getiren en temel öge olarak değerlendirirler. Bu düşüncelerden yola çıkan Ağaoğlu, ömrü boyunca İslam’ın birleştirici gücüne inanmış, fakat İslami kurumların, İslami kuralların layıkıyla yerine getirilmesi suretiyle yenilenmesi gerektiğini savunmuştur. 65 1912 YILINDA İTTIHAT VE TERAKKI’NIN MECLIS-I UMUMI AZALIĞINA GELEN AĞAOĞLU’NUN SIYASI YAŞAMI BÖYLECE BAŞLAMIŞ OLUR. 1914-1918 YILLARI ARASINDA MECLIS-I MEBUSAN’DA AFYONKARAHISAR MEBUSU OLARAK GÖREV YAPAR. Yazarlık hayatına 1891 yılında La Nouvelle Revue’de düzenli olarak makale yayımlayarak başlayan Ahmet Ağaoğlu, Revue Politique ve Journal des Débats’ya da yazar. Paris’te altı yıl kaldıktan sonra 1894 yılında Azerbaycan’a döner ve bir yandan halihazırda yazı gönderdiği Kavkaz gazetesinde çalışmaya devam ederken diğer yandan lisede Fransızca öğretmenliği yapar. Daha sonra Azerbaycan’da yayımlanan Kaspiy’nin baş muharrirliğine getirilir. Bu yıllarda Ahmet Ağaoğlu, Rusya topraklarındaki Müslümanların hakları için savaşan bir aktivist olarak karşımıza çıkar. O dönemde Kafkasların en geri kalmış halklarından biri olan Azerilerin, Ermeniler ve Museviler gibi diğer azınlıklarla eşit haklara sahip olmaları için çalışmalar yürütür. Azeri dilinde gazete yayımlamak için hükümete önerge sunar, fakat önerisi reddedilir. Eğitimi yaygınlaştırmak amacıyla Şuşa’da bir halk kütüphanesi kurar. Bu kütüphane aynı zamanda eserlerin tartışıldığı entelektüel bir kulüp görevi görür. Ayrıca, İsmail Gaspıralı’nın eğitim metotlarında gerçekleştirilen reformlar aracılığıyla çocukların daha kolay öğrenmesini hedefleyen Usûl-i Cedid okulları modelini yansıtmak üzere Neşr-i Maarif Vakfı’nı kurar. 1900 yılında yazdığı fakat basılmayan İslam ve Ahund başlıklı eseri Azerbaycan’da popülerlik kazanır. İkinci 66 eseri İslama Göre ve İslam Aleminde Kadın’ı 1901 yılında yayımlar. Tarihe “Kanlı Pazar” olarak geçen ve Petersburg’taki işçilerin Çar II. Nikolay’ın emriyle öldürüldüğü olaydan sonra Azerilerde milliyetçilik kavramının oluşmasına yardımcı olan günlük Hayat gazetesini çıkarmaya başlar. Ardından İrşad ve Terakki dergilerini çıkaran Ağaoğlu, İrşad’da yayımladığı makaleleri sebebiyle saldırıya uğrar. 1905 yılında aralarında Yusuf Akçura’nın da bulunduğu isimlerin öncülüğünde kurulan ve Rusya’daki Müslümanların tüm vatandaşlarla eşit haklara sahip olması için hükümetten hak talebinde bulunmayı amaçlayan “Bütün Rusya Müslümanları İttifakı”na üye olur. Rusların düşmanlığını kazanması ve üzerindeki baskıların artması üzerine 1908 yılının sonunda Türkiye’ye gelir. Anavatana dönüş Ahmet Ağaoğlu İstanbul’a geldiğinde öncelikle vakıf okullarının müfettişi olarak görev yapar. Ardından Süleymaniye Kütüphanesi’nin müdürlüğüne tayin edilir ve 1909 yılından itibaren İstanbul Darülfünunu’nda Rusça ve Türk-Moğol tarihi dersleri vermeye başlar. Yazılarına Sırat-ı Müstakim, İslam, Türk Yurdu, Tercüman-ı Hakikat’te devam eder. Ağaoğlu’nun İstanbul’a yerleştiği dönemlerde ülkede Türkçülük fikri filizlenmeye başlar. Türkçülük akımının öncülerinden Yusuf Akçura’nın başkanlığında kurulan “Türk Derneği”ne üye olur. Ağaoğlu Yusuf Akçura, Ziya Gökalp gibi isimlerle birlikte Türk Ocağı’nı kuranların yanında yer alır. Cemiyetin yayın organı Türk Yurdu’nda yayımladığı çok sayıda makalede yurt dışındaki Türklerin refahı ve İslam çerçevesinde birleştirilmesi konusundaki görüşlerini sunar. Bu makalelerin birinde şöyle der: “Rusya’da cereyan eden ahval -tabiatı ile- nazar-ı dikkatimizi Rusya’da sakin milyonlarla Türk kardeşlerimize doğru celbediyor. Bunların vaziyetlerini ve cereyanlara karşı alabilecekleri tavrı, Rusya’daki inkılaba ne kadar iştirak ettiklerini, milliyet meselesi bunca müzakere olunduğu ve Rus inkılâbının hemen ruhunu teşkil ettiği bir zamanda bu halden ne dereceye kadar istifade edebileceklerini, hülasa Rus inkılâbının Rusya’daki Türkler üzerine ne suretle ve ne kadar tesir edebildiğini anlamak bizim için zaruridir. İşte bu ihtiyacı tatmin içindir ki Rusya’daki Türkler hakkında birkaç makale neşretmeyi münasip gördük.” 1912 yılında İttihat ve Terakki’nin Meclis-i Umumi azalığına gelen Ağaoğlu’nun siyasi yaşamı böylece başlamış olur. 1914-1918 yılları arasında da Meclis-i Mebusan’da Afyonkarahisar mebusu olarak görev yapar. I. Dünya Savaşı sırasında Azerbaycan’ın bağımsız bir devlet olması için Rusya’ya Nuri Paşa komutasında bir ordu göndermeyi planlayan Osmanlı Devleti, Ahmet Ağaoğlu’nu da Nuri Paşa’nın siyasi müşaviri olarak Azerbaycan’a tayin eder. Burada kısa süre içinde kurulan parlamentonun bir üyesi olan Ağaoğlu, bu anlamda iki ayrı Türk devletinde mebus olarak görev yapan ilk Türk olma özelliği taşır. I. Dünya Savaşı’nın ardından İstanbul’un işgal edilmesiyle Malta’ya sürgün edilen aydınlara Ahmet Ağaoğlu da dahildir. II. İnönü Zaferi’nin ardından serbest bırakılan Ağaoğlu, sürgünden döndükten sonra soluğu Ankara’da alır. Bizzat Mustafa Kemal tarafından 29 Kasım 1921 tarihinde Matbuat ve İstihbarat Müdürlüğü’ne tayin edilir. 1923 yılında görevinden ayrılan Ağaoğlu, 1923-1927 yıllarında TBMM II. Dönem Kars Milletvekili olarak siyasi hayatına devam eder. Aynı zamanda Hakimiyet-i Milliye’nin başyazarlığına getirilir ve Ankara Hukuk Mektebi’nde hukuk dersleri verir. TBMM’nin III. Döneminde de Kars Milletvekili seçilen Ağaoğlu, Meclis’te eğitim üzerine yaptığı bir konuşmada şöyle der: “Efendim birinci maddede muallimlik meslektir denilmesi bir maksada matuftur. Muallimlik şimdiye kadar maatteessüf memleketimizde bir meslek olarak teessüs etmemiştir. Muallimlerimiz tesadüfi olarak muallimlik ediyorlar. Muallim meslekine, muallimlik silkine mensup olanlar bu meslekten çıkmak için, kurtulmak için her an, her dakika fırsat arıyorlardı. Çünkü meslek teessüs etmemişti. Her meslekin icabettiği füyuzat bu meslek için temin edilmemişti. (...)Efendiler bugün bütün milletler terbiyei iptidaiyeyi mecbur kılmışlardı. Bu ne demektir efendiler? Evet, devletler talim ve terbiyeyi o kadar mühim görmüşlerdir ki, babanın evladı üzerindeki velayetini inkar etmişler ve elinden almışlardır. Onun için asri devletler ve bugün mevcut olan bütün medeni milletlerce maarifi umumiye hidemat-ı devletten hattaa en mühim hidemat-ı devlet addolunmaktadır. Ve böyle addedilmelidir. Bu nokta-i nazardan bütün milletler çocukları bir muayyen yaştan muayyen yaşa kadar alıp ailesinin, ebeveyninin yerine kaim olarak talim ve terbiyesini üzerine almıştır.” 1930 yılında Fethi Okyar’ın başkanlığında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası’na Mustafa Kemal’in teşvikiyle geçen Ahmet Ağaoğlu, partinin aynı yıl içinde feshedilmesinin ardından siyasi hayatına veda eder. Emekliye ayrıldıktan sonra kendisini yazmaya veren Ağaoğlu, 1939 yılında Nişantaşı’nda vefat edene kadar Kültür Haftası, İnsan, Türklük dergilerinde ve İkdam gazetesinde makaleler yayımlamaya devam eder. 67 12 Eylül 1980 Türk Silahlı Kuvvetleri emir-komuta zinciri içinde yönetime el koydu. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Millî Güvenlik Konseyi ve Devlet Başkanı ilan edildi. 13 Eylül 1921 - 4 Eylül 1919 - Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktası kabul edilen Sakarya Meydan Muharebesi, Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Millî Mücadele’nin en önemli aşamalarından olan zaferden sonra Mustafa Kemal’e Gazi unvanı verildi. “Millî sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz” ilkesiyle hafızalara kazınan, Millî Mücadele’nin yapıtaşlarından Sivas Kongresi başladı. EYLÜL 4 5 11 12 Türkiye Cumhuriyeti’nin 4’üncü Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel 71 yaşında vefat etti. 27 Mayıs 1960 askerî müdahalesi sırasında Genelkurmay Başkanı olan Gürsel, darbenin ardından Millî Güvenlik Konseyi Başkanı ilan edilmişti. 11 Eylül 2001 Dünya tarihinin en önemli olayları arasında yer alan 11 Eylül saldırıları gerçekleşti. Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon odaklı terör saldırılarında 2 binin üzerinde kişi hayatını kaybetti. 68 14 14 Eylül 1966 - 5 Eylül 1945 Çok partili hayata geçişten sonra kurulan ilk muhalefet partisi olan Millî Kalkınma Partisi resmen çalışmalarına başladı. Kuruculuğunu Nuri Demirağ’ın üstlendiği partinin diğer önemli isimleri arasında Hüseyin Avni Ulaş ve Cevat Rıfat Atilhan yer alıyordu. 13 17 Eylül 1961 27 Mayıs askerî darbesiyle görevden indirilen Başbakan Adnan Menderes, Yüksek Adalet Divanı’nın aldığı kararla İmralı adasında idam edildi. Menderes’ten bir gün önce Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edilmişti. 17 18 29 Eylül 1887 Alman mucit Emile Berliner, günümüzde artık nostaljik bir obje olan gramofonun patentini aldı. 25 Eylül 1982 Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Hollanda’da göreve başladı. 25 26 29 27 Eylül 1930 - 18 Eylül 1890 II. Abdülhamid’in İstanbul’u ziyaret eden Japon İmparatoru Komeii’ye gerçekleştirilecek iade-i ziyaret için özel inşa ettirdiği Ertuğrul Fırkateyni, dönüş yolculuğu sırasında fırtınaya yakalanarak battı. Kazada 500’den fazla kişi hayatını kaybetti. 27 Türk sivil havacılık tarihinin en önemli isimlerinden, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı gazisi, İstiklal Madalyası sahibi Vecihi Hürkuş, kendi imal ettiği uçağı İstanbul’da uçurdu. 26 Eylül 1932 Türk Dil Kurumu tarafından ilk kez düzenlenen on günlük Türk Dil Kurultayı başladı. 26 Eylül günü aynı zamanda Dil Bayramı olarak kutlanıyor. 69 29 EYLÜL 1887 “SAHIBININ SESI” YANKILANMAYA BAŞLIYOR GRAMOFON ÇAĞLA TAŞKIN N ostalji denilince akla önce kişisel deneyimler, insanın kendi geçmişinden hatıralar gelir muhtemelen. Bu çağrışımlar kişiye özeldir, birinde uyandırdığı hisleri bir başkasında uyandırması mümkün değildir. Fakat nostaljide bazen öyle objeler vardır ki verdiği hissiyat ortaktır, imgesi kimin zihninde uyanırsa uyansın aynı telleri titretir. Gramofon da bu objelerden biri kuşkusuz. Eskiye dair, geçmişe ait bir obje; onu hiçbir zaman kullanmamış, hatta gerçekte belki hiç görmemişlerin zihninde bile aynı çağrışımları yapan bir ortak hafıza ürünü... Beş temel duyumuzdan işitmenin yapıtaşı olan sesi kaydetme, kaydedileni istenilen anda yeniden dinleme arzusu yatıyor gramofonun icadının temelinde. Buluşun tarihi 1877 yılına ve son derece tanıdık bir isme dayanıyor: Thomas Edison. Ampulün mucidi olarak tanıdığımız Edison’ın gramofonun arketipi kabul edilen icadı fonograf olarak adlandırılır. Edison’ın fonografı, sesi kaydetme çabalarının ilk ürünü değildir, fakat kaydedilen sesi tekrar tekrar dinleme olanağı sunması bakımından muadillerinden önemli şekilde ayrılır. Amerikalı mucit, icadının bu niteliğinin büyük bir adım olduğunun farkındadır; 21 Kasım 1877 günü sesleri hem kaydedebilen hem de istenildiğinde tekrar çalabilen bir alet icat ettiğini resmen açıklar, sekiz gün sonra da halka açık bir şekilde aletin nasıl çalıştığını gösterir. Edison’ın fonografının ortaya çıkışının ardından mucitler ve teknoloji laboratuvarları çalışmalarına hız verir. Bu çalışmalarda yine tanıdık bir isme, telefonun mucidi Graham Bell’e rastla- 70 rız. Bell’in önde gelen isimlerinden olduğu Volta Laboratuvarı, Edison’ın icadı üzerinde birtakım değişiklikler yapar, fonograf teknik müdahalelerle daha etkin çalışan bir alet haline getirilir. 1880’ler boyunca fonograf üzerinde değişiklikler yapan, icadı mükemmelleştirmeye çalışan diğer iki isimse Chichister Bell ve Charles Sumner Tainter’dır. Bell ve Tainter, fonografın kayıt yapma süresini uzatmayı başarır. Fonografı geliştirme çabaları kısa süre içerisinde büyük bir rekabete dönüşür. Zira herkes sese adeta hükmetmeyi mümkün kılan bu aletin potansiyelinin farkındadır. Bu rekabetten sıyrılan isim Emile Berliner olur. YENI NESILLERIN BELKI DE AILE BÜYÜKLERININ EVINDE GÖRÜP AŞINALIK KAZANDIĞI, ONU BIZZAT KULLANMIŞ KIŞILERIN ISE HER INCE AYRINTISINA VÂKIF OLDUĞU GRAMOFON, ARTIK NOSTALJIK BIR NESNEYE DÖNÜŞSE DE CAZIBESINDEN HIÇBIR ŞEY YITIRMIYOR. EMILE BERLINER’IN 1887 SENESINDE PATENTINI ALDIĞI ALET, YILLAR GEÇTIKÇE DAHA DA KIYMETLI BIR OBJE HALINE GELIYOR. Sese hükmetmenin dayanılmaz cazibesi Tüccar bir baba ile amatör olarak müzikle ilgilenen bir annenin 13 çocuğundan biri olan 1851 doğumlu Emile Berliner, Hannover’de geçen çocukluğu ve gençliği boyunca babasının mesleğini devam ettirmek için eğitim alır. Fakat Berliner’in asıl ilgisini çeken mucitliktir. 1870 yılında Amerika’ya göç ettiğinde bu ilgi alanında çalışmayı sürdürebilmek için birçok zorlukla başa çıkmak durumunda kalır. Gündüzleri ahırda çalışır, akşamları eğitimine devam eder. Berliner’in sıkı çalışması meyvelerini kısa zamanda verir. 1886 senesinde ses kaydı meselesi üzerine yoğunlaşan Berliner, fonografta önemli teknik geliştirmeler ve malzeme değişiklikleri yapar. Berliner’in girişimleri ses kayıtlarının kopyalanmasını daha kolay ve daha az zahmetli hale getirirken Edison’ın icat ettiği fonografı da hem görünüş hem işlev olarak dönüştürür. Ortaya tamamen farklı bir şey çıkardığının farkında olan Berliner, 29 Eylül 1887 günü bugün gramofon olarak bildiğimiz aletin patentini alır. Hemen hepimizde bazı çağrışımlar yapan gramofon böylece resmiyete dökülmüş, kağıda geçmiş olur. Berliner’in çalışmaları gramofonun patentini almasından sonra hız kesmez. Mucit, aleti daha iyi hale getirmek için uğraşırken bir yandan da çeşitli ticari girişimlerde bulunarak gramofona mad- di destek bulmak ve yaygınlaşmasını sağlamak için çalışır. Bir süre sonra da kendi gramofon şirketini kurar, bunu Londra, Hannover ve Montreal’de açtığı diğer şirketler izler. Gramofonu halk arasında yaygın bir alete dönüştürmeyi kafasına koyan Emile Berliner tahayyül ettiğinin ötesinde başarıya ulaşır. Gramofon yıllar içinde gelişmesini sürdürerek bütün dünyaya yayılan, yeryüzünün dört bir tarafında insanları müzikle buluşturan bir ürün haline gelir. Gramofon uzun yolculuğu sırasında Türkiye’ye de uğrar elbette. “Sahibinin Sesi”, 45’likler, longplayler hayatımıza Berliner’in 1887 senesinde aldığı patent ve böylece somutlaşıp yaygınlaşan buluşu ve ardından adeta bir “gramofon endüstrisi” kurma gayretleri sayesinde girer. Gramofon bir süre sonra gelişen koşullara, her gün ilerlemeyi sürdüren teknolojiye ayak uyduramaz. Uzun süre devam eden krallığını önce kasetçalarlar ve CD çalarlara devreder; ardından MP3 çalarlar, akıllı telefonlar gelir. Ne olursa olsun bu “tahtı devretme” durumunun yalnızca teknolojik bir şey olduğunu söylemek yanlış olmaz. Zira gramofondan sonra gelen hiçbir alet, gramofonun cazibesine, kendine has havasına ve uyandırdığı çağrışımlara sahip olamaz. Gramofonun üzerimizde bıraktığı açıklaması zor etki, onu teknolojik ardıllarından farklı kılar, yıllar geçtikçe değerine değer katan bir şeye dönüştürür. 71 TULUMBACILARDAN ITFAIYECILERE 300 YILLIK BIR KAHRAMANLIK ÖYKÜSÜ 72 GÜNLÜK HAYATTA SAYISIZ IŞLEV ÜSTLENEN ATEŞ, KONTROLDEN ÇIKTIĞINDA EN ÇOK KORKULAN AFETLERDEN BIRI HALINE DÖNÜŞEBILIYOR. YANGIN VE BENZERI FELAKETLERE MÜDAHALE EDEN ITFAIYECILER FEDAKARCA GÖREV YAPARAK HAYAT KURTARIYOR. ÜLKEMIZDE HER YIL EYLÜL AYININ SON HAFTASINDA KUTLANAN “YANGINDAN KORUNMA VE İTFAIYECILIK HAFTASI”, YANGIN GERÇEĞINE KARŞI FARKINDALIĞI ARTIRMAYI VE ITFAIYE KURUMUNUN ÖNEMINI VURGULAMAYI AMAÇLIYOR. ÖZGE AYDIN O danın içinde bir yanık kokusu. Hemen anlar kadın. “Yusuf, kalk, kalk. Yanıyoruz.” Hemen fırlar kadın. “Şamdan nerede, şamdan?” Mumu yakar. Oda kapısını açmasıyla kapaması bir olur. Dışarıdan içeriye öyle bir duman saldırır ki, gözlerinin içi yanan kadın “Ayy” diye bağırır ve aksırmaya başlar. “Yanıyoruz. Alt kat da tutuştu. Kalkın çocuklar.” Fakat nereye kaçacaklar? Üçüncü kat. “Yusuf, Yusuf!” Adam şaşkın. Sanki direk. Odanın ortasına saplanmış duruyor. “Zehra, baba, çocuklar.” Peyami Safa İnsanoğlunun doğay ı kontrol etme güdüsüyle ortaya çıkan ateş, uygarlık tarihini bir adım daha ileriye götüren başlıca keşiflerden. Ateş, eski çağlarda aydınlanma, ısınma ve besinlerin pişirilmesi gibi en temel ihtiyaçları gidermek için kullanılırken, günümüzde üretimden tüketime sayısız işlev üstleniyor. Ateşin kontrolden çıkmasıyla meydana gelen yangınlar ise günlük yaşamın en çok korkulan gerçekleri arasında. Bu nedenle, doğayı ve insanları tehdit eden yangın tehlikesine karşı geliştirilen önlemler hayati önem taşıyor. Yangın hem doğal hem de doğal olmayan yollarla oluşabilmekte. Ancak, modern yaşam biçiminin getirdiği alışkanlıkların yangın riskini daha da artırdığını söylemek mümkün. Yangına karşı alınan önlemler düşünüldüğünde ise akla ilk gelen itfaiye yapılanması ve kendilerini hayat kurtarmaya adayan itfaiyeciler. Ülkemizde Eylül ayının son haftası “Yangından Korunma ve İtfaiyecilik Haftası” olarak kutlanıyor. Hafta boyunca düzenlenen etkinliklerle yangın gerçeğine karşı farkındalığı artırmak ve itfaiye kurumunun önemini vurgulamak amaçlanıyor. Osmanlı’da itfaiye teşkilatı Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren ve “Dergâh-ı Âli Tulumbacı Ocağı” adıyla bilinen ilk itfaiye teşkilatının kuruluş yılı 1720 olarak kabul edilir. Lâle Devri’nde Yeniçeri Ocağı’na bağlı olarak kurulan bu teşkilat, Fransız asıllı bir mühendis olan Davut Ağa’nın geliştirdiği “tulumba” ile yangınlara müdahale eder. Marangoz ve kayıkçı gibi bazı esnaf grupları da tulumbacı takımlarının taşınması, yangın enkazlarının bertaraf edilmesi gibi görevler üstlenir. Sarayda 73 DÖNEMIN YÖNETIMI TARAFINDAN DESTEKLENEN MAHALLE TULUMBACILARI HER TÜR ESNAF VERGISINDEN MUAFTIR. İTFAIYECILIK FAALIYETLERININ KÜLTÜR MIRASIMIZA KATTIĞI MAHALLE TULUMBACILARININ TÜRKÜLERI ISE GÜNÜMÜZDE DE SÖYLENMEYE DEVAM EDIYOR. çıkabilecek yangınlardan ise “Bostancı Tulumbacıları” sorumludur. 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, Tulumbacılar Ocağı’nın da lağvedilmesine neden olur. Ocağın kaldırılmasından kısa bir süre sonra İstanbul’da çıkan büyük yangın ise tulumbacılığın gerekliliğini hatırlatır ve 1827’de yarı askerî bir itfaiye teşkilatı kurulur. 1846’da Zaptiye, 1868’de de Şehremaneti teşkilatlarına belediye sınırları içerisinde kendi tulumbacı takımlarını kurma izni verilir. Bunların yanı sıra devlet daireleri, kiliseler ve belirli mahallelerde de tulumba takımları oluşturulur. Halkın kullanımı için mahallelere tahsis edilen tulumbalar, özellikle İstanbul’da oldukça meşhur bir kültür haline gelecek olan “mahalle tulumbacılığı”nı ortaya çıkarır. Genellikle gençlerin üstlendiği bu görev, gönüllü olarak icra edilir. Dönemin yönetimi tarafından desteklenen mahalle tulumbacıları her tür esnaf vergisinden de muaftır. İtfaiyecilik faaliyetlerinin kültür mirasımıza kattığı mahalle tulumbacılarının türküleri ise günümüzde de söylenmeye devam ediyor. 74 Yangın olur biz yangına gideriz Düz ovada keklik gibi sekeriz Yokuşlarda şahin gibi uçarız Sandık sandıklar içinde çok şanımız var Hazreti Mevlâ’ya yalvarmamız var Beyoğlu’ndan kalktık sandık selamet Galata’ya vardık koptu kıyamet Hurşit Bey’im sandık sana emanet Sandık sandıklar içinde çok şanımız var Hazreti Mevla’ya yalvarmamız var Ancak bir süre sonra yangın söndürme için donanımlı bir teçhizattan yoksun olan ve gönüllülük esasına dayanan bu yerel ve düzensiz birliklerin olaylara müdahalede yetersiz kaldığı fark edilir. 1870’te çıkan Beyoğlu yangınında üç bini aşkın bina yok olur. Büyük hasara neden olan bu yangını 1872’de Edirnekapı, 1873’te Büyük Langa ve Kuzguncuk, 1874’te Galata, Samatya ve Üsküdar yangınları izler. Yapılarının çoğunluğunu ahşap binaların oluşturduğu bir şehir olan İstanbul’da düzenli bir itfaiye teşkilatının kurulması gerektiği tekrar gündeme gelir ve mevcut kurumların Avrupa seviyesine yükseltilmesine karar verilir. Bu çalışmalar kapsamında Macaristan’dan İstanbul’a itfaiye uzmanı olarak getirtilen Kont Szechenyi isimli subay, 1875 yılında askerî disiplinle işleyen ve modern araç-gereçlere sahip ilk itfaiye teşkilatını kurar. 1880’e kadar İstanbul’daki yangınlara etkin bir şekilde müdahale edilmesini sağlayan bu kurum, 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti’nin çöküşüne neden olan siyasi ve ekonomik bunalımlardan etkilenerek gücünü kaybeder. Tulumbacılığın yeniden önem kazandığı bu dönem, modern itfaiyeciliğe geçiş yapılmasıyla sona erer. Modern itfaiye kurumu Cumhuriyet’in ilanının ardından itfaiye teşkilatlarının belediyelere bağlanmasıyla modern itfaiye kurumunun temelleri atılır. Modern itfaiye teşkilatının kuruluş tarihi 25 Eylül 1923 olarak kabul edildiğinden 25 Eylül’ü takip eden hafta “Yangından Korunma ve İtfaiyecilik Haftası” olarak ilan edilir. Halkı itfaiye kurumuyla ilgili bilgilendirmek ve yangın önlemlerine ilişkin farkındalığı artırmak adına Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren çeşitli etkinlikler düzenlenir. 1960’lara gelindiğinde terk edilen hafta kutlamaları 1990 yılında, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç’ın öncülüğünde yeniden başlar. Yangın konusunda uzmanlaşan Kılıç, aynı zamanda 1993 yılında ülkemizdeki ilk kurtarma timinin kurulmasını sağlamıştır. İtfaiye teşkilatlarının görevleri 21 Ekim 2006 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Belediye İtfaiye Yönetmeliği”ne göre belirlenmiştir. Kurumun ilk ve esas görevi olan yangınlara müdahalenin yanı sıra itfaiyeler, su baskınlarına müdahale etmekten afet kurtarma çalışmalarına katılmaya kadar pek çok sorumluluk üstlenir. Halkı, kurum ve kuruluşları yangın tehlikesi ve itfaiye hizmetleri hakkında bilgilendirme gibi eğitim çalışmalarına katılan itfaiye birimleri, işyeri, eğlence yeri, fabrika 75 ve sanayi kuruluşlarını yangına karşı alınması gereken önlemler açısından denetlemek ve bu kurumlara gerekli izin ve ruhsatları vermekten de sorumludur. İtfaiyeciliğin duayen ismi: Baki Akansel 2009 senesinde hayata gözlerini yuman Baki Akansel, ülkemizde itfaiyecilik denildiğinde akla ilk gelen isimlerdendir. Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç’ın “İtfaiye Duayeni” olarak tanımladığı Akansel’in itfaiyecilik merakı erken yaşlarda başlar. Askerliğini bahriyeli olarak tamamladıktan sonra Gölcük Deniz Fabrikaları’nın sınaî gazlar bölümünde çalışmaya başlayan Akansel, sonraki yıllarda Petrol Ofisi Müdürlüğü’ne uzman olarak kabul edilir. Bu esnada yangın emniyeti konusunda birikim ve deneyimleri artan Baki Akansel, 1958 senesinde tüm havalimanlarındaki yangın emniyetinden sorumlu kişi olarak göreve başlar. 13 yıl boyunca bu görevi sürdüren Akansel, söz konusu dönemde pek çok kez Ankara İtfaiyesi’yle beraber yangınlara müdahale eder. Amerika’da 4 ay boyunca eğitim alan Akansel, Türkiye’den Amerika’ya eğitime giden ilk sivil itfaiyeci unvanını kazanır ve 1976 senesinde Ankara İtfaiyesi’nin müdürü olarak çocukluk hayalini gerçekleştirir. İtfaiye santralinde BOA; Y.MTV 220/57 Umûm İtfaiye Alayı Kumandanlığı İtfȃiye tabur-ı hümȃyȗnları için tedȃrik olunacak nakliye arabalarının mikdȃr ve esmȃnını mübeyyin defterdir. Esmȃn-ı tahmȋniyyesi Lirȃ-yı Osmȃnȋ Kuruş 100 Nakliye arabası aded: 2 220 Koşum hayvanı, çift: 4 (Dȃire-i askeriyye mübȃyaȃtından alındığı sȗretde bu fiyatla alınıp, ȃhardan mübȃyaa olunursa bu fiyat tezȃyüd eder.) 48 Binek, reʼs aded: 4 68 Koşum, çift: 4 20 Eyer, aded: 4 456 İtfȃiye Birinci Tabur-ı Hümȃyȗnu için 456 İtfȃiye İkinci Tabur-ı Hümȃyȗnu için 456 İtfȃiye Üçüncü Tabur-ı Hümȃyȗnu için 456 Selimiye Kışla-i Hümȃyȗnu’nda ȃrȃm-sȃz İtfȃiye Dördüncü Tabur-ı Hümȃyȗnu için. 456 Bahriye İtfȃiye Tabur-ı Hümȃyȗnu için 456 Yıldız Mevki-i ȃlȋsinde bulunan itfȃiye bölüğü için 2736 100 İtfȃiye Üçüncü Tabur’un tulumbalığı dar olduğundan, işbu nakliye arabalığını istȋȃb için tulumbalığın tevsȋʻi masȃrifi. 450 Selimiye Kışla-i Hümȃyȗnu’nda ȃrȃm-sȃz İtfȃiye Dördüncü Taburu’nun iki bölüğü kışlada bulunup, kışla-i mezkûr civȃrında iki bölüklü müceddeden bir kışla inşȃ buyurulup, tehȋ bulunarak, yanında araba ve tulumbalık mahalli mevcud olmakla beraber gerek Haydarpaşa ve gerek Üsküdar’a kurbiyyeti bulunduğundan işbu iki bölüğün mezkûr kışlaya nakli ve maa-hȃzȃ mezkûr taburun mukaddemȃ mübȃyaa edilen tulumba ve arabaları ahur köşelerinde sürünmekde ve çürümekde olup, akdemleri inşȃsına irȃde-i seniyye-i hazret-i hilȃfet-penȃhȋ şeref-sudȗr buyurulduğu halde inşȃ edilmemekle, bu tulumba ve arabalarla nakliye arabaları için mahall-i mezkûre bir tulumba ve arabalık inşȃsı masȃrifi. 300 İşbu taburun bir bölüğü Kadıköyü Karakol-ı Hümȃyȗnu’nda bulunmakla, karakolun yanındaki arsasına bir itfȃiye şubesi olmak üzere bir tulumba ve arabalık inşȃsı. 250 İşbu karakola müceddeden bir tek hidrofor harȋk tulumbasıyla bir aded eşyȃ ve hortum ve halat arabası. 178 İşbu iki arabaya koşum hayvanı çift: 2 lira: 110, koşum çift: 2 lira: 34, binek hayvanı lira: 24 reʼs: aded 2, eyer aded: 2 lira: 10. 250 Yıldız mevki-i ȃlȋsinde bulunan itfȃiye bölüğü efrȃd-ı mülȗkȃnesi Orhȃniye Kışla-i Hümȃyȗnu’nda ve tulumba ve arabaları, kumandanlık dȃiresinin yanında bulunduğundan ve kışla-i hümȃyȗn-ı mezkûr kurbunda mezkûr bölüğe mahsȗs mukaddemȃ bir kışla ve tulumbalık inşȃ buyurulmakla, tensȋb-i ȃlȋye şeref-mukārin buyurulduğu takdirde, efrȃd-ı mülȗkȃne ve tulumbaların mezkûr kışlaya nakli ve mezkûr bölükde bulunan tulumba elverişli olmadığından müceddeden bir aded hidrofor harȋk tulumbasıyla bir aded hortum ve halat arabası. 267 İşbu tulumba ve arabalara mahsus olarak koşum hayvanı çift: 3 lira: 165, koşum çift: 3 lira: 51, binek hayvanı aded: 3 lira: 36, eyer aded: 3 lira: 15 4531 Mezkûr nakliye arabalarıyla ȃlȃt-ı sȃirenin mikdȃr ve tahmin edilen esmȃnı, bȃlȃda müfredȃtı gösterildiği vechile dört bin beş yüz otuz bir lira-yı Osmȃnȋye bȃliğ olduğu maʻrȗzdur. Fermȃn. Fȋ 8 Ağustos sene: 317 Yȃverȃn-ı Hazret-i Şehryȃrȋden Umum İtfȃiye Alayları Kumandanı Ferȋk Bende 76 KÖKLÜ BIR GEÇMIŞE SAHIP TÜRK İTFAIYE TEŞKILATI, KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE GEÇIRDIĞI MODERNLEŞME SÜRECIYLE BIRLIKTE DENEYIMLERINI DE ARTIRARAK SAYISIZ KURTARMA GÖREVINDE BAŞROL ÜSTLENMIŞTIR. kadın memurların görevlendirilmesi, itfaiye teşkilatında telsiz şebekesinin kurulması ve kılık kıyafet düzenlemeleri gibi birçok yenilik, Baki Akansel öncülüğünde ülkemizde faaliyet gösteren itfaiye teşkilatlarına kazandırılmıştır. Başarı öyküleri Köklü bir geçmişe sahip Türk İtfaiye Teşkilatı, kuruluşundan günümüze geçirdiği modernleşme süreciyle birlikte deneyimlerini de artırarak sayısız kurtarma görevinde başrol üstlenmiştir. Faaliyetleriyle ülke dışında da adını duyuran itfaiye teşkilatımız, Türkiye’nin gurur kaynağı olan başarılara imza atmaya devam ediyor. 2013 yılında Alman Ulusal Conrad Dietrich Magirus’un organize ettiği “Dünyanın En İyi İtfaiye Ekibi” yarışmasında Kocaeli İtfaiyesi dünyada ilk 10’a girerek Türk İtfaiyesi’nin ismini uluslararası alana taşıdı. Kurtarma videolarının internet üzerinden oylamaya sunulduğu yarışmada, Kocaeli İtfaiye Ekibi’nin denizin aniden dalgalanması nedeniyle kayalıklarda mahsur kalan 4 kişiyi 2 saat süren bir operasyonla kurtardığı görüntüler büyük beğeni kazandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde görev yapan itfaiye erleriyse geçtiğimiz 26 Haziran-5 Temmuz günleri arasında İtfaiyeci Duası Allah’ım, tehlikeye düşmüş olan her canlının, özellikle küçük bir çocuk ya da yaşlının imdadına geç kalmadan yetişebilmem için bana güç ver. Yangınla mücadelede bilgi, teknik ve tecrübemi artır. Sevgimi, cesaretimi eksiltme. Pirimiz İbrahim Peygamber’i yanmaktan koruduğun ilahi emrin sırrına beni de dahil et. Kaderimde ölmek varsa çocuklarımı, eşimi ve yakınlarımı koru. gerçekleştirilen Dünya Polis ve İtfaiye Oyunları’nda ülkemizi temsil etti. Her iki yılda bir ABD’de düzenlenen etkinliklere katılan 15 itfaiye erimiz 4 altın, 4 gümüş ve 7 bronz olmak üzere toplam 15 madalya kazandı. Buna benzer pek çok başarı öyküsü ve her gün televizyon ekranlarında karşımıza çıkan kurtarma haberleri itfaiye kurumunun üstlendiği büyük sorumluluğun yalnızca görünen kısmı. Yangından Korunma ve İtfaiyecilik Haftası vesilesiyle şunu tekrar hatırlamak ve hatırlatmak gerekiyor: Yaz-kış, gece-gündüz demeden, canları pahasına ateşe atılan itfaiyeciler, aslında hepimizin hayatlarını emanet ettiği isimsiz kahramanlar. Kutsal bir meslek olan itfaiyeciliğin sorumlulukları ve zorluklarına dair farkındalığı artırmak, bu nedenle büyük önem taşıyor. 77 YURTTAN SESLER PEŞİNDE BİR ÖMÜR MUZAFFER SARISÖZEN 78 KÜLTÜR MIRASIMIZIN EN DEĞERLI HAZINELERINDEN TÜRKÜLER, BEBEKLIKTE DINLEDIĞIMIZ NINNILERDEN ITIBAREN IÇIMIZE IŞLER, HALK BILGELIĞIYLE KULAĞIMIZA ÖĞÜTLER FISILDAR. HAYATINI TÜRKÜLERIN YAYGINLAŞMASINA ADAYAN KAHRAMANLARDAN BIRIDIR MUZAFFER SARISÖZEN. ANADOLU’NUN DÖRT BIR YANINDAN DERLEDIĞI TÜRKÜLER DILDEN DILE DOLAŞAN SARISÖZEN, BIR ÖMÜR SÜRDÜRDÜĞÜ ÇALIŞMALARIYLA HAFIZALARIMIZDAKI VE TARIHTEKI YERINI ALMIŞTIR. ENVER UYGUN M üzik, insanoğlunun ilk uğraşlarından biri. Yazının icadından çok önce mağara duvarlarına çizilen resimler, taşlara kazınan şekiller içinde müzik aletlerine rastlandığı biliniyor. Modern antropoloji, hakkında bilgiye ulaşılabilen en eski çağlarda bile müziğin varolduğunu ortaya koyuyor. Önceleri mistik, belki dinî amaçla ortaya çıkan, iletişim işlevi taşıdığı da düşünülen bu etkinlik tarih içinde dünyanın her bölgesinde kendi geleneğini oluşturmuş, acıdan neşeye, hüzünden coşkuya tüm duyguları sesler aracılığıyla sonraki kuşaklara aktarmayı başarmıştır. Müziğin yazıya geçirilmesinin, yani sesleri ifade eden sembollerin keşfedilmesinin görece yeni bir döneme rast gelmesi, ses kayıt teknolojisininse henüz 150 yıl kadar önce hayatımıza girmesi müzik eserlerinin geleceğe taşınması için sözlü kültürü zorunlu kılar. Bin yılların söz konusu edilebileceği bu aktarım zincirinde elbette kopukluklar olacaktır. Gelecek zamana devreden teker teker müzik eserleri değil her seferinde yeniden üretilen bir özdür. Bugün klasik adıyla anılan, karmaşık ögelerin bir araya getirildiği, birden fazla enstrümanla icra edilmek üzere bestelenmiş eserler barındıran sistemlerde eserlerin üreticileri bellidir. İster Avrupa’daki gibi çoksesli ve notaya alınmış olsun, ister Türk Müziği’ndeki gibi geometrik ses düzenine göre işlemeyen ve meşk geleneğiyle ustadan çırağa geçirilmiş olsun, bu sistemlerde eserlerin bir şekilde kaydedilmesi esastır. Genel olarak halk müziği denilen, üreticilerinin müzik eğitiminden geçmemiş, hatta okuma-yazması bulunmayan kişiler olduğu sistemlere bakıldığında eski eserlerin gün yüzüne çıkarılması için özel bir çaba gerektiği görülür. Özellikle kırsal alanlarda icra edilen halk müziğinin yörenin dışında tanınması ve aynı kültür dairesi içinde kalan başka bölgelerdeki benzerleriyle etkileşiminin gözlenebilmesi için titiz çalışmalar yürütmek zorunludur. Türk Halk Müziği, en az altı yüz yıllık bir geçmişi bulunması bakımından dünyadaki örnekleri arasında saygın bir yerdedir. Halk müziğimiz saray çevresinde gelişen ve himaye edilerek gelişmesinin önü açılan Klasik Türk Müziği’nin (ki o da Osmanlı’nın Batılılaşma hamlesi sırasında gözden düşecek, Cumhuriyet dönemindeyse siyasi kaygılarla geri plana itilecektir) aksine halk arasında oluşan ve icra edilen türkülerden oluşur. Türkü sözcüğünün Türk’e ait anlamındaki Türkî ifadesinden doğduğu, zaman içinde Türk’ün müziği anlamında kalıplaştığı biliniyor. Uzmanlar, türkülerin ikiye ayrılarak incelenmesini yararlı görür. Birinci türdeki türküler, halkın ortak malı olan, halkın tamamını veya belli bir bölgede yaşayanları derinden etkileyen olaylar üzerine oluşturulmuş, dilden dile dolaşarak herkesçe benimsenmiş eserlerdir. İkinci türde ise -bir bölümünün adı zaman içinde unutulsa da- gezici saz şairleri, bir diğer adıyla âşıklar tarafından yakılan, gittikleri yerlerde çalıp söylemeleri ve çıraklarına aktarmalarıyla zamana meydan okuyan eserler yer alır. Birinci tür Türk halkının ortak duygularını yansıtması, ikinci tür Orta Asya’daki kopuz eşliğinde şiir okuyan ozan geleneğinin yeni şartlara uyarlanmış biçimi olması bakımından Türk’e ait tanımı içine girer. 79 Yerelden evrensele Son iki yüzyılı can ve toprak kayıplarıyla geçirmiş, I. Dünya Savaşı’nın sonunda bitirici darbeyi yemiş bir toplum için Millî Mücadele ve ardından Cumhuriyet yepyeni bir sayfa açtı. Ne var ki açılmış derin yaraları sarmak için askerî ve siyasi zaferler yeterli değildi. Toplumsal gelişmenin ekonomik kalkınmanın da önünü açacağını bilen Cumhuriyet’in kurucu kadrosu ilerlemenin temelini kültürel atılımda gördü. Bir yandan Batılı sanat eğitimi kurumları kuruluyor, opera gibi o güne kadar yabancısı olunan sanat dalları teşvik ediliyor, öte yandan Türk’e ait olanın peşine düşülüyordu. Türkülerin gizli birer hazine gibi kalmaması, Türkiye’nin kültür hayatına katılması için devlet eliyle 1930’lu yıllarda geniş çaplı bir çalışma başlatıldı. Anadolu karış karış gezilecek, türküler derlenip notaya aktarılacak, seslendirilerek kayıt altına alınacaktı. Bugün sahip olduğumuz türkü dağarı o yıllarda atılan tohumlar sayesinde doldu. Türkülerin derlenmesi, yerel değerlerin ulusal, hatta evrensel boyuta taşınması söz konusu olduğunda akla üç isim gelir: Ünlü Macar besteci ve müzikolog Bela Bartok, şairliğiyle tanınan Ahmet Bela Bartok 80 Kutsi Tecer ve Muzaffer Sarısözen. Bartok, 1936 yılında Türk devletinin davetiyle Anadolu’da türküler üzerine saha araştırması yapar, Ankara’da konuyla ilgili konferanslar verir. Bartok’a çalışmalarında eşlik eden Ahmed Adnan Saygun ve Ulvi Cemal Erkin, Batı Müziği tarzında verdikleri eserlerine türkü esintileri katacak, Türk müzik tarihinde kendilerine sağlam bir yer açacaklardı. Tecer ile Sarısözen ise başta Âşık Veysel olmak üzere birçok halk ozanını köylerinde keşfedip Türkiye’ye, dünyaya tanıtacaktı. Türkülerin izinde Kültür hayatımızın devamlılığı bakımından hakkı ödenemeyecek çalışmalara imza atan Muzaffer Sarısözen 1900 yılında Sivas’ta dünyaya gelir. Ailesinde şair ve müzisyenlerin bulunması, babası Hüseyin Hüsnü Efendi’nin Nakşibendi şeyhi olması, küçük yaşlardan itibaren kültür dünyasının içinde yer almasını sağlar. Henüz 15 yaşında, Sivas Sultanisi’nin 8. sınıfına devam ederken Çanakkale Savaşı’na katılmak üzere okuldan ayrılır. Zaferden sonra girdiği bir sınavla ilkokul yardımcı öğretmeni olmaya hak kazanan Sarısözen 1920 yılında tekrar askere gider. Lise diplomasını ancak 1922 yılının sonunda alır. Cumhuriyet’in ilanından birkaç ay önce Sivas Lisesi’ne müzik öğretmeni olarak atanır. Müziğe olan ilgisi ve yeteneğini yükseköğrenimle taçlandırmak isteyen Sarısözen öğretmenliğe ara verip İstanbul Konservatuvarı’na kaydolur. 1929’da buradan mezun olarak Sivas Lisesi’ndeki görevine geri döner. Ertesi yıl aynı okula müdür olarak tayin edilen Ahmet Kutsi Tecer’le yollarının kesişmesi Türk kültür hayatı için bir dönüm noktası olacaktır. Sarısözen ve Tecer 1931 yılında Halk Şairlerini Koruma Derneği’ni kurarak saz şairleri üzerine araştırmalara başlar. Bu çalışmalar, Sarısözen’in 1936 yılında Ankara’ya çağrılarak MUZAFFER SARISÖZEN HALK OYUNLARININ KAYDA GEÇIRILMESI IÇIN DE ÇALIŞMIŞ, KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN KIMI OYUNLARI TEKRAR ÜLKEMIZE KAZANDIRMIŞTIR. Devlet Konservatuvarı bünyesinde yapılacak derleme gezilerine dahil edilmesiyle sonuçlanır. 1937-1953 yılları arasında kesintisiz süren derleme gezileri, Cumhuriyet döneminin müzik alanındaki en büyük atılımlarından biri kabul edilir. Bu süre zarfında Muzaffer Sarısözen’in neredeyse insan üstü çabası, bilgisiyle sezgisini birleştirerek peşine düştüğü kaynak kişilerden derlediği türkülerin kaybolmaktan kurtulmasını sağlar. Derlenen türkülerin yayımını da yine Sarısözen üstlenir. 1940 yılında Ankara Radyosu’nda “Bir Türkü Öğreniyorum” adlı bir program yapmaya başlar. Derlediği türküleri profesyonel sanatçılara icra ettirir, kayıtları tüm Türkiye’yle paylaşır. Gelecek yıllarda adı bir efsane haline gelen ve birden fazla kuşağın müzik kültüründe derin izler bırakan Yurttan Sesler Korosu bu sayede girer ülkenin kültür hayatına. Muzaffer Sarısözen daha sonra aynı koroyu İstanbul ve İzmir radyoları bünyesinde de kuracak, devlet radyolarında Türk Halk Müziği sanatçıları için kadro imkanı yaratmış olacaktır. Muzaffer Sarısözen, ömrünün sonuna dek sürdürdüğü konservatuvar arşiv şefliğinin yanı sıra ders vererek, özel derleme gezilerine çıkarak, derlediği türküleri notaya geçirerek de Türkiye’ye büyük hizmetler sunar. Derlediği türkülerin 10 binin üzerinde olduğu, 2 bine yakın eseri notaya geçirdiği bilinen Sarısözen, halk müziğinin yaygınlaşması için konser organizasyonlarında bizzat bulunmuş, sinema filmlerinde türkülerden yararlanılmasını, türkülerin geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Sarısözen ayrıca halk oyunlarının kayda geçirilmesi için de çalışmış, kaybolmaya yüz tutan kimi oyunları tekrar ülkemize kazandırmıştır. Sarısözen Seçme Köy Türküleri, Yurttan Sesler ve Türk Halk Müziği Usulleri adlı kitaplarında derlediği türkülerden bir kısmının notalarını ve teknik özelliklerini ortaya koyar. Bu kitapların ortak özelliği, müzikoloji ihtisası için değil, pratik amaca hizmet etmek için kaleme alınmasıdır. Özellikle Seçme Köy Türküleri’nin alanında yazılmış ilk solfej kitabı olduğu, türkü icra etmek isteyen sanatçılara büyük yarar sağladığı üzerinde durulur. Seçme Halaylar, Altay Halk Türküleri ve Toplu Halk Oyunlarından Sivas Halayları isimli yayımlanmamış üç eseri daha bulunan Sarısözen, bütün çalışmalarını özetleyen Yurttan Sesler Korosu için şunları söyler: “Radyonun sımsıkı tuttuğu ve başardığı halk türküleri yayımı, ne sadece dinleyicilerine hoş bir vakit geçirmek ne de yalnız türkülerimizin çeşitleri hakkında fikir vermekten ibarettir. Gönüllerimizi bir araya toplamak ve bütün memleketi tek duygu haline getirmek Yurttan Sesler’in başlıca hedefidir. Artık izaha lüzum kalmamıştır ki Yurttan Sesler’in sanatkar işçileri memlekete en modern tahrip vasıtalarının bile zerresini koparamayacağı bambaşka bir istihkâm yapmakla meşguldürler.” Gerek devlet imkanlarıyla gerekse kişisel çabasıyla Türk toplumunun birliğine, kültürel gelişmesine ve geleceğe güvenle yürümesine büyük katkıları olan Muzaffer Sarısözen 4 Ocak 1963’te, genç sayılacak bir yaşta hayata veda eder. Hatırası, “Burçak Tarlası”, “Bilmem Şu Feleğin”, “Bülbülüm Altın Kafeste” gibi derlediği nice türküyle, Ankara Radyosu’nun hemen karşısına dikilen heykeliyle ve yolundan giden öğrencilerinin çalışmalarıyla da yaşamaya devam ediyor. 81 TABELALAR KÜLTÜR GÖSTERGESIDIR ERBAY KÜCET Y ıllar önce Attilâ İlhan’ın bir yazısında “Tabelalar o şehrin kültürünü yansıtır” gibi bir cümle okumuştum. Belki tam anlamıyla böyle söylememiş olabilir ama ben bu şekilde algılamıştım. Yani bir şehrin kültürünü o şehirdeki dükkanlarda asılı tabelalardan öğrenebileceğimizi veya tabelalara bakarak o beldede yaşayanların kültürel seviyeleri hakkında fikir sahibi olabileceğimizi ifade ediyordu. Bu yazıyı okuduktan sonra yurt içi veya yurt dışında nereye seyahat etsem en çok dikkat ettiğim konulardan biri o şehrin tabelaları olmuştur. Türkiye’de kimi zaman görevimiz dolayısıyla kimi zaman da gezme amaçlı olarak gitmediğim veya görmediğim şehir kalmamıştır. Attilâ İlhan’ın tabelalarla alakalı ifadesi beni yakalamış olacak ki, 82 gittiğim yerlerle kültürü arasındaki bağıntıyı genellikle tabelalar üzerinden kurmaya çalışırım. Şehirle kültür arasındaki bağlantıyı basit bir yöntemle tabelaya indirgemiş olmam ne kadar doğrudur bilemem ama bu söylemde doğruluk payı olduğunu bire bir yaşayarak gözlemledim. Tabelalarda kullanılan renklerden tutun da seçilen çerçeveye ve yazı stiline kadar pek çok detay sayesinde o şehrin kültürel yapısı hakkında ön bilgi sahibi olabiliyorsunuz. Şehrin tabelacısının yaşadığı kentin kültürünü yansıtması doğaldır. Bulunduğu yörenin renklerini, yazı stilini tabelasına işleyen sanatçıyla o şehrin kültürü arasında bağ kurulması da doğaldır. Cumhuriyet’ten önce ticarethane isimlerini levha üzerine boya kullanarak fırça ile yazanlar bazı sanat dallarında olduğu gibi genellikle Ermeni, Rum, Musevi ustalardı ve onlara “Levhacı” denirdi. Tabelacı dükkanları bir fırça ve bir kutu boyayla açılabilirken bazı tabelacılar ceplerinde fırça ile dolaşıp sanatını icra ederdi. Çantalarında kurşunkalem, gönye, samur fırça, teneke kutuda ise renkli boya, tiner gibi malzemeler olurdu. Kırk yıl önce Ankara’da memuriyete adım atmadan evvel tabelacılık işini sanatçı duyarlılığıyla “zanaat” edinerek yola devam eden ortağıma dükkanı bırakırken ceketimi alıp çıkmıştım. O yıllarda el emeği göz nuru işlenen tabelaların şimdilerde teknolojik üretildiğini bilenlerdeniz. Tabelanın yazıldığı levhanın sacından ağaç çerçevesine kadar her detayla ilgilenir, ilk astar boyasının ardından zemin rengini fırça ile atarken ufak bir çizgi hatasının oluşmaması için büyük özen gösterirdik. Yazıdaki harflerin uyumundan süslenmesi gereken kısımlara atılacak desenlere varıncaya kadar her şey elimizden çıkardı. Tabelacılık ile 1928 yılındaki Harf Devrimi arasında nasıl bir bağıntı kurarsınız bilemem ama 1940’ta açılan Köy Enstitülerindeki güzel yazı derslerinde mürekkep hokkaları, kesik uç kalem ve kamışlarla yazı stillerinin de oluşmaya başladığını hatırlatırım. Bu okullardan mezun olan yetenekli ve işi benimseyen öğretmenlerin Anadolu’ya gitmeleriyle tabela yazımları yaygınlaşmıştır. Başlangıçta ağaç, sac üzerine, daha sonraları cama samur fırçalarla yaldızlı levhalar yazılırken bu mesleği icra edenlere de “Tabelacı” denilmeye başlanmıştır. Yıllar geçtikçe ulusal ve uluslararası markaların çoğalması, el yapımından makinelere ve seri üretime geçilmesi, bilgisayar ve grafik programlarının yaygınlaşması, mektepli grafik tasarımcıların yetişmesi, folyo kesim makinelerinin yaygınlaşması gibi gelişmeler yaşanırken branda ve folyo üzerine seri baskılarla işler anında teslim edilir olmuştur. Bugün Türkiye’nin hangi şehrine giderseniz gidin, Attilâ İlhan’ın şehrin kültürünü yansıttığını ifade ettiği tabelalarda yeknesaklık görürsünüz. Tabelacılıktan endüstriyel reklamcılığa İlk bakkal dükkanını açtığında “Tabelamı taktım, dükkanı açtım” diyen Vehbi Koç’un bakkal dükkanlarının market zincirine dönüşmesi, AVM’lerin çoğalması, akaryakıt şirketlerinin sayısının artarak istasyonların yenilenmesi, bankalar ve GSM şirketleri ile beyaz eşya firmalarının şubeleşmesi gibi gelişmeler neticesinde talep üzerine tabelacılık başka bir boyuta taşınmıştır. Firmaların çoğalmasıyla “tabelacılık” sözcüğü yapılan işi tanımlamakta yetersiz kalınca “endüstriyel reklamcılık” tanımlaması literatüre girmiştir. Tabelaların sanat eseri haline dönüşmesi fırçaya sanatını yükleyenlerle olmuş, ancak bugün el ile tabela yapan ustalar kalmamıştır. Elle yapılan tabelalardaki sanatı ve yoğun emeği bugün görmek mümkün değildir. Eskiden tabelacılar arasında kimin daha iyi tabela çizdiği konusunda tatlı bir rekabet yaşanırken tabela ustalarının toplumla iç içe olduğunu da biliyoruz. Tabelacılar hem diğer esnafla hem de mahalle sakinleriyle dostluk içindeydi. Mahalleli onların tabela yapışlarını hayranlıkla izlerdi. Çocukluğumda Ankara Cebeci’deki tabelacıların film afişlerini karalama bile yapmaksızın yazmaları karşısında ağzım açık kalırdı. Daha sonra bu pasajlarda esnaf olarak arkadaşlık ettiğim birçok tabelacı dostum oldu. Sabırla gelen ustalık Bir zamanlar ustalıkları ve sanatlarıyla toplumun beğenisini kazanan tabelacılar gün geldi sokağımızdan da hayatımızdan da çekildiler. Onların gidişinin ardından şehirlerimizin dört bir yanını estetikten uzak, birbirinin benzeri tabelalar kuşattı. Bir hikaye ile yazımızı taçlandıralım: Delikanlı, caddelerde dolaşırken tabelalardaki yazı ve resimleri gördükçe imrenirmiş. Tabela ustası olmaya karar vererek en iyi tabela ustasını aramaya başlamış. Sonunda o ustayı bulmuş ve yanına gitmiş. Tabelalara ilgi duyduğunu ve iyi bir tabela ustası olmaya karar verdiğini heyecanla anlatmış. Yaşlı usta, genç adamı dinlemiş, sözleri bitince de ona bir yazı fırçası uzatmış. “Bu bir samur fırçasıdır. Bu fırçayı avcuna koy ve bir yıl boyunca elini açma. Bir yıl sonra tekrar gel” demiş. Delikanlı kendisini merakla bekleyen anne ve babasına yaşadıklarını anlatmış. Günler geçmeye başlamış. Genç adam, “Nasıl böyle budalaca bir şey yapmamı ister? Bir de ülkenin en iyi tabela ustası olacak. Bu saçmalığa bir yıl boyunca nasıl katlanacağım? Böyle bir eziyetle nasıl yaşarım? Ustalık kaprisi yapacaksa bari başından yapmasaydı” diye sürekli söyleniyor, ama avcunu hiç açmıyor, bütün işlerini diğer eliyle yapıyormuş. Böylece bir yıl geçmiş. Her günü zorluklarla dolu, her gecesi yarım uykuyla yaşanmış bir yılı tamamlayan delikanlı, sonunda ustanın karşısına çıkmış. Yaptığı şeyi ne kadar saçma bulursa bulsun, bu sınavı başarıyla tamamlamış olmanın verdiği gururla elini uzatmış ve avcunu açmış. “İşte fırçan. Bir yıl boyunca avcumda taşıdım. Şimdi ne yapacağım?” diye sormuş. Yaşlı usta, “Şimdi başka bir fırça vereceğim, onu da aynı şekilde bir yıl boyunca avcunda taşıyacaksın” deyince genç adam sükûnetini kaybetmiş, bağırıp çağırmaya başlamış. Ustayı bunaklıkla, delilikle suçlamış, tabela ustalığını öğrenmek için gelen genç bir insana böyle eziyet ettiği için hasta olduğunu söylemiş. Genç adam bağırıp çağırırken yaşlı usta ona hissettirmeden bir başka fırçayı avcuna sıkıştırmış. Öfkeden yüzü kıpkırmızı kesilen ve bağırıp çağırmayı sürdüren delikanlı, o sırada avcundaki fırçayı hissetmiş. Bir an durmuş, fırçanın kıllarını biraz daha sıkmış ve heyecanla konuşmuş: “Bu fırça, samur fırça değil usta!..” 83 ANADOLU’NUN GÖZYAŞLARI YAŞAR YILMAZ YEM YAYIN İSTANBUL, 2015 312 S. Başarılı mühendislik yaşamını geride bıraktıktan sonra araştırmacı kimliğiyle ön plana çıkan ve millî kültür varlıklarımızla ilgili alanlara yönelen Yaşar Yılmaz’ın kaleme aldığı Anadolu’nun Gözyaşları, özellikle 18301922 yılları arasında Anadolu’nun çeşitli yerlerinden yurt dışına götürülen eserleri konu ediniyor. Almanya, Avusturya, Danimarka, Fransa, Hollanda, İngiltere, Yunanistan ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki müzeleri tek tek gezen Yılmaz, Anadolu’dan taşınmış eserlere dair en kapsamlı envanteri okuyucuyla buluşturuyor. Kitapta Hitit, Likya, Urartu, Doğu Roma, Selçuklu ve Osmanlı gibi pek çok medeniyete ait heykel, takı, mozaik, anıtmezar gibi birçok eser alfabetik sırayla listeleniyor. YARASINI SAKLAYAN ŞEHIRLER ÂTIF BEDIR CÜMLE YAYINLARI İSTANBUL, 2015 108 S. “Yeryüzünde bir yolcu olan insanın evi kalbidir. İnsanın yeryüzü yolculuğu aslında kendi evine varmak içindir” diyor Yarasını Saklayan Şehirler… Âtıf Bedir’in imzasını taşıyan gezi-anlatı türündeki kitapta, İstanbul, Ankara, Kahramanmaraş ve Kudüs’e dair izlenimler Nuri Pakdil ve Cahit Zarifoğlu’nun kılavuzluğunda yazılırken Batı şehirlerindeki izlenimler ise daha çok bu kentlerin görünmeyen yüzüne tutulan bir ayna işlevi görüyor. RIZA İHLAS VE TEVEKKÜL İBN ARABÎ LİTERA İSTANBUL, 2015 238 S. Endülüs’ten Kuzey Afrika’ya, Anadolu’dan Arap Yarımadası’na çok geniş bir coğrafyada “Şeyh-i Ekber” olarak anılan ve düşüncelerinin etkisi bugün bile süren Muhyiddin İbn Arabî’nin (1165-1245) dev eseri Fütûhât-ı Mekkiyye Türkçeye çevrilmeye devam ediyor. Fütûhât’ın 7. cildinde bulunan 101 ila 106 ve 128 ila 161’inci bölümleri içeren Rıza İhlas ve Tevekkül de bu çabanın ürünlerinden biri. İbn Arabî bu kitapta bir araya getirilen bölümlerde, tasavvuf tarihinin en tartışmalı konularından vuslat hali ve rıza makamı üzerine fikirlerini sıralıyor. Vuslat kavramının dile gelişiyle ilgili sorunları tartışırken batı felsefesinin 20. yüzyılda karşılaştığı dil felsefesi problemlerine dikkat çekmesi de kitabın öne çıkan özelliklerinden. 84 YARALI CEYLANLAR KULÜBÜ MIM KEMAL ÖKE SUFI KITAP İSTANBUL, 2015 192 S. Fatih Vural’ın söyleşisiyle yayına hazırlanan Yaralı Ceylanlar Kulübü, Prof. Dr. Mim Kemal Öke’nin tasavvuf yolculuğunu konu alıyor. Öke’nin hayatındaki dönüm noktalarını, özellikle de down sendromlu kızının doğumunun ardından yaşam çizgisindeki değişimi ve tasavvufa gönül verme sürecini aktaran kitap, iki ayrı dünya, iki Mim Kemal Öke anlatıyor. Yaralı Ceylanlar Kulübü’nün kapağındaki şu not ise dikkat çekiyor: “Gönlün yanmadan gitmezsin!” CENGİZ HAN M. TURHAN TAN KAPI YAYINLARI İSTANBUL, 2015 326 S. M. Turhan Tan’ın roman türündeki eseri Cengiz Han, Temuçin adıyla da bilinen Cengiz Han’ın yaşamı ekseninde şekilleniyor. Moğol kabilelerini tek bir bayrak altında toplayarak sınırları Çin’den Hindistan’a, oradan Avrupa’ya uzanan ve Orta Asya’nın en büyük devletlerinden biri olarak kabul gören Moğol İmparatorluğu’nu kuran Cengiz Han’ın hayatına dair bugüne dek pek çok şey yazılıp çizilmiş, hayat öyküsü zaman zaman efsane, zaman zaman destanlarla karışmış. Fakat kısa ömrüne Cem Sultan ve Safiye Sultan gibi birçok romanı sığdıran M. Turhan Tan, kitabını mümkün olduğunca gerçeklere bağlı kalarak kurgulamış. Kişilik çözümlemelerine de yer veren kitap, okuyucuyu tarih içinde bir yolculuğa çıkarıyor. KOKUSUZ BAHÇELER FUAT EREN ŞULE YAYINLARI İSTANBUL, 2015 62 S. Önceki hâliyim bir cesedin / Senin nefesin orman / Ortasında ayan beyan şiirlerin / Ağaçların gölgesi yok artık / Hey! Siz en diptekiler / Bari yaprakları süpürmeyin... Fuat Eren ilk şiir kitabı Kokusuz Bahçeler’ le okurun karşısında. Şiirleri daha önce Karabatak dergisinde yayımlanan şair, beğeni kazanan eserlerini bu kez ilk kitabıyla şiirseverlere ulaştırmanın heyecanını yaşıyor. 85 TAŞTI RAHMET DERYASI YUNUS EMRE ŞİİRLERİ NAZ MÜZİK “Taştı Rahmet Deryası”, Türkçe şiirin öncüsü kabul edilen mutasavvıf ve büyük halk şairi Yunus Emre’nin şiirlerini bir araya getiriyor. 13. yüzyılda yaşayan ve hem şiirleri hem de kişiliğiyle olduğu kadar inançları ve yaşam tarzıyla da bugüne kalmayı başaran Yunus Emre, 20 şiirinden derlenen albüm sayesinde hayatlarımıza dokunmaya devam ediyor. Albümde “Gönül Hayran Oluptur Aşk Elinden”, “Ey Aşikan”, “Mecnuna Sordular” ve “Severdim Ben Seni Candan İçeru” gibi şiirler yer alıyor. UNUTULMAYAN PLAKLAR 2 MÜZEYYEN SENAR & ZEKİ MÜREN YAVUZ & BURÇ PLAK Geçtiğimiz Şubat ayında hayata gözlerini yuman Türk Sanat Müziği’nin duayen isimlerinden Müzeyyen Senar ile “Sanat Güneşi” olarak anılan Zeki Müren’in yolları “Unutulmayan Plaklar 2” albümünde kesişiyor. 2 disk halinde toplam 26 şarkıdan oluşan albüm, Türk Sanat Müziği’nin değerli isimlerini ortak bir çalışmada dinleme imkanı sunuyor. Unutulmaz şarkılarla Türk Sanat Müziği’ni genç kuşaklarla da buluşturan albümde “Ey But-i Nev Eda”, “Ada Sahillerinde Bekliyorum”, “Akşam Olmadan Gel”, “Sen de Başını Alıp Gitme” ve “Böyle Ayrılık Olmaz” gibi klasikler yer alıyor. FRANK SINATRA BEST OF COLLECTION BELLEVUE PUBLISHING Amerikalı tanınmış şarkıcı Frank Sinatra’nın unutulmaz parçaları, koleksiyoncuların arşivinde yerini almaya hazırlanıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1935-1946 yılları arasında popülerlik kazanan Swing Çağı’nda müzik kariyerine başlayan Frank Sinatra’nın dört diskten oluşan albümü, “It Was A Very Good Year”, “New York, New York”, “You Make Me Feel So Young” ve “Strangers In The Night” gibi şarkıları içeriyor. 86 KARAYEL POYRAZ YÖNETMEN: LEVENT İNANIR SENARYO: LEVENT İNANIR, YILDIRIM BEYAZIT OYUNCULAR: YÜKSEL ARICI, NUMAN ÇAKIR, HİKMET KARAGÖZ, LEVENT İNANIR, YILDIRIM BEYAZIT YAPIM: 2013, TÜRKİYE TÜR: KOMEDİ, DRAM Çekimleri 2013 yılında tamamlanan fakat filmin kadrosundaki bazı isimlerin rahatsızlanması nedeniyle bu ay izleyiciyle buluşabilen “Karayel Poyraz”, konservatuvarın müzik bölümünde okuyan gençlerin hikayesini konu alıyor. İstanbul’dan yola çıkıp Karadeniz Bölgesi’ne gelen gençler, farklı sosyal kesimlere mensup ve farklı dünya görüşlerine sahiptir. Bununla birlikte, hepsini bir araya getiren ortak bir tutkuları vardır: Müzik. Üniversite yıllarında kurdukları grup sayesinde birbirlerine gittikçe yaklaşan bu arkadaşlar, zamanla birçok müzisyenin karşı karşıya kaldığı bir çıkmaza düşer. Ya hayallerinin peşinden gidecek ve istedikleri müziği yapacak ya da para kazanmak için herkese hitap eden piyasa müziğini icra edeceklerdir. Fikir ayrılığına düşen gençler, kısa bir süre sonra gruplarını dağıttıkları gibi yollarını da ayırır. Ancak hayatın onlar için planladıkları henüz bitmemiştir. Yolları yine kesişecek, arkadaşlıklarını test etmek ve kurtarmak için bir şans elde edeceklerdir. EVEREST YÖNETMEN: BALTASAR KORMÁKUR SENARYO: WILLIAM NICHOLSON, SIMON BEAUFOY OYUNCULAR: JAKE GYLLENHAAL, KEIRA KNIGHTLEY, ROBIN WRIGHT, SAM WORTHINGTON, JASON CLARKE YAPIM: 2015, İNGİLTERE, AMERİKA, İZLANDA TÜR: MACERA, DRAM, GERİLİM Birçok dağcının yaşamına mâl olan ve 1996 Everest Faciası olarak adlandırılan gerçek bir olaydan ilham alınarak beyazperdeye aktarılan “Everest”, dünyanın en yüksek dağının zirvesine ulaşmayı amaçlayan iki keşif grubunun hikayesini anlatıyor. Birbirine rakip iki ticari firmayı temsil eden ve biri Scott Fischer (Jake Gyllenhaal), diğeri Rob Hall’ın (Jason Clarke) önderliğindeki iki keşif grubu, isimlerini tarihe yazdırmak üzere tırmanışlarına başlar. Zirveye ulaşmak halihazırda birçok zorluk ve engeli barındırırken, insanlık tarihinin gelmiş geçmiş en şiddetli fırtınalarından biri, dağcıların keşif macerasını bir ölüm kalım savaşına dönüştürür. Nefes kesen sahneleriyle dağcılık tarihinin en büyük trajedilerinden birini beyazperdeye aktaran ve üç boyutlu versiyonu da bulunan film, 18 Eylül’de izleyiciyle buluşacak. 87 NE OKUYOR NE IZLIYOR ELIF DOĞAN TÜRKMEN - CHP ADANA MILLETVEKILI Her zaman birden fazla kitabı aynı anda okumayı tercih ederim. Biyografilerin yanı sıra Türkiye ve dünya yakın tarihini okumaktan keyif alırım. Şu anda AKP’nin Suriye Yenilgisi ve Esad, Japon Kültürü ve Reis isimli kitapları okuyorum. Ara ara Agatha Christie romanları okuyarak dinlenirim. Sinemada film izlemek en keyif aldığım etkinlik. Ancak uzun zamandır sinemaya gidemiyorum. “Avatar”, “Baba 1”, “Baba 2”, “Dövüş Kulübü”, “Selvi Boylum Al Yazmalım”, “Hababam Sınıfı” (Ertem Eğilmez) ve “Kış Uykusu” bende iz bırakan filmlerdir. Müziğin her türünü dinlerim; Mehter Marşı’ndan Türk Halk Müziği’ne, Anadolu Rock’tan Türk Sanat Müziği’ne, Klasik Batı Müziği’nden caz ve blues’a... Oğlumun hazırladığı CD’leri büyük bir keyifle dinlerim, çünkü müzik zevklerimiz uyuşur. Cahit Berkay’ın film müzikleri CD’lerini de dinlerim. Arabamda Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde çıkan Mehter Marşı CD’si bulunur. Bir de Ruhi Su türkü yorumları vazgeçilmezimdir. Suna Kan Adanalı bir sanatçıdır. Onun uluslararası konser CD’leri de her zaman elimin altındadır. Keza keman sanatçısı Farid Farjad’ın CD’leri de. FILIZ KERESTECIOĞLU - HDP İSTANBUL MILLETVEKILI Roman okumayı çok severim. Araştırma kitaplarına da ilgi duyuyorum, ancak romanlar ve şiir hayatımın ayrılmaz bir parçası. Bazı yazarların kitaplarını tekrar tekrar okumak dahi keyif verebilir. Örneğin Dostoyevski, Thomas Mann, Albert Camus, Sabahattin Ali, Sevgi Soysal, Oğuz Atay, Behçet Necatigil gibi şair ve yazarlar en sevdiklerim. Son olarak Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık ve Behçet Çelik’in Soluk Bir An kitaplarını okudum. Tabii TBMM İçtüzüğü de en son okumakta olduğum kitaplar arasında! Politik gerilim ve kadınların özgürleşme hikayeleri üzerine filmleri izlemeyi çok severim. Film, aslında hep sinema salonunda izlenebilir bir şey benim için. Son zamanlarda sinemaya gitmeye fırsat bulamadığımdan eksikliğini hissediyorum. Geçmişte izlediğim ve hiç aklımdan çıkmayan epeyce film var, ama bunların en başta geleni, Fred Zinnemann’ın, birbirinden farklı iki kadının dostluğunu 2. Dünya Savaşı döneminde politik bir arka planla birlikte aktardığı, 1977 yapımı “Julia” filmi… Ettore Scola, Jane Campion, Margarethe von Trotta, Angelopoulos, Costa Gavras, Ken Loach, Nuri Bilge Ceylan, Coen Kardeşler etkilendiğim filmleri olan yönetmenler. Müzik, hayatımın çok önemli bir parçası. Kendim de zaman zaman beste yapıyorum. Her türü gerçekten severek dinliyorum. Rock müziği de severim, türküleri de. Bir yandan Neriman Altındağ Tüfekçi, Münir Nurettin Selçuk, Neşet Ertaş, Serap Yağız, Erkan Oğur, Nilüfer, Aynur Doğan dinlerken, diğer yandan Joan Baez, Bob Dylan, Deep Purple, Zaz dinlemeye geçebilirim. Müzik ruhumun gerçekten gıdası ve son zamanlarda maalesef bu da eksik kalıyor. 88 ZEYNEL BALKIZ - MHP MANISA MILLETVEKILI Okumayı bir tutku olarak sürdürüyorum. Mesleki kitap, makale ve dergilerin yanında tarih, biyografi, sosyal ve siyasi araştırmalar ile ilgili kitaplar okumayı çok seviyorum. Ayrıca propaganda teknikleri ve kişisel gelişim üzerine yazılmış çok sayıda yerli ve yabancı kitap okudum. En son Daron Acemoğlu ve James A. Robinson’un yazdığı Ulusların Düşüşü adlı kitabı bitirdim. Ondan önce de Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu’nun Hedef Türkiye, Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın Türkiye’nin Yakın Tarihi ve Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (1923-2023), Norman Vincent Peale’nin Olumlu Düşünmenin Gücü, Cristina Stuart’ın Etkili Konuşma, Taha Akyol’un Türkiye’nin Hukuk Serüveni ve Ama Hangi Atatürk, Adem Çaylak, Mehmet Dikkaya, Cihat Göktepe ve Hüsnü Kapu’nun editörlüğünü yaptığı Türkiye’nin Politik Tarihi adlı eserleri okudum. Bunlarla eş güdümlü olarak Kur’an-ı Kerim Tercümesi ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın İslâm Ansiklopedisi ile birlikte yayımladığı 5 ciltlik Kur’an Tefsiri’ne devam etmekteyim. Sinemaya ilgim azdır. Sinema filmi yerine belgesel ile sosyal ve siyaset içerikli programlar izlemeyi tercih ediyorum. Tavsiye üzerine izlediğim ve beğendiğim sinema filmleri “Çağrı”, “Truva”, “Titanik”, “Şeytanın Avukatı” ve “Çöl Aslanı-Ömer Muhtar”. Türk Sanat Müziği, özellikle de Dede Efendi, Hacı Arif Bey, Itri, Sadettin Kaynak ve Münir Nurettin Selçuk bestelerini dinliyorum. Ses ve yorum olarak Zeki Müren, Nesrin Sipahi, Özdemir Erdoğan, Nükhet Duru, Cem Karaca ve Barış Manço’yu, ayrıca Ege, Rumeli, Malatya ve Urfa türkülerini beğeniyorum. Arif Nihat Asya, Necip Fazıl Kısakürek ve Yahya Kemal Beyatlı şiirlerini dinlemekten de keyif alıyorum. ORHAN SARIBAL - CHP BURSA MILLETVEKILI Genellikle ekonomi ağırlıklı kitapları tercih ediyorum. Şu sıralarda okumakta olduğum kitaplar Kapital 3. Cilt (Karl Marx) ve Dünyadan Türkiye’ye, İktisattan Siyasete (Korkut Boratav). Doğrusunu isterseniz sinemaya gitmeye pek zamanım olmuyor, ancak TV’de film izliyorum. En son izlediğim filmler “Kelebeğin Rüyası”, “Entelköy Efeköy’e Karşı”, “Oflu Hoca’nın Şifresi” ve “Hükümet Kadın.” Müzik tercihimin ilk sırasında türküler yer alıyor. Dinlediğim başlıca grup veya sanatçılar ise Kızılırmak, İlkay Akkaya, Kardeş Türküler, Feryal Öney, Erdal Erzincan, Musa Eroğlu, Özlem Özdil ve Arif Sağ. MEHMET ATILLA MARAŞ - 22. DÖNEM AK PARTI ŞANLIURFA MILLETVEKILI Daha çok sanat, kültür, edebiyat, felsefe, etik ve estetik üzerine kitaplar okuyorum. Her zaman elimin altında birkaç kitap birden olur. Şu anda Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayımladığı Attilâ İlhan Armağanı-Kaptan’a Saygı İle kitabının yanı sıra Ebu’l-Alâ el-Mevdudî’nin Tefhimu’l Kur’an adlı 7 ciltlik eserinin 5. cildini okuyorum. Bir yandan da Arapça pratiğimi geliştirmeme yardımcı olacak kitaplara zaman ayırıyorum. Bir şair ve yazar olarak kendi çalışmalarımı da sürdürüyorum. Yakın zamanda Şair ve Yazar Dostlarım ile Yüzyılın Türk Şairleri Antolojisi isimli kitaplarım yayımlandı. Abdülhak Hamit Tarhan’dan bu tarafa 102 şairin eserlerinin yer aldığı antolojinin Osmanlıca versiyonu da okurlara sunuldu. Sinemaya pek gidemiyorum, ama Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Ankara Şubemizde her cumartesi günü film gösterimi yapıyoruz. Gösterimlerin ardından film üzerine sohbet gerçekleştiriyoruz. Müzik tercihimin ilk sırasında halk türküleri ve Klasik Türk Musikisi yer alıyor. Radyoda TRT Nağme ve TRT Türkü kanallarını sürekli takip ediyorum. Şu sıralar dinlediğim albümlerden birkaçı ise “Tarihsel Süreç İçinde Klasik Türk Müziği”, “Türkülerle Urfa” ve Nurten Demirkol’un TRT Arşiv Serisi’nden çıkan çalışması. 89 SOSYAL MEDYA GÜNLÜKLERİ @semakirci @Murat_Alparslan Devlet-millet bağını güçlendirmeyi ilke edindiğimiz siyasi yolculuğumuzda milletimizle birlikte yürüyüşümüz devam edecek. “Sabret ki, her şey hissettiğin kadar derin ve sonsuz olsun. Sabret ki, her şey gönlünce olsun” Mevlana Herkese iyi haftalar diliyorum. @selcukozdag @utkucakirozer @EmreKoprulu Bayan Boks Millî Takımımızdan 12 Madalya. Günyüzü yolunda, arıcılık yapan Yüksel Abla’nın gerçek çiçek balını tattık. Türk Harf Devrimi’nin ve Büyük Önder Atatürk’ün Tekirdağ’ı ziyaretinin 87’nci yıldönümü kutlu olsun. @SeyitAhmetGocer @arzuerdem2015 @alikenanoglu 17 Ağustos depreminin yıldönümünde kaybettiklerimizi rahmetle yad ediyoruz! Adıyaman Çokpınar köyündeyiz, Can’larla muhabbet ediyoruz. Esnaflarımıza hayırlı işler diledik. Sadece seçim zamanı değil geçim zamanında da yanlarındayız. 90 M. Hüsnü Bozkurt @HsnBozkurt KBB Uzmanı- CHP Konya Milletvekili Sosyal medyayı aktif biçimde kullanan siyasetçilerimiz arasında yer alıyorsunuz. Sosyal paylaşım sitelerini ne zamandır ve gün içinde hangi sıklıkta kullanıyorsunuz? Sosyal medya hesaplarımın biri yaklaşık 8, diğeri de 5 yıldır mevcut. Günümüzde artık sosyal medya ağlarını kullanmayan yok gibi. Bilgiye erişmenin ve düşüncelerinizi insanlara en hızlı ve kolay şekilde ulaştırmanın önemli bir ayağını oluşturuyor sosyal medya. Son birkaç yıldır çok daha aktif kullanmaya çalışıyorum. Gün içinde kullanım sıklığım ülke gündeminin yoğunluğuna göre değişiklik gösteriyor. Sosyal paylaşım siteleri her ne kadar bilginin en çabuk yayıldığı platform olsa da bazen tamamen “asparagas” olarak niteleyebileceğimiz haberler bilgi kirliliğine yol açabiliyor. Sosyal medyayı kullanırken çok dikkatli olunması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü suistimale son derece açık bir mecra. Mümkün olduğunca “resmî” olarak adlandırılan ve güvenilirliğinden emin olunan hesapların takip edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Sosyal paylaşım ortamında ilginç anılarınız oldu mu? Hayır, bugüne dek ilginç olarak niteleyebileceğim bir olayla karşılaşmadım. Sizce siyasetçilerin sosyal paylaşım sitelerini etkin ve doğru bir şekilde kullanması ne bakımdan önemli? Bugün ülkemizde çok büyük bir kesim sosyal paylaşım sitelerini kullanıyor. Ülke nüfusumuzun yüzde 60’ının 30 yaşın altında olduğu ve gençlerin neredeyse tamamının sosyal medyayı aktif olarak kullandığı düşünülürse, bu ağlar toplumun en etkin iletişim aracı olarak önümüzde duruyor. Günümüz koşullarında artık gazeteler de, televizyonlar da sosyal medya araçları kadar rağbet görmüyor. İnsanlar haberleri, çevresinde gelişen olayları sosyal medyadan öğrenmeyi tercih ediyor. Bu sebeplerle siyasilerin sosyal paylaşım sitelerini etkin kullanımı fikirlerini ifade edebilmeleri ve en hızlı şekilde hedefe ulaştırabilmeleri açısından önemli. Çünkü yeri geliyor insanlar haberi ve doğruluğunu, haber sitelerinden değil sizden öğrenmek istiyor. Bir diğer önemli nedeni ise vatandaşla en hızlı şekilde iletişime geçebilmeniz. Vatandaşlar sosyal medya aracılığıyla sorunlarını ve taleplerini milletvekillerine kolaylıkla iletebiliyorlar. Sosyal medyanın gündemi doğru takip etme açısından yararlı olduğunu düşünüyor musunuz? 91 UNUTMAYACAĞIZ Galip Demirel 18. Dönem Malatya Milletvekili Galip Demirel 1931 Malatya doğumludur. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ndeki eğitiminin ardından kaymakamlık, mülkiye müfettişliği ve valilik yaptı. İçişleri Bakanlığı Müsteşarlığı ve TBMM İçişleri Komisyonu Başkanlığı görevlerinde bulundu. Galip Demirel için 26 Ağustos 2015 tarihinde TBMM’de tören düzenlendi. Demirel’in cenazesi Kocatepe Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından Karşıyaka Mezarlığı’nda toprağa verildi. Hilmi Biçer 14, 17 ve 18. Dönem Sinop Milletvekili Hilmi Biçer 1931 Boyabat doğumludur. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra serbest avukatlık yaptı ve çeşitli kamu kurumlarında görev aldı. Hilmi Biçer için 23 Ağustos 2015 tarihinde TBMM’de tören düzenlendi. Biçer’in cenazesi Kocatepe Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Fikri Pehlivanlı 15. ve 16. Dönem Ankara Milletvekili Fikri Pehlivanlı 1929 Kırıkkale doğumludur. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’ni bitirdikten sonra serbest eczacılık yapan Pehlivanlı’nın cenazesi 18 Ağustos 2015 tarihinde Kırıkkale Nur Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. 92 DOSTLUK GRUPLARI Hilmi Çeltikçioğlu 10. Dönem Çoruh ve 11. Dönem Artvin Milletvekili Hilmi Çeltikçioğlu 1922 Artvin doğumludur. Demokrat Çoruh gazetesini ve matbaasını işleten Çeltikçioğlu’nun cenazesi 8 Ağustos 2015 tarihinde İstanbul Teşvikiye Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Sadettin Tokbey Kurucu Meclis Üyesi (1961) Sadettin Tokbey 1926 İstanbul doğumludur. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra serbest avukatlık yapan Tokbey’İn cenazesi 7 Ağustos 2015 tarihinde Adana Kabasakal Mezarlığı Camii’nde Cuma namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Mustafa Demir 17. ve 18. Dönem Şanlıurfa Milletvekili Mustafa Demir 1952 Şanlıurfa doğumludur. Urfa Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü’nü bitirdikten sonra inşaat teknikerliği ve işletmecilik yaptı. Demir’in cenazesi 5 Ağustos 2015 tarihinde Şanlıurfa Yusuf Paşa Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından torağa verildi. 93 Salih Özcan 16. Dönem Şanlıurfa Milletvekili Salih Özcan 1929 Akçakale doğumludur. Özcan, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde başladığı yükseköğrenimini bırakarak gazetecilik, yazarlık, editörlük ve yayıncılık yaptı. Birçok mesleki örgütün ve sivil toplum kuruluşunun yönetim kademelerinde yer aldı. Dünya Parlamenterler Birliği Başkan Yardımcılığı görevini de üstlenen Özcan’ın cenazesi 4 Ağustos 2015 tarihinde İstanbul Fatih Camii’nde ikindi namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Lütfi Ceylan 21. Dönem Tokat Milletvekili Lütfi Ceylan 1954 Kabatepe doğumludur. Karadeniz Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü’nü bitiren Ceylan, Çalışma Bakanlığı’nda iş müfettişi olarak görev yaptı. Ceylan’ın cenazesi 3 Ağustos 2015 tarihinde Tokat Merkez Alipaşa Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Tevfik Fikret Alpaslan Danışma Meclisi Eskişehir Üyesi (1981-1983) Tevfik Fikret Alpaslan 1926 Göynücek doğumludur. Harp Okulu, Hava Harp Akademisi ve Silahlı Kuvvetler Akademisi mezunudur. Hava Kuvvetleri’nin çeşitli kademelerinde görev yapan Alpaslan, Kıbrıs Barış Harekatı’na Hava Kuvvetleri Kurmay Başkanı olarak katıldı. Alpaslan’ın cenazesi 22 Temmuz 2015 tarihinde Kocatepe Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Halil Karaatlı 16. Dönem Bursa Milletvekili Halil Karaatlı 1934 Bulgaristan Osmanpazarı doğumludur. İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitiren Karaatlı vaizlik, avukatlık ve hukuk müşavirliğinin yanı sıra serbest ticaretle uğraştı. TBMM Başkanlık Divanı Katip Üyeliği görevini de üstlenen Karaatlı’nın cenazesi 20 Temmuz 2015 tarihinde Bursa Ulu Cami’de ikindi namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Hüseyin Baytürk 14. Dönem Zonguldak Milletvekili Hüseyin Baytürk 1926 Sürmene doğumludur. Amerika Birleşik Devletleri’nde tamamladığı maden mühendisliği eğitiminden sonra çeşitli devlet kurumlarında başmühendislik, teknik müdür yardımcılığı, kurul üyeliği ve müşavirlik görevlerini yürüttü. Hüseyin Baytürk için 13 Temmuz 2015 tarihinde TBMM’de tören düzenlendi. Baytürk’ün cenazesi Kocatepe Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Muzaffer Erdem 15. Dönem Bilecik Milletvekili Muzaffer Erdem 1925 Silvan doğumludur. Ticaretle uğraşan ve Demokrat Gürses gazetesinin sahibi olan Erdem’in cenazesi 12 Temmuz 2015 tarihinde İstanbul Sarıyer Kethüda Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Ali Rıfkı Atasever 17. ve 18. Dönem Tekirdağ Milletvekili Ali Rıfkı Atasever 1931 Bulgaristan Eskicuma doğumludur. Almanya’da mimari eğitimi aldıktan sonra bir süre Avrupa’da şantiye şefliği yaptı. İthalat, ihracat ve taahhüt işleriyle meşgul olan Atasever’in cenazesi 8 Temmuz 2015 tarihinde Tekirdağ Çorlu Otogar Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. Mehmet Bilgin Cumhuriyet Senatosu Bingöl Üyesi (1975-1980) ve TBMM 14. Dönem Bingöl Milletvekili Mehmet Bilgin 1922 Palu doğumludur. Harp Okulu’ndan mezun olduktan sonra Türk Silahlı Kuvvetleri ve Millî Savunma Bakanlığı bünyesinde çeşitli görevler üstlenen Bilgin, Cumhuriyet Senatosu Başkanlık Divanı Katip Üyeliği de yaptı. Bilgin’in cenazesi 22 Mayıs 2015 tarihinde Bingöl’ün Genç ilçesi Doğanlı köyünde toprağa verildi. ARAMIZDAN AYRILAN ARKADAŞLARIMIZ IÇIN CENAB-I ALLAH’TAN RAHMET DILIYOR, KEDERLI AILELERI IÇIN KALPTEN DUYGULARLA SABR-I CEMÎL NIYAZ EDIYORUZ. TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI’NDEN - ÜYE AIDATLARIMIZ 17. OLAĞAN GENEL KURUL KARARIYLA 2015 YILINDA YILLIK 120 TL’DIR. - BANKALAR TARAFINDAN MÜŞTERILERINE ULUSLARARASI BANKA HESAP NUMARASI (IBAN) VERILMEKTEDIR. ÜYELERIMIZIN AIDATLARINI YATIRIRKEN PROBLEM YAŞAMAMALARI IÇIN BIRLIĞIN IBAN NUMARASI AŞAĞIDA BELIRTILMIŞTIR. - BILINDIĞI GIBI 2002’DE YILLIK 30 TL OLAN ÜYE AIDATLARI 2004 YILINDAN ITIBAREN 60 TL VE 2013 YILINDAN BERI 120 TL’DIR. GERIYE DOĞRU AIDAT BORÇLARININ BUNA GÖRE HESAPLANMASI VE BIRLIĞIMIZIN AŞAĞIDAKI HESAP NUMARASINA YATIRILMASI; 5253 SAYILI DERNEKLER KANUNU’NA GÖRE, ALINAN AIDATLARIN BELGESINE ÜYELERIN TC KIMLIK NUMARALARININ YAZILMASI GEREKMEKTEDIR. - ÜYELERIMIZIN TC KIMLIK NUMARALARINI MEKTUP VEYA TELEFONLA BIRLIĞE BILDIRMELERI RICA OLUNUR. TPB HABER PORTALI www.tpb.org.tr FAX HATTI: 0312 420 66 24 SAYIN ÜYELERIMIZ HER KONUDA BIZE ULAŞABILIRSINIZ. TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI ANKARA KONUKEVI: ANKARA HOTEL PİNO BAYRAKTAR MAHALLESI VEDAT DALOKAY CADDESI BAYRAKLI SOKAK NO: 35 GOP/ANKARA TEL: 0312 446 36 86 TÜRK PARLAMENTERLER BIRLIĞI TBMM Yeni Halkla İlişkiler Binası Zemin Kat No: 50-51 Bakanlıklar/ANKARA Tel: 0312 420 66 21 Fax: 0312 420 66 24 Türk Parlamenterler Birliği Ziraat Bankası TBMM Şubesi IBAN: TR 33 0001 0009 0303 296732 6001
