doc17 Ocak 2009 İs - Sağlık Bilişim Derneği
download 
Şikayet Transkript
17 Ocak 2009 İs - Sağlık Bilişim Derneği
SAYI SAĞLIK BİLİİM YÖNETİCİLERİ 01 AÇILIM PLATFORMU OCAK / 2009 SÜRELİ YAYINI SABİYAP Bu Sayımızda: • Sağlık Biliim Yöneticileri Açılım Platformu • Hastane Bilgi Sistemleri • Case Study: İ Dünyası Öyküleri • PACS Dosyası • Sağlık Kurumlarında Web Tabanlı Yazılım Uygulamaları • Gezi: Sapanca’da Kı Sağlık Sektörü’nün Önde Gelen İsimleri Sağlık Yöneticileri Zirvesi’nde Buluuyor 17 Ocak 2009 İstanbul Grand Cevahir Hotel Sağlıkta Görüntüleme Atelophobia Sağlık Kurumlarında MEMORIAL, Çok Kollu Bir Sistemleri, PACS ve İ Dünyası Öyküleri Web Tabanlı Yapıyla Dijital Hastaneye Teleradyoloji Durumsal Yönetici İ Baına Yazılım Uygulamaları Dönüüyor DICOM, PACS gibi teknolojilerle Biliim terimleri hayatımıza mı Çağımız internet çağıdır. Sağlık Memorial Hastanesi, dijital hastane binlerce dolar ödenip alınan girdi? Yoksa, sektör terimleri kurumları web platformu üzerinde konseptine dönüüm konusunda kimyasal solüsyonlar, banyo sahiplenip, açıklamalarını onlar çalıan uygulamaları yakından belli noktalarda bu dönüümü üniteleri, fosfor kaseti masrafları üzerinden mi yaptı? Bu terimleri, tanıyarak, kurumları için tamamlayan sağlık kurumlarından gibi giderler ortadan kalkmaktadır. doğru kullanıyor muyuz? sağlayabilecekleri avantajları birisidir. değerlendirmelidirler. S. 14 S. 13 SABİYAP, Sağlık Biliim Yöneticileri Açılım Platformu yayınıdır. S. 21 S. 19 İÇİNDEKİLER 4 Editörden 6 TANITIM Sağlık Biliim Yöneticileri Açılım Platformu 8 KAPAK Sağlık Yöneticileri Bu Zirve’de Buluuyor 11 UZMAN GÖRÜÜ Hastane Bilgi Sistemleri 13 CASE STUDY Atelophobia - İ Dünyası Öyküleri Durumsal Yönetici İ Baına 14 PACS DOSYASI Dosya 1: Sağlıkta Görüntüleme Sistemleri 19 SEKTÖRDEN ve Teleradyoloji MEMORIAL, Çok Kollu Bir Yapıyla Dosya 2: Sağlıkta Görüntüleme Sistemleri Dijital Hastaneye Dönüüyor ve PACS 21 YAZILIM Sağlık Kurumlarında Web Tabanlı Yazılım Uygulamaları 24 SAĞLIKLI BİLİİM Sağlık Biliimcileri ve Diğerleri 26 KÜLTÜR VE SANAT 28 GEZİ Sapanca’da Kı OCAK ‘ 09 SABİYAP | 3 EDİTÖRDEN Sağlık Bilişiminde Büyük Buluşma... Bundan beş yıl önceydi. Bilişimin, sağlık sektörüne hızlı girişini ve sağlık sektörünün hızlı yükselişi öncesi hazırlıklarını izliyordum. Sağlık sektörünün birçok disiplini içinde barındırmasının, kendine özel süreçleri ve mevzuatının tam belirlenmemiş olmasının sektörü oldukça karışık bir hale getirdiğini gördüm. Tüm bu karmaşa içerisinde bilişimin inatla işleri doğru altyapılar üzerine alma isteği, sağlık yöneticilerinin sektörün iş süreçlerini bilişim temelli altyapılar üzerinde aktarma çabası beni de heyecanlandırmıştı. Yasin Kele Yıllardır içinde olduğum sağlık sektörü ve bütün hayatım olan bilişimi bir SABİYAP Bakanı araya getirenler ile birlikte sektöre katmadeğer sağlayacak işler yapmak. Bu fikir beynimde ilk oluştuğunda mutlaka başlangıç olarak bir paylaşım platform oluşturulmalı ve olumlu olumsuz tecrübeler paylaşılmalı dedim. Bu kararın ardından sektöre gönül vermiş işin mutfağında bulunanlara haber verdik. Bu heyecan ve aldığımız aksiyonlar sonucunda sağlık sektöründe bilişim nimetlerini sonuna kadar kullanma konusunda azimli,işin mutfağında müşterilerine lezzetli yemekler sunmaya istekli kişileri bir araya getirmiş olduk. Bu platform başlangıçta; kabuğuna çekilmiş sektör bilişimcilerini biraz daha paylaşımcı ve daha açık fikirli hale getirmek için oluştu. Aynı zamanda hatalarını söyleyebilecek kadar cesur, başkalarının kendi düştüğü hatalara düşmemesini isteyecek kadar da yardımsever bilişimcileri biraraya getirmeliydi. Yeni bilişimciler ve yıllardır bu sektörde var olanlar ile birlikte sabah kahvaltıları, akşam yemekleri, paylaşım toplantıları ve uzman masa toplantıları derken bugün sektöre yön vermeye çabalayan sağlık bilişimine kesintisiz hizmet etme gayreti ile çalışan bir gönüllü topluluğu oluştu. Bu gönüllüler topluluğuna sektörümüzü, bilişimi ve emek veren bilgi sistemleri yöneticilerini temsilen “Sağlık Bilişim Yöneticileri Açılım Platformu (SABİYAP)” adını verdik. SABİYAP daha iyi anlaşılsın ve açılımlarını daha hızlı devam ettirsin diye 2008 yılında özgür dünyanın arenası olan internette görücüye çıktık. Arkasından topluluğun en rahat iletişime geçebileceği, elle tutulur, canlı, dinamik olan elinizdeki ilk sayımız “SABİYAP Sağlık Bilişimi” dergisi ile karşınıza çıktık. Dergimizi huzurlarınıza çıkarmanın heyecanını yaşıyoruz, o nedenle ufak tefek kusurlarımız olabilir. Sektördeki bir eksikliği gidermemizin hatrına kusurumuz varsa offola! Önümüzdeki SABİYAP Sağlık Bilişimi sayısında buluşmak dileğiyle hoşçakalın! 4 | SABİYAP OCAK ‘ 09 Bilmed, sağlık sektöründeki kurumların ihtiyacı olan en iyi hastane bilgi yönetim sistemi çözümlerini, kaliteli ve uygun maliyetlerde üreterek, sağlık sektörünün kullanımına sunuyor. Türkiye’nin sayılı devlet ve özel hastaneleri, Bilmed’in BilMedical® Hastane Bilgi Yönetim Sistemi’ni kullanarak daha sağlıklı ve verimli bir yapıya kavuuyor. Bilmed’in projelerinde sağladığı ‘müteri memnuniyeti’nin temelinde, bir yanda ‘yazılımın gücü’ diğer yanda ‘müteri odaklılık’ ve ‘hizmette süreklilik’ yer alıyor. Çünkü Bilmed için her kurum özel... TANITIM Sağlık Biliim Yöneticileri Açılım Platformu ve Sağlık Biliimcilerinin Buluma Noktası: SABİYAP Amaçlarımız Dünyadaki sağlık kurumları teknoloji liderlerinin bir araya geldiği bir paylaım platform oluturmak. Bunu yaparken; • SABİYAP’ın sektörel dernekler ve meslek örgütleri ile ibirliğinin sağlanmasını temin etmek, • Sektördeki firmalar ile ilikisini belirlemek, • Üniversiteler ile ibirliğinin belirlenmesi, • Tıp/sağlık Biliimi hakkında bilgi sağlamak, • Kariyer planlamasında IT yöneticilerine yardımcı olması, SABİYAP Hakkında 3. SABİYAP Destek S A B İ YA P, ü y e l e r i n i n p r o f e s y o n e l SABİYAP Destek, Sağlık Biliim ve İletiim geliimlerine ortak olmayı hedefleyen bir Yöneticileri Açılım Platformun’un verdiği sivil toplum kuruluudur. hizmetler ve gerçekletirdiği programlar ile üyelerinin geliimlerine profesyonel bir SABİYAP, Liderlik, Verimlilik, Birliktelik ve • Te k n o l o j i k g e l i m e l e r i n t a k i p edilebilmesini sağlamak, • Sektörel ve meslkeli bilgilerin paylaıldığı ortamların oluturulması, • ekiple destek olmasını ifade ediyor. Bir sivil toplum örgütü olduğu için IT sektörğüne ai özel ir ketle re Sorumluluk değerleri çerçevesinde, yaptırımlarda bulunabilmek için üyelerinin günümüzün ve geleceğin i Üyelerimizin profesyonel geliimlerini dünyasındaki baarılarına destek olmayı hızlandırabilmek için, farklı araçların bir amaçlıyor. Amacımıza ulamak için üç araya getirildiği esnek ve etkili bir geliim teknoloji ile ilgili eğitimler organize temel dinamikten güç alıyoruz: yöntemi uyguluyoruz. Geliim araçlarımız etmek, unlardan oluuyor; insiyatif almasını sağlama, • • 1. Bireysel Öğrenme Sürekli gelien ve hızlı değien Yurtdıındaki sağlık kuruluları ile bağlantıya geçerek vizyon Bireysel Öğrenme; üyelerimizin kendi Uzman Toplulukları geniletme ve kurumlar arası ilikiler inisiyatifleri ile geliimlerine katkıda Sağlık Biliiminin benzer i ve ilgi kurarak sağlık teknolojileri hakkında bulunmalarını ifade ediyor. alanlarındaki profesyonellerin kendi aralarında iletiim ortamları bilgi alıveriinde bulunma, • SABİYAP üyelerinin bulundukların 2. Sosyal Etkileim gelitirmelerine destek olarak, topluluklar kurumlardaki üst yönetime karı Sosyal Etkileim, üyelerimizin kendi olumasını sağlıyoruz. güncel teknoloji yakalyabilen, kiisel aralarında kurdukları etkileimlerle geliimine önem veren, sosyal birbirlerinden öğrenmelerini ve i ilikileri Sürekli Öğrenme gelitirmelerini ifade ediyor. Üyelerimizin profesyonel geliimlerine katkıda bulunmak amacıyla; mesleki ve kiisel geliim eğitim programları aktivitelerine katılan bir IT yöneticisi olduğu imajını destek vermek, • Belirlenen belli periyodlar ile sektörel bulumaların organize edilmesi. düzenliyoruz. OCAK ‘ 09 SABİYAP | 6 Değerlerimiz SABİYAP’da öncelikli hedeflerimizden bir • İçinde bulunduğumuz bilgi çağı; yönetim tanesi de üyelerimizin i hayatındaki ve bilimleri hakkında bilgi sahibi, sezgiyle kiisel hayatlarındaki üretkenliklerini en “Sorumluluk” kavranabilir gerçekleri kefeden, hogörü üst noktaya taıyabilmeleri için onlara • ve sabır anlayıına sahip, adil ve destek olmak. Aynı zamanda kurumların sahip olduğu bilgi ve yeteneği verimliliklerini değerlendirebilmeleri, en etkin biçimde yönlendirebilecek ölçebilmeleri ve geleceğe yönelik güvenilir teknoloji liderlerine ihtiyaç hedefler belirlemeleri için onlara yardımcı gönüllülüğün ön planda olduğu duyuyor. oluyoruz. yaklaım. SABİYAP olarak, üyelerimizin günümüzün “Verimlilik” ve geleceğin i dünyasının liderleri • ittifak. olmayı amaçlıyoruz. Kiinin, kendisini veya toplumu ilgilendiren bir konuda daha iyiyi talep etmektir. • • arasında yerlerini almalarına destek Katılımcı bireylerin oluturduğu Kiisel motivasyona dayanan ve Sevgi ve irade ile karılık beklenmeden hizmet etmektir. Etkin zaman yönetimi ve önceliklendirme yapabilme, • Esnek ve etkin çalıma yöntemlerini uygulayabilme becerisi, Liderlik anlayıımız doğrultusunda • üyelerimiz; vizyoner, birlikte çalıtığı Kiinin harcadığı kaynak ve enerji ile iin sonuçları arasında bağlantı insanları tanıma yeteneğine ve kurabilme yeteneği. sorumluluk anlayıına sahip, paylaımcı, SABİYAP olarak profesyonellerin paylaım disiplinler arası düünebilen, hızlı ve yolu ile daha baarılı olacaklarına doğru kararlar alabilen, i etiği ve evrensel inanıyoruz. Bu nedenle paylaım ve değerlere saygılı kiilerden oluuyor. birlikteliği temel bir değer olarak benimsiyoruz. “Liderlik” • • Viz yoner: Sağlık sektöründek i Geliim Platformu’nda birliktelik, her değiimi ve fırsatları, farklı açılardan üyenin kendi bilgi, birikim ve değerlendirebilme ve aksiyona deneyiminden, diğer üyelerin de geçme becerisine sahip kiidir, yararlanmalarını istemesi ve paylaıma İrade ve istikrar sahibi ve sorumluluk açık olmasıdır. almaktan kaçınmayan, • • • Sorumluluk, bireyin “Geleceğin daha iyi olması için ben de bir eyler Yönetmekten çok birlikte baarmaya Birliktelik anlayıı çerçevesinde her bir yapabilirim” düüncesiyle; odaklanmı, paylaımcı, empati ve üye, diğer üyelerin sahip oldukları bilgiyi olanaklarını, zamanını, emeğini, bilgi hogörü sahibi profesyonel, iinde kullanabilmesini sağlayan bir bilgi ve birikimini, kiisel veya toplumsal Yapılması gereken ilerin pek çok, havuzuna sahip oluyor. Bize katılan her bir bir amaç için ortaya koyabilmesidir. zamanın ise göreceli olarak daha az yeni üyemiz ise paylaım ağımızın daha olduğu günümüz dünyasında, kiisel da büyümesini sağlıyor. verimin yüksek olması üphesiz kiinin içsel motivasyona sahip olması ve baarıyı getiren en büyük “Birliktelik” etkenlerden biri. • İ hayatında en iyi verim, ancak kiinin sürekli öğrenmesine, kendisini Sorumluluğun en önemli göstergesi ise ortak bir amaç uğrunda, gönüllü SABİYAP olarak, sorumluluk ve gönüllü olarak bir araya gelmesi, çalımanın gereklerini ortaya koyarak, Güven esasına dayalı olan iliki. üyelerimizin k iisel ve toplumsal gelitirmesine, doğru araçları, doğru Kiisel hırs ve egoların bulunduğu sorumluluk bilincini benimsemesine ve ekilde, doğru zamanda kullanabilmesine yerde bulunması mümkün olmayan bu doğrultuda harekete geçmesine ve etkin ve esnek çalıma yöntemlerini duygu, katkıda bulunuyoruz. benimseyebilmesine bağlı. • kendiliğinden harekete geçmesi. Farklı fikir ve donanımdaki insanların, • Etkin bir takım olmanın temelini tekil eden yaklaım, 7 | SABİYAP OCAK ‘ 09 KAPAK Sağlık Yöneticileri Bu Zirve’de Buluuyor Türkiye’de ilk kez gerçekletirilecek “Sağlık Yöneticileri Zirvesi”nde kamu ve özel sektörde görev yapan sağlık yöneticileri İstanbul’da biraraya geliyor. Marmara Çalıanlar Federasyonu’nun öncülüğünde Sağlık Bakanlığı, İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü ve Hekim Hakları Derneği desteğiyle düzenlenen zirvede sağlık sektörünün önde gelen kurulularının yöneticileri, kamu ve özel sektörde sağlık yönetimindeki sorunları ve geliimini değerlendirecek. Sağlık Sektörünün liderlerini bir araya getirecek olan “Sağlık Yöneticileri Zirvesi”nde ayrıca 2008 yılında baarılı olan sağlık yöneticileri de ödüllendirilecek. Türkiye’de ve dünyada bu güne kadar; kukusuz yararlanmaya da devam hareketle; kamuda, özelde ve sağlık sektöründe yaanan sorunlara ve edecektir. Sağlık sektöründe, yeni üniversitelerde bilgi teknolojileri ile eksik lik lerin giderilerek sektörün yatırımlar yapan kamu ve özel sektör desteklenen akıllı hastaneler kurulmakta, gelitirilmesine yönelik birçok etkinlik kuruluları, toplumda sağlık bilincini mevcut hastaneler de kaliteli hizmet için düzenlendi. Düzenlenen bu ulusal ve oluturarak, sağlık hizmetlerinde kaliteyi bu donanım ve yazılımlarla uluslararası toplantılarla, etkinliklerden ar tır manın mükemmel donanımlı yenilenmektedir. sağlık sektörünün tüm bileenleri ve hastanelerden geçtiği noktasında paydaları fazlasıyla yararlanmı, hiç birlemektedir. Bu düüncelerden Dijital hastanecilik noktasında, sağlık sektöründe yaanan bu değiimleri yönetecek olan "Sağlık Yöneticileri"dir. Sağlık yöneticileri, dünyadaki değiimleri Tü r k i ye’d e k i s a ğ l ı k k u r u l u l a r ı n a uyarlayarak, Türk sağlık sektörünün baarılarını uluslararası arenaya taıyacak olan kiilerdir. Bu görüü iç tenlik le paylatığını düündüğümüz, sağlığın yönetimi alanında hizmet veren sağlık sektörünün liderlerinden biri olarak sizi, bilgi ve deneyimlerinizi paylamak, sorunları konumak ve sektörün ihtiyacı olan sağlık yöneticisi ihtiyacını gözden geçirmek üzere, "Sağlık Sektöründe Yönetici Olmak" ana temasıyla, Sağlık Yöneticileri Zirvesi ‘09’a davet ediyoruz. Sağlık Sektörü liderlerinin bir araya geleceği İstanbul Grand Cevahir Hotel 8 | SABİYAP OCAK ‘ 09 Daha kaliteli bir sağlık yönetimi ve daha sağlıklı yöneticiler dileğiyle... Sağlık Yöneticileri Zirvesi Programı 08:00 – 09:00 Kayıt Çay - Simit Saati 09.00 - 10.00 Açılı Federasyon Tanıtım Filmi Protokol konumaları Plaket takdimi 10:00 - 11:30 1. Panel: Sağlıkta Personel - İnsan Kaynakları Politikaları ve Yönetimi Oturum Bakanı: Prof. Dr. Nurdan Tözün (Acıbadem Üniversitesi Rektör Yardımcısı) Konumacılar: Hikmet Çolak (Sağlık Bakanlığı Personel Genel Müdürü) Dr. İsmail Kartal (İstanbul İl Sağlık Müdür Yardımcısı) Dr. Reat Bahat (OHSAD Bakanı) 11:30 - 11:45 Çay Arası 11:45 – 12:45 2. Panel: Hastane yönetiminde yeni eğilimler Oturum Bakanı: Prof.Dr.Hamit Okur (Göztepe Eğitim ve Aratırma Hastanesi Bahekimi) Konumacılar: Prof. Dr.Osman HAYRAN (Yeditepe Üniversitesi. Sağlık Bil Fakültesi Dekanı) Dr. Hüseyin Demirel (Sağlık Bakanlığı Müaviri) Dr. Ünal Hülür (Sağlık Bakanlığı Bilgi Sistemleri Dairesi Bakanı) Dr. Cenk Tezcan (INTEL Sağlık İ Gelitirme Müdürü) 13:00 - 13:10 Liderlik Ruhu Doç. Dr. Medaim YANIK (Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Bahekimi ) 13:10 - 14:00 Yemek Arası 14:00 – 15:15 3. Panel: Sağlık Kurulularını kim yönetmeli: Hekim mi, iletmeci mi? Oturum Bakanı: Prof.Dr Haydar Sur (Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi - Hisar Hastanesi Genel Direktörü) Konumacılar: Doç. Dr. Ali İhsan Dokucu (ili Etfal Eğitim ve Aratırma Hastanesi Bahekimi) Vahdettin Özcan (Mülkiye Bamüfettii) Uğur Genç (Memorial Sağlık Grubu Genel Direktörü) Prof. Dr. Hamdi Tutkun (Sema Hastanesi Medikal Direktörü) 15:15 - 15:30 Kahve Arası 15:30 – 16:45 4. Panel: Sağlık yöneticisinin yönetsel paydalar ile ilikisi Oturum Bakanı: Prof. Dr. Aytekin Oğuz (S. B. Göztepe Eğitim ve Aratırma Hastanesi Etik Kurul Bakanı) Konumacılar: Prof. Dr. Selami Albayrak (Hekim Hakları Derneği Bakanı) Doç. Dr. Cumhur KILINÇ ( Memorial Sağlık Grubu ) Doç. Dr. Metin Doğan (SAYED Bakanı) Yrd. Doç. Dr. Bünyamin Iık (Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı) 16:45 - 17:00 Sonuç Bildirgesinin Okunması ve Program Sonu OCAK ‘ 09 SABİYAP | 9 UZMAN GÖRÜÜ Hastane Bilgi Sistemleri Hastane bilgi sistemleri yakın gelecekte sadece hastanelerde kullanılan sistemler olmayacaktır. Dikey olarak entegre edilmi sağlık bakım sağlayıcıları tarafından kontrol edilen, hastanın bakım aldığı çoklu ortamlara entegre edilebilen modüler öğelerden oluturulacak yaam Osman Örengül IT Müdürü [email protected] boyu hasta kayıt sisteminin bir parçası olacaklardır. Hastane bilgi sistemi hastanenin idari ve yönetim sistemleri, finansal bilgi sistemi, tıbbi bilgilerinin yönetimini İnsan kaynakları bilgi sistemleri, büro hastane bilgi sistemleri denilmektedir. kolaylatırmak ve sağlık hizmetlerinin otomasyon sistemleri gibi idari ilemler; Bütünleik Bir Hastane Bilgi Sisteminin kalitesini yükseltmek için düzenlenmi bir laboratuvar bilgi sistemleri, radyoloji bilgi Fonksiyonları unlardır: bilgi sistemi olarak tanımlanmaktadır. sistemi, eczane bilgi sistemi, hemirelik • İdari ve tıbbi bilgiler iç içe, bir arada uygulamaları gibi tıbbi ilemler ilgili yönetimsel görevleri tutabilen sistemlere bilgisayarların oluturmaktadır. desteklemek amacıyla hasta kullanıldığı sistemlere ise bütünleik Hastanın tedavisi ve bu tedaviyle hakkında doğru, kalıcı ve güncel bilgisayar dayalı bütünleik hastane bilgi Sağlık hizmetleri diğer alanlardan daha bilginin doğru kiiye, doğru yerde ve sistemi denilmektedir. fazla bilgiye duyarlı bir alandır ve etkin bir kullanılabilir formatta sağlanması. Bu yönetim için sistematik olarak bilginin da bilginin doğru olarak toplanması, Hastane bilgi sistemleri öncelik le elde edilmesini gerektirir. Kaliteli bir sağlık saklanması, ilenmesi ve dokümante faturalama, maliyetleri ve ödemeleri hizmeti sunumu, geni kapsamlı ve iyi kontrol etme gibi idari amaçlarla planlanmı bir bilgi sürecine bağlıdır. edilmesi ile gerçekleir. • kullanılmaya balanmıtır. 1970’li yıllarda Hastalık hakkında gelimi bilgi desteği sağlama. Örneğin ilaçların, finansal bilgi sistemleri temelli bir çok Hastane Bilgi Sistemleri tehis ve tedavilerin ters etkileri hastane bilgi sistemine klinik laboratuvar Sağlık hizmetlerinde verinin kullanılması sistemleri, radyoloji, eczane gibi bölümler ve tıbbi hizmetleri veren sistemler eklenmitir. 1990’lara doğru hastane arasında iletimi, insan vücudunda sinir hastanenin performansı ve enformasyon sistemlerinde idari sisteminin fonksiyonlarına benzetebiliriz. maliyetleri hakkında bilgi sağlamak. uygulamalardan hekimler, hemireler ve Hastanelerde yapılan farklı çalımalar, diğer sağlık çalıanları tarafından toplam hastane maliyetlerinin dörtte sistemlerinde farklı hastaneler ve kullanılan klinik enformasyon sistemlerine birinin bilginin kullanılması ile ilgili hastanelerin ilikide bulunduğu doğru bir geliim söz konusudur. olduğunu göstermitir. Hastane bilgi kurumlar arasında bilgi aktarımına hakkında bilgi sağlamak. • • H a s t a n ı n te d av i s i n i n k a l i te s i , Gelimi hastane enformasyon sistemlerinde modern teknolojinin olanak veren yüksek kaliteli bir Hastane bilgi sistemleri yakın gelecekte kullanımı giderek artan bir oranda önemli iletiim sağlamak. sadece hastanelerde kullanılan sistemler hale gelmektedir. olmayacaktır. Dikey olarak entegre • Eğitim hastanelerinde hasta tedavisine ilave olarak aratırma ve edilmi sağlık bak ım sağlayıcıları Hastane bilgi sistemi idari ve tıbbi eğitim amacıyla hastanın tedavisinde tarafından kontrol edilen, hastanın bakım bilgilerinin yönetimini kolaylatırmak ve özel deneyimlerle ortaya çıkan aldığı çoklu ortamlara entegre edilebilen sağlık hizmetlerinin kalitesini yükseltmek verileri dikkatli bir ekilde toplayarak modüler öğelerden oluturulacak yaam için düzenlenmi bir bilgi sistemi olarak ye n i b i l g i l e r e l d e e d i l m e s i n i boyu hasta kayıt sisteminin bir parçası tanımlanabilir. Bilgisayarların kullanıldığı sağlamaktır. olacaklardır. Bütünleik bir hastane sistemlere bilgisayara dayalı hastane bilgi enformasyon sistemini Hasta kayıt kabul, sistemi denir. İdari ve tıbbi bilgiler iç içe, Bu makalemizde hastane bilgi yönetim taburcu ve transfer ilemleri, Malzeme bir arada tutabilen sistemlere bütünleik sistemlerinin hasta kayıt kabul, OCAK ‘ 09 SABİYAP | 11 laboratuvar ve radyoloji ile ilgili sağlık hizmetleri organizasyonlarında Birçok sağlık kuruluu test sonuçlarının uygulamalarından kısaca bahsedeceğiz. yaygındır. Verilen randevuların kayıtlarının sisteme daha hızlı ve güvenilir kayıt tutulması ve randevu zamanları için edilebilmesi için cihazlarla entegre Hasta Kayıt, Kabul, Taburcu ve Transfer bilgisayar sistemleri tasarlanmıtır. Sistem yazılımlar kullanmaktadır. Cihazın teknik İlemleri verileri klinik, hasta tipi, günün herhangi özelliklerine göre tek taraflı ve çift taraflı Hasta kayıt, kabul, taburcu ve transfer bir zamanı ve haftanın bir günü gibi entegrasyon yapılabilmektedir. Tek taraflı i l e m l e r i ( R e g i s t r a t i o n - Ad m i s s i o n analiz için gerekli değikenlerle birlikte entegrasyonlarda bilgiler cihaza manuel Discharge and Transfer) sistemi idari saklayabilmektedir. gönderilir, çift taraflı olanlarda ise cihaz sistemler için bir örnektir. Hastane bilgi hasta için çalıılacak testler sistemden sistemlerinde yer alan bu bölüm temel bir Laboratuvar Bilgi Sistemleri otomatik alınarak testler çalıılır. modülde hastanenin tüm bölümleriyle Laboratuvarların artan i yükü ve Genellikle RS-232 bağlantı protokolü ile ilgili yeni hasta kabulü için bir kayıt sorumluluğu çok büyük miktarda yapılan bu entegrasyonlarla kullanıcı oluturmak üzere kullanılan ilk veri laboratuvar bilgisini toplamayı, özet hatalar ı or tadan k aldır ılarak test dizisini toplar ve taburculuktan sonraki halinde ve belli bir biçimde sonuçlarının güvenli ve hızlı bir ekilde veriler ve ilevleri bu uygulamaya ekler. hazırlanmasını ve olabildiğince hızlı bu sisteme girilmesi sağlanır. Hastane bilgi sistemi aağıdaki ilevleri bilgilerin hekimlere ulamasını sağlamayı gerçekletirmek için R-ADT uygulamasına zorlatırmaktadır. Bu gibi problemleri Radyoloji Bilgi Sistemi bağlanır: gidermek için bilgisayarlı sistemlere ve Radyoloji bilgi sistemi diğer bölümlerde on-line elektronik ilem donanımlarına olduğu gibi i yönetimini gelitirmekte, olan talep artmaktadır. bölümler arasında iletiimi artırmakta ve • • • • • • • Kurumsal hasta indeksini oluturmak ve güncelletirmek, hastanın bekleme zamanını Kurumda gerekli olan sayım azaltmaktadır. Hastanın istemleri hekim görüntüleri ve ilikili raporlarını tarafından direk sisteme girilebilir veya oluturmak, manuel olarak yapılan istemler sisteme Uygun olduğunda kullanım aktarılabilir. Radyoloji bölümünde protokolleri balatmak, elektronik depolamaya izin veren görüntü Otomatik kayıt izlem modülleri arivleme ve iletiim sistemleri (Picture aracılığıyla hasta kaydını yeniden Archiving and Communication System) elde etmek, kopyaları / suretleri gibi tıbbi görüntülerin yansıtılması ve tebliğ etmek ve erken raporlar için aktarılmasına olanak veren sistemler veri sağlamak, giderek yaygınlamaktadır. Klinik randevuları kolaylatırmak için veriyi poliklinik listeleme Laboratuvar test ilemleri bağımsız olarak PACS sistemleri tıbbi görüntülerin sistemlerine aktarmak, kullanılabileceği gibi laboratuvar bilgi elektronik olarak elde edildiği, ayrıldığı, Bağlantı oluturulduysa hastayla ilgili sistemine bağlı olarak da kullanılabilir. aktarıldığı, depolandığı ve görüntülendiği veri aktarımı için iletiim sistemleri Laboratuvar veri sistemi test istemlerinin elektronik ve ideal olarak filmsiz bilgi yoluyla hekim muayene odalarına ve kayıtları, örneklerin alınma zamanları ve sistemidir. Sistemin amaçları pahalı olan diğer sağlık birimlerine bağlantı test süreçleri, tamamlanan test gümüe dayalı filmleri ortadan kaldırmak, sağlamak. sonuçlarının kayıtları, istemi yapan bütün hekimlerin yeni ve eski filmlere Hasta kabullerin izlenmesi ve tercihli bölümlere test sonuçlarının iletilmesi, ulaımını kolaylatırmak, geni fiziksel hasta k abulünün listelenmesi, hastalara verilen bütün test sonuçlarının alan gerektiren filmlerin saklanmasını hastane sayımlarındaki günlük periyodik raporlarının alınması, kolaylatırmak ve personel maliyetini en dalgalanmaları azaltmaya ve esnek istatistiklerin hazırlanması, laboratuvar aza indirmek olarak sayılabilir. Teknolojik personel sistemlerinde çalımanın ilemlerinin yönetimi ve kalite kontrol zorluklar ve yüksek maliyet gelitiril-mesine yardım eder. süreçleri için k ayıtların tutulması dezavantajlarına rağmen PACS kurulması ilevlerini içermektedir. ve kullanımı son on yıl içerisinde artmıtır. Poliklinik hastalarının randevu programı sistemleri özellikle çok sayıda kliniği olan 12 | SABİYAP OCAK ‘ 09 Halen birçok hastanede kullanılmaktadır. CASE STUDY Atelophobia - İ Dünyası Öyküleri Durumsal Yönetici İ Baına Kübra Özkılınç Güleç Performans Gelitirme ve Denetim Müdürü [email protected] Çünkü 1960’ların ortası ve sonlarında Amerika’da firmalar bilgisayar kullanmaya baladı. Ülkemizde hastanelerde bilgi sistemlerinin geliimi nasıl olmutur acaba diye düünmeden edemedim. Sn. Osman Örengül’ün yazısı bu noktada beni aydınlattı. (İlk yazımın teması da suya dütü, laf aramızda) Ben de platformunuzda dıarıdan dahil olan biri olarak, sizlere farklı birkaç perspektiften dile getirebileceğim “Biliim terimleri mi hayatımıza girdi? Yoksa, sektör terimleri sahiplenip, açıklamalarını onlar üzerinden mi yaptı?” görüleri yazmak istedim. Bilgi sistemleri organizasyonu, diğer departmanlarla ilikileri, hastalar ve çalıanlar gözüyle yeri, rekabet ortamı ve hızlı güncellenme penetrasyonu baarısı(zlığı), hatta bilgi sistemleri ve innovasyon. Aslında konuların çok da önemi yok! Merhaba, derinliğinden korkmutum, değil mi, Sizlerin de katılımı olursa planımda; Yazı yazmanın zorluklarını, bu derginin birkaç satır önce radyomda, “you know sorular sormak, yanıtlar almak, verileri takipçilerine anlatmak niyetinde değilim. I’m no good” çalmaya baladı ve ister sonra sonraki sayılarımızdan paylamak, Mesleğiniz gereği, benim gibi yazı ileri istemez Madmen aklıma geldi. “Kim kaynaklara değinmek, bellek(ler)de yer yoğun olanların aksine sizler farklı olduğunuzun, ne istediğinizin ya da neyi edecek bir network oluturma var. dillerden (bizim anlamaya bile sevdiğinizin hiçbir önemi yok” diyen dizi. korktuğumuz) holanıyorsunuz, Diziyi seyretmeyenler bile fragmanlarına Böylece yazımın sonunda, ilk soru ortaya biliyorum. O yüzden değerli arkadaım rastlamıtır. çıkmı oldu. • Yasin Kele, benden dergi için yazarak katkı isteyip, 1960’larda bir reklam ajansı, bir sürü onurlandırdığında çok endielendim. Bu sağlamamı daktilo, bir o kadar sekreter, elde yapılan Yoksa, sektör terimleri sahiplenip, endie, verilen tarihi uzatmam yanında, çizimler, afiler, bize imdi sıradan gelen açıklamalarını onlar üzerinden mi konuları nasıl belirlemeliyim sorusunu da sloganlar. yaptı? beynimin içinde dönüp dolatırdı. Ve en • Biliim terimleri mi hayatımıza girdi? Bu terimleri, doğru kullanıyor sonunda, u anda, “kağıdı önüme, kalemi Hele fotokopi makinesinin irkete yeni muyuz? elime aldım”, demek isterdim tabi, ama geldiği bölüm vardı ki, hafızamda ayrı bir uzun zamandır artık böyle diyemiyorum. yer edindi. Bir anda bilgisayarsız derdini anlatmak • Teknik bilgisi olmasa bile, sizlere geçebilecek bir i hayatı kabus olup, isteyen bir kii ne Bilgisayarın baına geçtim, ifadesi daha zihnimde canlandı. Tabi birde dizideki kadarını/neleri doğru olacak. Kulağımda kulaklığım, karakterlerin bilgisayarla tanıması nasıl bilmelidir? internette ahsıma özel radyo olur diye düündüm, dizi devam ederse istasyonum, bir de bilgi sistemlerinin görebileceğiz... OCAK ‘ 09 SABİYAP | 13 DICOM Özellikleri • Ağ protokolü • Mesaj Formatları ve Kodlama • Bilgi Objeleri Tanımı • Veri Sözlüğü • Servis Sınıfları • Fiziksel ve Mantıksal saklama yapıları • Uyum Tanımı (conformance statement) DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) standardı tıbbi görüntü ve bu görüntüye ilikin bilginin iletimi için gelitirilmi ve u anda en yaygın olarak kullanılan bir endüstri standardıdır. DICOM Nerelerde Kullanılır? • Neredeyse tüm güncel Radyoloji ekipmanlarında • PACS sistemlerinde • Görüntüleme i istasyonlarında • Yazıcılarda • Diğer sistemlere bağlantı kurulmada PACS DOSYASI Sağlıkta Görüntüleme Sistemleri, Teleradyoloji Aykut Iık Sistem Destek Yöneticisi [email protected] DICOM Nedir? dağıtma ve göstermeye yarayan Elektronik görüntüler ve raporlar dijital DICOM (Digital Imaging and bilgisayar sistemi ve ağıdır. olarak PACS aracılığı ile gerektiğinde bir Communications in Medicine) tıbbi hastane ya da görüntüleme merkezi görüntülerin dijital olarak saklanması ve Pacs son yıllarda artan bir kullanım içinde ya da uzak noktalardan ulaılarak taınması konusundaki standard olarak oranına sahiptir. Dijital Görüntüleme alınabilir. Bu ekilde görüntülerin ve kabul edilen görüntü formatıdır. Bu alanında doktorların tehis ve tedavi raporların dosyalarda ya da film olarak formatın önemli özelliği tıbbi saklanmasına gerek kalmaz. görüntüler için standardize edilmi, tüm tıbbi yazılımların PACS ünitesini oluturan 4 ana kullandığı format olmasının unsur vardır: yanında, görüntünün dıında • Tıbbi görüntüleme cihazları hasta ile ilgili bilgileri ve yapılan (BT, MR, Ultrason ve dijital tetk ike ait parametre ve röntgen gibi) b i l g i l e r i t a ı m a s ı d ı r. B u • Workstation: Tıbbi standard American College of görüntüleri ileme ve görerek Radiology (ACR) ve National raporlamaya yarayan gelimi Electrical Manufacturers bilgisayarlar. Bunların üzerinde Association (NEMA) tarafından çok gelimi sof t ware’ler gelitirilmitir. bulunmaktadır. • Bu görüntüleri kısa ya da uzun PACS Nedir? yapmasını kolaylatıran kurumların süre sak lamaya yarayan, hem PA C S ( P i c t u r e A r c h i v a l a n d tasarruf yapmasının yanında hastalarada workstation’dan lokal olarak, hem de Co m m u n i c a t i o n s S y s t e m ) D I CO M ayrıcalıklı bir hizmet sunmasını sağlayan uzaktan internet üzerinden ulaarak formatındaki tıbbi görüntüleri saklama, özel bir sistemdir. görüntülerin görülebilmesine yarayan "PACS server" dediğimiz OCAK ‘ 09 SABİYAP | 14 özel software içeren yüksek sınırsız sayıda RAID sistemi içeren NAS Film çıktılarındaki hatalardan dolayı d e p o l a m a k a p a s i te s i n e s a h i p veya SAN sistemleri kullanılabilir. hastalar tekrar tekrar radyasyona maruz bilgisayar. kalmayacaklardır. Hasta eğer önceden 4. Bu sistemler arasında güvenli bir CT, MRI, ultrason, konvansiyonel X-ray, film çektirmi ise bu kayıtlara hızlı bir ağ. kardiyoloji, dijital radyografi, bilgisayarlı ekilde ulaım ve karılatırma imkanı radyografi, nükleer tıp, radyoterapi sağlamaktadır. Böylece uygulanan cihazları gibi çeitli cihazlara kolaylıkla t e d av i n i n b a a r ı l ı o l u p o l m a d ı ğ ı Niçin PACS Kullanmalıyız? bağlanarak, tüm görüntülere her zaman değerlendirilmesi daha sağlıklı Konvansiyonel görüntüleme cihazlarının anında ulaabilme yeteneği sağlar. ya p ı l a b i l m e k te d i r. H a s t a n e l e rd e k i dijital platforma geçiini ve Elektronik Dolayısıyla Pacs in bize faydalarını radyologların ve uzmanların çalıma Görüntü Arivleri (PACS) ile entegre aağıdaki anabalıklar altında verimliliğini zaman ve i gücünden çalımasını sağlayan bir Tele Radyoloji toplayabiliriz. Hastalar artık ellerinde film tasarruf ile arttırmaktadır. Uzmanlar PACS ortamında aldıkları filmleri, yazılımın esnekliği ölçüsünde istedikleri gibi küçültüp büyülterek daha ayrıntılı ve doğru tehis koyabilmektedirler. Verimli zaman ve i gücü kullanımı ile hastanelerdeki hasta trafiği en aza inmektedir. Dijital görüntülerin tanı, raporlama ve kansültasyon amaçlı olarak hem yerel hemde diğer i istasyonlarından en etk in ek ilde görüntülenebilmesi ve incelenebilmesine olanak veren merkezi sistem sayesinde uzmanlar arasındaki ibirliği artırılmı olmaktadır. Teknolojinin tıp alanında kullanılması üphesiz çok önemlidir. Piyasada birçok PACS, yani “Görüntü Arivleme ve İletiim Sistemleri” ürünü çözümüdür. Böylece binlerce dolar zarfları ile poliklinikler arasında gidip bulunmaktadır. Burada dikkat edilmesi ödenip alınan kimyasal solüsyonlar, gelmek zorunda kalmayacaklardır. Klasik gereken husus uygun ürünü seçmek ve banyo üniteleri, fosfor kaseti masrafları film çıktıları zaman içinde güne, nem gibi entegrasyonun doğru olarak yapılmasını gibi giderler ortadan kaldırılmaktadır. çevresel etkenlerden zarar görüp deforme sağlamaktır. HİS (Hastane İletim Sistemi) Filmlerin banyo ileminden geçirilmesi, olabilirler, oysa PACS sistemi ile verileriniz ile uyumsuz ve sadece Radyoloji kaset taıma, kasetlerin tarayıcılarda en kaliteli hali ile her zaman korunarak ve bölümünün kullandığı bir ürünün o k u n m a s ı n ı b e k l e m e gi b i z a m a n otomatik olarak arivlenmektedir. PACS büyümesi gelimesi ve geleceğinin olması gerektiren ilemlerin ortadan kalkmasıyla sisteminin HBYS ile bütünleik olarak mümkün değildir. Entegrasyonun eksiksiz i süreçleri kısalmakta, hasta trafiği çalımasından kaynaklanan elektronik yapılması, ürünün radyoloji çalıanları azalmaktadır. veri transferi özelliği ile konvensiyonel kadar, doktorlar tarafından da kullanılıyor fi l m b a s k ı m e t o t l a r ı n a i h t i y a ç olması gerekmektedir. Bunun içinde Dijital görüntüleme cihazlarından elde duymadığınıda göz önüne alırsak, kullanıcı dostu arayüzler, doğru ve edilen elektronik formattaki görüntülere hastalar radyolojik filmlerinin (tomografi, devamlı eğitim imkanının sağlanması ve güvenli, hızlı ve kolay eriim sağlar. röntgen vs.) sonuçlarını çok daha kısa belkide en önemlisi sistemin kullanılması Görüntüler, tercihe bağlı olarak CD, DVD sürede alabilecek, bu da yorumlama ve için irade lazımdır. gibi ortamlara otomatik olarak raporlama sürelerini önemli ölçüde arivlenebilir. Yüksek hızlı eriim için azaltacaktır. 15 | SABİYAP OCAK ‘ 09 PACS DOSYASI Sağlıkta Görüntüleme Sistemleri, PACS Volkan Karahasanoğlu Elektrik - Elektronik Mühendisi [email protected] Son zamanlarda gelien teknolojilerin sayısal olarak arivlenmemi bir PACS sistemleri, yüksek kayıt kapasitesi sağlık alanında da uygulama alanlarının hastanedeki verilerin tekrar eldesi isteyen medikal görüntülerin saklanması artması ile mevcut sorunlara karı biliim vakitleri değerli doktorların vaktini ile ilgili olan sorunu amak amacı ile teknolojileri çözümler üretmilerdir. En olmakta ve i kaybına neden olmaktadır. ortaya atılmıtır. Artırılabilir kayıt büyük sık ıntı verilerin tamamının kapasitesi sunan PACS sistemleri aynı metinsel veri olup kâğıt üzerinde olması Ancak yakın zamana kadar mevcut Bilgi zamanda iyi bir görüntü arivi sistemi idi. Ancak son be yıl içerisinde gelikinliği Sistemleri sadece metinsel verilerin olmanın gerekliliklerini de yerine açıkça ortaya çıkan Hastane Bilgi saklanması gerçeklemekte idi. Tam bir getirmektedir. Sistemleri ile bu sorun aılmaya çalıılmı, Sayısal Arivlenmesinin varlığından Medikal görüntüler haricindeki tüm bahsedebilmek için ise hastane 1.1 Medikal Görüntülerin Sayısal Olarak metinsel verilerin sayısal olarak içerisindeki hastalar hakkındaki tüm Arivlenmesi arivlenmesine yardımcı olunmutur. verilerin sayısal ortama aktarılması Medikal görüntüler olması, çözülmesi Görüntülerin arivlenmesi problemi ise gerekmektedir. gereken birçok problem ortaya DICOM standardı ve PACS sistemleri ile çözümlenmeye çalıılmıtır. çıkarmaktadır. Bir hastane içerisinde sadece doktor reçeteleri, tahlil sonuçları gibi metinsel Medikal görüntüler, Biliim teknolojilerindeki hızlı gelimeler, bilgilerin mevcut olmadığı görülmektedir. bilinen formatlarla kaydedilen resimlerin diğer disiplinlerde olduğu gibi tıp Bu metinsel verilerin yanında aynı dosya boyutlarından çok yüksektir. Bir alanında da büyük kazanımlar sağlayan zamanda Medikal Görüntülerinde sayısal medikal görüntü doğru tehise yardımcı önemli yeniliklere imkân vermitir. Biliim olarak arivlenmesi gerekmektedir. olabilmesi için yüksek detay içermelidir. Teknolojilerinin tıp alanındaki ilk ürünü, Hasta Bilgi Sistemleridir. ihtiyaçtan dolayı Bu da yüksek çözünürlük ve kayıpsız Buradaki medikal görüntülerin sayısal saklama yöntemlerini ortaya koymaktadır. o l a ra k a r i v l e n m e s i n d e k i i ht i ya c ı Kayıpsız saklama yöntemleri özellikle Son be yıldır yaygınlığı iyice artıran Hasta g i d e r m e k i ç i n PA C S s i s t e m l e r i üzerinde durulması gereken konulardır. Bilgi Sistemlerinin, hastanelerde bulunun gelitirilmitir. Kayıplı yapılacak herhangi bir sıkıtırma bürokratik kâğıt ilerinin yoğunluğu tekniği, veri üzerinde önemli ölçüde bilgi azaltma konusunda büyük yardımı 1. PACS değiikliğine yol açmaktadır. Kayıplı olmutur. Ancak tek faydası kâğıt PAC S s i s t e m l e r i n e n e d e n i h t i y a ç sıkıtırma teknikleri ile yakın, küçük tasarrufu değildir. Aynı zamanda verilerin duyulduğunun anlaılabilmesi için değiiklikler göz ardı edilip bir sıkıtırma tek rar eldesinde alter natifler i ile medikal görüntülerin sayısal olarak gerçekletirilmeye çalıılır. Buradaki veri karılatırılamayacak ölçüde faydalar arivlenmesinin sahip olduğu sorunlar kaybı, belki yeni ortaya çıkmaya balamı sağlamıtır. Bu alanda gelinen son nokta hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Her bir tümörün gözden kaçmasına sebep ise Akıllı Hastanelerdir. Hasta Bilgi medikal görüntü, görüntünün tipine bağlı olabilir. Sistemleri vasıtasıyla, hastaneye gelen olarak ortalama 10MB~100MB arasında görüntülerin içeriklerinin tüm hastalar hakkındaki metinsel verilerin değimektedir. Bu verilerin boyutları değitirilmemesi istenir. tamamı depolanabilmektedir. saklama kapasitelerini doğrudan Medikal Görüntüler saklanırken etkilemektedir. Bununla beraber verileri Medikal görüntüler, hastalıkların tehisi Hasta Bilgi Sistemleri değimezliği sağlanmalıdır. Bu tip açısından daima önemli bir Hastaneye gelen hasta muayene olmadan sorunlardan ötürü medikal görüntülerin eder. Doğru tehis, daha ayrıntılı medikal önce doktorların hasta hakkında ayrıntılı arivlenmesi diğer verilerin görüntülerle olur. Bir medikal resim, bilgi elde edebilmeleri için daha önceki arivlenmesinden farklı bir yöntem örneğin bir röntgen filmi ne kadar detay ziyaretleri de gözden geçirilmelidir. Ancak kullanılarak yapılmalıdır. OCAK ‘ 09 yer tekil SABİYAP | 16 PACS-RIS ve TELERADYOLOJİ ÇÖZÜMLERİ içeriyorsa, doktor hastalıklı bölgeyi o Bu isteklerin tamamına ve daha fazlasına çalıan yardımcı PACS sunucuları kadar kolay tehis edebilir. cevap veren sistemlerin ancak verimli bir konulabilir. Bu da yardımcı PACS sayısal arivleme yaptığından sunucuları artırarak istenildiğinde 1.2 PACS Sunucusundan Beklenenler bahsedilebilir. Ayrıca böyle bir hizmet sistemin kayıt kapasitesinin Veri depolanırken tek dikkat edilmesi vermesi istenen bir sunucudan teknik artırılabileceği anlamına gelir, gereken husus veri kaybı değildir. Medikal bazı kriterleri sağlaması da Görüntü depolama sistemi olan PACS beklenmektedir. Bunlar; • sunucudan yer kazanmak için asla sistemlerinden beklenen baka özellikler kayıplı bir sıkıtırma yapılamaz: de vardır. Bunları sıralamak gerekirse; • • Çok ayrıntılı medikal görüntüleri • kaydedebilmelidir, Sistem disk kapasitesi istenildiği • Hizmet alıcıların sayısı fazla Hayati bir konu olduğu için olduğundan yüksek bant geniliği, tamamen kayıpsız sıkıtırma Yüksek ilem kapasitesi, t e k n i k l e r i u y g u l a n ı r. A n c a k • Hızlı veri iletiimi, kullanılacak kayıpsız sıkıtırma • Güvenirlidir. tekniğinin arzu edilen düzeyde bir zaman istenildiği kadar artırılabilir • M edik al görüntüler üzer inde, sıkıtırma yapamayacağı da göz olmalıdır, ekil 1’de PACS’nin yerel ağlarda iletiim M edik al görüntüler üzer inde, sağlama tekniği blok ema olarak önünde bulundurulmalıdır, • PACS sistemleri sayısal sonuç üreten medikal görüntüleme cihazları ile senkronize çalımalıdır: Bu cihazların ürettiği görüntü formatlarının tamamını tanımalıdır, • Medikal görüntü saklanırken standart olarak kabul edilen DICOM formatında saklanmalıdır, • ekil 1. PACS Sunucu sistemi sunucudan yer kazanmak için asla Hizmet sınırsız ve kesintisiz olmalıdır. Çıkabilecek arızalar ise kısa sürede müdahale edilebilir olmalıdır, görülmektedir. Yerel ağ üzerinde dosyalar • Gün içerisindeki yoğun çalıma yüksek oranda kayıplı bir sıkıtırma istemcilere aktarılmakta ve tüm yapılmamalıdır. Hayati bir konu görüntüleme ilemeleri istemci üzerinden temposuna ayak uydurabilecek olduğu için kayıpsız sıkıtırma gerçekletirilmektedir. performansa sahip olmalıdır. Aırı yüklenmelerden kaynaklanan i teknikleri önerilmektedir. Ancak kullanılacak kayıpsız sıkıtırma 1.3 PACS Sistemindeki Önemli Tasarım tekniğinin arzu edilen düzeyde bir Ayrıntıları sıkıtırma yapamayacağı da göz • tamalarına ihtimal vermemelidir, • Sunucular ve istemciler arasındaki Çok ayrıntılı medikal görüntüleri veri iletiimi GB mertebesinde önünde bulundurulmalıdır, kaydedebilmelidir. Bu çok daha olmalıdır. Aksi, direkt olarak i ve PACS sistemleri sayısal sonuç üreten büyük görüntü boyutu anlamına hizmet performansına ters etkide medikal görüntüleme cihazları ile gelir. En basit kabulle, bir medikal bulunacaktır. senkronize çalıabilmelidirler, görüntünün boyutunu 10 MB kabul Medikal görüntü saklanırken edersek, 100000 kayıt tutabilmesi standart olarak kabul edilen DICOM için en az 1 TB disk alanına sahip formatında saklanmalıdır, olmalıdır. Büyük hastanelerde ise en • Hizmet sınırsız ve kesintisiz olmalıdır. az 10 TB’lık bir disk kapasitesi • Gün içerisindeki yoğun çalıma sağlanmalıdır, • • temposuna ayak uydurabilecek • • Sistem disk kapasitesi istenildiği performansa sahip olmalıdır, zaman istenildiği kadar artırılabilir Sunucular ve istemciler arasındaki olmalıdır. Bu ise iki basamaklı bir yapı veri iletiimi yüksek mertebelerde ile sağlanabilir. Önde ham metinsel olmalıdır, veri saklayan bir ana PACS Sunucu, ardına Ana sunucu ile senkronize 18 | SABİYAP OCAK ‘ 09 SEKTÖRDEN MEMORIAL, Çok Kollu Bir Yapıyla Dijital Hastaneye Dönüüyor Memorial Hastanesi, dijital hastane Filmle Doktor Kapısı Çalmak Yok hale gelip hastasının baındaki doktora konseptine dönüüm konusunda belli Memorial Hastanesi olarak ayrıca ulatığını söylüyor. noktalarda bu dönüümü tamamlayan radyoloji tarafında uygulamasına 8 aydır sağlık kurumlarından. Poliklinik, radyoloji baladıkları bir yatırım gerçekletirdiklerini Anadolu Sigorta ile Model Proje ve laboratuvar tarafında dijital döngünün belirten Kele, radyolojide çekilen tüm Kele, dijital hastane konseptine hayata geçtiği hastanede, klinik tarafı için fi l m l e r i n d i j i t a l g ö r ü n t ü l e m e i l e bakıldığında kağıtsız ortamın tamamiyle ise pilot bir proje yürütülüyor. y a p ı l d ı ğı n ı ve e l e k t ro n i k o r t a m a sağlanabilmesi noktasında zincirin diğer aktarıldığını dile getiriyor. ubeler ve ağa halkalarının da önemli hale geldiğine Memorial Hastanesi’ndeki uygulamalar ve dahil tüm noktalarda elektronik ortamda dikkat çekiyor. Devlet ve özel sigortalara dijital hastane konseptine bakı açıları ile gösterimin sözkonusu olduğuna dikkat hala bazı bilgilerin kağıt ortamında ilgili konutuğumuz Memorial Hastanesi çeken Kele, “Film çekiliyor, elektronik gittiğini belirten Kele, “Kağıtsız hastane Bilgi Sistemleri Koordinatörü Yasin Kele, ortamda cihazlardan bilgisayarlara için itirakçilerin de dijital yapılara geçmi dijital hastane konsepti için ilk adımlarının atılıyor. Artık hastalar ellerinde filmlerle olması gerekiyor. hekim kadrolarından belirledikleri proje dolamıyor” diye konutu. ekipleriyle birlikte doktor ve hasta Biz bu konuda Anadolu Sigorta ile ibirliği ihtiyaçlarını gözönünde tutarak Memorial’in dijital döngüsünün henüz yaptık. u anda Memorial’da model proje tasarladıkları yazılımla poliklinik tarafında dıında kalan klinik süreçler tarafında da olacak. Burda kalabalık bir süreç var. Yatan elektronik ortama taınmaları olduğunu çalımaları olduğunu ve dijital hastane hastalar için 50- 90 sayfa faks eklinde belirtiyor. b i l e e n le r inden b ir inin de mobil bildirimler yapılıyor. Onlar u anda bizden cihazların etkin kullanımı olduğunu aldıkları bilgileri doğru yerlere yerletirip belirten Kele, bu yolla yazılımın mobil ve elektronik onayı tamamen otomatize Polikliniğe gelen bir hasta için doktorun tüm taleplerini bilgisayar üzerinden girdiğini ve hastasına ait önceki bilgileri de görme ansı bulduğunu belirten Kele, “Doktor laboratuvar ya da radyoloji talebini buradan bizzet kendisi giriyor. Burada da laboratuvar bilgi sistemleri devreye giriyor. Laboratuvar cihazlarının içinden sonuçların otomatik olarak sisteme atılması söz konusu. Cihazlardan bu bilgiler sisteme aktıktan sonra yine laboratuvar içindeki onay mekanizması devreye giriyor. Bunlar devreye girdikten sonra da en son onaydan sonra doktorun önüne hastasının sonucu çıkıyor. Bütün bu süreç otomatize edilmi durumda. Ayrıca tüm bilgileri Döküman Ariv Bilgi Yönetim Sistemi üzerine almaya devam ediyoruz” diye konuuyor. Sanal Ortamda Hasta Viziti Memorial Hastanesi’nde verilen farklı hizmetlerden biri de “Sanal ortamda hasta viziti” hizmeti. Memorial Hastanesi Kalp Cerrahisi Bölüm Bakanı Prof. Dr. Bingür Sönmez’in önderliğiyle hayata geçirilen sistem, cep telefonundan ve cep b i l gi s aya r ı n d a n h a s t a l a r ı n yo ğ u n bakımdaki sağlık durumlarını öğrenmeye olanak tanıyor. Bu sayede hekim, hastanın yoğun bakımdaki tüm vücut fonksiyonlarından anında haberdar olabiliyor. Doktor laboratuvar ya da radyoloji talebini bizzat kendisi giriyor. Memorial Hastanesi’nde mevcut tüm aktif Burada da laboratuvar bilgi sistemleri devreye giriyor. Laboratuvar cihazlarının içinden sonuçların otomatik olarak video kameralarına (acil servis, kardiyoloji ve cerrahi yoğun bakımlar, servisler, ameliyathaneler) bir ağ ile birbirine bağlanarak, Biyomedikal Departmanı’nda sisteme atılması söz konusu. bulunan bir merkez bilgisayara bağlanıyor. Hastane içinde kablolu/ etmek için bir yazılım üzerine çalııyor” Gelecek süreçte Memorial olarak lokasyon kablosuz internet eriimi ile hastane dedi. bazında büyürken ve daha büyük bir ağ dıında dünyanın GSM’i destekleyen her halini alırken aradaki iletiimin daha hızlı, noktasından, GPRS/EDGE ile iletiime Filmsiz Hastaneden Kağıtsız daha verimli olması için yatırımlarını girebilen cep telefonu aracılığı ile tüm Hastanelere Geçilmeli yönlendireceklerini belirten Genç, her yıl hastaların görüntülerine doktorlar Memorial Genel Müdürü Uğur Genç’e biliim tarafındaki yatırımlarının iki katına tarafından ulaılabiliyor. göre bundan sonraki noktada filmsiz çıktığını belirtiyor. hastanelerden kağıtsız hastanelere geçi var. Uğur, bu süreci ise öyle özetliyor: “Hiçbir reçetenin elle yazılmadığı hasta takip formlarının kağıda yazılmadığı Memorial Hastanesi’nde doktorlar, tüm hastaların hereyin bilgisayar ekranında o anda doktorlarımızın PDA’lerine veya tablet görüntülerine dünyanın PC’lerine yazılarak eczanelere ilaç GSM’i destekleyen her sipariinin otomatik dütüğü, oradan ilaç sipari karılandığında kapandığı ve hiçbireyin kağıtta olmadığı ve bunların noktasından, GPRS/EDGE bir yerlerde saklandığı bir yapıya doğru ile iletiime girebilen cep gidiyor olacağız. Biz kendi adımıza bunun telefonu aracılığı altyapılarını u an hazırlıyoruz. Ataehir’de kağıtsız bir ortamla balamaya çalııyoruz. Ancak zincirin diğer halkalarının da dijital dünyaya geçmi olması gerekiyor. Mümkün olduğunca o halkaları dijitalize etmek lazım. O anlamda devletin yapac a ğı d üzen l e m el er d e ö n e m kazanıyor.” 20 | SABİYAP OCAK ‘ 09 ulaabilmektedir. YAZILIM Sağlık Kurumlarında Web Tabanlı Yazılım Uygulamaları Metin Amiroff Yazılım Gelitirme Yöneticisi metin.amiroff@sabiyap.org Modern hayatın bir parçası olan ve her türlü ihtiyaca cevap veren yazılımlar olmadan içinde bulunduğumuz çağa ayak uydurmak imkansız hale gelmitir. Çok genç olmasına rağmen yazılım sektörünün günümüze kadar bir kaç milat atlatmı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Günümüzde de yazılım sektörü büyük ve hızlı sürecini devam ettirmektedir. Dot Com Bubble olarak adlandırılan ve internet sektörünün büyüklüğünü ortaya çıkaran devrin ardından, kullanıcıların içerik üreten taraf olduğu ve sosyal içerik ağlarında veri alıveriinde bulunduğu We b 2 . 0 d e v r i b a l a d ı . B i l g i n i n vazgeçilmez olduğu bu dönemde, bilgiye ulaımın rolü daha fazla arttı. İnternet’in yazılım dünyasına etkisi o denli büyük oldu ki, yazılım uygulamaları Masaüstü Web uygulamaları, tamamen kullanıcının web tarayıcısı içerisinde çalıır. Online alıveri ve e-posta hizmetleri, web tabanlı uygulamalara örnek gösterilebilir. Uygulamaları ve Web Uygulamaları eklinde iki farklı konsept eklinde algılanmaya balandı. iletim sistemidir ve uygulamanın Yazılım Kurulumu ve çalıması için gereken k aynak lar, Güncellenmesi Yok Google, Microsoft ve Apple gibi dünya kullanıcının bilgisayarından sağlanır. Buna Sağlık kurumlarında teknik destek devleri de bu pastada pay sahibi karın web uygulamalarında platform ekiplerinin zamanının büyük çoğunluğu olabilmek için kendi ofis paketlerinin web web tarayıcısıdır, her türlü ilem sunucu yazılımların kullanıcı bilgisayarlarına tabanlı sürümlerini piyasaya sürmeye tarafında yapılmakta ve kullanıcı sadece kurulması, güncellenmesi ve hatalarının baladı. Google’un, Google Docs ürünü arayüzü kullanmaktadır. giderilmesi ile kaybolmaktadır. Web ile öncülüğünü yaptığı yolu, Apple, tabanlı uygulamaların indirilmesine, MobileMe ile devam ettirdi. Geçtiğimiz Sağlık kurumlarında yazılım temini ve bilgisayara kurulmasına, ayarlanmasına ve günlerde de Microsoft yakın zamanda kullanımı ile ilgili en çok yaanan sorunlar zamanı geldiğinde güncellenmesine web tabanlı ofis yazılımını piyasaya arasında maliyet, risk, zaman kaybı, gerek yoktur. Kullanıcı tarafında yapılacak süreceğini duyurdu. platform ve entegrasyon sorunları, tek ey, tüm bilgisayarlarda standart yetersiz sayıda teknik personel ve eğitim olarak bulunan web tarayıcısını kullanarak Web Tabanlı Uygulamalar Nedir? güçlükleri gelmektedir. Bu yazımızda web uygulamaya giri yapmaktır. Web Web uygulamaları, tamamen kullanıcının tabanlı yazılım kullanmanın sağlık uygulamaları kullanıcının herhangi bir web tarayıcısı içerisinde çalıır. Online kurumlarında ne tür avantajlar sağladığını müdahelesine gerek duyulmadan alıveri ve e-posta hizmetleri, web inceleyeceğiz. otomatik olarak güncellenir ve düzeltilen tabanlı uygulamalara örnek gösterilebilir. İte web tabanlı yazılım uygulamalarının hatalar otomatik olarak tüm kullanıcılara Klasik masaüstü uygulamaların platformu avantajları: aynı anda yansır. OCAK ‘ 09 SABİYAP | 21 Platformlar Arası Uyumluluk kullanılabilir. Bu uygulamalar 100 $’lık üretilip satılırlar. Yazılımı satınalma Klasik masa üstü uygulamalarının OLPC modelinden avuç içine sığan cep arzusunda olan kurumlar uygulamada gelitirilmesinde, çoğu zaman tek bir bilgisayarları ve akıllı telefonlardan bile kendisinin ihtiyacı olmayan ek özellikler platform için gelitirme yapılır. Buna tam teekküllü ekilde kullanılabilir. için de ödeme yapma mecburiyetinderler. karın web uygulamaları cep telefonları Böylece, bir defa satın alınan bilgisayarlar Web yazılımlarında ise, istenen özelliklere dahil tüm platformlarda mevcut olan web aynı amaca 4-5 sene gibi uzun bir süre göre farklı ücretlendirme yapılabilmekte tarayıcı üzerinden çalımakta ve böylece boyunca, donanım güncellemelerine ve müterinin talebini tam karılayan kullanılan platform ne olursa olsun, uygulamaya ve veriye eriim her zaman mümkün kılınmaktadır. Web tabanlı uygulamaların bu özelliği sayesinde sağlık kurumlarında Gnu/Linux gibi lisans ödemeleri bulunmayan açık kaynaklı iletim sistemlerininin kullanımı mümkün olmaktadır. Bu da kurumları büyük maliyetlerden kurtarmaktadır. Web tabanlı uygulamalar zayıf sayılabilecek donanımlarda Deneme Kolaylığı Günümüzde yazılımların kuruma rahatlıkla kullanılabilir. Böylece, bir defa satın alınan uyumluluğu ve kullanılabilirliği tam olarak bilgisayarlar aynı amaca 4-5 sene gibi uzun bir süre boyunca, test edilmeden büyük miktarlarda para harcanarak edinilmeleri yaygındır. Bazı donanım güncellemelerine gidilmeden hizmet edebilmektedir. durumlarda satın alınan yazılım tam anlamıyla kullanılmamakta ve belirli bir süre sonra amaca tam anlamıyla hizmet gidilmeden hizmet edebilmektedir. etmediği gerekçesiyle kullanımı özelliklere göre ücret belirlenebilmektedir. durdurulabilmektedir. Web uygulamaları Daha Az Hata deneme sürümü olarak, belirli bir meblağ Web tabanlı yazılımlar tamamen sunucu Ayrıca, web tabanlı uygulamalar, karılığında kısıtlı süreler için kiralanabilir tarafında çalıtığı için kullanıcının masaüstü yazılımlar tarafından ihtiyaç veya demo eklindeki uygulamanın bilgisayarında meydana gelen donanım duyulan dağıtım kutuları ve basılı yardım kullanılmasına izin verilebilir. Böylece ve yazılım çakımaları, uyumsuzluklar, dökümanlarına, uluslararası ulatırmaya, kurumlar, deneme süresi sonunda tam virüs problemleri ve yavalamalardan çeitli dağıtım kanalları ve distribütörlere, anlamıyla memnun kaldıkları ürünü satın etkilenmez. Web tabanlı uygulamalarda kurulum, güncelleme ve yenileme alabilmektedir. bulunan arızalar kısa sürede bulunur ve ilemlerine ihtiyaç duymadığı için yetkililer tarafından uzaktan giderilir. ücretlendirme açısından klasik Daha Düük Bilgisayar Kullanıcının bilgisayarına yapılacak uygulamalara göre çok daha uygun ve Gereksinimleri ve Maliyet herhangi bir müdahele söz konusu esnektirler. Örneğin Servis eklinde Klasik masaüstü uygulamalarının çıkan değildir. Devamlı hasta ile iletiim Yazılım (Software as a Service) modelinde her yeni sürümü daha güçlü bir bilgisayar içerisinde bulunan sağlık personeli uygulama kullanıcıya kiralanmakta ve tek konfigürasyonu gerektirmektedir. Bu da açısından bu çok önemlidir. Zira, teknik seferde ödenen büyük meblağlar yerine sağlık kurumlarındaki kullanıcı bakıma alınan bilgisayarlar kullanıcıyı zor belirli aralıklarla ödeme mümkün bilgisayarlarında ve uygulama durumda bırakmakta ve verimsiz çalıma olmaktadır. sunucularında her ik i senede bir artlarına sebep olmaktadır. yenilenme ihtiyacı oluturmaktadır. Web Veri Yedeklenmesi, tabanlı uygulamalar geleneksel Ücretlendirme Lokasyonu ve Güvenliği uygulamaları çalıtırmak için zayıf Modüler yapısı olmayan klasik masaüstü Günümüzde dijital ortamda tutulan sayılabilecek donanımlarda rahatlıkla yazılımları genellikle bir paket eklinde verilerinin baına gelebilecek en kötü 22 | SABİYAP OCAK ‘ 09 eylerden bazıları, verinin kaybolması, ehir, Ülke ve Kıta kaybolması, web uygulamalarında az bozulması veya çalınmasıdır. Kurum Sınırlarının Kalkması rastlanan bir durumdur. bilgilerinin yanısıra hasta bilgileri de Web uygulamalarına eriim dünyanın her yüksek güvenlik seviyesine sahiptir. Web tarafından yapılabilmektedir. Lokasyona İzinsiz Dağıtım ve tabanlı uygulamalarda tüm veri, sunucu bağlı olmaksızın, yazımalar yapılabilir, Korsan Kullanıma Son t a r a f ı n d a b a r ı n d ı r ı l m a k t a d ı r. B u döküman alıveriinde bulunulabilir, Korsan yazılım kullanımının hiç olmadığı sunucularda bankacılık uygulamalarında rapor ve postalara eriilebilir ve bir dünya düünün… Web tabanlı kullanılan yüksek güvenlik seviyesi ve dökümanlar üzerinde çalıılabilir. Hastalar uygulamalar izinsiz dağıtılan ve kullanılan yedekleme prosedürleri uygulanmaktadır. kurumun sunmakta olduğu web tabanlı yazılıma son vermektedir. Yazılımın Bunun anlamı; yüksek derecede önem uygulamalara ulaarak sağlık durumları herhangi bir ekilde ele geçirilmesi söz arzeden kurumsal bilgilere yetkisiz h a k k ı n d a b i l g i e d i n e b i l i r, t a h l i l konusu olmadığı için paylaılması ve eriimle ulaım oldukça zor hale sonuçlarına ulaabilir, ürün ve hizmetler kullanımı da bu ekilde imkansız hale gelmektedir. Buna ek olarak, kullanıcının hakkında geri bildirimde bulunabilirler. gelmektedir. kaybetme korkusuyla devamlı yedekleme Zaman Kazancı Yukarıda sayılan avantajlarına rağmen yapmasına gerek kalmamaktadır. Sağlık kurumlarında kullanılan yazılım web tabanlı uygulamalara tam anlamıyla uygulamaları yapı itibariyle karmaık geçii engelleyen bazı hususlar vardır. Ezamanlı Kullanım İmkanı arabirimlere sahiptirler. Kullanıcıların bu Hereyden önce, bu uygulamaların Klasik masa üstü yazılımlarında bir uygulamaları tam anlamıyla öğrenip kullanımı için bir internet bağlantısının dökümanın aynı zamanda bir kaç kullanıcı kullanmaları uzun zaman almaktadır. Son mevcut olması ve bu bağlantının web veya sistem destek personelinin veriyi uygulamalarını rahat ve düzgün bir ekilde çalıtırmaya yetecek hızda olması gerekmektedir. Ayrıca, web teknolojilerinin daha genç olması sebebiyle, bazen gerekli olan karmaık ve kompleks arayüzlerin yapımında zayıf kalındığı görülmektedir. Web tabanlı uygulamalara yönelik en sık yapılan eletirilerden birisi de kurumsal bilgilerin kurum/yurt dıındaki veri Web tabanlı uygulamalarda tüm veri, sunucu tarafında merkezlerinde tutulması ve bu durumun barındırılmaktadır. Bu sunucularda bankacılık uygulamalarında güvenlik endiesi yaratmasıdır. kullanılan yüksek güvenlik seviyesi ve yedekleme prosedürleri Kurumların bu konudaki tercihi ne olursa olsun, web teknolojilerinin çok hızlı bir uygulanmaktadır. ekilde gelimekte olduğu ve klasik uygulamaların web’e yöneldiği apaçık tarafından paylaılarak düzenlenmesi kullanıcılar web tabanlı uygulamaları ortadadır. Hastalara daha kaliteli bir mümkün olsa da pratikte çok sayıda daha çabuk öğrenmekte ve kullanımına hizmet sunmak ve içinde bulunduğumuz güçlüklerle karılaılmaktadır. Web daha kolay ayak uydurmaktadır. Bunun çağı yakalayarak, rekabete dayalı üstünlük yazılımlarını kullanan kullanıcıların her biri nedeni kiilerin pek çoğunun zaten birer sağlamak isteyen sağlık kurumları web zaten ortak bir ağa bağlı olduğu için web kullanıcısı olması ve web platformuna gereken önemi vermeli ve ezamanlı döküman hazırlanması ve uygulamalarının masaüstü bu platform üzerinde çalıan düzenlenmesi web tabanlı yazılımlarda uygulamalarına göre çok daha kullanıcı uygulamalar ı yak ından tanıyarak , daha kolaydır. Bu kullanıcıların daha dostu ve sade bir arayüze sahip kurumları için sağlayabilecekleri verilmli ve hızlı çalımasına yardımcı olmalarıdır. avantajları değerlendirmelidirler. olarak, üretkenliği artıran önemli bir sebepten dolayı çalımayan masaüstü faktördür. uygulamaları nedeniyle verimli saatlerin Bozuk ve herhangi bir OCAK ‘ 09 SABİYAP | 23 SAĞLIKLI BİLİİM Sağlık Biliimcileri ve Diğerleri Bir düünelim? Günümüzde bilgisayar / teknoloji ile ilikisi olmayan her hangi bir alan ve meslek var mıdır? Hemen hemen yok. Fakat bu soruyu biraz fazlaca düünüp (özellikle teknoloji/bilgisayar kullanımından holanmayanlar ya da yaptığı ite teknoloji/bilgisayarı diyenler muhakkak olacaktır. Ama günümüzde en basit kabul edilen Asuman Ayenur Uğur Sağlık Yönetim Bilimi Uzmanı Sağlık Eğitimcisi i süreçlerinin bir bölümünde bile artık teknoloji / bilgisayara ihtiyaç [email protected] [email protected] kullanmayan az sayıda kii )”x alan ve y mesleklerde kullanılmıyor” duyulmaktadır. Bundan yaklaık bir ay kadar önceydi. Yasin Sağlık sektörü içinde far k lı alanda birletirilmesi ile türetilen ve bilginin Kele arkadaımla ‘Sağlık Yöneticileri Zirvesi’ uzmanlaan birisi olarak, bu anlamda aslında anlamlı bir formatda dolaımını ve için bir araya gelmitik. Bu vesile ile ‘Sabiyap’ söylenecek/yazılacak çok ey var dedim paylaımını ifade eden biliim, sağlık/tıp oluumundan da haberdar olmutum. içimden. Böylelikle yüreğime kendim su ile birleince, tıp alanındaki bilgilerin Kendisi bu oluuma yazılarımla katkı serpmi oldum. Yazılarımı öncelikle kalemle üretimi, toplanması, değerlendirilmesi, vermemi istemiti. yazmayı tercih eden birisi olmama rağmen, analizi, saklanması, ilenmesi, sunulması konunun anlam ve önemine istinaden bu ve arivlenmesi süreçlerinin tamamı ile sefer teknolojinin getirisi ilikilendirilebiliyor. Bu ilikilendirmede olan Bu teklif, beni oldukça memnun etmi ama bir yandan da yazmayı çok seven birisi olarak, ‘Sağlık Biliimcisi değilim, ‘Sağlık Biliimcileri’ne yönelik bir dergiye ne yazabilirim?’ diye kara kara düünmeye balamıtım. Zira bu dergi kendi kulvarında bir ilk olacaktı. 24 | SABİYAP OCAK ‘ 09 dizüstü de çeitli sağlık meslek gruplarının ve bilgisayarımı sağlık sektöründe çalıan diğer meslek kucağıma alarak gruplarının rolü hepimizin kabul yazmaya baladım. edebileceği gibi yadsınamaz. Bilgi ve iletiim Bu bağlamda yaklaık 40 yıl önce sözcüklerinin yapılan, eski bir aratırma olması ödenmesine kadar birçok basamak içeren bir yapıdadır. Böyle bir hizmetin kesintisiz ve hatasız yürütülebilmesi için sağlık enformasyonun iyi yönetilmesi gerekir. İhtiyaç duyulan tüm enformasyon, doğru zamanda, doğru yerde ve doğru kiinin kullanımı için kolaylıkla ulaılabilir olmalıdır. (Kiisel sağlık, klinik, idari ve finansal ilemler, halk sağlığı, sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri, biyomedikal ve klinik sonuç aratırmaları hakkında bilgiler gibi). Sağlıkta da tıp/sağlık biliimi, bu alandaki bilgilerin (data, information, knowledge) etkili ve etkin kullanımı, bu nedeniyle çarpıcı olduğunu düündüğüm yok. Fakat bu soruyu biraz fazlaca bilgilerin yaygınlatırılması, analizi, yeni bir veriyi burada sizlerle paylamak düünüp (özellikle teknoloji/bilgisayar yapılanmalara imkan sağlayacak ekilde istiyorum. ABD’de Department of Labor kullanımından holanmayanlar ya da yönetilmesi için değiik bilim dalları ile tarafindan 1971’de 27 hastanede yapılan yaptığı ite teknoloji/bilgisayarı etkileimli bir ekilde ve özellikle bir aratırmada 800 degiik i ünvanı / kullanmayan az sayıda kii ) “x alan ve y bilgisayar ve iletiim teknolojisinin en üst meslek saptanmıtır. mesleklerde kullanılmıyor” diyenler düzeyde kullanılmasını amaçlamaktadır. muhakkak olacaktır. Ama günümüzde en Günümüze baktığımızda ise, 2000’li basit kabul edilen i süreçlerinin bir Bu bağlamda “Sağlıkta Biliim yıllarda tıpda ve teknolojide kaydedilen bölümünde bile ar tık tek noloji / Tek nolojileri” sağlık hizmetlerinin gelimeler ve hastalıkların artması bilgisayara ihtiyaç duyulmaktadır. Zira planlanmasından balayarak hizmetin neticesinde buna ilave olarak daha birçok ilerin insan aracılığı ile fakat insan izlenmesi, değerlendirilmesi ve i ünvanı/meslek ortaya çıkmıtır. Bu müdahalesi olmadan kendiliğinden iyiletirilerek sürekli gelimenin kadar farklı yapı ve özellikteki personelin yürütülmesine yardımcı olan teknoloji / sağlanmasında, bakım hizmetlerinin hastane ya da baka sağlık bilgisayar bu ekilde ‘kendi ilerlik’ maliyetlerin düürülmesi gibi pek çok organizasyonlarında baarılı olarak sağlamaktadır. konuda rol oynamaktadır. İte bu sistemin çalıabilmeleri ise iyi bir haberleme ve iyi kurgulanarak, “Sağlık Bilimcileri” ve koordinasyon ağının kurulmu olmasına Peki, 1950’li yıllardan itibaren hayatımıza diğer sağlık çalıanlarının ilerini bağlıdır. giren bilgisayarı, yüzyıllardır kullandığımız koordineli olarak eksiksiz ve doğru diğer araçlardan ayıran ve onu bu kadar yapması iletmenin baarısında etkili İte bu noktada “Sağlık Biliimcileri” ba tacı etmemizin ve kullanmamızın olacaktır. Bu anlamda Sabiyap’ın sektöre devreye girer ve diğer sağlık çalıanları sebebi nedir? Çünkü, diğer araçlar, sadece vereceği katma değeri diğer sağlık için doğru ve hızlı karar verebilmeyi b e l l i b i r a m a ç i ç i n ü re t i l i yo r ve çalıanları olarak sanıyorum ilerleyen sağlayacak araçları devreye sokar. Demek kullanılıyorlardı. Bilgisayar ise üretim zamanlarda hep beraber göreceğiz. ki diğer sağlık çalıanları olarak “Sağlık öncesi ve sonrasında birçok ite Biliimcileri’ne” ne kadar da muhtacız öyle kullanılabiliyor. Bu da birçok iin bilgisayar Yeni oluumun “Sağlık Bilimcileri” ve değil mi? Bu vesile ile çalımalarında bu tarafından, birtakım kodlar sayesinde diğer sağlık çalıanlarına hayırlı olması hususu dikkate alarak baarılı olduğuna hatasız / hızlı ve bilgiye anında erimesi dileğiyle. inandığım Yasin Kele ve ekibine, aynı özelliği sayesinde mümkün zamanda diğer tüm ‘Sağlık Biliimcileri’ne o l a b i l m e k te d i r. ( t a b i i d o ğr u teekkür ediyorum. programlandıysa) İte onu cazip kılan can Bir sonraki sayıda görümek üzere. alıcı nokta da sanıyorum budur. Bir düünelim? Günümüzde bilgisayar / teknoloji ile ilikisi olmayan her hangi bir Sağlık hizmetleri, hizmetin alan ve meslek var mıdır? Hemen hemen sunulmasından, hizmet bedelinin OCAK ‘ 09 SABİYAP | 25 KÜLTÜR ve SANAT CIO El Kit@bı Bu kitapta, Türkiye için çok yeni olan CIO değitirecek bireyler bulacaktır.” yani Chief Information Officer Selçuk UZUN-Microsoft Regional Director p o z i s y o n u n u h e d e fl e y e n b i l g i Rüzgar Ne Diyor yö n e t i c i l e r i n i n a t a c a k l a r ı l i d e r l i k Sahip Olmak Ya Da Olmamak Bir öyküsünü "Benim Sevgimde" adıyla adımlarında nasıl bir yol izlemeleri Erich Fromm filme çeken Susanna Tamaro, son kitabı gerektiği farklı bir bakı açısından "Hep tatminsiz bir çırpını içinde "Rüzgar Ne Diyor"da da mülteci sorununa anlatılmaktadır. CIO El Kit@bı; biliim bocalayan modern tüketiciler, kendilerini duyarlılığını gösteriyor. Bu kitaptaki sektöründe üst düzey yöneticilik yolunda u formülle ifade etmektedirler: Ben, öykülerin kahramanları, gazetelerin adım adım ilerleyen biliimcilere yeni sahip olduğum ve tükettiğim eyler birinci sayfalarında pek ender yer alan, oyun düzeninin elektronik i dünyasına dıında bir hiçim." çoğunlukla da üçüncü sayfa haberi olarak bir proje yönetimi çerçevesinden bakarak kalan olayların kahramanları. Ya kaçak nasıl baarılı olunabileceğini "Sevmek yaratıcı bir etkinliktir. Bir insana mülteci taıyan teknelerdeki acı sonlarla, anlatmaktadır. ilgi duymayı, onu tanımak istemeyi,onu ya nedeni anlaılmayan cinayetlerle ya da anlamayı, doğrulamayı ve onun özlemleri peinde yoldan çıkanlarla ilgili “Mehmet Nuri Çank aya, okumaya yanındayken sevinç duyabilmeyi doğurur. öyküler. Gazetelerde o haberleri okur baladıktan sonra elimden düürmeden Sevmek, sevilen insanı canlandırmak, geçeriz de, o kiilerin gerçek öyküleri ne bitirdiğim, teknik bilgi ve vizyonel içeriği onun yaam duygusunu ar ttırmak bize yansıtılır, ne de biz merak ederiz. çok akıcı bir uslüp ile harmanlayan, anlamına gelir. Aynı zamanda kiinin okurken ve okuduktan sonra kendisini de canlandıran bir süreçtir." Susanna Tamaro, haberlerde üçüncü ahıs okuyucusunda mutlaka bir bilgi tortusu diyen yazar; günümüz handikaplarına olarak aktarılan, çoğu üçüncü dünya bırakan dopdolu esere imzasını atmı. farklı bir bakı açısı sunuyor. ülkelerinden gelme kiileri, birinci ahıs Bugün teknolojide geldiğimiz yerin geni ağı zd a n, d u yg u l a ra , d ü ü n ce l e re, açılı ve farklı boyutlardan fotoğrafını Yaamı kuatan herey varlık aynasında hayallere, özlemlere bürüyerek, üç çekerek, vizyonel ve akıl dolu yorumları renklenirken, iki zıt görüntünün izdüümü boyutlu kahramanlar yaratıyor Rüzgâr Ne ile, gelecekte kendimizi ve irketimizi ya n s ı yo r Fro m m’ u n k a l e m i n d e n Diyor’daki öykülerinde. Olayları, egemen biçimlendirme çalımamıza yardımcı zihinlerimize: Sahip Olmak ya da Olmak. ülkelerin egemen güçlerinin gözüyle oluyor, düünce zemini hazırlıyor ve ıık E r i c h Fr o m m a r i v i n d e n t o p l u m değil de, onları yaayanların ağzından tutuyor. İnaniyorum ki, bu kitapta, sadece psikolojisine dair kütüphanelerimizin dinleme imkanınının sunulduğu bu güzel CIO lar değil, teknolojinin hayatına yön baköesinde yer alması gereken bir eser. eser her kütüphanede yerini almayı hak verdiğini hisseden herkes, belki ediyor doğrusu. anayolunu, belki de patikasını 26 | SABİYAP OCAK ‘ 09 Vali Yolcular (Passengers) SÜREYYA Operası Açıldı D e n i z l i va l i s i Fa r u k Ya z ı c ı ( E rd a l Genç terapist Claire, hocası tarafından Anadolu yakasının ilk opera salonu olarak Beikçioğlu), bölgesindeki sorunlara farklı korkunç bir uçak kazasından sağ kurtulan sanatseverlerin hizmetine sunulan yaklaımı ve i bitirici tavrıyla pek çok be yolcuya danımanlık yapmakla Süreyya Operası Kadıköy Belediyesi değiikliğe imza atan ve sistemin ileyiini görevlendirilir. Claire’in yaadığı zorluklar, tarafından Daruafaka Cemiyetinden 49 değitiren baarılı bir yöneticidir. yardım elini reddeden ve kazayı bahane yıllığına kiralanarak eski kimliğine Çocukluk arkadaı maden mühendisi ederek ona açık açık kur yapan Eric’le kavuturuldu. Ömer Uçar da (Uğur Polat), aynı bölgede karılaınca daha da artar. Claire, Eric’le M a d e n T e t k i k A r a m a ’d a ( M TA ) arasındaki mesafeyi korumaya 1927 yılında eski milletvekili Süreyya çalımaktadır. çabalarken, diğer hastalar kazaya dair İlmen’in Avrupadaki opera salonlarından ayrıntıları anımsamak için etkilenerek kültürel ve sosyal amaçla uğramaktadırlar. yaptırdığı bina; imdiye dek hep sinema Ömer Uçar ve ekibi bölgedeki uranyum madeni yatağının zenginliğini ispatlayan salonu olarak kullanılmı. Restorasyon rapor için çalıırken, yabancı bir irket de Hastaların uçak kazasıyla ilgili çalımaları boyunca, binanın genel valilikten aynı bölgeye yatırım yapma izni hatırladıkları ile havayolu irketinin görünüüne dokunulmadan estetik almaya çalımaktadır. Arkasına, enerji açıklamaları birbirinden farklıdır. Bir süre görünümü, tarihsel durumu hiç kaynaklarının yabancılara verilmesi için sonra yolcular gizemli bir ekilde ortadan değitirilmeden gerekli teknik donanım çaba sarf eden, güzel ve akıllı bürokrat kaybolmaya balar. Claire bu esrarengiz ve mekanlar ilave edilmi; en ince Ceyda Aydın’ı da (ebnem Dönmez) alan olayların ardında havayolu irketinin ayrıntısına kadar herey orjinal haline bu irket, karısında Faruk Yazıcı ve Ömer olduğundan üphelenir. Tüm gerçekleri getirilmi. Uçar’ı bulunca yasadıı yollara bavurur. ortaya çıkarmaya kararlı genç terapist, Hem İstanbul hem Denizli’de üpheli giderek içine battığı komplo ile Eric’le her İnternet üzerinden bilet satıı balayan ölümler balayınca, diplomasi trafiği geçen gün daha da ileri giden ilikisi konserlerin bu ay ki gösterimleri içinde hızlanır. Vali ve ekibi kendilerini akıl almaz arasında esrarengiz bir oyunun barol otantik motiflerin modernizm ile birletiği bir maceranın içinde bulurlar... oyuncusu olacaktır... müzikaller, klasik müzik eliğinde bale gösterileri ve zengin opera sunumları da Yönetmen: M. Çağatay Tosun Yönetmen: Rodrigo García Senaryo: M. Çağatay Tosun, Batur Emin Senaryo: Ronnie Christensen yer alıyor... Akyel Oyuncular: Anne Hathaway, Patrick Detaylı bilgi ve program akıı için: Görüntü yönetmeni: Ferhan Akgün Wilson, Andre Braugher, Dianne Wiest, www.sureyyaoperasi.org sitesinden Yapım: Türkiye 2008 (Renkli) David Morse, William B. Davis faydalanılabilir. İnternet adresi: www.valifilmi.com OCAK ‘ 09 SABİYAP | 27 GEZİ Sapanca’da Kı Tarihi Mekanları • Bizans Devri Lahit ve Mezartalar (Sapanca Hükümet konağı önünde sergilenmektedir.) • Vecihi Kapısı • Rahime Sultan Camii ve Rahime Sultan Tugrası • Hasan Fehmi Camii (Mahmudiye köyünde) • Cami Cedid Camii (Çarı içerisinde) Nerede Kalalım? Sapanca Gölü kenarında kalmak isterseniz: Sapanca İstanbul’a oldukça yakın ve hoça vakit geçirilebilecek bir yer. Yarım günlüğüne bile rahatça gidilip dönülebilir. Göl kenarında pek çok tesisi bulunan bölge, kı turizmi açısından da zengin. Yaz boyunca Sapanca Gölü ve gölün etrafını çevreleyen yeillikleri ile misafirlerini ağır layan ehir ; k ı aylar ında da bembeyaz karların elik ettiği manzaralarıyla konuklarını büyülüyor. Kı sporlarının oldukça yaygın olduğu bölgede bu konuda hizmet veren hotel, butik otel ve pansiyonlar bulmak mümkün. Sapanca İsmi Nereden Geliyor? 1640 yılında Erzurum seyahatine giderken kasabadan geçen Evliya Çelebi, kasaba hakkında u bilgileri vermektedir. “Bir zamanlar İzmitli bir ihtiyar buradaki orman ve çalıları temizleyerek saban yürüttüğünden ‘Sabancı Koca’ adı ile bir köy kurulur. Sonra zaman geçtikçe mamur bir hale gelerek Kanuni Sultan Süleyman zamanında kasaba olmutur.” 28 | SABİYAP OCAK ‘ 09 • Lale Otel: (0 264) 582 89 30 • Ogün Otel: (0 264) 582 59 85 • Sohbet Pansiyon: (0 264) 582 71 47 Notlarınız Notlarınız Dergi Hakkındaki Düünce ve Önerileriniz Sağlık Biliim Çalıanları ve Yöneticileri Bu Adreste Buluuyor! Sağlık sektöründe Biliim Teknolojileri ile ilgili herey bu adreste! Güncel haberler, makale ve aratırma yazıları, röportajlar, etkinlik ve seminerler ve üyelere özel avantajlar. Siz de sağlık biliimcisi iseniz, www.sabiyap.org’da bulualım!
