Bursa Yabancı Sermaye Envanteri

Transkript

-1-
BURSA’NIN
YABANCI YÜZÜ
(Bursa Yabancı Sermaye Envanteri)
-2-
“Zannolunmasın ki biz ecnebi sermayesine hasım bulunuyoruz. Hayır, bizim
memleketimiz vasidir. Çok say ve sermayeye ihtiyacımız vardır. Kanunlarımıza
riayetkar olmak şartıyla ecnebi sermayelerine lazım gelen teminatı vermeye her zaman
hazırız ve şayanı arzudur ki ecnebi sermayesi bizim sayimize serveti sabitimize
inzimam etsin. Bizim için ve onlar için faydalı neticeler versin.
M.Kemal ATATÜRK
1923 İzmir İktisat Kongresi
-3-
Bu çalışmada yer alan bilgiler kaynak gösterilerek kullanılabilir. Bursa Ticaret ve Sanayi
Odası’nın kaynak olarak gösterilmediği veriler için, BTSO sorumlu değildir.
Bu çalışmada belirtilen görüşler, metodolojisi belirtilen çalışmanın sonuçlarıdır.
Araştırma ile ilgili istek, görüş ve öneriler için;
Tel: 224 243 15 00 – İletişim ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Faks: 224 242 85 10
ISBN 978-9944-60-123-8
Bursa, 2006
-4-
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
BTSO Yönetim Kurulu Başkanı Celal Sönmez
Yabancı Sermaye Genel Müdürü Berrin Bingöl
Uluslararası Yatırımcılar Derneği Başkanı Şaban Erdikler
TARİHTEN GÜNÜMÜZE BURSA’DA YABANCI SERMAYE
Bursa yabancı sermayeye aşina
YABANCI YATIRIMIN YARATTIĞI KATMA DEĞER
28 ülkeden 18 sektörde 197 yabancı şirket faaliyette
Bursa’daki yabancı sermaye ne ifade ediyor?
SEKTÖREL DAĞILIM
Yabancı sermaye 18 sektörde...
BURSA’DAKİ YABANCI YATIRIMIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI
28 ülkenin sermayesi Bursa’da temsil ediliyor
YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN NİTELİKLERİ
Milat: 1968
% 100 yabancı sermayeli şirket sayısı: 66
Anonim şirketler ağırlıkta...
“İlk 10” sıralamaları
Toplam reel yabancı sermaye
Yabancıda da KOBİ’ler ağırlıkta
5 sektör 1,2 milyar YTL katma değer yarattı
Sektörel performanslar göz doldurdu
-5-
BURSA’YI SEÇEN YABANCI ŞİRKETLER VİTRİNDE
SÖZ YABANCI SERMAYEDE
Tofaş, ihracatta zirveye oynuyor
Bosch, “Bizi Türkiye’ye inandıran faktör : Türk İnsanı”
Wam Asansör, Bursa’da Arap sermayesinin tek temsilcisi
Aunde Teknik, Krizlerden güçlenerek çıkan bir ortaklık
Çimtaş Boru, 2 yılda dünyaya meydan okuyor
Coats Grubu, özel iplik ğretimini de arge merkezini de Bursa’ya taşıyor
Tat Konserve, “Ortaklarımızla stratejik işbirliğimiz var”
Türkiye ve İspanya’daki Burger King’lerin turşuları Zeytursan’dan...
BURSA’DA YATIRIM İKLİMİ
Bursa’da yatırım iklimi
YABANCI SERMAYELİ ŞİRKET NASIL KURULUR?
Yabancı sermayeli şirket kuruluşu
KAYNAKÇA
-6-
SUNUŞ
Uzun yıllardır ekonomik gündemin en önemli maddelerinden biri olmasına rağmen,
Türkiye'nin doğrudan yabancı yatırımlarda istenilen seviyeyi bir türlü yakalayamamış
olması, sermaye sıkıntısı çeken ülkemizde yabancı sermaye yatırımları konusunun
sürekli gündemde kalmasına neden olmuştur.
Özellikle de üretim yapacağı ve dolayısıyla da istihdam yaratacağı için doğrudan
yabancı yatırım olarak tanımlanan yabancı sermayenin miktarı, ülkesi, ürettiği katma
değer ve teknoloji transferi gibi konular her zaman merak ve tartışma konusu olmuştur.
Yapılan yeni düzenlemeler ve kanunların Türkiye’yi yabancı sermaye açısından ne
derece cazip hale getirdiği tartışıladursun, bu çalışma, yabancı sermaye yatırımlarında
nicelik olarak olmasa da nitelik olarak hatırı sayılır yabancının yerleştiği Bursa’daki
yabancı sermaye profilini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
Çalışma, Bursa ve ilçelerindeki yabancı sermayenin envanterini çıkararak, kentteki,
yabancı yatırımların hangi ülkelerden geldiğini ve hangi sektörlerde ağırlık kazandığını
ortaya çıkarmak; Bursa’da yarattıkları katma değer, sağladıkları istihdam, ödedikleri
vergiler ve ar-ge çalışmaları bağlamında değerlendirmek amacıyla başlatılmıştır.
Araştırma; yabancı sermaye cephesinde, dünya ve Türkiye’deki gelişmelere paralel
olarak Bursa’da yaşanan gelişmeleri, sektörel ve geldiği ülkeye göre sermayenin
dağılımını, kentteki doğrudan yabancı yatırımların yaşlarından, statülerine, sermaye
yapısındaki ağırlıklarından farklı kategorilerdeki performanslarına kadar pek çok bilgi ve
değerlendirmeyi içermektedir.
-7-
Bu uzun soluklu araştırmanın ilk olma özelliği de dikkate alınarak, yabancı sermaye
konusunun tüm unsurlarının içerikte yer alması amacıyla kitapta yorum ve
değerlendirmelerine yer verdiğimiz
Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdür Vekili Berrin Bingöl kamu/resmi,
Yabancı Sermaye Derneği Başkanı Şaban Erdikler sivil toplum örgütlerinin,
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Celal Sönmez de özel sektörün
bakış açışını yansıttı.
Ve araştırmanın tüm ayaklarının yere sağlam basması açısından da kente yatırım
yapmaya gelenlerin bakış açısına ihtiyaç vardı. Bu eksikliği de, Bursa için “temel
sektörler” diye adlandırabileceğimiz, “otomotiv ana sanayi, oto yan sanayi, tekstil ve
konfeksiyon, makine-metal ve gıda” dan, geldikleri ülkeler de gözönünde
bulundurularak seçilen şirketlerin üst düzey yöneticileri ile yaptığımız söyleşiler
tamamladı.
Bu kapsamda, Bosch AŞ Genel Müdürü Gürcan Karakaş, Tofaş Türk AŞ CEO’su
Alfredo Altavilla, Aunde Teknik AŞ Genel Müdür Yardımcısı Behiç Urun, Coats İplik
Genel Koordinatörü İlhami Çelik, Tat Konserve Sanayii A.Ş. Mali İşler ve Finans
Direktörü Ahmet Türkoğlu, Çimtaş Boru AŞ Genel Müdürü Cem Geyik, WAM Asansör
Yönetim Kurulu Başkanı Abdul Ghani Hussain ve Zey-Tur San Gıda AŞ Genel Müdürü
Tamer Ersoy ile yaptığımız söyleşilerde, bu şirketlerin neden Bursa’yı tercih ettiğini,
yatırım iklimi hakkındaki görüşleri, yarattıkları katma değer, yakaladıkları performans ve
gelecek planlarıyla ilgili sorularımıza cevap aradık.
-8-
Son bölümde Bursa’da yatırım iklimi ve “yabancı sermayeli şirket kuruluşu” ile ilgili
prosedürlere de çalışmanın içeriğinde yer verdik.
Sonuç olarak, 2005 yılında gerçekleştirilen bu çalışma, sadece kentteki yabancı
sermayenin envanterini çıkarmakla kalmayıp, yabancı yatırımcının memnuniyetini
ölçtüğü ve beklentilerini ortaya çıkardığı gibi, özellikle Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam
üyelik müzakerelerine başlanması ile artan ‘yabancı sermayenin tercih edeceği ülke
olma’ beklentisine de hizmet etmektedir.
Bu bakış açısıyla, Türkiye’de yatırım yapmayı planlayan yabancı yatırımcılar için bu
çalışma, Bursa adına ve Bursa için fizibilite raporu özelliği taşıyan bir davettir aynı
zamanda....
-9-
Çalışmanın metodolojisi
■ Bursa’daki doğrudan özel yabancı yatırımların profilini çıkarmak amacıyla ilk kez
gerçekleştirilmiştir.
■ Bu çalışma, Bursa ve ilçelerindeki doğrudan yabancı sermayeli şirketleri
kapsamaktadır.
■ Araştırma sürecinde, tespit edilen yabancı sermayeli şirketlere hazırlanan anket
formları gönderilmiş ve ankete cevap veren firmaların beyanlarına göre bir
değerlendirme yapılmıştır.
■ Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Yabancı Sermaye Derneği,
Bursa’da faaliyet gösteren tüm oda ve organize sanayi bölge müdürlükleri ile işbirliği
yapılarak yaklaşık 300 firma ile iletişim kurulmuştur.
■ Çalışma, Bursa’da ve ilçelerinde sabit yatırım yapmış, üretim yapan ve istihdam
yaratan yatırımlarla, şube şeklinde faaliyet gösteren 22 şirket ile birlikte toplam 197
firma tespit edilmiş ve 113’ü ankete katılarak bilgi vermeyi kabul etmiştir. Çalışmanın
tamamlanma sürecinde BTSO’ya kayıt yaptırarak faaliyetine başlayan yeni yatırımlar
sadece getirdikleri sermayelerle çalışmada yer alabilmiştir.
■ Çalışmada, Bursa’da faaliyet gösterdiği halde, bilanço bilgilerini vermek istemeyen
firmalar sadece ülke ve sektörel değerlendirmeye tabi tutulmuş, sermaye dışındaki
finansal verileri genel toplamlarda yer alamamıştır.
■ Araştırmada, firmalara, 2004 yılındaki net iç ve dış satış (ciro) tutarları, üretimden
satışlar tutarı, ihracatları, 2004 yılının enflasyona göre düzeltilmiş vergi öncesi dönem
karları, net dönem karı, var ise 2004 yılı zararları, 2004 yılı net varlıklar (Aktif)
toplamları, öz sermayeleri toplamları, ödenmiş sermayeleri, 2004 yılı kurumlar vergisi
matrahı, stopajı, 2004 yılında ödenen toplam KDV, 2004 yılında ödenen SSK Primi
toplamı, muhtasar yoluyla 2004 yılında ödenen toplam vergiler, kiralar, ücretler toplamı,
- 10 -
2004 yılında maaş ve ücretle çalıştırdıkları kişi sayısı, kentte yapılan toplam yatırım
tutarı ve 2005 yılında ar-geye ayrılan bütçe miktarı sorulmuştur.
■ Araştırmada, yabancı sermayeli şirketler sadece özsermaye, ödenmiş sermaye,
istihdam, ciro, ihracat, ödenen toplam vergiler, kentte yapılan toplam yatırımlar
kriterlerine göre “ilk 10” sıralamasına tabi tutulmuştur.
■ Otomotiv ana sanayiinin oto yan sanayiiden ayrı bir sektör olarak değerlendirilmesinin
sebebi; bu iki sektörün birlikte değerlendirilmesi durumunda otomotiv ana sanayiinin
değişkenlerinin sürekli sapan değerler veya aynı anlama gelmek üzere, aykırı değerler
olarak karşımıza çıkmalarıdır. Bu değerlerin oto yan sanayii için elde edilecek ortalama
değerleri aşırı derecede yükseltmelerini önlemek için otomotiv ana sanayii bu
çalışmada ayrı bir grup olarak değerlendirilmiştir.
■ 2004 yılı için 12 aylık ortalama ABD Doları kuru 1,429201 YTL olarak hesaplanmıştır.
■ Şirketlerin ticari ünvanları sadece listelerdeki sıralamalarda tam olarak kullanılmış,
metinlerde anlatımı kolaylaştırmak amacıyla şirketlerin isimleri kısaltılarak kullanılmıştır.
■ Şubelerin sermayeleri, şirketlerin büyük bölümü merkez sermayelerini baz aldığı için
hesaplamalarda dikkate alınmamıştır.
■ Çalışmada, şirketlerin Bursa’ya getirdikleri reel sermaye hesaplanırken, gerçeğe
daha yakın bir veri elde edebilmek amacıyla; tüm şirketlerin ödenmiş sermaye
rakamlarına ulaşılamadığından, özsermayeler dikkate alınmıştır.
- 11 -
Onlar en az bizler kadar bizden
Celal SÖNMEZ
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Bursa’nın yabancılar açısından cazip bir yatırım merkezi olmasının sadece bugüne
özgü bir durum olmadığını tarih bize çok açık gösteriyor. Bursa’nın ekonomi tarihine
ilişkin kaleme alınmış kitaplar incelendiğinde; ilk planda, daha Oda’nın kuruluşunda
kentteki yabancıların ekonomik hayata katkıları göze çarpıyor. Cumhuriyet öncesi
dönemde, sadece Bursa’da değil tüm ülkede gayrimüslimlerin ticaret ve sanayi
hayatındaki hakimiyetinin zirve yaptığı bu döneme denk gelen 1889 yılında Oda’nın
toplam 750 üyesinden 437’sinin gayrimüslim yabancılara ait olduğu görülüyor.
Odamız’ın kurucuları ve ilk seçilen yönetim kurulunda da yine yabancıların etkin rol
alması bu dönemin ekonomik iklimine uygun bir gelişme olarak tarihteki yerini alıyor.
Savaş yıllarının ardından Cumhuriyet’in ilanı ve sıkıntı, yoksulluk ve zorluklarla geçen
yıllarda da aynı yoğunlukta olmasa da yabancıların izlerine rastlamak mümkün.
Bursa’nın ipek ve tekstil merkezi olmasında yine yabancı tüccar ve üreticilerin büyük
payı olduğunu, kent ve ülke ekonomisine hem geçmişte hem de bugün büyük katkılar
sağladığını reddedemeyiz.
- 12 -
Aynen “sermayenin dini, ırkı, ulusu yoktur. Kendisini güvenli gördüğü limana yanaşır ve
demir atar” sözünün klişe olmakla birlikte doğruluğunu ve anlamını hala
reddedemeyeceğimiz gibi...
Gerek cumhuriyet öncesi gerek sonrası dönemde ve günümüzde onlar her ne kadar
“yabancı” olarak adlandırılsalar da, ülke ekonomisine katkıları dikkate alındığında,
aslında onlar “en az bizler kadar bizden”...
Bugün 28 ülkeden 18 farklı sektörde faaliyet göstermek üzere 197 yabancı şirket
Bursa’yı seçip, faaliyetine devam ediyorsa ve Odamız’a sık sık yabancı ortaklı şirket
kaydı alabiliyorsak, bu, Bursa’nın yatırım cazibesini koruduğunu gösterir. Dünya
rekabetinde adları ön sıralarda anılan şirketler, Bursa’da üretim yapmaya devam
ediyorsa, halihazırdaki yatırımlarını büyütüyorsa ve yeni yatırımlar da gelmeye devam
ediyorsa, bu, uluslararası ekonomi literatüründe kentimizin saygınlığının ve
kredibilitesinin yükseldiğine işaret eder.
Yabancı yatırımlar açısından Türkiye’nin performansına bakıldığında ise gerçekleşen
rakamların Türkiye gibi iç piyasası geniş, ekonomik potansiyeli zengin ve stratejik
konumu elverişli bir ülke için son derece yetersiz kaldığı aşikardır.
İşte bu noktada, kentin yatırım cazibesini neye borçlu olduğunu göstermesi ve yabancı
yatırımcıların profilini çıkarması bakımından önem arzedeceğini düşündüğümüz bu
araştırmayı sunmaktan gurur duyarken, emeği geçenlere teşekkür eder, çalışmanın,
sadece kentimiz değil ülkemiz açısından da hedefe hizmet etmesini ve hakettiği yeri
bulmasını dileriz.
- 13 -
AB müzakerelerine başlanması
çok önemli bir güven unsuru
Berrin Bingöl
Yabancı Sermaye Genel Müdürü
1980’ler sonrasında dünyada başlayan global ekonomi trendinin neticesinde belki de en
çok konuşulan kavramlardan bir tanesi yabancı sermaye olmuştur. Ülke ekonomileri
dışa açılırken ihtiyaçları olan tasarruf açıklarını borçlanma ve/veya yabancı sermaye
yolu ile kapatmak zorunda kalmışlardır. Dış ve iç borçlanma yolu ile elde edilebilen
kaynaklar borçlanabilme sınırlarına ulaştığı zaman ise yabancı sermaye daha da önemli
olmuş, yabancı sermayeli yatırımlar ülke ekonomileri için neredeyse olmaz ise olmaz bir
unsur haline gelmiştir.
Yabancı sermayenin 1980’li yıllarda artan önemine paralel olarak, 1990’lı yıllarda
uluslararası sermaye hareketleri hızlanmış ve doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) artış
trendine girmiştir. Ancak 2001 yılından itibaren dünyada toplam DYY miktarı üç yıl
boyunca düşüş (2001: % 41, 2002: % 13, 2003: % 12) göstermiş, 2004 yılında ise % 2
oranında artarak 648 milyar ABD Doları’na ulaşmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin (GOÜ)
çektiği doğrudan yabancı yatırım miktarları 2004 yılında % 40 artış göstererek 233
- 14 -
milyar ABD Dolarına yükselirken, Çin en çok doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler
arasında ABD ve İngiltere’nin ardından üçüncü sırada yer almıştır. Sıralamada Türkiye,
2004 yılında çektiği 2,7 milyar ABD Doları yabancı sermaye ile, 35’inci sırada
bulunmaktadır.
Ülkemiz, benzer ekonomiler ile karşılaştırıldığında, doğrudan yabancı yatırımlar
pastasından yeterli pay alamamaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi, 90’lı
yıllarda yaşanan inişli çıkışlı trend, yüksek ve kronik enflasyon ve yüksek kamu açıkları
ile yaşanan istikrarsız bir ekonomik yapı idi. Ülkemizde ekonomide istikrarı sağlamak
üzere uygulanmakta olan reform programı kapsamında, sürdürülebilir büyümenin özel
sektör yatırımları ile sağlanması temel hedef olarak benimsenmiş, bunun için yatırım ve
üretim ortamının iyileştirilmesi amaçlanmıştır.
Türkiye’de son iki yılda makro istikrarın sağlanması yönünde çok önemli mesafeler
alındığı gözlenmektedir.
- 90’lı yıllar boyunca inişli-çıkışlı bir görünüm arz eden ve 1993-2002 döneminde
ortalama % 2.8 gibi Türkiye’nin potansiyelinin çok altında gerçekleşen büyüme hızı, son
üç yılda ortalama % 8 civarına yükselmiştir.
- Üretim ve yatırım ortamının önündeki en büyük engeli oluşturan enflasyon, 30 yıl
aradan sonra ilk defa tek haneli düzeye inmiştir. Kamu maliyesi disiplin altına alınmış,
bütçe açığının GSMH’ya oranı 2001 yılındaki % 17 seviyesinden 2004 yılında % 7’ye
düşmüştür.
- Kamu borç stoğunun sürdürülebilirliği ve çevrilebilirliği endişeleri tümüyle ortadan
kaldırılmıştır. Elde edilen bu kazanımları geleceğe taşıyarak kalıcı hale getirmek ve
daha da güçlü kılmak için yapısal reformlara hız verilmiştir.
- 15 -
- 2003 yılında özel sektör yatırımları % 30 oranında artış göstermiş ve 40,6 katrilyon
seviyesine ulaşmıştır. 2004 yılında da yatırımlar % 49,3 oranında artarak 60,6 katrilyon
TL olmuştur.
Bilindiği gibi makro ölçekte atılan adımların yanı sıra, ülkemizde yatırım ortamını hem
yerli ve hem de uluslararası yatırımcılar açısından daha cazip hale getirmek ve
Türkiye’nin rekabet gücünü artırmak amacına yönelik olarak hazırlanan ve Bakanlar
Kurulu Prensip Kararıyla kabul edilen “Türkiye’de Yatırım Ortamının İyileştirilmesi
Reform Programı” kapsamında Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu
(YOİKK) kurulmuştur. Anılan Kurul özel sektörün yatırım ortamını iyileştirme
çalışmalarına getireceği sinerji gözönüne alınarak kamu-özel sektör işbirliğine dayalı
olarak tasarlanmıştır. Bu kapsamda yatırım yapılması sürecinde karşılaşılan tüm idari
engelleri kapsayan bir amaçla oluşturulan program çerçevesinde 10 adet teknik komite
teşkil olunmuştur.
Bu meyanda YOİKK, kurul başkanı ve üyelerinin insiyatifinde, reform programlarını
yürütecek olan teknik komite faaliyetlerini yönlendirmek üzere ilk toplantısını 22 Mart
2002 tarihinde gerçekleştirmiş ve o tarihten bu yana Yatırım Ortamını İyileştirme
Koordinasyon Kurulu bünyesinde, özel sektör ve kamu sektörü temsilcilerinin
katılımının sağlandığı bir platform olarak, yatırım ortamını iyileştirerek özel sektör
yatırımlarına ivme kazandırmak amacıyla çalışmalarına kararlılıkla devam etmektedir.
YOİKK yapısı içinde yer alan Teknik Komite çalışmaları sonucu önemli kazanımlar
elde edilmiştir.
Bunun dışında, ülkemizde yatırımcılarımıza ideal yatırım ortamını sunmak amacıyla
yürütülen faaliyetlere uluslararası bir bakış açısı getirmek üzere 2004 yılında bir
insiyatif daha geliştirilmiştir. 19 çok uluslu şirketin, yatırımların yeri konusunda belirleyici
rolü bulunan üst düzey yetkililerinden oluşan bir “Yatırım Danışma Konseyi (YDK)”
- 16 -
kurulmuş ve Konsey ilk toplantısını 15 Mart 2004 tarihinde Başbakan Recep Tayyip
Erdoğan başkanlığında gerçekleştirmiştir.
Konseyin amacı; Türkiye’de yatırım ortamının iyileştirilmesi alanında yürütülen
çalışmaların, Konseyin üyeleri olan yabancı yatırımcılar tarafından
değerlendirilmesi,Türkiye’nin dünya ekonomisindeki rekabet gücünün artırılması için
atılacak adımlar konusunda yatırımcılar ve en üst düzeyde politika yapıcılar arasında
fikir alışverişinin sağlanacağı bir platform oluşturulmasıdır.
29 Nisan 2005 tarihinde, yine Sayın Başbakanımız başkanlığında İstanbul’da ikinci kez
gerçekleştirilen YDK toplantısında; son bir yılda yatırım ortamının iyileştirilmesi
konusunda Türkiye’nin gösterdiği performans değerlendirilmiş ve önümüzdeki bir yıl
içinde bu alanda Türkiye’nin ulaşması gereken somut hedeflerin belirlenmesi üzerinde
yoğunlaşılmıştır.
YDK bünyesinde alınan kararların, YOİKK zeminine taşınarak somut olarak hayata
geçirilmesi sağlanmaktadır. Bu anlamda YDK yatırım ortamını iyileştirme faaliyetlerine
kalın çizgilerle de olsa yön verici bir işlev üstlenmektedir.
Bu çalışmalarla, ülkemizde yatırım ortamının iyileştirilebilmesi amacıyla birçok yasal
düzenleme ve mevzuat değişikliği gerçekleştirimiştir. Yapılan yasal düzenlemelerin
başlıcaları arasında; Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapmak için aranan
minimum sermaye miktarını ve ön izin alma şartını da ortadan kaldıran, doğrudan
yabancı yatırım, yatırımcı gibi kavramları uluslararası standartlarda tanımlayan
“Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu” ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığını yabancıların çalışma izinleri konusunda tek yetkili kılan “Yabancıların
Çalışma İzinleri Hakkında Kanun” sayılabilir. Ayrıca, ticaret sicil memurluklarını
tek adres yaparak, şirket kuruluşunu bir günde mümkün hale getiren Türk Ticaret
Kanunu’nun ilgili maddelerinin değişimi de, bu düzenlemelere dahildir. Bunların
yanı sıra Kanunlar ise 4857 Sayılı İş Kanunu, 4884 Sayılı Şirket Kuruluş Kanunu, 5118
- 17 -
Sayılı Marka Kanunu, 5000 Sayılı Türk Patent Enstitüsü Kanunu, 4904 İş Kurumu
Kanunu gibi kanunlarla yatırım ve yatırımcıların önünü açmaya yönelik basitleştirmelere
gidilmiştir. Önümüzdeki dönemde de yatırım ve işletmeye alma aşamalarındaki sektörel
izinler konusunda yaşanan mükerrerliklerin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak da
önemli çalışmalara devam edilecektir.
Bu hususlarda kaydedilecek gelişmelerin, önümüzdeki yıllarda özel sektör yatırımlarını
daha da artırması beklenmektedir. Nitekim, makro ekonomik istikrar ve yatırım ortamını
iyileştirme çalışmaları doğrudan yabancı yatırım istatistiklerine de yansımış ve
“Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu”nun yürürlüğe girdiği 17 Haziran 2003
tarihinde 6301 olan yabancı sermayeli şirket sayısı, 2005 yılı Eylül sonunda
11.454’e ulaşmıştır.
Haziran 2003 öncesindeki on yılda, bazı istisnalar dışında yıllık olarak 1 milyar ABD
Doları’nı aşamayan uluslararası sermaye girişi, 2003 yılında 1.694 milyon ABD
Doları ve 2004 yılında 2.568 milyon ABD Doları düzeyine ulaşmıştır.
Yabancı sermayeli yatırımların yoğun olduğu şehirlerimizden biri olan Bursa’nın da bu
yazıda belirtilen politikalar, düzenlemeler ve uygulamalardan olumlu etkilendiğini
söylemek gerekir. Bursa ilinde faaliyet gösteren yabancı sermayeli şirketlerin önemli bir
bölümünün otomotiv ve otomotiv yan sanayinde yer aldığı ve dünya standartlarında
üretim yaptığı hemen göze çarpmaktadır. Hemen ardından makina teçhizat, gıda, tekstil
ve diğer sanayi dallarında uluslararası alanda rekabet edebilir, ileri teknoloji ile üretim
yapan firmaların faaliyette bulunduğu görülmektedir.
Bursa, sahip olduğu sanayi ve ticaret alt yapısı, organize sanayi bölgeleri,
yetişmiş işgücü ile yabancı sermayeli firmaların yatırım tercihlerinde öncelikli yer
almaktadır. Bu nedenle sağlanan makro ekonomik istikrar ve yatırım ortamı iyileştirme
çabalarının neticesinde ülkemize gelmesi beklenen yabancı sermaye yatırımlarından
Bursa’nın büyük oranlarda pay alacağını söylemek gerçekçi bir tahmin olacaktır.
- 18 -
Ülkemizde, sağlanan ekonomik ve siyasi istikrarın yanı sıra, Avrupa Birliğine üyelik
müzakerelerine başlanmış olması, yabancı yatırımcılar için çok önemli bir güven
unsurudur. Yatırım ortamının iyileştirilmesi çalışmalarının yanı sıra oluşan bu pozitif
ortam, ülkemizin doğrudan yabancı yatırımlar açısından hakettiği potansiyele
ulaşmasını sağlayacaktır.
- 19 -
2000'lerde Türkiye'de Yabancı Yatırımlar
Şaban ERDİKLER
Uluslararası Yatırımcılar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Türkiye'de yabancı sermaye hareketlerinin geçmişini üç evreye ayırmak olasıdır. Bu
evrelerden birincisi 1980 öncesi, ikincisi 1980-90 arası ve üçüncüsü 1990 sonrasıdır.
1980 öncesinde, Turkiye'ye önemli boyutta yabancı yatırım gelmediğini söyleyebiliriz.
1954'den 1980'e kadar geçen 25 yılda, otomotiv, ilaç, gıda ve petrol sektörlerine yapılan
az sayıda yatırımın toplam değeri, 228 milyon dolar olmuştur. Bu miktarın tamamına
yakın bir bölümü, üç adet petrol, iki adet otomobil, beş adet otobüs-kamyon, sekiz adet
ilaç, üç adet araba lastiği firması, üç kamu ortaklığı ve sayıları onbeşi geçmeyen gıda.
kimya, elektrikli alet ve makina firması tarafından yapılmıştır.
1980 yılında 24 Ocak kararlarından sonra, liberalizasyon politikalarıyla birlikte,
yatırımlar yavaş yavaş gelişmeye başlamıştır. Gelişmenin hızlanması, 8O' li yılların
ikinci yarısına rastlamaktadır. Yatırımlar, 1987 yılında ilk kez bir yılda 200 milyon dolar
rakamını aşarak bir aşama kaydetmiş, daha sonra 1988 ve 89 yıllarında her yıl ikiye
katlanarak, 1990 yılı sonunda yılda 1 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Yabancı
yatırımlar, 1990 yılından bu yana, yılda 1 milyar dolar seviyesinin üzerine çıkamamıştır.
- 20 -
1980'lerin ikinci yarısında hızlanarak, 1990 yılında 1 milyar dolar seviyesine ulaşan
yabancı yatırımların, 1993 yılına kadar yarıya yakın bir bölümünü, Türkiye'ye ilk kez
gelen yeni yatırımlar oluşturmakta idi. 1994 ekonomik krizinden sonra, toplam yabancı
yatırımlar içinde yeni yatırımların oranı süratle düşmüş ve 95 yılından bu yana, yeni
yatırımların oranı yüzde 5 ila 10 seviyeleri arasında kalmıştır. Yıllık yüzde 5-1O
düzeyinde yeni yabancı yatırım, yılda 50 ile 100 milyon dolar yatırıma tekabül
etmektedir. Sözü edilen yeni yatırım rakamlarının Türkiye için son derece önemsiz
rakamlar olmasının yanında, 50 - 100 milyon dolarlık bu yatırımın 300-400 firma
tarafından yapılması, rakamın önemini daha da azaltmaktadır. Bunların tamamına yakın
bir bölümü, şahıs firması niteliğinde, çok küçük yatırımlardır.
Türkiye'nin her yıl çekmesi gereken yatırım miktarı üzerinde ise, çeşitli spekülasyonlar
yapılmaktadır. Bu rakamın asgari 25-30 milyar dolar seviyesinde olması gerektiğini
söylemek mümkündür. Amerikan hükümeti tarafından 2000'li yıllar için geliştirilen
"Gelişmekte Olan 10 Büyük Pazar" stratejisinde, gelişmekte olan en önemli 10 ülkenin,
2000 yılında ABD'nin dış ekonomik ilişkileri içinde bir Avrupa, ya da Japonya'nın
düzeyine ulaşacağı. 2010 yılında ise, 10 ülkenin payının Avrupa ve Japonya'nın toplam
hacmini aşacağı öngörülmektedir. Bu ülkeler arasında, Türkiye'ye önem bakımından
Çin'den sonra ikinci sırada yer verilmektedir. Stratejinin geliştirildiği 1994 yılından bu
yana meydana gelen gelişmeler, ulaşılan düzeylerin stratejide öngörülenlerin de ötesine
geçilebileceğini göstermiştir.
Gelişmekte olan 10 büyük pazar stratejisi içinde öngörülen gelişmeleri göstermeyen tek
ülke Türkiye olmuştur... Stratejinin mimarı olan ABD'nin Dış Ticaretten Sorumlu Eski
Ticaret Müsteşarı Jeffrey Garten'ın yaklaşımına göre, Türkiye'nin 1998 yılında 50 milyar
dolar yatırım çeken Çin'in gerisinde, 28 milyar dolar yatırım çeken Brezilya'nın önünde
- 21 -
olması gerekmektedir. Yani, Türkiye'nin yılda 30 ila 50 milyar dolar arasında bir rakamı
yabancı yatırım olarak çekmesi gerekmektedir. Yukarıda verilen Türkiye'ye gelen
yabancı yatırım rakamları, bu rakamlar ile kıyaslanamayacak bir seviyede
bulunmaktadır, Türkiye için potansiyel olarak öngörülen rakamlar abartılı değildir. 1998
yılında Çin'in 50, Brezilya'nın 28, Polonya'nın 10 milyar dolar yatırım çekmiş olmaları,
gerekli ortam hazırlandığında, Türkiye'nin rahatlıkla sözü edilen rakamlara
ulaşabileceğini göstermektedir. 1990 yılında, Türkiye ilk kez 1 milyar dolar yatırım
seviyesini yakaladığında, Çin 3.5 milyar dolar, Brezilya, Meksika ve Endonezya 1'er
milyar dolar yatırım çekmiş bulunmaktaydı. 1990 yılında, kişi başına çektiği yatırım
rakamıyla, Çin dahil, bütün bu ülkelerin önüne geçmiş olması, Türkiye'nin bugün de
böyle bir düzeyi rahatlıkla yakalayabileceğinin kanıtıdır.
ABD gibi, Ingiltere de Türkiye'yi en önemli on ülke kategorisine dahil etmiş ve Türkiye ile
ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi için harekete geçmiştir. Bu ve benzeri yaklaşımlar,
strateji niteliğinde olmasa da genel bir politika olarak birçok diğer ülkenin
yaklaşımlarında da gözlenmektedir. Sahip olduğu potansiyele ve bu potansiyelin gereği,
birçok yatırımcı ülkenin olumlu yaklaşımına rağmen, Türkiye'nin uzun yıllar arzu edilen
yatırım seviyelerini yakalayamamasının temelinde, ekonomik ve siyasal koşullarda
varolan istikrarsızlığın yattığı bilinmektedir. Dünyanın en yüksek enflasyonlarından
birine sahip Türkiye'de, ekonomik istikrarsızlığı, yüksek bütçe açıkları, kamunun yüksek
borçlanma ihtiyacı dolayısıyla faizlerin çok yüksek oluşu, özelleştirmede bir türlü mesafe
alınamaması ve benzeri faktörler beslemekte, bunun yanında bir yatırımcı için son
derece önemli olan fikri hakların, özellikle telif hakları ve markaların yeterince
korunmaması, gümrük dışı engellemeler, fiyat kontrolleri, adliye sistemimizin eksiklikleri
dolayısıyla, adaletin tecellisinde meydana gelen gecikmeler ve benzeri hususlar, yatırım
ortamının cazibesinin kaybolmasına neden olmuştur.
- 22 -
Türkiye, her şeyden önce, dünyanın en önemli 10-15 pazarından biridir. Büyük pazar
olanaklarına ilave olarak, Türkiye'nin insan kaynaklarının gelişmiş ülke insan
kaynaklarının kalitesi ile kıyaslanacak derecede gelişkin olarak kabul edilmesi, altyapı
olanaklarının iyi durumda olması, Turkiye'nin hemen tüm çok taraflı anlaşmalara
katılmış olması ve altmış dolayında ülke ile yatırımların korunması ve çifte
vergilendirmeyi önleme anlaşması imzalamış olması, Türkiye madalyonunun diğer
yüzünü oluşturmaktadır. Daha istikrarlı dönemlerde Türkiye'de yatırım yapmış
yatırımcıların, yatırımlarını sürekli genişletmelerinin ve Türkiye'yi bölgesel merkez
seçerek, Doğu Avrupa'dan Orta Asya'ya, Karadeniz ülkelerinden Orta Doğu'ya kadar
çok geniş bir alanda faaliyetlerini Türkiye üzerinden yürütmelerinin altında, bu gerçekler
yatmaktadır. Türkiye'den kar transferleri çok düşük seviyelerdedir. 1954 yılından bu
yana, transfer edilen toplam yabancı yatırım karları 1.5 milyar dolar dolayındadır. Karlar
genelde yeniden yatırılmaktadır.
2003 yılında iktidara gelen AK Parti Hükümeti, mevcut ekonomik ve politik
istikrarsızlıkların önüne geçebilmiş, yapısal ve yatırım ortamını iyileştirme reform
çalışmalarında son derece önemli katkılarda bulunmuştur. Bir kere daha altını çizmek
gerekirse, Türkiye'nin büyük potansiyeline rağmen, yabancı yatırımları ülkeye
cezbetmedeki yaşadığı sıkıntıları yaratan olay, bugün kadar istikrarsızlık ve güven
eksikliği olmuştur. Türkiye içinde bulunduğu koşullarda, büyük potansiyeline rağmen,
yatırımcıya güven verememiştir. Bu tabloyu değiştirebilmek, bugün Türkiye'nin elindedir.
Türkiye'nin bu tabloyu çok kısa sürede değiştirebilmesi ve yılda 25-30 milyar dolar
yatırım çekebilmesi, hiç de zor değildir. Pek çok gelişmekte olan ülke, iki, üç yıl gibi kısa
sürelerde, yabancı yatırımları sekiz, on kat artırma başarısını göstermiştir. Diğer
üIkelerle karşılaştırıldığında, bunu başarmak Türkiye için daha kolay gözükmektedir.
- 23 -
Türkiye'nin 3 Ekim’de AB'ye tam üyelik müzakerelerine başlamış olması
yabancı yatırımcılar arasında son derece olumlu bir hava yaratmıştır. Türkiye artık,
yabancı yatırım isteyip istemediği konusunda kararını vermelidir. Türkiye'nin yabancı
yatırım istememe gibi bir şansının bulunmadığı düşünülüyorsa, o zaman, bugün nelerin
yapılıp, nelerin yapılmaması gerektiğinin çok açık bir biçimde ortada durduğunun
görülmesi gerekmektedir. Türkiye, bugün büyük bir fırsat yakalamış bulunmaktadır.
Yapılmakta olan özelleştirmelerle birlikte yıl sonuna kadar ülkeye gireceğini
düşündüğümüz 4 milyar dolarlık yatırım da dahil edilirse, bu yıl sonuna kadar çekilecek
yabancı sermaye miktarının toplamda 10-12 milyar dolar dolayında olacağı
beklenmektedir. Yürütülmekte olan reform çalışmaları başarılı bir biçimde
sürdürülebilirse ve uygulamada bir takım adımlar atılabildiği takdirde Türkiye yılda 2530 milyar dolar yatırım çekebilecek bir ülke olarak öne çıkacaktır.
Sonuç olarak, Türkiye, yabancı yatırımcılar tarafından dünyanın en cazip yatırım
noktalarından biri kabul edilmektedir. Türkiye, bu önemli potansiyelini, içinde bulunduğu
istikrarsız koşullar nedeniyle realize edememekte, ülkeye gelebilecek yatırım miktarının
ancak otuzda birini çekebilmektedir. Son dönemde atılmış bazı olumlu adımların
arkasının getirilmesi, istikrar programının başarıya ulaşması, yatırım ortamının
eksiklerinin giderilmesi ve Avrupa Birliği ile mevzuat uyumunun sağlanması sürecinde
mesafe alınması sonucunda, Türkiye özlenen ölçüde yatırım çeken bir üIke haline
süratle gelebilecektir.
- 24 -
TARİHTEN GÜNÜMÜZE
BURSA’DA YABANCI SERMAYE
- 25 -
Bursa yabancı sermayeye aşina...
Bursa gerek Cumhuriyet öncesi gerekse Cumhuriyet’in ilanından günümüze yabancı
sermayenin yatırım yapmasına oldukça aşina.
İlk olarak Bursa Ticaret Odası’nın kuruluşunu gerçekleştiren ekipte görev alan Kartaki
Efendi, Kişkar Efendi ve Kostan Efendi’nin yanı sıra ilk Genel Sekreter Elmasyan
Efendi’nin gayrimüslim yabancılar olması, yabancıların kent ekonomisinde ne denli aktif
rol aldıklarını gösteriyor. Yabancıların ticarette kendini hissettiren ağırlığı, Cumhuriyet
öncesinde tüm ülkede olduğu gibi Bursa’da da değişmeyen bir tablo olarak karşımıza
çıkıyor.
Bunun en somut örneği de, 1889 yılında kurulan Bursa Ticaret Odası’na Cumhuriyet’in
ilanına kadar geçen 34 yılda 313’ü müslüman Türk, 437’si ise gayrimüslim olmak üzere
toplam 750 üyenin kaydedilmiş olmasıdır.
1880-1900 yılları arasında Bursa’da yaşayan 100 bin kişinin 52 bin 426’sının
müslüman, 30 bin 509’unun hristiyan Rum ve Ermeni ve 17 bin 65’inin de yahudi
olması, yabancıların sadece ticaret hayatında değil, sosyal yaşamdaki nüfuzlarını
göstermesi bakımından önemli.
Yazılı kaynaklar, Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar olan dönemde Bursa’da yabancıların
özellikle ticaret yaptıklarını ve ipekhane işlettiklerini gösteriyor.
- 26 -
1915 sayımına göre, Bursa’da evlerde ayakla işletilen 90 mancılık ve çevrici güç ile
çalışan 41 ham ipek imalathanesi bulunuyordu. Bu fabrikadan sadece 6’sı Türkler’in
33’ü ise gayrimüslim kişilerin elindeydi.
BTSO kayıtlarındaki yabancılar
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın kayıtları incelendiğinde, ilk yabancı uyruklu üye
kaydının “2350” sicil numarası ile Kozahan’da ipek fabrikatörlüğü yapmak üzere Marsel
Romangal için yapıldığı tespit edilebiliyor. 1910’da Oda’ya kaydolan 1884 doğumlu
Fransız bir katolik olan Romangal’ın şirketinin 1950 yılında da “terk-i ticaret” ettiği
belgelenebiliyor.
Musevi bir sigortacı ve aynı zamanda ipekhane işleten H.Mişon Baruh da, “7181” sicil
numarası ile 1926’da Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’na kaydolup, 1954 yılında da
ticarete son vermiş görünüyor.
1950’ler ulusal sermaye güçleniyor
Cumhuriyet’in ilanından dünyada yabancı yatırımların hızlanmaya başladığı 1950’li
yıllara gelindiğinde, ticaretin millileştiği ve devlet eliyle birçok üretim tesisinin devreye
sokulduğu görülüyor. Bursa’da da 1925 yılında temeli M.Kemal Atatürk tarafından
atılan ve bugünkü adı İpek-İş olan “Bursa Dokumacılık ve Trikotaj Anonim Şirketi” ve
1938 yılında temeli atılan Merinos Fabrikası, ekonomide millileşme döneminin en tipik
eserleridir.
Türkiye’nin liberal ekonomiye geçiş tercihini yaptığı 1980 yılına kadar olan dönemde,
bir taraftan özellikle stratejik alanlarda devlet eliyle fabrikalar kurulurken, diğer yandan
- 27 -
da ülkeden yabancı sermaye çıkışı gerçekleşmiştir. Bursa’da da 1980 öncesinde
kurulan ve bugün hala faaliyetlerini sürdüren yabancı sermayeli şirketlerin sayısının 13
olması da bu dönemde yabancı ortaklı kuruluşların elverişli ortam bulamadıklarını
gösteriyor.
1980 dönüm noktası
1980 yılı Türkiye’de pek çok konuda olduğu gibi, yabancı sermaye yatırımları
konusunda da dönüm noktası sayılabilir. İç politikada istikrarın sağlanması, 24 Ocak
Kararları ile birlikte ekonomik krizin atlatılmasında gösterilen çaba ve ekonomik
reformların devam ettirilmesindeki kararlı tutum, yabancı yatırımcıların Türkiye
ekonomisine olan güvenini artırmıştır. Bu gelişmede önemli rol oynayan faktörlerden
birisi de, yabancı sermaye ile ilgili yasal düzenlemelerle idari işlemlerin daha basit ve
anlaşılır hale getirilmesinde gösterilen gayrettir.
2000’li yıllar...
Gümrük Birliği’nin kabulünden sonra dahi beklenen ölçüde yabancı sermaye
çekemeyen Türkiye’deki gelişmelere paralel bir süreç Bursa’da da yaşanmıştır. Bu
bağlamda, bugün faaliyetini sürdüren 197 yabancı sermayeli şirketin 78’i 1980-2000
yılları arasındaki 20 yılda, geriye kalan 119’u da 2000 yılından günümüze kadar geçen
6 yılda kurulmuş ve faaliyete geçmiştir.
3 Ekim 2005 tarihi de, Avrupa Birliği’ne Türkiye’nin tam üyelik müzakerelerini başlatan
tarih olarak olduğu kadar, aynı zamanda, yabancı sermaye yatırımlarıyla ilgili
beklentinin de doruk noktasına ulaşması anlamında öneme sahiptir.
- 28 -
YABANCI YATIRIMIN
YARATTIĞI KATMA DEĞER…
Araştırma sonuçları, Türkiye’de adı ‘sanayi’ kelimesi ile birlikte anılan
Bursa’da, 28 ülkeden 18 sektörde 197 yabancı şirketin faaliyette
bulunduğunu gösteriyor. Son yıllarda Bursa, yabancı yatırımcı için de
önemli bir cazibe merkezi konumunda...
- 29 -
28 ülkeden 18 sektörde
197 yabancı şirket faaliyette
Bursa’da 28 farklı ülkeden gelen toplam 197 yabancı sermayeli şirket 18 farklı sektörde
faaliyet gösteriyor. Söz konusu şirketlerin % 67.2’si çalışmaya katılarak anketle
kendilerine yönlendirilen soruları yanıtladı.
Buna göre; çalışmaya katılarak finansal bilgilerini paylaşan yabancı sermayeli 113
firmanın bilanço değerleri incelendiğinde;
9 İç ve dış satış (ciro) tutarları toplamının 10 milyar 637 milyon 693 bin YTL
310,62 YKR,
9 Kendi ürettiği mallardan yapılan iç ve dış satış tutarı toplamının 9 milyar 622
milyon 863 bin YTL 255,45 YKR,
9 İhracatları toplamının 3 milyar 731 milyon 242 bin YTL 807,46 YKR, Enflasyona
göre düzeltilmiş 2004 yılı dönem karları toplamının 891 milyon 885 bin YTL
971,82 YKR,
9 Zararlar toplamının 25 milyon 90 bin YTL 385,78 YKR,
9 2004 yılı Kurumlar Vergisi matrahları toplamının 127 milyon 967 bin YTL
887,31 YKR,
- 30 -
9 Kurumlar Vergisi stopaj toplamlarının 113 milyon 26 bin YTL 344,53 YKR,
9 2004 yılında ödenen KDV toplamlarının 98 milyon 979 bin YTL 952,64 YKR,
9 2004 yılında ödenen SSK primi toplamlarının 250 milyon 335 bin YTL 35,06
YKR ,
9 Muhtasar yoluyla 2004 yılında ödenen vergiler toplamının 118 milyon 720 bin
YTL 90,13 YKR,
9 2004 yılı net varlık toplamlarının 6 milyar 76 milyon 972 bin YTL 213,49 YKR,
9 Öz Sermaye Toplamlarının 3 milyar 860 milyon 593 bin YTL 301,03 YKR,
9 Ödenmiş sermaye toplamlarının 1 milyar 656 milyon 913 bin YTL 85,20 YKR,
9 Net dönem karları toplamının 548 milyon 514 bin YTL 380,88 YKR,
9 Ücretle çalışanlar ortalamasının 33 bin 703 kişi,
9 Firmaların kentte 2005 yılı başına kadar yaptığı yatırımlar toplamının 3 milyar
349 milyon 95 bin YTL 676,30 YKR
9 2005 yılında ayrılan ar-ge bütçesi toplamının da 75 milyon 901 bin YTL 454,40
YKR olduğu görülmektedir.
-Tablo 1-Bursa’daki yabancı sermayeli şirketler listesi.
ŞİRKETİN ÜNVANI
Oran
Ortağın Ülkesi
(%)
Sektörü
Sermayesi
(YTL)
100 İSVEÇ
OTO YAN
SANAYİ
655.700,00
ABDUL GHANI HUSSAIN GROUP
2
ASANSÖR VE ELEKT. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
100 S. ARABİSTAN
MAKİNA VE
METAL
700.000,00
ACRİLON GROUP İPLİK TEKSTİL BOYA
APRE EMPİRME SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ.
10 BULGARİSTAN
1 AB ROTECH
3
AEROSOFT DİZAYN MÜHENDİSLİK
4
SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
225.000,00
100 İTALYA
MUHTELİF
5 AKROS İMPORT LTD.ŞTİ.
50 RUSYA
TİCARET
10.000,00
6 AKRUS EXPORT İMPORT LTD.ŞTİ.
50 RUSYA
TİCARET
10.000,00
40 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
7 AKYAPAK MAK. SAN. TİC. A.Ş.
- 31 -
5.000,00
940.619,36
8 AKYAPAK MAKİNA SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
39 ALMANYA
9 ALTA YEDEK PARÇA VE KALIP SAN.
40
10 AMATİS DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
11
ANT TOHUM TARIMSAL ÜRETİM VE
PAZARLAMA LTD. ŞTİ.
ÇİN HALK
CUMHURİYETİ
95 İRAN
100 HOLLANDA
MAKİNA VE
METAL
OTO YAN
SANAYİ
TİCARET
TARIM
1.929.143,19
801.956,82
100.000,00
301.390,00
APP-ER CONTA SAN.VE
12
TİC.İTH.İHR.LTD.ŞTİ.
50 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
13 ARTPRİNT TEKSTİL SAN. TİC. AŞ.
25 FRANSA
TİCARET
90.643,95
100 İSPANYA
TİCARET
1.411.749,11
50 İSPANYA
MAKİNA VE
METAL
2.081.871,09
99 İRAN
TİCARET
14 ARVİN KAYABA SİS AŞ
15 ASEMAT A.Ş.
16
ASGOLDAS TEKSTİL SANAYİ VE
TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
ASYILMAZLAR TEK.İNŞ.GIDA SAN. VE
17
TİC.LT.ŞT.
TİCARET
50 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
19 AYB TEKSTİL SANAYİ
19 YUNANİSTAN
EV TEKSTİLİ
20 AYDINLI A.Ş.
98 KUVEYT
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
21 BAĞ TURİZM LTD.ŞTİ.
66 ABD
MUHTELİF
18
AUNDE TEKNİK TEKSTİL SAN. VE TİC.
A.Ş.
0,01 YUNANİSTAN
22 BAMESA ÇELİK SERVİS SAN. VE TİC. A.Ş
100
İSPANYA VE
FRANSA
-38.827,53
10.000,00
34.270,33
49.154.216,07
228.245,58
0,00
100.000,00
MAKİNA VE
METAL
41.362.354,70
10.000.000,00
BELTAN VIBRACOUSTIC TİTREŞİM
23
ELEMANLARI SAN. TİC. A.Ş.
50 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
24 BEMA MÜHENDİSLİK LTD.ŞTİ.
99 FRANSA
MAKİNA VE
METAL
40 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
3.290.668,75
50 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
522.005,24
95 MALEZYA
TİCARET
116.543,00
25 BETA SEALS SIZD. ELEM.SAN. TİC. AŞ
26
BFTC BERTRAND FAURE TEKNİK OTO
YAN SAN. VE TİC. A.Ş.
27 BG-TAŞ LTD.ŞTİ.
28
BİESSECİ BURSA TEKS. SAN. VE TİC.
A.Ş.
16,93 FRANSA
- 32 -
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
31.130,32
15.296.935,58
29
BODO BODE DOĞRUSAN OTO. YAN SAN.
VE TİC. A.Ş.
30 BON FRUTTİ SOĞUK DEPO LTD.ŞTİ
31 BORÇELİK ÇELİK SAN.TİC.A.Ş.
32 BOSCH FREN SİST. SAN. VE TİC. A.Ş.
33 BOSCH REXROTH AŞ
34 BOSCH SAN. VE TİC. A.Ş.
BPO B PLAS PLASTIC OMNIUM OTO YAN.
35
SAN. A.Ş.
50 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
6.470.479,40
99 LÜBNAN
TİCARET
66.001,71
51,9 FRANSA VE ABD
84,49 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
OTO YAN
SANAYİ
548.494.140,00
21.045.318,00
100 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
100 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
449.128.248,32
50 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
14.704.588,33
BROKMER MADENCİLİK LİMİTED
36
ŞİRKETİ
MACARİSTAN100
İSRAİL
MADEN
37 BURSAM NDT LTD. ŞTİ
100 RUSYA
MUHTELİF
1.320.000,00
160.000,00
50.000,00
38 CARGİLL TARIM VE GIDA SAN TİC AŞ
99 ABD
GIDA
39 CARREFOUR SABANCI TİC MARK AŞ
60 FRANSA
PERAKENDE
0,00
40 CHT Kimya AŞ
75 ALMANYA
KİMYA
0,00
FİNANS
0,00
41 CİTİBANK AŞ-1
100 ABD
42 CJ-TUR YEM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
100
43 CMA ULUSLAR. NAK. LTD.ŞTİ.
44 COATS TÜRKİYE İPLİK SAN. A.Ş.
45
COATS TÜRKİYE İPLİK SAN. A.Ş.(BURSA
SERBEST BÖLGESİ)
KORE
CUMHURİYETİ
99 FRANSA
76,76 İNGİLTERE
76,76 İNGİLTERE
2.607.323,00
TARIM
2.783.203,71
HİZMET
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
1.288.349,73
41.646.412,00
4.800.000,00
46 COCA-COLA BURSA
100 ABD
GIDA
47 CONTITECH LASTİK SAN. TİC. A.Ş.
100 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
17.447.835,82
22.358.283,00
48 ÇİMTAŞ BORU İMAL. VE TİC. LTD. ŞTİ.
50 ABD
MAKİNA VE
METAL
49 DANCA MOBİLYA LTD.ŞTİ.
80 HOLLANDA
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE
MOBİLYA
0,00
200.000,00
50 DELPHİ AUTO SYSTEMS LTD. ŞTİ.
100 ABD
- 33 -
OTO YAN
SANAYİ
0,00
51 DEMO PLASTİK A.Ş.
52
DEN BRAVEN ENDÜSTRİYEL
YAPIŞTIRICILAR SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
DER BERO-TREND TIBBİ CİHAZLAR
53 GEREÇLER SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
ŞİRKETİ
54 DIŞBANK(10)
55
DİASA DİA SABANCI SÜPERMARKETLERİ
TİCARET A.Ş (16 ŞUBE)
DİNOTEC SU TEKNOLOJİLERİ VE HAVUZ
56 TEKNİKLERİ İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET
LİMİTED ŞİRKETİ
DYNACAST TEKNİK DÖKÜM SANAYİ
57
LTD.ŞTİ.
99 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
95 HOLLANDA
KİMYA
50 ALMANYA
TİCARET
60
FİNANS
İSPANYA-FRANSAPERAKENDE
HOLLANDA
0,00
0,00
100 ALMANYA
MUHTELİF
100 İNGİLTERE
MAKİNA VE
METAL
400.825,00
500.000,00
5.000,00
55 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
EGECOLOUR TEKSTİL SANAYİ VE
59
TİCARET LTD. ŞTİ.
51 FRANSA
TİCARET
50 HOLLANDA
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE
MOBİLYA
EGLA OFİS GRUPLARI SANAYİ VE
TİCARET LTD. ŞTİ.
2.588.879,42
500.000,00
BELÇİKA89,3
HOLLANDA
E.M.A.R.C.-BEYÇELİK OTOMOTİV YEDEK
58
PARÇA İM.SAN.VE TİC.A.Ş.
60
1.301.417,00
30.462,32
1.554.194,25
ENBOY TEKSTİL DIŞ TİCARET LİMİTED
61
ŞİRKETİ
95 AVUSTURYA
TİCARET
EN-KA TARIM EĞİTİM TEKSTİL SANAYİ
62
VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
50 YUNANİSTAN
TİCARET
63 ESTEBAN KOLTUK SİST.SAN.VE TİC.A.Ş.
50 İSPANYA
OTO YAN
SANAYİ
289.962,92
64 ETCOMA SAN. MÜH. A.Ş.
90 FRANSA
TİCARET
50.000,00
65 ETH ENDÜSTRİYEL TEKNİK HİZM. LTD
99 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
9.268,37
66 EUROBAND TEKSTİL SANAYİ.
67 FAST-BUYER MIDDLE EAST A.Ş.
FGI TURQUİE OTOMOTİV SANAYİ VE
68
69 FICOSA OTOMOTİV SAN.TİC.AŞ
33,33 İSVİÇRE
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
50.000,00
50.000,00
337.071,80
98 İTALYA
HİZMET
306.020,24
99 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
100.000,00
100 İSPANYA
OTO YAN
SANAYİ
119.000,00
- 34 -
70
FİCOSA TÜRKİYE OTOMOTİV SANAYİ VE
TİC. AŞ
100 İSPANYA
OTO YAN
SANAYİ
1.169.000,00
71
FOMPAK AMBALAJ VE POLİÜRETAN SAN.
0,625 İSVİÇRE
VE TİC. A.Ş.
OTO YAN
SANAYİ
7.741.201,48
FOR DEKOR TURİZM İNŞ. TEKSTİL GIDA
72
MOB.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
50 ÜRDÜN
TİCARET
73 FORMAK FORMKALIP LTD.ŞTİ.
51 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
600.000,00
74 FRENCH COLLECTİON LTD.ŞTİ.
50 FRANSA
TİCARET
-334.742,24
75 FRİGO PAK GIDA MAD. SAN. VE TİC. A.Ş
62,89 İNGİLTERE
14.000,00
GIDA
5.177.957,00
76 GEFCO TAŞIMACILIK LOJİSTİK AŞ
100 FRANSA
HİZMET
4.480.000,00
GERMANTECH MÜH. İNŞ. MAK. OTO.
77
TEKSTİL SAN VE TİC LTD ŞTİ
100 ALMANYA
İNŞAAT
78 GİMA TAŞ
60 FRANSA
PERAKENDE
GLOVA OTO YAN SANAYİ VE TİCARET
79
50 ALMANYA
TİCARET
GOTEC METAL KAPLAMA SAN. VE
80
TİC.LTD.ŞTİ.
75 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
81 GÖK-EL LTD.ŞTİ.
99 YUNANİSTAN
TİCARET
50.000,00
0,00
85.000,00
150.000,00
127.101,62
GRAMMER KOLTUK SİSTEMLERİ SAN. VE
82
99,25 ALMANYA
TİC. A.Ş.
OTO YAN
SANAYİ
30.563.162,48
GRAMMER-TCC-THE CHAIR COMPANY
83
LTD.ŞTİ.
99 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
970.000,00
GREENDEALER TARIM ÜRÜNLERİ
84
TİCARET VE SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ
33
TİCARET
85 GTP İSTANBUL LTD.ŞTİ.BURSA ŞB.
86
GÜÇLÜ İPLİK KUM.DOK.MK.VE
TEK.İTH.İHR.İML.SN.TİC. LTD.ŞTİ.
HAMANN & HELLMANN İNTERNATIONAL
87 NAKLİYAT LİMİTED ŞİRKETİ - BURSA
ŞUBESİ
88 HOFFMANN HAVA KARGO EK.LTD. ŞTİ.
89
HOMER GIDA-TARIM-HAYVANCILIKNAK.SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ.
90 HSBC BANK AŞ -7 şube
91
INTERNATIONAL GROUP KONFEKSİYON
SAN. VE TİC. A.Ş.
IPR-SÖHNER MAKİNA OTOMASYON VE
92
PLASTİK SANAYİ TİCARET LİMİTED
ALMANYA
100 BELÇİKA
50 ALMANYA
TİCARET
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
100 ALMANYA
MUHTELİF
100 ALMANYA
MUHTELİF
100 YUNANİSTAN
TİCARET
100 İNGİLTERE
FİNANS
3,34 İTALYA
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
30.000,00
0,00
50.000,00
5.000,00
100 ALMANYA
- 35 -
TİCARET
5.000,00
200.000,00
0,00
2.835.589,16
5.100,00
ŞİRKETİ
93 İNSU DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
94 İNTERNET WORLD BİLGİSAYAR LTD.ŞTİ.
95
İTEMAŞ ELEKTRO MEKANİK SANAYİ VE
TİCARET ANONİM ŞİRKETİ.
50 ABD
100 HOLLANDA
100
FRANSA, İSVİÇRE,
İTALYA
TİCARET
25.000,00
BİLİŞİM
50.000,00
OTO YAN
SANAYİ
JULIEN KALIP MAKİNA SANAYİ TİCARET
96
70 FRANSA
MAKİNA VE
METAL
97 KAMALI GIDA-MARKET LTD.ŞTİ.
50 ALMANYA
MUHTELİF
98 KEREVİTAŞ Gıda San ve Tic AŞ
25 ALMANYA
GIDA
50 KENYA
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
99
KING'S CARPET KONFEKSİYON SANAYİ
VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
100 KİEL KOLTUK SİST. SAN. VE TİC. A.Ş.
40 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
1.373.858,96
200.000,00
5.000,00
59.017.146,05
804.211,00
5.000,00
101 KÜHNE UND NAGEL LTD.ŞTİ.
100 İSVİÇRE
MUHTELİF
102 LAMA DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ.
100 LÜBNAN
TİCARET
-113.616,93
67 ABD
OTO YAN
SANAYİ
10.102.360,40
95 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
8.788.896,60
103 LEAR TEKNİK OTO YAN SAN. LTD. ŞTİ.
LEONİ KABLO VE TEKNOLOJİLERİ SAN.
104
VE TİC. LTD. ŞTİ
105 LOW PROFILE LTD. ŞTİ.
106 MACRİ MAKİNA VE MÜH. SAN LTD
MAGNETTO COŞKUNÖZ OTOMOTİV
107
ÜRÜNLERİ TİC. A.Ş.
100 İNGİLTERE
100 FRANSA
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
MAKİNA VE
METAL
0,00
8.074.756,00
5.000,00
60 FRANSA
TİCARET
49 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
0,00
MAJOR SKT OTO DONANIM SAN. VE TİC.
109
A.Ş.
50 ABD
OTO YAN
SANAYİ
7.592.171,63
110 MAKO ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş.
43 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
16.500.000,00
50 ALMANYA
MAKİNA VE
METAL
69 İTALYA
TARIM
28 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
108
MAİS MOTORLU ARAÇLAR A.Ş.BURSA
ŞB.
MARATON PRES MAKİNA İMALAT LTD.
111
ŞTİ.
112
MASTERPLANT FİDE ÜRETİMİ VE TAR.
ÜR. PAZ.A.Ş.
113 MATAY OTOMOTİV YAN SAN. A.Ş.
- 36 -
165.000,00
1.500,00
1.020.000,00
16.217.392,00
MAY AGRO TOHUMCULUK SAN. VE TİC.
A.Ş.
MAY TOHUMCULUK ZİRAAT VE TİC. LTD.
115
ŞTİ.
114
116
MAYSAN MANDO OTOMOTİV PARÇALARI
SAN. VE TİC. A.Ş.
MCI MEKANİK DANIŞMANLIK MÜH.
117
İMALAT TİC. AŞ
118 MEKALEM A.Ş.
5 İNGİLTERE
TARIM
5 ABD
TARIM
50
KORE
CUMHURİYETİ
OTO YAN
SANAYİ
100 FRANSA
MUHTELİF
99 FRANSA
TİCARET
METKA KAU.MET.PAZ.DIŞ
119 TİC.İT.İH.SN.,TC.L.Ş.
(ASK KAUÇUK)
40 ALMANYA
MUHTELİF
METRO GROSMARKET LTD.ŞTİ.BURSA
120
ŞB.
99 ALMANYA
2.917.549,86
2.505.021,19
31.085.555,00
70.000,00
155.477,23
50.000,00
PERAKENDE
0,00
100 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
7.625.013,57
MGI COUTIER MAK. YED. PARÇA İMAL VE
122
SAN. A.Ş.
100 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
1.000.000,00
MIRALBUENO OTOMOTİV YAN SAN. LTD.
ŞTİ.
100 İSPANYA
OTO YAN
SANAYİ
880.709,69
100 İNGİLTERE
TİCARET
50 ALMANYA
BİLİŞİM
121 MGI COUTIER AŞ - NOSAB
123
MONTEKS ULUS.TEK. VE
124
KON.ÜR.TİC.LD.ŞT.
MOST GRAVÜR YAZILIM VE BİLGİSAYAR
125
HİZMETLERİ DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ.
126
MOUCHAREM-MUHARREM AMET - ENES
BEBE KONFEKSİYON
100 YUNANİSTAN
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
NA-CEO OTOMOTİV TEKSTİL SANAYİ VE
127
100 FRANSA
MUHTELİF
128 NESTLE GIDA SAN. TİC. A.Ş.
100 İSVİÇRE
GIDA
129 NESTLE WATERS
100 İSVİÇRE
MUHTELİF
50 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
25 İNGİLTERE
TİCARET
70 FRANSA
TİCARET
50 AVUSTURYA
HİZMET
130
NOBEL TEKNİK OTO YAN SAN. VE TİC.
A.Ş.
NORATEX TEKSTİL PAZARLAMA
131
İHRACAT İTHALAT LİMİTED ŞİRKETİ
NOVETUD OTOMOTİV YAN SAN. VE TİC.
132
AŞ
133 NSM INTERNATIONAL GROUP AŞ
OPTEAM MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK
134 İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİCARET
135 ORDA OTOMOTİV YAN SAN. VE TİC. A.Ş.
100 FRANSA
170.000,00
7.490,12
30.000,00
5.000,00
231.451.244,00
1.000,00
3.487.320,08
50.000,00
1.600.000,00
100.000,00
MUHTELİF
15.000,00
50 ABD
- 37 -
OTO YAN
SANAYİ
2.751.363,00
136 OTOTRİM PANEL SAN. VE TİC. A.Ş.
137 OXFORD AUTOMOTİVE A.Ş.
138 OYAK-RENAULT OTOMOBİL FAB. A.Ş.
139 P.E.A.K.MÜH.MÜŞ.LTD. ŞTİ.
140 PENGUEN GIDA SANAYİ A.Ş.
PENKON PENGUEN KONSANTRE SAN.
141
A.Ş.
142 PEYKAN YAZILIM LTD.ŞTİ.
PHG BAUGESELLSCHAFT mbH BURSA/
143
TÜRKİYE ŞUBESİ
144 PİFAŞ TEKSTİL SAN.VE TİC.A.Ş.
145
PİLZ EMNİYET OTOMASYON ÜRÜNLERİ
VE HİZM. TİC. LTD. ŞTİ.
PLASTİFORM PLASTİK SANAYİ VE
146
TİCARET ANONİM ŞİRKETİ
147
POWERTRAIN MEKANİK SANAYİ VE TİC
LTD ŞTİ
148 PPG INDUTRIES KİMYA SANAYİ AŞ
149
PRECITURN - TK OTOMOTİV- METAL
SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
150 PROFECT TEKS.KONF.LTD.ŞTİ.
151 PYONG IK KO
RAWSE TEKSTİL DAYANIKLI TÜKETİM
152 MALLARI OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET
153 REAL HİPERMARKETLER ZİNCİRİ AŞ
RİETER ERKURT OTOMOTİV YAN SANAYİ
154
VE TİC. AŞ
RUDOLF DURANER KİMYEVİ MADDELER
155
TİC. VE SAN. AŞ
50 HOLLANDA
100 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
OTO YAN
SANAYİ
51 FRANSA
OTOMOTİV
50 IRAK
HİZMET
14,65 ALMANYA
GIDA
50 ALMANYA
GIDA
100 İRAN
BİLİŞİM
100 ALMANYA
MUHTELİF
24 ALMANYA, ÇİN
99 ALMANYA
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
HİZMET
17.212.750,79
18.273.049,18
665.096.638,99
0,00
9.799.300,00
9.133.347,71
5.000,00
0,00
474.626,62
0,00
100 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
715.000,00
100 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
152.860.323,00
100 ABD
OTO YAN
SANAYİ
23.426.069,77
100 FRANSA
TİCARET
50 YUNANİSTAN
100
KORE
CUMHURİYETİ
5 YUNANİSTAN
80 ALMANYA
50,5 İSVİÇRE
51 ALMANYA
- 38 -
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
49.500,00
50.000,00
TİCARET
15.000,00
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
PERAKENDE
OTO YAN
SANAYİ
KİMYA
50.000,00
0,00
700.000,00
12.168.176,00
156
157
SAFRAN TEKSTİL KONFEKS. SAN. TİC.
LTD. ŞTİ.
50 BELÇİKA
SAİTEX MAKİNA VE TEKSTİL SANAYİ VE
65 ALMANYA
TİCARET
65 AZERBAYCAN
TİCARET
80 FRANSA
BİLİŞİM
158 SANDEKS LTD.ŞTİ.
SANTOR SANAL MOTOR İLERİ
159 MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ VE TİCARET
ANONİM ŞİRKETİ
160 SCANROTOR OTOMOTİV TİC.A.Ş.
161 SCHENKER ARKAS NAKLİYAT VE TİC AŞ
SCHWEGLER SOLİDE CARBİDE TOOLS
162
MAKİNA TAKIM SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ.
163 SILA TEKNİK OTO YAN SAN. VE TİC. A.Ş.
164 SİLCOTEX TEKSTİL TİCARET A.Ş.
165 SİV OTOMOTİV SAN. TİC. A.Ş.
166
SLAM TEXTİL PRODUKTION GMBH
BURSA ŞUBESİ
167 SOFİTEKS TEKSTİL SAN.A.Ş.
168 SOLLAC AMBALAJ ÇELİĞİ SAN VE TİC AŞ
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
55 ALMANYA
100 ALMANYA
51 İTALYA
99,7 İSVİÇRE
Ticaret
HİZMET
MAKİNA VE
METAL
OTO YAN
SANAYİ
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
100 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
100 ALMANYA
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
4 BELÇİKA
EV TEKSTİLİ
25 FRANSA
MAKİNA VE
METAL
100 ABD
MUHTELİF
170 SONOCO PLASTİK AŞ.
100 ALMANYA
MUHTELİF
1,9 ALMANYA
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE
MOBİLYA
172 STAUBLİ SAN.MAK.LTD.ŞTİ.BURSA ŞB.
38 İSVİÇRE
HİZMET
173 STG OTOMOTİV SAN. VE TİC. A.Ş.
51 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
STARWOOD ORMAN ÜRÜNLERİ SAN.
A.Ş.
15.000,00
330.000,00
50.000,00
100 İSVEÇ
169 SONOCO AMBALAJ A.Ş.
171
955.931,90
50.000,00
0,00
50.000,00
6.641.839,52
170.000,00
2.634.539,14
0,00
8.500.000,00
1.000,00
2.007.829,00
9.000,00
119.226.097,00
174
SWEDISH MATCH KİBRİT VE ÇAKMAK
END. A.Ş.
100 İSVEÇ, İNGİLTERE
0,00
750.000,00
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE
MOBİLYA
25.491.881,11
175 T.E.C.A.S.A PAZ.LTD.ŞTİ.
99 İTALYA
- 39 -
TİCARET
5.000,00
TAŞ DİZAYN İNŞ.İMA.İTH.İHR.SAN. VE
TİC. LTD. ŞTİ.
177 TAT KONSERVE SAN. A.Ş.
176
40 RUSYA
10,64 JAPONYA
İNŞAAT
GIDA
178 TECASA ISI KONTROL A.Ş.
0,5 İSPANYA
MUHTELİF
179 TECTURA İŞ ÇÖZ.VE HİZM.TİC.LTD.ŞTİ.
100 ABD, ALMANYA
BİLİŞİM
180 TEKNİK MALZEME TİC. VE SAN. A.Ş.
181 TI OTOMOTİV SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
TİBERİNA OTOMOTİV YAN SAN. VE TİC.
182
LTD. ŞTİ.
183
TİNAZ AMBALAJ TURİZM İNŞ HİD. OTO.
TEKS. GIDA SAN TİC LTD ŞTİ
184 TKG OTOMOTİV SAN. VE TİC. A.Ş.
185 TOFAŞ TÜRK OTOMOBİL FABRİKASI A.Ş.
TRACO MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET
186
187 TREDİN OTO DONANIM AŞ
TRUCK TECHNIC OTOMOTİV SANAYİ VE
188
189 TÜRK PİRELLİ KABLO VE SİST. A.Ş.
190 TÜR-MAK MOBİLYA LTD.ŞTİ.
20.000,00
250.000.000,00
3.841.135,11
5.000,00
50 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
31.373.161,85
100 İNGİLTERE
OTO YAN
SANAYİ
1.758.400,00
100 İTALYA
OTO YAN
SANAYİ
7.196.723,00
100 İRAN
MUHTELİF
5 FRANSA
37,86 İTALYA
100 ALMANYA
OTO YAN
SANAYİ
OTOMOTİV
MADEN
250.000,00
7.570.427,25
578.569.570,00
175.000,00
50 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
657.000,00
50 BELÇİKA
OTO YAN
SANAYİ
50.000,00
83,7 HOLLANDA
5 MAKEDONYA
ENERJİ
83.673.167,00
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE
MOBİLYA
20.000,00
191
UNION KÜÇÜKÇALIK BRODE TEKSTİL
TİC.A.Ş.
25 İSVİÇRE
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
100 FRANSA
OTO YAN
SANAYİ
WOCO AVS SAS-TÜRKİYE BURSA
ŞUBESİ
100 FRANSA
TİCARET
WOCO POLYMER SYSTEMS SANAYİ VE
194
100 ALMANYA
TİCARET
100 JAPONYA
OTO YAN
SANAYİ
192 VALEO OTOMOTİV SİSTEMLERİ END. A.Ş.
193
YAZAKİ OTOMOTİV YAN SANAYİ VE
195
TİCARET A.Ş.
- 40 -
294.327,52
6.610.058,01
0,00
32.000,00
45.918.226,00
YAZAKİ WİRİNG TECHNOLOGIES
196 TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMLERİ
SAN.TİC.LTD. ŞTİ. (BUSEB)
98,88
ALMANYA, ÇEK
CUMHURİYETİ
OTO YAN
SANAYİ
20.509.850,00
197 ZEY-TUR-SAN GIDA SAN. TİC. A.Ş.
45 İSVİÇRE
TOPLAM
GIDA
3.304.666,70
3.860.593.301,03
(Tabloda, şube olarak faaliyet gösteren şirketler sarı fonla belirtilmiştir)
- 41 -
Bursa’daki yabancı sermaye ne ifade ediyor?
Türkiye GSMH’ının 1/40’ı
Bursa’da faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmalarının 2004 yılı ciro toplamı, üretim
açısından 2004 yılı sonunda 356,7 milyar YTL olan Türkiye GSMH’sının %2,5’una yani
1/40’na tekabül ediyor.
Bu, 2004 yılında, Türkiye üretiminin 40’ta birinin, Bursa’da faaliyet gösteren yabancı
sermayeli firmalar tarafından gerçekleştirildiği anlamına geliyor.
Bursa ihracatının %69’u
Toplam ihracatın %6’sı
Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre 2004 yılı Bursa ihracatı 5,4 Milyar USD.
Bursa’daki yabancı sermayeli firmaların 2004 yılı toplam ihracatı 3,7 Milyar USD. Bu
veri, Bursa ihracatının %69’unun yabancı sermayeli/ortaklı firmalar tarafından
gerçekleştirildiğini ifade ediyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, 64,1 Milyar USD olan 2004 yılı Türkiye
ihracatının da yaklaşık %6’sı yine Bursa’da faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmalar
üzerinden gerçekleşleştirildi.
- 42 -
Bursa’da otomotiv ana ve yan sanayiinde faaliyet gösteren yabancı şirketlerin 3,7 milyar
USD olan 2004 yılı ihracatı, TİM verilerine göre, 10,7 Milyar USD olan 2004 yılı toplam
otomotiv ihracatının da %31’ine tekabül ediyor.
Türkiye ar-ge harcamalarının 1/30’u Bursa’daki yabancı şirketlerden….
Türkiye’de ar-ge harcamalarının; DİE verilerine göre 2004 yılı sonunda 430,5 milyar
YTL olan GSYİH’nın %0,5’ine tekabül ettiği ve dolayısıyla 2,1 milyar YTL olduğu tahmin
ediliyor. Bursa’da faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların 2004 yılı Ar-ge
bütçeleri toplamı 74,1 milyon YTL. Bu, 2004 yılında, Türkiye ar-ge harcamalarının
%3,6’sının
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
yani
İller
ANKARA
KOCAELİ
BURSA
İZMİR
İÇEL
MANİSA
SAKARYA
ANTALYA
TEKİRDAĞ
ESKİŞEHİR
TOPLAM
1/30’unun
Toplam Sermaye
(YTL)
762.917.507
476.915.057
401.697.557
385.415.990
282.942.867
220.667.483
163.688.940
129.556.025
72.645.994
48.495.610
2.944.943.030
Bursalı
yabancı
gerçekleştirildiğini
sermayeli
firmalar
tarafından
ortaya
koyuyor.
Bursa’daki
yabancı sermayeli şirketler içinde, otomotiv ana ve
yan sanayiinin ar-geye ayırdığı 71,6 milyon YTL’lik
bütçe de, 2004 yılı verilerine göre, Türkiye’deki
toplam ar-ge harcamalarının %3,3’üne tekabül
ediyor.
Bursa yabancı yatırım cazibesinde 3. sırada
Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED)
hazırladığı 01.01.1954 - 18.07.2003 tarihleri arasını
13%
10%
kapsayan Yabancı Sermayeli Firmalar listesinde
7%
14%
6%
4%
2%
2%
İstanbul
dışındaki
sıralamaya
tabii
tutulduğunda, Ankara, Kocaeli ve Bursa’yı İzmir,
Mersin, Manisa, Sakarya, Antalya, Tekirdağ ve
16%
ANKARA
İZMİR
SAKARYA
İ
İ
iller
26%
KOCAELİ
BURSA
İÇEL
MANİSA
ANTALYA
TEKİRDAĞ
- 43 -
Eskişehir takip ediyor. İstanbul dışındaki iller arasında yabancı sermaye açısından 762
milyon YTL ile Ankara birinci, 476 milyon YTL ile Kocaeli ikinci ve 401 milyon YTL ile de
Bursa üçüncü sırada yer alıyor.
2003 yılının ilk yarısına göre hazırlanan çalışmada, söz konusu 10 ilde faaliyet gösteren
yabancı sermayeli yatırımların toplam sermayesi 2 milyar 944 milyon YTL.
- 44 -
SEKTÖREL DAĞILIM
Yabancı yatırımcıların tercih ettiği sektörlere bakıldığında, yine Bursa’nın
sanayide öne çıkan sektörleriyle karşılaşılıyor. Yabancılar da yerli
yatırımcılar gibi, ağırlıklı olarak otomotiv ana ve yan sanayiini, tekstil, gıda,
makine ve metal sektörlerini tercih ediyor.
Yabancı sermaye 18 sektörde...
- 45 -
Bursa ve ilçelerindeki toplam 197 yabancı sermayeli şirket, otomotiv ana ve yan
sanayi, tekstil ve konfeksiyon, makine ve metal, gıda, tarım, bilişim, kimya, ağaç orman
ürünleri ve mobilya, ev tekstili, maden, perakende, finans, enerji, inşaat ve hizmet
sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
4%
3%
I-SEKTÖREL
DAĞILIM
3%
3%
3%
27%
16%
5%
9%
18%
9%
OTO YAN SANAYİ
MAKİNA VE METAL
GIDA
HİZMET
AĞAÇ ORMAN ÜRÜNLERİ VE MOBİLYA
TİCARET
TEKSTİL VE KONFEKSİYON
DİĞER
TARIM
BİLİŞİM
Çalışmada yer alan firmalardan 55’i oto yan sanayi, 38’i ticaret, 17’si makine ve metal,
17’si tekstil ve konfeksiyon, 10’u gıda, 8’i hizmet, 5’i tarım, 5’i ağaç orman ürünleri ve
mobilya, 5’i bilişim, 5’i perakende, 3’ü kimya, 3’ü finans, 2’si otomotiv ana sanayii, 2’si
ev tekstili, 2’si maden, 2’si inşaat ve 1’i de enerji sektörlerinde faaliyet göstermektedir.
Kalan 17 şirket de muhtelif (hava kargo ağı kauçuk, ambalaj, endüstriyel mutfak,
turizm..vb) iş kollarında faaliyette bulunmaktadır.
- 46 -
Sektörler
Firma
Sayısı
2004 yılındaki net İhracat Dolar
iç ve dış satış olarak kıymeti
tutarı (YTL) (Fob)
2.800.357.864,25
2004 yılı vergi
öncesi dönem
karı
OTO YAN SANAYİ
55
TİCARET
38
87.216.166,76
35.382.714,86
MAKİNA VE METAL
TEKSTİL VE
KONFEKSİYON
17
902.105.871,22
143.866.136,10
17
207.677.405,48
74.403.660,02
2.557.604,45
MUHTELİF
17
7.911.877,33
4.873.846,37
833.123,49
GIDA
10
286.728.989,68
73.117.581,18
HİZMET
8
6.427.106,25
0,00
TARIM
AĞAÇ ORMAN
ÜRÜNLERİ VE MOBİLYA
5
31.867.401,68
5
BİLİŞİM
5
PERAKENDE
FİNANS
2004 yılı net
varlık toplamı
2004 yılında
çalışanlar
ortalaması
Özsermaye
983.465.117,60 117.658.758,06 1.649.891.613,55 1.070.065.665,16
14.064.420,15
5.674.027,78
56
62.724.763,66 1.017.376.082,25
620.625.866,66
1330
98.426.589,14
75.295.650,58
3495
5.328.519,62
6.422.964,11
169
29.327.939,98
311.304.571,63
570.491.984,46
3140
89.939,70
2.793.765,18
6.174.369,97
85
3.856.072,70
1.455.582,73
30.614.275,16
9.527.164,76
168
201.490.167,46
31.065.408,05
800.102,26
364.671.435,23
144.968.440,43
623
8.999,57
0,00
0,00
15.184,52
117.490,12
5
5
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
227
3
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0
KİMYA
3
40.362.914,56
907.656,00
42.240,20
24.606.111,56
14.757.055,42
103
EV TEKSTİLİ
2
14.387.273,10
9.624.362,00
74.143,00
14.402.274,83
8.728.245,58
123
İNŞAAT
OTOMOTİV ANA
SANAYİ
2
0,00
0,00
0,00
0,00
70.000,00
0
5.851.320.221,46 2.327.852.267,38 392.637.348,49 2.380.767.380,17 1.243.666.208,99
8810
MADEN
2
277.576,81
194.218,20
0,00
1.135.377,50
335.000,00
20
ENERJİ
1
199.553.475,00
42.633.767,00
5.810.472,00
161.574.613,00
83.673.167,00
315
TOPLAM
197
10.637.693.310,62 3.731.242.807,46 615.455.720,87 6.076.972.213,49 3.860.593.301,03
33703
2
1.443.702,85
15034
Tablo 2-Yabancı sermayeli şirketlerin sektörel verileri.
Tablo 3 - 5 Sektörün Seçilmiş Kriterlerde Oransal Ağırlıkları
Sektör
Ciro (%)
İhracat
Vergi
(%)
(%)
Özsermaye
Net kar (%)
(%)
İstihdam
(%)
Otomotiv sanayi
55
62,38
43,74
32,21
57,11
26,14
Oto yan sanayi
26,32
26,35
21,69
27,71
18,46
44,60
Tekstil-konfeksiyon
1,95
1,99
3,21
1,95
0,35
10,36
Makine ve metal
8,48
3,85
10,37
16,07
12,28
3,94
Gıda
2,69
1,95
16,20
14,77
9,42
9,31
Diğer
5,56
3,48
4,79
7,26
2,38
5,65
- 47 -
Sektörlerin ciro performansı (%)
Sektörlerin ihracat performansı (% )
62,38
Gıda
3,48
İhracat (%)
Diğer
1,95
Makine ve
metal
Diğer
3,85
Özsermaye toplamları (%)
Vergi Performansı (%)
43,74
27,71
Gıda
Makine ve
metal
Tekstilkonfeksiyon
Oto yan
sanayi
Otomotiv
sanayi
Vergi (%)
Diğer
4,79
Gıda
Tekstilkonfeksiyon
Oto yan
sanayi
3,21
Makine ve
metal
10,37
14,77
1,95
0
16,2
7,26
Özsermaye (%)
Diğer
16,07
21,69
Otomotiv
sanayi
1,99
Tekstilkonfeksiyon
Gıda
26,35
Ciro (%)
Oto yan
sanayi
2,69
5,56
Otomotiv
sanayi
1,95
8,48
Makine ve
metal
Oto yan
sanayi
Otomotiv
sanayi
26,32
Tekstilkonfeksiyon
55
İstihdam performansı (%)
Net kar performansı (%)
44,6
- 48 -
3,94
9,31
5,65
Gıda
Diğer
Tekstilkonfeksiyon
Diğer
Net kar (%)
Oto yan
sanayi
2,38
Otomotiv
sanayi
9,42
Gıda
10,36
12,28
Makine ve
metal
0,35
Tekstilkonfeksiyon
Oto yan
sanayi
Otomotiv
sanayi
18,46
Makine ve
metal
26,14
57,11
İstihdam (%)
Otomotiv ana ve yan sanayi sektörü
Şirketlerin 55’inin oto yan sanayiinde, 2’sinin de otomotiv ana sanayiinde faaliyet
göstermesi, doğrudan yabancı yatırımcı açısından bu iki sektörün “cazip” olduğunu
ortaya koyuyor. Bu durumda, Bursa’da yatırım yapmış yabancı sermayeli firmaların
%28,9’unu otomotiv ana ve yan sanayiinde faaliyet gösteren firmalar oluşturuyor.
Otomotiv ana ve yan sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların gerek sayıları
gerekse bilanço verileri ele alındığında, ağırlıklı bir yapı göstermesi, Bursa’nın son
yıllarda tekstil kenti olmaktan çıkıp, otomotiv kenti olduğu yönündeki iddiaları da
doğrulamış oluyor.
Envanterde, sayısal veriler tek tek incelenecek olursa; yaklaşık 11milyar YTL olan 2004
yılı toplam cirolarının %81’ini bu iki sektör karşılıyor. 18 sektörün toplam cirosunun
%55’lik bölümünü otomotiv ana sanayiinde faaliyet gösteren 2 şirket gerçekleştiriyor.
2004 yılında şirketlerin kendi ürettiği mallardan yapılan 9,6 milyar YTL’lik iç ve dış satış
toplamının %82 gibi önemli bir miktarını yine otomotiv ana ve yan sanayiinde faaliyet
gösteren 55 firma gerçekleştiriyor.
Otomotiv ana ve yan sanayii sektörlerinde üretim yapan bu şirketler, yabancı sermayeli
şirketlerin 2004 yılı toplam ihracatının %87,74’ünü karşılarken, bu firmaların aynı yıl
yaptığı dönem karı da 113 şirketin yaptığı toplam dönem karının % 79,9’una tekabül
ediyor.
2004 yılında 18 sektördeki 113 şirketin yaptığı toplam 25 milyon 90 bin YTL’lik zarar
içinde otomotiv yan sanayiinin yaptığı toplam zarar %11,8’lik bir yer tutuyor. Otomotiv
ana sanayiindeki 2 firmanın 2004 yılında zarar etmemiş olması ve dolayısıyla oto yan
sanayiinde de toplam içinde %11,8’e denk gelecek bir zarar edilmiş olması, geçen yılın
bu iki sektör için de oldukça parlak geçtiği mesajını veriyor.
2004 yılı kurumlar vergisinde otomotiv ana ve yan sanayii sektörlerinin yabancı
sermayeli şirketlerin toplam vergisi içindeki payının %65.4, 2004’te ödenen KDV
- 49 -
toplamları içindeki payının da %56.9 olarak hesaplanması, Bursa’nın vergi gelirleri
içinde yine bu 2 sektörün önemli bir orana sahip olduğunu gösteriyor.
Bursa’daki yabancı sermayeli şirketlerin toplam kurumlar vergisi stopajı da 113 milyon
26 bin YTL oldu.
Toplam 250 milyon 335 bin YTL olarak gerçekleşen 2004 yılında ödenen SSK primi
toplamlarının %87,54’ünü karşılayan 2 sektörde beyaz ve mavi yakalı olmak üzere
toplam 23 bin 844 kişi istihdam ediliyor ve yabancı sermayeli şirketlerin toplam
istihdamının da %70,7’sini yine bu 2 sektörde faaliyet gösteren şirketler sağlıyor.
2004 yılı net varlık toplamının % 66.3’ünü, net dönem karlarının % 75,5’ini karşılayan
otomotiv ana ve yan sanayii sektörlerindeki firmaların toplam özsermayesi 2 milyar 301
milyon YTL, ödenmiş sermaye toplamları da 1 milyar 93 milyon 843 bin YTL olarak
gerçekleşti. İki sektörün toplam özsermayesi yabancı sermayeli şirketlerin
özsermayeleri toplamı içinde % 59,9, ödenmiş sermayesi de toplam içinde % 66,01’e
tekabül ediyor.
Faaliyete başladıkları günden bugüne kadar Bursa’da 2 milyar 586 milyon 826 bin
YTL’lik yatırım yapan otomotiv ana ve yan sanayii şirketleri, 2005 yılında toplam 369
milyon 106 bin YTL’lik yeni yatırımı devreye soktu. Bu oran 2005 yılı sonuna kadar
yabancı sermayeli şirketlerin yapmayı planladığı yeni yatırımlar içinde % 86,7’lik bir
paya denk geliyor.
Çalışmada yer alan 197yabancı sermayeli şirketten 2005 yılında ar-geye ayırdığı bütçe
hakkında bilgi verenlerin beyanlarına göre, toplam 75 milyon 901 bin YTL’lik ar-ge
- 50 -
bütçelerinin %94.2’sini otomotiv ana ve yan sanayiinde faaliyet gösteren şirketler
karşılıyor. Ana sanayiinde faaliyet gösteren Oyak Renault ve Tofaş Otomobil Fabrikaları
da bu rakamın %79.2’sini karşılıyor. Bu 2 otomotiv devinin ayırdığı 60 milyon 162 bin
YTL’lik ar-ge bütçesine karşın, oto yan sanayi sektöründe faaliyet gösteren 55 şirketin
2005 yılında ayırdığı ar-ge bütçesi de 11 milyon 381 bin YTL olarak gerçekleşti. Geriye
kalan 16 sektör de toplam ar-ge bütçelerinin %5.8’ini paylaştı.
Tekstil ve konfeksiyon sektörü
Tekstil ve konfeksiyon sektöründe yabancı sermayeli 17 şirket faaliyet gösteriyor, bu da
kentteki yabancı sermayeli şirketlerin % 8,3’üne tekabül ediyor. Bilanço bilgilerini
araştırmada kullanılmak üzere açıklayan 9 sektör şirketinin verileri incelendiğinde,
4’ünün İngiliz firması olduğu görülüyor. Bu 9 şirket, 2004 yılında 207 milyon 677 bin
YTL ciro yaptı. İhracat toplamlarının 74 milyon 403 bin YTL olması sektörün % 35,8
oranında ihracat ağırlıklı çalıştığını gösteriyor. Toplam 3 bin 495 kişiye istihdam
sağlayan sektörde, yabancıların net varlık toplamı 98 milyon 426 bin YTL. Tekstil ve
konfeksiyon sektöründeki yabancı şirketlerden sadece 2’si kentte bugüne kadar yaptığı
toplam yatırımı açıkladı. Buna göre, 2 sektör şirketinin 15 milyon 859 bin YTL’lik toplam
sabit yatırıma sahip olduğu görülüyor. Sadece 2 şirketin 2005 yılında 5 milyon 285 bin
YTL’lik toplam yatırım planladığı sektörde sadece 1 şirket, 2005 yılında ar-geye sadece
10 bin YTL bütçe ayırdı.
Gıda sektörü
10 yabancı sermayeli şirketin faaliyet gösterdiği sektörde, Avrupa Birliği ülkelerinin
ağırlığı dikkat çekiyor. 3 bin 140 kişiye Bursa’da iş sağlayan 10 yabancı gıda şirketinin
2004 yılında yaptığı 286 milyon 728 bin YTL’lik ciroya karşın, sadece 2’sinin geçen yılı
- 51 -
karla kapatması da ilgi çekici diğer bir veri olarak karşımıza çıkıyor. Buna rağmen
sektör, 2005 yılına kadar 70 milyon 557 bin YTL tutarında kente yatırım yaptı.
Sektörde, Türkiye ve dünyada marka haline gelmiş olan Tat Konserve, Cargill, Frigo
Pak, Nestle, Penguen ve Kerevitaş’ın öne çıktığı görülüyor.
Makine ve metal sektörü
Bursa’da makine ve metal sektöründe faaliyet gösteren toplam 17 yabancı sermayeli
şirket bulunuyor. Finansal bilgilerini açıklayan 10 temsilci, sektöre ilişkin fikir veriyor.
Alman ve Fransız sermayesinin ağırlığını hissettirdiği 10 firmanın 2004 yılında istihdam
ettiği kişi sayısı bin 330 ve ciroları toplamı da 902 milyon 105 bin YTL. Şirketlerden 2’si
2005 yılında, 5’i de 2006 yılı içinde faaliyete başladı.
Ağaç orman ürünleri ve mobilya sektörü
Ağaç orman ürünleri ve mobilya sektöründe toplam 5 firma faaliyet gösteriyor. Sektörde
5 yabancı şirketin şirketin ciro toplamı 201 milyon 490 bin YTL, ihracat toplamı 31
milyon 65 bin YTL, özsermaye toplamları 144 milyon 968 bin YTL ve 52 milyon 575 bin
YTL’lik de ödenmiş sermaye toplamına sahipler. 623 kişiyi istihdam eden 5 şirketten
sadece ikisi kentte bugüne kadar yaptığı toplam yatırım tutarını açıkladı. Buna göre, 2
şirketin Bursa’da yaptığı toplam yatırım 27 milyon 77 bin YTL. Sektörde ar-geye bütçe
ayrılmamış olması da ayrıca dikkat çekiyor.
Ağaç orman ürünleri ve mobilya sektörünün 2004 yılında yarattığı katma değer ise 1
milyon 372 bin YTL olarak hesaplandı.
- 52 -
Bilişim sektörü
Bursa’daki 197 yabancı sermayeli şirketten 5’i de bilişim sektöründe faaliyet gösteriyor.
Daha çok yazılım üzerine çalışan şirketlerden sadece birinin mali bilgilerini açıklamış
olmasından dolayı sektöre ilişkin çok fazla veri bulunmamaktadır.
2004 yılında 8 bin YTL 999 YKR ciro gerçekleştiren Alman sermayeli bilişim şirketi
sadece 5 kişi istihdam ediyor.
Enerji sektörü
Enerji sektöründe beklenenin aksine sadece 1 şirket faaliyet gösteriyor. Türk Pirelli
Kablo. Hollanda sermayeli şirketin 2004 yılı cirosu 199 milyon 553 bin YTL. 42 milyon
633 bin YTL ihracat yapan şirket, tek başına 315 kişiye istihdam sağlıyor. Bugüne kadar
ortalama 263 milyon 773 bin YTL’lik kentte yatırım yapan Türk Pirelli Kablo, 2005
yılında 865 bin YTL’lik bütçeyi ar-ge çalışmaları için ayırdığını açıkladı.
Ev tekstili sektörü
Yunanistan ve Belçika sermayeli şirketin faaliyet gösterdiği ev tekstili sektöründe, 2004
yılında 14 milyon 387 bin YTL’lik ciro gerçekleştirildi. 9 milyon 624 bin YTL ihracat
yapan 2 şirket, 123 kişiyi çalıştırıyor. Şirketlerden birinin 2005’te başlattığı yeni yatırım
tutarı da 2 milyon YTL.
Hizmet sektörü
Sektörde 8 firma faaliyet gösteriyor. Yine Avrupa Birliği ülkelerinin daha çok ilgi
gösterdiği sektörden mali bilgilerini açıklayan 5 şirketin 2004 yılı cirosunun 6 milyon 427
bin YTL ve istihdam toplamının ise sadece 85 kişi olduğu görülüyor.
- 53 -
İnşaat sektörü
İnşaat sektöründe mali bilgilerini açıklamayan biri Rus diğeri Alman sermayeli 2 şirket
faaliyet gösteriyor. Şirketlerden Alman sermayeli Germantech, 2005 yılı Ağustos ayında
kuruluş işlemlerini gerçekleştirdi. Şirketlere ilişkin finansal veriler verilmediğinden, bu
sektöre ilişkin analiz yapılamamaktadır.
Kimya sektörü
2’si Alman 1’i Hollanda toplam 3 şirketin faaliyet gösterdiği kimya sektörünün 2004’te
yaptığı 40 milyon 362 bin YTL cironun sadece 907 bin YTL’sinin ihraç edilmesi,
sektörün ağırlıklı olarak yurtiçine çalıştığını gösteriyor. Bilgilerini paylaşan 2 şirkette
toplam 103 kişi istihdam ediliyor.
Finans sektörü
Bu değerlendirmede, finans sektöründe sadece 3 yabancı sermayeli bankanın şubeleri
faaliyet gösterdiğinden sektöre ilişkin değerlendirme yapılabilecek veriler ortaya
çıkmamıştır.
Maden sektörü
Bu sektörde sadece Alman kökenli Traco Madencilik Bursa’da faaliyet gösteriyor.
Ticaret
Bursa’da, sadece iç ve dış ticaret yapmak üzere kurulan 38 ofis bulunuyor. Bu şirketler
genelde merkezleri sermayenin ait olduğu ülkede veya İstanbul’da bulunan ve Bursa’da
pazarlama yapmak üzere kurulan ofisler şeklinde çalışıyor. İstihdam açısından
bakıldığında da, ofislerde çalışan sayısı 1-2 kişiyi geçmiyor. Şirketler geldikleri ülkeler
açısından incelendiğinde de, Yunanistan’dan Azerbaycan’a, Ürdün’den Rusya’ya ve
- 54 -
İtalya’ya kadar geniş bir coğrafya gözler önüne seriliyor. Şirketlerin 17’si 2005-2006
yıllarında faaliyetlerine başladı.
Tarım sektörü
Kentte tarım sektöründe faaliyet gösteren 5 yabancı şirket bulunuyor. Şirketlerin 4’ü
çalışma için, finansal bilgilerini paylaştı.
Perakende sektörü
Perakende sektörünün temsilcisi olan 5 yabancı şirket Bursa’da faaliyet gösteriyor.
Fransız ortaklı Carrefour-SA, yine aynı ortaklığın 2005 yılı içinde satın aldığı Gima
TAŞ, çok ortaklı Diasa, Alman Metro ve Real Hipermarket, kentte şube olarak
çalıştıklarından, çalışmada, bilanço verileri yer alamadığı için sektöre ilişkin bir
değerlendirme yapmak mümkün olamıyor.
Muhtelif
Diğer 17 sektöre ilave olarak “muhtelif” adı altında toplanan toplam 17 şirket bulunuyor.
Bilgilerini sadece 1 şirket verdiğinden muhtelif adı altında toplanan yabancı sermayeli
firmalar hakkında da ortak bir genelleme yapılamamaktadır.
- 55 -
BURSA’DAKİ YABANCI YATIRIMIN
ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI
- 56 -
28 ülkenin sermayesi
Bursa’da temsil ediliyor
Bursa’daki doğrudan yabancı sermaye yatırımları kaynağına, bir başka deyişle,
geldikleri ülkelere göre incelendiğinde, Bursa’da 47 şirketi ile Almanlar’ın başı çektiği
görülüyor. Almanya’yı 37 şirketle Fransızlar takip ederken, kentteki 15 şirket İtalyan, 13
şirket ABD, 10 şirket İngiltere, 10 şirket İsviçre, 7 şirket İspanya, 7 şirket Hollanda, 8
şirket Yunan, 4 şirket Belçika, 4 şirket Rusya, 4 şirket İran, 2 şirket İsveç, 2 şirket
Japon, 2 şirket Kore Cumhuriyeti ve 2 şirketin de Lübnan sermayesi ile kurulduğu
ortaya çıkıyor. Bunların dışında 13 şirket diğer ülkelerden (Suudi Arabistan, Avusturya,
Kuveyt, Azerbaycan, Ürdün, Çin Halk Cumhuriyeti, Makedonya, Kenya, Irak,
Bulgaristan..vb) ve 10 şirket çokuluslu ortaklık (İspanya-Fransa, Fransa-İsviçre-İtalya,
İsveç-İngiltere, Fransa-ABD, Macaristan-İsrail, Almanya-Çin, ABD-Almanya, AlmanyaÇek Cumhuriyeti) yapısına sahip bulunuyor.
Bursa’daki firmaların 138’i, yani % 70,05’i Avrupa Birliği ülkelerine ait bulunuyor.
II.YABANCI SERMAYENİN KAYNAĞINA GÖRE DAĞILIM
5%
4%
4%
4%
23%
5%
6%
6%
18%
17%
ALMANYA
DİĞER ÜLKE FİRMALARI
İSVİÇRE
İSPANYA
8%
FRANSA
ABD
ÇOK ULUSLU FİRMALAR
HOLLANDA
- 57 -
İTALYA
İNGİLTERE
YUNANİSTAN
ÜLKELER
ALMANYA
FRANSA
İTALYA
DİĞER ÜLKE
FİRMALARI
ABD
İNGİLTERE
İSVİÇRE
ÇOK ULUSLU
FİRMALAR
YUNANİSTAN
İSPANYA
HOLLANDA
RUSYA
BELÇİKA
İRAN
İSVEÇ
JAPONYA
KORE
CUMHURİYETİ
LÜBNAN
TOPLAM
2004 yılındaki net
iç ve dış satış
tutarı (YTL)
1.762.222.054,90
3.997.733.910,36
2.945.575.845,05
İhracat Dolar
olarak kıymeti
(Fob)
784.318.641,95
1.653.625.027,77
884.472.372,00
13
13
10
10
1.820.404,25
93.648.850,44
219.382.907,00
32.152.004,61
1.116.074,12
76.557.244,78
83.516.433,70
15.786.219,40
66.847,93
14.519.019,54
1.161.641,20
28.086.979,18
9.121.730,91
76.679.069,21
134.559.429,29
187.108.711,05
2.377.499,82
73.475.420,99
64.995.899,86
243.999.511,50
100,00
1.268,00
2.649,00
839,00
10
8
7
7
4
4
4
2
2
950.707.412,51
2.768.867,15
39.083.615,26
280.115.174,14
0,00
20.590.370,58
0,00
0,00
249.096.649,49
121.232.214,00
1.388.683,37
10.820.067,32
46.700.319,05
0,00
9.600.598,00
0,00
0,00
37.792.694,00
64.117.015,17
118.664,08
1.213.306,97
6.652.814,46
0,00
1.271.872,55
0,00
0,00
0,00
1.051.876.886,27
1.793.797,05
7.366.696,41
198.223.874,41
0,00
16.921.153,24
0,00
0,00
69.815.947,00
637.871.711,39
769.617,53
9.793.427,92
104.056.649,53
90.000,00
9.505.931,90
365.000,00
705.700,00
295.918.226,00
1.378,00
47,00
355,00
693,00
0,00
293,00
0,00
0,00
2.629,00
38.245.417,06
33.868.758,71
438.212,06
-47.615,22
6.076.972.213,49 3.860.593.301,03
186,00
2,00
33.703,00
Firma
Sayısı
47
37
15
2
2
197
2004 yılı vergi
2004 yılında
öncesi dönem 2004 yılı net varlık
çalışanlar
karı
Özsermaye
ortalaması
toplamı
44.614.309,45 1.386.319.703,69 812.988.128,34
8.044,00
352.908.141,10 1.173.569.574,28 782.048.242,44
8.660,00
97.240.111,24 1.724.932.011,56 787.811.190,31
6.560,00
4.250.000,00
3.484.998,00
42.694.063,72
101.181,15
66.218,00
0,00
10.637.693.310,62 3.731.242.807,46 615.455.720,87
Tablo 4 – Yabancı sermayeli şirketlerin (geldikleri ülkelere göre) sektörel verileri.
Yabancı sermayeli şirketlerde nicelik olarak Almanya ilk sırada yer almasında karşın,
bilanço verilerine göre, 2004 yılında en yüksek ciroyu 3 milyar 997 milyon YTL ile 30
Fransız firmasının yaptığı ortaya çıkıyor. Bununla birlikte 2004 yılı sonunda yaptığı 1
- 58 -
Ülke Adı
Almanya
Fransa
İtalya
ABD
İngiltere
Diğer
Ciro (%)
16,50
37,50
27,60
0,88
2,06
15,46
İhracat
(%)
21,00
44,30
23,70
2,05
2,20
6,75
Vergi (%)
10,70
28,10
29,50
2,10
1,50
28,10
Özsermaye Net kar
(%)
(%)
21,06
20,26
20,41
1,90
1,68
34,69
9,60
51,80
15,50
3,40
0,60
19,10
İstihdam
(%)
23,80
25,60
19,40
3,70
7,80
19,70
Tablo 5 - 5 Ülkenin Seçilmiş Kriterlerde Oransal Ağırlıkları
milyar 653 milyon YTL’lik ihracatı, sağladığı 8 bin 660 kişilik istihdamı ve 782 milyon 48
bin YTL’lik özsermayesi ile listenin başına oturan Fransa’yı 15 şirket ile listeye giren
İtalya takip ediyor.
Bursa’da faaliyet gösteren Rus sermayeli 4, İran sermayeli 4 ve İsveç sermayeli 2
firmanın finansal verileri alınamadığından bu 3 ülkeden gelen yatırımların
performansları hakkında da herhangi bir analiz yapılamamaktadır.
- 59 -
Özsermaye Performansı(%)
Ülkelerin Ciro Performansı (%)
İngiltere
ABD
Diğer
Almanya
Almanya
Diğer
İtalya
Fransa
Fran
İtalyasa
ABD
İng iltere
Ülkelerin Net kar performansı (% )
Ülkelerin İhracat Performansı (% )
Almanya
İngiltere
ABD
Diğer
Diğer
İngiltere
Almanya
ABD
İtalya
İtalya
Fransa
Fransa
Ülkelerin İstihdam Performansı (% )
Vergi Performansı (%)
Almanya
Diğer
Almanya
Diğer
İngiltere
Fransa
İngiltere
ABD
ABD
Fransa
İtalya
İtalya
Almanya
Şirketler kaynaklarına göre incelendiğinde, Almanya’nın adeta yatırım kalelerinden biri
olarak Bursa’da yapılandığını görmek mümkün. Buna rağmen, kentte 47 şirketi ile ilk
sırada yer alan Alman sermayeli şirketlerin 2004 yılı sonu ciro değeri açısından
Fransız ve İtalyan şirketlerden sonra 3. sırada yer aldığı görülüyor. Bursa’da faaliyet
gösteren 47 Alman sermayeli şirketten 25’i finansal verilerini açıklayarak, çalışmaya
katıldı. Alman şirketlerin % 25.5i oto yan sanayiinde, % 14.8’ü de makine ve metal
sektöründe faaliyet gösteriyor.
- 60 -
Alman şirketlerin performansı Bursa’da faaliyet gösteren tüm yabancı sermayeli
şirketlerin performansıyla karşılaştırıldığında; toplam cironun % 16.5’ini, toplam
ihracatın % 21’ini, muhtasar yoluyla 2004 yılında ödenen toplam verginin % 10.7’sini,
toplam özsermayenin % 21’06’sını, elde edilen toplam net karın % 9.6’sını ve toplam
istihdamın da % 23.8’ini bu şirketlerin karşıladığı ortaya çıkıyor.
2004 yılında 1 milyar 762 milyon YTL toplam ciroya ulaşan Alman şirketlerinin ortaya
çıkardığı performans tablosunda, en yüksek pay Bosch Sanayi ve Ticaret AŞ’ye ait.
Örneğin, verilerini açıklayan 25 Alman şirketin 2004’te yaptığı toplam cironun %
49.2’sini, toplam ihracatın % 63.9’unu Bosch AŞ tek başına yapıyor. Ayrıca, Alman
şirketlerin Bursa’da yarattığı toplam istihdamın % 41.4’ünü de yine Bosch AŞ tek başına
karşılıyor.
İhracat cephesinden bakınca, Alman sermayeli şirketlerin dışa açık yapısı dikkat
çekiyor. Şirketlerin 2004 yılı toplam ihracatı, aynı yıl yaptıkları cironun % 44.5’ini
oluşturdu. 25 şirketin toplam ihracatı 784 milyon 318 bin YTL olarak gerçekleşti.
Özsermaye toplamları 812 milyon 988 bin YTL olan ve 2004 yılında toplam 52 milyon
795 bin YTL net dönem karı elde eden Alman şirketlerin toplam istihdamı da 8 bin 44.
Kentte faaliyet gösteren 47 Alman şirketin sadece 9’u Bursa’da bugüne kadar yaptığı
toplam yatırımı açıkladı. Buna göre, 9 Alman şirketi kente toplam 101 milyon 587 bin
YTL’lik yatırım yaparken, 2005 yılında yeni yatırım başlatan 5 şirketin bu yatırımlara
ayırmayı planladığı toplam bütçe de 8 milyon 218 bin YTL olarak şekillendi.
Alman şirketlerin diğer finansal bilgileri incelendiğinde ise şöyle bir tablo ortaya çıktı:
Alman şirketler 2004 yılında 1 milyar 575 milyon YTL kendi ürettikleri mallardan iç ve
dış satış hasılatını yakaladı. 7 şirketin 2004 yılını zararla kapattı, geriye kalanlar ise
2004 yılı sonunda toplam 52 milyon 795 bin YTL net dönem karı elde etti. Kurumlar
- 61 -
vergisi matrahı toplamı 27 milyon 655 bin YTL olan Alman şirketler, toplam 7 milyon
163 bin YTL kurumlar vergisi stopajı, 19 milyon 218 bin YTL KDV, 14 milyon 123 bin
YTL de SSK primi ödedi. Bu şirketlerin muhtasar yoluyla ödediği toplam vergi ise 12
milyon 795 bin YTL olarak gerçekleşti. 1 milyar 386 milyon YTL net varlık toplamına
sahip olan Alman sermayeli şirketlerin ödenmiş sermayeleri toplamı 811 milyon 932 bin
YTL ve 2005 yılında ayırdıkları ar-ge bütçesi de 5 milyon 915 bin YTL.
Fransa
Fransız sermayeli firmalar, 37 şirketle kentteki tüm yabancı sermayeli şirketlerin %
17.8’ini oluşturuyor. 2004 yılı sonunda 3 milyar 997 milyon YTL toplam ciro yapan
Fransız şirketler bu veri ile yabancı sermayeli şirketlerin yaptığı cironun % 37.5’ini
karşılıyor. Nicelik olarak Alman şirketler Bursa’da başı çekerken, içinde OyakRenault’un bulunduğu Fransız şirketler ciro, ihracat, net dönem karı, istihdam,
özsermaye, ödenmiş sermaye ve 2005 yılı ar-ge bütçesi kriterlerine göre açık ara
önde...113 yabancı sermayeli şirketin yaptığı toplam ihracatın % 44.3’ünü Fransız
şirketler yapıyor. 37 Fransız şirketin yaptığı toplam ihracatın ise % 90’ını Oyak-Renault
AŞ tek başına yapıyor.
Bu arada, yabancı sermayeli şirketlerin özsermayelerinin 20.26’sına sahip olan Fransız
şirketler, yabancı şirketlerin muhtasar yoluyla ödediği toplam verginin % 28.1’ini ödüyor
ve karlılık açısından da en başa oynuyor. Bu şirketler, 113 şirketin yaptığı toplam net
dönem karının % 51.8’ini yaparken, toplam istihdamın da % 25.6’sı yaratıyor.
Kentteki 37 Fransız şirketten finansal verilerini açıklayan 19’unun açıkladıkları değerler
dikkate alındığında;
Fransız sermayesinin Bursa’daki performansı şu şekilde ortaya çıkıyor:
Ciro:
3 milyar 997 milyon YTL
- 62 -
İç ve dış satış hasılatı: 3 milyar 905 milyon YTL.
İhracat: 1 milyar 653 milyon USD
2004 yılı Kurumlar Vergisi matrahı: 36 milyon 389 bin YTL
2004 yılı Kurumlar Vergisi stopajı: 74 milyon 213 bin YTL
2004 yılında ödenen KDV toplamı: 17 milyon 398 bin YTL
2004 yılında ödenen SSK Primi toplamı: 44 milyon 865 bin YTL
Muhtasar yoluyla 2004 yılında ödenen toplam vergiler:33 milyon 390 bin YTL
2004 yılı net varlık toplamı: 1 milyar 173 milyon YTL.
Özsermaye: 781 milyon 48 bin YTL
Ödenmiş sermaye: 337 milyon 668 bin YTL
2004 yılı zararı: 1 milyar 115 bin YTL.
Net dönem karı: 284 milyon 434 bin YTL.
2004 yılı istihdamı: 8 bin 660 kişi.
2005 yılına kadar kentte yapılan toplam yatırım: 661 milyon 651 bin YTL.
2005 yılında ayrılan ar-ge bütçesi: 63 milyon 141 bin YTL
İtalya
Bursa’da faaliyet gösteren 15 İtalyan sermayeli şirket bulunuyor. Tüm finansal verileri
incelendiğinde, İtalyan şirketler, diğer yabancı sermayeli şirketlere göre, yatırımları ve
istihdamları ile öne çıkıyor. Açıklanan rakamlara göre, İtalyan şirketler, kentte bugüne
kadar yaptıkları toplam 1 milyar 723 milyon YTL’lik yatırım ile en yüksek yatırıma
sahipken, yarattıkları 8 bin 660 kişilik istihdam ile de dikkat çekiyor.
İtalyan şirketleri, nicelik olarak listenin 3. sırasında yer almasına karşın, ciroda, satış
hasılatında ve ihracatta 2. sırada, yatırımlar ve istihdam konusunda da 1. sırada yer
alıyor.
Kentte faaliyet gösteren 15 İtalyan şirketten 12’si çalışmaya katıldı. Söz konusu İtalyan
şirketlerin performansı, tüm yabancı sermayeli şirketlerin performansı ile
- 63 -
kıyaslandığında; toplam cironun % 27.6’sının, toplam ihracatın % 23.7’sinin, muhtasar
yoluyla 2004 yılında ödenen toplam verginin % 29.5’ini, toplam özsermayenin %
20,41’ini ve toplam istihdamın da % 19.4’ünü karşıladıkları ortaya çıkıyor.
Amerika Birleşik Devletleri
Bursa’da 13 şirketi ile gücünü hissettiren ABD sermayesinin elini güçlendiren en önemli
argümanının makine-metal sektöründe faaliyet gösteren Çimtaş Boru AŞ ve oto yan
sanayiinde faaliyet gösteren Major SKT AŞ olduğu görülüyor. Buna karşın, toplam 12
ABD şirketinden sadece 3’ü finansal bilgilerini çalışmada kullanılmak üzere paylaştı.
ABD sermayeli şirketlerden bilgisini açıklayanların verilerine göre, bu 3 şirketin 2004 yılı
sonunda elde ettiği ciro, 93 milyon 648 bin YTL. Söz konusu ciro ile yabancı sermayeli
113 şirketin yaptığı toplam cironun binde 88’ine ulaşan ABD şirketleri, yine 2004
yılındaki ihracat performansı ile de toplam ihracatta ancak %2.05 oranında etkili oldu.
Yine aynı tablodan anlaşılacağı üzere, ABD sermayeli şirketler yabancı sermayenin
kentte 2004 yılında muhtasar yoluyla ödediği vergilerin %2.1’ini öderken, özsermayenin
%1.90’ını, net dönem karının %3.4’ünü ve istihdamın da %3.7’sini karşıladı.
İngiltere
Bursa’da 10 İngiliz şirket faaliyet gösteriyor. 2’si finans sektöründe faaliyet gösteren
İngiliz sermayesinin Bursa’da elini güçlendiren şirketlerin tekstil ve konfeksiyon
sektöründe faaliyet gösteren Coats Türkiye İplik Sanayi AŞ ve Low Profile AŞ olduğu
görülüyor. İngiliz şirketler, Bursa’da 2004 yılı sonunda 219 milyon 382 bin YTL ciro
yaptı.
Bu rakam, tüm yabancı şirketlerin yaptığı cironun %2.06’sına tekabül ediyor. Yapılan
toplam ihracatın %2.2’sini ve net dönem karı toplamının da binde 6’sını yapan ve
- 64 -
toplam özsermayenin %1.68’ine sahip olan İngiliz şirketler, yabancıların muhtasar
yoluyla ödediği verginin %1.5’ini ve toplam istihdamın da %7.8’ini karşılıyor.
Diğer Ülkeler
Bursa’da gerek nicelik gerekse performans açısından dominant karaktere sahip olan
Almanya, Fransa, İtalya, ABD ve İngiltere’nin dışında Avusturya, Azerbaycan, Belçika,
Bulgaristan, Çin Halk Cumhuriyeti, Hollanda, Irak, İran, İspanya, İsveç, İsviçre,
Japonya, Kenya, Kore, Kuveyt, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Malezya, Rusya,
S.Arabistan, Ürdün ve Yunanistan’dan olmak üzere toplam 23 ülkeden daha değişen
ölçeklerde şirket bulunuyor. 23 ülkeden gelen toplam 75 şirketin -açıklanan bilgiler
ışığında- finansal verileri incelendiğinde; toplam cironun %15.46’sını, toplam ihracatın
%6.75’ini yaptıkları, muhtasar yoluyla 2004’te ödenen verginin % 28.1’ini ödedikleri,
toplam özsermayenin %34.69’una sahip olan bu şirketlerin 2004 yılı sonunda toplamın
%19.1’ne tekabül eden bir net dönem karı elde ettiği ve toplam istihdamın da %19.7’sini
karşıladığı görülüyor.
- 65 -
YABANCI SERMAYELİ
ŞİRKETLERİN NİTELİKLERİ
Ne zaman geldiler, en çok hangi şirket türünü tercih ediyorlar, sermaye
payları, kente getirdikleri reel sermaye, yarattıkları katma değer ve seçilen
kriterlerde ilk 10’un gösterdiği performanslar...
- 66 -
Milat: 1968
2000’li yıllarda giriş artıyor...
Kuruluş yıllarına göre yaşları hesaplanan yabancı sermayeli şirketler içinde Coats
Türkiye, Türk Pirelli AŞ, Mais Motorlu Araçlar AŞ Bursa Şubesi ve Tat Konserve AŞ’nin
kurulması dolayısıyla 1968 yılı, kent için dönüm noktası olma özelliğini taşıyor.
Bu 4 şirket dışında şirketlerin yaşları sıralamasında, büyük bölümünün 2000 yılı ve
sonrasında kurulmuş olması dikkat çekiyor.
Yaşları 0-37 arasında değişen yabancı şirketler arasında 21’i 2005 yılında, 29’u da
2006 yılında faaliyete geçti. Yaşlarına göre değerlendirilen şirketler listesinde 2000 ve
sonrasında 104 şirketin ticari faaliyetine başladığı görülüyor.
Şirketlerin yaşları ile performansları karşılaştırıldığında; Bursa’nın ilk kurulan yabancı
şirketlerinin özsermaye, istihdam, vergi, ödenmiş sermaye, ihracat, ciro ve toplam
yatırım miktarı açısından da başarılı oldukları gözleniyor. Türkiye’nin serbest ekonomiye
geçisine kadar; 1968 yılında kurulan Coats AŞ, Tat Konserve AŞ ve Türk Pirelli AŞ,
1969’da faaliyete geçen Tofaş AŞ, 1970’de kurulan Oyak Renault AŞ, Kerevitaş AŞ ve
Mako Elektrik AŞ, 1972 doğumlu Bosch Sanayi ve Ticaret AŞ, Coats Türkiye İplik AŞ
(1975) ile
1980-2000 arasında kurulan Aunde Teknik (1984), Biesseci Bursa Tekstil (1985),
Grammer Koltuk (1986), Swedish Match (1986), Penguen Gıda (1988), Low Profile
(1989), Lear Teknik (1989), Borçelik (1990), Nestle Türkiye (1990), Starwood Orman
Ürünleri (1990) Bamesa Çelik (1998), Powertrain Mekanik (2001), Yazaki Otomotiv
- 67 -
(2003) ve Valeo Otomotiv (2004) performanslarıyla göz dolduran şirketler olarak
karşımıza çıkıyor.
Tablo 6 - Kentte İlk Kurulan 10 Yabancı Sermayeli Şirket
ÜNVANI
Kuruluş yılı
COATS TÜRKİYE İPLİK SAN. A.Ş.
1
1968
TÜRK PİRELLİ KABLO VE SİST. A.Ş.
2
1968
MAİS MOTORLU ARAÇLAR A.Ş.BURSA ŞB.
3
1968
TAT KONSERVE SAN. A.Ş.
4
1968
TOFAŞ TÜRK OTOMOBİL FABRİKASI A.Ş.
5
1969
KEREVİTAŞ Gıda San ve Tic AŞ
6
1970
MAKO ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş.
7
1970
OYAK-RENAULT OTOMOBİL FAB. A.Ş.
8
1970
BOSCH SAN. VE TİC. A.Ş.
9
1972
DEN BRAVEN ENDÜSTRİYEL YAPIŞTIRICILAR SAN. VE TİC.
LTD.
ŞTİ.
10
1974
Tablo 7 - Kentin En Yeni Yabancı Sermayeli Şirketleri
TRUCK TECHNIC OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
1 ŞİRKETİ
2
3
2006
FGI TURQUİE OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
AMATİS DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
2006
2006
- 68 -
RAWSE TEKSTİL DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI OTOMOTİV
4 SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
2006
SANTOR SANAL MOTOR İLERİ MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ VE
5 TİCARET ANONİM ŞİRKETİ
2006
6
7
İNSU DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
2006
MOUCHAREM-MUHARREM AMET - ENES BEBE KONFEKSİYON
EN-KA TARIM EĞİTİM TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
8 ŞİRKETİ
9
10
11
ENBOY TEKSTİL DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
BROKMER MADENCİLİK LİMİTED ŞİRKETİ
2006
2006
2006
ASGOLDAS TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
KING'S CARPET KONFEKSİYON SANAYİ VE DIŞ TİCARET
12 LİMİTED ŞİRKETİ
DER BERO-TREND TIBBİ CİHAZLAR GEREÇLER SANAYİ VE
13 TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
14
2006
GLOVA OTO YAN SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
OPTEAM MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK İTHALAT İHRACAT
SAİTEX MAKİNA VE TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
16 ŞİRKETİ
2006
2006
2006
2006
2006
2006
WOCO POLYMER SYSTEMS SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
17 ŞİRKETİ
2006
HAMANN & HELLMANN İNTERNATIONAL NAKLİYAT LİMİTED
18 ŞİRKETİ - BURSA ŞUBESİ
2006
19
JULIEN KALIP MAKİNE SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
DİNOTEC SU TEKNOLOJİLERİ VE HAVUZ TEKNİKLERİ İNŞAAT
IPR-SÖHNER MAKİNA OTOMASYON VE PLASTİK SANAYİ
21 TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
22
PYONG IK KO
2006
2006
2006
2006
AEROSOFT DİZAYN MÜHENDİSLİK SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
23 ŞİRKETİ
NA-CEO OTOMOTİV TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
24 ŞİRKETİ
- 69 -
2006
2006
GREENDEALER TARIM ÜRÜNLERİ TİCARET VE SANAYİ LİMİTED
25 ŞİRKETİ
2006
NORATEX TEKSTİL PAZARLAMA İHRACAT İTHALAT LİMİTED
26 ŞİRKETİ
PRECITURN - TK OTOMOTİV- METAL SANAYİ VE TİCARET
27 LİMİTED ŞİRKETİ
28
29
PHG BAUGESELLSCHAFT mbH BURSA/ TÜRKİYE ŞUBESİ
EGECOLOUR TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.
2006
2006
2006
2006
%100 yabancı sermayeli şirket sayısı: 66
Kentteki yabancı sermayeli şirketlerin 66’sında hiç yerli payı bulunmuyor. % 100’ü
yabancı sermayeli olan bu 66 şirket milliyetleri açısından ele alındığında; yine Fransız
ve Alman şirketlerinin sayısal ağırlığı ortaya çıkıyor. Tamamı yabancı sermayeli olan
şirketlerin ülkelere göre dağılımı şu şekilde gerçekleşiyor: Almanya (14), Fransa (10),
İngiltere (6), çok uluslu şirketler (6), İngiltere (6), İtalya (5), ABD (4), İspanya (4), İsviçre
(3), Hollanda (2), İsveç (2), İran (2), Yunanistan (2), Belçika (1), Japonya (1), Kore
Cumhuriyeti (1), Lübnan (1), Suudi Arabistan (1) ve Rusya (1)
Yine bu incelemede, şirket sermayesindeki yabancı payı % 50 ile % 100 arasında olan
şirketler sıralamasında da 24 şirket ile Almanya başı çekerken, 21 şirketle Fransa
hemen arkasından geliyor. % 50 ve üzeri yabancı sermayeye sahip diğer şirketlerin
milliyetleri de şöyle: ABD (8), İtalya (6), çok uluslu (5), Hollanda (5), İngiltere (2),
Yunanistan (3), Avusturya (2), Belçika (2), İspanya (2), İsviçre (2), Rusya (2),
Azerbaycan (1), Irak (1), Kore Cumhuriyeti (1), Lübnan (1), Malezya (1), Ürdün (1),
Kuveyt (1), Kenya (1).
- 70 -
Sermaye payı % 50’nin altında olan
%50-
% 50 ve
Ülke adı
%100
100
altı
ALMANYA
14
24
9
FRANSA
10
21
5
Almanya (9), İsviçre (5), Fransa (5),
ABD
5
7
1
İtalya (4), Yunanistan (3), İngiltere
İNGİLTERE
5
3
2
İSVİÇRE
3
2
5
(2), çok uluslu (2), ABD (1), Belçika
HOLLANDA
2
5
-
ÇOK ULUSLU FİRMALAR
6
5
3
Cumhuriyeti (1), İspanya
İSPANYA
4
2
1
(1),Japonya (1), Rusya (1),
İTALYA
5
6
4
YUNANİSTAN
2
3
3
BELÇİKA
1
2
1
RUSYA
1
2
1
İRAN
2
-
-
İSVEÇ
2
-
-
JAPONYA
1
-
1
KORE CUMHURİYETİ
2
1
-
LÜBNAN
1
1
-
AZERBAYCAN
-
1
-
S.ARABİSTAN
1
-
-
ÇİN HALK CUMHURİYETİ
-
-
1
MALEZYA
-
1
-
KUVEYT
-
1
-
IRAK
-
1
-
MAKEDONYA
-
-
1
BULGARİSTAN
-
-
1
AVUSTURYA
-
1
-
KENYA
-
1
-
ÜRDÜN
-
1
-
TOPLAM
67
91
39
şirketler ise şöyle sıralandı:
(1), Bulgaristan (1), Çin Halk
Makedonya (1).
Tablo 8 – Sermaye yapısına göre şirketlerin dağılımı
- 71 -
Anonim şirketler ağırlıkta...
Bursa’da faaliyet gösteren 197 yabancı sermayeli şirket, statülerine göre
incelendiğinde; %50.76’sına tekabül eden 100’ünün anonim şirket, geriye kalan 97’sinin
de limited şirket statüsünde olduğu görülüyor. Ülke sıralamasına göre başı çeken
Alman şirketlerinin 19’unun anonim şirket 28’inin de limited şirket statüsünde faaliyet
gösterdiği listede, sayısal ağırlıkta 37 şirket ile ikinci sırayı alan Fransız şirketlerinin ise
26’sı anonim şirket statüsünde.
ÜLKELER
LİMİTED
ŞİRKET
ANONİM
ŞİRKET TOPLAM
ALMANYA
28
19
47
FRANSA
11
26
37
İTALYA
4
11
15
ABD
6
6
12
İNGİLTERE
5
6
11
İSVİÇRE
2
8
10
DİĞER
ÜLKELER
11
2
13
İSPANYA
1
6
7
ÇOK ULUSLU
FİRMALAR
3
7
10
HOLLANDA
5
2
7
YUNANİSTAN
7
1
8
- 72 -
RUSYA
4
0
4
BELÇİKA
3
1
4
İRAN
4
0
4
İSVEÇ
0
2
2
JAPONYA
0
2
2
KORE
CUMHURİYETİ
1
1
2
LÜBNAN
2
0
2
TOPLAM
97
100
197
Tablo 9 – Statülerine göre şirketlerin dağılımı
- 73 -
İLK 10
Ciro ve ihracatta Oyak Renault
İstihdam ve yatırımda Tofaş...
Özsermaye, istihdam, ciro, ödenmiş sermaye, ödenen toplam vergiler, ihracat ve kentte
yapılan toplam yatırım açısından ayrı ayrı sıralamaya tabi tutulan şirketler de ilginç bir
tablo ortaya koydu. Özsermaye, 2004 yılı cirosu, ihracat ve ödenen vergiler kriterlerine
göre Fransız sermayeli Oyak Renault firması birinciliği kimselere kaptırmazken,
istihdam, ödenmiş sermaye ve kentte yapılan toplam yatırım miktarı kriterlerinde de
İtalyan sermayeli Tofaş AŞ ilk sırada yer aldı.
İki otomobil devinin tüm kriterlerde ilk 2 sırayı paylaştığı İLK 10 listelerinde ciro
sıralamasında, Oyak Renault’u, Tofaş, Bosch AŞ, Borçelik AŞ, Teknik Malzeme AŞ,
Türk Pirelli AŞ, Bamesa Çelik, Starwood, Mako ve Aunde Teknik izliyor. 2004 yılında
yaptıkları ihracat açısından yapılan sıralamada da İLK 10 listesinde Oyak Renault’u
Tofaş, Bosch AŞ, Borçelik AŞ, Aunde Teknik, Valeo Otomotiv, Grammer Koltuk, Lear,
Türk Pirelli ve Yazaki Otomotiv AŞ takip etti.
2004 yılındaki net iç ve
NO:
Şirketin Ünvanı
dış satış tutarı (YTL)
İhracat Dolar olarak
NO:
OYAK RENAULT
2
A.Ş.
OTOMOBİL FAB.
3.316.023.177,26
1
TOFAŞ TÜRK
OTOMBİL
OTOMBİL
2.535.297.044,20
2
BOSCH SANAYİ
3
VE TİCARET A.Ş.
SANAYİ TİCARET
FABRİKASI A.Ş.
1.502.586.114,38
825.266.153,00
BOSCH SANAYİ VE
868.646.489,00
3
BORÇELİK
4
A.Ş.
TOFAŞ TÜRK
FABRİKASI A.Ş.
kıymeti (Fob)
OYAK RENAULT
OTOMOBİL FAB.
1
Şirketin Ünvanı
TİCARET A.Ş.
501.310.100,00
BORÇELİK SANAYİ
664.522.428,00
4
- 74 -
TİCARET AŞ
111.916.151,00
AŞ
AUNDE TEKNİK
TEKSTİL SAN VE TİC
TEKNİK MALZEME
5
AŞ
285.540.155,94
5
AŞ
91.500.000,00
TÜRK PİRELLİ
KABLO VE
6
SİSTEMLERİ A.Ş.
VALEO OTOMOTİV
199.553.475,00
6
180.753.377,81
7
SİST. END. A.Ş
54.000.000,00
BAMESA ÇELİK
SERVİS SAN. TİC.
7
A.Ş.
GRAMMER KOLTUK
SİSTEMLERİ A.Ş
48.689.657,24
STARWOOD
8
9
ORMAN
LEAR TEKNİK OTO
ÜRÜNLERİ SAN
YAN SANAYİ LTD
AŞ
177.681.946,45
8
MAKO ELEKTRİK
TÜRK PİRELLİ
SANAYİ VE TİC
KABLO VE
AŞ
168.098.314,00
9
AUNDE TEKNİK
TİC AŞ
SİSTEMLERİ A.Ş.
46.164.488,78
42.633.767,00
YAZAKI OTOMOTİV
TEKSTİL SAN VE
10
ŞTİ
YAN SANAYİ VE
150.465.468,91
10
TİCARET AŞ
37.792.694,00
Tablo 10 – Ciro ve ihracatta İLK 10 sıralaması
Özsermaye ve istihdam
Özsermayeleri açısından sıralamaya tabii tutulan kentteki yabancı sermayeli şirketler
arasında 665 milyon 96 bin YTL’lik sermayeye sahip olan Oyak Renault’u Tofaş,
Borçelik, Bosch, Tat Konserve, Nestle, Powertrain, Starwood, Türk Pirelli ve Kerevitaş
izledi. Yarattıkları istihdam açısından ise Tofaş 4 bin 471 kişi ile başı çekerken, Oyak
Renault 4 bin 339 kişi ile ikinci, Bosch AŞ de 3 bin 334 kişi ile üçüncü sırada yer aldı.
İstihdamda ilk 10 şirket içinde bin 517 kişi ile Bursa Serbest Bölgesi’nde faaliyet
gösteren Japon sermayeli Yazaki Otomotiv, bin 197 kişi ile Low Profile, bin 112 kişi ile
- 75 -
Tat Konserve, bin 49 kişi ile Aunde Teknik, 961 kişi ile Coats, 958 kişi ile Biesseci ve
945 kişi ile de Mako Elektrik yer aldı.
NO: Şirketin Ünvanı
Özsermaye
2004 yılında
çalışanlar
ortalaması
1
OYAK RENAULT OTOMOBİL FAB.
A.Ş.
665.096.638,99
1
TOFAŞ TÜRK OTOMBİL
FABRİKASI A.Ş.
4471
2
TOFAŞ TÜRK OTOMBİL FABRİKASI
A.Ş.
578.569.570,00
2
OYAK RENAULT
OTOMOBİL FAB. A.Ş.
4339
3
BORÇELİK SANAYİ TİCARET AŞ
548.494.140,00
3
BOSCH SANAYİ VE
TİCARET A.Ş.
3334
4
BOSCH SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
449.128.248,32
4
5
TAT KONSERVE SAN AŞ
250.000.000,00
5
YAZAKI OTOMOTİV YAN
SANAYİ VE TİCARET AŞ
LOW PROFILE
İSTANBUL TELKSTİL
SANAYİ VE DIŞ
TİCARET AŞ
6
NESTLE TÜRKİYE GIDA SAN AŞ
231.451.244,00
6
TAT KONSERVE AŞ
1112
7
POWERTRAIN MEKANİK SANAYİ VE
TİC. LTD. ŞTİ
152.860.323,00
7
AUNDE TEKNİK
TEKSTİL SAN VE TİC AŞ
1049
8
STARWOOD ORMAN ÜRÜNLERİ SAN
AŞ
119.226.097,00
8
COATS TÜRKİYE İPLİK
SAN A.Ş
961
9
TÜRK PİRELLİ KABLO VE
SİSTEMLERİ A.Ş.
83.673.167,00
9
BİESSECİ BURSA
TEKSTİL SAN.VE TİC.
A.Ş
958
59.017.146,05
MAKO ELEKTRİK
10 SANAYİ VE TİC AŞ
10 KEREVİTAŞ GIDA SAN VE TİC AŞ
Tablo 11 – Özsermaye ve istihdamda İLK 10 sıralaması
- 76 -
1517
1197
945
Ödenmiş sermaye ve vergiler
Şirketlerin ödenmiş sermayeleri açısından yapılan sıralamada da yine birinci sıraya
oturan Tofaş Türk Otomobil’in 450 milyon YTL’lik ödenmiş sermayesini 273 milyon ile
Oyak Renault izledi. Üçüncü sırada yer alan Borçelik’i ise sırasıyla bir Tofaş şirketi olan
Powertrain Mekanik, Yazaki Otomotiv, Türk Pirelli, Penguen, Bamesa Çelik, Swedish
Match Kibrit ve Bosch Sanayi ve Ticaret AŞ takip etti.
Şirketlerin muhtasar yoluyla 2004 yılında ödediği toplam vergiler açısından bakıldığında
da, Oyak Renault birinci, Tofaş ikinci olurken Nestle Türkiye firması üçüncü sırada yer
aldı. Borçelik’in dördüncülüğe oturduğu sıralamada, Penguenm Gıda beşinci, Mako
Elektrik altıncı, Powertrain Mekanik yedinci, Türk Pirelli AŞ sekizinci, Bamesa Çelik
dokuzuncu ve Grammer Koltuk AŞ de onuncu oldu.
- 77 -
Muhtasar yoluyla
2004 yılında
ödenmiş sermaye
(YTL)
ödenen toplam
NO:
1
FABRİKASI A.Ş.
450.000.000,00
1
273.000.000,00
2
TİCARET AŞ
SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ
27.005.399,00
FABRİKASI A.Ş.
24.933.811,00
NESTLE TÜRKİYE GIDA
254.000.000,00
3
POWERTRAIN MEKANİK
4
BORÇELİK SANAYİ
3
vergiler (YTL)
OYAK RENAULT
OYAK RENAULT
2
Şirketin Ünvanı
SAN AŞ
11.966.278,00
BORÇELİK SANAYİ
149.626.226,00
4
TİCARET AŞ
9.361.253,00
129.126.090,00
5
PENGUEN GIDA SAN AŞ
5.606.459,00
5
6
SİSTEMLERİ A.Ş.
MAKO ELEKTRİK SANAYİ
47.774.882,00
6
VE TİC AŞ
4.498.882,00
POWERTRAIN MEKANİK
7
PENGUEN GIDA SAN AŞ
44.000.000,00
7
BAMESA ÇELİK SERVİS
8
SAN. TİC. A.Ş.
VE ÇAKMAK END. A.Ş.
41.362.354,70
8
40.635.553,05
9
TİCARET A.Ş.
SİSTEMLERİ A.Ş.
2.882.359,00
BAMESA ÇELİK SERVİS
BOSCH SANAYİ VE
10
3.503.903,00
SWEDISH MATCH KİBRİT
9
SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ
SAN. TİC. A.Ş.
2.488.940,91
GRAMMER KOLTUK
29.345.904,72
10
SİSTEMLERİ A.Ş
2.224.866,24
Tablo 12 – Ödenmiş sermaye ve toplam vergiler kriterlerine göre İLK 10 sıralaması
- 78 -
Kentte yapılan yatırımlar
Ve şirketlerin İLK 10 sıralamasına tabi tutulduğu kriterlerden sonuncusu olan firmanın
kentte yaptığı yatırım toplamında da 1 milyar 374 milyon YTL ile Tofaş birinci oldu.
Tofaş’ı 598 milyon YTL ile Oyak Renault, 291 milyon YTL ile Borçelik, 263 milyon YTL
ile Türk Pirelli, 179 milyon YTL ile Mako Elektrik, 133 milyon YTL ile Powertrain
Mekanik, 85 milyon YTL ile Yazaki Otomotiv, 60 milyon YTL ile Bamesa Çelik, 30
milyon YTL ile Valeo Otomotiv ve 28 milyon YTL ile de Tat Konserve izledi.
NO:
Şirketin Ünvanı
firmanın kentte bugüne kadar
yaptığı yatırımların toplamı (YTL)
1
TOFAŞ TÜRK OTOMBİL FABRİKASI
A.Ş.
2
OYAK RENAULT OTOMOBİL FAB.
A.Ş.
598.196.236,56
3
BORÇELİK SANAYİ TİCARET AŞ
291.238.431,00
4
SİSTEMLERİ A.Ş.
263.773.227,00
5
1.374.932.000,00
7
MAKO ELEKTRİK SANAYİ VE TİC AŞ
POWERTRAIN MEKANİK SANAYİ VE
TİC. LTD. ŞTİ
YAZAKI OTOMOTİV YAN SANAYİ VE
TİCARET AŞ
8
9
BAMESA ÇELİK SERVİS SAN. TİC.
A.Ş.
VALEO OTOMOTİV SİST. END. A.Ş
60.000.000,00
30.000.000,00
10
TAT KONSERVE SAN AŞ
28.586.020,00
6
179.283.254,00
133.215.825,00
85.000.000,00
Tablo 13 – Kentte yapılan toplam yatırıma göre İLK 10 sıralaması
Ar-ge harcamaları
Oyak Renault AŞ, 2005 yılında ayırdığı ar-ge bütçesi ile göz doldurdu. Ar-ge
bütçesinde Oyak Renault’u, Kiel Koltuk Sistemleri, Tofaş Türk, Valeo AŞ, MGI Countier
- 79 -
AŞ, Bosch Fren AŞ, May Agro AŞ, Türk Pirelli AŞ, Yazaki Otomotiv AŞ ve Borçelik AŞ
takip ediyor.
Bursa’da faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların 2004 yılı Ar-ge bütçeleri toplamı
74,1 milyon YTL. Bu, 2004 yılında,
NO Şirketin Ünvanı
OYAK RENAULT
1 OTOMOBİL FAB. A.Ş.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
KIEL KOLTUK SİSTEMLERİ
SAN. VE TİC. A.Ş
FABRİKASI A.Ş.
VALEO OTOMOTİV SİST.
END. A.Ş
MGI COUNTIER MAK. YED.
PARÇA İML. VE SAN. A.Ş.
BOSCH FREN SİSTEMLERİ
SAN VE TİC AŞ
MAY AGRO TOH. SAN VE
TİC AŞ
SİSTEMLERİ A.Ş.
BORÇELİK SANAYİ
TİCARET AŞ
2005 yılında ayrılan
ar-ge bütçesi (YTL)
57.612.966,00
Türkiye
ar-ge
harcamalarının
%3,6’sının yani 1/30’unun Bursalı
yabancı sermayeli firmalar tarafından
4.440.527,50
gerçekleştirildiğini
2.550.000,00
Bursa’daki yabancı sermayeli şirketler
2.000.000,00
içinde, otomotiv ana ve yan sanayiinin
1.350.000,00
ortaya
ar-geye ayırdığı 71,6 milyon YTL’lik
bütçe de, 2004 yılı verilerine göre,
1.325.120,00
Türkiye’deki
toplam
1.000.000,00
harcamalarının
%3,3’üne
865.000,00
ediyor.
750.000,00
726.906,00
Tablo 14 – Ar-ge harcamalarında İLK 10 sıralaması
- 80 -
koyuyor.
ar-ge
tekabül
Toplam reel yabancı sermaye:
2 milyar 85 milyon 41 bin YTL
Çalışmada, sermayele bilgilerine ulaşılabilen 175 şirketin Bursa’ya getirdiği reel yabancı
sermayenin 2 milyar 85 milyon 41 bin YTL olduğu ortaya çıktı. Reel yabancı sermaye,
sermaye ortaklık yapısındaki yabancı ortağın payına oranlanarak hesaplandı. Şirketlerin
toplam sermayesi 3 milyar 860 milyon 593 bin YTL reel yabancı sermaye toplamı ise 2
milyar 85 milyon 41 bin YTL...
Reel yabancı sermayede, ilk sırayı Bosch AŞ , ikinci sırayı Borçelik AŞ ve üçüncü sırayı
da Nestle Waters aldı. Sıralamada, Bosch, Borçelik ve Nestle Waters’i takiben ilk
10’da sırasıyla: Tofaş AŞ, PPG AŞ, Penguen Aş, Türk Pireli AŞ, Yazaki Otomotiv AŞ,
Bamesa Çelik AŞ ve Coats AŞ yer aldı.
Fransızlar karlı çıktı
Kar / zarar kalemlerini açıklayan 81 şirket içinde, Fransız şirketlerin karlılıkta başı
çektiği görülüyor. Söz konusu şirketlerden, 15’i Fransız ve bunların 11’i 2004 yılı
sonunda toplam 284 milyon 434 bin YTL kar elde ederken, geriye kalan 4 Fransız
şirketi de yılı 1 milyon 115 bin YTL zararla kapattı.
Kar tablosunda ilk sıraya yine 11 şirketi ile yerleşen İtalyanlar’da zarar eden şirket yok.
Hesaplamada yer alan 5 çok-uluslu şirketten 4’ü 2004 yılını 59 milyon 911 bin kar, 1’i
de 1 milyon 666 bin YTL zararla, 15 Alman şirketten 8’i 52 milyon 795 bin YTL, 7’si de 9
milyon 43 bin YTL zararla tamamladı.
Listede en dikat çekici nokta, 2004 yılını zarar ederek kapatan şirketler tablosunun en
tepesinde 1 şirketiyle İngiltere’nin üstelik 11 milyon 293 bin YTL ile yer alması oldu.
- 81 -
İngiltere’nin kar-zarar bilgisini açıklayan 3 şirketinden 2’si de aynı yıl 3 milyon 512 bin
YTL kar elde etti.
ÜLKELER
KARLILIK
KAR
EDEN
FİRMA
SAYISI
KAR
TOPLAMLARI
FRANSA
11
284.434.392,08
İTALYA
11
83.821.267,33
ÇOK ULUSLU
FİRMALAR
4
59.911.617,39
ALMANYA
8
52.795.046,32
İSVİÇRE
2
35.228.036,77
ABD
3
18.779.901,39
HOLLANDA
4
6.104.439,12
İNGİLTERE
2
3.512.644,21
KORE
1
1.945.535,00
BELÇİKA
2
950.150,30
İSPANYA
3
902.974,00
YUNANİSTAN
2
77.298,26
DİĞER
FİRMALAR
1
51.078,71
- 82 -
ÜLKELER
ZARAR
ZARAR
EDEN
FİRMA
SAYISI
ZARAR
TOPLAMLARI
İNGİLTERE
1
11.293.621,00
ALMANYA
7
9.043.561,22
ÇOK ULUSLU
FİRMALAR
1
1.666.664
FRANSA
4
1.115.219,94
İSVİÇRE
3
720.233,12
İSPANYA
2
500.325,76
DİĞER
FİRMALAR
3
385.608,31
KORE
1
216.796,29
YUNANİSTAN
2
70.867,28
LÜBNAN
2
54.486,21
HOLLANDA
1
22.982,18
- 83 -
Yabancıda da KOBİ’ler ağırlıkta...
Çalışmada
istihdam
bilgileri
mevcut
olan
96
şirket
ölçekleri
açısından
değerlendirildiğinde; 52’sinin KOBİ, 44’ünün de büyük ölçekli olduğu ortaya çıkıyor.
Sektörler ölçek merceği altına alındığında ise, çalışmaya istihdamla ilgili bilgilerini veren
17 oto yan sanayi, 10 ticaret, 6 makine metal, 4 tekstil ve konfeksiyon, 1 gıda, 2 hizmet,
5 tarım, 1 ağaç orman ürünleri ve mobilya, 1 bilişim, 2 kimya, 2 ev tekstili ve 1 de
maden şirketinin KOBİ ölçekli işletmeler olduğu görülüyor.
III - ÖLÇEKLERİNE GÖRE ŞİRKETLER
46%
54%
KOBİ
Büy ük ölçekli
Çalışmada yer alan bu 96 şirketin 44’ü de büyük ölçekli şirketler olarak faaliyetlerini
sürdürüyor. Büyük ölçekli şirketlerin de 24’ü oto yan sanayi, 6’sı gıda, 4’ü tekstil ve
konfeksiyon, 2’si ağaç orman ürünleri ve mobilya, 2’si otomotiv ana sanayi, 2’si makine
metal, 1’i enerji, 1’i perakende ve 1’i de muhtelif sektörlerde çalışıyor.
- 84 -
5 sektör 1,2 milyar YTL katma değer yarattı
Yabancı sermayenin yatırım yapması ile ilgili olarak en fazla tartışma “katma değer
yaratıp, yaratmadıkları” konusunda yaşanmaktadır. Bursa’daki 5 sektör yarattıkları brüt
katma değer açısından büyüteç altına alındığında, ortaya 1milyar 252 milyon YTL’lik bir
değer çıkıyor. En fazla katma değer yaratan 5 sektörde faaliyet gösteren 62 şirketin
verilerine göre, otomotiv ana sanayii 2004 yılında 715 milyon 773 bin YTL, oto yan
sanayi 304 milyon 115 bin YTL, makine ve metal sektörü 107 milyon 778 bin YTL,
tekstil ve konfeksiyon sektörü 60 milyon 447 bin YTL ve gıda sektörü de 64 milyon 643
bin YTL brüt katma değer yarattı.
SEKTÖRLER
BRÜT KATMA
DEĞER (YTL)
OTOMOTİV ANA SANAYİ
715.773.767,55
OTO YAN SANAYİ
304.115.990,09
MAKİNE VE METAL
107.778.549,43
TEKSTİL VE KONFEKSİYON
60.447.527,59
GIDA
64.643.282,88
TOPLAM
1.252.759.117,54
Tablo 16- 5 sektörde yaratılan brüt katma değer.
- 85 -
Sektörel performanslar göz doldurdu
Bu bölümde, sektörlerin sermaye-/emek yoğunlukları, dışa açıklıkları,
karlılıkları, özkaynak devir hzıları ve net aktif devir hızları hesaplanarak, sektörlerin
performansları hakkında daha detaylı bilgi üretilmesi amaçlanmıştır.
Makine-metal sermaye, tekstil emek yoğun çalışıyor
Özsermayenin çalışanların sayısına oranı sektörlerdeki sermaye/emek
yoğunluklarını açıklar. Otomotiv ana sanayii, oto yan sanayii, makine ve metal, gıda ve
tekstil ve konfeksiyon sektörleri emek/sermaye yoğunlukları açısından ayrıca incelendi.
Bursa’da yabancı şirketlerin faaliyet gösterdiği sektörler için kişi başına en fazla
sermaye gerektiren sektör makine ve metal sektörü olarak ortaya çıktı. Makine ve metal
sektörü, çalıştırılan kişi başına 466.6 bin YTL gerektiriyor. Diğer sektörlere bakıldığında
ise; otomotiv ana sanayiinin kişi başına 141 bin YTL, gıda sektörünün 181 bin YTL, oto
yan sanayiinin 71 bin YTL ve tekstil ve konfeksiyon sektörünün de 21 bin YTL sermaye
gereksinimi duyuyor.
Dışa açıklıkta otomotiv ana sanayii gözde...
Sektörlerin dışa açıklıkları ihracat/ciro oranı ile hesap ediliyor. Bu hesaplamaya
göre değerlendirilen 5 sektörde; dışa açıklık bakımından en göze batan sektörün
otomotiv ana sanayii (% 39) olduğu tespit edilebiliyor. Diğer sektörlerde ise şu tablo
ortaya çıkıyor: oto yan sanayi (%35), tekstil ve konfeksiyon (%35), gıda (%25), makine
ve metal (% 15).
- 86 -
Tüm sektörler düşük karlarla çalışıyor
Mevcut verilerle 5 sektör karlılıkları açıısndan; vergi öncesi dönem karları/ciro
hesabıyla masaya yatırıldı. 2004 yılı sonu rakamları, tüm sektörlerin çok düşük karlarla
çalıştığını göstermekle birlikte, karlılık oranı en yüksek olan sektörün % 10 ile gıda
sektörü olduğu ortaya çıkıyor. Buna göre, otomotiv ana sanayii ve makine-metal
sektörleri % 6 karla, oto yan sanayii % 4 karla ve tekstil ve konfeksiyon sektörü de % 1
kar marjıyla faaliyetlerini sürdürmeye çalışıyor.
Otomotiv sanayii özkaynaklarını etkin kullanıyor
Özsermaye karlılığı, vergi öncesi karın özsermayeye oranlanması ile
hesaplanıyor. Bu hesaplamada ortaya çıkan oranlar, öz kaynak devir hızı olarak da
anılıyor ve işletmelerin öz kaynaklarını ne kadar etkin kullandığını ifade ediyor. Bu
hesaplamaya göre, kentteki 113 şirketin ortalama öz kaynak devir hızı 2.88...
5 sektör ayrı ayrı incelendiğinde ise, sadece otomotiv ana sanayiinin 4.36 ile
ortalamanın üzerinde bir performans elde ettiği görülüyor. Özkaynak devir hızı, tekstil
ve konfeksiyon sektöründe 2.66, oto yan sanayiinde 2.33, makine ve metal sektöründe
1.41 ve gıda sektöründe de 0.31 olarak hesaplandı.
Otomotiv ve tekstil-konfeksiyonun net aktif devir hızı yüksek
Net aktif devir hızı, net aktiflerin bir yılda kaç defaya paraya dönüştüğünü
gösteriyor. 113 şirketin ortalama net aktif devir hızı 1.75 olarak hesaplandı. Buna göre,
ortalamanın üzerinde sadece 2.45 ile otomotiv ana sanayii ve 2.1 ile de tekstil ve
konfeksiyon sektörünün çıkabildiği görülürken, oto yan sanayiinde 1.69, gıda 0.92 ve
makine ve metal sektörünün de 0.88 hesaplanıyor. Ortalamanın altında kalan
sektörlerde bu durumun nedeni, satışların düşüklüğü olarak yorumlanabiliyor.
- 87 -
BURSA’YI SEÇEN YABANCI ŞİRKETLER
VİTRİNDE…
Bu bölüm, Bursa’da faaliyet gösteren ve bilgilerini paylaşarak çalışmaya
katılan 113 yabancı sermayeli şirketin faaliyet alanı, yerli ve yabancı ortağın
milliyeti, üretim tesisleri, üretilen ürünler ve ortaklık hikayelerine ilişkin kısa
bilgileri içeriyor.
- 88 -
ABDUL GHANI HUSSAIN GROUP ASANSÖR VE ELEKTRONİK SAN TİC.
9
LTD Şirketi, 2003 yılında Akçalar Organize Sanayi Bölgesi’nde kuruldu. Makine ve
metal sektöründe asansör ve yürüyen merdivenler için WAM markası ile kontrol
panosu, kapı, mekanizma, revizyon kutusu ve buton üretimi yapıyor. Bugün 43 kişiyi
istihdam eden şirketin sermayesinin tamamı Suudi milletvekili Abdul Ghani Hussain’a
ait.
9
AKTIEBOLAGET ROTECH, Bursa Serbest Bölgesi’nde 2000 yılından bu yana
faaliyet gösteren ve % 100 İsveç sermayeli şirket, oto yan sanayi sektöründe robot /
sistem satışı, mühendislik, üretim, onay ve teslimat ve satış sonrası hizmetler üretiyor.
Yabancı şirketin tam ünvanı Rootech Tooling AB.
9
AKYAPAK MAKİNA SAN. TİC. A.Ş ve Limited şirketleri, Yaylacık Köyü’nde
faaliyet gösteriyor. AŞ statüsü ile 1999, Limited Şirket statüsü ile de 1996 yılından bu
yana Bursa’da makine ve metal sektöründe faaliyet gösteren Akyapak’ın, % 40’ı Alman
sermayesine ait. Bugün 10 bin metrekare kapalı alanda; 3 ve 4 vaslı, hidrolik ve
mekanik silindir, profil bükme, malafalı boru bükme ve kordon makineleri imal ediyor.
Yılda yaklaşık 2 bin adet makine üretimi bulunan şirket, yaklaşık 50 ülkeye iharacat
yapıyor ve 143 kişiyi istihdam ediyor.
9
ALTA YEDEK PARÇA VE KALIP SAN.TİC.LTD. Şirketi., BTSO Organize
Sanayi Bölgesi’nde 2003 yılından beri oto yan sanayi sektöründe, otomotiv sac
parçaları şekillendirme imalatı yapıyor. Şirketin % 40’ına sahip olan Çin’li yabancı
ortağının ünvanı Mointon Internatıonal Ltd.
9
ANT TOHUM TARIMSAL ÜRETİM VE PAZARLAMA LTD. Şirketi % 100’ü
Hollanda sermayesine ait ve Karacabey’de 1993 yılından bu yana tarım sektöründe
üretim yapıyor.
9
APP-ER CONTA SAN. TİC.İTH.İHR. LTD. ŞTİ, 1997 yılında kuruldu. Batı
Organize Sanayi Bölgesi’nde 1997’den beri faaliyet gösteren şirket, oto yan sanayi
- 89 -
sektöründe atık su boru contası ve kablo başlığı üretiyor. Sermayesinin % 50’si Alman
Appel GMBH şirketine ait olan şirket, 25 kişiyi istihdam ediyor.
9
ARTPRİNT TEKSTİL TİCARET AŞ, 1997 yılında kurulan ve tekstil ve
konfeksiyon sektöründe boyalı- baskılı mamül kumaş ticareti yapan % 50’si Fransız
sermayeli bir şirket.
9
ARVİN SÜSPANSİYON SİS. KAYABA A.Ş. oto yan sanayi sektöründe 5 yıldır
faaliyet gösteriyor. % 100’ü İspanyol sermayesine ait olan ve ithalat ağırlıklı çalışan
şirketin İspanya’daki ünvanı A.P. Amurtıguadures S.A.
9
ASEMAT OTOMOTİV YAN SANAYİ VE TİC AŞ, 9 yıldır makine ve metal
sektöründe sac kalıp imalatı ve sac presleme yapan % 50,1’i İspanyol Candemat SA
şirketine ait olan Asemat, BTSO Organize Sanayi Bölgesi’ndeki fabrikasında 90 kişiyi
istihdam ediyor.
9
ASYILMAZLAR TEK.İNŞ.GIDA SAN. VE TİC.LTD.Şirketi, Ortabağlar’da 1998
yılından beri tekstil ve konfeksiyon sektöründe ticaret yapıyor ve şirketin sadece % 1’i
Yunan sermayesi.
9
AUNDE TEKNİK TEKSTİL SAN VE TİC AŞ, Orhan Holding şirketlerinden ve
1984 yılından beri Bursa’da oto yan sanayiinde faaliyet gösteriyor. Bursa Serbest
Bölgesi’nde bin 50 çalışanı ile oto koltuk kılıfı, oto döşeme kumaşı üretiyor. Şirketin %
50’si Alman Aunde Achter Ebels GMBH şirketine ait bulunuyor.
9
AYB TEKSTİL SAN VE TİC LTD Şirketi, 11 yıldır ev tekstili sektöründe nakışlı
örtüler, yatak örtüleri, nevresim takımları, pike üretimi yapıyor. Vatan Mahallesi’nde 43
kişilik kadrosu ile Selenis markalı ürünlerin üretimini yapan şirketin % 19,5’i Yunanistan
sermayeli.
9
BAMESA ÇELİK SERVİS SAN. TİC. A.Ş, Bursa’nın Orhangazi ilçesinde
sağladığı 110 kişilik istihdamla metal sektöründe faaliyet gösteriyor. Boy kesilmiş ve
dilinmiş çelik sac üreten Bamesa, çok uluslu bir şirket. 1998 yılından beri faaliyetlerini
- 90 -
sürdüren şirketin % 60’ı İspanyol, % 40’ı Fransız sermayeli. Bir Borusan Holding şirketi
olan Bamesa, uluslararası alanda yerleşik servis merkezlerinden oluşan ve ağ şeklinde
faaliyet gösteren bir "Çelik Servis Merkezi" olarak Bamesa markası ile ağırlıklı olarak
otomotiv sektörüne hizmet veren bir kuruluş olarak çalışıyor.
9
BELTAN VIBRACOUSTIC TİTREŞİM ELEMANLARI SAN TİC AŞ, 1975
yılında yağ keçeleri ve kauçuk metal parçalar üretimi ile çalışma yaşamına giren Beltan
Vibracoustic, 1983 yılından beri bir Coşkunöz Holding şirketi olarak faaliyet gösteriyor.
Oto yan sanayinde otomobil için titreşim kontrol elemanları ve dinamik sönümleyiciler
üreten ve % 50’si Alman Vibracoustic Holding GMBH’a ait olan ve Vibracoustic'in
Türkiye deki üretim ortağı olan şirket, BTSO Organize Sanayi Bölgesi'nde 12 bin m2
kapalı alanda, 411 çalışanı ile çalışmalarını sürdürüyor.
9
BEMA MÜHENDİSLİK HİZM.LTD.Şirketi, makina ve metal sektöründe proje
bazında siparişe göre makine imalatı yapan % 100’ü Fransız sermayeli BEMA SAFransa’ya ait. Nilüfer Organize Sanayi Bölgesi’nde 6 yıldır faaliyet gösteren şirkette 15
kişi çalışıyor.
9
BETA SEALS SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI SAN. VE TİC. A.Ş, 2003 yılında
faaliyete başlayan bir şirket. Oto yan sanayi sektöründe rulman contası üretimi yapıyor.
Nilüfer OSB’de 134 çalışanı ile üretimini sürdüren Bema’nın % 40’ı Alman Freudenberg
firmasına, % 60’ı da Coşkunöz Holding’e ait bulunuyor.
9
BFTC BERTRAND FAURE TEKNİK OTO YAN SAN. VE TİC. A.Ş, Orhan
Holding ile Fransız Favrecia ortaklığı ile kurulan şirket, oto yan sanayinde Ford Otosan,
Karsan, Honda, Renault ve Toyota’nın ürettiği otomobil koltuklarına kılıf üretiyor. 1995
yılından beri Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren BFTC’nin %
99,9’u Fransız ortağa ait bulunuyor.
- 91 -
9
BG-TAŞ MAD. SAN. TİC. LTD. Şirketi, 2002 yılından bu yana BURSA
Uluslararası Tekstıl Tıcaret Ve Alışverış Merkezı (BUTTİM)’deki ofisinden ıslak mermer
ihracatı yapan % 95’i Malezya sermayeli bir şirket.
9
BİESSECİ BURSA TEKSTİL SAN.VE TİC. A.Ş, BTSO Organize Sanayi
Bölgesi’nde, 1985 yılından bu yana tekstil ve konfeksiyon sektöründe faaliyet
gösteriyor. T-shırt, polar, sweat, pantolon üreten ve 958 kişilik istihdam sağlayan
şirketin % 40,70’i Fransız Tısan Textile Sam şirketine ait bulunuyor. , Şirket, Adidas,
Puma, Cappa, Fila, Lacoste gibi ünlü markalar adına üretim yapıyor. Aynı zamanda
Londra ve Hamburg’ta birer ajansı, Monte Carlo’da ise merkez ofisi var.
9
BODO BODE DOĞRUSAN OTOMOTİV YAN SAN. VE TİC. A.Ş, değişik
araçlara yönelik "Araç Kapı Sistemleri" nin imalatı konusunda Bursa'nın Kestel Sanayi
Bölgesi'nde Türk-Alman firmalarının ortaklığı ile kuruldu. İlk olarak 1967 yılında otobüs
karoseri üretim,ne başlayan şirket 1995 yılından beri bu ünvan ile faaliyet gösteriyor. %
50’si Alman Gebr Bode GMBH Cokg firmasına ait olan şirket, 160 kişiyi istihdam ediyor.
9
BON FRUTTİ LTD.Şirketi, 1989 yılından beri gıda ticareti yapan tamamı
Lübnan sermayeli bir şirket. Şirket ağırlıklı olarak çilek,üzüm yaprağı,kiraz,nar,kırmızı
biber, domates ticareti yapıyor.
9
BORÇELİK ÇELİK SANAYİ TİCARET AŞ, 1990 yılında kurulan Türkiye’deki ilk
özel yassı çelik üreticisi. Yassı çelik ithalatının ikame edilmesi için kurulan şirket, bugün
Gemlik’teki fabrikasında, 505 çalışanı ile yassı çelik; soğuk sac, sıcak sacdan galvaniz
kaplama, soguk sacdan galvaniz kaplama üretimi yapıyor. Çok uluslu bir şirket olan
Borçelik'in sermaye yapısını, Borusan Holding, Arcelor, Ereğli Demir ve Çelik
Fabrikaları ve International Finance Corporation (IFC) oluşturuyor.
9
BOSCH FREN SİSTEMLERİ SAN VE TİC AŞ, Bursa Ovaakça mevkiinde
kurulu olup, hidrolik fren sistemleri için komponentler imal ediyor. % 84,49’u Alman
sermayesinden oluşan şirket, 1977 yılından bu yana faaliyet gösteriyor. Robert
- 92 -
Bosch’un otomotiv yan sanayi sektöründe Bursa’daki 2 büyük yatırımından biri olan
fabrikada 2005 yılı itibari ile 184 kişi istihdam ediliyor.
9
BOSCH SANAYİ VE TİCARET A.Ş, Alman Robert Bosch firmasının Bursa’da
1972 yılında kurduğu ve performansıyla tüm “en büyük şirket” sıralamalarında göze
çarpan bir şirket. Dizel enjektör aksamı imalatı yapılan fabrikada 2005 yılında 3 bin 334
kişi istihdam ediliyor. % 100 Alman sermayeli şirket Bosch Bursa, ABD, Almanya,
Fransa, İngiltere ve yurtiçi araç üreticiliernin proje ve uygulamalarını yürüttüğünden
dolayı Bosch'un dünya faaliyetleri içerisinde dizel sistemleri konusunda önde gelen bir
yetkinlik merkezi konumunda kabul görüyor.
9
BPO-BPLAS-PLASTIC OMNIUM OTOMOTİV PLASTİK VE METAL YAN SAN
AŞ, 1994 yılından beri Bursa’da oto yan sanayiinde faaliyet gösteren şirket, BPO
markası ile oto plastik aksamları(komple tampon pansur konsol ön göğüs kaplama vb.)
ve plastik oto yakıt tankı üretimi yapıyor. % 50’si Fransız Compaıgne Plastıc Omnıum
SA şirketine ait olan şirkette, 281 kişi çalışıyor.
9
CARGILL TARIM VE GIDA SAN. TİC. AŞ, Orhangazi’de mısır işleme,mısır
esaslı gıda maddeleri,nişasta-glikoz-izoglikoz üretimi yapıyor. Şirketin % 99’u ABD
sermayeli. Şirketin, sivil toplum örgütleri ile olan hukuk mücadelesi sonucu Ekim
2006’da üretim faaliyetleri durduruldu.
9
CARREFOUR SABANCI AŞ, 2001 yılında Bursa’da faaliyete geçti. Sabancı
Holding Fransız Carrefour ortklığından oluşan bu perkande devinin Bursa mağazasında
227 kişi çalışıyor.
9
CJ-TUR YEM SAN TİC AŞ, % 100’ü Kore Cumhuriyeti firması CJ
Corporation’a ait olan ve 2004 yılında kurulan bir şirket. Tarım sektöründe Protek 18,
Champ, Gross, Hanaro, Tang Tang markalarıyla büyükbaş ve kanatlı yemleri üreten
şirket, İnegöl’de faaliyet gösteriyor.
- 93 -
9
CMA ULUSLARARASI NAKLİYAT LTD ŞTİ, 1994 yılından beri Bursa’da
hizmet sektöründe faaliyetlerini yürütüyor. % 99,95’i Fransız CMA Collomb Muret
Automoriles SA şirketine ait ve şirkette 84 kişi çalışıyor.
9
COATS TÜRKİYE İPLİK SAN A.Ş, daha çok eski adı Santral Dikiş ile
tanınıyor. Bursa’da 1968 yılında yaptığı yatırımla yabancı sermayenin gelmesine
öncülük eden Coats İplik’in % 76,78’i İngiliz sermayesine ait. Dikiş, nakış, dantel ipliği,
fermuar üretimi ve satışı yapılan BTSO OSB’deki fabrikada, 961 kişi çalışıyor.
9
COCA-COLA İÇECEK AŞ’nin de 1994 yılından bu yana Bursa’da bir üretim ve
dağıtım tesisi bulunuyor. Coca-Cola, Fanta, Schweppes markaları ile alkolsüz meşrubat
ve su üretilen tesiste üretim ve dağıtım yapmak üzere 198 kişi çalışıyor.
9
CONTITECH LASTİK SAN VE TİC AŞ’nin % 100’ü Alman Contıtech
Lufyfedersysteme GMBH şirketine ait. Oto yan sanayinde Contitech firması ile hava
süspansiyon sistemleri üreten şirket, Nilüfer Organize Sanayi Bölgesi’nde 1999 yılından
beri 130 çalışanı ile dünya devleri Siemens, Mercedes, Bosch, DAF, MAN, Volvo ve
Renault gibi firmalara üretim yapıyor.
9
ÇİMTAŞ BORU İMALATLARI VE TİCARET LTD. Şirketi, makine ve metal
sektöründe her cins boru ve boru aksesuarları ile bunların aksamlarından oluşan boru
spoollarının üretimini yapıyor. Enka Holding şirketlerinden olan Çimtaş’ın % 50’si
Amerikan Bechtel Pipe Fab. Holdıngs INC.’e ait. Bursa Serbest Bölgesi’nde 2002’den
beri faaliyet gösteren Çimtaş, 424 kişi istihdam ediyor.
9
DANCA MOBİLYA SAN. VE TİC. LTD. Şirketi, mobilya sektörünün % 80’i
Hollanda sermayesine ait olan Bursa’daki temsilcilerinden biri olarak 2001 yılından bu
yana faaliyet gösteriyor. Danca Design Furnıture markasıyla Kestel’de kanepe, koltuk,
puf, sandalye (derili ve kumaşlı) üreten şirketin yabancı ortağı Brento B.V.
- 94 -
DEMO PLASTİK ÜRÜNLERİ SAN TİC AŞ, 2001 yılında kuruldu. Toplam 110
9
kişilik çalışanı ile Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi’nde plastik enjeksiyon ve kalıp
imalatı yapıyor. % 99,99’u Fransız Afe Plasturgıe şirketine ait.
DENBRAVEN ENDÜSTRİYEL YAPIŞTIRICILAR SAN. VE TİC. A.Ş, kimya
9
sektöründe 1974 yılından beri Bursa’da faaliyet gösteriyor. Silikon, köpük, akrilik ve
mastik üretimi yapan Denbraven’in ortaklık yapısında, % 95Hollanda sermayesi
bulunuyor. Şirket, Cebalıne, Tectane, Hercuseal, Mmost markaları ile Bursa’da 23
çalışanı ile üretimini devam ettiriyor.
EGLA OFİS GRUPLARI SAN. TİC. LTD. Şirketi, Nilüfer OSB’de 2004 yılında
9
faaliyetine başladı. Bursa’daki Hollandalı 9 şirketten biri olan şirket ofis mobilyaları ve
oturma grupları üretiyor.
EMARC-ÇELİK AUTOMOTIVE COMPONENTS YEDEK PARÇA İMALATI VE
9
SANAYİ TİCARET AŞ, oto yan sanayiinde oto kapı barkları oto çerçeveleri üretiyor. %
55’i İtalyan Emarc S.P.A.’ya ait bulunuyor.
ESTEBAN KOLTUK SİSTEMLERİ SAN VE TİC AŞ, 2004 yılında kuruldu.
9
Ttaşıtlarda kullanılan her türlü koltuk ve oturma sistemleri ile bunlara ait tamamlayıcı
mal ve malzemenin üretimi, ticareti, ithalatı ve ihracatını yapan şirketin % 50’si İspanyol
Asientos Esteban S.L.şirketine ait.
ETH ENDÜSTRİYEL TEKN. HİZM. LTD Şirketi, yan sanayiine teknolojik
9
hizmet danışmanlığı yapmak üzere 2004 yılında kuruldu. Sermaye yapısında % 99
Fransız sermayesi bulunan şirket, Mudanya’da Çağrışan Köyü’nde faaliyetlerine devam
ediyor.
9
EUROBAND TEKSTİL SAN.VE TİC. A.Ş, tekstil ve konfeksiyon sektöründe
perde ekstraforu üreten % 66,6’sı İsviçre sermayeli Kon Chur AG. ve Moradina AG.
Şirketlerine ait bulunuyor.
- 95 -
FAST BUYER A.Ş, Bursa’da hizmet sektöründe faaliyet gösteren yabancı
9
sermayeli 8 şirketten biri olan şirketin sermaye yapısında % 99’u İtalyan sermayesine
ait. Otomotiv hammadde satınalma işleri yapan Fast Buyer, Bursa Uluslararası Tekstıl
Tıcaret Ve Alışverış Merkezi’nde (BUTTİM) bir ofiste hizmet veriyor.
FOMPAK AMBALAJ VE POLİÜRETAN SANAYİ VE TİC A.Ş, 5 yıldır Bursa’da
9
oto yan sanayiinde koltuk süngeri ve plastik enjeksiyon üretimi yapıyor. % 60’ı İsviçre
sermayeli olan şirkette 169 kişi çalışıyor.
FRENCH COLLECTION TEKS.TİC.TİH.İHR.VE SAN.LTD.Şirketi, 1992 yılında
9
kuruldu. BTSO Organize Sanayi Bölgesi’nde hazır giyim ticareti yapıyor. % 99’u Fransız
sermayeli şirkette üretim yapılmadığından sadece 10 kişi çalışıyor.
FRİGO-PAK GIDA MAD. SAN. VE TİC. A.Ş, 1992 yılında İnegöl’de faaliyet
9
başladı. Şirket, Bursa’da gıda sektöründeki İngiliz sermayeli tek şirket. Donmuş ve
konserve edilmiş sebze ve meyve, meyve suları üretimi yapan şirket, İngiliz Gerber
Foods Holdıngs kuruluşu. Merkezi İstanbul’da olan şirket, Sunpride, Joyful, Joy, Fripp
markalarıyla ve 444 çalışanı ile üretim yapıyor.
GEFCO TAŞIMACILIK LOJİSTİK A.Ş, 2005 yılında kuruldu. Sermayesinin
9
tamamı Fransız sermayesine ait.
GOTEC METAL KAP. SAN. LTD. Şirketi de 2005 yılında faaliyete geçen yeni
9
şirketlerden; metal ve makine sektöründe fason metal kauçuk kaplama üretimi yapıyor.
% 75’ine Alman Gotec Gorschlüter GMBH şirketi sahip.
GÖK-EL İTH. İHR. VE DAHİLİ TİC. LTD. Şirketi, Bursa’daki 5 Yunan
9
şirketinden biri olarak faaliyet gösteren Gök-El Limited Şirketi, ihracat-ithalat yapıyor.
GRAMMER KOLTUK SİSTEMLERİ A.Ş, 1986 yılında taşıt koltuğu üretmek
9
üzere Demirtaş OSB’de faaliyete geçti. Şirketin % 99,25’ine Alman Grammer AG şirketi
sahip ve Grammer markası altında üretim yapılıyor. Ve fabrikada, 870 kişi istihdam
ediliyor.
- 96 -
9
GÜÇLÜ İPLİK, KUMAŞ, DOKUMA MAKİNALARI VE TEKSTİL İTHALAT,
İHRACAT, İMALAT SAN VE TİC LTD Şirketi, tekstil ve konfeksiyon sektöründe fason
tekstil kumaş üretimi yapıyor. 2 yıldır faaliyet gösteren Güçlü İplik’in % 50’si Alman
sermayeli.
9
INTERNATIONAL GROUP KONF.SAN.VE TİC.A.Ş, İnegöl’de tekstil ve
konfeksiyon sektöründe fason üretim yapan şirketin sadece % 3.33’ü İtalyan sermayeli
Safin SRL şirketine ait bulunuyor.
9
İTEMAŞ ELEKTROMEKANİK SAN. VE TİC. A.Ş, 1990 yılından bu yana oto
yan sanayiinde elektronik ve elektromekanik oto yedek parça aksamı üretiyor. % 99,80’i
çok uluslu bir şirket olan Auto Sirio S.A.’ya ait.
9
KEREVİTAŞ GIDA SAN VE TİC AŞ, 1970 yılında kuruldu. Bursa’da Akçalar
Kasabası’nda 220.000 m²'lik bir sahada 62.000 m² kapalı alanda 5 ana işletmeden (
sebze-meyve, patates, unlu mamüller, ton balığı ve su ürünleri ) oluşan fabrikasında
modern teknoloji ile üretim yapıyor. Dondurulmuş konserve sebze, meyve ve su
ürünleri, dondurulmuş unlu mamüller üreten Alman sermayeli Kerevitaş aynı zamanda
Türkiye’de perakende dondurulmuş gıda sektörünün ilk firması olarak biliniyor. Bir
Merzeci Holding AŞ ve Alman Sudzuger AG ortaklığı olan şirket, Superfresh markası ile
üretim yapıyor. Bursa dışında Antalya ve İstanbul’da da yatırımları bulunan Kerevitaş’ın
Genel Müdürlüğü İstanbul'da ve 1995 yılında İMKB de halka arz edilmiş olup, halka açık
anonim şirket statüsünde faaliyet gösteriyor. Şirket, ürünlerini başta olmak üzere
İskandinav ülkeleri olmak üzere, Japonya, Rusya, Türki Cumhuriyetler, Ortadoğu
ülkeleri ve Uzakdoğu ülkelerine ihracat yapıyor.
9
KIEL KOLTUK SİSTEMLERİ SAN. VE TİC. A.Ş, 2002 yılında BTSO Organize
Sanayi Bölgesi’nde kuruldu. Toplu taşıma araçlarına ve ticari araçlara otobüs koltuk
sistemleri üretiyor. % 40’ı Alman Franz Kiel GMBH’a ait ve Kiel markası ile ürünlerini
pazarlıyor.Yılda 215 bin adet koltuk üreten şirkette 300 kişi istihdam ediliyor.
- 97 -
LAMA DIŞ TİC. LTD.Şirketi, çilek, üzüm yaprağı, kiraz, nar, kırmızı biber,
9
domates ticareti yapıyor. 1995 yılından beri faaliyetini sürdüren Lama bir Lübnan
şirketi.
9
LEAR TEKNİK OTO YAN SANAYİ LTD Şirketi, Demirtaş OSB’de 16 yıldır oto
koltuk kılıfı üretiyor. Bir Orhan Holding kuruluşu olan şirketin hisselerinin % 67’si de
Amerikan Lear Corporation’a ait bulunuyor. Fabrikada 337 kişi istihdam ediliyor.
9
LEONİ KABLO VE TEKNOLOJİLERİ SAN TİC LTD Şirketi, Mudanya’da 68
çalışanı ile otomotiv ve beyaz eşya kablo üretimi yapıyor. % 5’i Alman sermayeli şirket,
1999 yılından beri faaliyette.
9
LOW PROFILE İSTANBUL TEKSTİL SANAYİ VE DIŞ TİCARET AŞ, Bursa’da
% 100’ü İngiliz sermayeli 6 şirketten biri. Tekstil ve konfeksiyon sektöründe bayan giyim
üretimi yapıyor. İngiliz şirketin ünvanı Low Profile Fashions Ltd. 1989 yılından beri
faaliyette olan Low Profile, bin 197 kişiyi istihdam ediyor.
9
MACRİ MAKİNA VE MÜHENDİSLİK SAN.LTD. Şirketi, 2005 yılında kurulan
ve faaliyete geçen % 100’ü Fransız Macri Boussard şirketine ait firma. Makina ve
metal sektöründe siparişe göre makina imal mühendislik hizmetleri veriyor.
9
MAGNETTO COŞKUNÖZ OTOMOTİV ÜRÜN. TİC. A.Ş, 2002 yılında kuruldu.
Oto yan sanayinde yedek parça ticareti yapılıyor. Coşkunöz Holding ve Fransız
Eurostamp SAS ortaklığıyla kurulan şirket, BTSO OSB’de faaliyet gösteriyor.
9
MAJOR SKT OTO DONANIM SAN. TİC. A.Ş, Renault Clio,Ford Transit,
Peugeot Karsan J9 Koltuğu, Dacıa Logan Koltuk Karkası üretiyor. % 50’si Amerikan
Johnson Controls A.Ş firmasına ait olan şirket, 2004 yılında kuruldu.
9
MAKO ELEKTRİK SANAYİ VE TİC AŞ, 945 kişilik istihdam yaratan ve bir Koç
Grubu kuruluşu olan Mako, marş motoru, cam silgeç motoru, alternatör, far, klima
üretiyor. % 94’ü İtalyan Magnetti Marelli SPA’ya ait olan şirket, Mako markası ile
pazarda yerini alıyor. 1970 yılında kurulan ve Bursa’nın ilk kurulan yabancı sermayeli
- 98 -
şirketlerinden olan Mako, BTSO Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteriyor.
Toplam 945 kişinin istihdam edildiği fabrika, Tofaş, Renault, Chrysler, Iveco, Karsan gibi
dünya otomotiv devleriyle çalışıyor. Bugün Mako’nun Bursa’daki kapalı fabrika alanı 40
bin metrekareye ulaşmış durumda ve ihracatında ağırlıklı olarak AB ülkelerine çalışıyor.
9
MASTERPLANT FİDE ÜRETİM VE TARIM ÜRÜNLERİ PAZARLAMA AŞ,
tarım sektöründe fide ve fidan üretimi yapıyor. 1997 yılından bu yana
Mustafakemalpaşa ilçesinde faaliyet gösteren şirket, 45 kişiyi istihdam ediyor. Şirketin
sermayesinin % 69’u İtalyan Masterplant S.P.A’ya ait.
9
MATAY OTOMOTİV YAN SANAYİ TİC AŞ, bir Orhan Holding kuruluşu. Her
türlü motorlu kara taşıtı egsoz sistemleri üreten şirketin % 28’i İtalyan Fiat Grubu
şirketlerinden Magnetti Marelli S.P.A’ya ait. 1987 yılından bu yana Bursa-İzmir karayolu
üzerindeki Görükle Sanayi Bölgesi’ndeki 12 bin metrekarelik fabrikasında üretimini
Matay markası ile yapıyor. Şirket üretiminin %90'ını yerli otomobil ve ticari araçların ilk
montajına veriyor. Matay, 260 kişiyi istihdam ediyor.
9
MAY AGRO TOH. SAN. VE TİC AŞ, tarım sektöründe ayçiçek, mısır, soya,
grazer(yem bitkileri) üretiyor. 1996 yılında faaliyete geçen şirketin % 5’i İngiliz
sermayesine ait. Şirkette 45 kişi çalışıyor.
9
MAY TOHUMCULUK ZİRAAT VE TİC LTD Şirketi, tarım sektöründe 1983
yılından beri faaliyet gösteriyor. Tohum üretimi yapan şirketin % 5’i Amerikan
sermayesine ait.
9
MAYSAN MANDO OTOMOTİV PARÇALARI SANAYİ VE TİC.A.Ş, 1997
yılında kuruldu. Taşıt amortisörü, koltuk amortisörü üretiyor. Bursa’da Kore Cumhuriyeti
sermayesi ile kurulmuş 2 şirketten biri olan Maysan Mando’nun % 50’si Mando
Corporatıon’a ait.
- 99 -
9
MEKALEM OTOMOTİV ENDÜSTRİ VE TİCARET AŞ, oto yan sanayinde
mekanik parça ticareti yapıyor. 10 yıldır Bursa’da faaliyet gösteren şirketin % 99’u
Fransız sermayesine ait.
9
MGI COUNTIER MAK. YED. PARÇA İML. VE SAN. A.Ş, % 100 Fransız
sermayeli bir şirket. Oto kapı ve kaput kilitleri,hava kanalı,menteşe hava filtresi,emme
manifoldu,el freni,dış ve iç açma kapı kolları üretimi yapıyor. Ürünleri pazarda MGI
Countier markası ile bilinen şirketin Nilüfer OSB’de inşaatı devam eden bir yatırımı
daha bulunuyor.
9
MİRALBUENO OTOMOTİV YAN SANAYİ LTD. Şirketi, traktör koltuğu, forklift
koltuğu, iş makinesi koltuğu üretimi yapıyor. Şirket Bursa’da tamamı İspanyol
sermayesine ait olan 4 şirketten biri. Şirketin İspanya’daki orjinal adı Miralbueno
Asientos.
9
MONTEKS ULUSLARARASI TEKSTİL LTD. Şirketi, tekstil ve konfeksiyon
ticareti yapıyor. 1989 yılından beri Bursa’da faaliyet gösteren şirket, % 100 İngiliz
sermayeli.
9
MOST GRAVÜR YAZILIM VE BİLGİSAYAR HİZMETLERİ DIŞ TİCARET LTD.
Şirketi, Bursa’da bilişim sektöründe faaliyet gösteren 4 yabancı sermayeli şirketten biri.
Şirketin % 50’si Alman sermayeli CST GMBH Colour Scanner Technology’ye ait.
9
NESTLE TÜRKİYE GIDA SAN AŞ, Türkiye gıda pazarında 15 yıldır biliniyor.
Bursa Karacabey’deki fabrikasında çikolata, içecekler, hazır çorba, bulyon üretimi
yapan İsviçre firması Nestle, ürünlerini Nestle, Maggi, Nescafe markalarıyla pazarlıyor.
450 kişiyi istihdam eden şirket, 2002 yılında da yine Bursa’da Kestel İlçesi’nde Nestle
Pure Life adıyla su pazarına giriş yaptı.
9
NOBEL TEKNİK OTO YAN SAN. VE TİC. A.Ş, oto yan sanayiinde yakıt
hortumu ve cam yıkama hortumu üretiyor. Yine bir Orhan Holding kuruluşu olan şirketin
- 100 -
% 50’si Fransız Nobel Plastiques SA şirketinin. Ürettiği yakıt hortumunu NT markası ile
piyasaya süren ve 5 yıldır sektörde faaliyet gösteren şirketin 70 çalışanı bulunuyor.
9
OTOTRİM PANEL SANAYİ VE TİCARET A.Ş, otomobiller için kapı panoları,
tavanlar, cam krikosu, güneş siperlikleri üretiyor. 1993 yılında kurulan şirketin % 50’si
Hollanda sermayesine ait. Şirketin BTSO Organize Sanayi Bölgesi’ndeki fabrikasında
280 kişi çalışıyor.
9
OXFORD AUTOMOTİVE MEKANİZMA AŞ, el freni, kriko, sürgülü kapı
mekanizmaları, koltuk kilidi, koltuk krikosu, bagaj menteşeleri v.b. mekanik aksamlar
üretimi yapıyor. % 100’ü Fransız Oxford Automotive Mecanismes Et Decoupage Fın 2
şirketine ait olan firmada 154 kişi istihdam ediliyor.
9
OYAK RENAULT OTOMOBİL FAB. A.Ş, Bursa’da ve Türkiye’de yabancı
sermayenin en büyük temsilcilerinden biri. Otomotiv ana sanayiinde faaliyet gösteren
şirket, Otomobil ve yedek parça üretimi (Megane 2,Clio) yapan Fransız sermayeli şirket,
OYAK ve Renault S.A.S şirketlerinin ortaklığıyla 1970 yılında Bursa BTSO OSB’de
kuruldu. 4 bin 339 kişilik istihdamı ile Bursa’da en fazla istihdam sağlayan ikinci,
özsermayesi, ihracatı ve 2004 yılı cirosu ile birinci ve kentte yapılan yatırım tutarı
açısından da yabancı sermayeli şirketler içinde ikinci sırada yer alıyor.
9
PENGUEN GIDA SAN AŞ, gıda sektöründe konserve, reçel, turşu ve donmuş
gıda ve meyve preperatları üreten 1988 yılından beri Bursa’da faaliyet gösteren şirket,
2001 yılından bu yana yabancı sermayeli. % 14,65’i Alman Hükümeti'nin resmi bir
kurumu olan Alman Yatırım Bankası "DEG" (Deg- Deusche Invesiıtions Und
Entwicklungsgesellschaft MBH) tarafından 2001 yılında satın alınarak yabancı
sermayeli şirket statüsüne kavuşan bir Gençoğlu Holding şirketi olan Penguen, Bursaİzmir Karayolu üzerindeki fabrikasında 239 kişiye istihdam sağlıyor.
9
PENKON PENGUEN KONSANTRE A.Ş de yine bir Gençoğlu Holding şirketi.
Penguen ile aynı sektörde, elma, vişne, çilek, havuç konsantresi-kayısı, şeftali, elma
- 101 -
püresi ürünleriyle faaliyet gösteriyor. % 50’si Alman Sunshine Fruit Grubh’a ait olan
Penkon da 1996 yılından beri faaliyette.
9
PİFAŞ TEKSTİL SANAYİ VE TİC. A.Ş, tekstil ve konfeksiyon sektöründe fason
olarak iplik bükümü ve katlaması yapan Türk, Alman ve Çin sermayeli bir şirket.
Sermaye yapısında, % 66’sı yabancı sermayeye ait olan şirket, 13 yıldır faaliyette.
9
PİLZ EMNİYET OTOMASYON ÜRÜNLERİ VE HİZMETLERİ TİC. Limited
Şirketi, elektronik güvenlik ürünleri şirketi Pilz Beteiligungs Und Verwoltungsgmb’nin
Bursa şubesi olarak çalışıyor.
9
PLASTİFORM PLASTİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş, 15 yıldır Bursa’da plastik
oto aksamı üretiyor. Tamamı İtalyan Ergom Automotive S.PA’ya ait bulunuyor.
9
POWERTRAIN MEKANİK SANAYİ VE TİC. Limited Şirketi, Fiat ve General
Motors'un kurduğu ve Tofaş'ın motor ve vites kutusu üretim merkezi konumunda olan
bir şirket. % 100 İtalyan sermayeli şirket, 2001 yılından bu yana faaliyet gösteriyor.
9
PPG INDUSTRIES KİMYA SAN TİC AŞ, Deltron, Delfleet markalarıyla oto
boya üretimi ve satımı yapıyor. Dünyanın en büyük otomobil boyası üreticilerinden ve %
100’ü Amerikan PPG Industries Europe Sarl firmasına ait olan şirketin merkezi
İstanbul’da. BTSO Organize Sanayi Bölgesi’nde 1998 yılından bu yana üretim yapıyor.
Şirket, Türkiye'de otomobil fabrikaları TOFAŞ, Otosan, Hyundai Assan'ın yanı sıra
beyaz eşya üreten Arçelik, Demirdöküm gibi firmalara da boya veriyor.
9
PROFECT TEKSTİL VE MAKİNA SANAYİ LTD Şirketi, tekstil ve konfeksiyon
sektöründe Bursa’da 1,5 yıldır faaliyet gösteriyor. Şirketin % 50,2’si Yunan sermayeli.
9
RUDOLF-DURANER KİMYA MADDELERİ TİCARET SANAYİ A.Ş, 1998
yılından beri Bursa’da BTSO Organize Sanayi Bölgesi’nde kimyevi maddeler üretiyor.
% 51’i Alman Rudolf Remie firmasına ait olan şirket, 80 kişiye istihdam sağlıyor.
9
SAFRAN TEKSTİL KONFEKSİYON SAN.VE TİC.LTD.Şirketi, BTSO
Organize Sanayi Bölgesi’nde bayan giyimi üretiyor. Şirketin % 50’si Belçika sermayeli.
- 102 -
9
SCHENKER ARKAS NAKLİYAT VE TİC AŞ, 1991 yılından beri Bursa’da
nakliye sektöründe faaliyet gösteriyor. % 55’i Alman sermayeli şirketin merkezi
İstanbul’da...
9
SILA TEKNİK OTO YAN SANAYİ AŞ, oto yan sanayiinde kumanda telleri
üretimi yapıyor. Nilüfer OSB’de 1996’dan beri faaliyetini sürdüren şirket İtalyan Sıla
Holdıng Industrıale ve Orhan Holding ortaklığı ile kuruldu. Sıla Teknik üretiminin
yaklaşık % 35'ini Fransa, İtalya ve Romanya'ya ihraç ediyor.
9
SİLCOTEX TEKSTİL TİC AŞ, tekstil ve konfeksiyon sektöründe ham
kumaş,iplik,elyaf üretiyor. 2003 yılında faaliyete geçen şirketin % 99,7’si İsviçre firması
olan Sıcco S.A’ya ait. Şirketin Bursa Serbest Bölgesi’nde bir yatırımı daha bulunuyor.
9
SİV OTOMOTİV SANAYİ VE TİC. AŞ, oto yan sanayiinde pedal grupları, sac
parçaları üretiyor. Tamamı İtalyan SİV’e ait olan şirkette 50 kişi çalışıyor.
9
SLAM TEKSTİL PRODYKTİON GMBH BURSA ŞUBESİ, tekstil ve
konfeksiyon sektöründe erkek gömleği üretimi yapıyor. 1999 yılından beri Kestel
ilçesi’nde faaliyetini sürdüren Slam Tekstil’in % 50’si Alman sermayeli.
9
SOFİTEKS TEKSTİL SAN. TİC. A.Ş, 1994 yılından beri Kayapa Sanayi
Bölgesi’nde ev tekstili sektöründe taban halısı üretiyor.% 95,69’u Belçika sermayesine
ait olan şirkette 80 kişi çalışıyor.
9
STARWOOD ORMAN ÜRÜNLERİ SAN. AŞ, Bursa’da ağaç ve orman ürünleri
sektöründe faaliyet gösteren 5 yabancı sermayeli şirketten biri. İnegöl’de 1990 yılından
beri faaliyetini sürdüren Starwood’un sermayesinin % 1,90’ı Alman.
9
SWEDISH MATCH KİBRİT VE ÇAKMAK END. A.Ş, Bursa’da ağaç ve orman
ürünleri sektöründe faaliyet gösteren tamamı İngiltere, İsveç sermayeli şirket 31 Mayıs
2006 tarihi itibariyle kibrit üretimine son verdi.. Şirket, Orhangazi ilçesinde 180 çalışanı
ile üretim yapıyordu.
- 103 -
9
TAT KONSERVE SAN AŞ, Bursa’da Japon sermayeli 2 şirketten biri. Aynı
zamanda Koç Grubu şirketi olan Tat, Mustafakemalpaşa ilçesinde, 1979 yılından beri
faaliyet gösteriyor. Tat, domates salçası, dondurulmuş salça, domates suyu, ketçap,
süt, makarna üretiyor ve sermayesinin sadece % 8,24’ü Japon Sumatoma CorpKaqcmecar’a ait. Şirketin tescilli markaları: Tat, Fidan, Bevbea, Merat Sak. Pastavilla,
Kartal. Şirket bin 112 kişiyi istihdam ediyor.
9
TECASA ISI KONTROL AŞ, termostat-termostat kılcal devre imalatı yapıyor.
Kestel’de 169 çalışanı ile faaliyetini 1999 yılından beri sürdüren şirketin sermayesinin %
99’u İspanyol Tecnıcas DE Calentamıento S.L.- Comercıal Tecasa S.L.’ye ait.
9
TECTURA İŞ ÇÖZÜMLERİ VE HİZMETLERİ TİC.LTD.Şirketi, 2005 yılında
kurulan yeni bir şirket. Bilişim sektöründe MRP-ERP yazılımları üretiyor. Şirketin
tamamı ABD ve Alman sermayesinden oluşuyor.
9
TEKNİK MALZEME AŞ, 1975 yılından beri komple otomobil koltuğu, koltuk
kılıfı, karkası, süngeri üretiyor. % 50’si Fransız Favrecıa’ya % 50’si de Orhan Holding’e
ait olan şirket, 787 kişiyi istihdam ediyor.
9
TİBERİNA OTOMOTİV YAN. SAN. VE TİC. LTD Şirketi, oto yan sanayiinde
faaliyet gösteriyor. Tamamı İtalyan Tiberina Int. S.R.L.-Metal Meccanıca S.R.L.
şirketlerine ait olan Tiberina, 2001 yılından beri Demirtaş OSB’de faaliyet gösteriyor ve
48 kişiyi istihdam ediyor.
9
TKG OTOMOTİV SAN VE TİC AŞ, oto yan sanayinde, sac ve kaporta parçaları
üreten % 5,03’ü Fransız sermayeli şirket. Şirket Çalı’da faaliyet gösteriyor ve 149 kişiyi
istihdam ediyor. 1990 yılında faaliyetine başlayan TKG, 6500 m2'si kapalı, toplam 8000
m2 alanda faaliyetlerini büyüyerek sürdürüyor.
9
TOFAŞ TÜRK OTOMOBİL FABRİKASI A.Ş, hem iç pazar hem de dünyanın
birçok ülkesi için otomobil üretimi yapıyor. Genel Müdürlüğü İstanbul'da olan fabrikanın
temeli 13 Nisan 1969'da atılarak 12 Şubat 1971 tarihinde de ilk seri üretime başlandı.
- 104 -
Fabrika alanı kuruluşta 61 bin 848 metrekaresi kapalı olmak üzere toplam 735 bin 170
metrekareydi. Yeni ihtiyaçlar doğrultusunda gerçekleştirilen yatırımlarla sürekli artarak,
350 bin metrekaresi kapalı olmak üzere 1 milyon metrekareye ulaştı. Başlangıçta yılda
20 bin otomobil üretmek üzere kurulan Tofaş, bugün yılda 250 bin adet araç
üretebilecek ekonomik ölçeğe sahip bir işletme haline geldi. Yaklaşık 5.000 kişiye
iastihdam sağlayan şirketin % 37,85’i İtalyan Fiat Auto SPA’ya ait.
9
TRACO MADENCİLİK SAN.TİC.LTD. Şirketi, Bursa’da maden sektöründe
faaliyet gösteren tek yabancı sermayeli şirket. Mustafakemalpaşa İlçesi’nde mermer
üreten şirketin % 100’ü AlmanDeutsche Travertinwerbe GMBH, Postster.Be,
Badlangensalza şirketlerine ait.
9
TREDİN OTO DONANIM SAN. VE TİC. A.Ş, BTSO OSB’de oto koltuk
aksamları ve oto iç giydirme parçaları üretimi yapıyor. % 50’si Fransız Treves’e ait olan
şirket 85 kişiye istihdam sağlıyor.
9
TÜRK PİRELLİ KABLO VE SİSTEMLERİ A.Ş, Bursa-Mudanya Yolu’nda
enerji kabloları, Telekom kabloları, fiber optik kablo üretiyor. Siemens San ve Tic AŞ.
Emekli ve Yardım Sandığı Vakfı ile Hollandalı Pirelli Cable Holding NV ortaklığı ile
kurulan şirkette yabancı sermaye payı % 83,7. Bünyesinde 315 kişiyi çalıştıran Türk
Pirelli bugün, toplam 180 bin m² lik açık alan (79 bin m² kapalı alan) üzerinde faaliyet
gösteriyor. Şirketin ürün yelpazesi kapsamında 220 kVolt ’a kadar olan tüm enerji
kabloları, 3600 çifte kadar bakır iletkenli haberleşme kabloları ile fiberoptik kabloları
bulunuyor. Kabloda dünya lideri iddiasında olan Türk Pirelli, kurulu kapasitesi, ulusal
pazarın tüm ihtiyacını tam olarak karşılayabileceği gibi uluslararası pazarlarda da
rekabet edebilecek seviyelerde yer alıyor. Pirelli Grubu içinde öncelikli bir ihracat
merkezi olmakta devam eden Türk Pirelli Kablo ve Sistemleri A.Ş, 2003 yılında toplam
yaklaşık 154 trilyon TL olan cirosunun % 40 ‘ını ihraç etti.
- 105 -
9
TÜR-MAK MOB GIDA ELK LTD Şirketi, mobilya sektöründe faaliyet
gösteriyor. % 5’i Makedonya sermayesine ait.
9
UNION KÜÇÜKÇALIK BRODE SAN.VE TİC. A.Ş, tekstil ve konfeksiyon
sektöründe içgiyim, kumaş ve aksesuarları üretiyor. % 50’si İsviçre sermayeli Union
A.G’ye ait olan şirketin % 50’si de Küçükçalık Grubu’na ait bulunuyor.
9
VALEO OTOMOTİV SİST. END. A.Ş, oto yan sanayiinde Valeo markasıyla
debriyaj üretiyor. Tamamı Fransız Valeo SA.’ya ait olan şirket, Bursa-İstanbul Yolu
üzerinde Ovaakça’daki fabrikasında 320 kişiye istihdam sağlıyor.
9
WOCO AVS SAS-TÜRKİYE BURSA ŞUBESİ, Çalı’da kauçuk eşya ithalatihracatını yapıyor. Şirketin tamamı Fransız sermayeli.
9
YAZAKI OTOMOTİV YAN SANAYİ VE TİCARET AŞ, Bursa’daki Japon
sermayesinin 2 temsilcisinden biri. Bursa Serbest Bölgesi’nde 2003 yılından bu yana
Yazaki markası ile otomotiv kablo donanımı üretiyor. Tamamı Japon Yazaki
Corporation’a ait olan şirketin bin 517 çalışanı bulunuyor.
9
YAZAKİ WRING TECHONOLOGIES TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMLERİ
SANAYİ VE TİCARET LTD Şirketi, Mudanya’da faaliyet gösteren Siemens Fabrikası’nı
satın alarak, aynı alanda üretimini sürdürüyor. Otomotiv kablo donanımıüreten şirket
çok uluslu sermaye yapısına sahip. Alman Yazaki Wring Technollogies GMBH ve Çek
sermayeli Yazaki Wring Techologies Czech S.R.O’nun ortaklığı ile kurulan şirket 533
kişiyi çalıştırıyor.
9
ZEY-TUR-SAN GIDA SAN. VE TİC. AŞ, gıda sektöründe Berrak ve Hanedan
markalarıyla turşu üretimi yapıyor. Orhangazi’nin turşusuyla ünlü Gedelek Köyü’nde
203 çalışanı faaliyet gösteriyor. % 45’i İsviçre sermayeli Reitzel SA’ya ait.
- 106 -
SÖZ YABANCI SERMAYEDE
Geldikleri ülkeler ve sektörleri gözönünde bulundurularak seçilen,
şirketlerin üst düzey yöneticileriyle 2005 yılı içerisinde gerçekleştirilen
söyleşilerde, söz konusu şirketlerin neden Bursa’yı tercih ettiği, kentte
gösterdikleri performans, beklentileri, memnuniyetleri ve gelecek
hedeflerine ilişkin sorular cevaplarını buldu.
- 107 -
Tofaş ihracatta zirveye oynuyor
Ünvanı: Türk Otomobil Fabrikası A.Ş
Sektörü: Otomotiv ana sanayii
Ülkesi: İtalya
Kuruluş: 1969
2004 Cirosu(YTL): 2.5 milyar
2004 istihdamı: 4.471 kişi
2004 ihracatı: 825.2 milyon dolar
Üretim konusu: Otomobil
Tofaş’ın temelinde, Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç'un kurduğu büyük hayaller
yatıyor. Bugün Türk
otomotiv sektörünün
olduğu kadar, Türkiye
ekonomisinin de
lokomotif kuruluşlarından
biri olma özelliğine
sahip olan Tofaş,
başlangıçta yılda 20
bin otomobil üretmek
üzere kurulur.
Ancak, zamanla
genişleyen iç pazar
ve ihracat potansiyelini
dikkate alınarak
sürekli büyüyen Şirket,
bugün yılda 250 bin
adet araç üretebilecek
ekonomik ölçeğe
sahip modern bir işletme
haline geldi.
Kuruluşunda 124 modeli
TOFAŞ CEO’su ALFREDO ALTAVİLLA
ile seri üretime
başlayan Tofaş, 131 serisi ve daha sonra Fiat Auto ile aynı anda olmak üzere Tempra
- 108 -
üretimine geçti. Bu modelleri sırasıyla Tipo ve Uno izledi. Tofaş halen Palio, Albea,
Marea ve Doblò modellerini üreten Tofaş’ın Bursa’da kuruluş öyküsünü, neden
Bursa’nın tercih edildiğini ve kente ve kentliye katkıları ile ilgili sorularımızı Tofaş
CEO’su Alfredo Altavilla yanıtladı.
Bir Fiat-Koç Holding ortaklığı olan Tofaş için Türkiye ne ifade ediyor?
Biliyorsunuz, Fiat, Koç Holding’le yapılan uzun süreli ve başarılı ortaklığı sayesinde,
Türk otomotiv pazarında uzun zamandır yer alıyor. İlişkilerimiz 1968 yılında kuruldu,
otomobil üretimimiz de 1971 yılında başladı. Bu uzun süre zarfında sanayinin öncüsü
olduk.
Türkiye’deki öncü rolümüze saygımızla ülkede başka yatırımlar yapmaya ve yıllardır bizi
memnun eden başarımızı sürdürmeye karar verdik.
Türkiye, Fiat için stratejik ülkelerden biridir. Ülkenin potansiyeline inanıyoruz ve
konumumuzu yeni ürünlerle güçlendirmeyi arzu ediyoruz.
Tofaş’ın yatırım yapmak için Bursa’yı tercih etmesinde en önemli unsur nedir? Bu
kentte yatırım yapmakla sağladığınız avantajlar ve dezavantajlardan sözeder
misiniz?
Bursa’nın uzun yıllara dayanan bir araç üretimi geleneği var. Anadolu’daki ilk
otomobiller Bursa’da üretilmişti. Bu güzel şehrin halkı, şöyle ya da böyle araç kültürüyle
doğmuş oluyor.
Bu geleneğin yanı sıra, lojistik açıdan bakıldığında Bursa çok rahat bir konumda yer
alıyor. Yakın mesafede bir liman bulunuyor ve Anadolu’ya açılan yol üzerinde yer alıyor.
Lojistik avantajı ve Bursa’daki nitelikli işgücünü dikkate aldığımızda şehir, otomobil
üretimi için bir çekim noktası haline geliyor.
- 109 -
Bugün de, Bursa, Türk otomotiv sanayiinin merkezidir. Otomobil üreticilerinin ve
tedarikçilerinin birçoğu bu şehirde bulunuyor. Bu denge, Bursa’yı Türk ekonomisinde en
üst noktaya taşıyor. Ve en önemli noktalardan biri de, bu bölgede çalışan işgücü, toplu
üretim nedeniyle azami niteliklere sahip...
Üretim tesisimizin konumundan da son derece memnunuz. Hem lojistik açıdan hem de
halkın bizi benimsemesi açısından bir Bursa firması olduğumuza inanıyoruz. Yaklaşık
35 yıldır bu şehirde yaşayanlarla çok güzel bir iletişimimiz var ve kendimizi onlardan biri
gibi hissediyoruz.
Tofaş Bursa’da yaptığı yatırımla kente ve kentliye sizce neler kattı?
Söylediğim gibi, biz, Bursa’ya 1968 yılından beri yatırım yapıyoruz. Bu süre zarfındaki
toplam miktarı, milyar Eurolarla ifade edilebilir. Son olarak önümüzdeki 2 yıl için 500
milyon Euro’luk bir yatırımın duyurusunu yaptık.
Sadece üretim bazında değil, çalışan tatmini ve Bursa’daki hayat standartlarının
gelişimi konularına da yatırım yaptık. Tofaş çalışanları, rakiplerimiz arasında her zaman
en nitelikli ve eğitimli işçiler olarak yer aldılar.
Bursa’nın sosyal yaşamına da katkımız oldu. Bölgesel etkinliklerin ve kutlamaların
sponsorluğunda aktif olarak yerimizi aldık. Bursa halkı tarafından benimsenen ve sahip
çıkılan özellikle basketbol takımımız olmak üzere, Spor Klubü’müzle gurur duyuyoruz.
Her zaman basketbolda Bursa’nın gururu olmaya çalıştık ve başarımızı gelecekte de
devam ettirmeye kararlıyız.
İstihdamdaki payınız ortada...Bu sürecek mi?
Elbette. Tofaş’ta çalışanların toplam sayısı 2005 yılında yaklaşık 5 bine ulaştı.
Çalışanların aileleri ve akrabaları da dikkate alındığında bugün Tofaş sayesinde
- 110 -
yaklaşık 20 bin kişi yüksek yaşam standardına kavuşmuş durumda...Tedarikçilerin ve
bayilerin çalışanlarını ve onların ailelerini de bu sayıya eklersek, bu sayının 100 bine
ulaştığını söyleyebilirim.
Tanıtımlarımızda da ifade ettiğimiz gibi, 2006 yılında yeni ürünlere yatırım
yapacağımızdan ve yeni modeller üreteceğimizden tesisin kapasitesi artacak. 2 vardiya
halinde 300 bin adet kapasiteye ulaşmayı planlıyoruz. Bu büyük kapasitenin tamamı
kullanılacak ve yakın gelecekte daha fazla iş olanağı sunacağız.
2004 ve 2005 yıllarına ihracat cephesinden baktığınızda nasıl bir tablo çıkıyor
ortaya?
2000 yılında Doblo’nun üretilmeye başlamasıyla Tofaş, ihracat yapan firmalar
sıralamasında ilk sıraya yerleşti. 2000 yılından sonra ihracat listesinin ilk 10
sıralamasında her zaman yer aldık. 2004 yılını 825 milyon USD ihracat geliriyle
kapattık.
Önümüzdeki yıllarda 2 yeni modelin üretimi yapacağız, Mini Cargo ve D200. Mini
Cargo’nun üretim kapasitesi yıllık 135 bin birim olacak ve bu sayının % 95’i ihraç
edilecek. D200’den yılda 60 bin adet üretilecek ve % 40’ı ihraç edilecek. Bu da 2008 yılı
sonu itibariyle ihracatta yine lider olacağız anlamına geliyor.
Yeni sedan yolda
Bursa'da üretilecek yeni araç tamamen yeni geliştirmeye dayalı, en son teknolojiyi
kullanan bir otomobil olacak.
Yıllık 60 bin adet üretilmesi planlanan C segmentinde yeni sedan otomobilin, 2007
yılının ikinci yarısında piyasaya sürülmesi planlanıyor. Toplam 172 milyon Euroluk
yatırım yapılacak koda adı D200 olan yeni otomobilin yıllık üretim kapasitesinin yüzde
- 111 -
30'unun ihraç edilmesi hedefleniyor.
Mini Cargo'nun 350 milyon Euroluk yatırımıyla birlikte Tofaş toplam 520 milyon Euroyu
aşan yatırım yapmış ve dolayısıyla istihdam artışına da katkıda bulunmuş olacak.
Önemli Not: (Söz konusu söyleşi, Altavilla’nın 1 Kasım 2006 tarihi itibariyle Fiat
Powertrain Technology'e atanmasının ardından Ali Pandır’ın Tofaş CEO’su olmasından
önce gerçekleştirilmiştir.)
- 112 -
Bizi Türkiye’ye inandıran faktör: Türk insanı
Ünvanı: Bosch Sanayi ve Ticaret AŞ
Sektörü: Otomotiv yan sanayii
Ülkesi: Almanya
Kuruluş: 1972
2004 Cirosu(YTL): 868.646,489
2004 ihracatı: 501 milyon 310 bin dolar
Üretim konusu: Dizel enjeksiyon aksamı
Gürcan KARAKAŞ
Şirketinizin Bursa’da yatırım yapma serüveni ne zaman ve nasıl başladı?
Gürcan Karakaş: Bosch Türkiye’de ilk temsilciliğini 1910 yılında açtı. Üretim ise 1972
yılında Bosch (%60) ve Mengerler, Yapı Kredi ortaklığı ile başladı. Bosch’un Bursa’yı
tercih etmesinde, buradaki organize sanayi bölgesi ve Renault, Tofaş gibi iki önemli
arac üreticisinin ve yan sanayilerinin bu şehirde bulunması önemli rol oynamıştır.
Bugün, Bosch Sanayi ve Ticaret A.Ş., Bursa’da üç ayrı fabrika ile otomotiv teknolojileri
ağırlıklı olarak faaliyetlerine devam etmekte olup Bursa’dan aralarında dünya devlerinin
- 113 -
de olduğu 30’dan fazla otomotiv üreticisine hizmet veriyor. Bosch aynı zamanda
Türkiye’de faaliyet gösteren otomotiv üreticilerine ürün geliştirme, mühendislik ve lojistik
konularında hizmet vermektedir. Bugün dünyada Bosch Dizel Sistemine sahip binek
otomobillerin üçte biri Bursa’da üretilen enjektörlere sahiptir.
Şirketinizin yatırım için Bursa’yı tercih etme nedenleri nelerdir, önceliklerinize
göre sıralar mısınız?
Gürcan Karakaş: Bosch, Bursa’da nitelikli iş gücü, tedarikçiler ve lokasyon üçlüsünün
iyi bir karışımını bulmuştur. Bursa’da çalışanlarımızın sadakati ve çalışma arzusu bizi
olumlu etkilemektedir. Diğer taraftan Bursa’nın lokasyon olarak sunduğu faydalar ve
tedarikçi ağının zenginliği de yatırımlarımızı besleyen bir etkendir. 1972 yılında
başlayan ve 90’lı yıllarda hız kazanan yatırımlarımızın gelişiminde yatırım teşviklerinin
önemli bir katkısı olmuştur.
Dünyadaki diğer üretim tesisleriniz hakkında bilgi verir misiniz?
Gürcan Karakaş: Bosch prensip olarak müşterisinin yanında olmak üzere imalat
yatırımlarını gerçekleştiren bir firmadır. Buna paralel olarak, belli bir hacmin üzerinde
imalat yapan araç üreticilerinin bulunduğu çeşitli ülkelerde yer alıyoruz. Örnek vermek
gerekirse, Fransa, Belçika, Çin, Hindistan, Slovakya diyebilirim.
Türkiye’de Bursa dışındaki diğer yatırımlarınızdan biraz bahseder misiniz?
Bosch, Bursa’daki tesislerinin yanı sıra, Manisa’da Isıtma Sistemleri, Çerkezköy’de ise
beyaz eşya fabrikaları yatırımları gerçekleştirmiştir.
Peki, Bursa’da ve Türkiye’de yatırım yapmanın size ağırlıklı olarak avantaj mı
yoksa dezavantaj mı sağladığını söyleyebilirsiniz?
Gürcan Karakaş: Bizi Türkiye’ye inanmaya, yatırımlarımızı devam ettirmeye iten
sebeplerin başında, Türkiye’de yapılan üretimin dünya çapında kıyaslanabilir kalitede
ve yüksek verimde olması geliyor. Bunun da sebebi çalışanlarımız. Türk insanı motive,
öğrenmeye istekli ve çözüm odaklı. Yani, Türkiye’de yatırım yapmaya teşvik eden en
önemli unsur Türk insanı...
Öte yandan Türkiye, yabancı yatırımcılara geçmişte cazip yatırım seçenekleri sundu.
Türk kültürünün dışarıdan gelen unsurlara karşı açık ve son derece hoşgörülü bir kültür
olması, yabancı yatırımcıların buraya kolayca uyum göstermesini sağlıyor, ayrıca
Avrupalıların disiplin ve organizasyon yeteneği ve Türklerin pratik ve esnek yaklaşımları
olumlu bir sinerji yaratıyor. Son olarak, Türkiye’nin bulunduğu bölgenin orta ve uzun
vadede sürekli büyüme potansiyeli gösteren bir pazar olması yabancı yatırımcıları
buraya çeken bir etken. Buna son yıllarda hızla gelişen ve göstergeleri daha da iyiye
giden Türk ekonomisini de eklediğimizde Türkiye yabancı yatırımcılar için çekici bir
- 114 -
destinasyon haline geliyor. Yabancı yatırımcı bakış açısı ile gelişmeye açık noktalar ise,
taklit ürünlerle ilgili hukuki sürecin ağır ilerliyor olması ve bazı yatırım maliyetlerindeki
ani artışları söz konusu edebiliriz.
Bu inançtan hareketle gelecek 5 yıllık dönemde Bursa ve Türkiye’de başka
yatırımlar yapmayı veya halihazırdaki yatırımlarınızı genişletmeyi planlıyor
musunuz?
Gürcan Karakaş: Planlarımız devam ediyor elbette. Yatırımlarımız daha çok mevcut
kapasiteyi maksimize etmek yolunda olacak. Yeni yatırımlarımız için fizibilite çalışmaları
var ancak henüz netlik oluşmadı. Bunlar daha ziyade termoteknik alanında Türkiye
genelinde olacak.
Ülke ekonomisine hangi öncelikli alanlarda katkınız olduğunu düşünüyorsunuz?
Gürcan Karakaş: Bosch Grubu 2005 yılında kaydettiği 1,2 milyon Euro’luk cironun 634
milyon Euro’luk kısmı ihracat işlemlerinden gerçekleşmiş, 6 bin 700 kişiye iş imkanı
sağlamıştır. Bunun yanı sıra Bosch gerçekleştirdiği kalıcı yatırımlar ile Türkiye
ekonomisine katkı sağlamaktadır. Bursa, Manisa ve Çerkezköy’de gerçekleştirilen tesis
yatırımları, sağlanan istihdamın yanı sıra Bosch’un Türkiye ile uzun süreli olarak
planladığı işbirliğinin de göstergesi aynı zamanda...Üstelik Bosch sadece Bursa’da
1995-2005 döneminde
otomotiv odaklı toplam 685 milyon Euro’luk yatırım
gerçekleştirmiştir. Bu da, ülkeye olan inancın ve katkının en dikkate değer ifadesidir.
Bugünkü koşulları gözönünde bulundurduğunuzda şirketiniz yine aynı yatırımı
aynı yerde ve aynı şekilde yapmayı tercih edermiydi? Türkiye’deki yatırım iklimi
bugünkü koşullarda da uygun görünüyor mu?
Gürcan Karakaş: Daha önce de belirttiğim gibi Bosch, araç üreticilerine yakın olmak
hedefiyle yatırım yapar. Türkiye’de Fiat, Ford, Toyota, Renault gibi önemli üreticiler
varken, bizim bu ülkede bulunmamız düşünülemez. Ancak, yatırım şartları tabiî ki
önemli. Bugünkü şartlar teşvikler noktasında, eskisi kadar cazip değil, ancak yetkin iş
gücü olarak düşünüldüğünde ise, bugünün Türkiye’si 1970’lere göre çok ileride.
Şirketiniz Türk ekonomisindeki iniş-çıkış dönemlerinden en çok hangisinde
etkilendi? Bu dönemde Türkiye’deki üretim tesislerinizde stratejik kararlar
alınması veya radikal değişimler söz konusu oldu mu?
Gürcan Karakaş: Türkiye geçtiğimiz yıllarda birçok ekonomik kriz atlattı ve son
dönemde ise istikrarlı bir büyüme gözlüyoruz. Bosch, Türkiye’de de tüm dünyada
olduğu gibi planlarını uzun vadeli olarak yapmaktadır. Bizler şimdiden önümüzdeki 10
yılı planlıyoruz. Yatırım kararlarımız da bu planlar doğrultusunda alınıyor. Geçici
- 115 -
ekonomik hareketler, bizim planlarımızı etkilemez, çünkü biz geleceğe yatırım
yapıyoruz. Son dönemdeki ekonomik iniş-çıkışlardan da ciddi biçimde etkilenmedik.
Şirketiniz, uluslararası krizlerden çabuk etkilenen bir yapıya sahip mi?
Gürcan Karakaş: Bosch 250.000 kişinin çalıştığı 50 ülkede temsilcilikleri bulunan, 264
noktada imalat yapan bir firmadır. Böyle büyük bir yapı, büyük bir harmonizasyonu da
beraberinde getiriyor. Lokal veya uluslararası çalkantılardan fazla etkilenmeyiz. Ancak
bu hareket süreklilik arz eder ve kriz boyutuna varırsa, o zaman bütün büyük şirketlerle
beraber Bosch da piyasa şartlarına maruz kalır.
Bosch Türkiye olarak düşünürsek, biz ihracat odaklı bir firmayız. Demek oluyor ki,
uluslararası çalkalanma bizi etkiler ama yine aynı şart söz konusu; sürekli olursa.
Bursa’da ve Türkiye’de sektörünüzün gelecek 20 yılda nasıl gelişececeğini
bekliyorsunuz?
Gürcan Karakaş: Bu soruyu cevaplamak için çeşitli verilere bakmakta fayda var.
OSD’nin (Otomotiv Sanayicileri Derneği) 2005 yılı verilerine göre dünyada her 1000
kişiye düşen otomobil sayısı ortalama 96 adet. Bu rakam AB ülkelerinde 476,
Amerika’da 228 ve Türkiye’de 78 adet olarak bölgelere göre değişiklik gösteriyor. Fakat
dünya ortalamasına bakarsak dünyada kişi başına düşen otomobil sayısında gelişmeye
çok açık bir potansiyel mevcut. 2005 yılında dünyada motorlu taşıt sayısı 621 milyonu
otomobil olmak üzere 850 milyon adedi bulurken, Türkiye’de ise 2005 yılında bu rakam
5,7 milyonu otomobil, 9,6 milyon adet olmuş ve 1995 yılına oranla otomobil parkı %89
oranında artmıştır. Bu gelişmeler ışığında baktığımızda dünyada ve Türkiye’de kişi
başına düşen araç adetleri henüz doymamış bir pazarı işaret ediyor ve bu anlamda da
gerek otomobil üretimi gerekse yedek parça üretiminde artış bekliyoruz. Taysad’ın
(Taşıt Araçları Yan sanayicileri Derneği) istatistiklerine baktığımızda ise 2004 yılında
Türkiye’de bulunan otomotiv yan sanayicilerinin toplamda üretim kapasitelerinin
%59’unu kullandıklarını görüyoruz. Kişi başına düşen araç sayısındaki potansiyel ile
kapasite kullanımları karşılaştırıldığında önümüzdeki yıllarda sektörün büyümeye açık
olduğunu söyleyebiliriz.
- 116 -
Bursa’da Arap sermayesinin tek temsilcisi
Abdul Ghani Hussain
Ünvanı: Abdul Ghani Hussain
Sektörü: Makine metal
Ülkesi: Suudi Arabistan
Kuruluş: 2004
2004 Cirosu(YTL): 963.154
2004 istihdamı:43 kişi
2004 İhracatı: 527 bin 942 dolar
Üretim konusu: Asansör
Abdul Ghani Hussain
WAM Asansör Yönetim Kurulu Başkanı
Bursa Akçalar Organize Sanayi Bölgesi’nde Abdulghani Hussain Group Asansör ve
Elektronik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. adıyla faaliyet gösteren % 100’ü Suudi Arabistan
sermayeli bir şirket var. Şirketin sahibi Abdulghani Hussain de Bursa’da yaşıyor.
Bursa’daki Arap sermayesinin tek temsilcisi Hussain, kendi ülkesinde sağlık, eğitim,
eğlence, ticaret ve emlak sektörlerinde önemli yatırımları olan bir işadamı ve halen
Medine’de milletvekilli...Suudi Arabistan’daki 183 milyon dolarlık bir toplam yatırıma
sahip olan Hussain, yatırımlarıyla Medine’nin 3., Suudi Arabistan’ın da 13. şirketler
- 117 -
grubuyla sadece ülkesinde değil, Mısır, Türkiye ve İtalya’da da yatırımları bulunuyor.
Dünyada 4 ülkedeki yatırımlarında 2 bin kişiyi istihdam ediyor.
Türkiye’de yatırım yapma fikri ilk olarak 10 yıl önce tekstil sektörüne yatırım yapma
düşüncesi ile başlayan Abdulghani Hussain, çevresindeki dostlarının uyarıları üzerine
tekstile yatırım yapmaktan vazgeçmiş. Ve Akçalar’da asansör ve yürüyen merdiven
üretmek amacıyla 3,5 milyon dolarlık bir yatırım yapmış. İtalyan teknolojisi ile Akçalar’da
1 yılda bin 500 asansör üretiyor. Şimdilerde ek tesisin kurulma heyecanını yaşayan
WAM Asansör, yürüyen merdiven üretme konusunda henüz araştırma aşamasında...
Şirketinizin yatırım için Bursa'yı tercih etme nedenlerini önceliklerinize göre
sıralar mısınız?
Bursa'da yatırım yapmamızın amacı; coğrafi ve ekonomik durumu, turizm ve sanayi
sektörü açısından emsal değerde olmasıdır. Üstelik kentin Gemlik limanına yakınlığı da
bizim için cezbedici faktörlerden biri oldu.
2004 yılında Bursa'da yarattığınız istihdam ne kadar? Gelecek hedefleriniz
nelerdir?
Şu anda fabrikamızda çalışan işçi sayımız 65 kişidir. Bunların arasında idari ,teknik ve
mühendisler bulunmaktadır. Üretim 2004 yılında başlamıştır. Ancak çalışan sayımız
yakında 140 kişiye yükselecektir.
2004 yılı bizim için bir deneme süreciydi. 2005 yılında 1. aydan Ağustos ayına kadar
yapılan ihracat miktarı 3 milyon USD’dir. Elimizdeki imkanlarla bu ilk aşamada iyi bir
başarı sayılır diye düşünüyorum. Ancak yapılan ek binamızla birlikte hem üretim hem
de ihracat açısından bu sayılar artacaktır.
- 118 -
İç piyasaya da çalışıyor musunuz ve ihracatta ağırlıklı hangi ülkelere mal
gönderiyorsunuz?
İç piyasaya henüz çalışmıyoruz ancak 2005’ten sonra planlarımızda bu da var. Ağırlıklı
olarak; Suudi Arabistan, Mısır, Suriye, Lübnan’a asansör satıyoruz. İtalya’dan,
Bulgaristan'dan ve İran'dan da bazı siparişlerimiz var.
Üretimde kullandığınız girdilerde ithalat oranı hakkında bilgi verir misiniz?
Üretimde kulllandığımız hammaddelerin %85'i Türkiye'den %15 'ini de Avrupa
ülkelerinden ve Güneydoğu Asya'dan alıyoruz.
Bursa'da ve Türkiye'de yatırım yapmak size kurumsal olarak ne gibi avantajlar ve
dezavantajlar sağladı? Yatırımı yaparken ve yaptıktan sonra yaşadığınız sıkıntılar
hakkında bilgi verir misiniz?
Başlangıç olarak Türkiye'ye yapmış olduğumuz yatırım sonucunda şu ana dek tam
anlamıyla bir kazanç elde etmedik. Ancak fabrikanın genişlemesi ve üretimin artmasıyla
ilgili bir takım başarılar elde ettik Bu başarımızda belediyenin bizlere yapmış olduğu
yardımların büyük önemi vardır. Herhangi bir zararımız olmamıştır. Ancak yabancı
yatırımcıyla ilgili direkt muhatap olunabilecek herhangi bir kurum veya kuruluş
olmaması bizim açımızdan olumsuz bir etkendir. Bu sorun yabancı yatırımcı açısından
önemli bir eksikliktir. Örneğin; yabancı yatırımcının kendisinin, ailesinin, ve vekilinin
oturma izniyle ilgili önünde birçok engel bulunmaktadır. Gümrükle ilgili de buna benzer
sorunlar yaşamaktayız. Örneğin; Avrupa'dan veya Suudi Arabistan'dan gelen
numunelerle ilgili birtakım sorunlar yaşıyoruz. Yabancı yatırımla ilgili sistem tam olarak
anlaşılamadığını düşünüyorum. Özel aracın ülkeye sokulması ile ilgili de birtakım
zorluklar hala var.
- 119 -
Gelecek 5 yıllık dönemde Bursa ve Türkiye'de başka yatırımlar yapmayı veya
halihazırdaki yatırımlarınızı genişletmeyi planlıyor musunuz?
Gelecek 5 yıl içerisinde kendi alanımızda yapmayı planladığımız birtakım yenilikler
elbette var ve bu 5 yılın sonunda hedeflediğimiz ihracat 15 milyon USD'dir. Her yıl bu
oranın artmasını planlıyoruz, tabii bununla doğru orantılı olarak da üretim ve işçi sayısı
da artacak ve vardiya sayısı 3'e çıkacaktır.
Ülke ekonomisine öncelikli olarak hangi alanlarda katkınız olduğunuzu
düşünüyorsunuz?
Ülkeye ekonomik olarak sağlamış olduğumuz faydalar için hem döviz girişi hem
istihdam hem de hammadde olarak %80'ini Türkiye'den alıyor olmamız yeterli değil mi?
Bunun yanı sıra ülkeye vergi konusunda katkı sağladığımızı da gözardı etmemek lazım.
Türkiye'deki yatırım iklimi bugünkü koşullarda da size uygun mu?
Benim görüşüme göre, şu anda Türkiye'nin durumu yatırım yapmak açısından iyi bir
düzeyde. Yatırım yapılması açısından herhangi bir engel yok. Dünya pazarında doğru
tespitler yapıldığı takdirde bu ülkede de yatırım yapılmasında herhangi bir sorun yok.
Ancak, teşvikler konusunda devletin yeni politikalar geliştirmesi şart. Örneğin Suudi
Arabistan’da devlet yatırımcıya 25 yıl % 2 gibi çok düşük bir faizle kredi veriyor.
Türkiye'de bugünkü ekonomik koşullarda yatırım yapmak için en cazip sektör
sizce hangisi? Bundan sonra yatırım yapmayı düşüneceğiniz sektörler hangileri
olabilir?
Sınai sektörden önce ülkede turizm ve eğlence sektöründe yatırım yapılması gerektiğini
düşünüyorum. Çünkü, ülkenin coğrafi konumu buna çok müsait. Ancak bu yatırımlarla
ilgili devletin bu alanda yatırım yapacak girişimciye daha fazla destek olması gerekiyor.
- 120 -
Türkiye'de yabancı sermayenin yatırım yapmak için önündeki en büyük engel
sizce nedir?
Yapmış olduğumuz yatırımda fabrikanın kuruluş aşamasındaki dönemde özellikle
ruhsat alımıyla ilgili zorluklar yaşadık. Bu konuyla ilgili yatırımcının karşısına çok fazla
engel ve zorluklar çıkıyor. Yapılması gereken tüm işlemlerin Ankara’dan yapılma
zorunluluğu işleri daha da zorlaştırıyor. Halbuki yatırım hangi ilde yapılıyorsa o yatırımın
işlemlerinin, başvurularının, takibinin yapılabileceği bir yetkili merciinin olması
gerekiyor. Tüm işlemlerin yapılması en az 10 ay alıyor ve ayrı ayrı yetkili mercilere
başvuruluyor ve her mercinin de kendi kuralları bulunuyor. Aynı şekilde yabancı
yatırımcının kendisinin, ailesinin ve onu temsil eden kişinin
oturma ve çalışmaizniyle ilgili zorluklar mevcut ve bu işlemlerde en az 5 yıl ile 7 yıl
arasında değişiyor. Devlet yabancı yatırımcının prosedürler konusunda işini
kolaylaştırmak için ciddi bir destekte bulunmuyor.
Şirketinizin Türk ekonomisindeki göstergelerden en çok hangisinden etkileniyor?
Türkiye'nin en büyük problemi enflasyondur, ancak enflasyon problemi sadece
Türkiye'de değil birçok ülkede yaşanıyor, bu problem bizi % 80 ihracat çalıştığımız için
çok fazla etkilemiyor.
Şirketiniz kurumsal yapısı itibari ile uluslararası krizlerden çabuk etkilenen bir
yapıya sahip mi?
Bizim yapmış olduğumuz yatırımlar dünya çapında ve bir çok alanda olduğu için
örneğin; sağlık sektörü, turizm sektörü, emlak sektörü, ticari sektör vb... Yaşanacak
herhangi bir ekonomik çöküş bizi herhangi bir şekilde etkilemeyecektir.
- 121 -
Bugün dünyada yatırım yapılabilecek en cazip ülke sizce hangisi?
Dünya çapında körfez ülkelerine yatırım yapmak oldukça elverişlidir. Çünkü bu
ülkelerde yatırım yapan yabancı yatırımcılara devlet her açıdan destek olmakta ve
teşvikte bulunmaktadır. Ancak oralardaki önemli problem ise kalifiye eleman
bulunamamasıdır.
Kendi ülkenizdeki ekonomik ve siyasi işleyiş ile Türkiye’yi karşılaştırdığınızda
aklınıza gelen ilk farklılıklar nelerdir?
Biliyosunuz ben Medine’de halen milletvekiliyim. Bizde milletvekilleri halk tarafından
seçilmez. Devlet başarılı işadamlarını gözler ve kendi bölgesinde milletvekili olarak atar.
En küçük yerel sorunlardan en stratejik olanlarına kadar bölgedeki milletvekillerine
güvenir. Sorunları krala kadar götürmeye yetkiliyiz. Örneğin bu aklıma gelen ilk farklılık.
Bir diğeri de, benim şirketimin adı WAM oğullarımın adlarının başharflerinden oluşuyor.
12 oğlum var. Şu anda şirketlerimde çalışıyorlar. Bizde, şirketlerin kök salması ve çok
uzun yıllar ayakta kalması için şirketlere “satılamaz” şerhi konuluyor. Bu şerhi ben de
koydurdum. Ben bu şerhi kaldırmadığım sürece ben öldükten sonra da dahil olmak
üzere hiç bir zaman oğullarım miras kavgası yüzünden şirket satamaz. Satmaya
kalkarsa da devlet bu duruma el koyar.
Ve son olarak da devlet bu yıl tüm resmi işlemlerin internet üzerinden yapılmasını teşvik
etmek için en başarılı işadamlarını seçip onlara bilgisayar ve ingilizce kursları açması
için büyük teşvikler verdi. Ben de bu eğitimci işadamlarından biriyim. 3 ayda 50 kişiyi
eğitiyorum. Sırf bu iş için ABD, İngiltere ve Ürdün’den hocalar getirttik. Yani ben 15
yaşında 150 dolar (=500 riyal) ile işe başladım hem de mehiri (başlık parası) biraraya
getirmek için...Belediyede çalışan herhangi bir harita mühendisi iken bugün dünyada
200 milyon dolara yakın bir yatırımım varsa bunda Suudi Arabistan’da yatırımcılara
- 122 -
uygulanan teşviklerin payı büyüktür. Tüm bunlara hayatımı anlattığım kitabımda detaylı
olarak yer verdim. Her ülkede bu tür kitaplar genç girişimcilere iyi bir yol göstericidir.
- 123 -
Krizlerden güçlenerek çıkan bir ortaklık
Aunde Teknik
Ünvanı: Aunde Teknik
Sektörü: Oto yan sanayi
Ülkesi: Almanya
Kuruluş: 1982
2004 cirosu (YTL): 150.465.468
2004 istihdamı: 900 kişi
2004 ihracatı :91 milyon 500 bin dolar
Üretim konusu: Koltuk kumaşı ve kılıf.
Behiç URUN
AUNDE Teknik AŞ Genel Müdür Yardımcısı
Şirket 1982 yılında Sülpa adıyla kuruldu.
Bursa’nın tanınmış işadamlarından Yalçın Sünnetçioğlu ile İbrahim Orhan’ın birlikte
kurduğu bu şirket otomotiv sektörüne kılıf ve kumaş üretiyor. 1990 yılından bu yana
Alman Aunde Ahterables firması ile ortak. Yılda 1 milyon araca kılıf üreten şirket,
Renault, BMW 3 serisi kumaş kılıfları, Audi C3 kılıfları ve ticari araçların şoför
koltuklarının tamamını üretiyor. Bugün 17 milyon dolarlık sabit yatırıma sahip olan
Aunde, aynı zamanda Türkiye’de krizlerden güçlenerek çıkmanın da iyi bir örneği...
- 124 -
Üretim yeri seçiminizde en önemli kriter nedir?
Bursa Serbest Bölgesi’nin ve serbest bölgelerin mantığına çok uygun bir iş yaptığımız
için üretim yeri olarak burayı seçtik.
Yatırımcı açısından Bursa’nın avantaj ve dezavantajları nelerdir?
Bursa’nın pek çok avantajı var elbette. Coğrafi konumu, altyapısı vb. Ancak, en büyük
sorunumuz yurtdışına havayolu ulaşımının olmaması. Bu sadece yabancı şirketler
açısından değil tüm işadamı ve sanayiciler için en öncelikli çözülmesi gereken
sorundur.
Hammaddelerinizi nereden sağlıyorsunuz?
AB ülkelerinden girdi ithalatı yapılıyor. Girdilerde ufak tefek yerlileştirmeler yapıyorlar.
Üretimizin ne kadarını ihraç ediyorsunuz?
Kılıfta % 100 ihracat çalışılıyor. İhracatın da % 100’ü AB ülkelerine özellikle de Fransa,
İspanya ve Almanya’ya yapılıyor.
Yabancı ortaklı bir şirket olarak ülkeye en çok hangi alanda katkı sağladığınızı
düşünüp, övünüyorsunuz?
Önce yılda yaptığımız 73 milyon Euroluk ihracatımız ile sonra da 900 kişilik
istihdamımız ile övünüyorüz.
Yabancı ortak sık sık kar transferi yapıyor mu?
Bilakis, bizim ortağımız karı alıp transfer etmek için değil yatırıma dönüştürmek için
burada... Bizim ortaklığımız sadece şirkette değil, tüm mal varlıklarımızda geçerlidir. Bu
- 125 -
nokta çok önemli. Bu nedenle bu şekilde yatırım yapan yabancı yatrıımcı bir günde
çekip gidemez. Bunun aksi borsa yatırımı gibidir.
Ar-ge çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz?
Sadece desen konusunda ar-ge yapıyoruz. Honda Civic ve Toyota Corolla’da kullanılan
kılıflar tamamen bizim dizaynımız.
Krizlerden nasıl çıktınız? Kriz dönemlerinde yabancı ortağınızın duyduğu
tedirginlikler oldu mu?
Kriz dönemlerini sadece ihracat yaparak aştık. Ve biz krizleri sadece seyrettik.
Örneğin 1994 yılındaki ekonomik krizde yerli piyasanın çökmesi ile yabancı ortağa gittik
ve “batarsak birlikte batarız” dedik. 94 krizinden daha güçlü çıktığımıza inanıyoruz.
1995 yılında kılıf da üretmeye başladık. 1994 krizi dışında yabancı ortağın tereddüt
ettiği bir başka dönem daha yok. Yabancı ortak 18 ülkede 69 şirketi olan güçlü bir
şirket. Bize inandı ve en korktuğu krizden bile rahatlıkla birlikte sıyrıldık.
Sektörünüzün geleceğini nasıl öngörüyorsunuz?
Bizi Çin’in fiyatları ile kıyaslıyor müşterilerimiz. Çin ve Hindistan’n malları ile
bencmarking yapıyor. Özellikle Hindistan’ın da Çin kadar tehlikeli olabileceğini
düşünüyorum.Hintliler hem bilgi teknolojileri alanında eğitimli hem de ucuz işgücü.
Yine bir başka rakip de Fas. İşçilik maliyetleri çok çok ucuz. Henüz otomotiv bilinci yok.
Bu nedenlerle biz kendimizi kalite yönünden geliştirmek zorundayız. Tofaş ve Renault
kapasitelerini arttırdığı sürece otomotiv sektörü liderliğini korumaya devam edecektir.
Örneğin Tofaş kapasitesini 2007’de %100 artıracağını açıkladı.
- 126 -
Çimtaş Boru 2 yılda dünyaya meydan okuyor
Ünvanı: Çimtaş Boru
Sektörü: Petrokimya
Ülkesi: ABD
Kuruluş: 2002
2004 cirosu: 33 milyon $
2004 ihracatı: 25 milyon dolar
Üretim konusu: Boru ekipmanları
Cem GEYİK
Çimtaş Boru AŞ Genel Müdürü
Enka Holding’e bağlı Çimtaş Çelik ve ABD’nin
köklü şirketlerinden Bechtel firmasının yarı yarıya ortaklığı ile kurulan Çimtaş Boru,
Bursa Serbest Bölgesi’nden dünyadaki en büyük enerji projelerine boru ekipmanı
imalatı yapan ve kendiyle yarışan büyük ve iddialı bir firma. Türkiye’de sektöründe
öncü, dünyada ise rakiplerine meydan okuyan Çimtaş Boru, 33 milyon dolarlık cirosunu
yapacağı yeni yatırımlarla gelecek yıl 80 milyon dolara çıkarmayı hedefliyor. Henüz 3
yıllık geçmişe sahip bu dinamik şirketin genç Genel Müdürü Cem Geyik şirketin
yakaladığı performansın başarı tüyolarını anlattı.
- 127 -
Şirketin kuruluş hikayesini anlatır mısınız?
Enka İnşaat şirketlerinden Çimtaş, 1973 yılında Gemlik’te doğmuş ve büyümüş.
Türkiye’de hala bakir bir sektör olan çelik sektöründe öncü bir şirket olan ve Ortadoğu
ve Balkanlar’ın en büyük konstrüksiyon çelik imalatçısı olarak konumlandırılan Çimtaş
Çelik olarak doğmuş. Yani şirketin kökleri Çimtaş Çelik’e dayanıyor.
Enka’nın tüm projelerindeki çelik sorumluluğu yani Enka’nın ihtaiyaçlarından dolayı
Çelik şirketi kuruluyor. Ondan sonra Enka projelerine hizmet etmekten çıtayı tamamen
uluslararası sektördeki tüm müteahhitlerin proje ihtiyaçlarına cevap verecek bir yapıya
kavuşuyor Çimtaş. Özellikle son 10 senede de ürün grubu ağır çelik konstrüksiyon, bina
çelik konstrüksiyonundan enerji sektöründe daha proses amaçlı ekipmanlarını da
kapsıyor. Daha yüksek basınçlarda çalışan dinamik ekipmanlar bunlar... Orada zaten
hem imalat teknikleri olarak hem de kurumsal sistemler olarak bir üst gruba kendini
taşıyan bir hüviyete bürünüyor. Ve uluslararası arenada da ismi daha yüksek ürün
grubu ile kaliteli ürün grubu ile anılmaya başlıyor. Orada basınçlı kaplar ve basınçlı boru
ekipmanları Çimtaş Çelik bünyesinde son 10 yılda bunlar hızla bir gelişim gösteriyor.
Çimtaş’ın standart ürün gruplarını oluşturuyor. Bu dönemde de Enka’nın yine yabancı
bir ortak grubu ile ki Intergen Türkiye’de kurduğu ve Türkiye’nin enerji ihtiyacının üçte
birini kapsayan Adapazarı ve İzmir Doğalgaz Çevrim Santralları projeleri geliyor. Sene
2001. Bunların hem basınçlı kap hem boru ekipmanları imalatçısı olarak da Çimtaş
devreye giriyor. Bu Çimtaş Boru’nun kurulmasında teknik olarak referans olan en
büyük proje oluyor. Bu büyük ve kapsamlı projeyi 1 sene gibi kısa bir sürede
tamamlayıp kalite ve montaja yönelik önceliklerle de çok büyük bir başarı sağlayıp
anamüteahhitten teşekkür alarak tamamlıyor. Ve Bechtel de bu performansı görünce
kendisinin tedarik açığı olmasını da gözönünde bulundurarak, diğer projelerde de bu
performans ve kabiliyetten yararlanmayı masaya yatırıyor. Bu konuda daha büyük
- 128 -
yatırım yapma teklifinde bulunuyor. Çimtaş ile Bechtel ortaklığı % 50-50 ortaklıkla
Çimtaş Boru 2002 Ağustos’ta kuruluyor. O dönemde serbest bölgenin kurulması ile
çakışıyor. Biz de serbest bölgelerin istihdamı teşvik edici unsurlarla ön plana
çıkartılmasını değerlendirerek serbest bölgede bu yatırımı yapma konusunda ortağımızı
ikna ediyoruz. Şirket kurulum süreci 2002 şubatında başladı. Mart ayında kuruluş
çalışmaları sonuçlandı. İnşaat izinlerimiz alındı. 5 ayda şirketi tüm altyapısı ile kurduk
ve bu hale getirdik. Çimtaş’tan sadece ana omurga personeli aldık. Bu hızlılık ortağımızı
da hayrete düşürdü ve biz Ağustos 2002’de faaliyete başladık.
Çimtaş Boru ne kadarlık bir sermaye ile kuruldu?
10 milyon dolar sermaye ile kuruldu. Serbest bölge olmasından dolayı toprak maliyeti
burada oldukça yüksek. Ortağımız toprağa bu kadar yüksek para verilmesini
düşündürdü. 10 milyon doların 3 milyon dolarını arsa tutuyor zaten. Şirketin şu anda
arsa ve arazi ve demirbaşları 17 milyon dolar seviyesine ulaşmış durumda...
Peki neden Bursa ve Bursa Serbest Bölgesi seçildi?
En önemli faktör. Bizim en önemlisi proje yönetimi. En kısa sürede kalite termin ve
özelliklerde sağlamak. Bu yetkinliğe Çimtaş Çlik sahip. Dolayısıyla Çimtaş Çelik’in
burada olması bu yatırımın Bursa’da yapılmasında en önemli faktör oldu. Limana
yakınlığı bizim için çok önemli bir unsur. Tonajlı sevkiyatlarımız oduğu için zaten liman
kentinde kurulması gereken bir yatırımdı. Çimtaş Çelik olmasaydı da yine burada olma
ihtimalimiz yüksekti.
Çimtaş Boru’nun faaliyet alanından söz eder misiniz biraz?
Petrokimya sektörünün tedarikçisi konumunda ekipman imalatçısı olarak tanımlıyoruz
kendimizi. Petrokimya tesislerinin proses ekipmanlarını proses borularını üretiyoruz. 15
- 129 -
bin farklı boru ekipmanı üretiyoruz. Şu anda imalatını yapmış olduğumuz proses
ekipmanları Ekvator Ginesi’nde bir LNG ligitgaz üretim ve dolum tesislerinin proses
ekipmanlarıdır. Doğalgazı denizden çıkartıyorlar ve birtakım proseslerden geçirdikten
sonra sıvılaştırıyorlar, daha düşük sıcaklıklarda sıkıştırılmış bir hacme dönüştürüyorlar.
Nakledebilmek ve bunu ekonomik olarak yapabilmek için. Dünyanın dört bir yanında
sıvı gaz olarak satıyorlar. O sıvı gaz da kullanım noltalarına yakın yerlerde tekrar
sıcaklığı artırılıp basıncı düşürülüp kullanılabilecek hüviyete bürünüyor. Yani mesela
oda büyüklüğünde bir doğalgazı bardak büyüklüğünde bir hacme doldurmak gibi...Bizim
ürettiğimiz ekipmanlar da bu prosesin o sıkıştırma prosesininin ve bir takım kimyasal
özelliklerini değiştirme prosesinin bir parçası. Bu bir sektör. Son yıllarda talep gören bir
sektör. Onun dışında direkt petrol üretim tesisleri var. Petrolü alıp belli proseslerden
geçirip farklı kullanım amaçlarına göre, ayrıştırılmalarına yönelik bir takım prosesler-ki
esasında Petkim’in Tüpraş’ın tesisleri de tamamen bu kategoriye giriyor-bizim son
dönemde çalıştığımız projeler de bunlara benzer yatırımları kapsıyor.
Çalıştığınız sektör itibariyle ar-ge çalışmaları ve ayırdığınız bütçe şirket için
oldukça önemli olmalı?
Evet ar-ge çalışmaları önemli diyebiliriz ancak ürüne yönelik bir ar-geyi biz yapmıyoruz.
Bunun mühendisliğini o mühendisliği üreten mühendislik firmaları yapıyor. O proses
geliştirmeye yönelik ar-ge mi bizim ar-ge mi, o mühendislik firmasının ortaya koyduğu
bu proseste bu ekipmanlar olması gerekir ve bu ekipmanlara bu basınçlar altında bu
dinamiklerle çalışması gerekir diye ortaya koyduğumuz speklerin bizim tarafımızdan
mevcut imalat teknolojileri ile en ekonomik olarak ortaya konulmasına yönelik bir arge...bu tesiste de bu anlamda kaynak teknolojisi bizim proseslerimizdeki en önemli
teknoloji ve bu konularda otomasyon yani manuel bildiğimiz kaynakçı ile yapılan
kaynağın yerine hem kaynağın kalitesini hem verimliliğini hem de hatayı ....yapılmasını
- 130 -
sağlayacak şekilde kaynak otomasyonlarına yönelik bir ar-ge bölümümüz var. Bir
kaynak departmanımız var. Bu Çimtaş’ın da çok güçlü olduğu bir alan...Müstakil bir
kaynak teknolojileri departmanı mevcut. Burada kaynakçıları da eğitiyoruz. Bu Bursa
bölgesinde kalifiye kaynakçı yetiştiren en önemli eğitim merkezi olarak bahsedebiliriz.
Daha çok kaynak ve malzeme tekniklerinin iyileştirilmesine yani daha uygun çözümler
üretilmesi ağırlıklı...
Kaç kişiyi istihdam ediyorsunuz?
Çimtaş Boru’nun kurulmasına 3 yıl kendi kadrolarımız çaba harcadı. Her sene 1 milyon
dolar civarında kaynağımızı bu süreçlere aktardık. Bütçenin % 4’üne denk geliyor.
Dönemsel olarak değişmekle birlikte, projelerin büyüklüğüne göre, geçen sene (2004)
480 kişi bu sene (2005) 380 kişi çalıştırdık. Bunun 80’i beyaz yakalı.
Halihazırdaki yıllık üretim kapasiteniz ne kadar?
Yıllık üretim kapasitesini tonajla ölçüyoruz. Bizim aylık sabit 1000 tona yakın bir
üretimimiz var. Yapacağımız yeni yatırımla yıllık 12 bin ton olacak ama şimdilik 10 bin
ton/sene diyebiliriz.
Yeni yatırım derken...
Yeni yatırım kapasite artışı sağlayacak ilave bir yatırım olacak. Şirketler genellikle belli
bir kapasite öngörüsüyle kurulur...ve genelde de şirketlerin ömürleri kapasite hedefine
ulaşamadan biter. Bu bizim için övünülecek bir diğer argüman... kuruluş kapasitemiz 6
bin ton/ vardiya. Bu kapasiteyi ikinci senede aştık ve 8500 ton/vardiya imalat yaptık. Bu
imalatını yaptığımız proje ödüllerini gördüğünüz Mısır LNG Projesi. 1,5 milyar dolarlık
bir proje. Bu proje ikinci yılımızda çalıştığımız bir projeydi. Sıkıştırılmış terminlerle
çalışıyorlardı. 12 ayda tamamlanması gereken projeyi 3 ay öne çekerek 9 ayda
- 131 -
tamamladık. Kalite olarak da % 4-4-5 hata beklenirken % 1’in altında hata oranı ile bu
projeyi tamamladık.
Bu performans sizi nereye götürdü, ne gibi getirileri oldu?
Bechtel dışında Gebze-Adapazarı-İzmir santralları projelerinde de GE Enerji ile çalıştık.
O projelerdeki boru ekipmanlarını biz yaptık. 2002 yılında bütün boru ekipmanları tesisi
buraya kayınca o ürün grubunu da biz ilk başladığımızda üretmeye devam ettik. Ve GE
firmasının yaklaşık 5 bin tane önemli tedarikçisi var. Ve bunların arasında 2002 yılında
Supplier of Year (yılın en değerli tedarikçisi) seçildik. 3 sene arka arkaya GE’den
Supplier Excellence ödülünü aldık. GE Enerji firmasının en büyük kapasiteli 9 F (ABD)
ve 9 E (Avrupa) türbinlerinin boru ekipman tedarikçisiyiz. Dünyanın her yanındaki enerji
santralları, jenaretörleri GE’den gidiyor, bütün boru ekipmanları da bizden gidiyor.
Dolayısıyla dünyanın yatırım yapılan her köşesine ürünümüz gidiyor. Türkiye’de böyle
bir firma daha yok.
Yurtiçine pek çalışmıyorsunuz sanırım?
Türkiye’de Gebze-Adapazarı ve İzmir projesi dışında pek çalıştığımız söylenemez.
Ama, Türkiye’de de enerji projelerinin hayata geçmesi hız kazanırsa, neden olmasın.
Dünyada büyük yatırımlar Çin’de yapılıyor. 2002’de de yabancı ortaklığımız girmemekle
birlikte Çin’de de bir fabrika kurduk. Sermayenin tamamı Çimtaş’a ait. 2002 aralık
ayında Çin’de buradaki tesisin % 20 kapasitesinde bir tesis kurduk. Çin enerji açığı olan
ve çok hızlı büyüyen bir ekonomi. Çin’in ihtiyacına cevap vermek amacıyla kurduk.
Ülke ekonomisine en fazla hangi alanlarda katkınız olduğunu düşünüyorsunuz?
Bizim bu şirketi kurarken birinci hedefimiz sektörümüzde dünyanın en iyisi olmaktı. Boru
ekipmanında tercih edilen ilk firma olmak istedik. Aldığımız geri dönüşler de doğru yolda
- 132 -
olduğumuzu gösteriyor. Dünyanın dört bir yanındaki projelere birincil öncelikli tedarikçi
hüviyeti ile hizmet veriyoruz. Bu projelerin yöneticileri bizim bakanlar düzeyinde tanınan
ve karar mekanizmalarında etkili isimler. Firmamıza bu isimlerden yapılan ziyaretin
haddi hesabı yok. Biz en çok ülke ekonomisinde imaj yaratılmasında önemli bir rol
oynadığımızı düşünüyoruz. Bu tesisi ve ortamdaki sistemleri gördüklerinde kafalarında
bambaşka bir Türkiye imajı oluşuyor.Bildiğiniz gibi kapasitemizi her geçen gün
artırıyoruz. Dolayısı ile yarattığımız istihdamla da övünüyoruz. Geçen yıl 480 kişiye
istihdam yaratmışız.
Serbest bölgelerin yarattığı toplam istihdama bakarsanız 30 bin civarında yanlış
hatırlamıyorsam. Bu da 500 kişiyi istihdam eden bir şirketin ülke ekonomisine katkı
sağladığını gösterir. Hızlı bir gelişim ve tanıtım grafiğimiz var.. Başarı dünyada hızlı
duyuluyor. Bu projelerde ekipmanlarımızı imal ediyoruz İmalat ve fabrika personeli
olarak yarattığımız personel gönderdiğimiz ekipmanların montajını hizmet eden
kadroların da oralara sevkedilmesini gerektirecek yakın dönemde. O zaman istihdam iki
katına çıkacak. Şantiye kadrosunun üretim kadrosundan yüksek sayıda olmasını
gerektirecek. Biz şu anda müjhendislik çizimine göre hazırlanmış bize gelen boru
ekipmanlarını imalat teknolojilerine uygun şekle getiriyoruz. Gönderiyoruz. Şantiyede
müşterimiz lego gibi kendi ekipleriyle montajı yapıyor. Biz de montaj faaliyetlerine
başlayacağız 2006 yılından itibaren...
Katkımızın maliyetten büyük olduğunu düşünüyoruz. Bir kişiye istihdam sağlamanın
maliyeti DİE’ye göre nedir bilmiyorum ama 500 kişiye devamlı istihdam yaratmak içinde
project management’imiz ve know how’umuz olmasa mümkün değil 10 milyon dolarlık
bir yatırımla...Müteahhitlik sektörünün istihdam sorununun çözülmesi anlamında daha
çok değer verilmesi gereken bir pazar.
- 133 -
Girdilerinizi nereden temin ediyorsunuz?
Girdilerimizi daha çok yurtdışından sağlıyoruz. Son dönemde Asya pazarı, G.Kore,
Hindistan, Çin. İtalya, Almanya...Maalesef tamamını yurtdışından sağlıyoruz. Borusan
gibi boru üreten firmaların ürettiği borular, söylediğim yüksek teknolojik kalifikasyondaki
enerji tesislerinde kullanılabilecek özellikte değil. Örneğin Türkiye’de dikişsiz boru
henüz üretilemiyor ama bize gelen talepler bu yönde. Mecburen yurtdışından alıyoruz.
Bu noktada Türkiye’de bir açık var.
Ekonomik krizlere karşı bir duruşunuz bir öngörünüz, bir hazırlıklı olma durumu
var mı?
Ortağımızla mutabık kaldığımız belli prensipler var. Bu doğrultuda şirketin yönetimindan
tamamen Çimtaş sorumlu, Bechtel kökenli bir yönetici yok. Biz ortağımızla ortaya
koyduğumuz kurallar çerçevesinde ve bu kurallara harfiyen uyarak ki bunların içinde
risklerin nasıl minimize edileceği de var. Son derece şeffaf bir yönetim uyguluyoruz. 3
ayda bir yönetim kurulu toplanıyor... Bu periyotlarda önümüzdeki dönemde alınan işlerle
ilgili bir planlama yapıyoruz. Daha çok önümüze bakarak tüm mekanizmalarımızı
işletiyoruz. Ancak Türkiye’de yaşanan lokal krizler değil bizi global krizler etkiliyor.
Uluslararası dinamikler bizi etkiliyor. Petrol fiyatlarındaki değişim bizim sektörümüzde
yatırımları çok etkiliyor. Kısa vadede herhangi bir kriz beklememekle birlikte biz şirket
olarak kabiliyetlerimizi sürdürdüğümüz takdirde etkilenmeyen az sayıda firmalardan biri
olacağımızı düşünüyorum. Euro-dolar kur farkı riskleri bunlar önemli unsurlar ...Şirket
yönetim kuralları bu noktalarda da risklerimizi minimize ettiği gibi aldığımız işlerde de
zarar etmememizi sağlıyor. Yabancı ortağın dikkat ettiği noktalar da bunlar. Şirketin
temel yönetim prensiplerini ortaya koyması ve harfiyen uyuluyor olmasını bekliyor.
Paritenin elemine edilmesi de bunun önemli argümanlarından biridir.
- 134 -
Çimtaş Boru ihracatta kendini nereye koyuyor?
Geçen yıl 25 milyon dolar ihracat yaptık. Bu yıl da 28 milyon dolara çıkmayı
hedefliyoruz. Şu anda Bechtel’in büyük projelerine project management hizmeti
veriyoruz. Önümüzdeki sene malzemeyi kendi bünyemize aldığımızda bu ihracat
rakamları otomatik olarak malzeme maliyetinin de içine girmesi ile en az 15 milyon dolar
kadar artacak. Beklentimiz bize montaj konusunda da kapsam genişlemesi yaparsak
gelecek sene (2006) 70-80 milyon dolarlık bir ciroya ulaşmak.
“Sıfır hata ve sıfır kaza” politikanızın ağırlığı tesisin her yerinde kendini
hissettiriyor. Diğer fabrikalarda görülenden biraz daha fazla hassasiyet mi söz
konusu?
Müşterilerimizin hassasiyeti doğrultusunda “sıfır hata” çok önemli. Ürünü ortaya
koyarken sergilediğimiz tüm işçilik faaliyetlerinde de “sıfır kaza”yı beraberinde getiren
bir süreç var. Yatırımcı şirketler ve bunların ana müteahhitleri dünyanın en büyük
şirketleri çevre ve insan sağlığı faktörlerini de en az ürünün fiyatı ve kalitesi kadar
önemseyen olmazsa olmaz sayan firmalar. Kalite ve zamanında sevkiyattan daha da
önemlidir bizim için işimizi sıfır iş kazası ile gerçekleştirmek. İş riski olduğunda riski
elemine etmek birinci önceliğimizdir. 480 işçiden herhangi birisi vuku bulan bir iş kazası
dolayısıyla 24 saat içinde tekrar işinin başına dönemiyorsa, bu bir gün kayıplı iş
kazasıdır.
Ürün ve süreçlerimizde de 6 sigma uygulamasını gerçekleştirdiğimiz için yalın üretim ve
tariflenmiş ve geliştirilmiş iş süreçlerinde mükemmellik ve tüm süreçlerin kontrol altına
alınması ile sapmaların takibi ile hedeften sapmaların minimize edilmesi dünyada
sektörümüzde en iyi firma olmamızın anahtarı olarak ifade edebilirim.
- 135 -
Yabancı ortaklı bir şirket olarak Türkiye’de yatırımı yaparken veya faaliyetlerinizi
sürdürürken yaşadığınız sıkıntılar mevcut mu lütfen değerlendirir misiniz?
Serbest bölge kararımızı verdikten sonra sürekli kanunlarda değişiklikler yaşanması
bizim yabancı ortağa sunduğumuz imkan ve vaatlere uyamamamıza neden oluyor. 20
sene boyunca değişiklik beklemiyor tabii taahhütlere baktığında yabancı ortak...Şirketler
grev ve lokavt anlamında risk taşımıyordu. Bu da değişti. 2002 yılında bu değişiklik
oldu. Otomatikman sendikal faaliyetler devreye girdi. Yabancı firmanın kafası karışıyor
tabii. Özellikle ABD firmaları sendikal faaliyetlerle uğraşmak istemiyor. Avrupa firmaları
kadar sendikanın belirlediği kuralları çerçevesinde çalışmaya alışmamışlar. Serbest
bölge tercihi yaparken bölgenin avantajlarını sunmuştuk onlara...Yine yapılan bir
uygulama ile çalışanların gelir vergisi muafiyetlerinin de sınırlandırılması 2008 sonuna
kadar. Kurumlar Vergisi yine AB sürecine endekslenmesi. Keza serbest bölgelerin
gümrük dışı hüviyetinde sayılmasından ötürü bir Türk üretim şirketinin karşılaşacağı
sorunları çözecek kadar detaylı bir yönetmelikle desteklenmemiş olması. Bir makine
ekipmanımız arızalandığında imalatçısına göndermemiz zarureti doğuyor. Sanki
kaçakçı muamelesi yapılıyor ve çok ciddi bir bürokratik süreçten geçip dışarı çıkıp geri
geliyor. Her makine ekipmanının belli bir ömrü var. Bu ömrün sonunda da bu makine
ikinci el makine kategorisinde satılabiliyor ve yerine yeni ekipman alabiliyor olmamız
lazım. Bu konularda maalesef tariflenmiş yönetmelikler çok açık değil. Bizi çok
sınırlıyor. Devamlı serbest bölgeler genel müdürlüğüne aksayan yönleri dilekçe ile
bildiriyoruz. Ve bu da dinamik bir firmanın dinamizmini menfi etkiliyor.
Üretim artığı her tesiste realitedir. Bu konuda da serbest bölgelerde tarifleme olmadığı
için sanki biz yurtiçine dışardan hurda ithalatı yapan firmalarla aynı kategoriye
sokuluyoruz. Gümrüklerde ortaya çıkan görüntü de bizim üretim realitemizi yansıtacak
bir görüntü olamıyor bu durumda...Serbest bölgeye bir baktığınızda hurdaların sağlıklı
sirkülasyonuna yönelik bir altyapıya sahip bir yönetmelikle desteklenmemiş durumda.
- 136 -
Bu tip böyle günlük hareketlerimizde verimsizlik yaratan bizim alışık olmadığımız hızlı
bir konsüle sürecinin tamamlanmasını isteriz ve müşterilerimizin bizden beklentileri de
bu. Bizi bu şekilde bloke eden sorunlar yaşayabiliyoruz. Yatırımcı yabancı ortak da
endişeleniyor.
- 137 -
Coats Grubu özel iplik üretimini de
ar-ge merkezini de Bursa’ya taşıyor
Ünvanı: Coats Türkiye
Sektörü: Tekstil
Ülkesi: İngiltere
Kuruluş: 1968
2004 cirosu(YTL): 91.116.546
2004 ihracatı:14 milyon 471 bin dolar
Üretim konusu: Dikiş, nakış, dantel ipliği ve fermuar
İlhami ÖZTÜRK
Coats Türkiye Genel Sekreteri ve İnsan Kaynakları
Direktörü
Coats Türkiye’deki faaliyetlerine 1952 ‘de Santral
Dikiş adıyla İstanbul’da Haliç kıyısında başladı. Türkiye’nin gelişimine paralel olarak
tüketiciye yönelik iplik, dantel, nakış iplikleri üretimi yapılmaya başlandı. Ve sanayiinin
gelişimine paralel olarak da endüstriyel iplikler ortaya çıktı. İstanbul Eyüp’teki fabrika
yeri genişleyen kapasiteye göre genişletmeye elverişli olmadığından, başlayan arayış,
tekstilde boyamada önemli yer tuttuğundan ve bol suya ihtiyaç olduğundan yer olarak
- 138 -
Bursa seçlilir ve Coats, Bursa ile tanışır. 1968 yılında Bursa Organize Sanayi
Bölgesi’nin ilk fabrikalarından biri olarak Bursa’ya yatırımını taşıyan Coats, bir süre
İstanbul’daki tesislerinde de boyama ve bitim işlerini Bursa fabrikası ile beraber yürüttü.
1979 yılında ise üretimin tamamı Bursa’ya kaydırıldı. İstanbul’da sadece satın alma ve
genel müdürlük kaldı. Konfeksiyon sektörünün gelişmesi ile iplik ihtiyacını karşılamaya
devam eden Coats, 1981 yılında opti markası ile fermuar üretimine de başladı. 30
milyon dolarlık sabit yatırımı bulunan şirket 930 kişiyi istihdam ediyor. Coats Türkiye
Genel Sekreteri ve İnsan Kaynakları Direktörü İlhami Öztürk, Coats’ın geçmişini,
bugününü ve gelecek hedeflerini anlattı.
Üretim çeşitlerinizden başlayalım önce...
Ürünlerimizin büyük bir kısmının endüstriyel tabir ettiğimiz konfeksiyon sanayine yönelik
ürünler teşkil etmekte bunlarda iplik ve fermuar olarak iki ürün grubuna ayrılmakta ve
her iki ürün grubunda da ağırlıklı olarak ihracata dönük çalışan konfeksiyon hazır giyim
sanayine satış yapıyoruz.
Üretim çeşitlerinize baktığımızda yatırım için Türkiye’nin seçilmiş olmasında,
geleneksel yapıda, çeyiz olayının yaygınlığının payının ne kadar olduğunu merak
ediyoruz doğrusu...
Tabii, yatırımın Türkiye’de yapılmasının nedenlerinden biridir. Ancak bugüne
geldiğimizde, köyden kente göç ve bayanların iş hayatına atılması ile bu uğraşlar artık
yapılamıyor. Bu nedenle de Türk elişi ürünlerin yapımında kullanılan ipliklerin
üretiminde azalış oldu. Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte nakış kursları düzenleyerek, bu
geleneksel yapıyı az da olsa ayakta tutmaya çalışıyoruz.
- 139 -
İhracat cephesinde durum nedir?.
Bugün Coats Türkiye 14 milyon dolarlık ihracat yapıyor. İhracatta Avrupa ülkelerinin
hemen hemen hepsine ihracat yapılıyor.
Girdilerinizi nereden temin ediyorsunuz? Bu hükümette tartışmalara neden oldu
hatırlarsanız?
Evet, büyük miktarda bir ithalat söz konusu çünkü hammadde daha uygun şartlarda
olduğu için yurtdışından ithal ediyoruz. Aynı kalitede Türkiye’de daha ucuza bulsak tabi
Türkiye’den alırız ama, mesala Çin’den aldığımız var Hindistan’dan aldığımız var.
İşgücü maliyetlerinin düşük olması dolayısıyla son dönemde Coats grubunun
dünyadaki gelişmiş ülkelerde olan fabrikalarını gelişmekte olan ülkelere kaydırma
gibi bir eğilim içinde olduğunu biliyoruz. Bu devam ediyor mu? Bu bağlamda
Bursa’ya kaydırılan yani dünyada grubun başka bir alanda yatırımı var mı?
Özel iplikler denilen bir ürün grubunun Kuzey İrlanda’daki üretiminin Türkiye ve
Macaristan’a kaydırılması söz konusu. Altyapı yatırımları yapılıyor. 2006 yılı Kasım
ayında gerçekleşecek. Bu da 2,7 milyon Euroluk bir sabit yatırım gerektiriyor.
Özel iplikle, hava yastıklarında, çadır üretiminde, elektrik motorlarının üzerinde
kullanılan dayanıklı iplikler kastediliyor. Daha çok teknoloji gerektiren iplikler...
Bu arada tabi bu üretim otomotiv sanayine yönelik olduğu için ISO-TSE 16949 belgesi
almamız gerekiyor. Bu belge alma çalışmalarımızı başlattık hedefimiz yıl sonuna kadar
bu belgeyi almak. Bu yatırım gerçekleştikten sonra yıllık olarak yaklaşık 6 milyon
dolarlık bir ihracat söz konusu olacak. Yani ilk etapta tamamını üretimin yurtdışına ihraç
edeceğiz.
- 140 -
Coats Türkiye, Türkiye’de yatırım yaparak ülkeye maliyeti mi daha fazla olmuştur
yoksa yarattığı katma değer mi?
Şimdi tabii ki eğer böyle bir yatırım Türkiye’nin kendi içinden bir sermaye tarafından
yapılabilseydi, yani işte karın da yurtiçinde kalması olabilseydi, Türkiye açısından daha
iyi olabilirdi. Ama yabancı sermayeye niye ihtiyaç duyuluyor? Yerli sermaye yeterli
olmadığı için... Türkiye’nin bugünkü nüfus yapısını da baktığınızda işsizlik ön planda bu
işsizliğin önlenebilmesi için yatırım şart. Yerli sermayede bunu yapamıyorsanız
mecbursunuz yabancı sermayeyi getirmeye.Artık bu yeni küresel ekonomide yerlisi
yabancısı da kalmadı. Dünya tek bir alan haline dönüştüğü için bittiği noktada iş imkanı
için katma değer yaratmak için ülkeler birbirleriyle yarış halindeler. Kim daha uygun
şartları sunabiliyorsa yabancı sermayeye yabancı sermaye oraya gidiyor.
Yabancı sermayenin ülkemize gelmesi için yapılan yeni düzenlemeler yeterli mi
sizce?
Yabancı sermayeyi çekmek için elbette bir takım olumlu gelişmeler var. Ancak, zihniyet
değişmediği sürece yeterli değil. Örneğin Türkiye gerçekten de hukuk devleti olduğunu
kanıtlamalı. Kanunların geriye dönük işlememesi lazım mesela. Sık sık af çıkarılması,
ekonomik denge vergisi vb yabancı sermayeyi endişelendiriyor. Haksız rekabet yaratan
bu uygulamalar, kayıt dışılığın yüksek olması ve vergi yükünün ağırlığı Türkiye’nin
yatırım cazibesini olumsuz yönde etkiliyor.
Bürokrasi azaldı deniliyor ancak bir yabancı personeli istihdam edebilmenin prosedürü
7 ay sürüyor.
- 141 -
Bugünkü koşullarda da Coats Türkiye’ye ve Bursa’ya gelir ve aynı yatırımı yapar
mıydı?
Coats Türkiye, ülkemize yatırıma geldiğinde şartlar çok farklıydı. Bugun çok farklı.
Türkiye özellikle tekstilde işçilik maliyetleri açısından cazibesini Çin’e kaptırdı.
Elbette yatırım açısından avantajlı olduğu yönler de var. Mesela AB’ye yakınlığı ve
kalifiye işgücü önemli avantajlar...
Krizleri nasıl atlattınız şirket olarak?
Biz de elbette Türkiye’deki ekonomik dalgalanmalardan etkilendik ancak kredi
kullanımını azaltarak krizin etkilerini absorbe etmeye çalıştık. Ancak, son 3 yılda
istikrarlı bir gidişat söz konusu.
Ar-geye yerli firmaların çoğunluğunun neredeyse hiç bütçe ayırmadığını biliyoruz.
Siz bu konuda neler yapıyorsunuz?
Ar-ge çalışmaları Coats’ın Çin’e taşıdığı Coats Tecnology Center’da yapılıyor. Ancak,
özel ipliklerle ilgili ar-ge merkezinin de Bursa’da olması planlanıyor. 2006 yılında
üretimle birlikte ar-ge merkezi de faaliyete başlayacak.
Coats grubu Bursa’da yatırım yaparak Bursa’ya neyi kazandırdığını düşünüyor
kendi aldıkları dışında en büyük katkısının ne olduğunu düşünüyor?
En büyük katkısı ekonomiye istihdam yaratarak katkı sağlıyor. Onun dışında işte
yaratmış olduğu üretim ve yan sanayisiyle katma değer sağlıyor. Bugüne kadar hep
Bursa’da kurumlar vergisi rekortmeni olmuştur,geçen sene (2004) üçüncüydük bir
önceki sene (2003) birinciydik, bu sene (2005) sekizinci sıradayız yani hep ilk onda
olmuştuk senelerden beri ...
- 142 -
Ortaklarımızla Stratejik İşbirliğimiz Var
Ünvanı: Tat Konserve
Sektörü: Gıda
Ülkesi: Japonya
Kuruluş: 1968
2004 cirosu(YTL): 116.388.654,49
Üretim konusu: Domates salçası, dondurulmuş salça, domates suyu, ketçap, süt,
makarna.
Ahmet Türkoğlu
Tat Konserve Sanayii A.Ş. Mali İşler ve Finans Direktörü
Japon firmalarının Türkiye’de ortaklık kurduğu ve
ihracat anlaşması yaptığı tek gıda şirketi Tat.
Kagome ve Sumitomo adlı şirketler düşük hisse
oranlarına rağmen Tat için stratejik önem taşıyor
Tat ve Japon ortakları Kagome ve Sumitomo şirketlerinin işbirliği 1983 yılında başladı.
1985 yılında bu ilişki ortaklığa dönüşürken şu anda Tat’ta Kagome’nin % 5,85,
Sumitomo’nun % 2,39 hissesi bulunuyor. Ancak yabancıların ortaklık hisseleri düşük
gözükmesine rağmen, bu rakamlar Tat için büyük önem taşıyor. Çünkü Japon
firmalarının Türkiye’de ortaklık kurduğu ve ihracat anlaşması yaptığı tek gıda şirketi Tat.
Özellikle gıda güvenliği konusunda hassasiyetleri ile bilinen Japonlar’ın Tat ile böyle bir
- 143 -
ortaklığa gitmesi, Tat’ın dünya pazarlarındaki prestijini de artıyor. Tat Konserve Sanayii
A.Ş. Mali İşler ve Finans Direktörü Ahmet Türkoğlu, Tat ve yabancı ortakları hakkındaki
sorularımızı yanıtladı.
Tat sektöründe öncü kuruluşlardan biri. Hikayesini biraz anlatabilir misiniz?
Tat’ın temeli 1968 yılında Mustafa Kemalpaşa’da atıldı. O günden bu yana da domatesi
sanayi ürünü haline getiren bir şirket durumunda. Sektöründe öncü bir kuruluş. Vehbi
Bey Tat’ın çalışma şeklini Şeker Fabrikaları’nın tarımsal organizasyonunu baz alarak
oluşturmuş. Tat, kurulduğundan bu yana domates bazlı hammadde temininde
sözleşmeli ekim yapıyor. Halen daha domatesi sözleşmeli ekim bazında temin ediyoruz.
Bu nasıl oluyor? Bir önceki sene, müteakip senede ne kadar üretim hedefliyorsanız, o
yapıda bir ekim dikim hesabı yapıyorsunuz. Buna bir önceki senenin kasım ayında
başlıyorsunuz. Tohum, fide gibi ayni yardımlarla çiftçiye destek veriliyor.
Üretiminizde hammaddeyi nereden sağlıyorsunuz?
Hammaddemizin hepsini Türkiye’den sağlıyoruz. Mustafa Kemal Paşa, Karacabey
bölgesi ağırlıklı olarak, % 100’ü Türkiye’den alıyoruz. Domatesi çok uzak mesafelerden
taşıyamazsınız. Zaten bu yörelerimizde bizim domates üretimini teşvik etmemizle
tarımsal hareketlilik başladı, diyebiliriz. Bizim birtakım kalite ölçütlerimiz var, o ölçütler
için tohum ve fide yapılanmasına gidildi ve Tat Tohumculuk Şirketi kuruldu. Şu anda
sektöre tohum ve fide temin eden bir kuruluş durumunda. Çiftçilere köylülere bu konuda
yardımcı oluyoruz.
Kaç köylü ya da çiftçiye bu desteği verebiliyorsunuz?
Bu her yıl değişiyor ama asgari 8 ile 10 bin aralığında çiftçiyle sözleşmeli ekim
yapıyoruz.
- 144 -
Gelinen noktada Tat’ın Türkiye ve dünya pazarındaki yeri nedir?
Tat kurulduğundan bu yana Türkiye lideri. Avrupa’nın en büyük tesislerinden biri bizde.
Geçmişte, özellikle 1990 ile 2000 arasında Avrupa’daki sıralamamız ilk beş içindeydi.
Kurulu kapasitemiz yıllık 85 bin tonun üzerinde. İhracat yıllar itibariyle değişkenlik
gösteriyor. 73 ülkeye ihracat yapıyoruz. En büyük alıcımız bir defa Japonlar. Ancak
salça sektörü Türkiye’de 1998’den itibaren kan kaybetmeye başladı. Avrupa Birliği’nin
Türkiye’nin et ithalatını engellemesiyle, 30 bin 400 tonluk kotamızı kaldırdı. Öte yandan
Çin büyük üreticiler sıralamasına girdi ve Amerika 10-15 yıllık süre içerisinde ithalatçı
konumdan ihracatçı duruma geldi.
Son yıllarda AB’ye ihracatınız nasıl, hiç ihracat yapamıyor musunuz?
Eğer gümrük vergisi kapsamında kurtarıyorsa ihracat yapıyorsunuz, ama genellikle
kurtarmadığı görülüyor. Özellikle döviz kurlarının bu şekilde sürmesi bizleri zorluyor. İki
ürün var ihracat ağırlıklı. Biz AB’ye salça ve soyulmuş, doğranmış domates ihracat
ediyoruz.
AB’deki sorunları nasıl aşıyorsunuz?
Biz onlara uyuyoruz. Tat kurulduğundan bu yana domates bazlı ürünlerde üretiminin %
50’sini ihraç ediyor. Özellikle ithalatçı firmalar yaptıkları sözleşmelerde bazı koşullar öne
sürüyorlar. Biz de yıllardan bu yana o koşulları yerine getiriyoruz. Zaten kalite açısından
da bir sorunumuz yok. Bizim bağlantıda olduğumuz kuruluşlar zaten sanayi firması.
Yani ürünlerimiz direkt tüketiciye gitmiyor. Ara hammadde satıyoruz. O nedenle
alıcılarımızla bütünleşmiş durumdayız, kalite açısından, işleyiş açısından ve zirai üretim
açısından birbirimizi tanıyoruz.
- 145 -
Toplam ihracatınız nedir?
2003 yılında 25,7 milyon dolar, 2004 yılında 42 milyon dolar ihracat yaptık. Bunun 14,2
milyon dolarını Japonya’ya, 8.8 milyon dolarını Rusya’ya geriye kalanı da İngiltere,
Almanya ve Filipinler’e yaptık.
Japon pazarındaki en çok tercih edilen markalardan biri durumundasınız. Japon
ortağınızın bundaki katkısını nasıl görüyorsunuz?
Japon ortağımız domates üzerinde çok uzmanlaşmış bir şirket. Birçok ülkeden büyük
boyutta alım yapabiliyor. Bizle de hem ortak yapılanma hem de alıcı yapılanması var.
Kagome ve Sumitomo şirketiyle 1985’de başlayan işbirliği 1987’den itibaren ortaklık
olarak devam ediyor
Japonlar’la olan ortaklık yapınızda değişiklikler oldu? Son durum nedir?
2003’teki Tat, Sek, Maret ve Pastavilla’nın birleşmesinden önce Japonlar’ın sermaye
içindeki payı % 15’ti, 2003’ten sonra bu pay 8,24 oldu.
Bu fabrikayı Koç Topluluğu rahatlıkla kendisi de kurabilirdi sanırım. Neden bir
yabancı ortağa ihtiyaç duydu sizce?
Çünkü konjonktürel bir durum, dünya küreselleşiyor, ekonomiler globalleşiyor, yabancı
ortak artık Türkiye’de hep istenen bir şey. Teknoloji transferleri yapmak, kaliteli ürün
yapmak ve tabii ki farklı satış kanalları yaratmak açısından tercih ediliyor. Bizim Japon
ortağımız domates bazlı ürünlerde dünya ticaretinde çok büyük söz sahibi. O nedenle
biz Japonlar’ı tercih ettik.
- 146 -
Yabancı ortak aynı zamanda ihracat kanalı mı demek?
Ürünün maliyet yapısı, daha kaliteli hammadde elde etme çok önemli. Bu konuda
Japonlar’ın Ar-ge yapısının çok güçlü olması, bizi onlarla stratejik ortak olmaya itti..
Japon ortağınız olmasıydı Japonya’ya olan ihracatınız bugünkü kadar
olmayabilirdi...
Muhakkak... Her iki tarafın menfaatleri çerçevesinde gelişiyor.
Japonlar’la Türkler’in çalışma kültürleri çok farklı. Anlaşabiliyor musunuz?
Sorunlar çıkıyor mu?
Japonlar’la çok eskiye dayalı ticaret yaptığımız için, artık onlar bize hem ürün kalitesi
hem de Ar-ge açısından destek veriyorlar. Aramızdaki ticari ilişki artık dostluk ve
paylaşma noktasına gelmiş durumda. Ancak, zaman zaman onlar Tat’ta düzeltilmesi
gereken şeylere müdahale etmişlerdir, zaman zaman onlar bize uyum sağlamıştır.
Uyumlu bir yapımız var ama...
Yabancı ortağınızın Türkiye’de yeni yatırım yapması ya da Tat’taki payını artırma
gibi bir düşüncesi var mı?
Tabii o fiyat konjonktürüne bağlı. Bunlar alımlarını her ülkeden yapabiliyorlar. Bu
nedenle en iyi fiyatla malı hangi noktadan alabiliyorlarsa, oraya gidebiliyorlar.
Yabancı ortağınız, Türkiye’ye uyum sağlayabiliyor mu? Türkiye’deki yatırım
ortamından bir şikayetleri var mı?
Şu ana kadar bize gelen hiçbir şikayetleri yok ama sadece domates sektöründe değil de
diğer sektörlerde yatırım yapma istekleri var.
- 147 -
Türkiye ve ispanya’daki Burger King’lerin turşuları
Zey-Tur-San’dan...
Ünvanı: Zeytursan
Sektörü: Gıda
Ülkesi: İsviçre
Kuruluş: 1983
2004 cirosu: 9.781.306,37
2004 ihracatı: 2 milyon 756 bin dolar
Üretim konusu: Turşu
Tamer ERSOY
Zey-Tur-San Genel Müdürü
1983 yılında aile şirketi olarak Gedelek Köyü’nde
üretime “kaliteli turşu üretme” hedefiyle başlayan Zeytursan, 1986 yılında ilk ihracatını
Almanya’ya gerçekleştirdi. Sermaye yetersizliği ve pazardaki belirsizliğin yarattığı
arayış, şirketi 1990 yılında İsviçreli Reitzel firması ile buluşturdu.
Şirket bugün Burger King’in Türkiye ve İspanya’daki tek dilimlenmiş turşu tedarikçisi..
Hammadde ve işçilik maliyetleri düşük olduğundan dolayı yatırım Türkiye’de...
- 148 -
Yurtiçine Berrak markası ile üretim yapan şirket yılda 6 bin ton sebzeyi işleyerek turşu
haline getiriyor. 2004 yılında yaklaşık 3 milyon dolar ihracat yapan firma, 2004 verilerine
göre, % 60 iç pazar, % 40 yurtdışına çalışıyor.
Döviz kurundaki düşüşten dolayı 2005 yılı ihracatında 2004 yılı rakamlarını yakalamayı
hedefliyor. Yurtdışına yaptığı üretimlerde marka yok, fason üretim yapılıyor.
Hindistan’dan hammadde temin ediliyor ancak sebzenin tamamı yurtiçinden temin
ediliyor.Ambalajda da yurtdışı ile çalışılıyor.
Şirketin ortağı ve Genel Müdürü Tamer Ersoy, Romanya ve Polonya’da da daha ucuz
işçilik olduğundan rekabette zorlandıklarını kaydediyor.
Ortak Reitzel’in Türkiye’de yeni yatırım yapma ve kapasite artırımı konusunda temkinli
davrandığını belirten Ersoy, Reitzel’in Hindistan’da da 2005 yılında faaliyete geçen bir
fabrika kurduğunu vurguluyor.
“Türkiye’deki ekonomik koşullar istikrarlı büyümeye çok uygun değil. Yabancı sermayeyi
bu durumda ikna etmek oldukça zor oluyor. Devletin belirli sektörleri stratejik olarak
desteklemesi lazım. Gıda sektörünün de bu sektörlerin başında gelmesi lazım. Çünkü
bu sektörün hemen hemen tüm girdisi yurtiçinden temin edilebildiği gibi, ihracat
potansiyeli de yüksek” diyen Ersoy, yeni yatırım planlarının maliyetlerin yüksekliğinden
dolayı askıda beklediğini de söylemeden edemiyor.
4 milyon dolarlık bir yatırımla iç piyasada olduğu gibi Avrupa ülkelerine de turşu üretip
satan şirketin Genel Müdürü Ersoy, yabancı sermaye ile ortaklığın avantajını “Pazar
açısından sağlam müşteri bulma anlamında oldukça cazip” şeklinde anlatıyor.
- 149 -
Türkiye’nin ana sektörlerini etkileyen Çin’in bu sektördeki ağırlığını soruyoruz. Tamer
Ersoy, “Çin faktörü onları etkilemiyor çünkü Çin’de turşu ne üretiliyor ne de tüketiliyor”
diyor.
- 150 -
BURSA’DA YATIRIM İKLİMİ
Bu bölüm, arazi fiyatlarından temel girdi maliyetlerine, yeni kurulan
organize sanayi bölgelerinden, kentin coğrafi ve stratejik konumuna kadar
Bursa’nın yatırım iklimine ilişkin hemen her bilgiyi kapsıyor.
- 151 -
Bursa’da yatırım iklimi
Bu bölümde, Bursa’nın ulaşım, ekonomik ve sanayi altyapısı, maliyetler ve yatırıım
yapılacak bölgeler hakkında özet bilgiler bulacaksınız.
Ulaşım
Marmara Bölgesini İç Anadolu'ya ve Ege'ye bağlayan bir kavşak noktasında olan Bursa,
sanayi altyapısı ile olduğu kadar, coğrafi konumu açısından da büyük avantajlara
sahip bulunuyor. İzmit 200 km. kuzeydoğuda, İstanbul 300 km. kuzeyde, Eskişehir 149
km. güneydoğuda, Ankara 400 km. doğuda ve İzmir 350 km. güneybatıda yer
almaktadır. Yenişehir İç Hatlar Havalimanı kentin 50 km. Doğusundadır ve Mudanya ve
Gemlik ilçeleri ile İstanbul’a denizyolu ile bağlantısı bulunmaktadır.
Bursa’ya 32 km uzaklıktaki Gemlik’te özel sektör tarafından tesis edilmiş ve ihtiyaçlara
büyük ölçüde cevap verebilecek limanlar bulunmaktadır.
Gemlik Limanı’nın rıhtım uzunluğu toplam 490 m’dir. Derinliği ise 13 m 5,35 m ve 3,5
m olarak değişmektedir.
Özel sektöre ait Gemlik Gemport Limanı’nda ise 850 m uzunluğunda 8 adet
yanaştırma yeri vardır.138 bin 113 metrekare olan liman sahasının tamamı
gümrüklüdür. Liman sahasında 2 bin 400 metrekare kapalı sundurma ve 5 bin
metrekare alana inşa edilmiş katlı otopark mevcuttur. Bu limandan konteyner, otomobil
ve diğer kargoların yükleme / boşaltma ve depolama işlemleri yapılmaktadır.
Borusan limanının toplam rıhtım uzunluğu 680 metre olup su kesimi ortalama 11-13
- 152 -
metredir. Gemlik İskelesinin uzunluğu 164 metre olup su kesimi 12 metredir.
Amonyak ithali, ihracı ve gübre sevkiyatında kullanılan rıhtımımız 300 metre
uzunluğunda olup su derinliği 200 metrelik kısmında 12 metre, 100 metrelik kısmında
ise 8 metredir. Rıhtıma 30 bin DWT'lik bir adet ve 3 bin DWT'lik bir adet iki geminin
aynı anda yanaşması mümkündür. Rıhtım tüm kuruluşlara da kiralanarak hizmet
vermektedir.
Bursa’da ayrıca, 17 Haziran 2002 tarihinden beri uzunluğu 17.5 km. olan raylı sistemle
(Bursaray) şehiriçi ulaşım sağlanmaktadır. Bursaray 17 istasyondan oluşmaktadır.
Planlanan 2 etabın yapımı tamamlandığında Bursaray 12,5 km. daha uzayacak ve
Bursa, İstanbul’dan sonra en yaygın metro sistemine sahip olmuş olacaktır. Bursaray
Türkiye’deki mevcut metrolar içerisinde 50 (Euro) Cent ile en ucuz ulaşımı
sağlamaktadır. Bursaray, günde 140 bin yolcu taşımaktadır.
Bursa’da kent içi trafiği rahatlatacak en önemli projelerden biri olan ve Ankara Yolu’nu
İzmir Yolu’na bağlayan Çevre Yolu’da tamamlandı. Bursa Çevre Yolu projesine 2005’te
yaklaşık 65 milyon Euro ödenek ayrıldı. Bursa Çevre Yolu’nun ‘devlet otoyolu’
statüsünde açılması planlanıyor.
Ekonomi
Bursa’nın Türkiye GSYİH’sına katkısı 1980 yılında %3.2 , 1990 ‘da %3.5, 2000 ‘de
%3.7 olmuştur. 2004 yılında ise %3.9 olarak gerçekleşmiştir. Buna göre DİE tarafından
tüm Türkiye için yaklaşık 300 milyar dolar olarak açıklanan GSYİH’nın 12 milyar dolarlık
kısmını Bursa karşılamış olup, Bursa’da kişi başına GSYİH 2004 yılında 4.866 dolar ve
büyüme hızı da %10.9 olarak gerçekleşmiştir.
- 153 -
Maliyetler
Bursa’da 2005 yılında, Emlakçılar Odası verilerine göre, kentin merkezi bölgelerinden
olan Çekirge, Kükürtlü ve Heykel’deki bir ofis binasının metre başına Euro cinsinden
aylık kira bedeli, binanın konumuna, donanımına ve yeniliğine bağlı olarak 4-6 Euro
arasında seyretmektedir.
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Türkiye Metal Sanayicileri
Sendikası’nın (MESS) yaptığı “İşgücü Maliyeti ve Çalışma İstatistikleri 2004”
Araştırması sonuçlarına göre, Bursa ekonomisine yön veren otomotiv ana ve yan
sanayi ile metal sektörlerinde istihdam edilenlerin Euro bazında yıllık ortalama brüt
ücretleri ise şu şekildedir.
- sekreter için ortalama 7.000 Euro (Kaynak: Personel Yöneticileri Derneği Bursa Şb)
- Tek bir işçi için ise brüt saat ücreti 1,6 Euro’dur.(Bu rakam, ortalama bir veri olup,
sektöre ve işin niteliğine göre işçilik saat ücretleri 1,6 ile 4 Euro arasında değişiklik
göstermektedir.)
- Üretim Müdürü pozisyonu için 50.000 Euro
- İnsan Kaynakları Müdürü pozisyonu için 68.000 Euro
- Satış Şeliği pozisyonu için 26.000 Euro
- Elektronik mühendisi için de 33.000 Euro.
Sanayi altyapısı
Bursa Serbest Bölgesi
Bursa Serbest Bölgesi Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın önderliğinde Bursa sanayici
ve işadamlarının ortaklığıyla Bursa Serbest Bölge Kurucu ve İşletici A.Ş. adıyla 1998
yılında Serbest Bölge kurmak ve işletmek üzere kuruldu. Kuruluş amacı Bursa’nın
- 154 -
ithalat ve İhracat hayatını daha hızlı ve rekabet edilebilir düzeye getirmektir. Tamamen
Sanayi Bölgesi planı ile kurulmuş olan Serbest bölge, bu doğrultuda 825 dönümlük bir
arazide 11 ay gibi kısa sürede tüm altyapısı tamamlanarak Mayıs 2001'de ticari
faaliyetine başladı. Faaliyete girdiği günden bu yana serbest bölgeler içinde üretime
yönelik faaliyet gösteren en büyük serbest bölgelerden biri olma iddiasıhedefine
yaklaşmaktadır.
Bursa Serbest Bölgesi tüm altyapısı tam bir Organize Sanayi düşüncesiyle
doğalgazından telefon hatlarına kadar eksiksiz olarak tamamlanarak üretim yapacak
sanayiciler için uygun şekilde parselasyonu yapılmıştır. Her parsel kendi içinde ayrı
olarak her türlü altyapıya sahip bulunuyor.
Bursa Serbest Bölgesi Bursa’ya yakınlığı ve lokasyon olarak Marmara denizinin en
önemli limanlarına açılan kapısı olması durumuyla her gün bu hedefi daha da ileriye
taşıyor. Bölge’nin en önemli özeliklerden biri de liman bölgesinin gerisinde hemen
üretim yapabilip lojistik kolaylığı sağlamasıdır. 2001 yılında ticari faaliyete geçtiğinden
beri ticaret hacmini her yıl katlayarak artırmaya devam ediyor. Bölge’nin 2001 yılında
yaklaşık ticaret hacmi 83.000.000 USD, 2002 yılında 448.000.000 USD, 2003 yılında
1.110.000.000 USD ve 2004 yılında 2.200.000.000 USD ticaret hacmine ulaşmıştır. Bu
rakam 2005 yılının ilk 10 aylık döneminde ise 1.800.000.000 USD olarak gerçekleşti.
2005 yılının ilk 10 aylık döneminde itibariyle Bölge’de 185 firma Faaliyet Ruhsatı
almıştır. Bölge’de yine aynı dönemde yaklaşık istihdam 4200 civarındadır ve bu sayı
her geçen gün artmaktadır.
- 155 -
Bölge, Türkiye'deki Serbest Bölgeler arasında kendi arazisine sahip olan
bölgelerdendir. Bu sebepten dolayı firmalar Bölge’de arazi satın alabiliyor ve
faaliyetlerine sahip oldukları arazi üzerinde yapabiliyor.
Bursa, yine BTSO öncülüğünde, 1961 yılında ilk organize sanayi bölgesini kuran kent
olarak bugün ayrıca 14 organize sanayi bölgesine de sahip bulunuyor.
Bursa’daki Organize Sanayi Bölgeleri
BTSO Organize Sanayi Bölgesi
Türkiye’de kurulan ilk organize sanayi bölgesi olma özelliğine sahip olan BTSO
Organize Sanayi Bölgesi, tevsi yatırımlarla birlikte 6 milyon 450 bin metrekarey ulaştı.
2005 yılı sonu itibariyle Bölge’de 212 firma faaliyet gösteriyor. Bölge, Türkiye’deki diğer
tüm OSB’lere örnek teşkil edecek altyapıya sahip. BTSO OSB tarafından tahsis edilen
parsellerde katılım bedeli tahsis birim fiyatına dahil olduğundan bu parseller haricindeki
parsel sahiplerinden metrekare başına 35 USD altyapı katılım bedeli alınıyor.
BTSO Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü’nün elinde tahsis yapılacak parsel
kalmamakla birlikte, son dönemde tahsisi yapılan sanayi arsalarının metrekaresi 135
USD’den alıcı buldu.
BTSO OSB, “ilk” ve altyapısı “en iyi” olma özelliğinin yanı sıra, ulaşım ve sirkülasyon
itibariyle liman ve anayollara yakınlığı ve yatırım için gerekli inşaat ruhsat ve izinlerinin
Bölge Müdürlüğü tarafından tek elden veriliyor olması gibi avantajlarıyla da
yatırımcıların gözdesi durumunda. Ayrıca, Bölge’de atık su arıtma tesisi, sanayi
tesislerine hizmet veren bir Çevre Merkezi ve fabrikalara kesintisiz ve temiz enerji
sağlayan Doğalgaz Enerji Santralı (BOSEN) bulunuyor.
BTSO OSB İletişim: 224 243 15 00
- 156 -
Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi (DOSAB)
Toplam 4 milyon 750 bin metrekare alana sahip olan Bölge, Yalova Yolu üzerinde 1990
yılından bu yana toplam 312 firmanın faaliyet gösterdiği bir yapıya sahip. Bölge’nin
altyapı çalışmalarının yüzde 80’i tamamlandı ve yatırımcılardan altyapı katılım bedeli
alınıyor. Bölge Müdürlüğü yeni yatırmcılara parsel satışı yapılmadığı için Bölge’deki
sanayi arsası metrekare fiyatları piyasa koşullarına göre yer sahipleri ile alıcılar
arasında belirleniyor.
Bölge Müdürlüğü, Bölge’de yatırım yapan sanayicilere kesintisiz ve ucuz elektrik
enerjisi, kısmi olarak proses suyu ve her parsele doğalgaz ile içme ve kullanma suyu
sağlıyor. Yapımı devam eden artıma tesisinin 2006 yılının ilk yarısında işletmeye
alınması hedefleniyor.
Demirtaş OSB: 224 261 00 40
Gürsu Organıze Sanayı Bölgesı (GÜSAB)
Toplam 1 milyon 70 bin metrekare alana sahip olan Gürsu Organize Sanayi Bölgesi,
2001 yılından beri faaliyet gösteriyor. Bölgede halen 70 orta ölçekli, 200 küçük ölçekli
işletme bulunuyor. Bölgenin altyapı çalışmaları hala devam ediyor, ancak altyapı ile ilgili
eksikliklere ilişkin tüm projeler hazır ve ihaleye çıkmayı bekliyor. Bölgede yatırım yapan
yatırımcılardan metrekare başına 3.54 USD altyapı katılım bedeli talep ediliyor.
Bölgedeki parseller özel şahıslara ait. Sanayi arsalarının metrekaresi 100 YTL ile 200
YTL arasında değişen fiyatlara alıcı buluyor.
Bölgede ortak atık su arıtma tesisi 2006 yılı Mart ayında devreye alınacak. Bölgenin
tamamı doğalgaz kullanabiliyor. Tüm planları Bakanlık oanyından geçen Gürsu
Organıze Sanayı Bölgesı’nin tüm yolları da imar planı kapsamında açılmış durumda.
Bölgede yatırım yapanlar her türlü ruhsat ve hizmet, Bölge Müdürlüğü’nden alabiliyor.
- 157 -
Talep edilen altyapı katılım payının düşüklüğü ve şehir merkezine, havaalanına ve
limana yakınlığı bölgede yatırım yapmanın diğer avantajları arasında...
GÜSAB İletişim: 224 376 01 46
İnegöl Organize Sanayi Bölgesi
1979 yılından beri faaliyette olan İnegöl Organize Sanayi Bölgesinin tüm altyapı
çalışmaları tamamlanmış durumda. 3 milyon metrekare alan üzerinde toplam 94
firmanın faaliyet gösterdiği Bölgede, yatırım yapılmaya elverişli sanayi arsası kalmamış
durumda. BÜYÜTÜLMESİ PLANLANIYOR MU? Bölgede atık su arıtma tesisi
bulunuyor. Deniz ve hava ulaşımına yakınlığından dolayı tercih edilen İnegöl Organize
Sanayi Bölgesi’nde sektör bazında teşvik alınabiliyor.
İnegöl OSB İletişim: 224714 86 00
Nilüfer Organize Sanayi Bölgesi-NOSAB
Toplam 2 milyon 324 bin 972 metrekare alana sahip olan Nilüfer Organize Sanayi
Bölgesi 2001 yılında faaliyete başladı. BTSO Organize Sanayi Bölgesi ile sınıra sahip
olan Bölge’de 2005 yılı itibariyle 195 fabrika faaliyet gösteriyor. Bölgenin yer seçimi,
kamulaştırma ve planlama aşamaları tamamlanmış durumda. Ayrıca, yol, kanalizasyon,
yağmursuyu, bordür, tretuar, içmesuyu altyapı inşaatları büyük oranda tamamlanmış;
telekomünikasyon, doğalgaz altyapı inşaatları ise bitirilerek işletmeye alınmış olarak
yatırımcıları bekliyor.
Bölgede altyapı katılım bedeli olarak metrekare başına 7 USD alınıyor. Halihazırda
satılık 60 parsel bulunuyor ve boş sanayi arsalarının metrekaresi için 115 USD talep
ediliyor. Bölge, yatırımcı adaylarına yönelik olarak “kente yakınlık” argümanını öne
sürüyor.
NOSAB İletişim: 224 411 09 08
- 158 -
Bursa Deri Organize Sanayi Bölgesi
Bursa’nın 2005 yılı sonu itibariyle kurulmuş ilk ve tek ihtisas organize sanayi bölgesi
olan Bursa - Karacabey Devlet Yolu güzergahında, şehir merkezinden 36 km.
uzaklıktaki Bursa Deri Organize Sanayi Bölgesi, 1994 yılında OSB olma hüviyetini
kazandı. Bölge’nin altyapı çalışmaları hala devam ediyor. 2006 yılı Mart ayında 136
parsel üzerinde fabrikaların inşaatları başlayacak. Herhangi bir işletmeye tahsis
edilmemiş 7 parsel de alıcı bekliyor. Ancak, yeni yatrıımcılar için herhangi bir birim fiyat
tespiti yapılmamış durumda.
Tüm altyapı çalışmaları 2007 yılında bitecek olan OSB bugün toplam 1 milyon 732 bin
916 metrekare alana sahip. Bölge, yeni bir tevsi alanın daha devreye alınabilmesine
müsait ve bu alan da Bölge’ye dahil edilebildiğinde yeni yatırımcılar için daha fazla
seçenek söz konusu olabilecek.
Bölgenin avantajları arasında ise; yeni yapılan Ankara, İstanbul ve İzmir çevre yollarının
üçgeninde kalması, Bursa Serbest Bölgesi’ne 53 km, Yenişehir Havaalanı’na 75 km
uzaklıkta olması sayılabilir.
Bursa Deri OSB İletişim: 224 233 12 15
Kestel Organize Sanayi Bölgesi (KOSAB)
Toplam alanı 720 bin metrekare olan Kestel Organize Sanayi Bölgesi (KOSAB), 2004
yılında OSB statüsüne kavuştu. Hali hazırda 70 firmanın faaliyet gösterdiği Bölge’nin
altyapı çalışmaları ihale edildi ve kısa sürede bitirilmesi planlanıyor. Bölge’de özel
şahıslara ait yatırımcı bekleyen toplam 21 parsel bulunuyor. KOSAB’da sanayi arsası
fiyatları metrekare başına 90 ila 100 USD arasında değişiyor.
KOSAB İletişim: 224 373 06 51
- 159 -
Mustafakemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi
1991 yılında Bakanlık’tan onay alan MKPaşa Organize Sanayi Bölgesi, 2 milyon 200
bin metrekare alana sahip bulunuyor. Bölge’de henüz 4 firma faaliyette olup, 1 firma da
inşaatını yeni tamamladı.
Bölge’de altyapı katılım bedeli olarak metrekare başına 25 YTL alınıyor. Bölge
Müdürlüğü’nün elinde yeni yatırmcı bekleyen 9 parsel bulunuyor. Bu parsellerin
metrekare satış fiyatı 8,5 YTL.
Altyapu çalışmaları büyük ölçüde tamamlanan MKPaşa Organize Sanayi Bölgesi’nde
yatırım yapan sanayiciler, OSB mevzuat avantajlarının yanı sıra, 5 yıl emlak
vergisinden muafiyet, bina inşaat harcı ve yapı kullanma harçlarından muafiyet gibi
avantajlara sahip oluyor.
Bölge, demiryoluna 15 km, limana 60 km, havayoluna 80 km uzaklıkta bulunuyor.
MKPaşa OSB İletişim: 224 618 05 23
Hasanağa Batı Organize Sanayi Bölgesi
Bölgede toplam 113 parsel bulunuyor. Bu parsellerin 31 tanesi faal durumda, 6 tanesi
de inşaat halinde.
Geriye kalan 76 adet parselin yaklaşık olarak % 85’i sanayicilerin elinde bulunuyor.
Geriye kalan parsellerin ise sahipliği Hazine’ye ait olup, Bölge yönetimi aracılığıyla
satışı yapılabiliyor. Bölge % 90’lık doluluk oranına ulaştı ve yaklaşık 1.500 kişi istihdam
ediliyor.
Hasanağa Batı OSB İletişim: 224 484 23 10
Bursa’daki 9 organize sanayi bölgesi dışında ayrıca Bursa Yenişehir Organize Sanayi
Bölgesi ve Mustafakemalpaşa Mermer Organize Sanayi Bölgeleri’nin de Bakanlık
nezdinde başvuruları yapıldı ve OSB statüsü kazanabilmek için ruhsat bekliyorlar.
- 160 -
YABANCI SERMAYELİ ŞİRKET NASIL KURULUR?
Türkiye’de yabancı şirket kurmanın ABC’si....yasal
prosedürler...evraklar....resmi işlemler....
- 161 -
YABANCI SERMAYELİ ŞİRKET KURULUŞU
Türkiye’de yatırım ortamının iyileştirilmesi amacıyla 17.06.2003 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanan 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu yürürlüğe girmiş
bulunmaktadır. Bu Kanunla doğrudan yabancı yatırımların gerçekleşmesinde izin ve
onay kaldırılarak bilgilendirme sistemine dönüştürülmüştür. Kanuna ilişkin uygulama
yönetmeliği ise 20.08.2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Yeni düzenleme ile
uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe,
1. Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapılması
serbesttir.
2. Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabidir.
3. Yurt dışında ikamet ettiğini çalışma veya ikamet izniyle belgeleyen Türk vatandaşları
Kanununun uygulanması bakımından yabancı yatırımcı sayılırlar.
Bu kanun ile 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu yürürlükten kaldırmış;
a. Yeni bir şirket kurmak veya mevcut bir şirkete doğrudan veya dolaylı iştirak etmek,
yatırım yapmak, sermaye artışında bulunmak ve hisse devirleri için Hazine
Müsteşarlığı’ndan
alınması gerekli ön izinler,
- 162 -
b. Her bir yabancı ortak başına asgari 50.000 ABD doları getirilmesi zorunluluğu
kaldırılmıştır.
Diğer taraftan eski yabancı sermaye mevzuatında öngörülen “yabancı yatırımların
Türkiye’de sadece anonim ve limited şirket kurmak veya şube açmak suretiyle ticari
faaliyette bulunabilecekleri”hususu da yeni kanun ile kaldırılmıştır. Dolayısıyla yabancı
yatırımcılar artık tüzel kişiliği olup olmadığına bakılmaksızın anonim ve limited
şirketlerin yanı sıra her türlü şirket kurabileceklerdir.
Yabancı devlet kanunlarına göre kurulan şirketlerin Türkiye’de ticari faaliyette
bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açmalarına izin vermeye hazine Müsteşarlığı
yetkilidir. İrtibat bürosu kuruluşuna ilişkin usul ve esaslar Doğrudan Yabancı yatırımlar
Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.
Doğrudan yabancı yatırım; yurtdışından getirilen nakit sermaye, şirket menkul
kıymetler, makine ve teçhizat, sınai ne fikri mülkiyet haklar, yurt içinde sağlanan kar,
hasılat, para alacağı, mali değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar, doğal kaynakların
aranması ve çıkarılmasına ilişkin haklar gibi iktisadi kıymetlerdir.
Menkul kıymet borsalarında e az %10 hisse oranı veya aynı oranda oy hakkı sağlayan
edinimler yoluyla yabancı yatırımcının mevcut bir şirkete ortak olması, doğrudan
yabancı yatırım kapsamına alınmıştır.
4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırım Kanunu kapsamına giren konularda
uygulanacak usul ve esasları belirleyen Doğrudan Yabancı Kanunu Uygulama
- 163 -
Yönetmeliği hükümleri gereğince Hazine Müsteşarlığı kamu kurum ve kuruluşlarından
Doğrudan Yabancı Yatırımlara ilişkin bilgileri temin eder.
Yabancı sermayeye ilişkin kısıtlamalar
4875 Sayılı Kanun’da yabancı ortak hisse oranı konusunda herhangi bir kısıtlama
olmamakla birlikte, bazı sektörlerde ilgili kanunlarla getirilmiş hisse oranı kısıtlamaları
bulunmaktadır. Yabancı yatırımcıların Türkiye’de serbestçe doğrudan yatırım yapmaları
ilkesine özel kanunlarla getirilen kısıtlamalar şunlardır;
a) 3984 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluşu ve Yayınları Hakkında kanun uyarınca, bir
özel radyo ve yayın kuruluşunda yabancı sermayenin payı ödenmiş sermayenin %25’ini
geçemez. Yerli veya yabancı hissedarlar hiçbir şekilde imtiyazlı hisse senedine sahip
olamazlar.
b) 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu uyarınca, Türkiye Cumhuriyeti ülkesi içinde, iki
nokta arasında havayolu ile ticari amaçla yolcu, posta ve yük taşımaları Türk hava
araçları ile yapılır. Yabancı ülkeler ile Türkiye arasında hava ulaştırma hizmeti görecek
yabancı uyruklu işletmelere uygulanacak hükümler, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ve çok
taraflı anlaşmalar uyarınca ve karşılılık ilkesi gözönünde tutularak Ulaştırma
Bakanlığı’nca saptanır. Türk hava araçlarının tanımı bu konunun 49. maddesinde
yapılmıştır. Bu tanıma göre; kamu kurumu niteliğindeki mesleki kuruluşlar, dernekler,
siyasi partiler, sendikalar veya vakıfların mülkiyetinde bulunan hava araçları, idare
organını oluşturan kişilerin çoğunluğunun Türk vatandaşı olması ve Türk Ticaret Siciline
tescil edilmiş olan ticaret şirketlerinin malı olan hava araçları, bu kuruluşları idare ve
temsile yetkili olanların ekseniyetinin (yarıdan fazlası) Türk vatandaşı olması ve ana
- 164 -
sözleşmeye göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunması kaydıyla, Türk hava aracı
sayılır.
c) 815 sayılı Kabotaj Kanunu uyarınca, Türkiye kara sularında, limanlarda, iki Türk
limanı arasında yolcu ve yük taşımalarda, kılavuzluk yapılmasında Türk bayrağı çekmiş
gemiler yetkilidir. Yabancı gemiler, Türk limanları ile yabancı limanlar arasımdaki taşıma
işlerini yapabilir. Türk gemisinin yanımı, Türk Ticaret Kanunu 823. maddesinde
yapılmıştır. Bu tanıma göre, tüzel kişiliğe sahip teşekkül, müessese, dernek ve tesisler
ile Türk Ticaret Siciline tescil edilmiş olan ticaret şirketlerinin malı olan gemiler, bu
kuruluşları idare ve temsile yetkili olanların ekseriyetinin (yarıdan fazlası) Türk
vatandaşı olması ve ana sözleşmeye göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunması
kaydıyla, Türk gemisi sayılırlar.
d) 406 sayılı Telefon ve Telgraf Kanunu uyarınca, yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Türk
Telekom’daki hisse oranı %45’i geçemez ve bunlar dorudan yada dolaylı şirketin
çoğunluk hisselerine sahip olamazlar. Yabancı gerçek ve tüzel kişilere Türk Telekom’un
yönetim ve denetiminde oy çoğunluğu sağlanamaz.
e) 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu uyarınca Türk gerçek ve tüzel kişileri, Bakanlıktan
gerekli belgeyi almak kaydıyla yat limanı işletmeciliği yapabilirler. Ancak; yabancılar
tarafından kurulan işletmelerde Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilerle ortaklık şartı
aranır.
f) 1380 sayılı Su Ürünleri Kanununun 21. maddesi uyarınca Türk vatandaşı olmayan
kişilerin su ürünleri çıkarmak üzere balıkçılık sahalarına veya iç sulara girmeleri ve bu
sularda su ürünleri çıkarmaları yasaktır. Ancak, Kanunda belirtilen yabancı turistler ile
- 165 -
Tarım Bakanlığından alınacak izin gereğince etüt ve araştırma işlerinde çalışacak
yabancılar bu hükümden istisnadır.
g) 4734 Sayılı Kanun İhale Kanunu uyarınca,yaklaşık maliyeti eşit değeri altında kalan
ihalelere sadece yerli isteklerin katılması, yaklaşık maliyeti eşit değerlerin üzerindeki
ihalelerle, hizmet alımları ve yapım işlerinde bütün yerli istekliler lehine, mal alımlarında
ise ticaret ve Sanayi Bakanlığı ile diğer ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak
Kurum tarafından yerli malı olarak belirlenen malları teklif eden yerli istekliler lehine,
%15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanması hususlarında idarelerce ihale dökümanına
hükümler konabilir.
Ancak, yabancı istekliler ile ortak girişim yapmak suretiyle ihalelere katılan yerli istekliler
bu hükümden yararlanamaz.
h) 2813 sayılı Telsiz Kanunu uyarınca, yabancı devletlerle yapılan anlaşma veya
anlaşmalara dayanılarak kuruluş veya telsiz tesisleri bu anlaşma ve anlaşmalardaki
varsa özel hükümlere tabidir.yabancı devletlerin Türkiye’deki diplomatik temsilciliklerine,
sadece mensup bulundukları hükümet merkezleriyle haberleşme yapmak üzere
karşılıklılık esasına bağlı olarak Bakanlar Kurulu Kararı ile telsiz verici, alıcı ve verici
alıcı cihazı kurma ruhsatı ve kullanma izni verilebilir.
Yabancı sermayeli şirket
kuruluşlarında gerekli evrak
Yukarıda açıklanan mevzuat çerçevesinde yabancı sermayeli tacirin Ticaret Sicil
Memurluğuna müracaatında aranan evrak aşağıda sıralanmıştır.
- 166 -
Gerekli evrak arasında sayılan Oda Kayıt Beyannamesi, Kuruluş Bildirim Formu ve
Taahhütnameye Bursa Ticaret ve Sanayi Odası ulaşılabilir.
Yabancı uyruklu gerçek kişi
tacirin kaydı
Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye tacir denir. (Türk
Ticaret Kanunu 14.md.)
Gerçek kişi tacirin ticaret ünvanı kısaltılmadan ad ve soyadından meydana gelir. Ad ve
soyadına Türk Ticaret Kanunu’nun 48. maddesine uygun ekler yapılabilir. Ünvanda;
ortaklık bulunduğu izlenim yaratacak çoğul ekler, başka sektörlerin adları ve yabancı
kelimeler kullanılmamalıdır.
1. Tescil talebini içeren dilekçe
2. Tacirin ev adresi, iş adresi, işe başlama tarihi, uyruğu, ticari ünvanı ve ünvan altında
3 imzasını içerir noterden düzenlenen ticari ünvan tasdiknamesi
3. Pasaport sureti (tercüme edilmiş noter onayı)
4. Oda kayıt beyannamesi
5. Ticaret Sicil Tüzüğü’nün 29. maddesine göre düzenlenen taahhütname
Yabancı uyruklu ortağı olan
kollektif şirket kuruluşu
Kollektif şirket; ticari işletmeyi bir ticaret altında işletmek amacıyla gerçek kişiler
arasında kurulan ve ortaklardan hiçbirisinin sorumluluğu şirket alacaklılarına karşı
sınırlandırılmamış şirketlerdir.
- 167 -
Kollektif şirket mukavelesi yazılı şekle tabidir, mukaveledeki imzaların noterce tasdiki
şarttır.
Kollektif şirket mukavelesinde bulunması zorunlu hususlar şunlardır.
a) Ortakların ad ve soyadları, ikametgah ve uyrukları
b) Şirketin kollektif olduğu
c) Ticaret ünvanı ve merkezi
d) Çalışma konusu
e) Her ortağın sermaye olarak koymayı taahhüt ettiği sermaye türü, tutarı
f) Şirketi temsile yetkililer ve temsil şekli.
Kolektif şirketin ticaret ünvanı bütün ortakların veya ortaklardan birinin ad ve soyadıyla
şirket nevini gösterecek bir ibareyi ihtiva etmelidir.
2. Kuruluş bildirim formu (2 nüsha) (İşçi çalıştırdığı beyan edildiğinde 4 nüsha)
3. Tüm ortaklarca imzalanmış ve imzaları noter onaylı ana sözleşme (5 nüsha) ((İşçi
çalıştırdığı beyan edildiğinde 7 nüsha)
4. Şirketin yetkilerinin şirket ünvanı altında düzenlenmiş imza beyannamesi (2 nüsha)
5. Kurucu ortakların nüfus suretleri ve ikamet belgesi (noter veya muhtar onaylı 2’şer
nüsha)
6. Yabancı uyruklu ortağın pasaport sureti (tercüme edilmiş noter onayı)
- 168 -
Yabancı uyruklu ortağı olan komandit şirket kuruluşu
Komandit şirket; ticari işletmeyi bir ticaret ünvan altında işletmek maksadıyla kurulan ve
şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış
ve diğer ortak veya ortakların sorumlulukları belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan
şirkettir.
Sorumlulukları sınırlı olmayan ortaklara komandite, sınırlı olan ortaklara komanditer
denir.
Komanditer ortakların gerçek kişi olması gereklidir. Tüzel kişiler ancak komanditer ortak
olabilir.
Komandit şirketlerin ticaret ünvanı, komandite ortaklardan hiç olmazsa birinin ad ve
soyadı ile şirket nevini gösterecek bir ibareyi ihtiva etmelidir. Bu şirketlerin ticaret
ünvanlarında komanditer ortakların ad ve soyadının bulunması yasaktır.
Komandit şirketlerin idare ve temsili komandite ortaklara aittir.
Kollektif şirket kuruluşunda istenilen evrak komandit şirketler için de geçerlidir.
Komanditer ortağın tüzel kişi olması halinde ise; tercüme edilmiş Lahey Devletler Özel
Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki
Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi hükümlerine göre (Apostil) veya konsolosluk
onaylı faaliyet belgesi aslı ve noter onaylı tercümesi, tercüme edilmiş aynı şekilde
- 169 -
onaylı sicil özeti, kuruluş işlemlerini yürütecek gerçek kişiye verilen tercüme edilmiş aynı
şekilde onaylı vekaletname.
Yabancı uyruklu ortağı olan kooperatif kuruluşu
Kooperatifler; tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini
ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve
kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileriyle özel
idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve
değişir sermayeli teşekküllerdir. Kooperatifler en az 7 ortak tarafından imzalanan ana
sözleşme ile kurulur.
Kooperatif ana sözleşmesinde bulunması gerekli hususlar şunlardır;
a) Ana sözleşme ve onay tarihi
b) Kooperatifin ünvanı ve merkezi
c) Kooperatifin ünvanı ve çalışma konuları
d) Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar
e) Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödeme şekli, nakdi sermayenin en
az ¼’ünün peşin ödenmesi
f) Ortakların aynı sermaye koyup koymayacakları
g) Kooperatifin yükümlülüklerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi
h) Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarına görev yetki ve sorumlulukları
i) Kooperatifin temsiline ait hükümler
j) Yıllık gelir gider farklarının hesaplama ve kullanım şekilleri
k) Kurucuların ad, soyad, iş ve konut adresleri
- 170 -
2. İlgili bakanlık tarafından onaylanmış ana sözleşme kitapçığı (1 nüsha)
3. Bakanlık izni yazısı
4. Kurucuların nüfus suretleri ve ikametgah belgesi (noter veya muhtar onaylı 2’şer
nüsha)
5. Yabancı uyruklu ortağın pasaport sureti (tercüme edilmiş noter onaylı)
6. Yönetim kurulu üyelerinin kooperatif ünvanı altında imza beyannamesi
7. Noter onaylı ana sözleşme özeti (5 nüsha) (İşçi çalıştırdığı beyan edildiğinde 7
nüsha)
10.Kuruluş bildirim formu (2 nüsha) (İşçi çalıştırdığı beyan edildiğinde 4 nüsha)
*Kooperatifler kanununun 56. maddesine göre yönetim kurulu üyeleri Türk vatandaşı
olmalıdır.
Yabancı uyruklu ortağı olan limited şirket kuruluşu
Limited şirket; iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticari ünvan
altında kurulup, ortakların sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve
esas sermayesi belirli şirkettir.
Limited şirket ana sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların
imzalarının noterce tasdik edilmiş bulunmaları şarttır.
- 171 -
Limited şirketler asgari 5 milyar TL. sermaye ve 2 ortaklı kurulmalıdır. Türkçe olarak
tesbit edilmesi gereken ünvanlarında limited şirket ibaresinin bulunması ve faaliyet
konusunun gösterilmesi zorunludur.
Şirket ana sözleşmesinde bulunması gerekli hususlar Türk Ticaret Kanunu’nun 506.
maddesinde sayılmıştır.
Ortakların koyacakları sermayenin en az 25 milyon TL veya bunun katları olması
lazımdır.
19.1.2002 tarih ve 24645 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2001/3500 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile limited şirketlerin asgari sermaye miktarı 5 milyar TL çıkartılmıştır.
17 Haziran 2003 tarih 25141 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4884 sayılı Kanun
gereğince Limited Şirketler ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen dışında
Anonim şirketlerin kuruluş ile ana sözleşme değişikliklerinde Bakanlık izni kaldırılmıştır.
2. Kuruluş Bildirim Formu ( 2 nüsha) (İşçi çalıştırdığı beyan edildiğinde 4 nüsha)
3. Noter tasdikli ana sözleşme (5 nüsha) (İşçi çalıştırdığı beyan edildiğinde 7 nüsha)
4. Kurucu ortakların ve müdürlerin nüfus sureti ve ikametgah belgesi (noter veya muhtar
onaylı-2’şer nüsha)
5. Müdürlerin şirket ünvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)
6. Sermayenin onbinde dördünün Rekabetin Korunması Başkanlığı Ziraat Bankası
Ankara Bilkent Plaza Şubesi 538376/5016 nolu hesabına yatırıldığını gösteren banka
dekontu
- 172 -
Yabancı uyruklu ortak gerçek kişi ise tercüme edilmiş noter onaylı pasaport sureti,
yabancı ortak tüzel kişi ise; tercüme edilmiş Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı
çerçevesinde hazırlanan “ Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin
Kaldırılması Sözleşmesi” hükümlere göre (Apostil) tasdik edilmiş veya konsolosluk
onaylı faaliyet belgesi aslı ve noter onaylı tercümesi, tercüme edilmiş ve aynı şekilde
onalı sicil özeti, kuruluş işlemlerini yürütecek kişiye verile tercüme edilmiş ve aynı
Kurulacak şirkete yabancı ortaklarca yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin
menkul kıymetlerinin sermaye olarak konulması halinde; menşe ülke mevzuatına göre
değer tespitine yetkili makamlarına veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek
bilirkişilerin uluslararası değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenecek, Türk
Konsolosluğundan veya Lahey Devletler Özel Hukuk Konferansı Çerçevesince
hazırlanan “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi”
hükümlerine göre tasdik edilmiş belgenin aslı ve Türkçe tercümesi
Bakanlık iznine tabi olmayan yabancı ortaklı anonim şirket kuruluşu
Anonim şirket bir ünvana sahip, esas sermayesi belirli paylara bölünmüş olan ve
borçlarından dolayı yalnız mameleki ile sorumlu olan şirkettir.
Anonim şirket ana sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların
imzalarının noterce tasdik edilmiş bulunmaları şarttır.
- 173 -
Özel kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirketler en az 50 milyar sermaye
ve asgari 5 ortak ile kurulmalıdır.
Türkçe olarak tespit edilmesi gereken ünvanlarda anonim şirket ibaresinin bulunması ve
faaliyet konusunun gösterilmesi zorunludur.
Şirket ana sözleşmesinde bulunması gerekli hususlar Türk Ticaret Kanunu’nun 279.
maddesinde sayılmıştır.
19.1.2002 tarih ve 24645 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2001/3500 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile anonim şirketlerin asgari sermaye miktarı 50 milyar TL
çıkartılmıştır.
17 Haziran 2003 tarih 25141 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4884 sayılı Kanun
gereğince Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen dışında Anonim şirketlerin kuruluş
ile ana sözleşme değişikliklerinde Bakanlık izni kaldırılmıştır.
4. Kurucu ortakların ve yetkililerin nüfus sureti ve ikametgah belgesi (noter veya muhtar
onaylı-2’şer nüsha)
5. Yetkililerin şirket ünvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)
dekontu
- 174 -
binde birinin tüketicinin korunması hesabına yatırıldığını gösteren banka dekontu
*Yabancı ortak kişi ise tercüme edilmiş noter onaylı pasaport sureti, yabancı ortak tüzel
kişisi ise; tercüme edilmiş Lahey Devletler Özel Hukuk Konferansı Çerçevesince
hükümlerine göre (Apostil) veya konsolosluk onaylı faaliyet belgesi aslı ve noter onaylı
tercümesi, tercüme edilmiş ve aynı şekilde onaylı sicil özeti, kuruluş işlemlerini
yürütülecek kişiye verilen tercüme edilmiş ve aynı şekilde onaylı vekaletname.
*Kurulacak şirkete yabancı ortaklarca yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin
menkul kıymetlerinin sermaye olarak konulması halinde menşe ülke mevzuatına göre
değer tespitine yetkili makamların veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek
bilirkişilerin yada uluslararası değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenecek. Türk
Konsolosluğundan veya Lahey Devletler Özel Hukuk Konferansı Çerçevesince
hükümlerine göre tasdik edilmiş belgenin aslı ve Türkçe tercümesi.
Bakanlık iznine tabi yabancı ortaklı anonim şirket kuruluşu
Özel finans kurumları, bankalar, holdingler,sigorta şirketleri,
- 175 -
4. Kurucu ve yetkililerin nüfus sureti ve ikametgah belgesi (noter veya muhtar onaylı2’şer nüsha)
5. Yetkililerin ünvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)
dekontu
Yabancı uyruklu ortak gerçek kişi ise tercüme edilmiş noter onaylı pasaport sureti,
yabancı ortak tüzel kişisi ise; tercüme edilmiş Lahey Devletler Özel Hukuk Konferansı
Çerçevesince hazırlanan “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin
Kaldırılması Sözleşmesi” hükümlerine göre (Apostil) tasdik edilmiş veya konsolosluk
onaylı faaliyet belgesi aslı ve noter onaylı tercümesi, tercüme edilmiş ve aynı şekilde
onaylı sicil özeti, kuruluş işlemlerini yürütülecek kişiye verilen tercüme edilmiş ve aynı
Yabancı uyruklu bir şirketin Türkiye Bursa Şubesi kuruluşu
30 Kasım 1330 tarihli Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasim Şirketler
Kanununa göre yabancı uyruklu bir şirketin Türkiye Bursa şubesinin kuruluşu için
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nden izin alınması
gerekmektedir.
2. Kuruluş Bildirim Formu ( 4 nüsha)
3. Türkiye vekili için düzenlenen noter onaylı 2 nüsha vekaletname sureti
- 176 -
4. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı izni
5. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı onaylı 1 nüsha müzeyyel beyanname ve 2 nüsha ilan
metni
6. Şube yetkisi T.C. uyruklu ise nüfus cüzdanı sureti yabancı uyruklu ise tercüme
edilmiş noter onaylı pasaport sureti
7. Şube tescilinin şube ünvani ile düzenlenen imza beyannamesi
- 177 -
KAYNAKÇA
Faruk Üsküdari, Eski Bursa’dan Notlar, Bursa, 1972.
Necati Akgün, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın Kuruluşu ve Gelişimi, Özsan
Matbaacılık Ltd. Şti., Bursa, 2002.
Atatürk Mustafa Kemal, Söylev ve Demeçler,Cilt:2, Türk İnkılap Tarihi Ens. Yay.,
Ankara 1959, s.109-110.
DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE
STRATEJİLERİ/Hayrettin DEMİRCAN/Hazine Uzmanı/Teşvik ve Uygulama Genel
Müdürlüğü/Mart 2003
Yararlanılan web siteleri
www.tbb.org.tr
www.teknikmalzeme.com.tr
www.bursatextileworld.com
www.bozkurt.net
www.beltan.com.tr
www.borusan.com.tr
www.akyapak.com.tr
www.abrotech.com.tr
www.bodo.com.tr
www.borcelik.com
www.bgtas.com/
www.altametal.com
www.apper.com.tr
www.aybtekstil.com
www.bamesa.com
www.bgtas.com
www.borcelik.com
www.bosch.com.tr
- 178 -
www.carrefour.com.tr
www.cargill.com/worldwide/turkey_tr.htm
www.cma-intenational.com
www.contitech.com.tr
www.cimtaspipe.com
www.danca.nl
www.denbraven.com
www.emarc-celik.com.tr
www.fastbuyer.com
www.sunpride.com.tr
www.grammer.com
www.itemas.com
www.kerevitas.com.tr
www.lowprofile.com.tr
www.majorskt.com
www.mako.com.tr
www.masterplant.com.tr
www.matay.com.tr
www.may.com.tr
www.miralbueno.com
www.nestle.com.tr
www.nobelteknik.com.tr
www.oxauto.com
www.renault.com.tr
www.penguen.com.tr
www.pro-fect.com
www.rudolf-duraner.com.tr
www.safrantekstil.com.tr
www.silkotex.com
www.sofiteks.com
www.tat.com.tr
www.tecasa.com.tr
www.tectura.com
www.teknikmalzeme.com.tr
www.tkg.com.tr
www.tofas.com.tr
www.calixxo.com
www.pirelli.com.tr
www.wocogroup.com.tr
- 179 -
www.yazaki-Europe.com
www.yazaki-Europe.com
www.zeytursan.com.tr
www.hazine.gov.tr
www.dtm.gov.tr
- 180 -

Bursa Yabancı Sermaye Envanteri

Transkript

Benzer belgeler

gözde aslan-uluslararası ilişkiler

Turkish Version

Bursa Büyükşehir Belediyesi 3 Boyutlu Kent Rehberi

Muzaffer Şenol Turan SATIŞ UZMANI İletişim Bilgileri E-Posta

File

semakaya.net