Türkiye Gıda Sektörü Raporu

TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLIK
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ RAPORU
TEMMUZ 2010
DECEMBER
2009
İÇİNDEKİLER
1.
Yönetici Özeti
3
2.
Sektöre Genel Bakış
4
2.1
Küresel Sektör
4
2.2
Türkiye Gıda Sektörü
5
2.2.1
Genel Bakış
5
2.2.2
Yiyecek ve İçecek Üretimi
8
2.2.3
Yiyecek Tüketimi
8
2.2.4
İçecek Tüketimi
10
2.2.5
Organize Perakende Sektörü
11
2.2.6
Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti
13
2.3
Sektördeki Önemli Şirketler
13
2.4
Sektördeki Gelişmeler
14
2.5
Konumlanma Haritası
15
2.6
Yatırım Fırsatları
16
2.7
SWOT Analizi
18
2.8
Sektör Kurum ve Kuruluşları
19
ŞEKİLLERİN LİSTESİ
20
KISALTMALAR
21
2
1.
Yönetici Özeti
Küresel yiyecek ve içecek pazarının Çin, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerde sağlıklı ürünlere
yönelik talebin artması ve net gelir seviyesinin yükselmesi sayesinde yıllık % 3 büyümeyle 2010 yılında 3,8
1
trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik krize bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak, yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar bu dönemde sabit
kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye
olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Gıda güvenliği konusundaki
2
önceliklerin öneminin gelecekte artması beklenmektedir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Avrupa Birliği küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya
çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır. Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz
yıllardaki artan payları nedeniyle, Avrupa Birliği’nin payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 2007’de % 19,8’e
3
kadar düşmüştür. ABD dünya ticaretinde ikinci sıradadır ve Brezilya ve Çin tarafından takip edilmektedir.
Türkiye potansiyel yatırımcılar için oldukça çekici bir pazardır: Business Monitor International (BMI) tarafından
yiyecek ve içecek sektörü için yapılan 3. Çeyrek 2010 CEE iş ortamı sıralamasında, büyük nüfusu (yaklaşık
73 milyon), pazardaki doymuşluk ve olgunluk seviyesinin düşüklüğü, elverişli bir uzun dönemli ekonomik
yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde 5. sırada yer almaktadır. Buna ek
olarak, giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye,
ham maddeye kolay erişim sağlamaktadır. Tarım sektörüne yüksek derecede bağlı olan yiyecek ve içecek
sektörü, ülke üretiminde % 18 – 20 oranıyla önemli bir paya sahiptir.
Türkiye yiyecek ve içecek sektörü üretiminde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir,
ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma görülmüştür. Bu azalma küresel ekonomik krizden
4
geçici olarak etkilenen çeşitli sektörlerdeki azalmadan daha düşüktür.
Türkiye gıda sektörü perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve sektördeki
yatırımlarla birlikte iyileştirmeler gerçekleştikçe daha da gelişmiş bir hâl almaktadır. Organize perakendeciliğin
yaygınlaşması ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır
yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam
zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep trendini desteklemiştir.
Ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir göstergesi olarak, 2009 yılında % 8,4 olan gıda tüketiminin gayrisafi yurt
içi hasılaya oranının 2014 yılında % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir. Özellikle alkolsüz içecek satışlarının
artışına bağlı olarak, 2009 ve 2014 yılları arasında içecek tüketiminin değer bazında % 16,4’lük YBBO ile
5
artması beklenmektedir.
Türkiye’nin yiyecek, içecek ve tütün ticaret dengesinin tahmin döneminde ülkenin hacmi oldukça büyük olan
tarım sektörü sayesinde pozitif olarak büyümesi beklenmektedir. Tüketicilerin giderek daha geniş çeşitlilikte
4
yiyecek ve içecek ürünleri talep etmeleri sonucunda yıllık ticaret dengesinin 2005 yılındaki 4,4 milyar ABD
5
doları seviyesinden 2014 yılında 6,2 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda, ihracatın
da bu dönemde % 46 oranında büyümesi ve ihracat hacminin 9,1 milyar ABD dolarına ulaşması
5
beklenmektedir.
1
İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
2
Top of Mind araştırması CIES (Tüketim Ürünleri Forumu), 2008
3
AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Rakamlar 2009, CIAA
4
TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
5
BMI
3
Organik tarım alanında 2000 yılından beri devam eden reformlarla bu alt sektöre yönelik artan uluslararası ilgi
karşılanmaya çalışılmaktadır. Türkiye şu anda ürettiği neredeyse tüm sertifikalı organik gıda ürünlerini,
çoğunluğu Avrupa’ya olmak üzere (yaklaşık % 85’i), ihraç etmektedir. Buna ek olarak, “helal gıda” üretimi
potansiyeli çoğunluğu Müslüman olan Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır.
2.
Sektöre Genel Bakış
2.1
Küresel Sektör
6
Küresel yiyecek ve içecek pazarının 2010 yılında 3,8 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2007
yılında 3,5 trilyon ABD doları seviyesinde olan bu rakam, küresel krize rağmen yılda yaklaşık % 3 oranında
büyümüştür. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlar resesyonun gelişmiş pazarlarda tüketici
harcamalarını azaltmasıyla büyümenin itici gücü olarak görülmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, hayvan yemi
gibi ham maddelerin, enerji kaynaklarının ve paketleme malzemeleri gibi diğer bazı malların artan fiyatları
üreticiler için endişe kaynağı olmaktadır.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik daralmaya bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar oldukça sabit kalmıştır.
Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi,
sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Örneğin, organik gıda satışları ABD’de genel
7
olarak sabit kalmayı başarmıştır.
Gıda güvenliğine yönelik ilgi ve kaygıların CIES’in (Tüketim Ürünleri Forumu) yaptığı Top of Mind
araştırmasında belirtildiği üzere artması beklenmektedir. 2010 yılı ve sonrasında beklendiği üzere, yiyecek ve
içecek firmaları altyapının ve kapsamlı standartların eksik olduğu gelişmekte olan pazarlara odaklandıkça gıda
güvenliği daha önemli bir konu haline gelecektir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Gıda zincirindeki oyuncular açısından ise perakende sektöründe
konsantrasyon seviyesi yüksektir. Çoğu AB ülkesindeki üç büyük perakendeci pazarın % 40’ından fazlasını
6
elinde bulundurmakta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde bu oran % 75’i aşabilmektedir.
Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi
İlk 10 Yiyecek, İçecek & Tütün Şirketi 2008
2008 Net Satışları
milyon ABD Doları
Şirket Adı
Ülke
Bölge
Nestle
İsviçre
Avrupa
Japan Tobacco
Japonya
Asya/Pasifik
68.323
Philip Morris Intl.
ABD
Kuzey Amerika
63.640
PepsiCo
ABD
Kuzey Amerika
43.251
Kraft
ABD
Kuzey Amerika
42.201
Imperial Tobacco
İngiltere
Avrupa
40.504
Coca-Cola
ABD
Kuzey Amerika
31.944
Mars
ABD
Kuzey Amerika
30.000
Tyson
ABD
Kuzey Amerika
26.862
AB InBev
Belçika
Avrupa
23.692
101.823
Kaynak: Şirket bilgileri, Delo itte Glo bal P o wers o f the Co nsumer P ro ducts Industry 2010 (Tüketim Ürünlerinde Küresel Güçler 2010)
2007 yılında ihracat ve ithalatın toplamı 375 milyar ABD doları olmuştur. AB, küresel ticaretteki en önemli
oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır (AB’nin kendi
içindeki ticareti hariçtir). Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle (2007 yılı
6
İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
7
Organic Food Sales Remain Strong (Organik Yiyecek Satışları Gücünü Koruyor), Time Magazine, 21
Temmuz 2009
4
itibarıyla payları sırasıyla % 6,5 ve 7,4), AB’nin küresel ihracat pazarındaki payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden
8
2007’de % 19,8’e düşmüştür.
AB’de yiyecek ve içecek sektörünün katma değerli büyümesi son birkaç yıldır artı % 2 civarında sabitleşmeye
başlamıştır, oysa ki bu oranlar Çin ve Brezilya için 2007 yılında bir önceki yıla göre sırasıyla % 22 ve % 14
9
seviyesindedir.
Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007
Küresel Yiyecek & İçecek İhracatı - 2007
Küresel Yiyecek & İçecek İthalatı - 2007
AB
19,8%
AB
ABD
45,0%
11,5%
7,4%
3,3% 3,6% 4,6%
Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008
Çin
16,8%
Çin
Kanada
Yeni Zelanda
Diğer
ABD
Japonya
32,9%
Brezilya
Avustralya
6,5%
18,8%
Rusya
Kanada
Meksika
2,1%
2,8%
2,9% 4,4%
9,6%
4,6% 5,1%
Güney Kore
Hong Kong, Çin
Diğer
Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008
AB en büyük ihracatçı (küresel yiyecek ve içecek endüstrisi ihracatının % 20’si) ve ithalatçıdır (küresel ithalatın
% 19’u). İthalat hacminde AB, ABD ve Japonya tarafından takip edilmektedir. AB’nin ihracatının yaklaşık %21’i
ABD’ye yönelik gerçekleşmektedir, bunun yanında Çin’e yapılan ihracat da sürekli artmaktadır. AB ağırlıklı
olarak Brezilya ve Arjantin’den ithalat gerçekleştirmekte ve bu iki ülkenin toplamı AB’nin ithalatının % 20’sini
10
oluşturmaktadır .
2.2
Türkiye Gıda Sektörü
2.2.1
Genel Bakış
Yiyecek ve içecek sektöründeki üretim 2009 yılında 8,9 milyar TL olup ülkenin toplam üretiminin % 18-20’sini
11
oluşturmaktadır . Bu üretim büyük ölçüde ülkedeki tarım sektörüne bağlıdır. Türkiye’de geniş bir ürün
yelpazesinde ekim yapılabilmesine, genel olarak ılıman olan iklim imkân vermektedir.
Türkiye’de yiyecek ve içecek sektöründeki önemli alt pazarlar et ve et ürünleri, unlu mamuller, süt ürünleri,
sebze ve meyveler, yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, alkollü ve alkolsüz içecekler, hazır yemekler ve
bebek mamalarından oluşmaktadır.
Türk halkının yiyecek, içecek ve tütün için gerçekleştirdiği tüketim harcamalarının payı % 26 düzeyinde
seyretmekteyken 2009-2010 yılında % 27 - 27,5 seviyesine yükselmiştir. Bu seviye Avrupa standardı olan %
15 - 20 arasındaki orandan yüksek kalmaktadır. Yiyecek, içecek ve tütüne yapılan tahmini toplam tüketici
8
9
CIAA (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu), 2008 Yıllık Raporu
AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Sayılar 2009, CIAA
10
Confederation of the Food and Drink Industries of the EU (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu)
11
DPT, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, TUİK ve DPT verileriyle Deloitte hesaplaması
5
harcamaları 2007 yılında yaklaşık 120 milyar ABD doları, 2008 yılında ise 130 milyar ABD doları
12
seviyesindedir.
Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi
Kişi Başına Tüketim Verisi
2004e 2005e 2006e 2007e 2008e 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f
Et tüketimi (kişi başına kg)
21.3
22.6
23.4
23.9
23.9
23.0
23.2
23.7
24.1
7.0
6.9
7.0
7.2
7.2
7.0
7.1
7.2
7.3
7.4
Meyve tüketimi (kişi başına kg)
105.2
105.3
107.2
109.4
109.5
108.5
109.4
111.1
112.5
114.0
Sebze tüketimi (kişi başına kg)
226.3
224.2
228.0
230.4
230.3
225.8
227.1
229.1
231.1
233.2
Süt tüketimi (kişi başına litre)
126.6
129.9
132.0
134.5
134.8
134.0
135.2
137.2
138.9
140.8
Kahve tüketimi (kişi başına kg)
0.5
0.6
0.6
0.7
0.7
0.6
0.7
0.7
0.7
0.7
Çay tüketimi (kişi başına kg)
2.4
2.7
2.7
2.7
2.7
2.7
2.7
2.7
2.7
2.8
Balık tüketimi (kişi başına kg)
24.6
e: tahmini f : öngörülen
Kaynak: Eco no mist Intelligence Unit
Serbest ve giderek daha liberal hâle gelen ticaret ve yatırım iklimi sayesinde, yeni işletmeler için pazara giriş
engelleri oldukça düşük seviyededir. TOBB’un açıkladığı verilere göre yiyecek ve içecek endüstrisindeki faal
şirket sayısı 2008 yılı sonu itibarıyla 2007 yılı rakamı olan 23.276’dan 22.092’ye düşmüştür. Türkiye’deki
yiyecek ve içecek sektöründeki firmaların çoğunluğu genellikle özel girişim olan KOBİ’lerden oluşmaktadır.
13
Kapasite kullanım oranı yiyecek ve içecek sektörü için % 70 civarındadır.
Türkiye halkının beslenme biçiminde unlu mamullerin yeri oldukça önemlidir. Bundan dolayı toplam gıda
13
firmalarının çoğunluğu (% 65) un ve unlu mamuller alt sektöründe bulunmaktadır.
Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009)
Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı
(2009)
3% 1%
Un ve unlu mamuller
5%
Süt ve süt mamulleri
4%
Meyve & Sebze
12%
11%
65%
Hayvansal ve bitkisel
yağlar
Şekerli ve çikolatalı
mamuller
Et mamulleri
İçecekler
Kaynak: DPT
Türkiye BMI tarafından hazırlanan CEE İş Ortamı Derecelendirmesine göre 5. sıradadır. Bu analiz yiyecek ve
içecek sektörünün yatırımcılar için çekicilik düzeyini, pazar büyüklüğü, tüketim seviyesi, gelecekteki potansiyel
büyüme ile yasal ve politik duruma dayanarak ölçmektedir.
12
EIU, Türkiye: Tüketim Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
13
T.C. Merkez Bankası, “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”, Şubat 2010
6
Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları
Yükselen Avrupa Yiyecek ve İçecek İş Ortamı Puanları 2010 3. Çeyrek
Potansiyel Getirilerin Limitleri
Yiyecek &
İçecek
Pazarı
Ülke
Yapısı
Lim itler
Getirilerin Gerçekleşme
Riskleri
Pazar
Riskleri
Ülke Riski
Riskler
Yiyecek &
İçecek İş
Ortam ı
Puanları
Bölgesel
Sıralam a
Rusya
85
65,2
75,1
45
57,6
52,6
68,4
1
Macaristan
67
54,1
60,5
75
63,6
68,1
62,8
2
Polonya
59
60.0
59,5
70
66,1
67,7
62.0
3
Çek Cumhuriyeti
61
52,3
56,6
75
68,6
71,1
61.0
4
Türkiye
58
59,5
58,8
75
54,9
62,9
60.0
5
Slovakya
55
53,9
54,4
70
60,5
64,3
57,4
6
Slovenya
51
50.0
50,5
70
70.0
70.0
56,4
7
Litvanya
61
41,6
51,3
70
65,2
67,1
56.0
8
Romanya
51
51,6
51,3
60
57,2
58,3
53,4
9
Estonya
53
44,1
48,5
65
62,6
63,5
53.0
10
Sırbistan
63
46,6
54,8
50
44,5
46,7
52,4
11
Bulgaristan
45
47,7
46,4
55
60,7
58,4
50.0
12
Hırvatistan
41
48.0
44,5
60
62,5
61,5
49,6
13
Letonya
40
44,1
42.0
70
62,4
65,4
49,1
14
Ukrayna
53
46,4
49,7
35
50,9
44,6
48,1
15
Kaynak: B M I. P uanlama 100 üzerinden, 100 en yüksek o lacak şekilde. Yiyecek & İçecek İş Ortamı ana sıralamadır. İki alt sıralaması vardır: 'P o tansiyel
getirilerin limitleri' ve 'Getirilerin gerçekleşme riski', sıralamalar sırası ile %70 ve %30 o ranında ağırlıklandırılmıştır.
Özellikle Ülke Yapısı göstergesi açısından, Türkiye neredeyse 73 milyonluk büyük nüfusu, doygunluk ve
olgunluk seviyesi henüz düşük olan pazarı, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr
düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde yüksek bir puana sahiptir. Giderek iyileşen yiyecek ve içecek
ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye ham maddeye kolay erişim sunmaktadır.
Ayrıca, dağıtım ağı, gelişmiş ve büyümekte olan organize perakende sektörü ile sağlanmaktadır. Ancak, gıda
tüketimi büyümesi 2009 yılında GSYİH büyümesini -% 4,7’ye indiren ekonomik krizin etkisiyle yavaşlamıştır.
OECD tahminlerine göre, Türkiye’nin reel büyümesi 2010’da % 6,8, 2011’de ise % 4,5 olarak
14
gerçekleşecektir. BMI’nın büyüme tahminleri ise 2012, 2013 ve 2014 yılları için sırasıyla % 5,2, % 5,7 ve %
15
5,6 şeklindedir.
Getirilerin gerçekleşme riskleri açısından, Türkiye bazı bölge ülkelerinden ülke risk puanı anlamında daha kötü
puana sahiptir. Buna karşın, iş ortamının gelişimine destek veren hükümet aktif bir şekilde AB üyeliğini
gerçekleştirmeye ve bir çok kritik reformu tamamlamaya çalışmaktadır. Uluslararası derecelendirme kuruluşu
Standard & Poor's Türkiye’nin ülke notunu hükümetin borç yükünü azaltma ve finans sektöründe istikrarı
sağlamadaki başarısını dikkate alarak Şubat 2010 itibarıyla yükseltmiştir. Uzun vadeli yabancı ve yerel para
kredi notu BB ve BB+’ya çıkarılmıştır.
14
OECD (Organisation For Economic Co-operation and Development), Ekonomik Görünüm No.87
15
BMI
7
2.2.2
Yiyecek ve İçecek Üretimi
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki üretimde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış
kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma olmuştur. Bu azalma küresel
16
ekonomik krizden geçici olarak daha fazla etkilenen çeşitli sektörlerdekinden daha düşüktür.
Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi
Yiyecek & İçecek Sektörü Üretim Endeksi (aylık ortalama)
151
137135131140
160
140
120
100
80
76
85
92 95 92
86
95 98
105
98
108113112105
102
60
40
20
0
Kış
İlkbahar
2005
2006
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, baz yıl=2005
2.2.3
Yaz
2007
2008
Sonbahar
2009
Yiyecek Tüketimi
Türkiye’deki geleneksel yemek alışkanlıkları toplumun büyük bölümünde fazla değişmeden varlığını
korumaktadır. Bununla birlikte, Türkiye yiyecek sektörü, perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek
standartlar talep ettikçe ve yatırımlar sayesinde sektörde önemli iyileştirmeler gerçekleştikçe daha gelişmiş bir
hâle gelmektedir. Organize perakendeciliğin yaygınlaşmasıyla ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte,
Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş
gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması, dondurulmuş ve hazır
gıdaya olan talep artışını desteklemiştir. Avrupa’da kişi başına paketlenmiş gıda tüketimi en düşük ülkenin
Türkiye olduğu düşünüldüğünde, söz konusu alt sektörlerde önemli bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Türkiye Türk halkının yemek alışkanlıklarında önemli bir payı olan unlu mamuller alanında dünyadaki en büyük
pazarlardan birisidir. Yükselen gelir düzeyiyle birlikte, paketlenmiş ekmek tüketimi yükseliş göstermekte ve
aynı zamanda çok tahıllı ve özel yapım gibi farklı çeşitlerdeki ekmeklere yönelik talep geleneksel unlu
mamullere kıyasla kâr marjının daha yüksek olduğu bu alanda önemli fırsatlar sunmaktadır.
16
TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
8
Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri
Gıda Tüketimi
120
10.0%
100
12%
9.5%
9.0%
8.4%
8.3%
8.1%
7.8%
10%
7.6%
80
7.4%
7.2%
8%
60
6%
40
4%
20
2%
-
0%
2005
2006
2007
2008
2009e
2010f
Gıda Tüketimi (milyar TL)
2011f
2012f
2013f
2014f
Toplam gıda tüketim büyümesi (yıldan yıla)
Gıda tüketiminin GSYİH'daki Yüzdesi
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Basın, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
Gıda tüketiminin GSYİH’e oranının, ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir yansıması olarak, 2009 yılından
2014’e kadar % 8,4’ten % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir (bkz. Şekil 7).
Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi
Kişi Başı Gıda Tüketimi
1.200,0
10%
1.000,0
800,0
11%
10%
13%
10%
11%
15%
10%
4%
5%
(1)%
(5)%
600,0
0%
-5%
-10%
400,0
-15%
200,0
(23)%
-20%
-
-25%
2005
2006
2007
2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f
Kişi başı gıda tüketimi (ABD $)
Kişi başı gıda tüketimi büyümesi (yıldan yıla)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu BMI
1,9 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle, şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü de önemli bir konuma
sahiptir. Dünya çapında ihracatı yapılan bazı şekerleme ürünleri, geleneksel Türk lokumu (“Turkish Delight”),
karamel, sakız ve bonbondur. Yerli marka Ülker pazar lideri konumundadır, Kent (Cadbury yan kuruluşu) ve
17
Intergum da diğer önemli şekerleme üreticileridir.
BMI’nın tahminlerine göre 2009 ve 2014 yılları arasında Türkiye’de toplam gıda tüketiminin % 34, kişi başı gıda
tüketiminin ise % 21 oranında artması beklenmektedir. Bu tahmini büyümenin itici gücü organize
17
perakendecilik alanında ve işlenmiş gıda sektöründeki gelişmeler olacaktır.
17
BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – İkinci çeyrek 2010
9
2.2.4
İçecek Tüketimi
Türkiye’de içecek sektörü, sıcak içecekler, alkolsüz içecekler ve alkollü içecekler olarak analiz edilebilir.
Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları
Türkiye İçecek Satışları (ABD Doları milyon)
18,000
15.604
14.241
16,000
12.665
14,000
10.589
12,000
10,000
8,000
5.924
6.947
7.695
8.556
8.519
7.269
6,000
4,000
2,000
2005
2006
Kaynak: Basın, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
2007
2008
Alkolsüz içecekler
2009e
2010f
Alkollü içecekler
2011f
2012f
2013f
2014f
Çay satışları
Sıcak İçecekler
Türkiye, çay tarımı yapılan arazi büyüklüğü açısından dünyada 7., kuru çay üretiminde 5. ve kişi başına çay
18
tüketiminde 4. sıradadır. Günlük 6.600 tonluk üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kuru çay pazarının % 6019
65’ine hakim olan kamu kuruluşu Çaykur geçmişten beri pazar lideridir. Çay piyasasındaki diğer önemli
20
oyuncular özel teşebbüsler olan Doğuş, Doğadan ve Unilever (Lipton) gibi firmalardır.
Diğer sıcak içecekler arasında Türk kahvesi tüketimi yaygınlığını korusa da, Starbucks ve Caffé Nero gibi
çeşitli alternatif ürünler sunan uluslararası kahve zincirleri de piyasaya girmektedir.
Alkolsüz İçecekler
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun verilerine göre, şişelenmiş su, Türkiye içecek
endüstrisinin toplam kapasitesi olan 13.236 milyon litrenin yaklaşık % 50’sini oluşturarak üretim kapasitesine
21
göre birinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında şişelenmiş su satışları yaklaşık 3,1 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir ve 2010 yılında 3,2 milyar TL’ye ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de kişi başı yıllık şişelenmiş
su tüketimi 2009 yılında 126 litreyle Fransa (142 litre) ve İtalya (176 litre) gibi gelişmiş ülkelerden çok aşağıda
22
değildir. DanoneSa maden suyu pazarında kendi markası Hayat ile lider konumdadır. Diğer önemli firmalar
20
ise Erikli, Nestle, Pınar, Niksar, Hamidiye ve Saka’dır.
Soda ve meyve suyunun dahil olduğu diğer alkolsüz içecekler 2009 yılında toplam içecek endüstrisinin üretim
21
kapasitesinin % 37’sini oluşturmuştur. Coca Cola, Fanta, Sprite, Nestea, Powerade ve Schweppes
markalarının dağıtıcısı olan Coca-Cola İçecek şişelenmiş su dışındaki alkolsüz içeceklerde açık farkla lider
20
konumundadır ve Pepsi ile Cola Turka tarafından takip edilmektedir.
18
Çaykur, Çay Sektörü Raporu, 2009
19
Çaykur internet sayfası, www.caykur.gov.tr
20
BMI
21
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, 2009 Raporu
22
SUDER (Ambalajlı Su Üreticileri Derneği)
10
Alkollü İçecekler
Türkiye’de en fazla üretilen ilk dört alkollü içecek bira, rakı, şarap ve votkadır. Başlıca alkollü içecek olan bira,
2009 yılında toplam alkollü içecek üretiminin yaklaşık % 90’ını oluşturmuştur. Her ne kadar bira Türkiye’de
üretilen başlıca alkollü içecek olsa da şarap üretimi ilk dört alkollü ürün arasında en hızlı şekilde artmıştır:
2009’da % 22 oranında artmış ve 2010’un ilk çeyreğinde 2009’un ilk çeyreği ile kıyaslandığında % 52 oranıyla
23
artışına devam etmiştir.
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun verilerine göre, Anadolu Efes ve Türk Tuborg üretim
kapasitesi yılda 1 milyon litreyi geçen iki bira üreticisidir. Efes markasının sahibi olan Anadolu Efes, Türkiye’de
bira pazarının yaklaşık % 80’ini elinde bulundurmaktadır ve geri kalan pazar payının büyük çoğunluğuna sahip
20
olan Tuborg Anadolu Efes’i takip etmektedir.
2009 yılında 104 milyon litreye ulaşmış olan Türkiye’nin alkollü içecek ihracatının % 95’ini bira oluşturmaktadır.
23
Viskinin % 35’ini oluşturduğu ithalat ise 7 milyon litre olmuştur.
Türkiye’nin geleneksel alkollü içeceği olan rakı, şarapla birlikte toplam üretimin % 4,4’ünü oluşturmaktadır.
Büyük şarap üreticilerinin yanı sıra İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde olmak üzere yaklaşık 300 adet
24
küçük ölçekli üretici bulunmaktadır. Şarap sektörünün toplam kapasitesi yaklaşık yılda 120 milyon litredir.
Türkiye 2009 yılında toplamda 7,75 milyon ABD doları değerinde 3,6 milyon litre şarap ihraç etmiştir. İhracat
25
pazarları % 26 payla Belçika, % 25 payla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve % 15 payla Almanya olmuştur.
2.2.5
Organize Perakende Sektörü
Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da,
tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler ve yüksek kaliteli mallar sunan organize perakendecilere
(süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla
düşmüştür.
Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014)
Türlerine Göre Türkiye Organize Perakende Satışları (milyar TL)
40
34.6
35
30.9
20%
27.7
30
24.8
25
19.7
20.6
22.3
15%
16.7
20
14.1
15
25%
10%
11.8
10
5%
5
0
0%
2005
2006
2007
2008
2009e
2010f
2011f
2012f
2013f
2014f
Süpermarketler
Hipermarketler
İndirim Marketleri
Toplam organize perakende büyümesi (yıldan yıla)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
23
TAPDK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu)
24
IGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Şarap Sektörü Raporu, 2010
25
Türkiye İstatistik Kurumu
11
Artan kentleşme, yükselen harcanabilir gelir seviyesi ve iş yaşamında kadın sayısının artması sayesinde
perakendecilik sektörü özellikle büyük şehirlerde yavaş yavaş bu Batı tarzı operasyonlara kaymıştır. Buna
rağmen küçük geleneksel perakendiceler hâlâ perakende yiyecek sektörünün % 60’ını ellerinde
26
bulundurmaktadırlar.
Süpermarketler 1990’lı yıllarda Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyetlerine başlamış ve 2000 yılında
sektörde % 26 oranında pazar payı elde etmişlerdir. Etkileyici bir büyüme gösteren süpermarketler hâlihazırda
sektörün yaklaşık % 40’ına hakim durumdadırlar. Fazla sayıda mağazaya sahip olan modern perakendeciler
26
yüksek alım güçleriyle geleneksel rakiplerinden daha kârlıdırlar.
Organize Perakende Pazarı Oyuncuları
Türkiye organize perakende sektörü oldukça rekabetçidir. Migros % 9 oranla pazarda en büyük paya sahiptir.
26
Migros’u % 8’le Carrefour ve % 7’yle BİM izlemektedir. Diğer uluslararası firmalar Metro ve Tesco Kipa’dır.
Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%)
Migros, 9%
Carrefour, 8%
BIM, 7%
Metro, 5%
Diğer, 64%
Tansas, 4%
Tesco Kipa,
3%
Kaynak: BMI, 2008 verileri
Organize perakende sektörü satışları büyük ölçüde satışları 2009 yılında 10,7 milyar TL’yi bulan
süpermarketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hipermarket satışları ise yaklaşık 5,6 milyar TL’dir. 2005 ve 2008
27
yılları arasında süpermarketler % 16, hipermarketler % 19 ve indirim marketleri % 30 YBBO sağlamıştır.
Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri
ABD Doları Milyon
Şirket Adı
Şirket Türü
Toplam Girişim
Değeri (*)
Piyasa Değeri (*)
Toplam Ciro
[SOA]
Net Kar
[SOA]
BIM Birlesik
Halka açık
Magazalar A.S.
3.324
3.432,5
3.184,5
117
Migros Ticaret
A.S.
2.375
2.374,8
4.219,4
131,3
Halka açık
SOA : So n Oniki A y
Kaynakl Capital IQ ; (*) M art 10, 2010 verisi
26
BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – 2. Çeyrek 2010
27
Türkiye İstatistik Kurumu ve BMI tahmini
12
2.2.6
Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2007 ve 2009 yılları arasında Türkiye’nin yiyecek ve içecek ticaret
dengesinin hareketi negatif yönde olmuştur. Türkiye, kuru meyve, tütün (Ege Bölgesi’nden) ve dünyanın en
büyük tedarikçisi olduğu fındıkta (Karadeniz Bölgesi’nden) önemli bir ihracatçı konumundadır. Türkiye’nin
28
başlıca tarımsal ithalatı pamuk, soya fasulyesi, bitkisel yağ, tütün, mısır ve pirinçtir.
Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri
Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İhracatı
ABD$Milyon
2004
Hayvan yemleri
Unlu mamuller
Bira & Malt
Şekerli mamuller
Süt mamulleri
Fermante edilmiş ürünlerden
oluşan etil alkol
2005
2006
2007
Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İthalatı
2008
2009
2
2
2
5
36
46
216
231
264
347
424
417
31
42
42
48
64
62
391
424
468
611
665
628
41
62
89
112
136
142
ABD$Milyon
90
Unlu mamuller
13
15
19
24
37
39
4
3
4
2
4
2
Şekerli mamuller
70
67
93
104
144
150
Süt mamulleri
Fermante edilmiş ürünlerden
oluşan etil alkol
60
67
80
115
133
120
27
35
47
56
66
92
Balık ürünleri
Unlu ürünler ( Makarna,
noodle, kuskus vs.)
82
77
105
134
141
138
Bira & Malt
29
35
33
27
148
173
154
50
66
80
108
182
149
55
67
60
83
112
177
Et & Et mamulleri
İşlenmiş tahıl ürünleri
Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız
su
271
532
377
572
814
787
62
76
67
85
92
82
İşlenmiş tahıl ürünleri
Alkolsüz içecek, gazlı &
gazsız su
Diğer gıda ürünleri
194
234
323
440
545
537
1.850
1.789
2.082
2.318
2.146
37
48
55
52
68
56
Şekerli mamuller
38
5
58
16
21
4
281
497
498
411
785
508
Bitkisel ve hayvansal yağlar
Şarap
Toplam
8
8
9
9
8
8
3.348
4.273
4339
5.164
6.476
5.930
Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK
2009
113
129
1.548
2008
88
23
Nişasta ve nişastalı ürünler
2007
73
106
İşlenmiş sebze ve meyve
2006
61
13
Et & Et mamulleri
2005
55
110
Balık ürünleri
Unlu ürünler ( Makarna,
noodle, kuskus vs.)
2004
Hayvan yemleri
Diğer gıda ürünleri
İşlenmiş sebze ve meyve
Nişasta ve nişastalı ürünler
Şekerli mamuller
Bitkisel ve hayvansal yağlar
Şarap
Toplam
2
2
3
3
4
5
461
368
414
426
375
214
68
91
83
136
184
151
18
12
21
32
38
31
266
326
393
443
431
362
41
63
75
105
179
143
129
161
161
189
250
167
17
25
20
33
46
25
589
737
858
767
1,611
1,172
2
3
4
4
5
4
1.904
2.113
2.453
2.661
3.761
2.905
Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK
2.3 Sektördeki Önemli Şirketler
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki başlıca firmalar aşağıda belirtilmiştir.
Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar
Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar,2009
ISO 500 2009
Şirket Adı
Sıralaması
Sektör
Şehir
2009'da Üretim
Bazlı Satışlar
(milyon TL)
15
25
31
32
34
36
50
58
60
62
66
Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
Coca-Cola İçecek A.Ş.
Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş.
Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Ülker Çikolata Sanayi A.Ş.
Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş.
Oltan Gıda Mad. İhr. İth. ve Tic. Ltd. Şti.
C.P. Standart Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.
SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş.
Şeker ve melas üretimi
İçecek
Gıda üretim ve dağıtım
Çay üretimi
Bira ve içecek
Şeker üretimi
Çikolata üretimi
Şeker üretimi
Fındık üretimi
Tavuk, yumurta ve karides üretimi
Süt ve süt ürünleri ürünleri
Ankara
İstanbul
İstanbul
Rize
İstanbul
Konya
İstanbul
Kayseri
Trabzon
İstanbul
Bursa
2.007
1.308
974
950
921
880
723
681
652
629
621
69
86
94
104
105
117
120
149
157
Tat Konserve Sanayi A.Ş.
Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Altınmarka Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş.
Pınar Süt Mamülleri Sanayi A.Ş.
Kent Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Marsan Gıda San. ve Tic A.Ş.
Önem Gıda San. ve Tic. A.Ş.
Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. A.Ş.
Domates, ketçap, konserve gıda ve sebze üretimi
Bisküvi ve çikolata üretimi
Önceden paketlenmiş gıda üretimi
Bisküvi üretimi
Süt ve süt ürünleri ürünleri ve meze üretimi
Şekerleme üretimi
Margarin, makarna ve içecek üretimi
Yiyecek ve içecek
Bisküvi üretimi
İstanbul
Eskişehir
İstanbul
İstanbul
İzmir
Kocaeli
Adana
İstanbul
Karaman
617
514
491
467
465
427
421
329
314
Kay nak: İstanbul Sanay i Odası
28
EIU, Türkiye: Tüketici Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
13
2.4
Sektördeki Gelişmeler
Küresel ekonomik daralma sona erdiğinde tüketici alışkanlıkları da değişecektir. Deloitte “Global Powers of the
Consumer Products Industry 2010 (Tüketim Ürünleri Sanayisi Küresel Güçleri 2010)” raporuna göre, her ne
kadar yiyecek ve içecek endüstrisi krizde iyi bir performans göstermiş olsa da, kriz ortamında alışverişlerinde
daha dikkatli ve kalite konusunda daha talepkâr hale gelen tüketiciler indirimli ürünlere yönelmiş ve market
markalarından kaçınmışlardır. Üreticiler bu değişimleri göz önünde bulundurmaktadırlar.
Krizden çıkışla beraber şirket birleşme ve satın alımlarında gelecek yıllarda küresel olarak artış
beklenmektedir. Bu durum aynı zamanda yükselen ekonomilerin pazarlarında büyümeye odaklanılmasıyla
birlikte gıda güvenliği konusundaki dikkati artırmaktadır. BMI’ya göre Türk hükümeti, gıda güvenliğinin önemini
göz önünde bulundurarak Türkiye gıda ve tarım sektörleri arasındaki ilişkileri iyileştirecek şekilde Tarım ve
Gıda Bakanlığı’nın kurulacağını bildirmiştir.
14
2.5
Konumlanma Haritası
Aşağıdaki harita Türkiye yiyecek ve içecek endüstrisindeki ana üreticilerin üretim tesislerini göstermektedir.
Tat Konserve Sanayi
Üretim Kapasitesi
Domates Salçası 100.000 ton/yıl
Konserve Sebze 40.000 ton/yıl
Ülker
Üretim Kapasitesi
Çikolata 400 ton/gün
Kent Gıda
Üretim Kapasitesi 40.000 ton/yıl
Oltan Gıda
CP Standart
Üretim Kapasitesi
Tavuk 117.000 ton/yıl
Altınmarka
Üretim Kapasitesi
63.000 ton/yıl
Çaykur
Üretim Kapasitesi
29.800 kg/8 saat
Coca Cola Company
Üretim Kapasitesi
552 mn adet kutu/yıl
Marsan
Üretim Kapasitesi
Margarin 200.000 ton/yıl
Makarna 80.000 ton/yıl
Su 180 milyon lt/yıl
Türkiye Şeker Fab.
Üretim Kapasitesi
Şeker 2 milyon ton/yıl
Sütaş
Üretim Kapasitesi
2.500 ton/gün
Kayseri Şeker
Üretim Kapasitesi
Şeker 12.000 ton/gün
Yaşar Holding
Üretim Kapasitesi
Et 48.000 ton/yıl
Süt 350.000 ton/yıl
Anadolu Efes
Üretim Kapasitesi
881 mn litre/yıl
Konya Şeker
Eti
Üretim Kapasitesi
80.300 ton/yıl
İçecek şirketleri
Yiyecek şirketleri
15
Yatırım Fırsatları
2.6
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısı 2008 yılında 376’dan 2009
yılında 421’e yükselmiştir. Doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında 1,2 milyar ABD doları ile en yüksek
seviyesine ulaşmıştır. Küresel finansal krizin etkileriyle 2009 yılında doğrudan yabancı yatırımlar imalat
29
sektöründe % 58 oranında, yiyecek ve içecek sektöründe ise % 83 oranında daralma yaşamıştır.
Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri
Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY (milyon ABD
doları)
1,400
Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY
Şirketlerinin Sayısı
1.252
1,200
1,000
766
800
608
600
400
200
210
78
68
2004
2005
450
400
350
300
250
200
150
100
50
-
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2006
2007
2008
2009
421
376
45
338
300
38
38
257
43
39
2005
2006
2007
2008
2009
Yeni Kuruluşlar
Toplam Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Organik Gıda Sektörü
Organik tarım 1985 yılında İzmir üzümü, ardından incir ve kayısı üretimiyle başlamıştır. Organik ürünler
genellikle toplam organik üretimin % 39’unu oluşturan Ege Bölgesi’nde ve onu takiben % 18 paya sahip
30
Karadeniz Bölgesi ve % 13 paya sahip İç Anadolu Bölgesi’nde üretilmektedir.
Türkiye, toplam organik gıda üretiminin neredeyse tamamını % 85’i Avrupa’ya yönelik olmak üzere ihraç
31
etmektedir. Avrupa’dan gelen yüksek talep ve organik gıdanın tanıtımı için hâlen devam etmekte olan
reformlarla birlikte, Türkiye organik gıda endüstrisinde büyüme potansiyeline sahiptir.
Helal Gıda Sektörü
Müslüman bir ülke olarak Türkiye, “helal gıda” sektöründe yüksek bir büyüme potansiyeline sahiptir. Dünya
Helal Forumu’na göre, küresel helal gıda sektörünün 2010 yılında 650 milyar ABD dolarına ulaşması
31
beklenmektedir.
29
Hazine Müsteşarlığı
30
ORGUDER (Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği)
31
BMI
16
Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-2010)
#
Alıcı Şirket
Ülke
Alınan Şirket
Alt Sektör
Tarih
Hisse
(%)
İşlem Değeri
(milyon ABD
doları)
GIDA
1
Altas Sirketler Grubu
Türkiye
Ordu Yag Sanayi AS
Tarım işleme/ tahıl
30/01/2010
100,0%
33
2
Kanada
Arbel Group Companies
Tarım işleme/ tahıl
16/07/2009
100,0%
134
3
Alliance Grain Traders Inc
Anadolu Efes Biracilik;
Sucocitrico Cutrale Ltd.
Türkiye; Brezilya Etap Tarim ve Gida Urunleri
Taze üretim, alkolsüz içecek
07/01/2009
66,0%
25
4
FEM OGG
Türkiye
Tekel Ayvalik Tuzlasi
Gıda içerikleri
23/09/2008
100,0%
6
5
Yildiz Holding AS
Türkiye
Kerevitas Gida Sanayi ve Ticaret A.S. Dondurulmuş ve soğuk gıda
17/09/2008
51,0%
17
6
Esas Holding AS
Türkiye
Peyman Gida
Gıda içerikleri, Gıda-diğer
18/04/2008
30,0%
12
7
Fresh Cake Gida
Türkiye
Doruk&Unmas Unlu Mamuller
Unlu Mamuller
30/04/2008
50,0%
38
8
Afia International
Suudi Arabistan Yudum Food SA
Gıda-diğer
14/01/2008
100,0%
71
9
Klueh Service Management
Almanya
Emin Catering
Gıda diğer,Restaurant/Pubs
22/11/2007
51,0%
13
10 MGS Marmara Gida
Türkiye
Gidasa SA
Gıda içerikleri, Alkolsüz içecek
15/08/2007
99,65%
174
11 Bulutoglu Gida ve Lojistik
Türkiye
Yalova Soguk Hava Tesisleri
Dondurulmuş ve soğuk gıda
07/08/2007
100,0%
13
12 Cadbury Plc
İngiltere
Intergum Gida Sanayi Ve Ticaret A/S
Şeker ve tatlı
28/09/2007
100,0%
450
13 TMSF
Türkiye
Sagra
Süt Ürünleri, Gıda-diğer
07/06/2007
100,0%
104
14 Doruk Una Deger Katma Gida Türkiye
Unmas Unlu Mamuller
Unlu Mamuller
18/08/2006
50,0%
18
15 Fromageries Bel SA
Fransa
Karper
Süt Ürünleri
28/02/2006
51,0%
16
16 Cadbury Plc
İngiltere
Kent Gida Maddeleri
Şeker ve tatlı
10/04/2006
30,0%
94
17 Gidasa SA
Türkiye
Marsa
Gıda içerikleri, Gıda-diğer
21/12/2005
49,0%
19
18 Ihlas Holding AS
Türkiye
Kristal Kola AS
Alkolsüz içecekler
19 Central Bottling Company Ltd
İsrail
Turk Tuborg Bira ve Malt Sanayii AS
Bira
15/09/2008
95,69%
167
TEKEL AS (Tobacco Business)
Tütün
1.720
İÇECEK & TÜTÜN
20 British American Tobacco Plc İngiltere
19
24/06/2008
100,0%
21 Sarper Family
Türkiye
Sarper Tutun Ticarper Ve Sanayi AS Şarap/alkollü içecek
25/06/2007
50,0%
10
22 TPG Capital LP
ABD
Mey Icki Sanayi ve Tic
Şarap/alkollü içecek
01/06/2006
90,0%
810
23 Coca Cola Icecek AS
Türkiye
Efes Sinai Yatirim Holding AS
Şişeleme/konserveleme, Alkolsüz içecekler
02/12/2005
51,87%
305
Kay nak: Mergermarket
17
2.7
SWOT Analizi
S



trengths (Güçlü Noktalar)
Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye’de hem üretim hem de
tüketim artış göstermektedir.
Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün
çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir.
Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif
yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH’da gelecek
yıllarda artış beklenmektedir.
W
eaknesses (Zayıf Noktalar)


Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik
ortam tüketici harcamalarını engelleyebilir
Alkollü içeceklerde talebin İslami gelenekler ve yüksek
Özel Tüketim Vergisi sebebiyle Avrupa ülkelerine kıyasla
düşük düzeyde kalması.
O
T


pportunities (Fırsatlar)


İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere
açık olması
Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek
sektöründeki tüketimi de artırması.
Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni
ürünlerin Türkiye’ye girebilme fırsatlarının olması.


hreats (Tehditler)
Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de
etkilemesi.
Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve
içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi.
Dünyadaki yüksek kalite ve düşük fiyatta şarap üreten
yeni şarap üreticileri sebebiyle şarap endüstrisinde
yaşanan rekabet.
18
2.8
Sektör Kurum ve Kuruluşları
Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları
Kurum/
Kuruluş
Kısaltma
Tanım
İletişim Bilgileri
TGDF
23 sektörel dernek ve 1000'den fazla şirketten
oluşmaktadır.
Görevi bilimsel prensipler çerçevesinde ülkenin gelişimi ve
serbest Pazar ortamı oluşturmaktır. .
Altunizade Mah. Kısıklı Cad. Tekin Ak İş Merkezi No:1 Kat:2
Apartman no 7 Posta Kodu: 34662 Bağlarbaşı Üsküdar
ISTANBUL
Tel: (0216) 651 86 81
Fax: (0216) 651 86 83
Website: w w w .tgdf.org.tr
BYSD
Organizasyonun 57 üyesi vardır.
Derneğin asıl görevi yurtiçinde gelişen yağlı tohumları
kullanarak ülkenin bitkisel yağ talebini karşılamak ve
üyelerin haklarını koruyarak aralarında birliğin korunmasını
sağlamaktır.
Atatürk Bulvarı 231 / 15 Kavaklıdere - ANKARA
Tel: (0312) 426 16 82 - 83
Fax: (0312) 426 16 95
Website: http://bysd.org.tr
Türkiye Makarna Sanayicileri
TMSD
Derneği
Organizasyonun 25 üyesi vardır. Görevi makarna
üreticilerine profesyonel, teknik, sosyal ve ekonomik
konularda asistanlık sağlamaktır.
Cinnah Cad. No:59 Çankaya – ANKARA
Tel: (0312) 441 55 47
Fax: (0312) 438 34 33
Website: w w w .makarna.org.tr
Salça İhracatçıları ve
İmalatçıları Derneği
Organizasyonun 14 şirketi temsil eden 26 üyesi vardır.
Görevi üyelerinin haklarını korumaları için devletle ve
sektörle olan iletişim ve koordinasyonlarını sağlamaktır.
General Ali Rıza Gürcan Cad. Merter İş Merkezi No:19/B Kat:2
Merter - İSTANBUL
Tel & Fax: (0212) 554 71 06
Website: w w w .siid.org.tr
Türkiye Gıda ve İçecek
Sanayi Dernekleri
Federasyonu
Bitkisel Yağ Sanayicileri
Derneği
SIID
Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği TÜGİDER
Organizasyonun 115 üyesi vardır.
Derneğin amacı tüm gıda ithalatçılarının işbirliğini
sağlamaktır.
Türkiye Süt, Et, Gıda
Sanayicileri ve Üreticileri
Birliği
SETBIR
Organizasyonun 74 üyesi vardır.
Derneğin görevi sektörün gelişmesini sağlamaktır.
Tarım Ürünleri Hububat,
Bakliyat İş ve Paketleme
Sanayicileri Derneği
PAKDER
Organizasyonun 76 üyesi vardır.
ORGUDER
Organizasyonun 32 üyesi vardır.
Dernek, düzenli işleyişi ve organik ürün sektöründeki
gelişmeleri ve yabancı pazarlardaki ihracat fısatlarını
geliştirmeyi sağlar. Mevzuatların hazırlanması için gerekli
kurumlarla birlikte çalışır.
Organik Ürün Üreticileri ve
Sanayicileri Derneği
Büyükdere Cad.Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
İSTANBUL
Tel: (0212) 347 72 22
Fax: (0212) 347 25 70
Website: w w w .tugider.org.tr
Şehit Ersan Caddesi Çoban Yıldızı Sokak 100. Yıl Apt. No: 1/14
06680 Çankaya ANKARA
Tel: (0312) 428 47 74-75
Fax: (0312) 428 47 46
Wesite: w w w .setbir.org.tr
Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 KaT:5 D:13 Mecidiyeköy –
İSTANBUL
Tel: (0212) 347 72 22
Fax: (0212) 347 25 70
Website: w w w .pakder.org.tr
Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
İSTANBUL
Tel: (0212) 347 72 22
Fax: (0212) 347 25 70
Website: w w w .orguder.org.tr
19
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi ...................................................................................... 4
Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 .......................................................... 5
Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi ............................................................................... 6
Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) .......................................................................................... 6
Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları.......................................................................................... 7
Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi ............................................................................................ 8
Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri ........................................................................................................ 9
Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi ......................................................................................................... 9
Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları....................................................................................................................10
Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) ..........................................................................11
Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) .............................................................................12
Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri .............................12
Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri ...............................................13
Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar .......................................................13
Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri .........................................................................................16
Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (20052010) ............................................................................................................................................................17
Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları ...............................................................................................................19
20
KISALTMALAR
BMI
Business Monitor International
YBBO
Yıllık Bileşik Büyüme Oranı
AB
Avrupa Birliği
GSYİH
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla
TYDTA
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
KOBİ
Küçük ve Orta Boy İşletmeler
ABD
Amerika Birleşik Devletleri
TL
Türk Lirası
21
Yasal Uyarı
Bu Belge yatırımcılara Türkiye’deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (“TYDTA”) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.’nin (“Deloitte”) destekleri ile
derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının
bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge’nin
ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir
yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti
verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci
tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler,
çalışanlar ve aracılar Belge’ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek
tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge’de yer alan bilgiler, Belge’nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak
hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda
herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge’de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge’yi
alan kişiler, Belge’nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası
yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge’ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti
almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz
konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak
şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge’nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak,
TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer
yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge’nin aslı ya da üzerinde
değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara
satılamaz. Belge’nin fikri mülkiyet hakları TYDTA’a aittir.
22