Kontrbas Eğitiminde Çağdaş Türk Müziği Eserlerinin Yeri ve

Kontrbas Eğitiminde Çağdaş Türk Müziği Eserlerinin Yeri ve

Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
KONTRBAS E
NDE ÇA DA TÜRK MÜZ
YER VE DE ERLEND
ESERLER
N
LMES
H. Özgür AKKOR
Yrd. Doç. Dr. U ur TÜRKMEN
Afyon Kocatepe Ü.Devlet Konservatuvar
ÖZET
Bu çal mada, Ça da Türk Müzi i da arc
n konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itimi
müfredatlar içerisinde yer alabilecek özelliklere sahip olup olmad
ve konservatuvarlar zda
verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Müzi i eserlerine ne derece yer verildi i
ara
lm r. Ara rma; tarama modelini esas alan ülkemizdeki konservatuvarlarda verilmekte olan
kontrbas e itiminde Ça da Türk Müzi i eserlerinin kullan labilirli ine yönelik bir durum tespiti
yapmay amaçlayan betimsel bir ara rmad r. Bilimsel geçerlilik ve güvenilirlikle saptanan veriler
nda Kontrbas Müzi i ve e itiminin geli imine katk da bulunulmas amaçlanm r. Ülkemizdeki
konservatuvarlarda kontrbas e itimi veren ve ara rmaya gönüllü olarak kat lmak isteyen
itimcilerden yap land lm görü me, telefon görü mesi ve internet (elektronik posta) arac
ile
veriler toplanm r. Ça da Türk Müzi i bestecileri ve yap tlar incelenmi , içlerinden kontrbas için
yaz lm ve Kontrbas Müzi i da arc
olu turabilecek eserler seçilmi tir. Bu eserlerin e itim
da arc na ve kontrbas konser da arc na kat lmas ; kontrbas e itimi alan ö rencilerin, kendi
ulusunun renklerini ta yan eserleri seslendirerek çalg yla bütünle melerini sa layacak, Kontrbas
Müzi i’nin yayg n olarak tan nmas na da katk da bulunacakt r. Zorluklara ra men ülkemizdeki
kontrbas e itimcileri ve ö rencileri dünyay yak ndan takip etmekte, dünya standartlar na her alanda
yakla makta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktad rlar. Kontrbas dünyada oldu u
kadar, ülkemizde de art k solo çalg olarak alg lanmakta, kullan lmakta ve seslendirilmektedir.
Ça da Türk Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin ülkemizdeki kontrbas e itimi ve konser
da arc içerisinde kullan lmas n öneminin yan s ra, uluslararas alanlarda seslendirilmeleri de
büyük önem ta maktad r. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve bu Ça da
Türk Müzi i’ne duyulan ilgiyi her anlamda artt racakt r. Ülkemiz bestecilerinin yan s ra yabanc
besteci ve yorumcular n da ilgisini çekecek ve ulusal renklerimizi bar nd ran daha çok eser
üretilebilecek ve buna ba olarak seslendirilebilecektir.
Anahtar Sözcükler: Kontrbas, Ça da Türk Müzi i, E itim, Konservatuvar, Kontrbas E itimi.
Ara
rman n çeri i
Çalg e itimi bireylerin kendilerini ifade etmeye ihtiyaç duyduklar ve ki iliklerinin
ekillenmeye ba lad , çocukluk ve gençlik dönemlerinde ba lar. Çalg e itimi alan
rencinin nas l yönlendirildi i ileride ö rencinin teknik kapasitelerini belirleyecek, bunun
do al bir sonucu olarak da kendisini ifade edebilme s rlar çizecektir. Çalg e itimi alan
bir ö renci teknik olarak nas l yönlendirilirse, o do rultuda geli ecektir. Müzik e itimini iyi
ve do ru yöntemlerle vermek nas l müzik e itimcisinin sorumlulu uysa bu ayn zamanda
rencinin do al hakk r. E itimcinin çalg e itimi ile ilgili do ru bilgi, beceri ve ö retim
yöntemlerine sahip olmas , e itimci-ö renci ili kisi, ö rencinin ö renebilme kapasitesi ve
ekli gibi faktörlerin yan s ra çalg e itiminin niteli ini belirleyen di er önemli bir konu da
retim program r. Çalg çalma güç ve karma k bir i tir. Çalg e itimi verecek bir
itimcinin iyi ve çok yönlü dü ünülmü , düzenlenmi bir ö retim program olu turmas ve
bunu titizlikle uygulamas gerekmektedir. Ö retim programlar ülkemizin tarihsel, kültürel,
sosyal, ahlaki birikimi ile dünyada ya anan tüm de imleri ve geli meleri yans tacak ekilde
haz rlanmal r. Birey kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi, kültürü, gelenekleri ve toplumsal
1
www.muzikegitimcileri.net
de erleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve do al tepki verir. “Çocuklar n ulusal
ezgilerine gösterdikleri ilgi ve sevgi, yabanc ezgilere olan ilgiden daha güçlü ve do al oldu u
için, geleneksel ezgi, ulusal e itimin önemli bir faktörüdür” (Özeren,2003:229-231).
Bu yüzden Zoltan Kodaly’nin de çocuklar için müzik e itimi yönteminde temel ald
gibi halk ezgileri müzik e itiminin çe itli a amalar nda, de ik amaçlarla kullan lmal r.
Kodaly Koro Yöntemi olarak da bilinen yöntemde Macar as ll besteci Macar halk ezgilerini
kullanarak çocuklara toplu ark söyletme yöntemiyle çocuklardaki müzik okuryazarl
geli tirmeyi amaçlam r. Çalg e itiminde de halk ezgilerinin kullan lmas , çalg yla yeni
tan an bir ö rencinin hem daha fazla ilgisini çekecek, hem de buna ba olarak teknik baz
amalarda ilerlemesinde h zland
etki gösterebilecektir. Ayr ca ulusal müzi in peki ip,
zenginle mesine de zemin haz rlayacakt r. Çünkü aç kça görülmektedir ki ulusal de erlerin,
halk ezgilerinin müzik ve müzik e itiminde kullan lmas , hem bireysel ve toplumsal be eni
düzeyini zenginle tirip, peki tirmekte; hem de ulusal de erlerden evrensel de erlere geçi te
köprü olmaktad r. “Ülkeler, kendilerine özgü olabildikleri ve özgün de erleri tüm insanl n
ortak de erlerine katabildikleri ölçüde, di er ülkelerin yan nda yer al r ve yücelirler”
(Özeren,2003:229-231). Bu dü üncenin müzik e itimimiz içerisinde benimsenmesi ve
geleneksel müzi imizin yap sal ve karakteristik özelliklerini içerisinde bar nd ran Ça da
Türk Müzi i Eserlerinin ortaya konmas gerekmektedir. “Halk müzi inden yararlanmak
demek, yaln zca var olan bir halk ark
al nt lamaktan m ibarettir, yoksa müzi in
geli mesinde, içinde halk (folk) müzi inin canl özünü yarat bir tohum hücresi olarak
ta yan daha derin, daha yarat bir yakla
m ifade eder? Bir ulusun halk müzi i var olan
geleneksel de erlere ba kalabilir mi, yoksa ondan yararlanmak, yeni müzikal biçimlere mi
esin verir? Bu gibi sorulara ulusal bir sanat ye leyerek verilen yan tlar, yüzy
zda oldukça
çok say da güzel müzi in yarat lmas yla sonuçlanm r. Vaughan Williams ve Sibelius’un
yan s ra, Çekoslovakya’dan Leos Janacek, Macaristan’dan Bela Bartok, ABD’den Roy Haris,
Aaron Copland, George Gershwin ve Virgil Thomson, spanya’dan Manuel de Falla,
Sovyetler Birli i’nden Sergey Prokofyev ve Aram Haçaturyan, Brezilya’dan Heitor VillaLobos ve Meksika’dan Carlos Chavez bu tür müzi i besteleyen müzikçilerdir. Bu bestecilerin
yap tlar , ça
n müzik ya am nda sa lam bir yer kazanm lard r ve ulusal karakterleri bu
yap tlar n evrensel olarak kabul görmesine hiçbir engel olu turmam r.”
(Finkelstein,1995:20).Sun’da ça da la ma yolunda izlenecek yolu öyle tan mlar “Kültür ve
sanat konular nda temel sorunumuz; Türk kalarak, (bir ba ka deyi le, kendinceli i-ki ili i
olan bir toplum olarak) ça da la makt r.” (Sun,1993:27) Kontrbas için yaz lm Ça da Türk
Müzi i da arc çok k tl r. Bunlar n her çalg da oldu u gibi kontrbas e itim program ve
konser repertuar da ar içerisinde toplanmas de erlendirilmesi ve kullan lmas
gerekmektedir. crac
aç ndan; kontrbas n büyüklü ü, a rl , bunlara ba
olarak
ta nmas , sat piyasas nda çok seçene i olmamas ve çal nda gerektirdi i fiziksel güç gibi
zorluklar n yan s ra bahsetti imiz kaynak ve eser eksikli inden dolay ülkemizde kontrbas
itimi, kullan
daha da zorla maktad r. Tüm bu faktörler ö renciler, yorumcular ve
besteciler aç ndan bu çalg daha az tercih edilir k lmaktad r. Kontrbas çalan, ö reten ve
renimini gören ki ilerin ihtiyaç duyduklar nda ba vurabilecekleri, içinden istedikleri amaç
için dü üncelerine göre seçim yapabilecekleri Ça da Türk Müzi i eserleri içerikli bir kaynak
olu turulmas gerekmektedir. Ülkemizde ne yaz k ki u anda böyle bir çal ma
bulunmamaktad r.
Ça da Türk Müzi i
Ça da Türk Müzi i, mesleki müzik e itimi veren kurumlarda, kontrbas e itiminin
her a amas nda teorik ve uygulamal olarak kullan lmas gereken önemli bir müzik türüdür.
Mesleki Müzik E itimi, “Müzi i meslek olarak seçmek isteyen ki ilere yöneliktir. Bu nedenle
mesle in gerektirdi i müziksel davran lar kazand rmay amaçlar ve bu süreç uzman
2
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
ki ilerce yürütülür.” (Tarman,2006: 10) çinde ya ad
z toplumsal ve kültürel çevre
içinde, her alanda oldu u gibi müzikle ilgili de baz davran lar kazan z. Müzi in birey ve
toplum üzerindeki etkilerinin bilincinde olan bir toplum, e itim programlar içinde müzikle
itime do al olarak daha önem vermelidir. Bireyin kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi,
kültürü, gelenekleri ve toplumsal de erleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve do al
tepki verdi i aç kça görülmektedir. Özellikle çalg e itimi, bireylerin kendilerini ifade etmeye
ihtiyaç duyduklar ve ki iliklerinin ekillenmeye ba lad , çocukluk ve gençlik dönemlerinde
ba lad ndan, çalg e itiminin de ik a amalar nda ulusal müzi imize ait materyallerin
kullan lmas önem ta maktad r. Bu ortak ulusal müzik dilimizi ve be enimizi farkl
boyutlarda geli tirecek ve zenginle tirecektir. Çalg e itim da arc
n oldu u kadar konser
da arc
n da bu eserler ile zenginle mesi ayn zamanda Ça da Türk Müzi i’ne ilgiyi
art racakt r.
Kontrbas kökeni 15. yüzy la kadar dayanan, bir orkestra çalg olarak kal n sesleri
vererek müzi e temel olu turma prensibiyle tasarlanm ve geli im göstermi bir çalg r.
Fakat ülkemizdeki tarihi bu kadar eski de ildir. Ülkemizde 1950 ve sonras nda bu konuda
dünya standartlar yakalayabilmi e itimci ve yorumcular n yeti mesiyle ve müzik e itimi
veren kurumlarda kontrbas ana sanat dallar n aç lmas yla geli im göstermeye ba lam r.
Kontrbas ne yaz k ki ülkemizde çok da iyi tan nmayan, popüler olmayan bir çalg r. Buna
ba
olarak ülkemizde kontrbas için yaz kaynak, e itici metot ve benzeri yay nlar yok
denecek kadar azd r. Kontrbas için yaz lm Ça da Türk Müzi i da ar çok k tl r ve
yaz lm eserlere ula lmas da bir o kadar zordur. Yine de bu yetersiz görüntüye ra men
kontrbas ile ilgilenmi bestecilerimiz vard r.
Kontrbas E itimi
“Sanat e itimi, “bireye, kendi ya ant
yoluyla amaçl olarak belirli sanatsal
davran lar kazand rma” ya da “bireyin sanatsal davran nda kendi ya ant yoluyla amaçl
olarak belirli de iklikler olu turma” sürecidir” (Uçan,1994:70). Çalg e itimi; sanat (müzik)
itiminin boyutlar ndan biridir ve ki inin belli amaçlar do rultusunda, belli teknikler ve
yöntemler kullanarak çalg dan ses üretmesini ve çalg çalma becerisini geli tirecek bir tak m
becerileri sistematik olarak kazanmas
amaçlar. Çalg
çalma becerisini kazand racak
teknik yöntemlerin uygulanmas n yan s ra, çalg e itiminin önemli bir boyutu da müzisyen
yeti tirmeye odakl oldu u için müzi i do ru olarak dinleme ve yorumlama becerisini de
kazand rmakt r. Kontrbas n hem orkestra içerisindeki yeri ve görevi, hem de sahip oldu u
solo repertuar aç ndan, t pk di er yayl çalg yorumcular nda oldu u gibi kontrbas
yorumcular n da ayn teknik ve müzikal donan mlara sahip olmas gerekmektedir. Kontrbas
itimi, ülkemizde çalg n yap sal özelliklerinden dolay ö rencilerin ya itibariyle lise
evresinde ba layabilece i uygun çalg e itimlerinden biri gibi görünse ve ço u zaman bu
ekilde uygulanm olsa da; bugün dünyada özellikle ngiltere ve Almanya’da “Mini Bass”
projesiyle yedi ve dokuz gibi çok daha küçük ya larda, bu e itim için özel olarak tasarlanm
kontrbaslarla verilmektedir. Konservatuvarlarda kontrbas e itimi alan ö rencilerin, ba ca
faaliyet alanlar orkestralar veya solo performans olabilece i gibi, bunun yan s ra müzikal
geli imlerini artt rabilecekleri yerler, küçük veya büyük çalg topluluklar r. Bir kontrbasç ,
çalg
n orkestra içerisinde ritim ve armoniye temel olu turma görevinin her zaman fark nda
olmal ve bu beceriyi geli tirmek için mümkün oldu unca birlikte çalma deneyimini
artt rmal r.
Türkiye’de Kontrbas E itimi Veren Konservatuvarlar
Yüksek Ö retim Kurumu’nun tan na göre konservatuvarlar “Müzik ve Sahne
sanatlar nda sanatç yeti tiren bir yüksekö retim kurumudur” (YÖK,2006:16). “Müzik
sanat nda kuramdan (teoriden) yaratmaya (bestelemeye) ve uygulamaya (seslendirmeye)
3
www.muzikegitimcileri.net
uzanan bilgi ve becerileri kazand ran okul” (Say,2002:302). Konservatuvarlar müzik, operaan, tiyatro, bale ve dans gibi sanat dallar n her a amas nda ve derecesinde mesleksel
(profesyonel) müzik e itimi veren kurumlard r. “Yetenekli bireylerin müzi i meslek olarak
edinmeleri ve alanlar nda uzmanla mas için gerçekle tirilen müzik e itimidir”
(Say,2000:537). Konservatuvar e itimi, profesyonel müzikçi ve sahne sanatç yeti tirmeyi
amaçlar. Ülkemizde kontrbas e itimi konservatuvarlarda “çalg , ana çalg , enstrüman, bireysel
çalg e itimi” adlar alt nda verilen dersler kapsam nda sürdürülmektedir. 2009 y verilerine
göre ülkemizde sekizi Türk Müzi i, on be i Bat Müzi i olmak üzere toplam yirmi üç Devlet
Konservatuvar bulunmaktad r.
Ülkemizde konservatuvarlar kurulduktan sonra resmi kontrbas e itimi ilk olarak Heinz
Fromme (Ankara) ve Curt Wallner ( zmir) isimli Alman kontrbas profesörleri ile ba lam r.
Bugün Türkiye’de e itim veren ö retim üyeleri ve pek çok orkestra sanatç
onlar n
rencilerdir. Prof. Tahir Sümer, Yard. Doç. Melih Balç k, Yard. Doç. Engin Babahan, Saim
Ak , Numan Pakdemir, brahim Ak ve Osman Mumcu’yu onlar n aras nda sayabiliriz.
Ülkemizde yeti mi ikinci ku ak kontrbasç lar zdan baz lar na ise; Volkan Orhon, Aykut
Dur en, Doç. Esra Atalay (Türkiye’de kontrbas alan nda ilk master ve sanatta yeterlilik
mezunu), Doç. Alper Müfetti lu’nu örnek verebiliriz. Ülkemizde kontrbas e itimi veren
konservatuvarlar alfabetik s raya göre a
da s ralanm r:
1. Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuvar
2. Akdeniz Üniversitesi Antalya Devlet Konservatuvar
3. Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvar
4. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatlar Fakültesi
5. Dokuz Eylül Üniversitesi Devlet Konservatuvar
6. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvar
7. stanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvar
8. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
9. Uluda Üniversitesi Devlet Konservatuvar
Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri
Solo Kontrbas Eserleri
Mahir Cetiz, “A-Scape”.
Kontrbas ve Piyano/Orkestra E likli Eserler
Erdal Tu cular, “Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)”, piyano e likli,
(2006). (Bu eser ara rman n anket çal mas tamamland ktan sonra ara rmac ya ula
oldu u için, e itimcilere yöneltilen görü me sorular na dahil de ildir, repertuar bilgisini
vermek aç ndan eklenmi tir).
Ayd n Esen, “Deep”, piyano/orkestra e likli, (1987).
Ertu rul O uz F rat, Op.68 “Nice Seslerden Sonra”, piyano e likli, (1982).
Mehmet Aktu , “5 Minyatür”, piyano e likli, (2005).
Server Acim, Op.1 “Minyatürler”, piyano e likli, (1987).
Turgay Erdener, “Sait Faik’ten Dört Hikaye”, orkestra e likli, (1990).
Turgay Erdener, “Metamorphosis”, piyano e likli, (1984).
Turgay Erdener, “Turuncu Gözya Damlas ”, piyano e likli, (1977).
Yi it Kolat, “Horon”, piyano e likli, (2003).
4
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
Oda Müzi i Eserleri
ki Çalg çin Oda Müzi i Eserleri
Server Acim, Esra Gül Atalay ve Volkan Orhon’a ithafen yaz lm “Duality”, iki
kontrbas için, (2009). (Bu eser ara rman n anket çal mas tamamland ktan sonra
ara rmac ya ula
oldu u için, e itimcilere yöneltilen görü me sorular na dahil
de ildir, repertuar bilgisini vermek aç ndan eklenmi tir).
Üç Çalg çin Oda Müzi i Eserleri
Tolga Tüzün, “Metathesis”, iki kontrbas ve elektronik ayg t için, (2006).
Necdet Levent, “Kontrbas Trio No:2”, üç kontrbas için.
Dört Çalg çin Oda Müzi i Eserleri
Server Acim, “3 Minyatür No:1”, dört kontrbas için.
Kontrbas çin Eser Yazm Ça da Türk Müzi i Bestecileri Ve Eserleri
Ersin Antep’in (2006) “Türk Bestecileri Eser Katalo u”, Ahmet Say’ n (1998)
“Türkiye’nin Müzik Atlas ” ve Evin lyaso lu’nun (2007) “71 Türk Bestecisi” isimli kitaplar
incelenerek ve ara rma imkanlar içerisinde besteci, yorumcu ve e itimcilerle yap lan
görü meler sonucunda güncel olarak a
daki gibi s ralanm r:
Turgay ERDENER (Gümü hane, 15 Haziran 1957)
Sait Faik’ten Dört Hikaye, orkestra e likli solo kontrbas eseri.
Metamorphosis, piyano e likli solo kontrbas eseri.
Turuncu Gözya Damlas , piyano e likli solo kontrbas eseri.
Erdal TU CULAR (Kars, 1 May s 1960)
Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler), piyano e likli solo kontrbas
eseri.
Ertu rul O UZ FIRAT (Malatya, 1 ubat 1923)
Op.68 Nice Seslerden Sonra, piyano e likli solo kontrbas eseri.
Server AC M ( stanbul, 22 Nisan 1961)
Op.1 Minyatürler, piyano e likli solo kontrbas eseri.
3 Minyatür No:1, dört kontrbas için eser.
Duality, iki kontrbas için eser.
Mahir CET Z (Ankara, 8 Temmuz 1977)
A-Scape, solo kontrbas eseri.
Necdet LEVENT ( stanbul, 26 Aral k 1923)
Kontrbas Trio No:2, üç kontrbas için eser.
Tolga TÜZÜN (12 Nisan 1971, stanbul)
Metathesis, iki kontrbas ve elektronik ayg t için eser.
Ayd n ESEN ( stanbul, 12 May s 1962)
Derin (Deep), piyano/orkestra e likli solo kontrbas eseri.
5
www.muzikegitimcileri.net
Mehmet AKTU ( stanbul, 30 May s 1959)
5 Minyatür, piyano e likli solo kontrbas eseri.
Yi it KOLAT (Ankara, 9 Ocak 1984)
Horon, piyano e likli solo kontrbas eseri.
Problem Durumu
Ara rma, “Türkiye’de konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da
Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin yeri nedir?” sorusuna cevap aramaktad r.
Alt Problemler
Ara rman n problemini olu turan bu soruya ba lant
problemler ise u ekilde olu turulmu tur.
olarak cevap aranan alt
1. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Bestecileri kimlerdir?
2. Ça da Türk Kontrbas Müzi i da arc
olu turan eserler hangileridir?
3. Konservatuvarlar zda verilen kontrbas e itimi dersinde Ça da Türk Kontrbas
Müzi i eserlerine yer verilmekte midir?
4. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinden hangileri ulusal veya uluslararas kontrbas
itiminde kullan lmaktad r veya kullan labilir?
5. Kontrbas e itimi derslerinde kullan lan Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri, dersin
hedeflerinin gerçekle tirilmesinde nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan yeterli midir?
6. Kontrbas e itimcileri derslerinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yeterince
yer vermekte midir?
7. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri kontrbas konser da arc
alabilecek nitelikte midir?
içersinde yer
8. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak
üretilmesi için neler yap lmal r?
ndan
9. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri kontrbas dersinin sevdirilmesinde etkili
olabilir mi?
10. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserlerine e itimciler ve ö renciler kolayl kla
ula abilmekte midir?
11. Ara rmada ula labilen Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinden ba ka eserler
var m r, varsa hangileridir?
12. Kontrbas e itimcilerinin ara rmaya dair dü ünceleri ve konuyla ilgili söylemek
istedikleri nelerdir?
Ara
rman n Önemi
Kontrbas ülkemizde pek de popüler olmayan bir çalg r. Senfoni orkestralar , oda
orkestralar ve yayl gruplar d nda ülkemizde di er müzik türleri içinde bile görmeye pek
de al k olmad
z bir çalg r. Yap sal ve çal m özellikleri d nda kontrbas n ülkemizde
tercih edilmeyen bir çalg olmas n nedenlerinden biri de kontrbas ile ilgili Türkçe kaynak
eksikli idir. Toplumsal ve ekonomik geli melere paralel olarak, her alanda oldu u gibi
itimde de her geçen gün de im, ilerleme ve geli im söz konusudur. Her alanda oldu u
gibi müzik kültürü ve e itimi alan nda da ya anan geli im beraberinde e itimin her
amas nda baz ihtiyaçlar ortaya ç kartmaktad r. Ancak sahip oldu umuz büyük sanat ve
6
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
kültür altyap ve bar nd rd ulusal de erleri ve ö eleri, gerektirdi i ekillerde kullanarak,
leyerek gerçek anlamdaki geli imi yakalayaca
z aç kt r.
Toplumu olu turan bireyler, çocukluklar ndan itibaren içinde yeti tikleri de erlere
daha duyarl r ve bu ö elerin e itimde, e itimde kullan lan baz materyaller içinde de ik
ekillerde kullan lmalar bu bireyleri daha güçlü etkilemektedir. Bu yüzden ülkemizde zaten
kaynak ve eser s nt ya anan kontrbas için Ça da Türk Bestecileri’nin yazm oldu u
eserler daha da önem ta maktad r. Bunlar n bir araya getirilmesi ve e itimin de ik
amalar nda kullan lmalar , hem ö rencilerimizi olumlu yönde etkileyecek, hem de
bestecilerimizin kontrbas için ulusal ö eleri kullanarak eser yazmalar te vik edecektir.
Say lt lar
Bu ara rmada;
-Ça da Türk Bestecilerinin kontrbas için yazm
Müzi i ve e itiminde önemli etkileri olabilece i,
olduklar eserlerin Türk Kontrbas
-Ulusal ezgilerimizin kullan lmas yla olu turulan Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserlerinin; kontrbas e itiminin çe itli a amalar nda kullan lmas yla ö rencileri, konser
repertuarlar na eklenip seslendirilmeleriyle de dinleyicileri olumlu yönde etkileyebilece i, bu
yönde bir be eni yaratabilece i ve bu durumun da bestecilerimizi bu çalg için eser yazmaya
daha fazla te vik edece i say tl lar ndan hareket edilmi tir.
rl klar
Bu ara rma;
1. Kontrbas için eser yazm Ça da Türk Müzi i bestecileriyle,
2. Ça da
ula labilenler ile,
Türk Kontrbas Müzi i da arc
3. Kontrbas e itimi verilen konservatuarlar
olu turan eserler içerisinden
zdan seçilen üç tanesi ile,
4. Konservatuvarlarda e itim vermekte olan kontrbas e itimcilerinin görü leri ile,
5. lgili konularda ulusal ve uluslararas bas lm kitap, tez, makale, bildiri, dergi,
ara rma ve benzeri yay nlar ile yerli ve yabanc internet sitelerinden edinilen bilgilerle,
6. Ara rman n ve ara rmac
Ara
n maddi imkânlar ile s
rl
r.
rman n Modeli
Ara rma; tarama modelini esas almaktad r. Ülkemizdeki konservatuvarlarda
verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin
kullan labilirli ine yönelik bir durum tespiti yapmay amaçlayan betimsel bir ara rmad r.
“Betimleme ara rmalar , mevcut olaylar n daha önceki olaya ve ko ullarla ili kilerini de
dikkate alarak, durumlar aras ndaki etkile imi aç klamay hedef al r.” (Kaptan,1989:34).
Ulusal ve uluslararas kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ara rma ve benzeri yay nlar ile yerli
ve yabanc internet sitelerinde yay nlanan bilgiler ve Ça da Türk Bestecileri’nin yazd
eserlerin taramas yap larak gerçekle tirilen betimsel bir çal mad r.
Ara
rman n Evren ve Örneklemi
Bu ara rmada iki tür evren ve örneklem olu maktad r;
1. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri,
2. Kontrbas e itimi verilmekte olan konservatuvarlar
Buna ba
olarak da ara rman n örneklem gruplar
z.
da;
7
www.muzikegitimcileri.net
1. Yap lan tarama sonucu ula labilen Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri,
2.Kontrbas
e itimi
verilen
ve
kadrolu
konservatuvarlar zdan seçilen üç tanesi olu turmaktad r.
Ara
ö retim
eleman
bulunan
rman n Veri Toplama Yöntemi
Bu ara rman n kayna
yaz
kaynaklar olu turdu undan ve ara rma bu
kaynaklar n bulunup, ortaya ç kart lmas ve incelenmesi yöntemiyle yap lan betimsel bir
ara rma oldu undan konuyla ve alt ba klar ile ilgili aras kitap, tez, makale, bildiri, dergi,
ara rma ve benzeri yay nlar incelenmi tir. Ara rmaya kat lan uzmanlardan; yap land lm
görü me, telefon görü mesi ve internet (elektronik posta) yöntemleri kullan larak veriler elde
edilmi tir. “Görü me (interview, mülakat) sözlü ileti im yoluyla veri toplama (soru turma)
tekni idir.” (Karasar,1994:165). “Görü me metodu sosyal bilim ara rmac lar taraf ndan
de ik amaçlara ula abilmek için de ik formlarda oldukça s kl kla kullan lmaktad r. Bu
yap lar n en belirgin olanlar : yap land lm görü me, yar yap land lm görü me,
yap land lmam görü me. (Ekiz,2003:62). Telefon görü mesi; “Yüksek nitelikli, ancak
pahal olan yüz yüze görü me ile çabuk, ucuz, ancak daha yapay olan anket aras nda pratik bir
seçenektir.” (Arl ve Nazik,2003:47). Ara rman n amac na yönelik olarak, seçilen
uzmanlar n cevaplamas ve konuyla ilgili bilgi, fikir, öneri ve görü lerini payla mas için bir
görü me formu haz rlanm , yüz yüze görü me, elektronik posta ve kargo yollar kullan larak
kendilerine ula
lm , ayn yollardan yan tlanm ve toplanm olan bilgiler ara rmaya
eklenmi ve uygulanm r.
SONUÇLAR VE ÖNER LER
Bu ara rma ile Ça da Türk Müzi i Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin
Türk Kontrbas Müzi i E itimi’nde kullan labilirli i, Türk ve Dünya Kontrbas Müzi i konser
repertuar nda seslendirilebilirli i incelenmi tir. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin
Ça da Türk Müzi i’ni ve müzik e itimini hangi yönlerden etkileyebilece i uzmanlar n
görü lerine ba vurularak ara
lm r. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin bir araya
getirilerek, müzik e itimcileri, ara rmac lar ve ö renciler taraf ndan farkl amaçlar için
ba vurulabilecek, kullan labilecek bir kaynak olu turmas hedeflenmi tir.
Yap lan ara rma sonucunda: Birinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, kontrbas
için eser yazm Ça da Türk Müzi i Bestecileri’nin; Turgay Erdener, Erdal Tu cular,
Ertu rul O uz F rat, Server Acim, Mahir Cetiz, Necdet Levent, Tolga Tüzün, Ayd n Esen,
Mehmet Aktu , Yi it Kolat oldu u belirlenmi tir. Ça da Türk Kontrbas Müzi i için eser
yazan bestecilerimizin Cumhuriyet Dönemi ve özellikle Yeni Ku ak olarak adland lan genç
bestecilerimizden olu tu u anla lmaktad r. Ülkemizde müzi in ve müzik e itimi veren
kurumlar n geli imi, nitelikli sanatç ve müzik e itimcilerinin artmas , kontrbas n tan nmas ,
itiminin ve kullan ld
yerlerin yayg nla mas da do al olarak bu ku akla paralel
ilerlemi tir.
kinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, farkl türlerde toplam on dört tane
Ça da Türk Kontrbas Müzi i eseri ortaya konmu tur. Ça da Türk Kontrbas Müzi i
da arc
olu turan eserlerin;
“A-Scape”, Mahir Cetiz, solo kontrbas eseri,
“Sait Faik’ten Dört Hikaye”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri,
“Metamorphosis”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri,
“Turuncu Gözya Damlas ”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri,
“Nice Seslerden Sonra”, Ertu rul O uz F rat, piyano e likli kontrbas eseri,
“Minyatürler”, Server Acim, piyano e likli kontrbas eseri,
8
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
“5 Minyatür”, Mehmet Aktu , piyano e likli kontrbas eseri,
“Horon”, Yi it Kolat, piyano e likli kontrbas eseri,
“Deep”, Ayd n Esen, piyano/orkestra e likli kontrbas eseri,
“Kontrbas Trio No:2”, Necdet Levent, üç kontrbas için eser,
“3 Minyatür No:1”, Server Acim, dört kontrbas için eser,
“Metathesis”, Tolga Tüzün, iki kontrbas ve elektronik ayg t için eser,
“Duality”, Server Acim, iki kontrbas için eser,
“Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)”, Erdal Tu cular, piyano e likli
kontrbas eseri,
oldu u belirlenmi tir. Bestecilerin eser listeleri, müzik ara rmac lar n haz rlad klar eser
kataloglar ve yapt klar ara rmalar incelenmi , bu kaynaklara ili kin ar ivler taranm ve bu
on iki eserden üç tanesinin kay p oldu u belirlenmi tir. Di er on bir esere ula labilmi ,
birço u kay tlar yla birlikte bestecilerin bizzat kendisinden al nm , bir k sm na da kontrbas
itimcilerimizin ki isel ar ivlerinden ula lm r.
Üçüncü alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, konservatuvarlar zda verilen
kontrbas e itiminde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yeterince yer verilmedi i
anla lmaktad r. Eserlerin azl
ve olanlara da ula lmas n zorlu u, bunun yan s ra
ula lanlar n da teknik olarak ö renci seviyelerinin üstünde olmas , ayn zamanda az say daki
eserin bile birçok e itimci ve ö renci taraf ndan yeterince tan nmad görülmü tür. Az say da
olsa da bu eserler toplan p ar iv haline getirilmeli ve ihtiyaç halinde ba vurulabilecek bir
kaynak olu turulmal , uygun olanlar n kontrbas e itiminin de ik a amalar nda kullan mlar
yayg nla
lmal r.
Dördüncü alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Server Acim’in kontrbas ve
piyano için yazd
“Minyatürler” ve kontrbas dörtlüsü için yazd
“3 Minyatür No:1”,
Necdet Levent’in üç kontrbas için yazd “Kontrbas Trio No:2” ve Yi it Kolat’ n kontrbas
ve piyano için yazd
“Horon” isimli eserlerin ulusal ve uluslararas kontrbas e itiminde
halen kullan lmakta oldu u ve ayn zamanda kullan labilir özelli e sahip oldu u
anla lmaktad r.
Be inci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserlerinin, kontrbas e itimi dersi hedeflerinin gerçekle mesinde nitelik, nicelik, çe itlilik
aç lar ndan ve say ca yetersiz kald
anla lmaktad r. Bestecilerin özellikle e itim
amalar da dü ünerek ve hedef alarak çe itli seviyelerde eser üretmesi te vik edilmelidir.
Kontrbas e itimi dersinde ö rencinin kendi ulusal de erlerinden izler ta yan eserler ile
çal mas hem derse olan ilgisini art racak, kolay ö renmesini sa layacak hem de ulusal
müzik dilimizin ve be enimizin geli imini olumlu yönde etkileyecektir.
Alt nc alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, ülkemizde kontrbas e itimi veren
kurumlarda ders veren kontrbas e itimcilerinin, derslerinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserlerine yeterince yer vermedi i anla lmaktad r. Bunun nedeninin de eserlerin azl ,
ula m zorlu u, eserlerin tan nmamas ve birço unun da ileri seviyede eserler olmas r. Bu
tip çal malar ve benzerleriyle bu eserler hem e itimcilere hem de ö rencilere tan lmal , az
da olsa ula labilen eserlerin kontrbas e itimi dersinde kullan labilir oldu u gösterilmeli,
kullan lmas te vik edilmeli ve desteklenmelidir.
Yedinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserleri nitelikleri bak ndan incelendi inde ; Server Acim’in “3 Minyatür” ve “Duality”,
Necdet Levent’in “Kontrbas Trio No:2”, Mahir Cetiz’in “A-Scape” ve Erdal Tu cular’ n
“Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)” adl eserleri d ndaki eserlerin kontrbas
konser da arc
içerisinde yer almad , kullan lmad
ve kullan labilir olmad
9
www.muzikegitimcileri.net
anla lmaktad r. Acim ve Levent’in kontrbas topluluklar için yazd iki eserin, ö rencilerin
solo ve oda müzi i konserlerinde kullan ld , Cetiz’in solo kontrbas eseri “A-Scape” ve
Tu cular’ n “Colours From Anatolia” adl eserinin ulusal ve uluslararas kontrbas konser
da arc içerisinde yer ald ve seslendirildi i anla lmaktad r.
Sekizinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan üretilmesi için, metot yaz lmal , besteciler
çe itli temalar alt nda beste yapmaya te vik edilmeli, kontrbas düolar yaz lmal , oda müzi i
eserleri yaz lmal , besteciler e itimciler ve yorumcular ile i birli i yapmal r. Ça da Türk
Kontrbas Müzi i eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan üretilmesi için,
kontrbas n müzikal ifade ekillerinin, sesi ve yap
n bestecilere benzer eserler çal narak
tan lmas gerekti i, bu ekilde bir be eni ve talep olu turularak bestecilerin daha fazla
say da eser üretmesinin sa lanmas n önemi anla lmaktad r. Do al olarak hiçbir besteci
seslendirilmeyecek bir eser üretmek istemez. Üretilecek bu eserleri seslendirecek,
yorumlayacak ve e itimde kullanacak nitelikli kontrbas yorumcular n ve e itimcilerinin
ülkemizdeki varl bestecilerce görülmeli, onlara gösterilmeli ve tan lmal r. Türkçe bir
kontrbas metodunun olmas ülkemizdeki kontrbas e itimi aç ndan çok önemlidir ve bu
alandaki en büyük eksikliklerimizdendir. Türkçe haz rlanm , kendi ülkesinin bestecilerinin
ulusal de erleri yans tan ö elerle ürettikleri eserleri ve uluslararas örnekleri içeren bir
kontrbas metodu, Ça da Türk Kontrbas Müzi i E itimini çok daha ileri seviyelere ta yacak;
nitelikli, ulusal müzik kültürü sahibi ve ayn zamanda dünya müzi ini de buna ba olarak
daha iyi anlayan ve anlatabilen kontrbas sanatç lar ve e itimcileri yeti mesinde önemli rol
oynayacakt r.
Dokuzuncu alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i
eserlerinin, içerisinde bar nd rd ulusal ö eler ve t lar ile ö rencilerin ilgisini daha fazla
çekti i anla lmaktad r. Kendi ülkesine ve ulusuna ait de erleri, renkleri ve ezgileri eser
içerisinde bulan ö renci eseri daha severek çalmakta çalg yla daha fazla yak nla makta,
bunun do al sonucu olarak daha h zl ilerleme sa lamakta ve dünya müzi ine de daha geni
bir çerçevede bakabilmektedir.
Onuncu alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, ülkemizde e itimci ve
rencilerimizin Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine ula mas n çok güç oldu u
anla lmaktad r. Bunun nedeni müzikle ilgili kütüphanecilik ve ar ivcilik konular n
ülkemizde yeterli düzeyde geli memi olmas r. Ara rma sürecinde Ça da Türk Kontrbas
Müzi i Da arc ’n olu turan eserlerin hiçbir üniversite kütüphanesi, devlet kütüphanesi ve
özel kütüphanede mevcut olmad görülmü tür. Eser katalo u olarak yaz lan eserlerin ve bu
alanda yap lan ara rma ve ortaya konan eser say
n azl
ve yetersizli i bu eserlere
ula may güçle tirmektedir. Ça da Türk Müzi i Eserleri Katalo u güncellenerek ve içeri ini
olu turan eserlere ula larak bu eserler bir yandan ar ivlenerek haz rlanmal r. Ara rma
sürecinde de en büyük zorluklardan biri eser kataloglar nda belirtilen eserlerin kay p olmas ,
bu eserlere nas l ve nereden ula labilece inin aç kça belirtilmemi olmas , hatta görünen baz
eserlerin asl nda var olmamas olmu tur. Ülkemizde bu sadece Ça da Türk Kontrbas Müzi i
aç ndan de il, farkl müzik türlerinde de ya anan bir s nt r. Ula labilen ve ar ivlenen
eserler ile olu turulacak bir katalog tüm konservatuvarlar n kütüphanelerinde
bulundurulmal r. Devlet kütüphaneleri ve özel kütüphanelere de gönderilmeli; e itimci,
renci, yorumcu ve ilgi duyan herkesin rahatça ula abilece i bir kaynak olu turulmal r.
On birinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Turgay Erdener’in 1977 y nda
ülkemizdeki önemli kontrbas sanatç ve e itimcilerinden biri olan ve halen Mimar Sinan
Güzel Sanatlar Üniversitesi ö retim üyesi olan Yrd. Doç. Melih Balç k için besteledi i
kontrbas ve piyano için “Turuncu Gözya Damlas ” isimli bir eser oldu u anla lm r.
10
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
On ikinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i
konusunda ülkemizde Türkçe ve hatta yabanc yaz kaynak s nt
n var oldu u, say az
bile olsa var olan eserlerden kontrbas e itimcileri, ö rencileri ve yorumcular n haberdar
olmad anla lm r.
Kontrbas e itimcilerinin ara rmaya dair dü ünceleri ve konuyla ilgili söylemek
istedikleri unlard r.
“Ara rman n Türkiye’de ihmal edilmi önemli bir konuyu inceledi ini
dü ünüyor ve tebrik ediyorum. Sadece bestecilerin ilgisini kazanmak aç ndan
de il, az da olsa yaz lan eserlerden kontrbas e itimcilerini, yorumcular ve
rencileri haberdar etmek ve seslendirmeleri, ö retmeleri konusunda te vik edici
oldu unu dü ünüyorum. Ben bu çal madan bilmedi im eserleri ö renme ans
yakalad m ve çok memnun oldum. Bir yorumcu ve ö retim görevlisi olarak,
günümüz Türkiye’sindeki kontrbasç lar n geldi i seviyenin dünya ile e zamanl
oldu una inan yorum. Kontrbas orkestra çalg olmas n d nda ülkemizde solo
çalg olarak da seslendirilmektedir. Ça da Türk Bestecileri kontrbas için eserler
besteleyerek, çalg
tan tmak ve sevdirmek yolunda yapt
z çal malarda
hem bizler hem de dinleyiciler için üphesiz büyük destek sa layacaklard r. Tezin
tüm Ça da Türk Bestecileri, Kontrbas E itimcileri ve Yorumcular na
ula
labilmesini diliyorum. Ayr ca uluslararas platformlarda ülkemizi kendi
bestecilerimizin eserlerini seslendirerek temsil etmek de bizlere onur verecektir.
Bu çal man n ilgili birimler aras nda, amaçlar do rultusunda bir bulu may
sa lamas dile iyle. Sayg lar m ve te ekkürlerimle”
“Yararl ve bir çal ma oldu unu dü ünüyorum ve destekliyorum.
Kontrbas n teknik ve müzikal imkanlar dü ünülerek Türkiye’deki kontrbas
yorumcular için yeni eserler yaz lmas
te vik edebilir. Bu eserler
de erlendirilip kullan labilir. Bunun yan s ra Ça da Türk Kontrbas Müzi i’nin
Türkçe bir kontrbas metoduna veya dünyada yayg n kullan lan yabanc bir
metodun Türkçe uyarlamas na ihtiyac vard r. Bu tarz çal malar halen
yap lmaktad r ve desteklenmelidir. Dünyada farkl kontrbasç lar taraf ndan
seslendirilen modern eserler veya daha önce Türkiye’de seslendirilmemi eserler
seslendirilerek gerek dinleyicilere gerekse bestecilere, kontrbas sanatç lar na,
rencilere tan lmal , özendirilmelidir. Bu sayede Türkiye’de de bu alanda
yeterli yorumcular n oldu unu görmek bestecileri de bu yönde eser vermeye
te vik edecek, dinleyicilerin de bu tür be enilerinin ve buna ba
olarak
isteklerinin olu mas nda etkili olacakt r. Te ekkürler”
“Oldukça dar ve s rl bir konuda, kan mca di er e itimcilerin de
kullanmad klar ver her anlamda hiçbir katk sa lamayan eserlerin ara
lmas
sadece ka t üzerinde kalmaktan öteye gitmez. Seslendirilmeleri çok özel ilgi
alan d nda hayata geçemez.”
Bu denli ihmal edilen ve kaynak eksikli i duyulan bir alanda nitelikli e itimci,
renci, yorumcu ve dinleyici olu mas da zorla acakt r. Bu da Ça da Türk Kontrbas
Müzi i’nin geli mesini yava latmakta ve güçle tirmektedir. Zorluklara ra men ülkemizdeki
kontrbas e itimcileri ve ö rencileri dünyay yak ndan takip etmekte, dünya standartlar na her
alanda yakla makta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktad rlar. Kontrbas
dünyada oldu u kadar, ülkemizde de art k solo çalg olarak alg lanmakta, kullan lmakta ve
seslendirilmektedir. Kontrbas yorumcular z dünya standartlar yakalam r. Ülkemizdeki
kontrbas e itimi ve konser da arc içerisinde kullan lmas n öneminin yan s ra, Ça da
Türk Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin uluslararas alanlarda seslendirilmeleri
11
www.muzikegitimcileri.net
de büyük önem ta maktad r. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve
bu Ça da Türk Müzi i’ne duyulan ilgiyi her anlamda art rm olacakt r. Ülkemiz
bestecilerinin yan s ra yabanc besteciler ve yorumcular n da ilgisini çekecek ve ulusal
renklerimizi bar nd ran daha çok eser üretilebilecek ve buna ba
olarak
seslendirilebilecektir.
KAYNAKÇA
Antep, E. (2006). Türk Bestecileri Eser Katalo u, Ankara: Sevda – Cenap And Müzik
Vakf Yay nlar .
Arl , M. ve Nazik, M. H. (2003). Bilimsel Ara rmaya Giri , Ankara: Gazi Kitabevi.
Ekiz, D. (2003).
Yay nc k.
itimde Ara rma Yöntem ve Metodlar na Giri . Ankara: An
Finkelstein, S. (1995). Besteci Ve Ulus, stanbul: Pencere Yay nlar .
lyaso lu, E. (1998 ). Ça da Türk Bestecileri / Contemparary Turkish Composers,
stanbul: Pan Yay nc k.
lyaso lu, E. (2007 ). 71 Türk Bestecisi, stanbul: Pan Yay nc k.
Kaptan, S. (1989). Bilimsel Ara rma Gözlem ve Teknikleri, Ankara: Tek I k A .
Karasar, N. (1994). Bilimsel Ara rma Yöntemi, Ankara: Ara rma E itim Dan manl k
Ltd.
Özeren, H. S. E. (2003). Müzik E itiminde Geleneksel Ö elere Yer Verilmesi,
Cumhuriyetimizin 80. Y nda Müzik Sempozyumu, (229-231). 30-31 Ekim 2003,
http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/HSE-Ozeren.html
Say, A. (2000 ). Müzik Tarihi , Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar .
Say, A. (2002). Müzik Sözlü ü, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar .
Sun, M. (1993). Türk Kalarak Ça da la ma (Türkiye’nin Kültür Sanat Sorunlar ),
Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar .
Tarman, S. (2006). Müzik E itiminin Temelleri, Ankara: Müzik E itimi Yay nlar .
Uçan, A. (1994). nsan ve Müzik nsan ve Sanat E itimi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi
Yay nlar .
Yaz
lu, S. (2006), Kontrbas n Yap ve Tarihsel Geli imi, (Yüksek Lisans Tezi).
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kontrbas Ana Sanat Dal ,
stanbul.
YÖK, (2006). Türkiye Cumhuriyeti Yüksekö retim Mevzuat , stanbul: Yal n Yay nc k.
12