dbWiz: Akademik Kütüphaneler İçin Açık Kaynak ve Birleşik Tarama

dbWiz: Akademik Kütüphaneler İçin Açık Kaynak ve Birleşik
Tarama
Özetçe:
Amaç: Bu yazının amacı, gelişen açık kaynak toplu tarama faaliyetlerinin
uygulamalarını tanıtmaktır. Bu yazıyla sadece dbWiz ile ilgilenip geliştirilmesi
planlanmamış aynı zamanda diğer açık kaynak projeleri hatta tamamlanmış
olanlarla birlikte, Simon Fraser Üniversitesi ve dünyadaki diğer kütüphaneler
de dahil edilmiştir.
Plan/Method/Yaklaşım: Bu yazıda açık kaynak ve toplu tarama ile ilgili
literatür yeniden gözden geçirilerek, diğer toplu tarama yöntemleri incelenmiş
ve Simon Fraser Üniversite Kütüphanesinin gelişim süreci tanımlanmış.
Sonuçlar: Bu yazıda kütüphaneler için açık kaynak ve toplu tarama araçlarını
geliştirirken karşılaşılan zorluklar ile bunların yararları tartışılmıştır. Örnek olay
olarak ele alınan açık kaynak gelişim modeli ile birleşimin gücü gösterilmiştir.
Orijinallik
Değeri: Toplu tarama, halk kütüphaneleri ve akademik
kütüphaneler için yeni bir ürün olarak önemli olmaya başlamıştır. Bu yazı ile
maliyetleri düşüren ve kaliteyi arttıran açık kaynak ve toplu tarama araçlarının
gelişiminin, kütüphane sektörü için bir alternatif olarak anlatılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bilgiye erişim, Kütüphane sistemleri, Akademik
kütüphaneler, Bilgisayar Yazılımı
Yazı Türü: Teknik Yazı.
Giriş:
Üniversite ve Kolej Öğrencileri Farklı veritabanlarına giriş yapıp, farklı ara
yüzlerden geçerek; farklı tarama fonksiyonlarıyla uğraşmak ile Google’ ın
basitliği ve açık webten araştırma materyallerini bulma arasında seçim yapmak
durumunda kalmaktadırlar. Toplu tarama Akademik kütüphanelerin acemi
kullanıcılarına, tarama faaliyetleri sonucu elde ettikleri bilginin yüksek kalitede
olmasını sağlama adına bir yol göstermektedir.
dbWiz açık kaynak toplu
tarama aracı halen Simon Fraser Kütüphanesi ile üniversiteye bağlı dokuz
enstitü tarafından geliştirilmektedir. SFU kütüphanesi birkaç yıldır özellikleri
GODAT’ bağlı araştırıcı yazılımını bünyesinde bulunduran açık kaynak yazılımı
geliştirmektedir.
Bu makale ile dbWiz’in gelişim sürecine, yazılımın
fonksiyonelliğine genel bir bakış sağlanmaktadır ve projenin yaraları ile
karşılaşılan zorluklar tartışılmıştır.
Toplu Tarama:
Toplu tarama; üst veri tarama, yayılımcı tarama, çapraz tarama ve diğer farklı
isimlerle de bilinir. Toplu tarama, farklı bilgi kaynaklarını tek bir arayüzden
tarayıp tüm sonuçları getiren bir sistemdir. Google dan önce farklı
kütüphanelerin kataloglarını tek bir arayüzden tarayan Z39.50 türündeki tarama
araçları mevcuttu ancak web’in yayılmasıyla ve Google’ın bu alanda faaliyet
göstermesiyle bu türdeki tarama araçlarının hiç olmadığı kadar önemli hale
geldi.
Google’ın kullanımı kolay ve hızlı olan ve neredeyse her zaman yeteri
kadar iyi sonucu getirebilecek bir standardıvardır. (Luther, 2003). Giderek artan
bir şekilde bir çok kütüphane kullanıcısı, giriş izni gerektiren kütüphane
koleksiyonunu göz ardı ederek, sadece bu arama motorunun gücüne
güvenmektedirler. Google’ ın bilgi teknolojileri incelendiğinde ise daha önce
sistemlerin hiç olamadığı kadar etkin bir şekilde birlikte çalışabilme
kabiliyetlerinin mevcut olduğu görülecektir.
Kütüphaneler bu durumda
yapması gereken dbWiz gibi toplu tarama araçlarını kullanarak taramalardaki
sonuç sayısını ve kalitesini arttırabileceklerinden emin olmaktır.
Projenin Arka Planı:
dbWiz temel olarak öğrencilerin araştırma faaliyetlerinin başlangıç
noktasında karar vermelerine yardımcı olabilmek için geliştirilmiştir. Prairie ve
Pasifik üniversite kütüphaneleri’nin oluşturduğu konsorsiyum (COPPUL)
kullanıcılarının acemiliği; giderek artan çevirimiçi veritabanlarının baş
edilemeyecek rakamlara ulaşması ve bunlar için gereken araçların ve
kütüphanecilerin yokluğuyla karşı karşıya kalmıştır.
Simon Fraser Üniversite kütüphanesi deneyimiyle Z39.50 yi geliştirerek
GODOt’u ve kütüphaneler arası tarama ve istek sistemini kazandırmış ve
böylece dbWiz’in birinci versiyonu geliştirilebilmiştir.
Dbwiz versiyon bir açık kaynak birleşik tarama aracı, çalışma biçimi şu
şekildedir; Kendi arayüzümüzden ve bizim seçtiğimiz veri tabanlarından
tarattırdığımız ilgili konuyu toplu bir şekilde tek bir ekrandan kullanıcıya sunar.
Örneğin, dbWizz’den akıl kelimesini taratalım. Bizim seçtiğimiz veri
tabanlarından fulltexti olanları bize getirecektir.(şekil 2 ye bakınız)
Şek:1
İkinci Sürüme Geçiş :
Bir çok mevcut durumdaki birleşik tarama araçları ki bunlra dbWiz’in 1.
versiyonu da dahildir; bir toplu tarama aracında olması gereken yedi temel
özellik belirlenmiştir. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.
1) Toplu tarama sonuçlarına erişen ve bunları getiren.
2) Önceki taramalardan gelen sonuçları ayırmak (ABI/ INFORM/ CBCA)
VE DİĞERLERİ. dbWiz’in birinci versiyon bunu yapamıyordu.
3) Tam metine veya atıfa direk link sağlamak.
4) Sonuçları sıralamak.
5) Yazar, eser adı ve konusal taramalara olanak sağlamak.
Şek:2
6) Sonuçları akademik konulara, tam metinine
sınırlayabilmek.
7) Boolean mantığının eklenmesi.
veya tarihine göre
Taslak:
Yukarıda sıralanan temel özellikler dbWiz’ in birinci versiyonunda maliyet
analizleri açık bir şekilde tamamlanarak protipi başarılı bir şekilde ortaya
konmuştur. Batı Kanada’ da ki Kütüphanelerle birlikte bu yeni ürünü
desteklemek ve geliştirmek için ortaklaşa yaklaşım sergilenmiştir. 2004
yazında dokuz üye kuruluşun kendi bütçeleri ölçüsünde destekleriyle
yaratımı sonuçlandırılmıştır. Her üye kuruluş, en baştan sonuna kadar kendi
dbwiz profilini kütüphanesine kurarken gelişim süreçlerinde danışma hizmeti
almıştır ve bir yıl boyunca destek hizmeti sağlanmıştır. Projenin
sürdürülebilmesi için ortaklığa dahil kütüphanelerin her biri yıllık cüzi bir
ücret ödemeyi de kabul etmiştir.
Geliştirme takımı:
Projenin tamamlandığını görebilmek için bir bütçesi olan dbwiz geliştirme
takımını yaratabildik. Bu takım beş üyeden oluşmaktadır. Bunlar; yazılım
üstünde tam zamanlı çalışan programcılar, projenin sorumluluğunu üstlenen
ve aynı zamanda başka görevleri de olan kütüphanecileridir. Bu üyelere dahil
olanlar: Sistem koordinatörleri, projenin genel sorumluları: “Program
lideri’nin Program sorumluluklarından biri programın yazılımından özellikle
tarama süreçlerinden ve ara yüzünden sorumludur”, diğer bir sorumluluğu
öncelikli olarak farklı tarama bileşenleri
geliştirmektir. Sistem
kütüphanecilerinin görevleri ise; ortak kütüphanelerle birlikte çalışmak,
onlardan geri bildirim almak, güncellemeleri sağlamak ve bunun yanı sıra
dokümantasyon ve uygulama asistanlığı yapmaktır. Bu projenin araştırma
aşamasından yazılım haline gelene kadar geçirilecek toplam süreç 18 aydır.
Kaynak listesi:
dbwiz versiyon iki için başlangıçta seçilen öncelikli kaynaklar listesi
veritabanı 9 üye kuruluş tarafından paylaşılmaktadır, Bunlara dahil olan
temel kaynaklar; önemli süreli yayınlar indeksi, elektronik gazete kaynakları
ve elektronik kitaplardır. Tüm ortaklar COPPUL konsorsiyumunun üyesi
durumundaydılar ve buradan bir çok kaynak aktarılmıştır.
İlk seferinde, ana üyeler tarafından daha küçük veri tabanları
paylaşılmıştır. Sonunda kütüphane katalogları, yerel enstitü arşivleri, Simon
Fraser karikatür arşivi Vancouver halk Kütüphanesi tarihsel fotoğraf
koleksiyonu ve bunun gibi önemli, tekil ve yerel veri tabanları eklenmiştir.
Tarama Bileşenleri:
İlk olarak hedeflediğimiz veri tabanları üzerinde karar kılarak yola çıktık.
Daha sonra farklı tarama bileşenlerine odaklanılarak versiyon ikinin
programlanmasına
başlayabildik.
[küçük
Perl
Modülü
ile
yazılan(programlanan)] Bu bileşenler(eklentiler) dbwiz’i diğer muhtelif
çevirimiçi veritabanlarıyla iletişim kurabilmesi, onları anlayabilmesi ve
sonuçları kaynaktan alıp getirebilmesi için gereklidir. Güncel eklentiler Perl
ile yazılmasına rağmen; Java, Pyhton gibi farklı dillerde de yeni eklentiler
yaratılması mümkün olabilirdi.
İki çeşit erişim mekanizması vardır; Aracı firma desteği ki dbwiz’in diğer
veri tabanlarıyla etkileşim kurabilmesini bu sağlamıştır.
Bu abone
olduğumuz temel ticari kaynakları tanımlar. Aracı firma; webteki diğer
veritabanlarına erişim sağlamaz. dbwiz gibi bir veritabanını taramak için;
tarama bileşenleri kişinin taradığı veritabanını gösterir, fakat sonuçları web
web tarayıcısına göndermek yerine dbWiz tarafından ayrıştırılarak getirilir.
Bu yöntemin çalışmasına rağmen bakım gerektirir. Eğer aracı firma
değişirse tarama sonuçları ne tür bir yöntemle gösterilecek? Bu durumda
dbWiz bileşenlerinin modifikasyonu gerekecektir. İkinci erişim mekanizması
yaygın olarak AIP olarak bilinen doğrudan arayüz uygulama programıdır.
AIP aracı firmanın veritabanına bağlanmak için kendi yazılımını nasıl
oluşturulacağını gösteren talimatlardan oluşur. AIP’ler yaygındır fakat
sınırsız değildir. Z39.50 erişim yöntemi taranacak ve sonuçları nerden
getireceği bir arayüzle belirli olduğundan beri en güvenilir olanıdır. dbWiz
örümcekleri taramalarını AIP nin kurallarına göre yapar ve sonuçları
böylelikle getirir. 2005 den bu yana dbWiz’in ikinci versiyonu için 100 den
fazla AIP yazılmıştır.
Eşzamanlı Tarama
dbwiz, Eşzamanlı Tarama olarak bilinen paralel tarama motorunu kullanır.
dbwiz basit nesne erişim prtokolü(SOAP) ile eşzamanlı tarama sunucusuyla
iletişim kurar. SOAP’ ın kullanılma nedeni basit(lightweight) olmasındandır.
SOAP XML’ e dayanır ve http kullanır. Aynı protokol worldwideweb’ te
olduğu gibidir.
Klasik bir taramada şu adımlar takip edilir..
1) dbWiz kullanıcı arayüzünde bir kullanıcı
taramada olduğu gibi ara butonuna tıklar.
taramasında tipik bir
2) dbWiz, SOAP aracılığıyla eşzamanlı tarama sunucusuna
kullanıcısının seçtiği ve taratılmasını istediği kaynakları gönderir.
3) Eşzamanlı tarama sunucusu istediğimiz her bir kaynağa uygun tarama
bileşenleriyle bakar
4) Eşzamanlı tarama, sonuçlarıyla kaynaktan çıkararak dbwiz’e döner ve
kullanıcının üzerinde sınırlandırarak karar kıldığı sonuçları getirir.
5) dbWiz tarama sonuçlarını toplar ve kullanıcıya sunar.
Resmi onay(kimlik denetimi) yetkilendirme
Tipik bir dbwiz yüklemesinde taramalar lisanslı veri tabanı ve kaynaklara
dayanır. Bu kaynaklar kurumların IP adresleriyle onaylanır veya kısıtlanır.
dbWiz EZproxy’ yi kullanır. URL Proxy sunucuları diğer bir kurum
adına kaynakları taraması için tekrar yazılır. dbWiz hangi kurumun
dbWiz kullanıcısı olduğunu anlayabilmek için IP adereslerini kullanır.
Eğer ortak kurumun dbWiz kullanıcısının IP adresi eşleşmiyorsa sadece
veritabanlarını
tarayabilecek
ve
sınırlandırılmamış
kaynaklara
erişebilecektir. Eğer kullanıcı evindeki internet bağlantısından kaynaklara
erişmek isterse Ip’ sini dbWiz tanımayacaktır. Bu durumda kullanıcı
dbwiz’den tarama yapabilmek için ortak kurumun Proxy sunucusundan
bağlanmak durumunda kalacaktır.
Tarama Süreci
Birleşik tarama aracı olarak; dbWiz taranacak sözdizimlerini tek bir
arayüzden farklı arayüzlerde taranmak için uygun hale getirmesi gerekir.
Kaynakların Tarama sözdizimleri birbirinden çok farklıdır. dbWiz için en
az
tarama fonksiyonunu
bulundurmak adına; bizim taranmasını
istediğimiz ve yeteri kadar yaygın olan özellikleri barındıran kaynakları
seçmek zorunda kalınmıştır. Sonuç olarak; dbWiz şu dizinleri tarar:
anahtar kelime, eser adı, yazar adı, konu. Eğer taranacak kaynak hedef
yazar adı, konu ve eser adını desteklemiyorsa dbWiz genel olarak anahtar
kelimeyi kullanır.
Sistem zamanı da göz önünde bulundurmak zorundadır. Dbwiz!in
tarama aracı olarak kullanışlı olabilmesi için makul bir zaman aralığında
sonuçları getirmek zorundadır. dbWiz bütün kaynakları eş zamanlı olarak
tarar ve son olarak hangi sonuçları getireceğini zaman aşımı stratejisine
göre karar verir. Alınması uzun sürecek olan kaynakları listeden çıkartır.
Tarama Arayüzü:
2005 şubat ayından itibaren yeni kullanıcı ara yüzü yaratılmıştır ve bu da
Perl ile yazılmıştır. Tarama ara yüzü Apache/Mod_Perl ile çalışmaktadır.
Temel amaç dbWiz’in kullanıcıların arzularına göre hazırlanmasıdır.
dbWiz üç farklı şekilde taranabilir. İlk olarak kullanıcı farklı
kategorideki kaynakları önceden seçer.(bknz şk:3) Bilgisayar bilimler
kategorisini seçtiğinizde farklı türdeki kaynakları sadece bu konuyla ilgili
olanları getirecektir. Buna dergi, makale, e kitaplar, ansiklopedi, sözlük
gibi farklı türdeki kaynaklar dahildir. Kütüphaneler Özel konudaki
koleksiyonlara odaklanarak kullanıcıların aradıkları konularda aldıkları
sonuçların ilgililiğini arttırmaya yardım etmektedirler.
İkinci olarak, kullanıcı tek bir kaynağı taramak için seçebilir.(bknz. Şk:4)
Bu tercihte kullanıcı birbirine benzer sonuçlar almak istemektedir ve bu
tercihte önceki tarama deneyimlerinin de etkisi vardır.
Şek:3
Şek:4
Son olarak; kullanıcı dbWiz arayüzünden tarama alanına hiçbir
kriter belirlemeden erişim öğesini girerek tarama yapar. Bu durumda
dbwiz bununla ilişkilendirdiği en uygun kaynakları getirir.(bknz:şek5)
Şek:5
Bu 3 tarama yönteminde de kullanıcılar Boolean( and or not)
operatörlerini kullanabilmektedirler.
Sonuç Arayüzü:
Tek bir aramada sonuçlar bütünleştirilmiş olarak farklı
kaynaklardan alınarak getirilir.Bir kütüphane her bir kaynaktan kaç
tane(10 20 yada daha fazla) sonucun geri getirilebilleceğine karar
verebilir. Sonuçlar her bir ayrıştırma seçeneğine göre kütüphanenin tercih
ettiği şekilde gösterilir. Genellikle sonuçların tarihlerine göre
sıralandırılması yaygın olarak kullanılsa da eser adına, sonucun geldiği
kaynağa, bilgi kaynağının kendisine göre sınırlandırılması mümkündür.
Ayrıca ilgilik düzeyinin ne ölçüde anlamlı olabileceğine karar verilebilir.
Bir kullanıcı için ilgili olabilecek bir şey başka bir kullanıcı için anlamsız
olabilir.(Tennat 2003) Google arama sonuçlarını tarihe kaynağa veya
diğer ilgililik formatlara göre getirmez. Geliştirdiğimiz sistemlerin
kullanıcılarımız beklentileri doğrultusunda çalıştığından emin olmak
durumundayız.
Tarama sonuçlarından gelen her bir kayıt o bilgi kaynağı hakkında
yeteri miktarda bilgi içerir. Bunlar: eser adı, yazar, tarih, dergi adı gibi
bilgi kaynağının tanımlayıcı unsurlarıdır ve ayrıca kayıtlar belirli tarih
aralıklarına, akademik olup olmamasına yada her ikisine, tam metin içerip
içermesi veya yine her ikisine göre de sınırlandırılabilir.
Şek:6
dbWiz orijinal kayda yerel arayüzden direk linkle de erişim sağlar. Bu
linkler kesindir; kullanıcı için kolay ve hızlı erişim sağlar.
İdari(Yönetimle ilgili) Arayüz:
Yönetim arayüzü, kütüphanelerin dbWiz profiline göre kendi
tarama kategorilerini yaratmalarına, istedikleri kaynakları hızlı ve kolay
bir şekilde eklemelerine yada silmelerine izin verir. Yönetim ara yüzü
GODAT’tan ve Simon Friser Üniversite kütüphanesi Açık kaynak link
harmanından kaynak kodu ödünç alınmasına izin verir, Yönetim ara
yüzünün parametre ve ayarları postgreSQL veritabanı tarafından
depolanır.
Dbwiz’in sadece kullanıcılar için hızlı ve kolay kullanımlı
değildir; aynı zamanda sistem bakımını yapan, yeni kaynaklar ekleyen
veya silen kütüphane personeli içinde kolay kullanımı olan bir ara yüze
sahiptir. Kütüphane personeli yönetim ara yüzünden giriş yaparak tüm
kaynak listesine erişebilir ve buradan istediği bir tanesini aktif edip yerel
koleksiyonuna ekleyebilir.(bknz şek;7) Konuya dayanan yada başka bir
kategori öğesine göre yeni eklentiler basitçe yapılabilir.(bknz şek 8)
Ayrıca kendi yerel koleksiyonumuzdan kaynaklarla ilgili yeni kategori
terimleri de eklenebilir.(bknz şek 9)
Sonuç olarak; şablonlar ve şekil biçimlerinin(bknz şek:10) hepsi
kütüphanelerin tercih ettiği yönde kişiselleştirilebilir. Ayrıca kütüphane
kendi dbWiz’nin font ayarlarına rengine; bilginin ekranda gözüküş şekline
müdahale edebilirler. Ayrıca tüm bu değişikleri transfer etmeden önce
nasıl çalıştığını da test edebilirler.
Şek:7
Şek:8
Şek:9
Şek:10
Uygulama:
dbWiz’ in gelişimi ortak kütüphanelerden gelen geri bildirimler doğrultusunda
2005 yazı boyunca da sürmeye devam edecektir. Bu projeyi akademik yıl
başlamadan önce bir ön görü alabilmek için 2005 temmuz ayında uygulamaya
konacaktır. Aynı yılın sonbaharında kaynak kodları ibra edilerek herkesin dbWz
indirmesine, üzerinde değişiklik yapabilmesine açık hale getirilecektir. Bu
ürünün kütüphaneler arası iletişimi daha da güçlendireceğine, dbWiz’in çok
faydalı bir çalışma olduğuna ve bunu bize en kısa sürede ispatlayacağına
içtenlikle inanıyoruz.
Karşılaşılacak Sorunlar:
Karşılaşılabilecek en önemli sorunlardan bir tanesi birleşik tarama aracı
yaratmak, lokal sistemin birbirinden farklı bir çok muhtelif sistemle birlikte
çalışabilme yeteneğine kavuşturmak olacaktır.
Diğer bir önemli sorun ise tarama bileşenlerini farklı sistemler için
oluşturmak ve uygulamaktır. Sistemin birbirinden farklı kaynaklar için farklı
taramam bileşenlerine ihtiyacı vardır. Ayrıca bu kaynakların kendi içinde de
zamanla değişeceği düşünülerse sistemin bununla baş etmesi mümkün
olmayacaktır. Bu yüzden geliştirilecek sistemin değişiklikleri algılayıp hataları
ve farklılıkları raporlayabilecek bir şekilde otomatikleştirilmesi gerekecektir.
Diğer bir sorun ise kaynakların standartlara uymamsı ve bunlar için farklı
tarama bileşenlerine gerek duyulması olacaktır. Yine taranacak koleksiyona
eklenecek ve çıkarılacak kaynaklar da sistemin güncelleştirilmesi gibi sorunlar
karşılaşılabilecek diğer önemli sorunlardandır.
Projenin Anlamı:
Tüm bu zorluklara rağmen geliştirilen dbWiz’in bir çok önemli ve
faydalı sonuçları olmuştur. Google kullanıcılarına kütüphanelerimizin zengin
içeriği gösterilebilmiş, onlara tahmin ettiklerinden daha fazlasını
sunabileceğimiz kanıtlanmış oldu.
dbWiz projesinin diğer bir önemi kütüphaneler arası ortaklaşa çalışmaları
en üst düzeye çıkarmış olmasıdır. Projeye katılan kütüphaneler kendi bütçe
ölçülerinde destekte bulunmuşlardır.
dbWiz projesiyle ayrıca açık kaynak geliştirme modelinin gücü ortaya
konmuştur. dbWiz’ in oluşturulmasında, web sunucusu için Apache;
veritabanları için
mySQL ve postSQL; programlama dili olarak Perl
kullanılmıştır. Tüm bu kaynakların hepsi açık kaynaklar arasında en sağlam ve
güvenilir olanlarıdır.
Sonuç olarak; dbwiz çok yeni bir ürün olmasına rağmen, kütüphane
sektöründe açık kaynak unsurları en kısa sürede olgunlaşacaktır. Ortak
kurumlar tarafından bir çok yeni gelişim unsuru, güvenlik önlemleri bulunarak
sisteme eklenecektir. Ve yıl tamamlanmadan dbWiz prototip halden tüm
fonksiyonlarıyla çalışabilen toplu tarama aracı olma haline gelecektir. Bu
başarının sonuçları toplu tarama projelerine, açık kaynak modellerine ve
kütüphane işbirliklerine yansıyacaktır.
References
Abram, S. (2005), “The Google opportunity”, Library Journal, Vol. 130 No. 2, pp. 34-5.
Hane, P. (2003), “The truth about federated searching”, Information Today, Vol. 20 No. 9, p.
24.
Luther, J. (2003), “Trumping Google?, Metasearching’s promise”, Library Journal, Vol. 128
No. 16,
pp. 36-9.
National Information Standards Organization (2005), Metasearching Initiative, available at:
www.niso.org/committees/MetaSearch-info.html (accessed 17 March 2005).
Tennant, R. (2003), “The right solution: federated search tools”, Library Journal, Vol. 128
No. 11,
pp. 28-9.
Webster, P. (2004a), “Breaking down information silos: integrating online information”,
Online,
Vol. 28 No. 6, pp. 30-4.
Webster, P. (2004b), “Metasearching in an academic environment”, Online, Vol. 28 No. 2,
pp. 20-3.
Appendix. Additional resources
Apache Software Foundation (2005), Apache, available at: www.apache.org/ (accessed 17
March
2005).
Free Software Foundation (2005), The GNU General Public License, available at:
www.fsf.org/
licensing/licenses/index_html#GPL (accessed 17 March 2005).
MySQL AB (2005), MySQL, available at: www.mysql.com/ (accessed 17 March 2005).
Perl Foundation (2005), The Perl Directory, available at: www.Perl.org/ (accessed 17 March
2005).
PostgreSQL Global Development Group (2005), PostgreSQL, available at:
www.postgresql.org/
(accessed 17 March 2005).
Simon Fraser University Library (2005), dbWiz Project Wiki, available at: http://libcufts.lib.sfu.
ca/twiki/bin/view/DbWiz/ (accessed 17 March 2005).
Simon Fraser University Library (2005), The reSearcher, available at:
http://theresearcher.ca/
(accessed 17 March 2005).
Useful Utilities (2005), EZproxy by Useful Utilities, available at: www.usefulutilities.com/
(accessed 17 March 2005).
Wardley, A. (2004), Template Toolkit, available at: www.template-toolkit.org/ (accessed 17
March
2005).
Önemli Link:
http://www.sfu.ca/~kstranac/dbwiz/dbWizPreview.htm