Doğu Marmara Bölgesi Yenilenebilir Enerji Raporu

Transkript

TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ
RAPORU
Yayın Tarihi: Temmuz, 2011
MARKA Yayınları Serisi
Raporu Hazırlayan: Ertuğrul Ayrancı
T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI
TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU
TEMMUZ 2011
Sayfa 2
TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU
İÇİNDEKİLER
1.
GİRİŞ ........................................................................................................................................................ 9
2.
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ ........................................................................................................... 11
3.
TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ......................................................................................................... 13
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
4.
TÜRKİYE’DE HİDROELEKTRİK ENERJİ............................................................................................................. 14
TÜRKİYE’DE RÜZGAR ENERJİSİ .................................................................................................................... 16
TÜRKİYE’DE GÜNEŞ ENERJİSİ ...................................................................................................................... 18
TÜRKİYE’DE JEOTERMAL ENERJİ .................................................................................................................. 20
TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ TEŞVİKLERİ............................................................................................... 21
TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ’NDE YENİLENEBİLİR ENERJİ ................................................................ 23
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
BÖLGEDE HİDROELEKTRİK ENERJİ ................................................................................................................ 23
BÖLGEDE RÜZGAR ENERJİSİ........................................................................................................................ 24
BÖLGEDE DALGA ENERJİSİ ......................................................................................................................... 33
BÖLGEDE GÜNEŞ ENERJİSİ ......................................................................................................................... 33
BÖLGEDE JEOTERMAL ENERJİ ..................................................................................................................... 39
BÖLGEDE BİYOGAZ ENERJİSİ ....................................................................................................................... 39
KAYNAKÇA ..................................................................................................................................................... 42
TEMMUZ 2011
Sayfa 3
TEMMUZ 2011
Sayfa 4
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. MWh Başına Elektrik Santralı Yatırım Tutarı ........................................................................... 10
Tablo 2. Ekonomik Olarak Yapılabilir Hidroelektrik Santral (HES) Projelerinin Durumu ...................... 14
Tablo 3. Hidroelektrik Santrallerin Mevcut Durumu 3 ........................................................................... 14
Tablo 4. Türkiye’de İşletmede Olan Rüzgar Enerjisi Santralleri (Mart 2001 verileri) ........................... 16
Tablo 5. İnşa Halinde Olan Rüzgar Santralleri ...................................................................................... 17
Tablo 6. Ülkemizde Yıllara Göre Kurulu Kolektör Alanları İle Üretim ve Tüketim Değerleri 12 .............. 19
Tablo 7. Türkiye’de Elektrik Üretimine Uygun Jeotermal Sahalar ......................................................... 20
Tablo 8. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Yatırımlarına Uygulanan Teşvikler .......................................... 21
Tablo 9. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Sektöründe Yerli Üretime Uygulanan Teşvikler...................... 22
Tablo 10. Türkiye’de ve Bölgede Enerji Tüketimi Göstergeleri ............................................................ 23
Tablo 11. Bölgede Yer Alan Hidroelektrik Santraller ............................................................................ 24
Tablo 12. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Alan ................................................................................. 32
Tablo 13. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Kurulu Güç (MW) ............................................................ 32
Tablo 14. Kocaeli ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri .............................. 34
Tablo 15. Sakarya ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri ............................. 35
Tablo 16. Düzce İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri ............................. 36
Tablo 17. Bolu İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri ................................ 37
Tablo 18. Yalova İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri............................. 38
Tablo 19. TR42 Doğu Marmara Bölgesi Biyogaz Potansiyeli ................................................................. 40
TEMMUZ 2011
Sayfa 5
TEMMUZ 2011
Sayfa 6
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1. Enerji Üretim kaynakları ........................................................................................................... 11
Şekil 2. Dünyada, Gelişmekte Olan Ülkelerde, AB-27 Ülkelerinde ve İlk Altı Ülkede Yenilenebilir Enerji
Kapasiteleri ............................................................................................................................................ 12
Şekil 3. Türkiye’de Enerji Kaynakları ..................................................................................................... 13
Şekil 4. Türkiye’de Hidroelektrik Potansiyelin Gelişimi ........................................................................ 15
Şekil 5. EPDK’ya Başvuran HES Projelerinin Kurulu Güçlerine Göre Dağılımı ....................................... 15
Şekil 6. Global Radyasyon Dağılımı Haritası .......................................................................................... 18
Şekil 7. Güneşlenme Süresi Dağılımı Haritası 11 ..................................................................................... 18
Şekil 8. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli ........................................................................................... 19
Şekil 9. Bölge Rüzgar Enerjisi Haritası ................................................................................................... 24
Şekil 10. Kocaeli İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı .......................................................................................... 25
Şekil 11. Kocaeli İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................. 25
Şekil 12. Kocaeli İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar ............................................................... 26
Şekil 13. Sakarya İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ......................................................................................... 26
Şekil 14. Sakarya İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................ 27
Şekil 15. Sakarya İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar .............................................................. 27
Şekil 16. Düzce İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ............................................................................................ 28
Şekil 17. Düzce İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................... 28
Şekil 18. Düzce İlinde Rüzgar Santrali Kurulabilecek Alanlar ................................................................. 29
Şekil 19. Bolu İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ............................................................................................... 29
Şekil 20. Bolu İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ..................................................................................... 30
Şekil 21. Bolu İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar ................................................................... 30
Şekil 22. Yalova İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ........................................................................................... 31
Şekil 23. Yalova İli Kapasite Faktörü Dağılımı ........................................................................................ 31
Şekil 24. Yalova İli Rüzgâr Santralı Kurulabilecek Alanlar ...................................................................... 32
Şekil 25. Bölge Güneş Enerjisi Haritası ................................................................................................. 33
Şekil 26. Kocaeli ili Kullanılamaz Alanlar Haritası .................................................................................. 34
Şekil 27. Sakarya İlinde Kullanılamaz Alanlar Haritası ........................................................................... 35
Şekil 28. Düzce İli Kullanılamaz Alanlar Haritası .................................................................................... 36
Şekil 29. Bolu İli Kullanılamaz Alanlar Haritası....................................................................................... 37
Şekil 30. Yalova İli Kullanılamaz Alanlar Haritası ................................................................................... 38
TEMMUZ 2011
Sayfa 7
TEMMUZ 2011
Sayfa 8
1. GİRİŞ
18. yüzyıla kadar enerji temininde temel olarak su ve rüzgar gücünden, odun, gübre bitki artıkları
hayvan ve insan gücünden yararlanılmıştır. Sanayileşme süreci ile çok yakın bağlantılı olarak çocuk
ölümlerinde düşüş, ortalama yaşam süresinin uzaması, sağlık hizmetlerinde iyileşmeler ve buna bağlı
olarak nüfus artışı gerçekleşmiştir. Nüfus artışı, lüks yaşantı arzusu, maddi kazanç, hareketlilik ve
iletişim ile giderek artan ihtiyaçlar, enerji talebini ve bu talebi karşılamak için de yoğun çabaları
beraberinde getirmiştir. Bunun kaçınılmaz bir sonucu olarak üreticiler, en kolay elde edilebilen ve
daha ucuz kaynak arayışı içine düşmüşlerdir. Tüketiciler de, enerjiyi daha düşük fiyatlara ve daha
kolay elde etmeye yönelmişlerdir. Bu durum, ticari enerji kullanımında verimliliğin öneminin göz ardı
edilmesine ve çevre etkilerinin de azalacağı yerde çoğalmasına neden olmuştur. Bununla birlikte,
sağlam temellere dayalı teknolojik gelişme çevre etkilerini azalttığı gibi enerji temini ve kullanımında
verimliliği arttırmıştır.
Artan enerji talebi ile birlikte dünyamızın fosil yakıt bağımlılığının artarak sürmesi
beklenmektedir. Yeryüzünde mevcut kaynakların dörtte birinden fazlası, petrolün ise yarısından
fazlası uluslar arası ticarete konu olmaktadır. Dünyamızın fosil yakıt bağımlılığının, yüzyılın ortasına
kadar artarak sürmesi bekleniyor. Yeryüzündeki heterojen dağılımları nedeniyle, enerji kaynaklarının
dörtte birinden, petrolünse yarısından fazlası uluslararası ticarete konu olmuştur. Özellikle petrol
üzerindeki rekabet giderek sertleşmektedir. Bütün ülkeler, ihtiyaç duydukları enerji kaynaklarının,
makul fiyatlarla ve kesintisiz teminini bir güvenlik sorunu saymaktadır. Bu nedenle var olan enerji arz
sistemi, ulusal ve uluslararası güvenlik riskleri sunmaktadır. İhtiyaç fazlası petrolün yarıdan fazlasının
OPEC’in (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) Orta Doğu’lu üyelerinin elinde olması, Türkiye’nin de
içinde bulunduğu coğrafyayı stratejik açıdan önemli ve gergin kılmaktadır.
Enerji sektörü aynı zamanda, çevreye en fazla olumsuz etkide bulunan sektörlerden birisidir.
Fosil yakıt bağımlılığının yol açtığı emisyonlar, yerel, bölgesel ve küresel çevre sorunlarına yol
açmakta; iklim değişikliği sorununu artırmaktadır. Dolayısıyla, bu kaynakları daha temiz kullanan
teknolojileri devreye sokmak, olumsuz çevre etkilerini azaltan teknolojileri geliştirip uygulamak ve
kısmen de, bu kaynaklardan kademeli olarak uzaklaşarak, yatırım maliyeti yüksek olan yenilenebilir
enerji kaynaklarına yönelmek gerekmektedir. Bunu da daha ziyade, ekonomik gücü yeterli olan
gelişmiş ülkelerin yapabiliyor olması gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkeler için önemli bir açmazdır.
Özellikle ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkeler artan enerji taleplerini yenilenebilir enerjiden
karşılamak istemekte fakat yüksek yatırım maliyetleri nedeni ile sıkıntı yaşamaktadırlar.
Enerji arzındaki muhtemel yetersizliklerin aşılabilmesi, enerji üretiminin olumsuz çevresel
etkilerin sınırlandırılabilmesi için enerji alanındaki araştırmalara önem verilmelidir. Fakat teknolojik
araştırmaların yeni ürünler sunması ve bu ürünlerin ticarilik kazanıp piyasalara sızması zaman
almaktadır. Sektörün değişim hızının zaten düşük olması da, bu araştırmalara, daha büyük
kaynakların ayrılması suretiyle hız verilmesinin gereğine işaret ediyor.
Ülkemiz de payına düşeni yapmak durumundadır. Türkiye’nin enerji alanında, tüm diğer
gelişmekte olan ülkelerinkine benzer, kısır döngüyü andıran bir konumu vardır: az enerji tüketiyor,
fakat tükettiği az enerjiyi, verimli ve temiz bir şekilde kullanamıyor. Bu tabloyu iyileştirebilmek için;
bir yandan ekonomisini hızla büyütmek, diğer yandan da büyüyen kaynaklarından ayıracağı artan
oranlardaki payları, enerji arz ve tüketim sistemini daha verimli ve temiz bir yapıya dönüştürmeye
yönelik öncelikli araştırma ihtiyaçları arasında, dikkatli saptamalarla dağıtmak zorundadır. Öte yandan
TEMMUZ 2011
Sayfa 9
Türkiye, öz kaynaklarının yetersizliği nedeniyle dışa bağımlı, dış ticaret açığının yaklaşık yarısı enerji
ithalatı oluşturmaktadır. Dolayısıyla, enerji ithalatına bağımlılığından kaynaklanan riskleri kontrol
altında tutabilmek için; rekabet şansına sahip olabileceği enerji teknolojisi alanlarını dikkatli bir
öncelikler sıralamasına tabi tutup, araştırma yoğunlaşmalarına gitmek ve enerji dünyasındaki itici
güçlerin işaret ettiği yönlerde, çağdaş ürün katkılarıyla, uluslararası enerji pazarında etkin bir yer
edinmek zorundadır1.
Ülkemiz gelişmekte olan ülkeler arasından gelişmiş ülkeler ligine yükselmeye çalışırken
sanayileşmeye tüm hızıyla devam etmektedir. Sanayileşme ciddi anlamda enerjiye gereksinim
duymaktadır. Küreselleşen dünyada sürdürülebilir büyüme için kaynakların her anlamda etkin
kullanımı önemlidir. Enerjinin fosil yakıtlar yerine yenilenebilir kaynaklardan temin edilmesi
gerekmektedir. Sürdürülebilir kalkınma için yenilenebilir kaynaklardan temin edilen enerjinin miktarı
her geçen sene artırılmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının fosil kaynaklarla yatırım tutarı
karşılaştırması Tablo 1’de verilmiştir. Tablodan görüleceği üzere yenilenebilir kaynakların ilk yatırım
maliyetleri yüksek olsa da işletim maliyetleri yok denecek kadar azdır.
Tablo 1. MWh Başına Elektrik Santralı Yatırım Tutarı
2
Yatırım Tutarı
Nükleer Enerji
Kömür Enerji
Doğalgaz
Rüzgar Enerjisi
Solar Enerji
Jeotermal Enerji
Hidroelektrik Enerji
1
2
2-2500000 USD
1-1500000 USD
400-800000 USD
1-1500000 USD
4-6000000 USD
2-2500000 USD
1-1750000 USD
SEDAŞ, 2011
Enerji Verimliliği Çalışmaları Raporu, TEVEM, 2010
TEMMUZ 2011
Sayfa 10
2. DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ
Artan enerji ihtiyacı ve enerji maliyetleri yenilenebilir enerji teknolojilerine yönelişi beraberinde
getirmiştir. Fosil yakıtlardaki maliyet artışı, çevreye ve uzun dönemde insan sağlığına verdiği zararlar
yenilenebilir enerjinin stratejik sektörler arasına girmesini sağlamıştır. Uluslararası Enerji Ajansı’nın
öngörüsüne göre yenilenebilir enerji kaynaklarına önümüzdeki 20 yılda 10,5 trilyon ayrılması
beklenmektedir. OECD ülkeleri arasında yenilenebilir enerji kaynakları YEK (yenilenebilir enerji
kaynakları) kullanımı %25’e ulaşması öngörülmektedir. YEK konusunda yatırımların ve desteklerin
oluşmasında, karbondioksit oranlarının düşürülmesi gerekliliği, fosil yakıtlara bağımlı ülkelerde enerji
arz güvenliğinin sağlanması ve YEK’nın orta ve uzun vadede geleneksel enerjilere göre maliyet
avantajı da elde edeceği beklentileri sebep olmuştur. Avrupa Birliği (AB) komisyonu da özellikle
rüzgar, güneş, biyokütle ve hidrolik enerji gibi YEK’nın gelişmesini enerji politikalarının merkezine
yerleştirmiştir.
Şekil 1. Enerji Üretim kaynakları 3
Yenilenebilir enerji kaynaklarının daha geniş oranda kullanılmasına yükselen petrol ve doğalgaz
talebi neden olmaktadır. Hidroelektrik ve diğer yenilenebilir tüketiminde 2030 yılına kadar dünya
genelinde yıllık %3,4’lük artışlar beklenmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güçteki
oranı 2007’de %2,5 iken 2030 yılında hidrolik dışında yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güçteki
3
TEMMUZ 2011
Sayfa 11
oranı %8,6’ya yükseleceği öngörülmektedir. Hidroelektriğin kurulu güçteki oranının ise aynı dönemde
%16’dan %14’e gerileyeceği öngörülmektedir. Rüzgar enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklarının
kullanımına en önemli katkıyı yapacaktır. YEK’in elektrik üretimindeki seviyesinin 2007’de %18 iken
2030 yılında %22’ye ulaşması beklenmektedir.
OECD ülkelerinde rüzgar ve biyokütle yenilenebilir kaynaklar arasında ön plana çıkmaktadır.
Güneş enerjisi ise henüz gelişmekte olan bir enerji sektörüdür.
Uluslararası Enerji Ajansı, Avrupa Birliği’nde CO2 emisyonunun azaltılması amacıyla enerji
paradigmasında değişime gidilmesi halinde enerji sektöründe önemli değişiklikler öngörmektedir.
Önümüzdeki 20 yıllık süreçte yapılacak enerji yatırımlarının %71’nin yenilenebilir enerji yatırımları
olması beklenmektedir.
AB’ye üye 27 ülke tarafından Avrupa Komisyonuna sunulan geleceğe ait tahminleri içeren
dokümanlarda, enerji tüketimlerinin en az %20'sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlamayı
başaracaklarını beyan etmişlerdir. Bunlardan 21 üye ülke bu hedefi aşacaklarını veya ulaşacaklarını
belirtmişlerdir.
Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA Projesi): 2010 yılında yenilenebilir enerji ile ilgili
veri tabanı oluşturmayı hedefleyen bu proje önümüzdeki 10 yılı kapsamaktadır. Bilgilerin toplanması,
değerlendirilmesi ve paylaşımı hedeflenmektedir. 143 ülke IRENA statüsünü imzalamıştır.
Yenilenebilir enerjide son yıllarda yaşanan gelişmenin daha iyi anlaşılabilmesi için 2009 yılında
devreye alınan enerji tesislerine bakmak yeterli olacaktır. Yeni yatırımların %39’u rüzgar türbini,
%29’u doğalgaz üretim tesisleri, %16’sı ise güneş pili sistemleri üzerine olmuştur. Toplam
hidroelektrik yatırımları ile beraber 2009 yılında yenilenebilir enerji yatırım tutarı %61 olmuştur.
Şekil 2. Dünyada, Gelişmekte Olan Ülkelerde, AB-27 Ülkelerinde ve İlk Altı Ülkede Yenilenebilir Enerji
Kapasiteleri
TEMMUZ 2011
Sayfa 12
3. TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ
Gelişmekte olan ülkeler liginden gelişmiş ülkeler ligine yükselmek için hızla büyüyen Türkiye her
geçen gün artan enerji talebiyle baş etmek zorundadır. Fosil kaynaklara dayanan üretim hem
sürdürülebilir değildir hem de dış kaynaklara bağımlıdır.
Enerji Bakanlığı 20000 MW’lık rüzgar gücü hedeflemiştir. Jeotermal kurulu gücündeki hedef ise
600 MW’tır. 2200MW’lık kurulu rüzgar gücü kapasitesine 2 yıl içinde ulaşılması öngörülmektedir.
2009 yılı sonunda işletmede olan santrallerin 803 MW’ı rüzgar, 564 MW’ı hidroelektrik, 78 MW’ı
jeotermal ve 21 MW’ı çöp gazı ve biyogazdır. Mevcut hidroelektrik enerji potansiyelinin inşa halinde
olan santraller ile ancak %52’sini kullanabilmektedir.
Şekil 3. Türkiye’de Enerji Kaynakları 4
Türkiye’nin dış ticaret açığına bakıldığında; 2009 yılı itibarıyla ihracatın 706 milyar USD, toplam
ithalatın ise 1.083 milyar USD olduğu görülmektedir. Kömür doğalgaz ve ham petrol ithalatı 154
milyar USD olmuştur. Toplam 377 milyar USD olan dış ticaret açığının %41’i enerji ithalatından
kaynaklanmaktadır5.
Dış ticaret açığımızın çok önemli bir kısmının enerji ithalatına dayanmasının ekonomik olduğu
kadar stratejik sonuçları da vardır. Özellikle 2007 yılında yaşanan enerji darboğazında yaşananlar hala
hafızalardaki yerini korumaktadır. Kış mevsiminin ortasında kısılan vanalar bundan sonraki stratejimizi
belirlemede önemli bir uyarı olmuştur. Enerji üretiminin farklı kaynaklardan temin edilmesinin
ülkenin stratejik konumuna olan katkısı anlaşılmıştır. 2007 yılında başa baş noktasına gelen enerji arz
ve talebi küresel krizle şimdilik ertelenmiştir. Ülkemiz farklı enerji kaynaklarına hızla yatırım yapmalı
ve artan enerji talebinin karşılanabilmesi sağlanmalıdır. Bunun için en azından teknoloji olarak olmasa
da kaynak açısından dışa bağımlı olmadığımız yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılmalıdır.
Enerji Bakanlığı’nın Stratejik Planı’na göre yenilenebilir enerji üretiminin elektrik enerjisi üretimi
içerisindeki payının 2023 yılında en az %30 seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir. 2009 sonu
itibariyle rüzgâr kurulu gücü yaklaşık 803 MW, jeotermal kurulu gücü yaklaşık 78 MW düzeyine
4
5
TEİAŞ, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 13
ulaşmıştır. İnşaatı devam eden 5000 MW'lık hidroelektrik santrallerin 2013 yılı sonuna kadar
tamamlanması sağlanacaktır.
• Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2015 yılına kadar 10.000 MW'a çıkarılması sağlanacaktır.
• Jeotermal enerji gücünün, 2015 yılına kadar 300 MW'a çıkarılması sağlanacaktır.
Türkiye’de toplam kurulu güç ise 44.767 MW’tır. Bunun 29.333 MW’ı termik, 14.553 MW’ı
hidrolik, 803 MW’ı rüzgar, 78 MW’ı jeotermal kaynaklıdır. Türkiye OECD ülkeleri ile kıyaslandığında
daha az enerji tüketmesine rağmen enerji yoğunluğu OECD ortalamasının üzerindedir. Türkiye OECD
ülkeleri içinde 1000 USD GSYH için 0,38 TEP enerji kullanımı ile rakiplerine göre enerji yoğunluğu
yüksek ülkeler içindedir. Bu da mevcut enerjinin verimli kullanılmadığını göstermektedir.
3.1. Türkiye’de Hidroelektrik Enerji
Hidroelektrik santraller günümüzde %95’e varan verimle çalışmaktadır. Fosil kaynaklar %60
verimle çalıştığı göz önüne alındığında hidroelektrik santrallerin önemi daha iyi anlaşılacaktır. Ayrıca
düşük işletme maliyetleri ve uzun işletme ömrü diğer avantajlarıdır.
Hidroelektrik santralleri çok kısa sürede elektrik üretimine başlayabilmektedir. Devreden
çıkarılışları da çok kısa sürmektedir. Ayrıca hidroelektrik santrallerin bir diğer faydası ise sulama ve
içme suyu amaçlı olarak kullanılabilmeleridir. Düzensi yağışların görüldüğü ülkemizde hidroelektrik
santraller taşkınları önlemede önemli bir rol üstlenmektedir. 2010 yılı hidroelektrik enerji
yatırımlarının özeti Tablo 2 ve Tablo 3’de verilmektedir.
Tablo 2. Ekonomik Olarak Yapılabilir Hidroelektrik Santral (HES) Projelerinin Durumu
Ekonomik Olarak Yapılabilir
HES Projelerinin Durumu
İşletmede
İnşa Halinde
İnşaatına Henüz Başlanmayan
Toplam Potansiyel
HES Sayısı
Toplam Kurulu
Kapasite (MW)
Ortalama Yıllık
Üretim (GWh/yıl)
Oran (%)
172
148
1.418
1.738
13700
8.600
22.700
45.000
48.000
20.000
72.000
140.000
35
14
51
100
Tablo 3. Hidroelektrik Santrallerin Mevcut Durumu
3
Hidroelektrik Santraller
İşletmedeki
HES’ler
İnşa
Halindeki
HES’ler
Gelişmekte
Olan
6
DSİ tarafından işletilen
Diğerleri tarafından işletilen
Toplam İşletmedeki HES
DSİ tarafından inşa edilen
Diğerleri tarafından inşa edilen
Toplam İnşa Halindeki HES
4628 veya 3096 sayılı kanunlara göre, özel sektörce
yapılacak olanlar
4628 veya 5625 sayılı kanunlara göre, İkili İşbirliği projeleri
Toplam Gelişmekte Olan HES
TOPLAM POTANSİYEL
Durumu
10.700 MW (57 HES)
3.000 MW (115 HES)
13.700 MW (172 HES)
3.600 MW ( 23 HES)
5.000 MW ( 125 HES)
8.600 MW (148 HES)
18.700 MW (1.401 HES)
4.000 MW (17 HES)
22.700 MW (1.418 HES)
45.000 MW (1.738 HES)
Hidroelektrik santrallerine yapılan yatırımın geri ödeme süresi 4 ile 7 yıl arasında değişmektedir.
6
DSİ Genel Müdürlüğü, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 14
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre mevcut hidroelektrik potansiyelin yaklaşık
%35’i kullanılmakta, %14’ü inşaat aşamasında, kalan %51’lik bölüm ise değerlendirilmeyi
beklemektedir.
Şekil 4. Türkiye’de Hidroelektrik Potansiyelin Gelişimi 7
4628 Sayılı Yasa ve Uygulamaları
Yönetmeliğin amacı, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde halen piyasada
faaliyet gösteren veya gösterecek tüzel kişiler tarafından hidroelektrik enerji üretim tesisleri
kurulması ve işletilmesine ilişkin üretim, otoprodüktör, otoprodüktör grubu lisansları için DSİ ve tüzel
kişiler arasında düzenlenecek Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanması işlemlerinde uygulanacak
usul ve esasları belirlemektir. Özel sektör tarafından inşa edilecek, işletilecek tüm HES tesisleriyle su
kullanım anlaşmaları bu yönetmeliğe göre yapılmaktadır. Bu yönetmelik çerçevesinde lisanslanmış
projelerle ilgili bilgiler Şekil 5’te verilmektedir.
Şekil 5. EPDK’ya Başvuran HES Projelerinin Kurulu Güçlerine Göre Dağılımı 8
7 Haziran 2010 tarihine dek lisans alan HES projelerine bakıldığında bu projelerin toplam 514
adet tesisin 0-50 MW arasında toplandığı görülmektedir. 50 MW’ın üstündeki 69 adet HES’in de
8.807 MW Kurulu güçle toplam kurulu güç açısından önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir.
7
8
DSİ Genel Müdürlüğü, 2010
EPDK, 2010
TEMMUZ 2011
Sayfa 15
3.2. Türkiye’de Rüzgar Enerjisi
Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Atlasına (REPA) göre
teorik rüzgâr enerjisi potansiyeli yaklaşık 48.000 MW’ tır. Elektrik alt yapısına bağlanabilir durumda
olan 10.000 MW’lık bir potansiyel halihazırda vardır. Altyapıda yapılacak güçlendirme çalışmalarının
sonucunda mevcut potansiyel 20.000 MW mertebesine ulaşacaktır. Rüzgar enerjisi yatırımında son 5
yılda önemli mesafeler alınmıştır. 2005 yılında 20 MW olan kurulu güç Mart 2011’de 1.414 MW’a
ulaşmıştır. Mevcut ve kurulacak olan yatırımların özeti Tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4. Türkiye’de İşletmede Olan Rüzgar Enerjisi Santralleri (Mart 2001 verileri)
Rüzgar
Santrali Adı
1
CESME RES
2
ARES
BORES
3
4
5
6
7
8
9
10
INTEPE RES
KARAKURT RES
BURGAZ RES
SAYALAR RES
CATALCA RES
YUNTDAG RES
KEMERBURGAZ
RES
11
MAZI‐1
12
13
14
15
SUNJUT RES
TEPERES
BANDIRMA RES
SAMLI RES
16
DATCA RES
17
18
19
20
21
22
SEBENOBA RES
AKBUK RES
CAMSEKI RES
KELTEPE RES
GOKCEDAG RES
DÜZOVA RES
23
MAZI‐3
24
AYYILDIZ RES
25
BANDIRMA RES
26
27
28
29
SOMA 1 RES
BELEN RES
SARIKAYA RES
KOCADAG‐2
9
Rüzgar Santrali İşletmecisi / Sahibi
Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Ares Alaçatı Rüzgar Enerjisi Sant. San. ve
Tic. A.Ş.
Bores Bozcaada Rüzgar Enj. Sant. San.
ve Tic. A.Ş.
Anemon Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti.
Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Ertürk Elektrik Üretim A.Ş.
İnnores Elektrik Üretim A.Ş.
Lodos Elektrik Üretim A.Ş.
Mare Manastır Rüzgar Enerjisi Santralı
San. ve Tic. A.Ş.
Sunjüt Sun’i Jüt San. ve Tic. A.Ş
Teperes Elektrik Üretim A.Ş.
Yapısan Elektrik Üretim A.Ş.
Baki Elektrik Üretim Ltd. Şti.
Dares Datça Rüzgar Enerji Santralı
Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti.
Ayen Enerji A.Ş.
Rotor Elektrik Üretim A.Ş.
Ütopya Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş.
Mazı‐3 Rüzgar Enerjisi Santrali Elektrik
Üretim A.Ş.
Akenerji Elektrik Üretim A.Ş.
Borasco Enerji ve Kimya Sanayi ve
Ticaret A.Ş.
Soma Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Belen Elektrik Üretim A.Ş.
Kores Kocadağ Rüzgar Enerji Santralı
Kurulu Güç
(MW)
9
Mevkii
1,50
İzmir‐Çeşme
7,20
İzmir‐Çeşme
10,20
Çanakkale‐Bozcaada
30,40
10,80
14,90
34,20
60,00
42,50
Çanakkale‐İntepe
Manisa‐Akhisar
Çanakkale‐Gelibolu
Manisa‐Sayalar
İstanbul‐Çatalca
İzmir‐Aliağa
24,00
İstanbul‐Gaziosmanpaşa
39,20
İzmir‐Çeşme
1,20
0,85
30,00
90,00
İstanbul‐Hadımköy
İstanbul‐Silivri
Balıkesir‐Bandırma
Balıkesir‐Şamlı
29,60
Muğla‐Datça
30,00
31,50
20,80
20,70
135,00
30,00
Hatay‐Samandağ
Aydın‐Didim
Çanakkale‐Ezine
Balıkesir‐Susurluk
Osmaniye‐Bahçe
İzmir‐Bergama
30,00
İzmir‐Çeşme
15,00
60,00
88,20
36,00
28,80
15,00
Manisa‐Soma
Hatay‐Belen
Tekirdağ‐Şarköy
İzmir‐Urla
Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 16
Rüzgar
Santrali Adı
33
BANDIRMA‐3
RES
MERSIN RES
BOREAS‐1 ENEZ
RES
ALIAGA RES
34
SENBUK RES
35
ZIYARET RES
36
37
38
SOMA RES
KUYUCAK RES
SARES RES
TURGUTTEPE
RES
CANAKKALE RES
SUSURLUK RES
30
31
32
39
40
41
24,00
33,00
Mersin‐Mut
Boreas Enerji Üretim Sistemleri A.Ş.
15,00
Edirne‐Enez
Bergama RES Enerji Üretim A.Ş.
Bakras Enerji Elektrik Üretim ve Tic.
A.Ş.
Ziyaret RES Elektrik Üretim San. ve Tic.
A.Ş.
Bilgin Rüzgar Santrali Enerji Üretim A.Ş.
Garet Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.
90,00
İzmir‐Bergama, Aliağa
15,00
Hatay‐Belen
35,00
Hatay‐Samandağ
90,00
25,60
22,50
Manisa‐Soma
Manisa‐Kırkağaç
Çanakkale‐Ezine
Sabaş Elektrik Üretim A.Ş.
22,00
Aydın‐Çine
Enerjisa Enerji Üretim A.Ş.
Alentek Enerji A.Ş.
29,90
45,00
1.414,55
Tablo 5. İnşa Halinde Olan Rüzgar Santralleri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
10
Karadağ
Söke-Çatalbük
Kapıdağ
Şamlı
(Extantion)
Bozyaka
Sarıtepe
BANGUC RES
Sares
Dağpazarı
Soma
Balıkesir
SAHRES
AYRES
AKRES
METRİSTEPE
YUNTDAG RES
(Extantion)
AMASYA
TOKAT
SENKOY RES
Mevkii
Üretim A.Ş.
As Makinsan Temiz Enerji Elektrik
Üretim San. ve Tic. A.Ş.
Akdeniz Elektrik Üretim A.Ş.
TOPLAM
Rüzgar
Santrali Adı
Kurulu Güç
(MW)
Çanakkale‐Ezine
Balıkesir‐Susurluk
10
Kurulu Güç
(MW)
Mevkii
ABK Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Kapıdağ Rüzgar Enerjisi Santralı Elektrik
Üretim San. ve Tic. A.Ş.
10,00
30,00
İzmir-Aliağa
Aydın-Söke
34,85
Balıkesir-Bandırma
Baki Elektrik Üretim Ltd. Şti.
24,00
Balıkesir-Şamlı
Kardemir Haddecilik San. ve Tic. Ltd. Şti.
Zorlu Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretimi AŞ.
Bangüç Bandırma Elektrik Üretim A.Ş.
Enerjisa Enerji Üretim A.Ş.
Soma Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
Bares Elektrik Üretimi A.Ş.
Galata Wind Enerji Ltd. Şti.
Ayres Ayvacık Elektrik Santrali Ltd. Şti
Best A.Ş.
Can Enerji
İnnores Elektrik Üretim A.Ş.
Eolos Rüzgar Enerjisi Uretim AS / Guris Ins.
TOPLAM
12,00
50,00
15,00
7,50
39,00
52,20
142,50
93,00
5,40
45,00
40,00
42,50
40,00
40,00
27,00
749,95
İzmir-Aliağa
Sarıtepe-Osmaniye
Çanakkale-Ezine
Mersin
Soma-Manisa
Balıkesir-Kepsut
Çanakkale
Manisa-Akhisar
Bilecik
İzmir-Aliağa
Amasya
Tokat
Hatay-Şenköy
Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 17
2000 MW’lık rüzgar enerjisi yatırımı ile 26 milyon ton CO2 salınımı engellenecek ve toplam enerji
talebinin yaklaşık %25’i karşılanacaktır. Rüzgâr enerjisinin üretiminde 20.000 MW’lık hedefe
ulaşıldığında yaklaşık 240000 kişiye istihdam olanağı doğacaktır.
Elektrik yapısında yapılacak iyileştirmelerle kurulu güç artırılacak ve çevresel bir yatırım olan
rüzgar enerjisine yapılacak yatırım oranı yükselecektir Böylece çevre ve enerji denkleminde yer alan
sorunlar çevre lehine çözülmüş olacaktır.
3.3. Türkiye’de Güneş Enerjisi
Türkiye’de Güneş Enerjisi Uygulamaları
Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan “Global Radyasyon Dağılımı”, “Güneşlenme
Süresi Dağılımı” haritaları ile Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre Türkiye’nin
güneşlenme süresi ve yatay yüzeye gelen toplam radyasyon değerlerine ait tablolar aşağıda
verilmektedir.
Şekil 6. Global Radyasyon Dağılımı Haritası
11
Şekil 7. Güneşlenme Süresi Dağılımı Haritası
11
11
EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 18
Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre Türkiye’nin güneşlenme süresi ve yatay
yüzeye gelen toplam radyasyon değerleri şekil 8’de verilmiştir. Bu değerlere göre Türkiye’de yatay
yüzeye gelen ortalama radyasyon değerleri 4,17 kWh/m2-gün iken, yıllık ortalama güneşlenme süresi
2.740 saattir.
Şekil 8. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli
12
Tablo 6. Ülkemizde Yıllara Göre Kurulu Kolektör Alanları İle Üretim ve Tüketim Değerleri
Yıl
2008
2009
2010 (Tahmini)
12
Kurulu Kollektör Alanı (m2)
Üretim TEP)
Tüketim (TEP)
12.000 000
12.250 000
12.350 000
420.000
428.750
432.250
420.000
428.750
432.250
Türkiye’de henüz güneş pili, şebekeye bağlantılı PV sistemi ve CSP teknolojileri uygulamada
görülmemektedir.
Ülkenin yıllık toplam ışınım şiddeti 1.311kWh/m2-yıl (günlük toplam 3.6kWh/m2) olup ortalama
güneşlenme süresi 2.740 saattir. Güneş enerjisi potansiyeli ise 380 milyar kWh/yıl olarak
hesaplanmıştır. Bu potansiyel dahilinde güneş enerjisinden daha düz plakalı güneş kolektörleri
yardımıyla meskenlerde sıcak su elde edilmesinde faydalanılmaktadır. Kurulu güneş kolektörü miktarı
yaklaşık 12 milyon m2’dir. Yıllık üretim hacmi ise 750.000 m2’dir. Bu bilgiler ışığında Türkiye’de güneş
enerjisinden ısı enerjisi üretimi miktarının oldukça yüksek olduğu söylenebilir.
12
TEMMUZ 2011
Sayfa 19
3.4. Türkiye’de Jeotermal Enerji
Jeotermal enerji yer kabuğunun derinliklerindeki ısının oluşturduğu, sıcaklığı sürekli olarak
bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan, çevresindeki sulara göre daha fazla erimiş
madde ve gaz içerebilen, doğal olarak çıkan veya teknik yöntemlerle yeryüzüne çıkarılan su, buhar ve
gazlar ile kızgın kuru kayalardan elde edilen su, buhar ve gazlardan doğrudan, dolaylı ve entegre
kullanım ile üretilen her türlü enerji olarak tanımlanmaktadır.
Ülkemizde jeotermal sahalar büyük bir çoğunlukla orta ve düşük sıcaklıklı sahalardır ve bilinen
jeotermal kaynakların %95'i ısıtmaya uygun sıcaklıkta olup çoğunlukla Batı, Kuzeybatı ve Orta
Anadolu’da bulunmaktadır.
Tablo 7’de, jeotermal kaynağın içerdiği akışkan sıcaklığına göre sıralanmış olarak elektrik
üretimine uygun jeotermal sahalar yer almaktadır.
Tablo 7. Türkiye’de Elektrik Üretimine Uygun Jeotermal Sahalar
Sahanın Adı
Denizli - Kızıldere
Aydın – Germencik – Ömerbeyli
Manisa –Alaşehir – Kurudere
Manisa – Salihli – Göbekli
Çanakkale – Tuzla
Aydın – Pamukören
Aydın – Salavatlı
o
C
242
232
184
182
174
173
171
Sahanın Adı
Kütahya – Simav
İzmir – Seferihisar
Manisa – Salihli – Caferbey
Aydın – Yılmazköy
İzmir – Balçova
İzmir – Dikili
o
C
162
153
150
142
136
130
Konut Isıtması ve Termal Tesis Isıtması
Türkiye’nin muhtemel jeotermal ısı potansiyeli 31.500 MW olup bunun da teorik karşılığı 5
milyon konut ısıtmacılığıdır.
Jeotermal enerji ile Gönen’de (Balıkesir) 3.200, Kızılcahamam’da (Ankara) 2.500,
Narlıdere+Balçova’da (İzmir) 14.500, Sandıklı’da 2.000, Kırşehir’de 1.800, Afyon’da 4.500, Kozaklı’da
(Nevşehir) 1.000, Sarayköy’de (Denizli) 1.500, Salihli’de (Manisa) 2.500, Edremit’de (Balıkesir) 500 ve
Diyadin’de (Ağrı) 1000 konut ısıtılmaktadır.
Biokütle Enerjisi ve Biyoyakıtlar
Avrupa Birliği 2020 yılında enerji tüketiminin %20’sini yenilenebilir enerji ile karşılamayı
düşünmektedir. Üye ülkeler için %10 biyoyakıt kullanımını hedeflemektedir.
Biyoetanol sektöründe mevcut durumda 3 üretim tesisi vardır. Ülkemizdeki biyoetanol
tesislerinin en büyüğü Pankobirlik bünyesinde Konya’da kurulan ve şeker pancarından üretim yapan
84 milyon litre kapasiteli biyoetanol tesisidir. Diğer 2 tesisten biri Bursa Kemal Paşa’da kurulu 40
milyon lt kapasitesi olan mısırdan üretim yapan tesistir. 40 milyon lt kapasiteli Adana’da kurulu olan
tesiste ise buğday ve mısırdan üretim yapılmaktadır. Ayrıca Eskişehir Şeker Fabrikası Alkol Üretim
Tesisi de yakıt alkolü üretecek şekilde revize edilmiştir.
Türkiye’de kurulu biyoetanol kapasitesi yaklaşık benzin ihtiyacımızın %8’ini karşılayabilecek
kapasitede olup bu kapasite kullanılamamaktadır. Nedeni ise ÖTV muafiyetinde yaşanan sıkıntıdır.
TEMMUZ 2011
Sayfa 20
Çünkü ÖTV muafiyeti benzinle harmanlanan biyoetanolün sadece %2’lik dilimine uygulanmakta ancak
mevzuat benzine %5 etanol karışımına izin vermektedir. Aynı sorunun benzeri biyodizel için de
geçerlidir. Yapılmış yatırımlar atıl kalmıştır. Uygulamadaki sorunlar çözülebilirse tarım, sanayi,
ulaştırma gibi farklı alanlarda katma değer oluşturacaktır.
Nüfus artışı, açlıkla mücadele tarım alanlarının planlı olarak en verimli şekilde kullanımını
gerektirmektedir. Her ne kadar bugünün teknolojisiyle üretilen biyoyakıt hammaddeleri büyük
oranda gıda ve yem niteliği taşısa da gelecek kuşak biyoyakıt üretim teknolojilerinin pazarda yer
alabilmesi için var olan biyoyakıt teknolojilerinin geliştirilmesi ve Ar-Ge çalışmalarının planlı ve titiz bir
şekilde yürütülmesi gereklidir. Bu da bu günün teknolojisinin ve gelişiminin politikalarla
desteklenmesi ile mümkündür.
Pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de doğalgaz niteliğinde biyogaz üretimi ve doğal gaz
kullanılan her alanda; elektrik üretiminin yanı sıra ısı ve ulaştırma yakıtı olarak da biyogaz kullanımı
desteklenmeli, uygulamaların yaygınlaştırılması için gerekli alt yapılar oluşturulmalı ve uygun teşvik
mekanizmaları geliştirilmelidir.
3.5. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri
2010 yılının sonunda yasalaşan yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı
kullanımına ilişkin kanunda değişiklik yapılmasına dair kanun ile yenilenebilir enerji yatırımlarına
önemli teşvikler getirilmiştir. Bu fiyatlar 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletmeye giren yenilenebilir
enerji yatırımları için 10 yıl süre ile uygulanacaktır. 31 Aralık’tan sonra ise fiyatlar bu fiyatları
geçmeyecek şekilde Bakanlar Kurulu’nca yeniden belirlenecektir.
Tablo 8. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Yatırımlarına Uygulanan Teşvikler
I Sayılı Cetvel
Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı
Üretim Tesis Tipi
a. Hidroelektrik üretim tesisi
b. Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi
c. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi
d. Biyokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil)
e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi
Uygulanacak Fiyatlar
(ABD Doları cent/kWh)
7,3
7,3
10,5
13,3
13,3
Tablo 8’den de görülebileceği gibi en yüksek teşvik güneş enerjisi ve biyokütleye dayalı üretime
verilmiştir. Teşvik sıralamasında jeotermal enerji ikinci sırada hidroelektrik ve rüzgar enerjisi ise
yenilenebilir enerji kaynakları arasında en az teşvik alan enerji türleridir. Alınacak bu teşvikleri yerli
üretime önem vererek Tablo 9’da da görülebileceği gibi mümkündür.
TEMMUZ 2011
Sayfa 21
Tablo 9. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Sektöründe Yerli Üretime Uygulanan Teşvikler
II Sayılı Cetvel
Tesis Tipi
a. Hidroelektrik
üretim tesisi
b. Rüzgar enerjisine
dayalı üretim tesisi
c. Jeotermal enerjisine
d. Biokütleye dayalı
üretim tesisi (çöp gazı
dahil)
e. Güneş enerjisine
f. Jeotermal enerjisine
TEMMUZ 2011
Yurt İçinde Gerçekleşen İmalat
1- Türbin
2- Jeneratör ve güç elektroniği
1- Kanat
3- Türbin kulesi
4- Rotor ve nasel gruplarındaki mekanik aksamın
tamamı (Kanat grubu ile jeneratör ve güç
elektroniği için yapılan ödemeler hariç.)
1- PV panel entegrasyonu ve güneş yapısal
mekaniği imalatı
2- PV modülleri
3- PV modülünü oluşturan hücreler
4- İnvertör
5- PV modülü üzerine güneş ışınını odaklayan
malzeme
1- Radyasyon toplama tüpü
2- Yansıtıcı yüzey levhası
3- Güneş takip sistemi
4- Isı enerjisi depolama sisteminin mekanik aksamı
5- Kulede güneş ışınını toplayarak buhar üretim
sisteminin mekanik aksamı
6- Stirling motoru
7- Panel entegrasyonu ve güneş paneli yapısal
mekaniği
1- Akışkan yataklı buhar kazanı
2- Sıvı veya gaz yakıtlı buhar kazanı
3- Gazlaştırma ve gaz temizleme grubu
4- Buhar veya gaz türbini
5- İçten yanmalı motor veya stirling motoru
7- Kojenerasyon sistemi
1- Buhar veya gaz türbini
3- Buhar enjektörü veya vakum kompresörü
Yerli Katkı İlavesi
(ABD Doları cent/kWh)
1,3
1,0
0,8
1,0
0,6
1,3
0,8
1,3
3,5
0,6
0,5
2,4
0,6
0,6
1,3
2,4
1,3
0,6
0,8
0,4
0,6
2,0
0,9
0,5
0,4
1,3
0,7
0,7
Sayfa 22
4. TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ’NDE YENİLENEBİLİR ENERJİ
Bölgede sanayi kuruluşlarının sayısının fazla olmasının bir sonucu olarak, bölge toplam elektrik
tüketimi Türkiye toplam elektrik tüketimi içerisinde %7,3’lük bir oranla büyük bir paya sahiptir. Bölge
kişi başına toplam elektrik tüketiminde Düzey-2 bölgeleri arasında 2. sırada yer alırken, Kocaeli iller
sıralamasında 1., Yalova ise 8. sırada yer almaktadır. Bölgede elektrik tüketiminin %71’i sanayi
sektöründe, %12’si konutlarda, %9’u ise ticarethanelerde gerçekleşmektedir.
Tablo 10. Türkiye’de ve Bölgede Enerji Tüketimi Göstergeleri
Toplam Elektrik
Tüketimi (MWh)
Türkiye Elektrik
Tüketimine Oranı
Kişi Başına Toplam
Elektrik Tüketimi
(kWh)
Kişi Başına Elektrik
Tüketimi Sırası
13
Türkiye
TR 42
Kocaeli
Sakarya
Düzce
Bolu
Yalova
193.322.600
14.101.641
9.950.360
2.003.112
705.495
778.295
664.379
-
% 7,3
% 5,1
%1
% 0,4
% 0,4
% 0,4
2.664
4.416
6.536
2.325
2.105
2.866
3.280
-
2. Bölge
1. İl
24.İl
34. İl
13. İl
8. İl
Dünya nüfusunun artması ve teknolojinin gelişmesiyle beraber enerji tüketimi artmaktadır.
Dünya enerji ihtiyacı 2003’te 10,6 milyar TEP civarında iken bu değer 2010’da 12,4 milyar, 2020’de ise
15,4 milyar TEP olacağı beklenmektedir. 2003 yılı verilerinde fosil kaynaklı enerji üretimi toplam
üretimin %86’sıdır. Fosil kaynaklardan petrol 41, doğalgaz 62, kömür ise 230 yıl sonra tükenecektir.
Yakın gelecekte tükenecek fosil kaynaklarının verimli kullanılması gerekmekte, aynı zamanda
yenilenebilir enerji kaynaklarının daha etkin ve yaygın kullanılması sağlanmalıdır.
4.1. Bölgede Hidroelektrik Enerji
Hidroelektrik santraller su gücünden faydalanarak elektrik üreten santrallerdir. Devreye alınış ve
çıkarılışları çok kolay ve hızlı olduğundan su rejimine bağlı olarak enerji gereksiniminin yoğun olduğu
saatlerde çalıştırılarak, enerjiye daha az gereksinim olduğu zamanlarda devre dışı bırakılabilirler.
Bölgede bulunan Sakarya havzasında Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin yapmış olduğu etüt
çalışmalarında önemli potansiyel tespit edilmiştir. Bölgede yer alan inşa halinde ve işletmede olan
santrallerin kapasiteleri Tablo 11’de verilmiştir. Aşağıdaki tabloda toplam kısmında görülen 210,5
MW değeri inşaat ve işletmede olan lisans almış santrallerin toplam kapasitesidir. Mevcut ve inşa
halinde olan santrallerde doğal dengenin korunmasına özen gösterilmesi yerinde olacaktır.
13
TEİAŞ,2010
TEMMUZ 2011
Sayfa 23
Tablo 11. Bölgede Yer Alan Hidroelektrik Santraller
İl
Kocaeli
Sakarya
Düzce
Bolu
14
Firma Adı
Gücü
Kızkale Elektrik
Karel Elektrik
Elen Enerji
Taşyatak Enerji
Düzce Enerji Birliği
Aksa Enerji
Adasu Enerji
Timse Elektrik
Nuryol Enerji
AKSU HES
Aycan Enerji
Bolsu Enerji
Özgür Elektrik
Bolsu Enerji
Elite Elektrik
İkiler Enerji
Toplam
0,4 MW
9,3 MW
30,5 MW
11,04 MW
5,34 MW
26,4 MW
9,6 MW
3,64 MW
4,67 MW
7,23 MW
5,34 MW
55,2 MW
9,7 MW
2,15 MW
8,68 MW
3,4 MW
14,65 MW
3,3 MW
210,5 MW
Durumu
İşletmede
İşletmede
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İşletmede
İşletmede
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İşletmede
İnşa Halinde
İnşa Halinde
İnşa Halinde
4.2. Bölgede Rüzgar Enerjisi
Rüzgâr enerjisi, rüzgârı oluşturan hava akımının sahip olduğu kinetik enerjisidir. Bunun bir kısmı,
mekanik veya elektrik enerjisine dönüştürülebilmektedir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından il
bazında rüzgâr türbini kurulabilecek alanlar incelenmiş, il bazında potansiyeller gösterilmiştir. Buna
göre bölgede 727 MW potansiyel tespit edilmiş olup, Yalova ili 533 MW’lık potansiyeli ile ön plana
çıkmaktadır. Şu anda Yalova’da 54 MW’lık bir rüzgâr enerji santrali inşaat aşamasındadır. Ekonomik
rüzgâr enerjisi santrali yatırımı için rüzgar hızının en az 7m/s ve üzerinde olması ve kapasite
faktörünün %30 ve üzerinde olması gerekmektedir.
Şekil 9. Bölge Rüzgar Enerjisi Haritası
14
15
15
EPDK ve TEİAS, 2011
TEMMUZ 2011
Sayfa 24
Şekil 10. Kocaeli İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı
Kocaeli ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörü baz alındığında Gebze, Körfez ve
Karamürsel ilçelerinin rüzgar enerjisi yatırımları açısından kullanılabileceği söylenebilir. Rüzgar
yatırımları için arazi bedellerinin de dikkate alınması gerekmektedir.
Şekil 11. Kocaeli İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı
TEMMUZ 2011
Sayfa 25
Şekil 12. Kocaeli İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar
Kocaeli ili için rüzgâr santrali kurulabilecek alanlar haritada gösterilmektedir. Gri renkli alanlara
rüzgâr santrali kurulamayacaktır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan rüzgar enerjisi
atlasına göre Kocaeli’nde toplam 15,57 km2 alanda 77,84 MW’lık rüzgar enerjisi santrali yatırımı
yapılabileceği belirtilmiştir.
Şekil 13. Sakarya İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı
TEMMUZ 2011
Sayfa 26
Sakarya ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı yerler
Pamukova, Kaynarca ve Ferizli ilçeleridir. Bu ilçelerde yatırım kararlarında bağlantı hatlarının uzaklığı
arazi maliyeti, çevresel unsurlar göz önüne alınmalıdır.
Şekil 14. Sakarya İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı
Gri renkli alanlara rüzgar santralı kurulamayacağı kabul edilmektedir. Sakarya ilinde Elektrik İşleri
Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 0.4 km2 alanda 2 MW’lık rüzgar enerjisi santralı
kurulabileceği tespit edilmiştir.
Şekil 15. Sakarya İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar
TEMMUZ 2011
Sayfa 27
Şekil 16. Düzce İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı
Düzce ilinde Elektrik İşleri Etüt idaresi tarafından yapılan çalışmada rüzgâr enerjisi yatırımı
yapılabilecek herhangi bir yer bulunamamıştır. Bölge illeri arasında rüzgâr enerjisi açısından en fakir il
Düzce ilidir.
Şekil 17. Düzce İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı
TEMMUZ 2011
Sayfa 28
Düzce ilinde Elektrik işleri Etüd İdaresi tarafından tespit edilmiş rüzgar santralı alanı yoktur.
Şekil 18. Düzce İlinde Rüzgar Santrali Kurulabilecek Alanlar
Bolu ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı yerler Bolu
ilinin güneyinde yer alan Seben, Kıbrısçık, Mudurnu ilçeleridir. Bu ilçelerde yatırım kararlarında
bağlantı hatlarının uzaklığı, arazi maliyeti, çevresel unsurlar, orman vasfı göz önüne alınmalıdır.
Şekil 19. Bolu İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı
TEMMUZ 2011
Sayfa 29
Şekil 20. Bolu İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı
Gri renkli alanlara rüzgar enerjisi santralı kurulamayacağı kabul edilmektedir. Bolu ilinde Elektrik
İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 23,42 km2 alanda 117,12 MW’lık rüzgar
enerjisi santralı kurulabileceği tespit edilmiştir.
Şekil 21. Bolu İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar
TEMMUZ 2011
Sayfa 30
Şekil 22. Yalova İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı
Yalova ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı bölge
Armutlu Çınarcık ve Termal arasında kalan alanı içine almaktadır. Bu bölgede yatırım kararlarında
bağlantı hatlarının uzaklığı, arazi maliyeti, çevresel unsurlar, orman vasfı göz önüne alınmalıdır.
Şekil 23. Yalova İli Kapasite Faktörü Dağılımı
Gri renkli alanlara rüzgâr enerjisi santrali kurulamayacağı kabul edilmektedir. Yalova ilinde
Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 106,62 km2 alanda 533,12 MW’lık
rüzgar enerjisi santralı kurulabileceği tespit edilmiştir. Bölge illeri arasında en yüksek rüzgar enerjisi
santralı yatırım potansiyeli içeren il Yalova’dır.
TEMMUZ 2011
Sayfa 31
Şekil 24. Yalova İli Rüzgâr Santralı Kurulabilecek Alanlar
Aşağıdaki tablolarda bölge illerindeki rüzgar enerjisi değerlerinin toplam alan ve toplam kurulu
güç açısından özeti yer almaktadır. Bolu ve Yalova illerinin diğer illere nazaran ön plana çıktığı
söylenebilir.
Tablo 12. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Alan
50m’de rüzgar
2
gücü (W/m )
300-400
400-500
500-600
600-800
>800
50 m’de rüzgar
hızı (m/sn)
6.8-7.5
7.5-8.1
8.1-8.6
8.6-9.5
>9.5
Toplam
Kocaeli
15.57
0
0
0
0
15.57
Sakarya
0.4
0
0
0
0.4
Düzce
0
0
0
0
0
0
Bolu
23.42
0
0
0
0
23.42
Yalova
77.36
29.20
0.06
0
0
106.62
Tablo 13. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Kurulu Güç (MW)
50m’de rüzgar
2
gücü (W/m )
300-400
400-500
500-600
600-800
>800
50 m’de rüzgar
hızı (m/sn)
6.8-7.5
7.5-8.1
8.1-8.6
8.6-9.5
>9.5
Toplam
TEMMUZ 2011
Kocaeli
77.84
0
0
0
0
77.84
Sakarya
2
0
0
0
0
2
Düzce
0
0
0
0
0
0
Bolu
117.12
0
0
0
0
117.12
Yalova
386.86
146
0.32
0
0
533.12
Sayfa 32
4.3. Bölgede Dalga Enerjisi
Bölge için bir diğer yenilenebilir enerji kaynağı da dalga enerjisi olabilir. Bölgede denize kıyısı
olan alanlarda dalga enerjisi potansiyeli çalışmasının yapılması ve bu potansiyelin değerlendirilmesi
yerinde olacaktır.
4.4. Bölgede Güneş Enerjisi
Dünyanın en önemli enerji kaynağı olan güneş, yeryüzündeki fiziksel oluşumları etkileyen başlıca
enerji kaynağıdır. Güneş kaynaklı enerji, dönüşerek farklı enerji türleri içerisinde kullanılmaktadır.
Türkiye’de gerçekleşen ortalama 1.311 KWh/m2-yıl’lık güneş enerjisi oldukça önemli bir potansiyel
olup, Doğu Marmara TR42 Bölgesi’ndeki 1.168 KWh/m2-yıl olan güneş enerjisi, ülke ortalamasının
altında olsa da Avrupa ile karşılaştırıldığında yüksek bir orandır. Sakarya Üniversitesi bünyesinde
yapılan güneş enerjisine yönelik çalışmalar, bu noktada önemli bir potansiyel olarak
düşünülebilecektir. Bu alana yönelik tanıtım ve yatırımların yapılması önemlidir. Aşağıdaki tablolarda
Doğu Marmara TR42 Bölgesi’ndeki tüm il ve ilçelerin güneş enerjisi potansiyelleri verilmiştir.
Şekil 25. Bölge Güneş Enerjisi Haritası
16
16
http://gepa.eie.gov.tr/, 2010
TEMMUZ 2011
Sayfa 33
Şekil 26. Kocaeli ili Kullanılamaz Alanlar Haritası
Kocaeli ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak bölgeler haritada boyalı olmayan
bölgelerdir. Toplam radyasyon ve güneşlenme sürelerine bakıldığında ilçeler arasında önemli bir fark
yoktur.
Tablo 14. Kocaeli ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri
AYLAR
Kocaeli
Derince
Gebze
Gölcük
Kandıra
Karamürsel
Körfez
Merkez
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1,42
3,29
1,47
3,3
1,43
3,3
1,42
3,28
1,38
3,3
1,42
3,29
1,46
3,3
1,43
3,28
2,27
4,17
2,36
4,19
2,33
4,2
2,18
4,15
2,21
4,15
2,24
4,18
2,36
4,18
2,28
4,17
3,2
5,2
3,21
5,21
3,19
5,28
3,23
5,17
3,15
5,2
3,25
5,22
3,2
5,23
3,22
5,15
4,38
6,55
4,4
6,58
4,39
6,67
4,43
6,54
4,3
6,51
4,45
6,64
4,39
6,6
4,41
6,46
5,59
8,56
5,6
8,58
5,6
8,64
5,63
8,64
5,54
8,48
5,62
8,52
5,61
8,59
5,61
8,56
5,98
9,79
5,99
9,78
5,99
9,88
6,05
9,76
5,91
9,81
6,05
9,8
5,99
9,8
6,01
9,74
5,8
10,44
5,82
10,44
5,8
10,52
5,85
10,39
5,74
10,49
5,83
10,3
5,83
10,4
5,82
10,4
5,23
9,59
5,24
9,59
5,23
9,63
5,27
9,57
5,17
9,61
5,29
9,5
5,25
9,59
5,25
9,57
4,14
7,96
4,16
7,96
4,15
7,94
4,17
8
4,06
7,89
4,2
8,03
4,16
7,93
4,17
8
2,82
5,4
2,8
5,4
2,8
5,36
2,89
5,43
2,77
5,36
2,9
5,41
2,8
5,37
2,84
5,45
1,68
3,95
1,7
3,97
1,69
3,95
1,7
4
1,62
3,87
1,7
4,05
1,69
3,95
1,7
3,99
1,21
3,06
1,2
3,09
1,2
3,08
1,22
3,04
1,2
3,05
1,22
3,09
1,2
3,07
1,21
3,06
A: Toplam radyasyon (kWh/m2-gün)
B: Güneşlenme süresi (saat)
TEMMUZ 2011
Sayfa 34
Şekil 27. Sakarya İlinde Kullanılamaz Alanlar Haritası
Sakarya ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanlar haritada boyalı olmayan alanlardır.
İlçeler arasında toplam radyosyon ve güneşlenme sürelerinde önemli bir değişiklik yoktur.
Tablo 15. Sakarya ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri
Sakarya
Akyazı
Ferizli
Hendek
Karapürçek
Karasu
Kaynarca
Kocaali
Merkez
Sapanca
Söğütlü
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1,42
3,2
1,43
3,1
1,4
3,2
1,41
3,14
1,43
3,12
1,36
3,2
1,37
3,28
1,33
3,18
1,41
3,24
1,43
3,21
1,4
3,22
2,29
4,23
2,32
4,25
2,23
4,2
2,28
4,23
2,19
4,21
2,19
4,2
2,21
4,2
2,19
4,19
2,25
4,23
2,18
4,15
2,29
4,24
3,28
5,01
3,35
4,87
3,19
5,19
3,28
5,02
3,31
4,86
3,19
5,17
3,17
5,21
3,22
5,13
3,23
5,11
3,25
5,03
3,2
5,14
4,41
6,33
4,46
6,28
4,3
6,42
4,39
6,32
4,44
6,25
4,29
6,41
4,3
6,49
4,32
6,32
4,38
6,4
4,42
6,32
4,31
6,4
5,64
8,39
5,71
8,48
5,54
8,42
5,62
8,4
5,67
8,51
5,54
8,38
5,53
8,44
5,59
8,3
5,58
8,51
5,64
8,41
5,56
8,46
6,01
9,72
6,07
9,72
5,9
9,8
5,98
9,71
6,05
9,72
5,91
9,79
5,9
9,8
5,94
9,76
5,96
9,78
6,04
9,71
5,9
9,78
5,84
10,35
5,94
10,39
5,73
10,49
5,84
10,39
5,89
10,38
5,74
10,48
5,72
10,5
5,8
10,44
5,78
10,42
5,86
10,27
5,75
10,45
5,27
9,56
5,32
9,62
5,19
9,6
5,26
9,61
5,29
9,59
5,16
9,63
5,16
9,62
5,19
9,64
5,24
9,6
5,27
9,49
5,23
9,6
4,19
8,01
4,27
8,07
4,08
7,95
4,19
8
4,22
8,04
4,06
7,91
4,05
7,91
4,09
7,9
4,15
8,04
4,19
8,02
4,1
7,99
2,86
5,53
2,89
5,6
2,8
5,49
2,85
5,54
2,9
5,56
2,8
5,49
2,79
5,41
2,8
5,5
2,83
5,52
2,9
5,45
2,8
5,5
1,69
4,05
1,71
4,1
1,6
3,97
1,69
4,04
1,7
4,07
1,6
3,94
1,6
3,92
1,61
3,96
1,7
4,04
1,7
4,01
1,65
4
1,23
3,09
1,24
3,06
1,2
3,1
1,22
3,05
1,22
3,03
1,2
3,08
1,2
3,09
1,21
3,04
1,2
3,1
1,22
3,03
1,2
3,1
A: Toplam radyasyon (kWh/ m2-gün)
TEMMUZ 2011
Sayfa 35
Şekil 28. Düzce İli Kullanılamaz Alanlar Haritası
Gri renkli alanlar Düzce ili haritasında güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanları
göstermektedir. İlçeler arasında radyasyon ve güneşlenme değerleri bakımından kayda değer bir fark
görülmemektedir.
Tablo 16. Düzce İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri
DÜZCE
AKÇAKOCA
CUMAYERİ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
B
A
1.38
3.17
1.38
2.30
4.25
2.11
3.31
5.20
3.22
4.39
6.37
4.30
5.68
8.21
5.58
6.00
9.71
5.92
5.91
10.40
5.78
5.28
9.67
5.19
4.20
7.96
4.08
2.86
5.60
2.80
1.67
4.03
1.60
1.23
3.04
1.20
B
3.18
1.32
4.20
2.27
5.22
3.25
6.29
4.33
8.11
5.54
9.76
5.91
10.41
5.76
9.69
5.22
7.94
4.12
5.55
2.80
3.96
1.61
3.02
1.21
3.14
1.35
4.17
2.42
5.05
3.31
6.20
4.39
8.12
5.63
9.61
5.93
10.25
5.90
9.56
5.26
7.83
4.21
5.48
2.84
3.97
1.63
3.04
1.20
3.20
1.29
4.28
2.31
5.15
3.34
6.27
4.44
8.19
5.74
9.70
6.07
10.35
6.00
9.67
5.31
7.97
4.25
5.61
2.90
4.06
1.69
3.10
1.24
3.06
1.33
4.21
2.28
5.01
3.28
6.30
4.37
8.35
5.62
9.70
5.95
10.37
5.83
9.61
5.25
8.01
4.17
5.56
2.84
4.04
1.65
2.98
1.22
3.16
1.39
4.25
2.42
5.08
3.39
6.29
4.46
8.31
5.81
9.69
6.11
10.38
6.07
9.61
5.36
7.97
4.32
5.56
2.90
4.03
1.70
3.07
1.27
3.16
1.34
4.30
2.33
5.19
3.32
6.41
4.41
8.31
5.67
9.72
6.00
10.41
5.91
9.68
5.29
8.03
4.23
5.68
2.88
4.10
1.67
3.05
1.23
A
3.15
1.48
4.26
2.42
5.16
3.35
6.34
4.40
8.25
5.75
9.72
6.04
10.38
6.02
9.65
5.32
7.98
4.26
5.63
2.86
4.07
1.69
3.05
1.25
B
3.21
4.27
5.31
6.49
8.15
9.70
10.42
9.68
7.92
5.58
4.03
3.05
A
B
ÇİLİMLİ
A
B
GÖLYAKA
A
B
GÜMÜŞOVA
A
B
KAYNAŞLI
A
B
MERKEZ
A
B
YIĞILCA
A: Toplam radyasyon (kWh/ m2-gün) B: Güneşlenme süresi (saat)
TEMMUZ 2011
Sayfa 36
Şekil 29. Bolu İli Kullanılamaz Alanlar Haritası
Bolu ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanlar haritada gri renkli bölümlerdir. İlçeler
arasında radyasyon değerleri ve güneşlenme süreleri açısından önemli bir fark tespit edilememiştir.
Tablo 17. Bolu İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri
Bolu
Dörtdivan
Gerede
Göynük
Kıbrıscık
Mengen
Merkez
Mudurnu
Seben
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1,55
3,28
1,61
3,48
1,49
3,57
1,52
3,07
1,63
3,42
1,51
3,36
1,55
3,29
2,03
3,08
1,63
1,55
2,62
4,41
2,74
4,49
2,77
4,55
2,55
4,41
2,8
4,52
2,44
4,35
2,61
4,4
2,58
4,29
2,64
2,62
3,5
5,19
4,24
5,48
3,56
5,66
3,5
4,51
3,6
5,48
3,41
5,34
3,48
5,32
3,49
4,96
3,55
3,5
4,56
6,53
4,61
6,71
4,59
6,81
4,61
6,2
4,64
6,65
4,43
6,65
4,53
6,57
4,57
6,37
4,6
4,56
5,94
8,31
6,08
8,32
6,05
8,26
5,89
8,54
6,06
8,36
5,8
8,12
5,94
8,28
5,89
8,27
5,94
5,94
6,21
9,73
6,3
9,76
6,28
9,76
6,22
9,76
6,3
9,75
6,09
9,69
6,2
9,73
6,19
9,69
6,22
6,21
6,23
10,44
6,4
10,54
6,38
10,56
6,15
10,42
6,4
10,5
6,09
10,46
6,25
10,47
6,18
10,23
6,22
6,23
5,46
9,74
5,54
9,84
5,53
9,87
5,44
9,72
5,57
9,86
5,37
9,74
5,44
9,76
5,44
9,54
5,5
5,46
4,46
8,15
4,55
8,19
4,55
8,17
4,44
8,31
4,58
8,27
4,32
7,95
4,43
8,09
4,43
8,09
4,5
4,46
2,96
5,78
2,99
5,87
2,95
5,88
2,99
5,81
3,02
5,94
2,9
5,63
2,93
5,77
2,96
5,65
3,01
2,96
1,77
4,26
1,8
4,31
1,8
4,34
1,8
4,33
1,81
4,36
1,71
4,16
1,74
4,21
1,77
4,2
1,8
1,77
1,31
3,12
1,32
3,17
1,33
3,18
1,31
3,19
1,37
3,18
1,27
3,04
1,3
3,11
1,31
3,04
1,34
1,31
TEMMUZ 2011
Sayfa 37
Şekil 30. Yalova İli Kullanılamaz Alanlar Haritası
Yalova ilinde kullanılamayacak alanlar gri renkli olarak gösterilmiştir. İlçeler arasında radyasyon
değerleri ve güneşlenme süreleri açısından bir fark yoktur.
Tablo 18. Yalova İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri
Yalova
Altınova
Armutlu
Çınarcık
Çiftlikköy
Merkez
Termal
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1,4
3,27
1,4
3,28
1,41
3,39
1,36
3,19
1,4
3,27
1,41
3,21
1,4
3,19
2,23
4,25
2,21
4,2
2,39
4,34
2,16
4,24
2,22
4,24
2,21
4,23
2,2
4,24
3,24
5,41
3,21
5,29
3,29
5,54
3,23
5,46
3,21
5,35
3,23
5,37
3,23
5,41
4,44
6,84
4,43
6,7
4,49
6,96
4,44
6,91
4,42
6,77
4,44
6,79
4,45
6,85
5,63
8,78
5,61
8,64
5,69
8,86
5,64
8,87
5,62
8,74
5,62
8,75
5,63
8,79
6,05
9,96
6,03
9,87
6,1
10,04
6,06
10,13
6,03
9,88
6,05
9,9
6,05
9,94
5,82
10,7
5,79
10,44
5,9
10,87
5,83
11,03
5,82
10,5
5,82
10,56
5,83
10,74
5,3
9,75
5,28
9,57
5,34
9,89
5,3
9,92
5,29
9,63
5,31
9,68
5,3
9,78
4,2
8,15
4,18
8,08
4,26
8,23
4,18
8,28
4,19
8,09
4,2
8,08
4,21
8,12
2,9
5,53
2,89
5,44
2,9
5,62
2,9
5,61
2,9
5,47
2,9
5,49
2,9
5,53
1,7
4,05
1,7
4,04
1,71
4,11
1,7
3,99
1,7
4,06
1,7
4,04
1,7
4,02
1,22
3,04
1,2
3,09
1,27
3,13
1,2
2,96
1,21
3,07
1,21
3,01
1,21
2,97
TEMMUZ 2011
Sayfa 38
4.5 Bölgede Jeotermal Enerji
Yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde sıcaklığı sürekli 200oC’den fazla olan ve erimiş mineral,
tuzlar ve gazlar içeren sıcak su ya da buhar, jeotermal kaynak, bunlardan üretilen enerji ise jeotermal
enerji olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’nin teorik jeotermal enerji potansiyeli 31.500 MW ile
Dünya’da 7. sıradadır. Bugün ülkemizin jeotermal enerjiyi doğrudan kullanım kapasitesi 1229
MW’dur. Doğrudan kullanım açısından dünyada 5. sıradadır. Türkiye’nin toplam 1229 MW’lık
doğrudan kullanımının 696 MW’lık kısmı 12 değişik ilde konut ısıtmacılığında (102.000 konut
eşdeğeri), 131 MW’lık kısmı 635.000 m2 sera ısıtmasında, 402 MW’lık kısmından ise 215 adet termal
tesiste yararlanılmaktadır. Doğu Marmara TR42 Bölgesi’nde Bolu ilinde jeortermal kaynakların
bulunduğu alanlar Sarıot, Karacasu, Kesenözü Aktaş, Mudurnu, Göynük, Dereköy, Salur, Akkaya ve
Seben’dir. Düzce ilinde Efteni ve Berdin jeotermal alanlardır. Sakarya ilinde Kuzuluk, Taraklı ve Geyve
bölgelerinde jeotermal kaynaklar bulunmaktadır. Kocaeli’de Yeniköy ve Bahçecik alanında jeotermal
kaynak tespit edilmiştir. Yalova’da ise Termal ve Armutlu’da jeotermal kaynak vardır. Maliyeti ve sera
gazı salınımı düşük olan bu enerji türü, potansiyelinin yüksekliği de göz önünde bulundurularak
yatırım yapılması gereken bir alandır. Bölgede jeotermal kaynakların ısıtma amaçlı kullanılması
gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak projelerin ve araştırma geliştirme faaliyetlerin desteklenmesi,
sektörün önemi düşünüldüğünde gelişmesinde yararlı olacak faaliyetler olarak ifade edilebilir 17.
4.5. Bölgede Biyogaz Enerjisi
Yenilenebilir enerji kaynaklarından bir tanesi de biyogazdır. Biyogazın gaz motorlarında
kullanılarak bu şekilde elektrik enerjisi üretilmesi, bu teknolojinin kullanımını artırmıştır. Biyogaz
teknolojisinin yaygın olduğu ülkelerde her türlü organik atık bu tesislerde işlenerek hem enerji elde
edilmekte, hem çevreye zarar verebilecek atıklar sterilize edilerek toprak ve su kirlenmesinin
engellenmesi yoluyla doğal dengeler korunmakta, hem de tesislerde ortaya çıkan atık, bitkisel
üretimde gübre olarak değerlendirilmektedir. Türkiye koşullarına ait bir tesis modeli geliştirilmediği
ve biyogaza gereken önem verilmediği için Türkiye bu alternatif enerji kaynağının faydalarından
mahrum kalmaktadır.
Türkiye’de yıllık olarak yaklaşık 65 Mton tarımsal atık ve 160 Mton hayvansal atık oluşmaktadır.
Bu atıkların kullanılamayan kısmı yakılarak veya çürütülerek bertaraf edilmektedir. TÜBİTAK
desteğiyle İZAYDAŞ tarafından yapılan biyogaz tesisinin bu soruna çözüm teşkil etmesi
beklenmektedir. Tesiste Kocaeli bölgesinin en önemli sorunu olan tavuk atıklarının maksimum
kullanımı hedeflenmektedir.
TÜBİTAK Kamu Araştırma ve Geliştirme Projeleri kapsamında desteklenen ve Kocaeli Büyükşehir
Belediyesi’ni müşteri kurum olarak yer aldığı “Bitkisel ve Hayvansal Atıklardan Biogaz Eldesi ve
Entegre Enerji Üretim Sistemlerinde Kullanımı” projesi kapsamında yapılan biyogaz tesisi bu soruna
çözüm getirecektir. Tesiste; Kocaeli bölgesinde yer alan tavuk üretim çiftliklerinden kaynaklanan
altlıkların işlenerek biyogaz ve toprak iyileştirici üretimi gerçekleştirilecek, böylece söz konusu
atıklardan kaynaklanan çevresel problemlerin faydalı ve çevreci bir yaklaşımla bertaraf edilmesi
sağlanacaktır. Ayrıca bu tesis Türkiye’de biyogaz üretimine yönelik başarılı bir örnek olması sebebi ile
diğer bölgelerde yer alan belediyelerin bu yönde yatırım yapmalarının önünü açacaktır.
17
Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001
TEMMUZ 2011
Sayfa 39
Türkiye’de hayvansal kaynaklı atıkların illere göre dağılımı incelendiğinde iki milyon ton ve üzeri
atık bulunduran iller sıralamasında Bolu ilk sıradadır. Türkiye’de hayvansal kaynaklı atıkların illere
göre dağılımı incelendiğinde 45 bin ton TEP ve üzeri enerji potansiyeline sahip iller arasında Bolu ve
Kocaeli yer almaktadır.
Tablo 19. TR42 Doğu Marmara Bölgesi Biyogaz Potansiyeli
YALOVA
BOLU
DÜZCE
SAKARYA
KOCAELİ
İl/İlçe
Merkez
Gebze
Gölcük
Kandıra
Karamürsel
Körfez
Derince
Merkez
Ferizli
Söğütlü
Akyazı
Gevye
Hendek
Karapürçek
Karasu
Kaynarca
Kocaali
Pamukova
Sapanca
Taraklı
Merkez
Akçakoca
Cumayeri
Çilimli
Gölkaya
Gümüşova
Kaynaşlı
Yığılca
Merkez
Dörtdivan
Gerede
Göynük
Kıbrıscık
Mengen
Mudurnu
Seben
Yeniçağ
Merkez
Altınova
Armutlu
Çınarcık
Çiftlikköy
Termal
TEMMUZ 2011
Küçükbaş Atığından
Üretilecek Biyogaz
Miktarı (m3/yıl)
Büyükbaş Atığından
Üretilecek Biyogaz
Miktarı (m3/yıl)
267.083
1.034.595
12.980
303.812
243.523
171.223
56.284
86.841
38.416
67.960
89.139
670.170
108.165
46.574
41.907
37.106
13.096
175.816
8.731
194.577
116.241
18.335
5.588
3.056
108.902
20.299
71.891
79.014
426.724
183.347
77.922
371.509
355.805
59.216
532.429
909.576
6.548
83.456
80.177
69.292
29.903
152.892
59.369
5.092.827
1.670.164
649.173
5.367.062
813.513
1.602.474
1.594.320
9.244.448
1.629.680
2.260.837
4.369.166
3.174.029
2.750.999
826.940
3.804.036
4.369.234
1.245.278
775.956
361.968
1.683.568
5.308.118
763.565
549.186
796.272
895.097
736.268
788.619
1.508.136
8.490.927
1.569.608
5.615.582
4.196.478
811.167
2.109.217
7.771.467
2.120.446
472.602
748.932
345.341
122.421
333.668
624.632
163.816
Kanatlı Atığından
Üretilecek Biyogaz
Miktarı (m3/yıl)
13.809.357
4.617.109
320.450
21.281.254
83.599
2.550.338
1.668.326
2.251.920
7.455.664
1.014.684
2.782.760
1.918.342
2.625.914
507.380
1.453.448
5.347.892
476.068
673.608
434.397
1.581.947
13.678.727
3.315.475
257.057
270.363
247.555
265.200
399.126
1.227.864
9.987.366
4.264.509
468.244
24.723.926
2.652.000
210.234
1.699.946
210.085
267.821
26.991
208.780
2.911
50.076
9.015
2.743
Toplam Biyogaz
Miktarı (m3/Yıl)
19.169.267
7.321.868
982.602
26.952.128
1.140.635
4.324.035
3.318.930
11.583.209
9.123.759
3.343.481
7.241.065
5.762.541
5.485.078
1.380.895
5.299.391
9.754.232
1.734.442
1.625.380
805.095
3.460.092
19.103.086
4.097.375
811.831
1.069.690
1.251.554
1.021.767
1.259.636
2.815.013
18.905.017
6.017.463
6.161.748
29.291.913
3.818.972
2.378.667
10.003.842
3.240.107
746.971
859.379
634.298
194.624
413.647
786.539
225.928
Sayfa 40
Bölge illerinde önemli bir sorun olan hayvansal atıklardan biyogaz üretiminden dört farklı gelir
elde edilebilmesi mümkündür. Bu gelirler; üretilen elektrikten, organik gübre satışından, elektrik
üretimi esnasında ortaya çıkan ısının değerlendirilmesinden ve karbon piyasasından elde edilen
gelirdir. Doğu Marmara Bölgesi illerinin Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışma
sonuçlarına göre potansiyeli yukarıdaki tabloda yer almaktadır.
Kompostlaştırma
Kocaeli ve Bolu için problem olan hayvansal atıklar için kompostlaştırma metodu da alternatifler
arasında yer almaktadır. Araştırmalar kompostun bitkileri hastalıklardan ve zararlı böceklerden
koruduğunu kanıtlamıştır. Kompost, bitkiler için gerekli su ve havanın toprak tarafından
tutulabilirliğini arttırmaktadır. Ayrıca kompost kullanılarak iyileştirilmiş topraklar baharda daha hızlı
ısınarak bitkinin büyüme mevsimini uzatır. Çözünebilir kimyasal gübrelerin aksine kompost, içerdiği
besin maddelerini bitkiye ihtiyaç duyduğu şekilde yavaşça verir.
Kompost toprağı iyileştirmekle beraber gübre yerine kullanılmasıyla önemli bir rol oynar. Gübre
torbalarının üzerindeki besin maddesi değerleri bitkiler için gerekli olan çözünebilir azot (N), fosfor (P)
ve potasyum (K) miktarını gösterir. Gübre olarak satılan kompost paketlerinde ise bu değerler
oldukça düşüktür. Ancak kompost bitki ihtiyaç duyduğunda mikroorganizmalar tarafından açığa
çıkarılacak besin maddelerini de içerir. Besin maddelerinin bu şekilde zamanla ortaya çıkmasının
büyük avantajları vardır. Çünkü kolay çözünebilen gübreler toprak profili boyunca aşağıya veya yüzey
akışı ile eğim boyunca taşınarak topraktan yıkanabilir ve sonuçta yer altı yüzey suları için tehdit
oluşturabilir. Kompostun bünyesindeki besin maddeleri ise bitkiler tarafından oluştukları yerde
kullanılır ve yıkanma kayıpları minimize edilir. Tarımsal üretim amaçlı kimyasal gübre
uygulamalarında, bitkilerin gerçekte ihtiyaç duyduğu miktarlardan çok daha fazla mineral madde
uygulanmaktadır. Bu durum bitkilerin gereğinden fazla besin tüketmesine neden olmakla birlikte fazla
azot beslenmesinde olduğu gibi hastalık ve zararlılara davetiye çıkartmaktadır. Kompostun içindeki
ayrışmış organik madde mineral besin maddeleri ile organik şelatlar oluşturarak besin maddelerinin
topraktan kolayca yıkanmadan uzun süre tutulabilmesini, bitki ve toprakta faaliyet gösteren
organizmaların besin elementlerinden daha etkin şekilde faydalanmasını sağlar. Tüm bu önemli
özelliklerinin yanı sıra kompostlaştırma ile önemli bir çevre sorunu da bertaraf edilmiş olacaktır. Aynı
zamanda verimli tarım arazileri için kompost gübre temini de gerçekleştirilecektir 18.
18
Öztürk ve Diğerleri, 2010
TEMMUZ 2011
Sayfa 41
KAYNAKÇA
-
EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası,
http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/YEKrepa/REPA-duyuru_01.html
-
EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası,
http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/gepa/GEPA-duyuru_01.html
-
Enerji Raporu,2010 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi
-
Enerji verimliliği çalışmaları raporu, Temmuz 2010, TEVEM (Türkiye enerji Verimliliği Meclisi
Üyeleri)
-
Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001
-
Öztürk İ,Demir, İ, Altınbaş M, Arıkan O, Çiftçi T, Çakmak İ, Öztürk L, Yıldız Ş, Kiriş A (2010)
Kompost El Kitabı
-
www.dsi.gov.tr, erişim tarihi: 29.06.2011
-
www.eie.gov.tr, erişim tarihi: 29.06.2011
-
www.tureb.com.tr, erişim tarihi: 29.06.2011
-
http://www.sedas.com/, erişim tarihi: 29.06.2011
-
http://www.teias.gov.tr/, erişim tarihi: 29.06.2011
-
http://www.epdk.gov.tr/, erişim tarihi: 29.06.2011
-
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
TEMMUZ 2011
Sayfa 42

Doğu Marmara Bölgesi Yenilenebilir Enerji Raporu

Transkript

Benzer belgeler

Rüzgar hızı kontrolü

Irenec Program_sessions_MAY_2014_TR_v1.xlsx

Whisper 200

PDF ( 49 )

Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri Kuruluş Önerileri