SİİARARAPOR130384- RİSK İZLEKLERİ XVI b - Fovea Oberaza

Transkript

S Bilişim Danışmanlık
Siyasi Risk İzlekleri
XVI
Raporlama Dönemi: Temmuz 2014-Kasım 2015
2015 Yılı Ara Rapor 24 Aralık
Siyasi Risk İzlekleri / Political Risk
2008 Mayıs
2009 Şubat
2009 Ekim
2011 Ekim
2015 Kasım
2008 Haziran
2009 Mart
2009 Aralık
2012 Aralık
2008 Temmuz
2009 Nisan
2010 Nisan
2013 Aralık
2008 Kasım
2009 Temmuz
2010 Kasım
2013 30 Aralık
1 Irak-G.Doğu
8
7
6
5
4
3
2
1
0
7 Kurumlarla İlişkiler
2008 Aralık
2009 Eylül
2011 Mayıs
2014 30 Haziran
2 ABD
6 Nükleer İran-İç
Savaşta Suriye-Rusya(*)
3 AB
5 Enerji
4 Ekonomi
2015 Kasım
7 KURUMLARLA
İLİŞKİLER
6 NÜKLEER
İRAN-İÇ SAVAŞTA
SURİYE-RUSYA (*)
1 IRAK- G.DOĞU
8
7
6
5
4
3
2
1
0
2 ABD
3 AB
4 EKONOMİ
*Rusya, Eylül.2015’ten itibarendir.
Sayfa
2
5 ENERJİ
Siyasi İstikrar İndeksi (Sİİ)
Referans No: 130384
Sayfa
3
İlgi: 21.11. 2008 tarih ve 130041 referans; 06. 12. 2008 tarih ve 130044 referans; 04.02.2009
tarih ve 130048 referans; 25.05.2009 tarih ve 130067 referans; 16.09.2009 tarih ve 130079
referans; 30.10.2009 tarih ve 130083 referans; 17.12.2009 tarih ve 130089 referans;
19.04.2010 tarih ve 130109 referans numaralı ara raporlarla 21.08.2008 tarih ve 130030
referans; 14.12.2009 tarih ve 130088 referans; 05.07.2010 tarih ve 130117 referans; 05.
Kasım.2010 tarih ve 130126 referans; 10.Kasım.2010 tarih ve 130128 referans; 27.Nisan
2011 tarih ve 130147 referans; 25.Mayıs.2011 tarih ve 130151 referans; 08.Haziran.2011 tarih
ve 150153 referans; 17.Ekim.2011 tarih ve 130169 referans; 14.Aralık.2012 tarih ve 130221
referans; 18.12.2013 tarih ve 130278 referans; 30.Aralık.2013 tarih ve 130281 referans;
17.07.2014 tarih ve 130314 referans sayılı raporlar. Temas edilen raporların hemen tamamı
XVI. raporun önceki serisindendir. Ayrıca 29.Nisan2013 tarih ve 130238 sayılı “Siyasi
Sistemde Meşru Aktör / Kurum Konuşlanmasında Değişim” ile 05.Eylül.2013 tarih ve
130263 sayılı “Siyasi Kutuplaşmada Güncel Durum” başlıklı ara raporlar, elinizdeki
raporun bağlılarıdır. “Siyasi Risk İzlek Standartları”nı içeren özet, ara rapor ekinde
gönderilmiştir.
İçindekiler
Özet ve Genel Değerlendirme …………………………………………………….….... 06
Irak-G. Doğu (Kürt sorunu) risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri ………….... 08
Irak ……………………………………………….......................................................... 08
PKK Şiddetinin Güncel Siyasi Ortamı …………………………………........................ 13
PKK’nın Güncel Siyasi Hedeflemeleri ……………………….......................... 13
PKK; İnsan Kaynağı, Saha ve Fiziki Şartlarda Güncel Faktörler……......................... 23
İnsan Kaynağı ………………………………………....………........................ 23
Saha ………………………………………………......................................................... 32
Sahada Kitleyle PKK Etkileşimi ……………………………………….......................... 36
PKK; Silah-Teçhizat ve Örgütte Teknik Durum ………………………........................
41
PKK ………………………………………………........................................... 42
PKK; Ağır Saldırı-Eylem Biçimleri ………………………………...............................
45
Bürokrasi …………………………………........................……………........................
53
Türkçü Tepkime ………………………………………..............………........................
60
PKK (için) İktidar Güncel Yaklaşımının Çerçevesi ……………………........................
62
ABD ile İlişkiler risk izlediğinde yükseliş ve düşüş nedenleri …………...…………. 71
ABD-Türkiye Askerî Bürokrasiler Arası İlişkiler ………………............................ 74
Diplomatik Bürokrasiler Arası İlişkiler ………………………….................................
79
Üst Düzey Siyasiler Arası İlişkiler ………………………...........................................
86
Kamuoyları Nezdinde İlişkiler …………………….......................................................
93
AB ile ilişkiler risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri ……………..…………… 95
Ekonomi risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri ……………………..……..….. 112
Makro Ekonomik Çerçeve ………………………………………………..................... 112
Fiyat Hareketleri ……………….............………………………………........................ 120
Hane Halkları ………………………………………………......................................... 122
Şirketler ……………………………………………….................................................. 129
113
Kamu Cephesi ……...............…………………………………………........................
158
Tarım Kesimi …………………………………………...............……........................
163
Enerji-hammadde temin risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri …………….… 165
Emtiaya Dair Gelişmeler ………………………………………………........................ 182
Sayfa
Daha Çok Krediyle Daha Az Büyüme Döngüsü ……………………...........................
4
Bankacılık …………………………………………….......................…........................ 145
İran-Suriye-Rusya eksen risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri …...................... 185
Siyasi Risk İzlek Tablosu ……………………………………………………….….….. 190
Siyasi Risk İzleklerinin Gerçekleşme İhtimali ile Etki Düzeyi Karşılaştırması ….... 196
Değerlendirmeler ……………………………………………………….….…………... 198
Kurumlarla İlişkiler ……………………………………………….................................. 198
Artan ve Eklemlenen Tehditler, Aşınan Değerler……………………….......................... 198
Kötü Politikalar, Bloke Sivil Toplum ……………………………………………........... 199
Yiten Kurumsal Kapasite, Artan Havalecilik ……………………………........................ 200
Gizlide Zina, Aşikârda Doğum ………………………………………….......................... 200
İran-Suriye-Rusya Ekseni, Tehdit Niteliği ve Dönüştürme Eşiği ………………............. 201
Bankacılık; Fırsatçı Sazanlık mı? Muhafazakâr Oyunbozanlık mı? ……........................ 202
Henüz Bozulmamış Son İttifak; Anadolu Kaplanları …………………........................... 203
Hikâye Yazabilmek İçin Kalem Tutmak ………................................................................ 204
ABD ile İlişkilerde Daha Sofistike Yollar ……………………........................................ 205
Sayfa
5
Sonuç ……………………………………………………………………………….…..... 207
1. ABD ile İlişkiler risk izlediğinde yükseliş ve düşüş nedenleri;
Üç önceki raporlama döneminde ABD ile ilişkilerde işleyiş özeti şöyleydi,
Aralık.2013: “… Önceki dönem raporlamalarda ABD-Türkiye arasında ilişkilerin bütünüyle
olumlu / olumsuz şeklinde işleyişinin değiştiği, alt parametrelerde farklılaşmalarının artığı
nakledilmişti. Üst düzey siyasiler arası ilişkilerin aşırı oynaklıklarına mukabil, askerî ve
diplomatik bürokrasiler arası ilişkiler daha dar eşikte ve nispi olumlu seyirleri belirgindi.
Askerî bürokrasiler arası ilişkilerdeki düzelme ivme kazanmıştı.
İki önceki raporlama döneminde ABD ile ilişkilerde işleyiş özeti şöyleydi, (OcakAralık.2013) iki ülke arası ilişkilerde konsolide hafif olumsuzluk, askerî bürokrasiler arası
ilişkiler olumlulukta güçsüzleşme, diplomatik bürokrasiler arası ilişkilerdeyse hafif
olumsuzlaşma görülmüştür. Üst düzey siyasiler arasında olumsuzluk biraz daha öne
çıkmıştır…”
Dış Politika ABD ile İlişkiler- Alt Parametre Değişimleri
01.01.2009 -31.12.2009
5
4
3
2,125
2
1
-2
0,25
-1,750
0
-1
Askerden Askere İlişkilerin
Düzey ve İstikameti
Bürokratik Kurumlar Arası
Üst Düzey Siyasiler Arası
Kamuoyu Algılmasında
İlişkilerin Düzey ve İstikameti İlişkilerin Düzey ve İstikameti İlişkilerin Düzey ve İstikameti
-2
-3
-4
01.01.2010 -31.12.2010
0
-2
-0,5
-6,625
-11,875
-3,25
-4
-6
-8
-10
-12
Sayfa
6
-14
01.01.2011 -31.12.2011
9
8
7
6
6
5,5
5
4
3
1,875
2
1,125
1
0
01.01.2012-31.12.2012
9
8
7
6
5
3,7515
4
2,5
3
2
1,375
1
0,25
0
01.01.2013 - 31.12.2013
6
5
4
3
2
1
1,375
-0,875
-0,700
0,375
0
-1
-2
Sayfa
7
-3
01.01.2014 -31.12.2014
4
3
3
2
1
-0,625
-2,125
0,25
0
-1
-2
-3
Dış Politika ABD ile İlişkiler - Alt Parametre Değişimleri
01.01.2015 - 30.11.2015
7
6
5
4
3
2,875
1,75
2
1
1
0,375
0
Askerden Askere İlişkilerin Bürokratik Kurumlar Arası
Bir önceki raporlama döneminde ABD ile ilişkilerde işleyiş özeti şöyleydi, OcakHaziran.2014 “… Cari raporlama döneminde ABD-Türkiye arasında ilişkilerde konsolide
güç yitimi varittir. İki ülke arasında ilişkiler olumsuza dönme sınırındadır. Küresel dengeler
değişir bölgesel çekişmeler olumsuzlaşır hatta askerîleşirken iki ülke arasında olumsuzluk,
siyasi akla aykırıdır. Kamuoyları arası ilişkilerde düzelme dikkat çekici, belirtilmelidir. ABD
ile ilişkilerde; Türk devletinin beka ve uzun vadede muhakkak etkili karşılıklı sağduyu
faktörleri devrede, gözetilmekte ve olumlu seyirdedir. ABD; Kırım-Ukrayna gelişmelerinde,
aynı Gürcistan-Suriye’de olduğu gibi Rusya karşısında güçlü direnç göstermiştir. ABD’nin
Rusya karşısında güçlü direnci olmasa Rusya’nın politikaları daha agresifleşecekti!
Sayfa
manzara ortadadır…”
8
Geçmişine nazaran çok daha düşük güç parametrelerinde Rusya-Putin’in ürettiği siyasi
Cari döneme dair gelişmeleri yine sırasıyla alt parametreler üstünden irdeleyecek,
toplu değerlendirmeyi bölüm sonunda yapacağız.
ABD-Türkiye askerî bürokrasiler arası ilişkiler; Önceki raporlama dönemlerinde
askerî bürokrasiler arasında ilişkilerde olumluluk güç yitirmekteydi. Askerî bürokrasiler
arası ilişkilerde güç yitimi, askerlerden ve işlevlerini ifa etmelerinden değil, mütereddit
siyasilerden
ve
diplomatik
bürokrasinin
dümen
tutturamamasından
kaynaklanmaktaydı. Rusya-Ukrayna gelişmeleri, küresel ölçekte asimetrik tehditler yanında
başlıca simetrik tehditten Rusya tehdidinin aktive olması demekti.
Beklenmesi gereken, Rusya karşısında ABD-NATO-Türkiye klasik yapılanmasının
devreye girmesiydi. Klasik yapılanmanın Rusya’yı sınırlaması ayrı bahistir. Problem zaten
buydu; ABD’de siyaset kurumu Rusya’yı boşlamış, NATO, akıllı savunma konsepti adı
altında Rusya tehdidine karşı kapasitesini geriletmişti. Türkiye ise zayıflayan klasik
yapılanmayla mesafesini açmış, Rusya karşısındaysa doğrudan hasmane tutum takınmamıştır.
Ukrayna’ya saldıran ve Kırım’ı ilhak eden Rusya’ya ses etmeyen, ekonomik
yaptırımlara minimal dahi iştirak etmeyen Türkiye ortadaydı. Ancak daha Türkiye’den önce
Rusya ile etkileşimini değiştirmeyen, ekonomik yaptırımlar altında Rusya’ya dolaylı kolkanat geren Almanya vardı. Fransa ise Rusya ile etkileşimini bozmamakta, savaş gemisi
vermese de ekonomik yatırımlara iştirak etmekte, IŞİD karşıtı mücadeledeyse Rusya yanında
yer almaktaydı. Almanya ve Fransa, Ukrayna faslında Rusya’ya mesafeli, Suriye-Esad
konusundaysa işbirliği halindeydi.
IŞİD-Paris saldırısı Fransa’yı Rusya’ya yaklaştırdı, ardından, Türkiye’ye 3 milyar
Euro mali yardımla sığınmacıları sınırlayan Almanya, Rusya ile işbirliği halinde Suriye’de
savaşmaya yanaştı. Bunlara rağmen Türkiye’nin Suriye sınırında Rus uçağı düşürmesi ABDNATO’yu Türkiye’ye yaklaştırmadı, sınır-egemenlik hakkı teslim edilen Türkiye karşısında
bunları ihlal eden Rusya, resmî olarak kınanmadı.
ABD ile geçerliydi; ABD Rusya ile işbirliğinde IŞİD’i vurur PKK/PYD’ye sessiz kalırken
Sayfa
savaşacak olan Almanya ve Fransa’ya hava sahasını hatta üslerini açmaktaydı. Benzer durum
9
Türkiye bir yandan IŞİD ile savaşan Rusya ile hasım, aynı anda Rusya ile birlikte
Türkiye, üs ve hava sahasını ABD’ye açmıştı. Türkiye aynı zamanda Suriye’de konuşlu
Rusya karşısında denge unsuru şeklinde ABD askerî kapasitesini (tamamen Rusya’ya dönük
uçak-radar-silah sistemlerini) Türkiye’ye konuşlandırtmıştı.
Türkiye, Rusya’ya karşı hem Ukrayna-Kırım hem de Suriye konusunda eşanlı hasım
olması gerekirken çok kötü Suriye politikası nedeniyle Ukrayna meselesinde Rusya’ya fazla
ses çıkartmamıştır. Türkiye’nin Ukrayna-Kırım yönünde stratejik derinliği, Suriye’den az
değildir! Anlaşılan, Türkiye’de siyasi iktidarın kötü Suriye politikası Rusya karşısında
Ukrayna-Kırım tepkimesini köreltmiş, dönmüş, ABD-NATO temel ittifakını sarsmış, yol
açılan hasar bununla kalmamış, Ukrayna-Suriye hattında NATO temel ittifakının merkezî
payandası Türkiye’nin ittifaka katkısını olumlaştırmıştır. Türkiye’nin bölgesinde yanlış
dümen tutması, ABD-Türkiye askerî bürokrasiler arası işbirliğini felç etmiştir.
Manzaradaki genişlik ve insicamsızlık nakilden değil fiili durum ve işleyişten
kaynaklanmıştır.
TSK, 2008-Irak SOFA anlaşmasıyla birlikte Pentagon’un terk ettiği Ortadoğu’ya
kısmi de olsa dönmesinden memnundur. Pentagon ardında yer alan Beyaz Saray-siyasi irade
Ortadoğu’da karada askerî harekâta karşıdır. Problem, Pentagon kısmi geri dönüşünün rafine
olmayan askerî vasıfta, siyasi hedef-kapsam bakımından net olmaksızın yürütülmesi, S.
Arabistan-Körfez, Ürdün, Mısır’la etkileşimin belli olmamasıdır.
TSK
için
Ortadoğu’ya
dönüş
yapan
Pentagon’un
olumlu
potansiyelleri
belirtilmelidir: Radikal İslam’ın reddi laik TSK için güvencedir. ABD askerî etkinliği daima
NATO ile koordineli, İsrail ile askerî işbirliği ayrıştırılmış, Vahabi Suud ile mesafeli, SünniŞii eksenleşmesini ivmelendirici değildir.
TSK için spesifik olarak PKK/PYD faslında Pentagon, düşmana silah verebilecek
kadar boşluğa düşmüş müttefiktir. Pentagon’da aynı durumdadır; Çin’den füze savunma
siyasi liderinin Şanghay İşbirliği Örgüt üyeliği kovaladığı ülkeden söz etmekteyiz!
Sayfa
zamanda Çin ile ortak tatbikat yapmış, MGK sekreterinin Rusya-İran ekseninden söz ettiği ve
10
sistemi alarak Batı füze sistemine karşı namlu çevirebilecek TSK şoku taptazedir! Daha yakın
TSK için ileri dönük umut verici olan Pentagon’da katı biçimde Rusya karşıtı olup
Rusya’yı birincil tehdit gören, Rusya karşısında savunma konseptinde eski kalıplanmayı
tekrar aktive etmek isteyen ABD yeni Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford’dur.

Bakanlar Kurulu Türk Deniz Kuvvetleri ile ABD Deniz Kuvvetleri arasında
mutabakatı milletlerarası antlaşma şeklinde onamıştır. Muhtıra mutabakatının altında; NATO
(1949) antlaşması, NATO-SOFA (1951) sözleşmesi, ABD-Türkiye arasında Savunma
İşbirliği Anlaşması (1980), ABD-Türk Genelkurmayları arasında 1996 tarihli Tedarik ve
Karşılıklı Hizmet Anlaşması bulunmaktadır. Mutabakatta; gönderen ülke; ev sahibi ülkeye
tatbikata ilişkin her tür silah gemi uçak füze, hava-deniz-kara harekât aracı ve sivil unsur
gönderebilecektir. Kabine; ABD’li askerlerin girişini sınırlama tutumunu terk etmiştir. Kabine
ABD’lilerin üniforma-silah taşıma-yargılanma-toplam hacim standartlarını gevşetmiştir.

ABD Deniz Kuvvetleri'nin en değerli askerî gemilerinden 'USS Vella Gulf
(CG-72), Ege ve Karadeniz’de bayrak göstermiştir. USS-BATAAN Kuşadası’nda 3500
personeliyle liman ziyareti gerçekleştirmiştir. Karadeniz’de realize edilen Sea Breeze Davet
Tatbikatı, 04-13.Temmuz.2014 tarihleri arasında Bulgaristan'ın ev sahipliğinde Batı
Karadeniz'de icra edilmiştir. Zor durumda kalan ve İncirlik’ten kalktığı teyitli ABD savaş
uçağı, Batman’a indirilmiştir. ABD ordu kurtarma helikopterleri ve 300 asker DiyarbakırPirinçlik üssünde (Link) konuşlandırılmıştır. Pentagon, ABD Hava Kuvvetleri’ne ait 12 adet
A-10 uçağının İncirlik Üssü’ne ulaştığını bildirmiştir. ABD, Türkiye’ye akıllı mühimmatbomba satmaya karar vermiş, olumlu gelişmedendir.

Türkiye-ABD İstanbul Boğazı’nda SAT Tatbikatı;
yer “Ergenekon”,
“Poyrazköy” silahlarının bulunduğu lokasyondaydı. “04-22” Ağustos.2014 Keçilik / İstanbul.
Tatbikat bilgisi, başladıktan sonra verilmiştir. Karadeniz'de yapılan NATO tatbikatı
dönüşünde USS-ROSS İstanbul’a uğramış, personeline çuval geçirilmiştir. Buna rağmen gemi
kaptanı Türk bayrağı çekerek seyretmiştir. “Kara Kuvvetleri Komutanı” Org. Hulusi Akar,
(Şubat), ortalıkta gezinen IŞİD mensupları askerce yakalanmaya başlanmıştır.
Sayfa
takılmış, olumlu izlenmiştir. Org. Akar dönüşünü müteakiben Suriye sınırındı denetlemiş
11
mevkidaşı Org. Ray Odierno’nun davetlisi olarak Washington’a gitmiş, liyakat nişanı

Önceki dönemlerde seyrelen, profili düşen temas-ziyaret trafiği cari dönemde
düzelmiştir. Deniz Kuvvetleri arasında artan işbirliği tekrarlanmalıdır. ABD-Deniz Kuvvetleri
Bakanı Ray Mabus ve beraberindeki heyet, Genelkurmay Başkanı Org. N. Özel’i ziyaret
etmiştir. TSK-Pentagon Doğu Akdeniz tatbikatları, Türkiye’nin egemenlik tezlerini
desteklemesi bir yana cari dönem sonlarına dek etkin seyirdeydi.

ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’ye potansiyel olarak 310 milyon dolar
değerinde silah ve savunma sistemi satılmasını onaylamıştır. Savunma Güvenliği İşbirliği
Ajansı, satışın tamamlanması halinde Türk donanmasının kendini savunma kapasitesinin
artacağını not etmiştir. ABD Doğu Akdeniz'de denizaltı etkinliğini denetim için P-3 Orion
uçak kullanmakta, kalktığı üs Adana-İncirlik, son derece kritik ve yüksek potansiyelde
olumlu gelişmedendir. Bu uçaklar, TDK gemilerinin Doğu Akdeniz’de güvenli seyri için
şarttır. Raporlama dönem sonlarında Doğu Akdeniz’e konuşlanan Rus-Moskova
kruvazörünün etkinliğini sınırlamada faslın payı büyüktür. ABD Akdeniz'e yeni AEGİS
gemisi göndermiş, PATRİOT’ların gidişinin yol açtığı boşluğu kapatmaya dönük, kısmen
olumludur.

“… Genelkurmay 2. Başkanı Org. Y. Güler'in rutin bir ziyaret için
Washington'da olduğu, görüşmelerinde yoğun bir şekilde Suriye, IŞİD ve güvenli bölge
konularının tartışıldığı öğrenildi”. Riyad’da düzenlenen yüksek düzeyli askerî istişare
toplantısının gündeminde, IŞİD ile mücadelenin yanı sıra Suriye’deki ılımlı muhalif grupların
eğitilip-donatılması faaliyeti de bulunmaktaydı. Org. N. Özel toplantıya iştirak etmiş
görünmektedir (teyitsizdir).

ABD, Körfez’den kalkan uçak ve güdümlü mermilerle IŞİD’i bombalamıştır.
ABD’nin bölgenin muazzam güvenlik boşluğunu tekrar doldurabileceğini göstermiş, tarihî
önemdedir. ABD IŞİD bombalamalarını Türkiye ve Kuzey Irak yönünde riskleri azaltacak
biçimde yürütmekte, Org. Dempsey ifadesiyle toptan imhayı şok ve dehşet uyandırmayı
ABD, Suriye’de IŞİD hedefleri yanında El-Nusra ve HORASAN unsurlarını da
vurmakta, “askerî bürokratik bilinçlilik,” kuşkusuz, memnundur. ABD, Kuzey Suriye’de
Sayfa

12
hedeflememektedir.
tampon bölge tezlerini reddederek bir yönden TSK’yı rahatlatmıştır. ABD ısrar etmiş,
PKK/YPG Tel Abyad’a sivillerin dönüşünü kabul etmiş, PKK Tel Abyad’da yönetimi
sivillere devretmiş, durum netlik kazanmamıştır.

ABD, Merkezî Irak’ta Türkiye ile işbirliğine açık hükümet kurulumunu
hedeflenmiş, Kuzey Irak’la Merkezî Irak arasında işbirliğini tesiste ilerleme sağlamıştır.
Türkiye’nin yapması gerekenler, adeta ABD’ce yerine getirilmiştir. ABD Kongresi BarzaniPeşmerge’ye doğrudan silah verilmesini reddetmiş, fasılla sınırlı olumludur. Barzani, ABD
Kongresi’nden doğrudan silah alamayınca 20.Ağustos referandumunu iptal etmiştir. ABD
Genelkurmay Başkanı J. Dunford: “Rusya'nın Irak'ta askerî operasyon daveti almamasını biz
sağladık.” Olumlu gelişmeden görünmekle birlikte “kısa” sürmüştür.

Türkiye, Pentagon beklentileri çerçevesinde Ukrayna’da tatbikata katılmış,
fasılda son derece olumlu-kritik gelişmedendir. “... ABD Donanması öncülüğünde düzenlenen
ve Türkiye, İngiltere, Almanya, İtalya, Yunanistan, Romanya, İsveç ve Moldova'dan 2500
civarında askerin ve çok sayıda hava ve deniz aracının katıldığı tatbikat, Ukrayna'nın Odessa
ve Nikolayev illerinde..” yapılmıştır.

Pentagon’un değil ancak ABD Dışişleri’nin açıklamalarından izlenen,
PKK/PYD’ye verilen silahlar konusunda yalan söylendiğidir. IŞİD karşıtı Doğal Kararlılık
Operasyonları Birleşik Ortak Görev Gücü komutanlarından Tuğgeneral K. Killea, terör
örgütü PKK’nın Suriye uzantısı YPG’nin ABD için IŞİD’e karşı güvenilir bir partner
olduğunu söylemiştir. ABD savaş uçakları, IŞİD mevzilerine yaklaşan ve silah teçhizatı alan
PKK-YPG unsuru bulunmadığında, IŞİD mevzi-konvoylarını bombalamadan beklemektedir.
Maksat, PKK’ ya silah transferidir.

TSK’nın hiç hazzetmediği Eğit-Donat cari dönemde başlatılmış ve kısa sürede
sonlandırılmıştır. ABD Genel Kurmay Başkanı İsrail ve Kuzey Irak'ı ziyaret etmiş, Türkiye'ye
olumsuz kaydedilmiştir.
Sayfa
Emekli Org. E. Saygun’dan sonra Albay D. Çiçek de “Balyoz”un ardında ABD var” demiş,
13
gelmemiştir. ABD Kongresi TDK’ya vereceği 2 firkateyni Meksika ve Tayvan’a vermiştir.

Almanya-Merkel’in Rusya-Putin’le etkileşimi iyi ancak Alman savaş gemisi
Kırım önünde tatbikattaydı. Alman siyaset kurumu ordusuna tam hâkim değil, ABD ikisini
ayrıştırmaktaydı. Bunun, ileride Pentagon-TSK etkileşiminde yol açacağı baskı ortadadır.
ABD Deniz Kuvvetleri; ihtiyaç duyduğumuzda her yere her zaman en kısa zamanda erişir
kimseden izin almayız (Link). ABD’nin söz konusu resmî strateji belgesi potansiyelleri
nedeniyle olumsuz kaydedilmiştir. ABD, resmî belge düzeninde Karadeniz’e izin
almaksızın gireriz demekte, ederi ortadadır.

Pentagon, Suriye bahsinde Rusya ile temas ve etkileşiminde TSK için net-
kabul edilebilir-güvenilir mesajlar üretmemiştir. Pentagon bir yandan PKK/YPG’ye
yaslanmakta ısrar etmiş diğer yandan İran’la işbirliği içinde, Merkezî Irak Hükümeti’yle
temasta ve Barzani’yi dışlayıcı, öte yandan Barzani saha ve kapasitelerini kullanan
konumdadır. ABD’nin Rusya ile birlikte Türkiye’ye karşı yüzü yoksa sırtı dönük mü, belli
değildir.
Diplomatik bürokrasiler arası ilişkiler; ABD’li diplomatların Türkiye’ye bakışı
sert denebilecek ölçüde olumsuz, mevcut siyasi iktidardan hiç hazzetmeyen, askerî
ilişkilerin güçlendirilmesine Türkiye’de siyasi iktidarca istismar edildiği için yönelmeyen
yapıdadır. Türk diplomatlarsa, Türk diplomatik bürokrasisinin Hükümet ile etkileşimi
ortada, onlar, yoktur. ABD-Türkiye arasında diplomatik-bürokratik etkileşim minimumdur.
Türkiye’de siyaset kurumunun kurumsal-kaideli devleti pass etmesi, dış ilişkileri şahsi
networklaşmaların uzantısı görmesi nedeniyle diplomatik bürokrasi devre dışı kalmıştır.
ABD-Obama tarafından savunulan ve yürütülen Ortadoğu’dan askerî düzeyde
çekilme
politikası,
sınırlanmasından
Türkiye’de
vazgeçilmesi,
Kürt
sorununda
ABD-Türkiye
müzakere
arasında
diktesi,
Rusya-Putin’in
teknik-bürokratik
etkileşimi
sınırlayıcıdır. ABD-Türkiye ilişkilerinde diplomatik bürokrasinin ana meselelerde hemen
tamamen devre dışı olup tali meselelerde de düşük profil devrede olması, iki ülke arasındaki
Sayfa
münhasıran kendilerine dönüklüğüne hem de küresel yönüne ket vurucudur.
14
teknik-bürokratik etkileşimde olduğu gibi siyasi-konsepsiyonel bahislerde de hem iki ülkenin
ABD-Türkiye ilişkilerinde diplomatik işlevler o derece önemsizleşmiş/talileşmiştir ki
Ankara’ya büyükelçi ataması dahi sıkıntı kaynağı olmuştur. Faslın gösterdiği, diplomatik
işlevin vazgeçilebilir noktaya geldiğidir. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü M. Harf, Senato'ya
büyükelçi atamaları için çağrıda bulunmuş "Türkiye gibi yerlerde büyükelçilere ihtiyacımız
var, çünkü üst düzey temsile sahip olmak çok önemli" demiştir. Kongre’de büyükelçi ataması
güçlükle gerçekleştirilmiştir.
ABD Dışişleri’nde Türkiye’ye karşı tutumu açık olumsuz J. Biden ekibi iş başına
geçmiş, izlenmiştir. Kastedilen A. Blinken’dir. ABD eski elçisi R. Pearson, iki ülke
ilişkilerinin kritik derecede olumsuzlaştığına işaret etmiştir. Türk Dışişleri zaman zaman temel
işlev sınırlarını zorlamış, siyasilere hatta doğrudan Beyaz Saray’a “ayar” vermiştir. 2015
Ermeni soykırım iddia dönemini kasten ABD yönetimini ikaz etmiş, ABD'de, 2015 yılında
soykırım iddiaları yasal bir zemine oturursa Ankara, ABD ile ilişkilerini köklü olarak gözden
geçirecek denilmiştir.
ABD’li diplomatlar nükleer İran mutabakatını merkeze almış, İran’a gerek Irak
gerekse Suriye’de etkinlik temini için dolaylı destek olmuşlardır. ABD’li diplomasi, IŞİD
karşısında Şii askerî-operatif etkinliği elzem görmüş, Irak’ta Obama’nın son derece
hassas şekilde başardığı Maliki-İbadi değişimini korumak ve berkitmek istemiş, Irak ve
Suriye’de devlet kapasite üretiminde İran desteğini aramıştır. Buralarda Türkiye’nin yol
açtığı kapasite transfer yeteneksizliği barizdir. Her iki ülkeye idari-askerî-istihbarî kapasite
nakledebilecek olan yegâne bürokratik kurum, Türk Dışişleri olup katiyen buna evet
demeyecek yapı ve işleyişteydi. MİT’in Türk Dışişleri yerine operatif kapasite
geliştirmesi umulmuş, hem ABD’li diplomatlar hem de Türkiye’de iktidar yönünden,
hüsrandır. Politik planlama ABD, iştirakçisi Türkiye, mali kaynak Körfez, durum “joint
adventure” olmuştur.
Obama dış politikası kadar belki ondan daha fazla önemli olan, Obama dış
politikasının araçlarıdır. Obama Ortadoğu’dan hacimli ölçekteki askerlerini çekerken ortaya
belirsiz hedeflerini
15
kovalayacakken Türkiye, kaideli devlet-düzenli ordu formatına dayalılığını kaybetmek
Sayfa
çıkan güvenlik boşluğuyla güç vakumunu neyin dolduracağı belli değildi. Ortadoğu’da
hacimsiz, sınırlı operatif ölçekte askeriyle ABD, Obama’nın
üzereydi. Obama’nın politika ve araçlarıyla Türkiye’de değişen siyaset kurum vasıf
denklemesinin ortasında kalan ABD’li diplomasiden işlev beklemek, belki haksızlıktı.
Yetmemiş, bir de ortaya, şiddet bakımından dişleri çekilmiş PKK’nın üstelik sınır aşan
ölçekte tekrar etkinlik kazanması ve IŞİD belası çıkmıştır.
Pentagon yahut TSK’ya Irak ve Suriye’de bulunduğu yerlerde herhalde IŞİD’i yok et
denildiğinde askerler, münhasıran yok etmeye odaklanır. IŞİD bir kısmını muhafaza
etmeyi (Rusya üstüne sürme hedefi potansiyelini muhafaza), bir kısmını hasım (Esad)
yahut zayıflatılması gereken aktörlerin (KRG-Kuzey Irak) üstüne sürmeyi, belli süre
orada (Erbil/Halep/Rakka/Musul/ilh.,) tahribat yahut meşruiyet (Kobani’de PKK/PYD
için) üretmesini, ek/başka siyasi neticeler üretmeyi düşünmez. ABD’li diplomasi bunu
yapmaktadır.
ABD
diplomasisi
IŞİD
hareketliliğini
sadece
askerî
etkinliğin
vuruş
zaman/biçim/ritimleriyle değiştiremez/dönüştüremezdi. Bunun için karadan da müdahale
gerekmekteydi. İran’ın, Körfez’in, İsrail ve Türkiye’nin türlü etkileşim içinde olduğu çok
sayıda örgüt kâh karşısında kâh yanında yer alarak IŞİD’in coğrafi ve “hasmani” istikametini
farklılaştırdı. Bütünü bilen ve yönlendiren, kontrol dışına çıkışlara rağmen ABD idi. ABD
bazen Türkiye’ye Suriye’deki örgütlere yardımı nedeniyle “ayar” verse de teatral’dir.
“... Tüm bu yazdıkları ışığında IŞİD’e karşı ‘topyekün savaş’ın ciddiyetle
yürütülmediğini savunan Zizek, yazısını şöyle sonlandırdı: “Burada kesinlikle uygarlıkların
savaşıyla (Hristiyan Batı radikal İslam’a karşı) uğraşmıyoruz, bu uygarlıklar içindeki bir
savaş. Hristiyanlar için ABD ve Batı Avrupa’nın Rusya’yla savaşı, Müslümanlar için
Sünnilerin Şiilere karşı savaşı. IŞİD’in canavarlığı, tüm tarafların IŞİD’le savaşıyormuş gibi
yaparak gerçek düşmanını vurmasını sağlayan durumun üzerini örten bir fetiş olarak işlev
görüyor.”
İslamiye’ye yardım etmekten terör listesine almıştır. Eski büyükelçi D. Ricciardone,
Sayfa
kişiler ile iki organizasyonu, IŞİD, Nusra Cephesi, El Kaide’nin yanı sıra Cemaati
16
ABD’de hazine ve dışişleri bakanlıkları, aralarında bir Türk'ün de bulunduğu bazı
Türkiye'yle Suriye konusunda 'anlaşmamakta anlaştıklarını, zira Ankara'nın El Kaide kolu
olan El-Nusra Cephesi'ne yardım ettiğini' söylemiştir.
Durumu İran’dan sonra ilk gören/anlayan ve duruma itiraz eden Rusya oldu. IŞİD’in
yok edilmesine değil yok etme sürecinin bir sürü ek politik hâsıla üretmesini hedefleyen
bürokratik akıl, Obama/Beyaz Saray’ın çaresiz tahammül ettiğidir. Beyaz Saray, hedefi
belirsiz kendi politikasının araçlarını yeni ortama uyarlamadığından, politikasını yürüten
mekanizmaların aynı ortamda yol açtığı hasarları sineye çekmektedir. İstisnası, Obama’nın
Nisan.2009’da bizzat dikte ettiği PKK ile müzakerenin uzantısı olarak PYD’nin
desteklenmesidir. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı M. Harf, PKK ile PYD’nin aynı
yapılar olmadığını belirterek, ”IŞİD ile savaşan PYD gibi Kürt gruplarının desteklenmesinin
çok önemli olduğuna inandığımızı Türklere açıkça belirttik” demiştir.
IŞİD’in
havada
son
derece
etkili
ABD
uçaklarınca
vurulurken
bazen
uzaklaştırıldığını (Bağdat üstüne gitmekten men) bazen sürüldüğünü (Kobani’ye, Musul’a,
Erbil’e) bazen silahlarının transfer edildiğini (PKK/PYD’ye) izledik. Hiç birinde bul ve yok et
şeklinde pür/yalın askerî akıl yoktur. Milli Savunma Bakanı İ. Yılmaz; ABD’nin IŞİD
operasyonuyla ilgileri olmadığını ve ABD’nin bunu açıklamasını istemiştir.
IŞİD yok
edilecekken İran ile işbirliği üretmek, uzun vadeli bakıldığında ABD politik aklına aykırı
ancak nükleer İran müzakerelerini kolaylaştırıcı, Şii-Sünni çekişmesini törpüleyicidir! ABD’li
diplomasi -bunu sadece İran açıklıkla ifade etmiştir- IŞİD karşısında hedef/kapsamı belirsiz
strateji izlemiş, üretilmek istenen ek politik neticelerin hangi yönde yararlı/zararlı olduğu
belirsizleşmiştir.
Türkiye’de siyasi iktidar, IŞİD’in lokasyon olarak farklı tonlamada/hedeflemede
vuruluşunu, lokasyon değiştirtmelerin ederini fark etmiştir. Burada altı çizilmesi gereken,
IŞİD karşısında imha et politikasının olmaması değil, bunun olmayışının sorgulanmaması
değil, Türkiye iktidarın odaklandığı, lokasyon değiştirtmelerdir. Yani Türkiye’de iktidarca
odaklanılan netice üretip üretmediği şeklinde ABD politikası değil, yürütülme araçları ve
Sayfa
diplomasinin politika uygulama araçlarının açıklık kazandırdığıdır.
17
bunun kopyalanmasıdır. Türkiye’de iktidarın odaklandığı ülke bekası değil, ABD’li
Bu raporlamanın altında ısrarla durduğu en kritik husustan biri budur; aynı MİTÖcalan çözüm sürecinde Obama’nın terör örgütüyle müzakere dikte etmesi yoluyla klasik
Türk devlet yapılanmasını tahrip ederek yol açtıkları durum burada da söz konusudur.
ABD’nin Irak-Suriye’de IŞİD karşısında izlediği diplomatik akılla biçimlendirilmiş strateji,
imhaya değil sürmeye/yönlendirmeye/ek siyasi neticeler üretmeye odaklanmış taktikler,
Türkiye’de siyasi iktidarı Suriye’de beklenmedik agresif politikalara teşvik ediciydi.
Türkiye’ye PKK ile müzakere diktesi, terör örgütüyle muhatap edilmeyle birlikte diğer
yönlerde devlet altı örgütlenmelerle etkileşime açıklık kazanmıştır. Bu açıklık Suriye’de
istismar edilmiştir.

“Dışişleri Bakanı” M. Çavuşoğlu'nun, HAMAS Siyasi Büro Başkanı Halid
Meşal'e ve öteki HAMAS liderlerine Türkiye'nin kapılarının açık olduğunu içeren sözlerine
ABD'den tepki gelmiştir. J. Psaki, HAMAS’a ılımlı tutuma sert tepki vermiştir. Psaki,
HAMAS karşıtı olarak Türkiye’ye baskı-dikte uyguladıklarını açıkça ifade etmiştir.

ABD’li diplomatik bürokrasinin Irak’ta 2003-08’de şiddeti azaltmak için her
yönde ödüllü işbirliği üretirken edindiği tecrübe, sanki başarılı ve kalıcıymış gibi aksi yönde
Irak-Suriye’de IŞİD karşısında işbirliğinde tekrarlanmıştır. IŞİD karşısında henüz Ukrayna’yı
işgal etmiş Rusya gibi küresel aktörleri kabullenmek hatta davetse ABD diplomasi son
fiyaskosudur. Buna rağmen, yukarıda temas edilen İran/Irak etkileşimli fasıllarda ABD,
istediğini almıştır. Türkiye’de Sinirlioğlu-Özçelik’in Irak’ta ısrarla kovalayıp başaramadığını
ABD kolayca becermiştir. Türk diplomatların anlamadığı, başarısız olmalarına yol açan
sadece yetersizlikleri ya da arkalarındaki Sünni saikli iktidarın sahada sınırlayıcı etkisi
değildi. ABD öncelik yanında üstünlüğü İran’a tanımıştı.

ABD’nin Ortadoğu ve Orta Asya uzun vadeli planlamalarında İran’dan
beklentileri, Avrupa’da Rus enerji tekelinin kırılmasında İran’ın devreye nasıl sokulacağı,
İran-İsrail eksenini tekrar çatıp çatmayacağı soruları art alanda tutulmalıdır. “Risk İzlekleri”ikaz etmiştik; ABD-AB ekonomilerinin fasılda ne kadar kârlı oldukları aşikârdır. Aksiyle ikaz
18
edilmesi gereken, IŞİD bir yolla tam imha edildiği işler düzeltildiğinde petrol arzını kontrollü
Sayfa
önceki raporlamada IŞİD’in aktive olmasıyla önünde sonunda petrol fiyatların sert düşeceğini
kılan devletlerin tekrar aktive olacağı, devlet altı örgütlenmelerin devre dışı kalacağı işleyişte
petrol fiyatlarının yukarı çıkacağıdır. Paragraf tamamı bahsin çerçevesi dışında tutulmuştur.

ABD Dışişleri Bakanlığı, Suruç saldırısının ardından IŞİD’e yönelik hava
operasyonları başlatan Türkiye’den koalisyondan ayrı bağımsız saldırı yapmaması talebinde
bulunduklarını açıklamıştır. Bakanlık, bu talebin Türkiye’den olumlu karşılık gördüğünü
belirtmiştir. Hemen ardından gelen PATRİOT çekme bilgilendirmesidir. Tahminimiz,
ABD’nin Türkiye’de iktidar yanlısı medyaca üretilen Suriye’ye gireceğiz Azez-Cerablus
arasında güvenli bölge teşkil ettireceğiz haberleri, ABD’li diplomasiyi yanlış sinyalle
yönlendirmiştir! Türkiye’nin güvenli bölge mimarisi ABD planlamalarının tam dışında, hatta
karşısında, reddedilmiştir. ABD’li diplomatlar IŞİD ve PKK/PYD gelişmeleri, MİT-Öcalan
çözüm sürecinin seyrini gözeterek “Türkiye’ye” karşı tutum takınmıştır.

M. Harf, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsrail-Netanyahu hakkında sözlerine sert
tepki vermiş, Erdoğan’ın sözlerine şiddetle karşı olduklarını eklemiştir. ABD Yönetimi’nin
Avrupa Birliği ve Pasifik ülkeleriyle yürüttüğü serbest ticaret anlaşması görüşmeleri için
Amerikan Kongresi’nden ihtiyaç duyduğu yetki yasasına, Türkiye için kısıtlayıcı ifadeler
eklenebileceği öğrenilmiştir.

ABD’li
diplomasinin
işlevsizliklerine
eşlik
eden
diğer
unsur,
Türk
diplomasisidir. Başını F. Sinirlioğlu’nun çektiği klik, ABD ile eğit-donat programını
Genelkurmay direnç-Pentagon isteksizliğine rağmen kotarmıştır. Sinirlioğlu, muhataplarının
niyet ve çıkmazlarını aymış, gereğini ise IŞİD’in imhasına yönelik ısrarla masaya oturmak
şeklinde değil, güvenli bölge “koparmaya” yönelik ifaya çalışmıştır.

Bu yolla; ABD’li hatalı diplomasisinden Türkiye’de siyasi iktidara operatif
devlet modunda olsa da kazanım sağlama hevesi, bölünecek Suriye’den parsa kopartmış
neticesi ürettirme gayreti,
Sinirlioğlu ve ekibini “kuşatmıştır”.
Sinirlioğlu Türk devlet
kaldırılmış, ederi ortadadır. Sinirlioğlu kısa sürede ortadan kalkacak etkinlik için bir yıldan
uzun görüşme yürütmüştür!
Sayfa
muhataplarına belgelemişti! Eğit-donat hayatın ve sahanın dinamikleriyle kısa sürede
19
gelenekleriyle birlikte Genelkurmay’ı pass ederken Türkiye’de üretken ortaklığını ABD’li

Türkiye’de demokrasi, demokrasinin kalitesi ve teknik boyutları, ABD
diplomasisinin muazzam detay bilgileriyle rahatça izlenebilir. ABD’li diplomatlar Türkiye’de
demokrasinin teknik boyutlarına ve tahribatına ısrarla girmemekte, Beyaz Saray ve Kongre
nezdinde çoğu afakî-suya tirit raporlamalarla yetinmektedir. Misal; ABD kökenli ya da ABD
bağlantılı büyük şirketlerin medya planlamaları, es geçilmektedir. GE gibi şirketlerin THY
etkileşimi ve yol açtığı muazzam yolsuzluk-kirlilik, es geçilmektedir. ABD’li yatırımcı fon ve
derecelendirme şirketlerinin manipülatif raporlamaları, düzenleyici kuruluş ve finans
sisteminin ederi belli açık rakamlarının yamuk değerlendirmeleri es geçilmektedir.

ABD-Dışişleri J. Rathke, kamuoyunda ‘İç Güvenlik Paketi’ olarak bilinen
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’nın kabul edilmesi ile ilgili, Sivil Toplum
Kuruluşlarının kaygılarını paylaştıklarını söylemiştir. ABD Dışişleri Bakanlığı Avrupa
İşleri’nden Sorumlu Yardımcısı V. Nuland, Türk demokrasisinin kalitesine olan ilgilerini
vurgulamıştır. ABD Dışişleri Bakanlığı BANKASYA'nın Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na (TMSF)
devredilmesi ile ilgili "uluslararası hukuki standartlara uyulması" çağrısı yapmıştır.

Diyarbakır’da üç yabancı gazetecinin tutuklanmasına ilişkin bir soru üzerine
ise M. Toner, ifade özgürlüğü ve adil yargının tüm sağlıklı demokrasilerin temel unsurları
olduğunu kaydetmiştir. Bu ilkelere Türk Anayasasının yanı sıra Türkiye’nin AGİT taahhütleri
ve uluslararası insan hakları yükümlülüklerinde de yer verildiğine değinen Toner, Türk
yetkililere, eylemlerinde evrensel demokratik değerleri gözetmeleri çağırısında bulunmuştur.
ABD’li diplomatlar, medyada TV ve gazetelere yönelik baskı-tutuklamalara yönelik
düşük profil tepkiler vermiştir!

ABD-Psaki, diğer ülkelere Rusya ile anlaşma yapmamaları (enerji ima
edilmektedir) çağrısında bulunmuş, kastedilen Hindistan, baskılanan Türkiye’dir. ABD İç
Gülen’in iade-sınır dışı edilmesiyle ilgili süreçte ret tutumundadır. ABD güvenlik stratejisinde
Ortadoğu’da Türkiye işbirliği yok, Türkiye Kafkaslara üretilecek çözümlerde ilişki olarak
Sayfa
ikisinin mahkeme kararı nedeniyle serbest bırakıldıklarını açıklamıştır. ABD’li diplomatlar, F.
20
Güvenlik Bakanı J. Johnson, Türkiye’den ABD’ye kaçan 4 DHKP-C üyesinden yakalanan
anılmış, belirtilmelidir. CIA-Clapper ve Türkiye hakkında değerlendirmeleri olumsuz
izlenmiştir. M. Harf, "Erdoğan'ın, Ermeniler, eşcinseller ve gazeteciler için kullandığı
olumsuz nitelemeleri, kınıyor ya da eleştiriyor musunuz" sorusunu "kesinlikle" diye
yanıtlamıştır.
Üst düzey siyasiler arası ilişkiler; üst düzey siyasiler arası ilişkiler parametresinde
bazı hassasiyet hatırlatılmalıdır. İki ülke arasında ilişkileri hacimli, sağlam ve düzgün
işletmek, karşılıklı etkileşim konularını çeşitlemeyi, kritik alanlardaysa anlayış birliğini
gerektirir. Halbuki küresel güç ABD ile orta profil ülke Türkiye eşleşmesinden beklenen,
anlayış birliğinde ABD’ce politik diktenin bulunmamasıdır. Türkiye ayrıca, ABD ile
ilişkisinde bloktan çıkan, bağımsızlaşan/uzaklaşan konumdadır.
Yapısal düzeyde büyük ölçüde konjonktürel düzeydeyse özenle kaçınılması gereken,
ABD siyaset kurumunun Türk siyaset kurumuna müdahil olmaması, böyle görünmemesidir.
Obama’nın Ortadoğu ve İslam bakımından “çekilme” politikası, bu hassasiyeti güçlü kılıcıdır.
Erdoğan’ın siyaset tarzı, hassasiyeti artırıcıdır.
ABD-Obama, Türkiye’nin en kritik ve büyük siyasi sorununa zaten müdahildi.
Obama 2009’da MİT-Öcalan çözüm sürecini, PKK ile müzakereyi dikte etmişti. ABD-Obama
bu yolla, Türk siyasetini kendince onarmak istemişti ama bu derece makro soruna müdahillik,
klasik devlet kalıbının dışına çıkılmasını talep, diğer politik sorunlarda Obama nezdinde söz
söyleme zeminini sınırlamaktaydı.
Obama’nın “TC”-PKK müzakere diktesi, bir yandan Erdoğan’ın hareket marjlarını
azaltmakta diğer yandan başka sahalarda ABD karşısında kendini daha serbest hissetmesini
sağlamaktaydı. ABD, Türkiye’de bloke değilse de belli politika uğruna trade-off konumdaydı.
Bu konum, çözüm sürecinin dalgalı/uzun müddetli yapısı gereği ABD siyaset kurumunu
süreye tabi olacak yapıda pasif konuma iticidir.
Obama Türkiye’ye PKK ile müzakere dikte eden aktör olmaktan başka Ortadoğu’da
PKK/PYD’yi havadan silah tedariki dâhil destekledi.
Sayfa
samimiyeti ve Biji Obama haykırışlarını karşılıksız bırakmadı. Kobani’de IŞİD karşısında
21
nadir rastlanan biçimde Kürt sivil toplumunun da gönlündeydi. Obama, Kürt toplumundaki
ABD-Türkiye ilişkisinde hem işbirliği hem de bu işbirliğinin yürütülme biçimi ve
araçları bakımından çekişme konusu, IŞİD ile mücadeledir. Türkiye’nin beka faktörleri
IŞİD karşısında şöyledir; derhal imha et, bunun için Esad’la birlikte hareket etmen
gerekmekteyse et. Türkiye’nin beka faktörleri keza PKK ve PKK/PYD ile mücadele etmeyi
de gerektirir.
ABD cihetinden IŞİD tehdit ancak bertaraf edilmesinde üstlenilecek riskler
minimum kılınmalıdır. Böyle olmakla birlikte riskin minimum kılınmasının ABD’li asker ve
diplomatlarca nasıl yürütüldüğü kritiktir. Öte yandan ABD, IŞİD karşısında Suriye’nin toprak
bütünlüğü ve “sağlam-düzgün” bir idareye sahip oluşunu güvence altına almaktan
kaçınmaktadır. ABD’nin Irak’ta olduğu gibi Suriye’de de zayıf-bölünmeye açık devlet
bakımından İsrail beklentilerini karşılamaya dönüklüğü ciddi problemdendir. ABD’deki gibi
Türkiye’de de maksat ve bunlara yeten araçlarla çalışıyor olma, tutarlılık problemleri
belirgindir.
Türkiye’deyse araçlar bir yana spesifik problem şudur; PKK/PYD ile mücadelede
Esad Türkiye karşısında ya da dışlayıcı mıdır? Değildir. Ülkesinin bölünmemesi için kan
döken Esad, ülkesini bölmekten söz eden PKK/PYD karşısında Türkiye’nin işbirliğini
muhakkak ister. O halde Türkiye, neden IŞİD ve PKK/PYD karşısında işbirliği üretebileceği
Esad’ın karşısındadır? Tutarsız konumda olan Türkiye’de siyasi iktidardır. Türkiye’nin
tutarsızlıkla ürettiği politikalar, Suriye’de ABD ile işbirliğini güçleştirici, karmaşık hale
getiricidir.

ABD-Türkiye üst düzey siyasiler arası temaslarda aynı diplomatik bürokrasiler
arasında olduğu gibi rezerv uygulaması söz konusudur. ABD Türkiye’ye üst düzey temas
trafiğini azaltma, profil düşürtme, dolaylı hale getirmeye başlamıştır. Türlü şart ve sıkıntıdan
sonra, Ankara yerine İstanbul’da temas set edilmesine rağmen Biden ve Erdoğan’ı mevkidaşı
gören hitabı olumsuz not edilmiştir. Biden-Erdoğan temaslarının dış görünüşü son derece
olumsuz, ABD, görüşmenin varlığı işbirliğine işarettir demek zorunda kalmıştır. Açıklama
Sayfa
ikinci olumsuzluk, mutat hale gelen yalanlamalardır.
22
düzeni anlaşılamadığından mutabakata işaret etmektedir. ABD-Türkiye üst düzey temaslarda

"Haklısınız, onlar (Erdoğan ve Biden) orada oturup bir sürü anlaşmanın altına
imza atmadılar. Aslında bu noktadan sonra nereye gideceğimiz konusunda daha büyük
şeffaflığa ulaştık. Çözülmeyen bazı ilave sorunları vardı ve her iki yönetim bunların üzerinde
gelecek günlerde kafa yoracak. İhtiyaçlarımızın ve sıkıntılarımızın bu konularda neler olduğu
hakkında daha iyi bir anlayışa sahibiz."

J. Biden, C. Hagel, J. Kerry ısrarları, Ankara’da temas taahhütleri, elçi
atamasını sıkıntıya dönüştürmeyeceklerini deşifre etmeleri, NATO ve BMGK’da Türkiye’ye
dönük olumsuz pozisyon açmayacaklarını söylemeleri, Erdoğan-Obama mutabakatını
güçlükle üretmiştir. Obama’nın “IŞİD’e karşı verilen mücadeleyi derinleştireceğiz”
açıklaması ardından Türkiye’de iki ülke dışişleri heyet görüşmeleri hız ve etkinlik kazanmış,
mutabakat tesis edilmiştir. Aralık.2015’te Obama’nın BMGK’de aleyhinize pozisyon
açtırmayacağız taahhüdü, TSK’yi Musul’dan çıkartma manivelası oluvermiştir! ABD,
Türkiye’yi Rusya’ya karşı koz olarak araçsallaştırmıştır.

Buna göre Türkiye, ABD ile işbirliğinde IŞİD ile kararlılıkla mücadele edecek,
Suriye’de sınır hattını koruyacak-sıkılaştıracak ve IŞİD’i vuracak, İncirlik üssünü IŞİD ile
mücadelede kullanıma açacaktır. Türkiye ayrıca koalisyon uçaklarıyla birlikte IŞİD’i vurmaya
da başlamıştır. “Savunma Bakanı” A. Carter, Türkiye'nin İncirlik Hava Üssü'nü Irak Şam
İslam Devleti (IŞİD) karşıtı koalisyona açarak önemli bir adım attığını söylese de 'Daha
fazlasını bekliyoruz' mesajı vermiştir.

Türkiye, Suriyeli sığınmacıların mali yükleri konusunda öncelikle ABD ile
görüşmüş, çözüm ve destek istemiştir. Türkiye’nin istediği çözüm, Suriye’de güvenli bölge
tesisi ve sığınmacıların buralarda inşa edilen merkezlere yerleştirilmeleridir. Obama, güvenli
bölge önerisini görüşmeyi önce ret bilahare kabul, askerler arası görüşmelere sevk ve askerin
görüşünün öncelikli olacağını zımni kabul, cevabı sürüncemede tutma ve ret şeklinde tepki
Pentagon ve ABD Dışişleri, “Türk siyasilerle” Suriye’de tampon bölge
konusunu masada tuttukları ancak bunun komplikasyonları ve bazı olası sonuçları olduğunu
deşifresi izlenmiştir. Dikkat edilsin, Türk tarafında asker, yoktur. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü
Sayfa

23
vermiştir.
J. Kirby, Suriye’de IŞİD’e karşı oluşturulması düşünülen “tampon bölgeye” ihtiyaç
olmadığını söylemiştir. Obama Suriyeli sığınmacıların yol açtığı mali yükler konusunda
vaatte bulunmuş, somut ilerleme görülmemiştir.

Erdoğan ve ekibi, Suriyeli sığınmacıları AB üstüne “salma” yolunda politikaya
Obama’nın yol açtığı belirsizlik ve olumsuzluktan sonra yönelmiştir. Ancak ilk “açık” tepkiyi
Erdoğan değil Davutoğlu vermiştir. Davutoğlu; Suriye’de güvenli bölge tesisi için BMGK ya
da NATO konsey kararı gerekli, bunu esas alırız demiştir. Oysa ABD tarafında Obama yahut
Pentagon’da BMGK/NATO’dan söz edilmemişti.

Davutoğlu’nun Suriye’de maceraya girmeyiz tutumu, Erdoğan’dan çok
uzaktır. Davutoğlu’nun Şubat-Mart.2015’te S. Şah Türbe nakli operasyonunu bizzat yürüttüğü
hatırlanırsa neden asker ya da diplomatlarımızın ABD’de güvenli bölge görüşmelerinde
bulunmadıklarını anlamak kolaylaşır.

İlk açık olmayan tepkiyse askerden gelmiş, Suriye’de güvenli bölge tesisi için
BMGK/NATO kararı gerektiği Hürriyet Gazetesi’nde (D. Zeyrek ve U. Ergan, iki kez) üstelik
Ekim-Kasım.2015 seçim önce ve sonrasında “sızdırılmıştı”. Başbakan Davutoğlu Suriye için
macerayı reddetmiş, ABD ile işbirliğinin çerçevesini sınırlı tutmuş, içeride Genelkurmay
beklentisini dikkate almıştır.

Obama, kuvvetle desteklediği MİT-Öcalan çözüm sürecinde tıkanıklıkları
önemsememişti.
Obama,
Temmuz-Ağustos.2015’te
artan
PKK
terörü
karşısında
dayanamamış, THK’nın Kuzey Irak-Kandil bombalamalarında ölçülü olunma gereğini
sözcülerine söyletirken PKK saldırıları dengeli olunma gereği adına kınanmıştır. Obama’nın
temsilci yardımcısı McGurk, "PKK bizim için bir terör örgütü. PYD ise bizim hukukumuzda
farklı bir statüye sahip" demiştir.

Obama, “Türkiye’nin yaptığı operasyonlarda, odaklanılması gereken ilk
Suriye’ye gitmeye çalışan yabancılara sınırların kapatılması olduğuna dikkat çekmiştir”.
24
Carter: “Suriye’deki Kürtlerin motivasyonu yüksek, alan işgal edip koruyabilen kara
Sayfa
hedefin PKK değil, IŞİD olması gerektiğini vurgulayarak, önceliğin özellikle savaşmak üzere
kuvvetleri” (Link) demiştir. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü T. Bilgiç', ABD'ye PKK yanıtı
vermiştir: "Türkiye terörün her türlüsüyle kararlılıkla mücadele etmektedir ve edecektir.
Bunları yaparken de kimseden icazet almasına gerek yoktur”.

Bilgiç Obama için “... Açıkça 'Türkiye'nin PKK'ya karşı yaptığı operasyonlar
meşru savunma hakkıdır' diyor. Fakat atılan başlık tamamen metinle alakasız bir başlık.
Anlaşılan Obama'nın söyledikleri haberde ve başlıkta farklı şekilde yansıtılmış ve PKK'ya
yönelik hava harekâtı 'Kürtleri bombalamak' olarak yansıtılmış. Metinle başlık arasında bir
farklılık olduğunu söylemem lazım" karşılığını vermiştir.

ABD-Obama ve diplomatik bürokrasi için “PYD” Suriye’de mevcut hale
nazaran meşru / elverişli ve verimli aktörlüktür. Obama ve diplomatlar, PYD’ye verilen
desteğin ileri götürülemeyecek eşikte oluşunu, Türkiye’nin ya da Kuzey Suriye’nin
bölünmesine gidecek gelişmelerde NATO’nun devrede olduğunun altı çizilmektedir. Türk
tarafına nazaran geniş bir yaklaşım ve yorumdur.

Rusya karşısında Obama, Ukrayna ve Kırım işgalleri nedeniyle Türkiye’den
çok daha ileri ve işlevsel düzeyde tepki üretmiştir. Obama, Rusya karşısında Suriye sahasında
da Türkiye yanındadır. Obama bunu, içeride Cumhuriyetçi Parti sert rekabeti karşısında belli
ölçüde zorunlu olarak yapmaktadır. Rusya’nın Türk hava sahasını ihlalleri karşısında
Rusya’ya kınama yoksa da Türk egemenliğini savunmuştur. M. Toner, terör örgütü PKK'ya
yönelik Irak'ın kuzeyinde yapılan operasyonlara ilişkin Türkiye'nin PKK'nın saldırılarına
karşı kendini savunma hakkı olduğunu vurgulamıştır.

J. Biden, İstanbul temasları tedbiren izlenmiştir. Biden’ın sivil toplum
kuruluşları etkinliği, Obama’nın Antalya’da Türkiye’den herkese kapalı halde “tutulmasına”
yol açmıştır! Başarılı olunmadığı eklenmelidir. ABD Dışişleri, Merkezî Irak-Kuzey Irak
petrol anlaşmasını olumlamıştır. ABD Enerji Bakanı E. Moniz iki ülke arasında rüzgâr
enerjisinin geliştirilmesine ilişkin mutabakat zaptını imza etmiştir. 62. Hükümet (bilahare 63.
Sayfa
uygundur.
25
ve halen 64. !)Rusya ile Türk Akımı’na dair antlaşmayı imza etmemekte, ABD beklentisine

Washington, Rus doğalgazının Türkiye ve Yunanistan üzerinden Avrupa’ya
sevk edilmesini sağlayacak Türk Akım projesi ile ilgili Yunanistan’ı uyardı. ABD Dışişleri
Bakanlığı Enerji Kaynakları Özel Temsilcisi A. Hokshteyn, New York Times ile söyleşisinde
Yunanistan’ın Türk Akımı projesine sırt çevirmesi gerektiğini söylemiştir.

Mısır’da Obama’nın askerî darbe yapmış idareye yakın-destekçi konumu
Erdoğan için esaslı olumsuzluktandır. İki ülke ilişkilerinde ederi düşük bahistendir. ABD;
Kuzey Irak’ta Mesut Barzani'nin partisi KDP ile Celal Talabani'nin partisi KYB'yi "üçüncü
sınıf terör örgütleri" listesinden çıkardığını duyurmuştur. Kabine beklenti ve politikasıyla
uyumlu gelişmedendir. ABD Maslahatgüzarı Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmış, Türkiye’deki
usulsüz-yasal olmayan ya da casusluk amaçlı dinlemeler hakkında resmî bilgi ya da izahat
istenmiştir

ABD Kongresi, HAMAS destekçileri olarak Türkiye’yi işaret etmiş, Erdoğan
rejimi ifadesi kullanılmış, IŞİD’e destek veren ülkeler arasında Türkiye sayılmıştır. Suriye
için Ak Parti’nin maksatlı kullandığı Esad rejimi, bunun MGK’de askerlerce paylaşımı
nazikâne hatırlatılmalıdır. Amerikalı Senatör D. Coats, IŞİD’e katıldığı tahmin edilen yirmi
bin savaşçının çoğunluğunun Türkiye üzerinden geçiş yaptığını, NATO’nun sınır
güvenliğinin korunması gerektiğini söylemiştir.

Kerry, on müttefik ülkeye IŞİD'e karşı mücadeleye katkı için çağrıda
bulunmuş, Türkiye çağrı yapılan ülkeler arasındadır. Biden Türkiye’nin radikal terör
örgütlerini desteklediğini açıklamış, ABD cihetinden yaklaşımın özünü temsil açısından
durum sabittir. Erdoğan ve Kabine sert tepki vermiş, ABD geri adım atmak zorunda kalmıştır.

Türkiye, Cidde zirvesinde IŞİD karşıtı operasyon metnine imza koymamış,
Paris mutabakatında profil ve konumu net değil, Viyana görüşmelerinde çözümün değil
sorunun parçası olmayı sürdürmüştür. ABD Hazine ve Dışişleri Bakanlıkları, IŞİD, Nusra
cephesi ve Suriye rejimine yönelik yaptırımların artırılması için 20 ülkenin temsilcilerinin
Sayfa
26
katıldığı ortak bir toplantı düzenlemiş, Türkiye’yi fasılda ek olarak baskılamıştır.

"ABD'nin farklı eyaletinde görevli milletvekilleri, Türkiye'de gözaltına alınan
gazetecilerin bir an önce serbest bırakılması ve basın özgürlüğünün korunması çağrısında”
bulunmuştur. Bahiste çok sayıda isim kaydedilmiştir. ABD Temsilciler Meclisi Dışişleri
Komitesi üyesi S. Stockman, Türkiye’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetiminde otoriter bir
idareye doğu yöneldiğini ifade etmiştir. "Şamil Tayyar, ABD Adana Konsolosu John L.
Espinoza'nın ne zaman Gaziantep'e gelse ardından olay çıktığını öne sürmüştür…”

Biden, IŞİD’in yükselişinden, ülkesinin Ortadoğu’daki müttefiklerini sorumlu
tutmuştur. Biden, Türkiye, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi ülkelerin,
Suriye-Esad’ı devirme hırsıyla aşırılıkçıları para ve silahla desteklediklerini söylemiştir.
Biden; “Suriye’deki en büyük sorunumuz, bölgedeki müttefiklerimiz’’ vurgusu yaptı. Türkiye,
Suudi Arabistan, BAE için “Esad’ı devirmekte o kadar kararlıydılar ki, Esad’a karşı savaşan
her kim olursa, yüz milyonlarca dolar ve on binlerce ton silah yağdırdılar ve bir manada,
Sünni-Şii vekâlet savaşını başlattılar’’ diyen Biden, “Bu tedariki kesmeleri için bu ülkelerdeki
muhataplarımızı ikna etmeye uğraştık, ama başarılı olamadık’’ “… Biden, gönderilen para ve
silahların IŞİD, Nusra Cephesi gibi aşırılıkçılara gittiğinin ortaya çıkmasıyla ilgili “Böyle bir
politikanın sonuçları gitgide daha görünür oluyor’’ ifadesini kullanan Biden, IŞİD’le
savaşmak için Sünni müttefiklere ihtiyaç duymalarını “Amerika bir kez daha Müslüman bir
ülkeye dalıp saldırganlık yapamaz. Sünni bir örgüte saldırıya yine Sünniler liderlik etmeli’’
diye açıkladı. ABD’nin ilk kez jeopolitik bir strateji uyguladığını itiraf eden Biden, “Biz öyle
istesek bile, bu sadece bizim mücadelemiz olamaz. Bunu, Ortadoğu’da bir diğer Arap ulusuna
karşı Amerika’nın kara savaşına çeviremeyiz’’ dedi. Türklerin bugün ne yaptıklarını fark
ettiniz mi? Erdoğan, geçen Perşembe (25 Eylül) bunu yapacağını bana söylemişti ama yeterli
oy oluncaya kadar bahsetmememi istemişti. IŞİD’e karşı Türk kara gücüne izin vermek, Türk
hava sahasının NATO ve diğer müttefikler tarafından kullanılabilmesi, Türk havasa hasının
bizim insansız hava araçlarına açılabilmesi için Türk Parlamentosu’nda oylama yaptılar.”
Biden, Türkiye’nin bu noktaya gelmesi konusunda ise “Bir Sünni devlet olarak Türkiye’nin
Sayfa
27
IŞİD’in kendine yönelik doğrudan ve acil bir tehdit olduğunu fark etmesi epey zaman aldı…”
Kamuoyları nezdinde ilişkiler; ABD’den Ukrayna ve Kırım işgalleri karşısında
tavizsiz/sert tutum, Kırım açığında savaş gemisi bulundurma, Mısır’da kitlevi yardımlar,
Irak’ta siyasi çözümü destekleme, İran’da nükleer fasılda savaşsız mutabakat üretme,
Suriye’de Esad karşıtlığı ve Kürtlere IŞİD karşısında verilen destek, fasılda olumlu
gelişmelerdir. ABD ayrıca Suriye ve Irak’ta bölünme karşısında dirençlidir. Obama’nın İsrailFilistin iki devletli çözümde ısrarı olumludur.
IŞİD’in Türk sosyal medyasında sınırlanması, iktidar yanlısı sosyal medya
sınırlamalarınaysa direnç gösterilmesi, son derece olumludur. ABD’nin Türkiye’de demokrasi
ve kalitesine, mülkiyet haklarına, ifade hürriyetine hassasiyeti, işlevselliği bir yana olumludur.
Türk Amerikan Dostluk Grubu Eş Başkanı ve Kongre Üyesi G. Connally hükümetin medyaya
yönelik baskısını gerekçe göstererek Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç ile dün
yapması beklenen görüşmeyi iptal etmiştir. Washington merkezli Center for American
Progress (CAP) kıdemli uzmanı Michael Werz, “ABD başta olmak üzere Türkiye’nin müttefik
ve ortakları, adım adım otoriterleşme yolunda giden Türkiye ile olan askerî, ekonomik ve
siyasi işbirliğini yeniden gözden geçirmeli”.
ABD’nin Suriye’den Irak ve Türkiye yönünde kaçak petrol taşıyan tankerlerin
bombalanacağı haberleri olumsuzdur. Türkiye Suriye sınırında kamuya ait binaların çok
yakınında ABD tarafından bombalamalar, Türk kamuoyunda kabul edilemezdir. Türkiye’de
Irak-Suriye ortak tezkeresi, ABD kamuoyunda olumsuzdur. ABD savaş gemi personeline
İstanbul’da TGB’lilerce çuval geçirilmesi olumsuz gelişmedendir. ABD başkan aday adayı D.
Trump Müslüman nefretiyle gündemde, izlemededir.
Sayfa
28
Radikal örgüt saldırıları ABD kamuoyunca izlemededir.
ABD ile ilişkiler risk izleği, temas edilen gelişmeler nedeniyle konsolide aynı
kalmıştır; 5, 125.
29
Sayfa
2. AB ile ilişkiler risk izleğinde yükseliş ve düşüş nedenleri;
Dış Politika AB ile İlişkiler 01.01.2009-31.12.2009
0
-2
-4
-2,1475
-13,375
AB Kurumlarıyla İlişkilerin Düzey ve
İstikameti
Önemli AB Aktörleriyle İlişkilerin
-6
-8
-10
-12
-14
-16
8
6
4
2
-2,75
3,25
İstikameti
0
-2
-4
-6
-8
0
-2
-4
-1,625
-7,875
İstikameti
-6
-8
-10
-12
-14
Sayfa
30
-16
16
14
12
10
8
6
4
2
0
3,250
1,125
İstikameti
16
14
12
10
8
6
4
2
0
0,875
0,375
İstikameti
Dış Politika AB ile İlişkiler 01.01.2014 -31.12.2014
İstikameti
0,625
31
-0,875
Sayfa
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
Dış Politika AB ile İlişkiler 01.01.2015 -30.11.2015
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
0,875
İstikameti
0,115
Türk demokrasisi ve hukuk devletinde güçlü destekleyici AB’nin Türk ekopolitiğinde küresel denklemde konumu, yük üretimidir. AB, Almanya gibi sağlam
aktörlere rağmen hantal ekonomisiyle, Akdeniz-Ortadoğu etkileşimi ve Rusya enerji tedarik
politikasıyla, küresel denklemde Türkiye için yüktür. AB, Ortadoğu’da Türkiye’nin değer ve
çıkarlarıyla uyumlu değildir. AB, Akdeniz’de Türkiye’nin güven duyacağı askerî-idari
yapılanmada değil, aksine, Türk egemenlik tezlerini ret halindedir:
“...24.Ekim.2014 sonuç bildirgesinde yer aldığı üzere Doğu Akdeniz’de artan
gerilim endişe vericidir; Türkiye, G. Kıbrıs’ın deniz sahası üzerindeki egemenlik haklarına ve
münhasır ekonomi alanındaki haklarına saygı göstermelidir...”
Elinde ciddi kapasitede nükleer enerji tutan Almanya-Fransa, yüksek fiyattan enerji
tedariklerini, rekabet güçlerinde payanda görmektedir. AB için Türkiye, yüksek fiyattan enerji
tedarikiyle rekabet gücü tavsatılmış, yüksek miktar/fiyatlı alımıyla Rusya önüne itilmiş,
siyasi-ekonomik potansiyel pürüzdür.
AB, jeo-stratejik “dengesiz” güç ve risk kaynağı Rusya’yı siyaseten ehil mevziide
tutmak için, yıllardır, yüksek fiyatla petrol ve doğalgazı ithal etmiştir. AB; Rusya’ya
muazzam kaynak transfer etmiş, içeride otoriter hale gelip dışarıda saldırganlaşma halinde
saldırmaya yönelik kullanmıştır/kullanmaktadır. Buna rağmen AB, Rusya’ya ekonomik
Sayfa
Rusya, yüksek fiyattan enerji satarak elde ettiği kaynakları silahlanmaya ve
32
Rusya-Putin’e herhangi sınır çizmemiştir.
yaptırımları tavsatmış, kapsamlı ve hacimli netice üreten mevcut işbirliğinde anlamlı ölçüde
seviye düşürmemiştir.
Cari raporlama döneminde bunlara eklenen, AB’ye yönelik hacimli kitlevi göçlerde
Türkiye; önleyici / yavaşlatıcı / denetim sağlayıcı kapasitesini bilinçli olarak zayıflatmış
olumsuzluk merkezidir. Bu husus son derece kritiktir; konu Suriyeli sığınmacılar ve ortada
karşılıklı pozisyonlanmış aktörlükler, pozisyonların devlet yönetiminden ve gereklerinden
kurumsallıktan yarışabilmeleri, tecrübe edilmiş al-ver söz konusudur.
AB, 2008-09’da başlayan ve likidite genişletilerek cevaplanan finansal krizin
ekonomik
ağır
krize
dönüşmesini
engellemekte,
İspanyol-Portekiz-İtalyan-Yunan
ekonomilerinin yıkılmasını önlemektedir. AB; sadece AMB-finansal yetenekleri, geniş kamu
hazineleriyle değil, kurumsal yetenekleriyle de devrededir.
2014-15’ten
itibaren
Ortadoğu
ve
Rusya-Ukrayna
gelişmeleri,
AB’nin
dengelem/uzlaştırma yeteneklerini artırmış, başta Almanya, AB bunu daha ileri götürmek,
konsolide edici yeteneklere dönüştürmeye gayret etmektedir. Almanya-Fransa, RusyaUkrayna krizinde ABD’nin agresifleşmesini engellemiş, Rusya’ya tepkimenin salt ekonomik
olmasında ısrarcıdır.
AB’de ekonomik nedenden yarılma riski; Yunanistan-İngiltere, ülke içinde bölünme
riskleri; İngiltere-İskoçya, İspanya-Katalan, yaşlı nüfus/sosyal güvenlik, ortak telekom-enerjidijital sektör problemleri, ABD ile Transatlantik Gümrük Anlaşması sair problemler,
çalışmada çerçeve dışıdır. Bunlardan ortak enerji politika teşkili ve bunun ötelenmesi, Türkiye
için kritiktir.
AB, ekonomik krizler ve şiddet üreten coğrafyalar nedeniyle başta Ortadoğu’dan
olmak üzere hacimli ölçüde sığınmacı/göçmen problemiyle karşı karşıyadır. AB önce
Akdeniz’de Mare Nostrum adlandırmalı askerî dâhil idari-fiziki tedbirler içeren politikaları
uygulamış, Batı-Orta Akdeniz’de belli netice üretmiştir. AB denizde mülteci kafilelerini
Sayfa
33
izlemek için özel drone’lar kullanmış/geliştirmiş, barınma merkezleri teşkil ettirmiştir.
AB, Doğu Akdeniz’deyse başarısız olmuş, yanına NATO’yu almış, yine başarısızdır.
AB, hacimli sığınmacı / göç probleminin Doğu Akdeniz’e bağlısı Balkan ayağını bir türlü
halledememiştir. Rapor döneminde Macaristan, Avusturya ve Bulgaristan orduları alarma
geçmiştir.
AB’nin Doğu Akdeniz kaynaklı biçimde muhatap olduğu kitlevi sığınmacı/göçmen
problemleri, Yunanistan’ın askerî-fiziki ve iradi yetersizliği yanında etkili yerel/denizci
Sayfa
adeta sıçratmıştır.
34
networkların durumu fırsat / kazanç kapısı olarak görmesi, AB’nin Türkiye’ye dönüklüğünü
35
Sayfa
2015 İçin nakledilen grafikten başka 2010 ve öncesi için Türk akademisyenlerin
tablo-grafikleri hatırlatılmalıdır. Türkiye’de AB’ye kaçak göç merkezleri daha 2010’da il-il /
ilçe/ilçe bilinmekteydi. Burada kastedilen, Türkiye kamuoyunda bahse dair hassasiyetin
düşüklüğü ve aradan geçen müddet zarfında AB’nin fasla dair Türkiye’ye sıçrama şeklinde
dönük hale gelmesidir.
Sayfa
36
Benzer durum Libya için caridir:
Sığınmacı / göçmen bahsinde son denklem şöyledir; AB Türkiye’ye 3 milyar Euro
mali destek verecek, Türkiye, Suriyelilerin Türkiye’de çalışmasını kabul edecektir.
Türkiye’de mevcut iktidar asgari ücreti net 1.000’den 1.300 TL’ye yükseltme sözü vermiş,
kamuoyu gündem merkezindedir. İki faslın biri birine bağlılığı, asgari ücretin bölgesel
utanç duymayacaklarını da sözlerine ekledi...”
Sayfa
Frans Timmermans, Türkiye ile her iki tarafın da çıkarına olan bir anlaşmaya vardıkları için
37
düzeyde farklılaştırılması, bahsin çerçevesi içindedir. “... AB Komisyonu Başkan Yardımcısı
38
Sayfa
39
Sayfa
40
Sayfa
Risk İzlek çalışma taslağına görüş bildiren akademisyenlerimizden biri, ısrarla,
taslağın “siyasi makamlarca” görülmesini istemiştir. Geri dönüş şöyledir; AB bahsinde geçen
grafikleri ve tarihî önemini görünce makamlardan gelen tepki; “AB’nin kaldığı bu muazzam
baskıyı önceden grafiklerle görsek, 3 değil 30 milyar Euro’dan aşağısı kurtarmazdı!
Nakledildiği üzere Türk akademisyenler bahsi yıllardır izlemekte, rakam-grafik olarak
yayımlamaktaydı.
Türkiye’de sınır yönetimini üstlenen “İçişleri Bakanlık” birimleriyle AB
sürecini üstlenen siyasi/idari klikler aynıydı. Aynı ekipler MİT-Öcalan çözüm sürecinin,
Irak-Suriye
sınır
yönetiminin
ve
sıkılaştırılmasının,
Göç
İdaresi’nin
yönetici/sorumlusuydu. Türk siyasetinde en ciddi boşluktan biri, MİT-Öcalan çözüm
sürecinin kitlevi göç bahsine hassasiyetiydi.
Bunu; Ekim.2014 KCK Kobani eylem serisinde yayımladığımız göç istatistikleriyle
nakletmiştik; G. Doğuda bilhassa varoşlarda sosyal yardım alanlarla meskûn mahalde ikamet
edenler, Kobani-Rojova’ya göçleri maskelemekteydi. MİT, çözüm sürecinde Kuzey Suriye’ye
PKK moderasyonunda kitlevi göçleri tolore etmişti.
Saldıran IŞİD karşısında Ekim.2014’te geri dönüşlerde hem kitleler ağır mağdur
edilmiş, hem PKK mülkiyet el değiştirmelerden muazzam kaynak transfer etmiş, hem de
başta Cizre, denetim yitirilmişti. İl-ilçe merkezlerinde yol açılan boşluklar, PKK’ca dikkatle
izlenmiş, kaydedilmişti. Nüfus, göç ve tersine rakamları tutmamaktaydı.
MİT-Öcalan çözüm sürecinin görünürlüğü en düşük parametrelerinden biri gerek
İçişleri gerek MİT cihetinden sınırlar ve kitleler arasında etkileşime hassasiyetti. Basit
bilgilere sahip siyaset sosyoloğu, Kürt kitlelerin; er ya da geç, siyasi/ekonomik tatmin
edilememeleri yahut etnik karşılıklı çatışmalar nedeniyle maddi düzeyde yaşamlarını
sürdürememeleri halinde nihai istikametin güçlü ve son derece etkin Kürt networklarıyla
ayrıca cazip Avrupa olacağını kestirebilir.
Sayfa
Almanya hükümetinin ve uluslararası güçlerinin sorumluluk alması gerektiğini... Türkiye'de
41
HDP-Demirtaş, “... Türkiye ve Kürdistan'daki çatışma ortamını dindirmek için
Kürt sorunun barışçıl ve demokratik yöntemlerle çözülmemesi halinde 90'lı yıllarda olduğu
gibi yine Türkiye'den Avrupa'ya büyük bir mülteci akınının olabileceğini...”
Başka ifadeyle, MİT-Öcalan çözüm süreci yürümez çatışmalar denetim dışına çıkar,
karşılıklı etnik çatışma yaşanır, Batı illerinde etnik Türkçü yahut ulusalcı tepkime
denetlenemez / konsolide edilemezse, Kürt kitlelerin nihai hedefine dönük tedbir,
tasarlanmalıydı.
Çalışma ana hedeflemelerinden biri bu durumu sinyallemektir; gerek Türkiye’de
siyasi iktidar gerekse AB, Kürt kitlelerin göçleri hakkında alarm ve kısmi hazırlık halindedir.
Siyasi iktidarın etnik Türkçü tepkimenin boyutları ve ritmine hassasiyeti, ivmelendirme dâhil
potansiyelleri ilgili bölümde nakledilmişti. Türk siyasetinin iktidar bilgi alanına dair ve
dışarıdan bilinmeyen / izlenemeyen alanlarından biri, budur.
AB-Türkiye arası ilişkiler “mevcut ortamda” gayri-kurumsal formatta, Suriyeli
sığınmacılar konusunda etkileşim nedeniyle artmıştır. Mevcut ortama dair etkileşim,
ileri dönük Kürt kitleler bakımından test / tecrübilik barındırmaktadır. Barındırılan
tecrübenin işletiliş biçimi, AB’nin, kaideli devlet-kurumsal mekanizmalar ve düzenli
ordu formatlı Türkiye klasik kalıbı hilafındadır.
Aynı ABD-Obama’nın Türk devlet klasik kalıbını tahrip etmesi gibi AB’de,
Suriyeli sığınmacılara dair, şimdi Kürt kitlelere dair, ileride gayri-kurumsal
potansiyellerini, düşük etik-teknik kapasitesini sergilemiş haldedir. Türkiye’nin dış
politik etkileşiminde daha kötü dönemler, nadirdir.
Devam eden fasıllar AB ile ve AB üyesi ülkelerle ilişkilerde cari dönem gelişme
detaylarına dairdir. Detaylı nakillerin aylık raporlarda yapıldıkları hatırlatılmalı, nakledilen
gelişmelerin risk izleklerine etki edenler oluşu ikaz edilmelidir.

Türkiye’de demokrasi kalite düşüşünde de AB, Ak Parti’ye 2007-2011’de
yargı bağımsızlığında çökmeler açıkça ifade edilmiştir. Pratiğe bakıldığındaysa son birkaç
Sayfa
temel değerlere odaklanmanın merkeze alındığı, Türkiye’de hukuk devletinde gerilemeler,
42
verdiği desteğin yol açtıklarının ayırtında, sesini kısmıştır. AB 2015 İlerleme Raporunda
yıldır AB-Türkiye etkileşimi, değerleri kenara bırakmış, kurumsallığı hasıraltı etmiş, vasat
altında buluşan aktörlerdir.

Aksi gelişme de belirtilmelidir; Türkiye’de Kabine (64. Hükümet), Egemen
Bağış “düşüş” vakıasından sonra Volkan Bozkır tercihiyle AB etkileşimine gereken değer ve
önemi bu tercihiyle somutlaştırmıştır. Başbakan Davutoğlu, bahsin ederini ve teknikbürokratik yanlarını kavramış görünmektedir. Keza Türk Hükümetince hazırlanan AB Strateji
Belgesi sağlam görünen dokümandandır.

AB’nin Türkiye’de demokrasi kalitesine dair bahislerde (2014 İlerleme
Raporu); yolsuzluk-kirlilik karşısında siyasi ve hukuki tepkimeden rahatsız, bu kez her
zamanki gibi sivil toplumcu yetersizlikten dem vurmamıştır. AB; emniyette 17.Aralık
darbesini ve buna dayalı iktidar zayıf söylemini reddetmiştir. Yargı bağımsızlığı, ifade
özgürlüğü, internet yasakları, kolluk kuvvetlerinin müdahale yetkileri AB’nin diğer hassasiyet
alanlarıdır.

Gölcük tersanesi Almanya ile ortak altı adet denizaltı üretecek, son derece
olumlu kayıttandır. İtalya-Almanya ve Fransa, Kuzey Irak'a silah verirken Merkezî Irak'la
iletişimde ve silahların Irak bütünlüğü aleyhine kullanılmayacağının müzakeresindedir.
Alman Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, Kuzey Irak’ta bağımsız bir Kürt devleti
kurulmasına karşı olduklarını açıklamıştır. Tahminimiz, Kuzey Irak’ta dağıtılan silahlar
konusunda Türk Genelkurmay’ına muhakkak bilgi verildiği, kritik silahların izlenebilir ve
önlem alınabilir halde teslim edildiğidir.

Almanya’da Bakanlar Kurulu, Türkiye'de konuşlandırılan PATRİOT füze
sisteminin ve Alman askerlerinin görev süresini 2014’te bir yıl uzatmıştır. Bataryaların,
Parlamentoca verilen süre dolmadan çekildikleri hatırlatılmalıdır. Almanya benzer tutumu S.
Arabistan’a dönük izlemiş, Suudi Arabistan’a Almanya’dan her türlü silah ihracatını
MEKO tipi 4 adet savaş gemisi satacak, son derece olumsuz gelişmedendir.
Sayfa
hassasiyetini dikkate aldığı, bunun etkinlik derecesi, sorgulanmalıdır. Almanya İsrail’e
43
durdurma kararı almış, tedbiren izlenmiştir. Almanya’nın fasılda Rusya-İran ekseninin

Başbakan Davutoğlu NATO zirvesinde IŞİD’e karşı Suriye-Esad’la işbirliği
teklifi getirildiğini ama hangi ülkenin bunu yaptığını açıklamamıştır. Tahminimiz Almanya,
teklif ardında işbirliği hedeflenen Rusya’dır. Keza Rusya, Suriye’de IŞİD’e dönük
bombalamalar nedeniyle NATO’ya verdikleri teklif ve bilgilere sadece Almanya’nın dönüş
yaptığı deşifre edilmiştir. İma edilen, Almanya-Rusya etkileşim ve işbirliğinin NATO
sınırlarını başka ifadeyle “teyellerini” zorlar eşiğe geldiğidir.

Almanya-Merkel, Türkiye’yi IŞİD’e karşı "bir şey yapmamakla" suçlamıştır.
İngiltere-Cameron Türkiye ziyaretini ertelemiş, İngiliz Dışişleri Bakanı P. Hammond,
Türkiye’nin IŞİD karşısında pozisyonunun netleşmesini beklediklerini ifade etmiştir. Fransa
Başbakanı M. Valls, Türkiye'ye IŞİD'e karşı üzerine düşen sorumluluğu yerine getirme
çağrısında bulunmuştur.

Alman iç istihbarat servisinin şefi Hans-Georg Maassen’den Türkiye’ye
yabancı savaşçılar suçlaması olumsuz izlenmiştir. Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Yüksek
Temsilcisi F. Mogherini, 'Ankara'nın IŞİD'le mücadeleye tam destek vermesini isteyecekleri'
deşifre edilmiştir. Avrupa Birliği, Türkiye’ye, yabancı kökenli teröristlerin IŞİD’e katılmak
amacıyla Suriye ve Irak’a yönelmeleriyle ilgili bilgileri Avrupalılarla paylaşma çağrısında
bulunmuştur.

Yunanistan eki Başbakanı Samaras, Çin Deniz Kuvvetleri’ni kalıcı biçimde
ülkesine davet etmiştir. Samaras Çin’e Girit’te üs imkânı dahi sunmuş, Ege’de devriye imkânı
teklif etmiştir. "Kıbrıs” Cumhurbaşkanı N. Anastasiadis'in Moskova ziyareti sırasında iki
ülke “Kıbrıs limanlarının” Rus askerî gemilerinin kullanımına açılması konusunda
anlaşma imzalanmıştır. Rusya-Putin, liman anlaşması nedeniyle kimsenin endişe duymaması
gerektiğini, "Rus donanması terörle mücadele ve korsanlık olaylarını engellemek için
limanları kullanacak" demiştir. Yunanistan’da kabul edilen Ermeni ve Rum soykırım kanun
taslakları olumsuz kayıttandır. Doğu Akdeniz’de Yunanistan askerî etkinliği, Kıbrıs Rum
Sayfa
saldırgan Türkiye demiş ve müzakerelerden çekilmiştir.
44
Kesimi’nin Yunanistan-İsrail-Mısır ortak tatbikatları olumsuz kayıttandır. Kıbrıs Rum Kesimi

Doğu Akdeniz’de askerî tatbikatlar ve etkinlikler karşılıklı hale getirilmekte,
olumsuzluk ivmelenme eğilimindedir. Alman denizaltısı Doğu Akdeniz’de, aynı Kıbrıs Rum
(Limasol) limanında Yunan ve Rus gemi-denizaltıları izlenmiştir. Başbakan Davutoğlu
mevkidaşı Samaras’tan randevu istemiş, Yunanistan’a gitmiş, Yunan medyasında Doğu
Akdeniz için ağır tehditlerini sıraladı denilmiştir.

Davutoğlu, “Yunanistan, Mısır ile bizim milli çıkarlarımıza zarar veren deniz
zone’larının belirlenmesiyle ilgili anlaşma imzalarsa Türkiye bunu tanımayacak. Bu anlaşma
bizim için yok sayılacak” ifadelerini kullanmıştır. İsrail-GKRY-Girit-Yunanistan-İtalya
doğalgaz boru hattı için AB fonu talebi olumsuz izlenmiştir. Kıbrıs Rum Yönetimi Fransız
TOTAL’in Kıbrıs'ın Münhasır Ekonomik Bölgesi'nde bulunan "Blok 11" ile ilgili
sözleşmesini iki yıl daha uzatılmıştır.

AB, Rusya’ya yaptırımlar kapsamında Karadeniz’de Rus aramalarının
kısıtlanmasını sağlayacak, ağır olumsuz potansiyeldendir. AB Komisyonu Başkanı Jean-C.
Juncker, Güney Akım hattında çalışmayı sonlandırma kararı veren Rusya'ya tepki göstererek,
"Enerji konusunda herhangi bir şantajı kabul etmiyoruz" demiştir. Kastedilen, Karadeniz’de
arama yapılacak, AB kendini, Türkiye’den bağımsız karar mercii olarak görmektedir. Aynı
AB, Karadeniz’i kirleten Tuna nehri için benzer yaklaşımı reddetmektedir.

Elektronik postadan GSM ve diğer telefonlara dek tüm iletişimi yakalayabilen
Fransız ve ABD gemileri Karadeniz’dedir. Amerikan füze destroyeri Labun ile Fransa
Donanması'na ait Dupuy de Lom keşif gemisi izlenmiştir. Ege Denizi'nde, AB sınır koruma
muhafızlarıyla insan kaçakçıları arasına çatışma çıkmış-AB bölgede kuvvet bulundurmakta,
Türkiye ile mutabakat aranmadığından kısmen olumsuzdur.

Sırbistan, Rusya-Türkiye “Türk Akımını (The Turkish Stream Pipeline)”nı
reddetmiş, Türk-Azeri TANAP’a ise iştirak edecek, olumlu gelişmedendir. Almanya-CSU Dış
pozisyonu yukarıda nakledilmiş, izahtan varestedir.
Sayfa
Rusya'ya verdiği yanlış işaret' olarak nitelendirmiştir”. Almanya’nın Rusya’ya destekleyici
45
Politika Sözcüsü F. Hahn ise Türkiye-Rusya gaz satış anlaşmasını 'Bir NATO ülkesinin

Almanya “Ergenekon” sanığı B. Dalan’a devlet misafiri pasaportu vermiş,
gecikmeli öğrenilse de olumsuz gelişmedendir. Almanya ve Hollanda’nın “Ergenekon”
yargılamalarını yürüten ve ağır hukuki aksaklıklara yol açan savcılara kucak açması, en
hafifinden manipülatiftir. Almanya "Ergenekon" sanığı B. Dalan’a iltica hakkı vermişti şimdi
davanın savcısı Öz'e vermek üzeredir.

AB-Türkiye etkileşimi, saldırganlaşan Rusya konusunda, işbirliği ve
NATO proseslerini tahkimden ziyade, tahrip edici, yüksek stres alanıdır.

AB ile etkileşimde artış, sebepleri, şartları kadar saikları bakımından da
kritiktir. AB, Türk demokrasisinin ve Türk modernleşmesinin istikametidir. Kendi içinde
başka mesele, Türkiye’ye dönük yüzüyle AB, kurumlu, kaideli ve düzenli devlet formatı
dışında düşünülemez bile.

Türkiye’de siyasi sistemin; hesaplı, kitaplı, rabıtalı, istikametli olması, AB ile
etkileşiminin güçlü ve ayrıca tam düzgün olmasıyla mümkündür.

AB ile ilişkiler risk izleği, temas edilen gelişmeler nedeniyle konsolide
yükselmiştir; 1,25’ten 1,625’e.
Devamını SİİARARAPOR130384- RİSK İZLEKLERİ XVI c ve d’de okuyabilirsiniz.
Saygılarımızla,
Sayfa
“Bu raporun barındırdığı ya da dayandığı bilgiler yazarlarının doğru ve güvenilir olduğuna inandığı kaynaklardan alınmış ve
akademik denetime tabi tutulmuştur. Bununla birlikte üçüncü şahıslardan alınan hiçbir bilginin doğruluğu ve tamlığı bağımsız
olarak onaylanmamış buna dair bir garanti verilmemiştir. Rapordaki ifadeler geleceğe dair güncel beklentiler temin edebilir ve
doğrudan güncel veya tarihi bir gerçeğe ilişkin olmayan herhangi bir beyan içerebilir. İşbu ifadeler bilinen / bilinmeyen riskler,
tereddüt ve kapsamlı olarak belirtilmemiş başka faktörler içerebilir. Bu rapora katkıda bulunanlar sürekli değişen bir çevrede
faaliyet gösterdiğinden devamlı yeni risklerin ortaya çıkması doğaldır. Okuyucu bu ifadelere aşırı bir güven sergileyerek yatırım ya
da ticari bir işlem yapmamaları için uyarılmaktadır. Raporun hazırlanmasına katkıda bulunanlar yeni bir bilginin doğuracağı
sonucu müteakiben hiçbir ifade üzerinde halka açık bir güncelleme yapma zorunluluğu taşımaz. Raporu yazanlar bu bilgilerin
kullanımına bağlı doğacak hiçbir zarar yahut kayıptan hiçbir şekilde sorumlu tutulamazlar.” Tüm hakları saklıdır. Bu raporun
hiçbir parçası fotokopi, kayıt, bilgi depolama ve yeniden kullanımı mümkün kılacak araç / sistem dâhil olmak üzere alıntı yapılamaz,
yeniden yayınlanamaz.
46

SİİARARAPOR130384- RİSK İZLEKLERİ XVI b - Fovea Oberaza

Transkript

Benzer belgeler

ABD – TÜRKİYE İLİŞKİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ John McCain* Türkiye

Günlük Bülten

Suriye`deki son olaylar ve gelişmeler

Kamu diplomasisi yoksa yalnız kalırız!

Global bazda görülen tedirgin hava Borsa İstanbul`u etkisi altına

DESTEK MENKUL DEĞERLER A.Ş. GÜNLÜK FOREX BÜLTENİ

S t r a t e j i – A ğ u s t o s

günlük bülten

ABD Başkan Adayı Sanders`ın Sağlık Vaatleri / Hande Arpat

Eregli Demir ve Çelik (EREGL.IS) TUT