mulo ˜ nadi yesu chakabakeneniyi nikufwa?

Transkript

mulo ˜ nadi yesu chakabakeneniyi nikufwa?
34567
Na. 2 2016
˜
MULONADI YESU
CHAKABAKENENIYI
NIKUFWA?
CHANUKISHU CHAKUFWA KWAYESU HACHISATU, HAMARCH 23, 2016
34567
Vol. 137, Na. 4
˙
˜
˜
Yapulintanawu Hakamu Nakamu Yashikana: 58,987,000
MUMADIMI 254
Na. 2 2016
LUNDA
AYINU MAGAZINI, yaKaposhi Kakuta˜
lila, yamulemeshana Yehova Nzambi,
˜
Nyuuli wayuma yejima. Yakundejana
˜
antu nansanu yayiwahi nawu Wanta
waNzambi wamwiwulu katataka wumanishi kutama kwejima nikubalumu˜
na iseki kwikala paradisa. Yalejana
antu kumukuhwelela Yesu Kristu, wafwili kulonda tukaheti wumi wahaya
nyaka nawa chayinu mpinji hiMwanta
wunakuyuula muWanta waNzambi.
Ayinu magazini anatwalekuhu kuyisoneka kufuma tuhu mu 1879 nawa hiya˜
˜
hoshana jamapolitikiku. Ilana yaho˜
˜
shana hohu nsanu yamuBayibolu.
Ayinu magazini yakulandisha wanyi.
˜
˜
Ayisonekana yikwashena mudimu
wakudizisha antu Bayibolu mukaayi
˜
kejima wakwashewana nayawaana
˜
˜
yahananawu mukudikenela.
˜
Mwani neyi munakukena kuhana yawaana, yenu ha www.jw.org/lun
˜
Ilana neyi mukuwaana tunazatishi NW yinalondeli
hansona, dikwila nawu nsonoyu yinafumi muBayibolu yawundeli yaNew World Translation of the
Holy Scriptures.
˜
˜
Munakukena kwilukilahu nsanu yikwawu hela kudiza Bayibolu chawaana?
Yenu ha www.jw.org/lun hela sonekelenu kukeyala yimu yahamakeyala
adi heshina.
Yaku SOUTH AFRICA:
Jehovah’s Witnesses
Private Bag X2067
Krugersdorp
1740
MUNAKUTOÑOJOKA NENUDI?
Munateli kuhetelamu muniyi nsañu
yelukawu antu chikupu
“Chaswejeliyi Nzambi kukeña mpata
yamunu mwishina, waheni Mwanindi
wumu hohu”?—Yowanu 3:16.
Akanu Kaposhi Kakutalila kanalumbululi
chimunateli kuhetela mukukabakana
kwaYesu nikufwa kwindi.
˜
Mulonadi Yesu Chakabakeneniyi
niKufwa?
Yumiyi Komana Yamwekeni? 3
˜
Mulonadi Yesu Chakabakeneniyi niKufwa? 5
YIBAABA YIKWAWU YIDIMU
Komana akwaKristu Atela Kudifukula Kunyiyombu? 8
Mukupulwisha Wumi Wenu Neyi Mutiya
˜
Munayisonamishiwu! 11
Hinyi Washili Tupetulu—niMavasi muBayibolu? 14
˜
Indi Bayibolu Yahoshana Nawudi? 16
Yamu ZAMBIA:
Jehovah’s Witnesses
P.O. Box 33459
10101 Lusaka
˜
Neyi munakukena kumona makeyala ejima
amukaayi, talenu ha www.jw.org/en/contact.
The Watchtower (ISSN 0043-1087) Issue 4
March 2016 is published monthly with an additional
issue published in January, March, May, July,
September, and November by Watchtower Bible
and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr.,
President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer;
1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299,
and printed by Watch Tower Bible and Tract Society
of South Africa NPC, 1 Robert Broom Drive East,
Rangeview, Krugersdorp, 1739. 5 2016 Watch Tower
Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in
South Africa.
s
˜
˜
TANENU NSA NU YAYIVULU HAINTANETI
MALWIHU AMUBAYIBOLU
ANAYAKULI
Komana Yesu Wafwilili
Hakulusu?
r
(Talenu hanasonekiwu nawu BIBLE
TEACHINGS ˛ MALWIHU AMUBAYIBOLU
ANAYAKULI)
MUTU WUDI HAKAVA
YUMIYI KOMANA YAMWEKENI?
Muchaaka cha 33 C.E.,
Yesu wakuNazareta amujahili.
˜
Amutwikili nyilona nawu
˜
nakuzunisha nfulumendi,
amuhumpwili chikupu
nikumupopela hamutondu.
Wafwili namabinjila chikupu.
˜
˜
Ilana Nzambi wamusanwili
nawa chimwahitili mafuku 40,
Yesu wayili mwiwulu.
˜ yayiwahi twayiluka kuhitila muNyikanda yiIyi nsanu
˜ Yayiwahi yawakwaKristu yachiGriki, yawana yaNsanu
˜
˜
tenanawu nawu Chitiyanenu
Chachiha. Komana yumiyi
chalala yamwekeni? Ilu lwihu lwalema chikupu. Neyi yumiyi hiyamwekeniku, dikwila nawu yuma yakuhwelela˜
˜
wu akwaKristu yamukunkulwayi nikuchineja
kwachine˜
janawu kwakwikala nawumi wahaya nyaka muParadisa
kwakekala hohu neyi hichilota chakabula kumwekana.
(1 Akorinda 15:14) Munjila yikwawu, neyi yumiyi chalala
˜ chiwahi kuyamwekeni, dikwila nawu antu akahandana
˜ yambidi, chimunateli kulejaku akwenu. Komana nsanu
˜
muNyikanda yaNsanu Yayiwahi yalala tahindi yakulumbisha?
˜
WUNSAHU WAMWEKESHANADI?
˜ yanyaka yakutwamba, ansoneki
Kwambukaku nansanu
˜
˜ yalala nawa nakashiaNsanu Yayiwahi asonekeli nsanu
˜ nawa
nshi. Chakutalilahu, mwekala majina alala amaluna
˜
tunateli kuya kunawa maluna nimakonu. Ashimuna hadi
˜
˜ nsanu
˜ yanyaka
antu adinaku,
chakwila niantu asonekana
niwena ayitena.—Luka 3:1, 2, 23.
Na. 2 2016
3
˜ amuyaaka
Yesu amuteneni kudi ansoneki ansanu
nkulakaji yakusambila niyamuchiyedi.1 Njila yafwili˜ Yayiwahi,
lumu yashimunawu muNyikanda yaNsanu
1 Tacitus, wasemukili mu 55 C.E., wasonekeli nindi “Christus, kwafuma ijina [dawakwaKristu], amukabishili chikupu kudi nguvulu yetu
wumu wahakachi kawanguvulu, Pontusi Pilatu muchiyuulu chaTibe˜ kudi Suetonius (wamuyaaka nkulakarusi.” Yesu amushimwini cheni
˜ wejina daJoseji yakusambila); kaYudeya mukwakushimuna nsanu
˜
phus (wamuyaaka nkulakaji yakusambila); niPliny wakansi, nuvulu
wamuBithynia (wamuyaaka nkulakaji yamuchiyedi yakusambila).
˜
˜
Mulonadi Iyi Nsanu Chiyabula Kwikala
Munyikanda Yamukaayi?
˜
Chineli anatuleji nawu Yesu wadina hamaseki, komana
˜
twatela kutiyilila kunsanu yakutwamba yabula kwikala
˜
˜
muBayibolu? Pini mwani. Twatela kwiluka netu Nsanu
Yayiwahi ayisonekeli kwakwihi nayaaka 2,000 yinahi˜
tuhu. Nsanu yikwawu yantesha yasonekeluwu hayina
mpinji yichidi kwoku niyinu mpinji. (1 Petulu 1:24, 25)
Dichi kwambukaku nawantu amavulu akwakumudi˜
˜
mbulula Yesu, akananyana kusoneka yuma yinateli
˜
kulenela antu kumukuhwelela Yesu.
˜
˜
Kutalisha hakusanuka KwaYesu, Petulu wadina hakachi
˜
kawapostolu indi walumbulwili nindi: “Yena amusanwili kudi Nzambi mudi afu ifuku damuchisatu
hakumumwekesha hatooka, bayi kudi antu ejimaku,
˜
˜
ilana kudetu ayinsahu akutondanahu dehi kudi Nzambi
˜
yetu twelili nikudya nikunwa nindi helililiyi nasanuki
˜
dehi mudi afu.” (Yililu 10:40, 41) Mulonadi chabuliliyi
kumwekana kudi antu ejima? Mukanda waMatewu wa˜
˜
Nsanu Yayiwahi watulejana nawu chelili akulumpi
˜
˜
jansakililu atiyi nsanu yakusanuka kwaYesu, atachikili
˜
˜
kuyikanesha antu kulonda abuli kutiyakesha iyi nsanu.
—Matewu 28:11-15.
˜
˜
˜
Komana dichi chakeneliyi Yesu nindi nsanu yakusanuka kwindi yikali yakujinda? Inehi, Petulu watwalekeluhu
kuhosha nindi: “Hakutuleja nindi tushimwini antu, tushimuni wunsahu wakutena netu yenowu diyi
anafuukuluwu kudi Nzambi kwikala mukwakusompesha niamomi niafu.” AkwaKristu alala aneli mwenimu
nawa achidi kwilamu.—Yililu 10:42.
4
KAPOSHI KAKUTALILA
˜
yesekana nanjila yajahililenamu
aRoma antu hayina
mpinji. Kubombelahu, yuma yamwekeni ayishimuna
˜ nawa yamwekeshana
˜ chayikabishineyi chochiyadina
liwu atumbanji twaYesu. (Matewu 26:56; Luka 22:24˜ yejimiyi yinakumwe26; Yowanu 18:10, 11) Iyi nsanu
˜ Yayiwahi adina
˜
kesha chikupu nawu ansoneki aNsanu
˜
nakashinshi nawa asonekeli nsanu yaYesu kwesekeja
˜
nachiyadina.
˜
INDOCHU KUSANUKA KWAYESU?
˜
Hela chakwila antu eluka nawu Yesu wadinaku
˜ nsanu
˜ yakunawa wafwili, amakwawu ajinookana
˜
sanuka kwindi. Niapostolu indi hiyashikeneni dakwi˜ yayilejeluwu yakusanuka
˜
teja nsanu
kwindiku. (Luka
24:11) Kujinooka kwawu kwejima kwamanini chelili
˜
wena niakwawu amumoni Yesu asanwiluwu
hampinji
yamboka-mboka. Mpinji yimu izaza dawantu akubadika ha 500 amumweni namesu kapu.—1 Akorinda
15:6.
˜ yakusanuka
˜
Atumbanji ashimwinini nsanu
kwaYesu
kudi antu ejima nakuhamuka, chakadi kutiya woma
nawu akuyikasa hela kuyijaha, kushilahu tuhu niantu
amujahili Yesu. (Yililu 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Komana atumbanji amavulu adi kumwekesha kuhamuka
˜
˜
neyi elukili wanyi nawu Yesu amusanwili?
Kusanuka
˜
kwaYesu dikwayikoleshana akwaKristu kwikala neye˜ kunyima.
na makonu neyi chichadina
˜
˜
Nsanu Yayiwahi yahosha hakufwa nikusanuka
kwa˜
˜
Yesu yamwekeshana chikupu nawu iyi nsanu yamwe˜ na
˜ iyi nsanu
˜ nakananachima
˜
keni. Neyi mukutana
mukwiluka chikupu nenu iyi yuma yamwekeni. Munateli
˜
kwikala nachikuhwelelu chakola neyi mwiluka mulona
˜
waleneleli yumiyi yimwekani. Chibaaba chinalondeluhu chikulumbulula.
˜
MULONADI YESU
CHAKABAKENENIYI NIKUFWA?
˜ kuMukuhosha nenudi neyi ayihula nawu, “Komana munakukena
˜
shakama haya nyaka?” Antu amavulu hadaha anateli kwiteja ilana
˜
˜
˜
ajinookana haniyi nsanu. Ahoshana nawu muntu neyi navwaliki
˜
chalondelanahu
hikufwa.
˜
Indi neyi lwihu aluhimpa, ayihula nawu, “Komana munadiloneshi kufwa?” Kwesekeja nachichekala, antu amavulu anateli kukaa˜ namakabi
na. Chikumanyi chitunakuhoshahu? Hichidi namulona
˜
˜
nikweseka kutunakumonaku, twakenana kushakama haya nyaka.
˜ nawu Nzambi waleneli
˜
Bayibolu yashimunana
antu nampwila ya˜
˜
kushakama haya nyaka. Yahoshana cheni nawu ‘washa dehi mpinji
yahaya nyaka munyichima yawantu.’—Mukwakutaisha 3:11.
˜ haya nyakaku.
Walala wudi wakwila nawu antu hiyashakamana
Yumanyi yaluwankeni? Kubombelahu, kudihu yuma yelayi Nzambi
˜
˜
hakwila yamanishi iku kukala? Nakwilu yamuBayibolu yatuzanale˜
˜
˜
˜
˜
shana chikupu nawa yatulenelana kwiluka mulona waweni waleneleli Yesu yakabakani nikufwa.
“Kudi iyala wumu [Adama]
˜
nshidi yenilili mumpata
yamunu mwishina,
ninshidi yaleteli kufwa.”
—Aroma 5:12
YUMANYI YALUWANKENI?
Tupetulu tusatu twamuBayibolu mumukanda waKutachika twa˜ nawu Nzambi waleneli
˜
tulejana
antu adisumbula atachi, Adama
˜ haya nyaka nawa wayilejeli
naEva, wayilejeli nindi akashakamana
chuma chateleleli kwilawu kulonda akatwalekuhu kwikala nawumi.
˜ yamuBayibolu yashimunana
˜ chiyakanenyiwu
˜
Nsanu
kumwovwahi˜ ayila Nzambi nichiyajimbesheliwu wumi wahaya nyaka. Iyi nsanu
˜ kushimuna munjila yapela, chakwila antu amakwawu anyakalana
˜ mukanda waKutachika watulejana
˜
yikaana nawu hikaanu. Ilana
˜
wunsahu walala wansanu yamwekeni kunyima neyi chashimuna
˜ Yayiwahi.1
Nyikanda Yansanu
˜
Chumanyi chafuminumu chelili Adama yakananyi
kwovwahila nshimbi? Bayibolu yaakula ilu lwihu nawu: “Kudi iyala wumu
˜
[Adama] nshidi yenilili
mumpata yamunu mwishina, ninshidi yaleteli kufwa; chochenochu nawa nikufwa kwashikeneni antu eji˜ wejima wawu avulumwini.” (Aroma 5:12) Adama chama, mulona
˜
dikaniliyi naNzambi, wavulumwini. Wajimbesheli wumi wahaya
nyaka nawa wafwili. Chineli twekala anyanindi, twaswana nshidi
˜ kushinakaja nikufwa. Iyi nsanu
˜
yavulumwiniyi. Nawa twakatana,
˜
yinalumbululiwu kutalisha hachitwafwilana yinesekani nayuma
1 Talenu chibaaba chinakwila nawu, “The Historical Character of Genesis,” muInsight on
the Scriptures, Volume 1, ifu 922, wasonekawu kudi aYinsahu jaYehova.
Na. 2 2016
5
Kufwa kwaYesu kwenzununa njila
˜
yamuzanalu yawumi wahaya nyaka
˜ yuma
yawanawu asayantisiti nawu anyana aswanana
˜
yimu yafumana kudi anvwali jawu. Hanu dinu, kudihu yuma yelayi Nzambi hakwila yamanishi iku kukala?
YUMA YELAYI NZAMBI
˜ ni,
˜ Nzambi walonesheli
˜
Ena
njila yakukuulilamu
hela kufuntisha chuma chajimbesheleliyi Adama
˜
anyanindi, kuchineja
kwakushakama haya nyaka. Indi
˜
Nzambi welili nahi?
Bayibolu yahosha haAroma 6:23 nawu, “Wufwetu wanshidi hikufwa.” Dikwila nawu kufwa diwu
wufwetu wanshidi. Adama wavulumwini, wafwili. Ni˜ nawa chafumanamu
˜
netu nawa, twavulumunana
twa˜
˜
˜
fwana. Ilana twasemukilana munshidi hela chakwila
˜ wakwosi chuma chitwavulumwini. Dichi, hamulona
˜
kukena kwaNzambi, watemesheli Mwanindi Yesu kulonda yatukuuli ‘kuwufwetu wanshidi.’ Indi chumichi
˜
chazatikili nahi?
Chineli muntu wumu, muntu wawanina Adama,
˜ wadikanili,
˜
wavulumwini nakutuletela kufwa mulona
muntu mukwawu wawanina wovwahilili ndo-o niku˜
˜ kulonda yatukuuli kuniwu mukufwa wakenekele
na
˜
˜ nawu: ‘Chelili amavulu
lona. Bayibolu yalumbululana
hiyakwikala akwanshidi nakujikwa kwamuntu wumu,
6
KAPOSHI KAKUTALILA
dichi nawa antu amavulu akayibalumuna kwikala
˜ nakwovwahila kwamuntu wumu.’ (Aroma 5:19)
alona
˜ ‘yeniwu muntu.’ Washili mawulu,
Yesu diyi wadina
wekalili muntu wawanina nawa watufwilili. Chumi˜
˜
chi chatulenela
kwikala nanimenu
yayiwahi naNza˜
mbi nikwikala nakuchineja kwakwikala nawumi wahaya nyaka.
˜
MULONADI YESU CHAKABAKENENIYI NIKUFWA?
˜
Mulonadi
Yesu chafwililiyi kulonda yafweti iwu mu˜
lona? Komana Nzambi Watwesha Yejima wadi kuhana
˜
hohu lushimbi nindi anyana kaAdama ashakamena
˜
haya nyaka? Wadina nawuswa wakwila mwenimu.
Neyi welili mwenimu wadi kudiwula nshimbi yindi yakwila nawu wufwetu wanshidi hikufwa. Ilu lushimbi
˜ lwalema chakwila kwosi kuludiwula hela kulwadina
luhimpa neyi kunamwekani chuma. Hilushimbi lwale˜
ma hashindamena wunanji
walala.—Masamu 37:28.
˜
˜
Neyi Nzambi wahenesheli
wunanji
haniyi mpinji,
antu adi kutachika kujinooka nawu dichakelayi ni˜ yikwawu. Chakutalilahu, wadi kwila mwamunsanu
˜
wunanji hakutonda hakachi kawanyana kaAdama atela kutambwila wumi wahaya nyaka amakwawu nehi?
˜
“Ilenu na Mwenimu”
Nampinji yawufuku henohu kanda yahani
wumi windi, Yesu wapompeli hamu nawapostolu indi ashinshika nakwanakana Chanukishu chakufwa kwindi. Wayilejeli nindi: “Ile˜
˜
˜
nuna mwenimu munanakanana nachu.”
˜
(Luka 22:19) Hamulona wakwovwahila ilu lushimbi, aYinsahu jaYehova mukaayi kejima
˜
apompana hachaaka hachaaka nakwanakana
kufwa kwaYesu. Chaaka chinamani, antu
19,862,783 enjili kuChanukishu.
Komana adi kumukuhwelela nawu wakela mwahoshe˜ wakwila Nzambi welana
˜ mwawuna˜
liyi? Hamulona
˜
nji kulonda tukapuluki, chatukwashana kukuhwelela
˜ yuma yalona
˜ mpinji yejima.
netu Nzambi welana
Kuhitila mumulambu wakufwa kwaYesu, Nzambi
wenzununa njila yakwikala nawumi wahaya nyaka
muParadisa hamaseki. Shinshikenu mazu aYesu ekala haYowanu 3:16 akwili nawu: “Chaswejeliyi Nzambi
˜ mpata yamunu mwishina, waheni Mwanindi
kukena
wumu hohu, kulonda muntu wukumukuhwelela aheti
˜
wumi wahaya nyaka, akabuli kunona.”
Kufwa kwaYe˜
su bayi neyi kwamwekesheli hohu wunanji
waNzambi
˜ kukananyaku,
˜
˜ kwamwekeshana
˜ nawu
wabulana
ilana
˜
wasweja kukena antu.
˜
Hanu dinu, mulonadi
Yesu chakabakeniyi nikufwa
munjila yatama chikupu yashimunawu muNyikanda
˜ Yayiwahi? Hamulona
˜ wakwiteja nindi amuyaNsanu
yandishi chikupu nikutwalekahu kwikala washinshika,
Yesu wakaanini chikupu yuma yejima yatwambiliyi
Diyabolu nindi antu hiyanateli kutwalekahu kwikala
ashinshika kudi Nzambi neyi adi mukwesekaku. (Yoba
˜ yatwambiliyi Satana yamwekeni neyi
2:4, 5) Nsanu
yalala chelili Adama muntu wawanina yavulumuni.
Chinu chaaka, Chanukishu chakufwa kwaYesu chakekalaku Hachisatu, March 23, haku˜
huma kwetanwa. Enu nichisaka chenu niamabwambu jenu anayitambiki kwinza
nakutiyilila kumpanji yaBayibolu. Iyi mpanji
yikalumbulula kufwa kwaYesu chikwalemena
nichikunateli kuyikwasha. Iku kupompa kwa˜
waana; kwakekala wanyi kuhitishamu yena
nakutambula mali. Mwani ihulenu aYinsahu
˜
˜
jaYehova amwiluna denu ayileji iluna nimpinji. Hela munateli kuya hawebu sayiti yetu
ya, www.jw.org/lun.
˜ Yesu wadina
˜ wawanina neyi Adama, watwalekeIlana
luhu kwikala washinshika hela chakwila wamweni makabi. (1 Akorinda 15:45) Wamwekesheli chikupu nindi Adama niyena wadi kumwovwahila Nzambi neyi
watondeluhu kwila mwenimu. Chomikiliyi kweseka
kwejima, Yesu watushilili chakutalilahu chitwatela kulondela. (1 Petulu 2:21) Nzambi wamwinkeli wuloku Mwanindi Yesu wovwahilili chikupu, nakumwinka
˜ kufwa mwiwulu.
wumi wabulana
CHIMUNATELI KUHETELAMU
Mwamweni Yesu wafwili. Njila yaya kuwumi waha˜ kushakama haya
ya nyaka yenzunuka. Munakukena
nyaka? Yesu washimwini chuma chitwatela kwila nindi: “Wumi wahaya nyaka woweniwu, wakukwiluka
eyi Nzambi walala wumu hohu, niYesu Kristu watemesheli.”—Yowanu 17:3.
Ansoneki ayinu magazini anayikoleshi kudiza
˜
nsa nu
yayivulu hadi Yehova, Nzambi walala
niMwanindi, Yesu Kristu. A Yinsahu jaYehova amwi˜ denu akutiya kuwaha kuyikwasha. Munateli
luna
˜ kuwana nsanu
˜ yikuyikwasha hawebu sayiti yetu
cheni
ya, www.jw.org/lun. ˇ
Na. 2 2016
7
Komana akwaKristu Atela
Kudifukula Kunyiyombu?
HAAKA nichaaka, antu akubadika ha 6 miliyo-
C
˜ mwivunda danyitondu yanyisida dekani ayana
˜
la kwakulehi muPeninsula yaShima muJapan. Ayana
Kulwitala Lweneni muIse, kudi nzambi wamumbanda,
˜ aShinto anadifuAmaterasu Omikami. Kunidi iluna,
kuluku hadi makombakaji ayedi ayaaka. Akwakudi˜ kuditookesha kuhitila mukuwela
fukula asambilana
˜
˜
kumakasa nikukucha mukanwa. Kuhinahu,
emanana
˜
kwakwihi namuyombu wahaiden (mbanu yakudifuku˜ tushidikilu twakufukama, kusakililaku), alondelana
la nikulomba kudi nzambi wamumbanda.1 A Shinto
˜ antu jawu kudifukula kuyuma yikwawu, niaetejana
Buddha amakwawu, niakwaKristu amakwawu niantu
˜
˜ nawu neyi adinija
˜
amakwawu atonojoka
na
mutushidikilu twakudifukula kunyiyombu yawaShinto chatama
wanyi.
Jinsakililu jamaneni mukaayi kejima jikweti nyi˜
˜
yombu kwadifukulanawu
nawa antu amavulu ayana˜
ku. Mumatuna mwekala akwaKristu, mudi machechi
amavulu ninyiyombu yakundama kudi Yesu, Mariya
˜ kumaluna
˜
niantu alema. Nyiyombu yikwawu ayituna
˜
kwamwekeneni nsanu yashimunawu muBayibolu hela
˜ kwahembela“yihayamisha” yakatataka hela kwiluna
wu yozelu yakunyima yamunsakililu. Antu amavulu
˜ kunawa maluna
˜ mulona
˜ atonojoka
˜
˜ nawu kuayana
na
lomba kwawu anateli kukutiya swayi neyi aya nakulo˜ ajila. Amakwawu, atonojoka
˜
˜ nawu
mbela kumaluna
na
1 Tushidikilu twawaShinto twakunyiyombu twambomboka.
8
KAPOSHI KAKUTALILA
neyi aya kumuyombu aneli chuma cheneni nawa anamwekeshi nawu ajila chikupu.
Komana kulomba nikulembelela kwamuntu anateli
kukwitiya hohu nikukwakula neyi yaya nakulombela
˜ kuwaha nakumuyombu? Komana Nzambi watiyana
˜
˜ nawa,
wantu ayana nakudifukula kunyiyombu? Cheni
komana akwaKristu atela kudifukula kunyiyombu?
˜
Nakwilu yanawa malwihu yikutuleja chitunateli ku˜ yakudifukula kunyiyombu nawa yikutumona nsanu
˜
˜ Nzakwasha kwiluka kudifukula kwamuzanalesha
na
mbi chikupu.
KUDIFUKULA “MUCHALALA NIMUSPIRITU”
˜ yahanjekeliyi Yesu namumbanda kaSamariNsanu
˜ chamonanayi
˜
ya yamwekeshana
Nzambi antu adifu˜
˜
kulana hamaluna ‘ajila’ hela kunyiyombu.1 Yesu wahi˜ muSamariya nawa wanookeli chanti heshima
tilena
didi kwakwihi namusumba waSika. Watachikili kuhanjeka namumbanda wenjili nakutaha menji heshima.
˜
Chahanjekelenawu,
mumbanda washimwini chaambu
cheneni chekala munsakililu yawaYudeya nawaSamariya. Mumbanda wahosheli nindi, ‘Ankakulula jetu
˜ kudi Nzambi kuniyi mpidi; ilana
˜ enu
adifukwilana
nenu antu atela kudifukula kudi Nzambi muYerusalema.’—Yowanu 4:5-9, 20.
˜
Mpidi yatenenenayi
iwu mumbanda hiMpidi yaGerizimu, yidi hadi makilomita kwakwihi na 50 kukabe1 Talenu chikasha chinakwila nawu ‘Muyombu Hichumanyi?’
˜
& Antu ayana Kulwitala Lweneni
muIse, Japan, niGrotto yamuMassabielle,
Lourdes, France
5 JTB Photo/UIG/age fotostock
´
5 Jose Fuste Raga/age fotostock
ta kaluwunda kaYerusalema. Kuniyi mpidi aSamari˜ natembeli kwayilenawu
˜
ya adina
nakwanakana yawija
yidi neyi Chipandakenu. Hela chochu, chatela yata˜ hakachi kawaYuchiki kuhosha hachaambu chadina
deya nawaSamariya, Yesu wamwilili iwu mumbanda
˜
nindi: “Eyi mumbanda, nitiyi
chinukukuleja, nami kukwinza mpinji yakabula kudifukulawu antu kudi Tata
kumpidi iyi, hela muYerusalema.” (Yowanu 4:21) Iwu
˜ wunsahu wawuwahi chikupu wafumini kudi
wadina
˜
kaYudeya. Mulonadi
antu chalekeleliwu kudifukula
hatembeli yaNzambi muYerusalema?
˜ mpinji yikwinza,
Yesu watwalekeluhu nindi: ‘Ilana
˜
ena yashika dehi, yenoyu akwakudifukula alala akadi˜ diwu
fukula kudi Tata muchalala nimuspiritu; mulona
˜
akukenayi Tata ekali akwakudifukula kudi yena.’ (Yo˜
wanu 4:23) Hadi yaaka yayivulu, aYudeya amwenena
˜
tembeli yayiwahi muYerusalema neyi didu iluna daku˜
difukwila. Dikwayilenawu
kasatu muchaaka nakuhana nyilambu kudi Nzambi yawu, Yehova. (Kwidika 23:
˜ Yesu wahosheli nindi yuma yejimiyi yi14-17) Ilana
kuhimpika nawa “akwakudifukula alala” akudifukula
‘muchalala nimuspiritu.’
˜ heluna
˜ dimu nawa ayiTembeli yawaYudeya yadina
˜
˜
mwenena kudi antu ejima. Ilana chalala nispiritu ye˜ kwejima. Dichi, Yesu walumbulwilili nindi kukalana
difukula kwawakwaKristu alala hikwakashindamena
˜ dimu hela matala hela heluna,
˜ chidi neyi kuheluna
Mpidi yaGerizimu, tembeli yamuYerusalema hela ma˜ amakwawu ajilaku.
luna
Mukuhanjeka namumbanda kaSamariya, Yesu wa˜ nindi “mpinji” ‘yinakwinza’ yakahishimwini cheni
mpika njila yakudifukwilamu kudi Nzambi. Himpinjinyi yeniyi? Mpinji yashikili chelili Yesu yahani wumi
windi kuhitila mukufwa, nawa wamanishili kudifukula kwawaYudeya kwashindameneni haNshimbi yaMo˜ nindi: “Mpisi. (Aroma 10:4) Yesu wahosheli cheni
˜
˜
nji . . . yashika dehi.” Mulonadi? Chineli diyi wadini
Mesiya, watachikili kupompesha atumbanji akwovwa˜ nshimbi yashimwiniyi yakwila nindi: ‘Nzambi
hilana
˜ adifukula muhiSpiritu; akadifukula kudi yena china
chalala nimuspiritu.’ (Yowanu 4:24) Hanu dinu, kudifukula muchalala nimuspiritu kwatalisha mudihi?
˜ yakudifukula muspiritu, haYesu hakutena nsanu
˜
tenenena kudifukula kwamazwanda hela kwanyi-
Indi Yesu watalishili mudihi
hakuhosha nindi twatela kudifukula
‘muspiritu nimuchalala’?
˜ wahoshelena
˜ nsanu
˜ yakudifukutukutukuku. Ilana
˜ naspiritu yajila yaNzambi, yekala
la kwalombolewana
˜ kwiluka chahakachi kayuma yikwawu yatukwashana
hosha Nsona. (1 Akorinda 2:9-12) Nawa chalala cha˜
˜ hintanishilu
˜
tenenenayi
Yesu yadina
yalala yamu˜ heluna
˜ dimu
Bayibolu. Dichi, chatela tudifukwilena
ditunamoni netu dalema, Nzambi nateli kwiteja
Na. 2 2016
9
Muyombu Hichumanyi?
Hatachi izu dakwila nawu ‘muyombu,’ deme˜
nenenaku yuma yajila yahembawu yazatishi˜
lenawu kunyima. Chayinu mpinji nyiyombu
˜
˜
ayilukila mwamuvulu, yemenanaku iluna da˜
monanawu nawu dajila, munsakililu hela
yuma yikwawu. Nyiyombu yansakililu yakundama kukudifukula kudi ankishi hela kwanakana muntu “wajila.” Mwavula nyevulu niyu˜
˜
ma yakunyaka yatonojokanawu nawu
˜
yendelana hamu nayihayamisha, yimwenu
hela nyijimu yawankakulula. Makonu muyombu wunateli kwikala tembeli, chechi hela
˜
˜
iluna kwayanayi muntu nakudifukula. Antu
˜
amakwawu ashana muyombu mumatalawu.
˜
Nyiyombu yamumatala, mumatuna aKumuse˜
la hela Kumujika hitumena twanyanya kwalo˜
˜
mbanawu antu, kutonojoka hela kuhana nyilambu.
˜
Bayi neyi nyiyombu yejima himaluna awakwansakililu akudifukwilaku. Chakutalilahu, mu˜
kaayi kejima antana niamabwambu jawantu
˜
afwana muwubanji wahamukwakwa ayanu˜
kana kuhitila mukusha ‘nyiyombu kunsa yamukwakwa.’ Nyiyombu yikwawu ayiluka na˜
˜
nkashi mulona yayikwashana antu kwanuka
njita yeneni hela antu afwili hela wubanji wukwawu. Hela chakwila nyiyombu yamuchidiwu
˜
˜
yayinkana antu mpinji yakutonojoka nikudila,
˜
yamwekeshana tushidikilu twamunsakililu ni˜ ˜
yililu yanowu antu ayitunana.
˜
˜
kudifukula kwetu neyi kunesekani nachatanisha
na
Bayibolu nawa neyi kunakulombolewa naspiritu yajila.
˜
˜
˜
CHATONOJOKANAWU AKWAKRISTU HANSANU
YAKUDIFUKULA KUNYIYOMBU
˜
˜
Indi akwaKristu atela kuyimona nahi
antu ayana
nikudifukula kunyiyombu? Kwesekeja namazu aYesu
akwila nawu akwakudifukula alala atela kudifukula
kudi Nzambi muchalala nimuspiritu, chumichi chinakumwekesha nawu kudifukula kwejima kwakunyiyo˜ ajila hikwalema kumesu aTata
mbu hela kumaluna
˜ Bayibolu yatulejana
˜ chayetu wamwiwuluku. Cheni,
˜
˜
monanayi Nzambi antu azatishana ankishi hakudifukula. Yahosha nawu: “Temukenu kupesha” nawa “di˜ jawankishi.” (1 Akorinda 10:14;
hembenu kunsanu
1 Yowanu 5:21) Dichi, mukwaKristu walala hatela ku˜ ejima amonanawu
˜
difukula hamaluna
antu nawu ajila
˜
hela akojejana muntu yatachiki kupeshaku. Kweseke˜
ja nachekala nyiyombu, akwaKristu alala akaanana
kudifukulaku.
Ichi hichinayi mukwila nawu Izu daNzambi dakaa˜ datelela kutwatela kuya nakulonisha kwikala neluna
˜
˜ dakupompela
mba, kudiza hela kutonojokaku.
Iluna
˜ antu kudiza
dadiwahi nawa dakalemesha dakwashana
nikuhanjeka yuma yakuspiritu. Kwanuka muntu wafwa dehi, chidi neyi kusha chipamba chelola hejamu
damuntu wafwa, chatama wanyi. Neyi mwila mweni˜ hela kwanuka muntu wamu mukumwekesha kukena
˜
˜
fwa dehi. Ilana neyi tutachika kumona awa maluna
netu ajila hela kulemesha nyevulu yawu hela yuma ya˜
zatishilenawu,
dikwila nawu hitunakwila yuma kwesekeja nachahosheliyi Yesuku.
˜ nakudifukula kunyiyombu niDichi, bayi muyana
kukuhwelela nenu Nzambi wukutiya kulomba kwenuku. Nawa Nzambi hakutiya kuwaha hela kuyinka nkisu
˜ nakudifukula kunyiyombuku.
yabadika neyi muyana
˜
Bayibolu yatulejana nawu Yehova Nzambi, “Mwanta
˜ kwindi mumatewamwiwulu niweseki, hashakamana
˜
˜ hichinayi
mbeli akutuna namakasa awantuku.” Ilana
mukwila nawu Nzambi hekala kwakulehi nanetuku.
Tunateli kulomba kudi yena nawa nateli kututiya kudi
˜ “yena hekala kwakulehi nanekwejima kutudi mulona
tu ejimaku.”—Yililu 17:24-27. ˇ
Mukupulwisha Wumi Wenu
˜
Neyi Mutiya Munayisonamishuwu!
5 Dermot Tatlow/Panos Pictures
H
ADECEMBER 26, 2004, mutentanshi watoheli 9.1
waholokeleli hachitutu chaSimeulue, chekala kukabeta kaluwunda kakuchikumu chaSumatra, Indo˜ hakaluna˜
nesia. Antu ejima kuchikumu atalilena
˜
˜
lwiji. Mankanda enjilena nanovu. Chakadi nikulaba,
antu ejima atachikili kutemukila kumpidi nakubidika
˜
nawu, “Smong! Smong!” Smong hizu dazatishanawu
˜
hakutena mankanda amaneni atenanawu nawu suna˜
mi. Mumaminetisi 30, mankanda asweja novu
enjili
˜
nakudeta kuchikumu nakukisanana matala ninyikala
yawantu.
˜
Chitutu chaSimeulue dichasambililiwu kukisananawu kudi sunami. Hela chochu, hakachi kawantu 78,000 ahanichi chitutu, antu 7 hohu diwu afwili.
˜
Mulonadi
antu afwili chakeheleliwu?1 Antu ashaka˜
˜ nawu: ‘Neyi kunamwekani
mana hayitutu ahoshana
˜
mutentanshi nawa kalunalwiji
hikakwinzala, temuki˜
˜ ashiki kuchikulenu kumapidi, mulona menji kena
mu.’ Kufuma tuhu kunyima, antu ahaSimeulue eluka
˜ sunami neyi menji analuwankani hakaluna˜
chenzana
˜
lwiji. Apulukili mulona atiyilili mwayilejeliwu.
˜ nawu kunakwinza wubanji,
Bayibolu yashimunana
‘lukadi lwasweja, lwakwila kufumisha kutachi ya˜ kushika nikulelu, kanda alumonanahu
˜
matuna
dehi,
˜
hela kumbidi hiyamba kalumona chenuku.’ (Matewu 24:21) Ichi hichinayi mukwila nawu iseki akadiji˜ na
˜ antu atama hela wubanji
lumuna nayuma yakona
˜
˜ nkenelu
˜
wadimwekenanaku, mulona
yaNzambi yidi
1 Iyi sunami yamu 2004 yajahili antu akubadika ha 220,000 nawa iyi
sunami yidi hakachi kamasunami ajahili antu amavulu kunyima.
nawu iseki dakashakama haya nyaka. (Mukwakutai˜ lukadi lwasweja lunakwinza kulonda
sha 1:4) Ilana,
˜
˜ iseki.’ LwaNzambi yakujilumuna antu ‘akisanana
na
kamanisha yuma yatama yejima nimakabi. (Chimwekeshu 11:18; Yishimu 2:22) Iyi yakekala mpinji yamu˜
zanalu
chikupu.
Kubombelahu, kwambukaku namasunami, nyitentanshi hela mavokano, lukadi lwasweja luna˜
kwinza hilwakajaha antu akadi mulonaku.
Bayibo˜
˜
lu yahoshana nawu “Nzambi hikukena”
nawa iwu
Nzambi wukweti ijina dindi daYehova watwishiika
˜ akaswana ituna,
˜ akashakamanindi “akwakulona
mu haya nyaka.” (1 Yowanu 4:8; Masamu 37:29)
˜
Hanu dinu, mwakapuluka nahi
halukadi lweneni
˜
kulonda mwakadilunishi nkisu yatukanayi? Chuma chinateli kutukwasha: Hikutiyilila mwanakutu˜
sonamishawu.
˜
IKALENU ASONAMA NAYUMA
YINAKUHIMPIKA MUKAAYI
Hitukutwesha kushimuna ifuku dakakumishayi
˜
Nzambi yuma yatama nimakabi ejimaku, mulona
˜
˜
Yesu wahosheli nindi: “Ilana itanwodu hela mpinji
˜
˜
oyu hosi wayilukaku, hela anelu
amwiwulu, china
Tata hohu.” Hela chochu, Yesu watukonkomwene˜
ni kwikala ‘atona.’ (Matewu 24:36; 25:13) Mulona˜
di? Bayibolu yatulumbulwilana chakekala yuma
mukaayi henohu Nzambi kanda yajilumuni kaayi.
Neyi chochichamwekeni kudi antu amuSimeulue
˜ sunami, yuma yinakuhimpika
hampinji yenjilena
Na. 2 2016
11
YUMA YINAKUMWEKANA MUKAAYI
YINAKUMWEKESHA NAWU KUKUMA KUDI MUKAMWIHI
NJITA MUKAAYI KEJIMA
NIKUTANDA KWAYUMA YATAMA
˜
‘ Mwakatiya nsanu jamajita, nimbonji
˜
jamajita. Ilana dinu bayi
˜
˜
mwakaakamaku, mulona yumiyi china
yimwekana hohu, hakwinza
˜
kukumisha kuchidi kanda. Mulona
munza wumu wakanyamuka nakulwa
namunza wukwawu, wanta wumu
˜
nawanta wukwawu . . . Ilana yuma
˜
yejimiyi diyi yihunu yakutachika.’
—Matewu 24:6-8.
YIKATU NINZALA MUKAAYI
KEJIMA
KULUWA CHIKUNASWEJI
NIYIKONKOJOLA MUNSAKILILU
“Kwakaholoka nzala niyipupu
˜
˜
kwacheni nakwacheni.”—Luka 21:11.
“Kwakamwekana atuprofwetu
˜
akutwamba amavulu, akaluwanesha
˜
antu amavulu. Mulona kuluwa
˜
chikwakavula, kukena kwawantu
amavulu kwakaya nakukeha.”
—Matewu 24:11, 12.
mukanu kaayi yinakutukwasha kwiluka netu kukuma kudi mukamwihi. Chikasha chinalondeluhu
chinalumbululi yuma yinakuhimpika yahosha Bayibolu.
Mwamweni, neyi tushinshika yuma yikwawu yinashimunuwu muchikasha yamwekenihu kunyima.
˜ Yesu wahosheli nindi chimwakamona “yuma
Ilana
yejimiyi,” twakeluka netu kukuma kudi mukamwihi.
(Matewu 24:33) Dihulenu nenu,‘Mpinjinyi yakunyima helili yuma yejimiyi yinashimuniwu (1) yimwekani mukaayi kejima, (2) yimwekani hampinji yoyimu,
(3) nawa yisweji kutaminaku?’ Chakadi nikujina, tunakushakama mumafuku akukuminina.
˜
˜
NZAMBI CHAMWEKESHANAYI KUKENA
˜ kajina
˜ mpata mu U.S. wahosheli nindi, “njiWadina
˜
la yakusonamisha yatachi . . . yapulwishili antu.”
Kufuma hamwekeni sunami mu 2004, ashiluku njila
˜
˜ kwamweyakusonamishilamu
antu ekala kumaluna
12
KAPOSHI KAKUTALILA
˜
keni iwu wubanji kulonda antu akabuli kufwa cheni
˜
kumbidi. Munjila yoyimu, Nzambi naloneshi njila
˜
yakusonamishilamu
henohu kukuma kanda kushiki.
˜
˜ iyi
Bayibolu yashimwinenahu
dehi nawu: ‘Ninsanu
˜
˜
yawanta yayiwahi akayishimwanena mwahita matuna
ejima mwashakamawu antu, kulonda yakayilili nyunza yejima wunsahu; henohu dihu hakenza kukumisha.’—Matewu 24:14.
Chaaka chinamani hohu, aYinsahu jaYehova azati˜ yayiwahi maora
li mumudimu wakushimwina nsanu
˜
akubadika 1.9 biliyoni mumatuna 240 nawa mumadimi akubadika 700. Iwu mudimu wunakuyilaku hambidi makonu wunakumwekesha chikupu nawu kukuma
˜
kudi mukamwihi. Chineli aYinsahu jaYehova akena
˜
˜
˜
˜
antuni nawu, azatana nanovu kulonda asonamishi
antu eluki ifuku daNzambi dakusompesha dinakwi˜ wanza mukunyakashana. (Matewu 22:39) Hamulona
˜
kwila munakuhetela muniyi nsanu hichinjikijilu chi˜
nakumwekesha nawu Yehova wayike na.
Ilukenu
KUTAMA KWAYILILU
NINSHAKAMINU KUNASWEJI
“Kumafuku akukuminina kwakenza
nyaka yakala. Antu akekala
˜
akwakudikena, akwakufwila mali, . . .
˜
˜ ˜
abula kujila, abulana kukenanana
mwasemwakenawu, oma muchima,
˜
˜
akakutunula akwawu, abulana
˜
kudihemba, asweja kuzuwa, abulana
˜
kukena yayiwahi, anfukeji,
akwakuchinchika, akwakuditohesha.”
—2 Timotewu 3:1-4.
˜
NSANU YAYIWAHI YAWANTA
WANZAMBI ANAKUYISHIMWINA
MUKAAYI KEJIMA
˜
‘Ninsanu iyi yaWanta yayiwahi
˜
˜
akayishimwanena mwahita matuna
ejima mwashakamawu antu, kulonda
yakayilili nyunza yejima wunsahu;
henohu dihu hakenza kukumisha.’
—Matewu 24:14.
˜ muntu niwumu kunonaku,
˜
nenu, “[Nzambi] hanakeni
˜
nakeni antu ejima abalumuki munyichima.” (2 Petulu
˜ kwaNzambi kuhitila
3:9) Komana mukwiteja kukena
˜
˜
mukutiyilila kusonamisha kunakuyisonamishawu?
TEMUKENU KULONDA MUHANDI!
Anukenu nenu antu akuchikumu chaSimeulue atemukilili kumpidi hakwila nawu ahandi chamweniwu
sunami yinakwinza, hiyahembeleli nawu mankanda
˜ anyakeli kutemuka. Haafuntiku. Apulukili mulona
kwila mwakapuluki lukadi lunakwinza, mwatela kutemukila kumpidi hela kutiyilila kukufumba henohu
˜
mpinji kanda yimani. Mulonadi?
Kaprofwetu Isaya
˜
˜
amoneneni kusoneka nsanu yamutambi wakusanumuna wunashiki ‘munyaka yakukuminina,’ muyinu
mpinji yitunakushakamamu. Wahosha nawu: “Tuyenu twakakanduki kumpidi yaYehova . . . Akatule˜
˜ munjila jindi.”
ji mwendelanayi
kulonda twakendana
—Isaya 2:2, 3.
AKWAKUSEKESHA ANAKUKAANA
NAWU KUKUMA KUDI
MUKAMWIHI WANYI
“Hamafuku akukuminina kwakenza
akwakuseha nakuseha, . . nawu, Indi
kwinza kwindi kwakaniniyi kwokudihi?
˜
Mulona chochakaminuwu ankakulula
tulu, yuma yejima chochiyekala, neyi
˜
˜
chiyadini hatachi haleneluwu yuma.”
—2 Petulu 3:3, 4.
Neyi muya hewulu dampidi chikuyikwasha kumona
˜
chiwahi nikwikala akinewa.
Munjila yoyimu, kwilu˜
˜
ka yuma yakenanayi yaNzambi kuhitila munyikanda
yamuBayibolu kunakukwasha antu amavulu makonu
mukaayi kejima kuhimpa yililu yawu. (2 Timotewu 3:
16, 17) Chumichi chinayikwashi kutachika “kwenda
munjila [yaNzambi]” nikumona chinakuyakamenayi.
Komana mukwiteja iwu mutambi nakwikala mu˜
kukinewa
kwaNzambi munanu mafuku akala? Tu˜
nayikoleshi kushinshika nakananachima
jiNsona jinakumwekesha nawu tudi ‘mumafuku akukuminina’
yinashimuniwu muchikasha chinalondeluhu. A Yinsa˜ denu akutiya kuwaha kuyihu jaYehova amwiluna
˜ kutiyishisha jinsona jinakwasha neyi munakukena
˜
sonekiwu nichakujizatisha. Hela mukuwana nakwilu
yamalwihu enu neyi muya hawebu sayiti yetu ya
www.jw.org/lun. Talenu hanasonekiwu nawu BIBLE
TEACHINGS ˛ MALWIHU AMUBAYIBOLU ANAYAKULI. ˇ
Na. 2 2016
13
HINYI WASHILI
TUPETULU NIMAVASI MUBAYIBOLU?
F
WIKIJENU mudi akwaKristu anakushakama muyaaka nkulakaji yakusambila. Chipompelu chenu chinatambwili mukanda kufuma kudi kapostolu
˜
Pawulu. Hampinji yimunakutiya chinakuwutanawu,
munamoni nenu mazu amavulu anasonekiyi Pawulu
nayifumishi ‘munyikanda yajila,’ dikwila nawu, Nyikanda yachiHeberu. (2 Timotewu 3:15) Himukuhosha
˜ kwiluka hafumishayi iyi nsanu.’
˜
nenu, ‘Inakukena
Ha˜
daha chumichi chinateli kuyikalila. Mulonadi?
MWOSI TUPETULU HELA MAVASI
˜
˜ mamanyusikiliputi ‘anyikanda
Tonojokenu
chadina
˜ Manyuyajila’ mumafuku aPawulu chiyamwekenena.
sikiliputi yimu anayimwekeshi hanu, chibalu chaMu˜
˜
vunilu
waIsaya chawaninuwu kwakwihi nakalunalwiji
kaDead Sea. Yumanyi yimunamoni? Ilola dakusoneka jinsona. Jinsona jidana tunookelu. Nawu jakubula manaamba atupetulu nimavasi itunakuzatisha makonu.
Ansoneki aBayibolu hiyambwili mazu asonekeluwu
˜ yemutupetulu hela mavasiku. Asonekeli hohu nsanu
˜
jima yayilejeluwu kudi Nzambi kulonda antani aka˜ nsanu
˜ yejima chatela akatane
˜ na
˜ yikunku yatiyena
˜
˜
ntesha. Komana dichimwakenana neyi munatambwili
˜ yalema kufuma kudi muntu
mukanda mudi nsanu
˜
˜ na
˜ mukanda wejima bayi kaimwakenaku? Mwatana
chikunkuku.
˜
˜ kuyitana
˜ mulona
˜ himwadina
˜
Nyivunilu
yakalilena
˜
tupetulu hela mavasiku. Pawulu welukilena hohu
˜
mazu ahoshelenayi
adi neyi “mwomwanasonekuwu
nawu” hela ‘chashimwiniyi Isaya nindi.’ (Aroma 3:10;
˜ kwiluka mazu azatishilenayi,
˜
9:29) Chadi kukalana
˜
˜
china neyi mwadina mweluka “nyikanda yajila.”
˜ naKubombelahu, iyi “nyikanda yajila” hiyadina
˜
nsanu yimu hohu yafumini kudi Nzambiku. Kukuma˜ nyikanda
na kwankulakaji yakusambila C.E., kwadina
˜
˜ aBayiboyashiyashana 66. Dimulona waweni antani
lu makonu akweti kukooleka kwakwikala naBayibolu yikweti tupetulu nimavasi yinakuyikwasha kuwana
14
˜ yinakukenawu,
˜
˜ yayivulu yazansanu
chidi neyi nsanu
tishiliyi Pawulu munyikanda yindi.
‘Dichi,’ munateli kwihula nenu, ‘hinyi washili tupetulu nimavasi muBayibolu?’
HINYI WASHILI TUPETULU?
KaEnglish mukwansakililu Stephen Langton, wekalili mukulumpi wamabishopu amuCanterbury, amu˜ mulona
˜ wambwili Bayibolu mutupetulu.
lemeshana
Wazatili iwu mudimu kumatachikilu ayaaka nkulakaji
˜
˜
ikumi nayisatu C.E., hampinji yadinayi
ntanishi
hashikola Yunivesiti muParis kuFrance.
˜ na
˜ eseHenohu Langton kanda yambuli, ankuluna
keli kuwana njila yamboka mboka yakwambwilamu
Bayibolu muyikunku yanyanya hela tupetulu, chidi
˜ hohu. Tonojokenu
˜
neyi asonekelena
chichayipeleleli
˜
kuwana nsanu mukapetulu kamu chatela asandujo˜ mukanda wejima, chidi neyi mukanda waIsaya
lena
wukweti tupetulu 66.
Hela chochu, yuma yejimiyi yaleteli kukala. Awa
˜ na
˜ ake neli
˜
ankulu na
njila jajivulu jamboka-mboka jabulili kukwatankana. Mukanda wumu waMa˜ Yayiwahi awambwili mutupetulu 50,
ku waNsanu
bayi chiwudi natupetulu 16 chayinu mpinjiku. Mu-
KAPOSHI KAKUTALILA
Kulemesha mukanda wamuyombu, Museum waIsrael, muYerusalema
˜ atudizi afuParis mumafuku aLangton, kwadina
˜
mini kumatuna amavulu nawa enjili namaBayibolu
˜ awu. Hela chochu, antanishi
˜
akumatuna
nawatudi˜
zi hiyadikwashilena eluki mamanyusikiliputi mwafu˜
˜
˜
˜ tupetulu
mishilenawu
nsanuku.
Mulonadi?
Mulona
˜
twambwilenawu mumamanyusikilipitu awu twesekeni
wanyi.
Dichi, Langton wawanini njila yayiha yakwambwilamu tupetulu. Mukanda waThe Book—A History of
the Bible, wahosheli nawu njila yindi “ayitiyili kuwaha
˜ niansoneki nawa yatandili lufuchi mwahikudi antani
ta Europe yejima”. Watusonekeleli tupetulu twekala
˜ makonu.
muBayibolu yitwazatishana
HINYI WASHILI MAVASI?
Chimwahitili yaaka 300, hakachi kayaaka nkulakaji 16, muntu waya mpuhu wakuFrance Robert
˜ na
˜ nindi antu
Estienne wapelesheli yuma. Wakenele
˜
˜
amavulu atanena Bayibolu. Welukili nindi chachiwahi
kwesekeja manaambala atupetulu nimavasi.
˜ nayitonojoka
˜
˜
Estienne hadina
yakwambula nsanu
˜
yamuBayibolu mumavasiku. Antu amakwawu adina
ambula dehi mavasi. Chakutalilahu, kunyima kwakweni, ansoneki awaYudeya ambwili Bayibolu yejima
˜
yachiHeberu hela chibalu chaBayibolu chatenanawu
nawu Testamenta Yayikulu mumavasi bayi mutupetu˜
luku. Hela chochu, chelili ambuli tupetulu, hikwadina
njila yakwesekejelamu tupetulu namavasiku.
Estienne wambwili Nyikanda yawakwaKristu yachiGriki hela netu Testamenta Yayiha, nakuyisha mu-
mavasi amaha nakuyibomba nanana ambwiliwu dehi
muBayibolu yachiHeberu. Mu 1553, wedishili Bayibolu yamukuma yatachi (muFrench) yikweti tupetulu nimavasi itunakuzatisha mumaBayibolu makonu.
Antu amakwawu atachikili kuhosha nawu mavasi anambuli Bayibolu muyikunku, chakwila yinatachiki ku˜
mwekana neyi hiyibaaba yadimena hela neyi hinsanu
˜
˜
yinambukuku. Ilana njila yaweniyi anyakeli kuyikena
kudi akwawu akwakupulinta maBayibolu.
CHAYIPELELELI ATUDIZI ABAYIBOLU
Chinamwekeni neyi iyi hinjila yapela yakusonekelamu tupetulu nimavasi. Chumichi chaletesha mavasi
amuBayibolu kwikala “keyala” yayiwahi—neyi chekala
postal code. Mwamweni, iyi njila yakwambula tupetulu nimavasi hiyayonena kudi Nzambiku, nawa mpinji
˜ nsanu
˜ yamuBayibolu hamaluna
˜
yikwawu yambulana
˜
˜
abula kutelela. Ilana yatukwashana kwiluka nsona ni˜
kuyilumbulula hela kulejaku antu mavasi itwatiyana
˜
kuwaha muyatalisha, neyi chitwafundana mazu hela
˜ mumukanda hela hachipapilu itwakanukana.
˜
nsanu
Hela chakwila chatupelela kwikala naBayibolu yambulawu mutupetulu nimavasi, twatela kwiluka netu
˜ yejima yatwinkayi Nzambi.
twatela kutiyisha nsanu
˜ nsanu
˜ yejima chatela
Ikalenu nachaaku chakutana
˜
˜ nsanu
˜ yejima
musakulenamu hohu mavasi. Kutana
kukuyikwasha kwiluka chikupu “nyikanda yajila yinatweshi kukuleja maana akumona nachu wamwinu.”
—2 Timotewu 3:15. ˇ
/
Chiyambwiliwu Tupetulu niMavasi
Kapetulu nivasi kanateli kuyikwasha kwiluka
˜
˜
nsa nu yimunakukena munsona. Muyinu magazini
˜
nsa nu yidi mumukanda “waIsaya 40:13,”
chakutalilahu, yinashimuni yuma yinalondeluhu:
(a) mukanda, Isaya
a
/ 40
b
(b) kapetulu, 40
(c) vasi, 13
˜
Haniyi vasi twawananahu mazu aIsaya
nindi: “Hinyi walejeli Spiritu yaYehova? Hinyi
˜
washakamini nindi hampuna hakumuleja
˜
maana?” Mazu azatishiliyi Pawulu twayiwanana
haAroma 11:34 ni 1 Akorinda 2:16.
I S AYA
/
c
Nzambi yenu nindi “Kundejenu
antu ami, yikundejenu”
2 “Hoshenu yaya kumuchima
waYerusalema, Mubidikenu nenu njita
jindi jinakumi dehi, Anamwanakeni dehi
kuluwa kwindi.”
13 Hinyi walejeli spiritu yaYehova,
˜
Hinyi washakamini nindi hampuna
hakumuleja maana?
˜ ...
14 Washakamini nanyi hampuna
˜
INDI BAYIBOLU YAHOSHA NA NAWUDI?
Indi Diyabolu hinyi?
Komana Diyabolu nateli kuyuula
antu?
MUNATELI KUHOSHA NENU Diyabolu . . .
˙ Himuntu wakuspiritu?
˙ Hiyuma yatama yekala mudi muntu?
˜
˜
˙ Hiyuma yafumana muyitonojoka yamuntu?
˜
ANTU AMAKWAWU AHOSHANA NAWU chiyuulu cha-
˜
CHAHOSHANA BAYIBOLU
˜
CHAHOSHANA BAYIBOLU
˜
Diyabolu hikafuta, amakwawu achinana maspiri˜
˜
tu atama kuyiyuula. Mwatonojokana nenudi?
YUMANYI YIKWAWU YITWATELA KUDIZA
MUBAYIBOLU?
˜
˜
˜
˙ Hatachi, Diyabolu wadina kanelu wajila, ilana ‘he˜
˜
menena munsanu yalalaku.’ (Yowanu 8:44) We˜
kalili mukwakutwamba nawa wadikanili naNzambi.
˜
˜
˙ Atunelu amakwawu adikanili nakudimbomba kudi
Satana.—Chimwekeshu 12:9.
˙ Diyabolu naputishi antu amavulu abuli kwiluka
nawu wekala kwoku.—2 Akorinda 4:4.
CHUMANYI
Chacheni
˜
˜
CHATANISHANA
BAYIBOLU?
s
Mwani ntemeshelenu mukanda
waChumanyi Chacheni
˜
˜
Chatanishana Bayibolu?
˜
˜
Neyi munakena kwilukilahu nsanu
yikwawu, talenu kapetulu 10
kawunu mukanda, wasonekawu
kudi aYinsahu Yehova
˜
Wudi cheni ha www.jw.org/lun
n
o
˜
Lonololenu chawana
ayinu magazini
nimagazini
amakwawu
akunyima
p
˜
“Mpata yamunu mwishina yashakamana mudi
owu watama.” (1 Yowanu 5:19) Diyabolu wukweti
˜
˜
˜
novu yakuluwanesha antu chikupu, ilana hayuu˜
lana antu ejimaku.
YUMANYI YIKWAWU YITWATELA KUDIZA
MUBAYIBOLU?
˜
˙ Diyabolu wazatishana kutwamba hakwila yasweji
˜
kuluwanesha.—2 Akorinda 11:14.
˜
˙ Aspiritu atama mpinji jikwawu ayuulana antu.
—Matewu 12:22.
˜
˙ Nawukwashu waNzambi munateli ‘kudikana
naDiyabolu.’—Yakoba 4:7.
IDIMI IJINA KEYALA ˜
Neyi munakukena keyala, talenu hefu 2
Bayibolu yidi
haIntaneti
mumadimi 130
Talenu
www.jw.org/lun,
hela zatishenu
code
wp16.2-LD
151124
Diyabolu wahosheli naYesu nawa ‘wamwesekeli.’
(Matewu 4:1-4) Dichi Diyabolu bayi neyi hichifwikija hela chuma chatamaku. Himuntu watama
wakuspiritu.

Benzer belgeler

LE LUSANGUKILO LWA YESU

LE LUSANGUKILO LWA YESU hansona, dikwila nawu nsonoyu yinafumi muBayibolu yawundeli yaNew World Translation of the

Detaylı

efile.gov

efile.gov CHAKABAKENENIYI NIKUFWA? ˜ kuMukuhosha nenudi neyi ayihula nawu, “Komana munakukena

Detaylı