docSosyal Medyada Film Analizine İlişkin Bir
download 
Şikayet Transkript
Sosyal Medyada Film Analizine İlişkin Bir
Türk Sinemasının 100. Yılına Armağan Editör Prof. Dr. Nurşen Mazıcı 2015 Marmara Üniversitesi Yayınları: No. 833 Yayın Kurulu: Prof. Dr. Nurşen Mazıcı Prof. Dr. Cem S.Sütçu Prof. Dr. Zeynep Çetin Erus Doç. Dr. Çiğdem Aytekin Doç. Dr. Necmi Emel Dilmen Yrd.Doç.Dr. Mehmet Işık Yrd.Doç. Dr. Şakir Eşitti Yayın Editörü: Prof. Dr. Nurşen Mazıcı Kapak Tasarımı: Yrd. Doç. Dr. Levent Eldeniz Mijanpaj: Marmara Üniversitesi Yayınevi Her hakkı saklıdır © Marmara Üniversitesi Yayınevi, 2015 ISBN: 978-975-400-394-9 1. Basım, 500 Adet Aralık, 2015 Marmara Üniversitesi Yayınevi Göztepe Kampüsü, Kadıköy 34722 İstanbul Tel: +90 216 348 43 79 Fax: +90 216 348 43 79 E-Posta: [email protected] Baskı: Şenyıldız Matbaacılık Tel: 0212 483 47 91 Sertifika No: 11964 Türk sinemasının 100. Yılına armağan / editör Nurşen Mazıcı.__ İstanbul : Marmara Üniversitesi, 2015. 329 s ; 24 sm.__( Marmara Üniversitesi yayınları; No. 833) 978-975-400-394-9 1. Motion pictures – Turkey 2. Sinema -- Türkiye PN1993.5.T9 791.43 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ.. ..................................................................................................v I. BÖLÜM: KURAMSAL SİNEMA Prof. Dr. H. Hale Künüçen Sinemada Oyunculuk..................................................................................................................9 Doç. Dr. Zeynep Özarslan Duygu ve Utanç Kuramları Üzerinden Yeşilçam Melodram Sinemasını Okumak.................................................................................................................. 29 Yrd. Doç Dr. Özlem Hoşcan Nuri Bilge Ceylan,Fatih Akın ve Ferzan Özpetek Sinemasının Toplumla Kurduğu İlişki Üzerine............................................................................................................ 47 Yrd. Doç. Dr. Zeynep Özen Barkot Gaibin Sesi: Türk Sinemasında Kaybın İşlenişi............................................................... 71 Doç. Dr. Meral Serarslan Türkiye’de Göç Olgusu ve Türk Sinemasına Yansımaları............................................. 89 Dr. Gizem Şimşek Siyasi Olayların Türk Sinemasına Yansımaları................................................................111 Bengi Musbeg Yugoslavya’nın Son 10 Yılında Siyaset - Sinema İlişkisi Filmlerle Milliyetçiliğin Üretimi..........................................................................................139 iii II. BÖLÜM: DİSİPLİNLERARASI SİNEMA Prof. Dr. Sibel Özel Türk Sinemasının 100.Yılında Sansür ve Telif Hakkı................................................... 159 Doç. Dr. Vildan İyigüngör Demokrasi-dışı Rejimlerde Devlet-Birey, Devlet-Toplum İlişkisinin Sinemada Temsili: Sinema ve Politika İlişkisine Dair Bir Yaklaşım.............................................183 Prof. Dr. Örsan K. Öymen Sinema ve Felsefe İlişkisi Üzerine Bir Örnek Olarak Zorba Filmi...........................207 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Işık Türk Sinemasında İş Kazalarını Konu Alan Filmler......................................................213 Prof. Dr. Cem S.Sütçü - Doç. Dr. Çiğdem Aytekin Sosyal Medyada Film Analizine İlşkin Bir Araştırma : Interstellar-Yıldızlararası Filminin Twitter Özelinde Semantik Analizi..................................................................239 Prof. Dr. Nurşen Mazıcı Bir Sinema Ustası Aram Gülyüz’le Söyleşi......................................................................261 Doç. Dr. Murat Aktaş Yeni Türkiye Sineması ve Kürt Sorunu..............................................................................265 Doç. Dr. N. Emel Dilmen - Arş. Gör. Behlül Çalışkan Piyasa Dışı Kültürel Üretime Sundukları Katkıda Altyazı Çevirmenlerinin Motivasyonları........................................................................................ 289 Doç. Dr. Tolga Kara Yapım Gösterim ve Dağıtım Bileşenleri Bağlamında Türk Sinema Endüstrisine Genel Bir Bakış..........................................................................................................................305 DİZİN . . ................................................................................................ 328 iv SOSYAL MEDYADA FİLM ANALİZİNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA: Interstellar-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Prof.Dr. Cem S. SütÇü* Doç.Dr. Çiğdem Aytekin** Özet Günlük yaşantımızı her geçen gün daha fazla dönüştüren yeni nesil iletişim ortamları, sinema alanı için de birtakım avantajları beraberinde getirmiş durumdadır. Bu ortamlar ile birlikte daha önce edilgin durumda bulunan kullanıcı, artık içerik yaratmak suretiyle üretici duruma geçmiştir. Onlar bu ortamlar vasıtasıyla vizyona giren/girecek olan filmler hakkında bilgi edinebilmekte, film hakkında yazılmış olan yorumları okuyabilmekte, önerilerde bulunabilmekte, eleştirebilmekte, oy verebilmekte, bilet kampanyalarını, galaları, film yapım projelerini ve fragmanları takip edebilmektedir. Yaygın bir biçimde sosyal medya olarak adlandırdığımız bu ortamlar, izleyiciye etkileşimli bir ortam sağlamaktadır. Bu çalışmaya 7 Kasım 2014 tarihinde vizyona giren “Interstellar-Yıldızlararası” adlı film konu edilmiştir. Film, belli anahtar kelime ve hashtag’lerle Twitter ortamında aranmış ve dokuz günlük zaman aralığında elde edilen 955 tweet üzerinde değerlendirmelerde bulunulmuştur. Amacımız, sosyal medyada kullanıcıların yorumlarını inceleyerek onların film ile filmi yapan taraflar ve izleyiciler ile nasıl etkileşime girdiklerini göstermektir. Araştırma semantik analiz esasıyla gerçekleştirilmiş ve film konusunda gönderilen mesajların içeriklerine göre kategorileri tespit edilmiştir. Böylelikle, bir filmin Twitter özelinde sosyal medyada semantik analizine ilişkin kategoriler sistematik olarak tanımlanabilmiş ve analizin optimal şekilleri birleştirilerek bir model önerisinde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Interstellar-Yıldızlararası, Sosyal Medya, Twitter, Semantik Analiz. Abstract New media transform our daily lives more with each day and they also brought some advantages for movie sector. As time passed, passive users transformed into active users by creating content. By using these media, users can learn about movies at theaters or upcoming * Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi. ** 239 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ movies, read comments about movies, make recommendations, criticize, vote and follow ticket promotions, galas, movie making projects and trailers. We call it generally as social media and they provide users interactive media. This paper focuses on the movie “Interstellar-Yıldızlararası” released October 7th, 2014. The movie interstellar was searched on Google with some keywords and hashtags on Twitter and evaluations were made based on 955 tweets on nine days span. Our aim is to show how users benefit from social media to interact with a movie, parties making the movie and the audience by examining their comments on social media. Research was based on semantic analysis and messages sent about the movie were categorized according to their content. This way, systematic categories were created about semantic analysis of a movie on twitter based social media and a model suggestion was made by combining optimal shapes of the analysis. Keywords: Interstellar-Yıldızlararası, Social Media, Twitter, Semantic Analysis. Giriş Doksanlar en az bir önemli açıdan tipik bir on yıl olmuştur: Medya alanı köklü bir değişimin eşiğinde. Daha önceki medya sistemleri öncelikli olarak ulusalken, son birkaç yılda küresel medya pazarı ortaya çıktı. Yatırım firması Paine Webber’in medya tahlilcisi Christopher Nixon diyor ki: “Şu an tanıklık ettiğimiz şey küresel bir oligopolün yaratılmasıdır. Bu yüzyılın başlarında aynı şey petrol ve otomotiv sanayilerinde oldu, şimdi de eğlence sanayisinde oluyor.” (McChesney, 2008:311). Bu ve benzeri düşünceler sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Eleştirel gözle baktığımızda bu küresel düzenin farklı endüstrilerde oluşturulmaya çalışıldığını görmekteyiz. Medya endüstrisi (sıklıkla eğlence endüstrisi ile eş anlamlı da kullanılmaktadır) Castells’in “Ağ Toplumunun Yükselişi” olarak tarif ettiği bir gelişmenin sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Castells’e göre, Yunanistan’da M.Ö. 700 yıllarında icat edilen alfabeden yaklaşık 2700 yıl sonra gerçekleşen benzer bir tarihsel devrim olan teknolojik dönüşüm, geleneksel yayıncılığı önemli ölçüde dönüştürmüştür. Görsel-işitsel ve yazılı-sözlü iletişimi etkileşimli bir şekilde biraraya getirmiştir (Castells, 2005:440). Günümüzde interaktif iletişim teknolojileri, günlük hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. Önce 1980’lerde kişisel bilgisayarlar (PC) ile başlayan bu süreç, 1990’lı yıllarda cep telefonları ve 2000’li yıllarda da tablet bilgisayarlarla devam etmiştir. Mobil hale gelen iletişim teknolojileri, insanların günlük hayatına daha kolay girebilmiştir. İşte bu aşamada, yani teknolojinin önce kişiselleşmesi, sonra da mobil hale gelmesi ile sosyal medya kavramının da konuşulmaya başladığını görmekteyiz. İnsanlar giderek artan oranda günlük yaşam pratiklerini etkileşimli bir şekilde sosyal medya dediğimiz platformlara taşımaktadırlar. Bu durum, özellikle reklamcıların (dijital ajanslar, reklam ajansları) ve reklam 240 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN verenlerin dikkatini çekmiş ve insanların yoğun olarak vakit geçirdiği sosyal medyayı reklam ve tanıtım mecrası olarak kullanmaya başlamışlardır. Medya endüstrisinin önemli bir parçasını oluşturan sinema/eğlence endüstrisi de bu alanı değerlendirme yoluna gitmiştir. Sosyal medya, doğası gereği çok sayıda insanın birbirleriyle etkileşimli iletişim kurup akla gelebilecek her konuda paylaşımda bulunduğu bir ortam olması nedeniyle çok büyük miktarda veri içermektedir. Popüler bir tanımlama ile “büyük veri” denilen bu paylaşımların analiz edilmesi ve insanların bir konu hakkında ne düşündüklerinin kestirilmeye çalışılması, iletişim, bilişim, istatistik ve mühendislik yaklaşımlarını bir araya getirmeyi gerektirmektedir. Bu tür çalışmalar, “iletişim enformatiği” dediğimiz bir alan içinde yapılan çalışmalar olarak da kabul edilebilir. Bu çalışma, medya sektörünün ihtiyaç duyduğu bir konu olan “İzleyicinin o film hakkındaki düşüncesi nedir?” temel sorusunu, sosyal mecralardan elde edilen üstbilgiyle cevaplamaya yönelik analitik bir çalışmadır. 1. Kitle İletişim Aracı Olarak Sinema 28 Aralık 1895 yılında Fransız Lumiere Kardeşler’in Paris’te bir kafede, pelikül üzerine kaydettikleri filmlerini bir perde üzerine yansıtarak gösterim yaptıkları gün, sinema tarihindeki ilk toplu seyrin gerçekleştiği varsayılabilir (Kılıç, 2008:215). Şekil 1. Paris’te Salon Indian Du Grand Cafe’de Gerçekleştirilen ve Halka Açık Olan İlk Gösterim Kaynak: http://nikopol-art.com.ua/kalendar/557-28-dekabrya-v-istorii.html, Erişim Tarihi: 14.02.2015. 241 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Sinema hem bir sanat hem de bir kitle iletişim aracıdır. Sanat özelliğini kendine özgü bir dili olmasından alıyor. Her sanatın olduğu gibi sinemanın da duygu ve düşünceleri anlatmak için kullandığı araçlar var. Çerçeve içindeki görüntü, kurgu, kamera hareketleri, ışıklandırma, ses, oyuncu ve dekor sinemanın anlatım araçları. Bu araçların estetik bir bütünü oluşturmak için yaratıcı bir biçimde kullanılması, sinemayı sanat yapıyor. Sinema sanatçıları, ilk yıllardan başlayarak sinemanın anlatım zenginliğini keşfetmeye çalıştılar. Örneğin, Kuleşov’un deneyi, kurgunun anlam yaratmada bir yöntem olduğu düşüncesinden doğmuştu. Kuleşov, hiçbir duygu ifadesi iletmeyen bir erkek yüzünün yakın çekim görüntüsünü ve bir tabak çorbayı art arda ekleyip gösterir ve seyirciye sorar: “Bundan ne anladınız?” Seyirci cevap verir: “Adamın aç olduğunu …”. Aynı yüz görüntüsünü bu kez oyuncak ayısıyla oynayan bir çocuk görüntüsüyle birlikte gösterir. Seyirci, yüzün sahibi olan adamın çocuğu seyretmekten memnun olduğunu söyler. Sonra yaşlı bir kadının cesedini ve adamın yüzünü arka arkaya gösterdiğinde seyirci adamın yaşlı kadının ölümüne üzüldüğünü söyler. Bu ve benzer denemeler, sinema sanatının anlam iletme gücünü keşfetmeye yardımcı olmuştur (Bayram, 2002:58). Rigel’e göre, kitle iletişim araçları ve özellikle de sinema filmlerinin yarattığı yoğun duygulanımdan gelen etki, modellemeden kaynaklanıyor. Duyguların harekete geçirilmesiyle güdülenmeye hazır olan etki, sinema salonunda çok daha fazla. Seyirci iki saat boyunca gerçeğin dünyasından imgeler dünyasına geçiyor, hem de görsel-işitsel olarak tam bir tecrit içinde verilen mesajın içine girerek (Rigel, 2000:116). Kitle iletişim araçlarının etkileri konusundaki ilk araştırmaların ise Amerika’da 1929 yılında bir araştırma vakfı tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Vakıf, sinemanın çocuklar ve gençler üzerindeki etkisini ölçmeye dönük bir dizi araştırma yaptırır ve bu araştırmaların sonucunda sinemanın izleyici üzerindeki etkisinin çok güçlü olduğunu bulgular. Payne Vakfı’nın etki ölçüm araştırmaları, yöntem bilimsel anlamda çok zayıf kalmakla birlikte, öncü çalışmalar olmaları bakımından önem taşır. İzleyiciyle görüşmeler yoluyla iletişim alanında gerçekleştirilen ilk araştırmalar olması açısından da iletişim çalışmalarının kilometre taşlarından biri olarak bilinir (Güngör, 2011:76). 1.2. Sosyal Medyada Film: Paylaşımlar ve Metrikler Sosyal medya, bir filmin duyurularının ve fragmanlarının yayınlanarak tanıtımlarının yapılmasından tutun da, izleyici ve eleştirmen yorumlarının paylaşımına ve filmin tamamının korsan olarak indirilmesine kadar pek çok konuda devreye girmektedir. Hatta Youtube ve IMDb örneklerinde olduğu gibi izleyicilerin yorumlarının, izlenme sayılarının ve verdikleri beğeni puanlarının filmlerin popülerliği hakkında belirleyici olduğunu görebilmekteyiz. Yıldızlararası filminde olduğu gibi bazı durumlarda da film hakkında bilimsel açıklamaların ve tartışmaların yapıldığı bloglara (Evrim Ağacı, 2014) rastlamak mümkündür. Aşağıdaki mecralarda bunlarla ilgili örnekler yer almaktadır. 242 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN Youtube, sinema alanı için özellikle önemli bir mecra olarak karşımıza çıkmaktadır. “Kendin yayınla” (broadcast yourself) mottosuyla 2005 yılında kullanıcılara sunulan bu video servisi 2006’da Google tarafından 1,65 milyar dolara satın alındıktan sonra özellikle müzik videoları alanında çok büyük ilgi görmüştür (Vikipedi, 2014). Youtube sayfasında “yıldızlararası” kelimesi kullanılarak yapılan arama sonuçlarının ekran görüntülerinde Yıldızlararası filminin çeşitli fragmanları yer almaktadır. Burada fragmanları izleyenlerin sayıları, izledikleri şeyler hakkında yaptıkları yorumlar ve beğeni işaretlemeleri görülebilmektedir. Bunlara sosyal medya dilinde takipçi/izleyici metrikleri denir. Bu metrikler filmle ilgili öne çıkan konular hakkında bilgi vermekte, aynı zamanda başka filmlerle karşılaştırma yapma imkânı da sağlamaktadır. Şekil 2. Yıldızlararası Filmiyle İlgili Arama Sonuçlarını Gösteren Youtube Sayfası Kaynak: https://www.youtube.com/results?search query=y%C4%B1ld%C4%B1zlararas%C4%B1, Erişim Tarihi: 28.01.2015. IMDb (Internet Movie Database) sitesi ise sadece sinema filmleri, televizyon dizileri, eğlence programları ve video oyunları ile ilgili içerik sunan bir sitedir. 1990 yılında kurulmuş oldukça eski ve saygın bir sitedir. İki milyondan fazla sinema filmi, TV dizisi ve eğlence programı, dört milyondan fazla oyuncu ve ekip çalışanı hakkında 100 milyondan fazla bilgi yer almaktadır (IMDb, 2015a). 243 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Şekil 3. IMDb Sitesinde Yayınlanan Yıldızlararası Filmi’yle İlgili Bilgiler Kaynak: http://www.imdb.com/title/tt0816692/?ref_=fn_al_tt_1, Erişim Tarihi: 28.01.2015. IMDb’nin en belirgin özelliği, üyelerinin verdiği oylarla filmler ve diğer programlar için “ağırlıklı ortalama” benzeri bir hesaplama ile rating notu belirleyerek sıralama yapmasıdır (IMDb, 2015b). Dolayısıyla, bir filmin aldığı rating değerinin izlenme oranını artırıcı bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Facebook, sosyal medya alanında yaklaşık 1,3 milyar aktif kullanıcıya sahip bir mecra olarak önemli bir yer tutmaktadır. Filmin sayfasını 3 Şubat 2015 itibariyle 1,1 milyon kişi beğenmiş durumdadır (Facebook, 2015). Belirtilen tarih itibariyle film hakkında yapılan yorumlardan ziyade, filmin Blu-Ray ve DVD versiyonlarının 17 Mart 2015 itibariyle satışa çıkacağı duyuruları, sayfada yoğun olarak görülmektedir. 244 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN Şekil 4. Yıldızlararası Filminin Facebook Sayfası Kaynak: https://www.facebook.com/interstellarmovie, Erişim Tarihi: 03.02.2015. Yukarıda bahsettiğimiz diğer sosyal mecralardan farklı olarak Facebook üzerinde kullanıcılar, kaç arkadaşının film sayfasını beğendiğini, onların film hakkında hangi yorumları yaptıklarını ve bu yorumları kimlerin beğendiğini veya bunlara yorum yazdığını takip edebilir. Bu özelliği ile filmi beğenenler arasında etkileşimli bir ortam oluşturur. Bu anlamda paylaşımı ön plana çıkaran bir yapısı vardır. Bir açıdan baktığımızda, izlemek istediğiniz film hakkında bir eleştirmenin yorumlarını okumak önemlidir. Film hakkındaki bilgilerimizi oluşturmada ve bakış açımızı yönlendirmede etkili olurlar. Facebook gibi bir sosyal medya ortamı ise sadece medyada haber yapılan bilgilere değil, aynı zamanda başta yakın çevremiz olmak üzere dünyanın çeşitli yerlerindeki farklı kültürlere sahip izleyicilerin de o film hakkında ne düşündüğü konusunda etkileşimli bir şekilde paylaşımda bulunarak filmle ilgili daha detaylı bilgiye sahip olmamızı sağlar. Bu özellik, başka hiçbir kitle iletişim medyasında bulunmayan bir özellik olarak karşımıza çıkar. Bu sadece izleyiciler açısından çepeçevre bilgi sahibi olmayı sağlamaz, aynı zamanda beğenme oranları, paylaşım oranları gibi metrikler yoluyla film yapımcıları, yönetmenleri, çalışanları ve oyuncuları için de önemli bilgiler verir. 245 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Twitter ise yukarıda bahsettiğimiz sosyal medya mecraları arasında en yeni olanıdır. Mikroblog sitesi olarak tanımlanır. 2006 yılında kurulan bu mecra, 2014 yılı üçüncü çeyreği itibariyle 284 milyon aylık aktif kullanıcıya sahiptir (Webrazzi, 2014). Gönderilen mesajların 140 karakter ile kısıtlı olması nedeniyle kullanıcılara zorluk yaşatsa da büyük oranda benimsendiği söylenebilir. Şekil 5. Yıldızlararası Filminin Twitter Sayfası Kaynak: https://twitter.com/interstellar, Erişim Tarihi: 03.02.2015. Twitter ortamı da, Facebook’ta olduğu gibi takipçiler arasında etkileşimli paylaşıma imkân veren bir yapıya sahiptir. Trend Topic (TT) (en çok paylaşılan içerik) metriği, önemli metrikler arasında sayılabilir. Bu mecrada Facebook’tan farklı olarak takip edilen paylaşımlar, yakın çevre arkadaş gruplarıyla sınırlı olmadığından paylaşım içeriklerinin daha homojen olduğu söylenebilir. Bu durum, hem izleyiciler hem de film yapımcıları, yönetmenleri, çalışanları ve oyuncuları arasında kurulmuş olan sanal bir ağ olarak düşünülebilir. Bu sayede izleyiciler, film yapımcıları, film ekibi ve eleştirmenler ve hatta sinema salonu işletmecileri arasında etkileşimli bir iletişim ortamı sağlanmış olur. 2. Araştırma 2.1 Araştırmanın Amacı ve Önemi Araştırmaya 7 Kasım 2014 tarihinde vizyona giren “Interstellar-Yıldızlararası” adlı film konu edilmiştir. Film “#interstellar film”, “#interstellarfilm”, “Yıldızlararası”, “#yıldızlararası”, “Yıldızlar arası”, “#yıldızlararasıfilm”, “#yıldızlar arası”, “Interstellar”, 246 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN “#Interstellar” anahtar kelime ve hashtag’leriyle Twitter ortamında aranmış ve bu şekilde elde edilen 955 tweet bir veri tabanına kaydedilerek semantik yöntemle analiz edilmiştir. Araştırma, 27.11.2014-05.12.2014 tarih aralığı ve Türkçe dili ile sınırlıdır. Bu çalışmada semantik analiz dilbilimsel bağlamda ele alınmış ve tweetlerdeki metinsel ifadelerin içeriklerine odaklanmak suretiyle anlamlarını elde eden sınıflandırmalar yapılmıştır. Ayrıca, bu sınıflandırma analizlerinin optimal şekilleri birleştirilerek sosyal medyada film analizleri için kullanılabilecek bir model önerisinde bulunulmuştur. Önerilen bu model, yöntem bölümünde belirtildiği gibi dilbilimsel semantik tabanlı olmakla birlikte, film analizleri için bilgisayar tabanlı algoritmik bir yapıya zemin hazırlamaktadır. Böylece çalışma, iki farklı yapının -film analizlerini otomatik olarak yapmak üzere- bir noktada kesişeceğini göstermesi bakımından önemlidir. Başka bir deyişle, sosyal metinler -örneğimizde film hakkında yapılan yorumlar- bu model ile bilgisayar ortamında analiz edilecek şekilde yapılandırılabilir ve böylelikle yorum örüntüleri ortaya çıkarılabilir. 2.1.1. Araştırmanın Yöntemi Semantik, en genel anlamıyla anlamları inceleyen bir bilim dalıdır. Literatürde semantiğe ilişkin birçok sınıflandırma mevcuttur. Örneğin, Covington sınıflandırmayı “Dilbilimsel Analiz” başlığı altında yapar ve alt kategorileri sesbilim, biçimbilim, sözdizim bilim, semantik ve kullanımbilim olarak belirtir (Covington, 1994:5-12). Diğer yandan, Goddard semantiğe ilişkin dilbilimsel yaklaşımları şu beş grupta ele alır: Doğruluk koşullu teoriler, geleneksel kavramlaştırıcı teoriler, yapısalcı teoriler, genişletici yaklaşımlar ve modern kavramlaştırıcı teoriler (Goddard, 2011:7-12). Semantiğin farklı bakış açılarıyla yapılan sınıflamaları, onun disiplinler arası doğasından kaynaklanmaktadır. Zira semantik dilbilim, mantık, sistem bilim, bilgisayar bilim, göstergebilim, felsefe gibi birçok bilim dalı ile yakından ilgilidir. Hatta örneklerden görüleceği üzere, sadece bir bilim dalı ile ilgili olarak dahi farklı yaklaşımların bulunduğu söylenebilir. Bu çalışmada semantik sınıflamalar, dilbilimsel yaklaşıma göre gerçekleştirilmiştir. Her bir tweet farklı düzeyler bağlamında hem içeriğine hem de kapsamına göre değerlendirilmiş ve bilgisayarlı karar verme sürecine dahil edilmeden “manuel” olarak bir kategoriye atanmıştır. Bu esnada metinsel ifadelerdeki göstergelerden, kelimecümle yapılarından, vurgulamalardan yararlanılmış ve böylece içerik-anlam ilişkileri kurulabilmiştir. 2.1.2. Araştırmanın Semantik Analiz Bulguları ve Değerlendirme Film ile ilgili olarak atılan 955 tweet, 778 farklı hesaptan gönderilmiştir ve aynı kullanıcının attığı maksimum tweet sayısı sekizdir. Bir kullanıcının ortalama olarak attığı tweet sayısı ise 1,2’dir. 955 tweetin %19’u retweet olup, bunların da %63’ü yinelenmiştir. Ayrıca, 955 tweette toplam 460 adet mention (mesajı başka bir kullanıcı hesabına (da) 247 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ yönlendirmek) yer almıştır. Yani, 460 kullanıcı gönderilen mesajlardan özellikle haberdar edilmek istenmiştir. Veri tabanında yer alan toplam 955 tweetin %21’i hashtag içermektedir ve film belirlenen tarih aralığında 26 farklı hashtagle konuşulmuştur. En çok kullanılan 10 hashtag Şekil 6’da değerleri ile birlikte görülmektedir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, bir tweette birden fazla hashtag yer alabilmiştir. Örneğin, grafikte gösterilen “#SezenAksu #SertabErener #Yıldızlararası” kategorisi üç hashtag içermektedir. Kullanıcı, bu mesajı gönderirken hem filme, hem de Sezen Aksu ve Sertab Erener’e vurgu yapmaktadır. Bir tweetteki maksimum hashtag sayısı ise altı olup “incredible perfect picofday science fiction murphy” sıralaması buna örnek olarak verilebilir. Şekil 6. Tweetlerde En Çok Kullanılan 10 Hashtag ve Değerleri Diğer yandan, hashtag kullanımı, her zaman yukarıdaki gibi amacına uygun olmayabilmiştir. Örneğin, “#Haber #Sondakika” hashtagleriyle atılan tweet “Yıldızlararası Filmine Büyük İlgi…” şeklinde devam etmektedir. Bu hashtagler bir film ile direkt ilgili olmayan etiketlemelerdir. Bu tür yanlış kullanımların sosyal medya okuryazarlığı eğitimleri ile giderileceği söylenebilir. Mesaj gönderen kullanıcıların %45’ine ilişkin bir lokasyon değerlendirmesi yapılabilmiştir. Zira kullanıcıların %55’i profillerinde lokasyon bilgilerini belirtmemişlerdir. En fazla tweetin atıldığı ilk üç lokasyon İstanbul, İzmir ve Ankara olmuştur. Yani, Yıldızlararası filmi en çok metropol şehirlerde konuşulmuştur. Onları Eskişehir ve Antalya takip etmektedir. Şekil 7’de ise, filme ilişkin olarak yurt dışından atılan tweetlerin lokasyon dağılımına ilişkin grafik görülmektedir. Bu tweetler, tüm tweeetlerin sadece %4’ünü oluşturmaktadır ve Türkçe diliyle gönderilmişlerdir. 248 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN Şekil 7. Yurt Dışından Atılan Tweetlerin Lokasyon (ülke,eyalet ya da şehir olarak) Dağılımı ve Değerleri Filmin künye bilgileri ise Tablo 1’deki gibidir. Tablo 1. Yıldızlararası Filminin Künye Bilgileri Yönetmen Christopher Nolan Yapımcılar Christopher Nolan, Emma Thomas,Lynda Obst Matthew McConaughey Anne Hathaway Oyuncular Michael Caine John Lithgow Jessica Chastain Casey Affleck Mackenzie Foy Wes Bentley Türk dağıtımcı Warner Bros Turkey Orijinal Dil İngilizce Süre 169 dk. 249 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ a.Pozitif-Negatif-Nötr Kategorilere İlişkin Semantik Analiz (1.Düzey) Araştırmanın bu kısmında veri tabanında bulunan 955 tweet, semantik bakımdan “pozitif ”, “negatif ” ve “nötr” kategorilerinden birine dahil edilmek üzere manuel olarak işaretlenmiştir. Şekil 8’de görüldüğü gibi, yıldızlararası filmi ile ilgili olarak atılan tweetlerin %51’i nötr, %46’sı pozitif ve %3’ü de negatif kategoridedir. Şekil 8. Tweetlerin Pozitif-Negatif-Nötr Kategorilerdeki Dağılımı Pozitif kategorideki tweetler, kullanıcıların filmle ilgili her türlü olumlu görüşlerini ve izlenmesi gerekliliğine ilişkin tavsiyelerini içermekte, negatif kategorideki tweetler ise filmle ilgili her türlü olumsuz görüşü belirtmekte ve henüz izlememiş olanlara önerilmemektedir. Nötr kategorideki tweetler, daha farklı bir yapıda olup aşağıda ayrıca açıklanacaktır. Twitter, en fazla 140 karakterlik mesajlara izin veren bir mecradır. Araştırmada her üç kategorideki tweetlerin ortalama olarak karakter uzunluklarına da bakılmış ve Şekil 9’da değerleri ile birlikte gösterilmiştir. Ortalama olarak en fazla karakterin yer aldığı mesajlar, negatif kategorideki mesajlar olmuştur. Bu sonuç, blog ortamında yer alan negatif kategoriye ait mesaj uzunluğu ile de örtüşmektedir (Aytekin, 2013:195). Zira kullanıcılar negatif yönde bir görüş beyan ederken genel olarak gerekçelerini de açıklama zorunluluğu hissetmektedirler. 250 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN Şekil 9. Pozitif-Negatif-Nötr Kategorilerdeki Tweetlerin Ortalama Karakter Uzunlukları b. Pozitif-Negatif-Nötr Kategorilerin Alt Kategorilerine İlişkin Semantik Analiz (2. Düzey) 2. düzey kategoriler, aşağıda açıklandığı gibi pozitif-negatif-nötr kategorilerin alt kategorilerini içermektedir. Nötr Kategorinin Alt Kategorileri Tweetlerin nötr kategorisi, pozitif ve negatif kategoride olduğundan çok daha farklı bir görünüm arz etmektedir. Çünkü bir tweet çok farklı nedenlerle bu kategoride yer alabilmektedir. Bu noktadan hareketle başlangıçta nötr olarak işaretlenen 486 tweet –ki, %51’e karşılık gelmekte- bu kez kendi içinde yeniden adlandırılmak üzere manuel olarak işaretlenmiştir. Bu yolla yedi ayrı kategori tespit edilmiş ve Şekil 10’da değerleri ile birlikte gösterilmiştir. Şekil 10. Nötr Kategorinin Alt Kategorileri ve Değerleri 251 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ “Yönlendirici link nedeniyle” kategorisinde 213 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin herhangi bir görüşü yer almamakta ve başlık yazısıyla birlikte bir linke yönlendirilmektedir. Bu link bazen bir kişisel blog, bazen instagram, bazen Youtube, bazen bir gazete, bazen bir film eleştiri sitesi, bazen de bir haber sitesi vb. gibi ortamlar olmuştur. Sözü edilen yönlendirmeler, Twitter ortamının doğası gereğidir. Kullanıcılar, çoğu durumda takipçilerine bu linkler vasıtası ile mesajlar gönderebilmektedirler. Ancak bu ortamların çeşitliliğine ilişkin de ayrı bir kategori oluşturma yoluna gidilmemiştir. “Yer bildirimi nedeniyle” kategorisinde 145 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin herhangi bir görüşü yer almamakta, kullanıcı sadece “x sinemasına” filmi izlemeye gittiğini takipçilerine iletmek istemektedir. Bazı kullanıcılar, birlikte geldikleri kişiyi de mesajlarında etiketlemişlerdir. Bu amaçla Swarm gibi popüler yer bildirimi programları kullanılmaktadır ve bu bildirimlerin Twitter ortamına yansıtılması, sık kullanılan mesaj gönderme yöntemlerinden biridir. “Semantik yönü nedeniyle” kategorisinde 51 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin görüşü yer almakta ancak pozitif/negatiflik bakımdan belirsizlik göstermektedir. Örneğin, “başı biraz sıkıcı ama bakalım hala ümitliyim sonunun güzel biteceğine” mesajı, semantik bakımdan ne pozitif ne de negatif kategoridedir. Bu nedenle nötr olarak değerlendirilmiştir. “Film ile ilgisizliği nedeniyle” kategorisinde 32 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde filmin adı geçmekte ancak kullanıcının mesajı filme değil, başka bir konuya odaklanmaktadır. Örneğin, “#SezenAksu ve #SertabErener #Yıldızlararası adlı filmi izledi” mesajı, adı geçen sanatçılara vurgu yapmaktadır. Bu nedenle bu tip tweetler, nötr kategoride değerlendirilmiştir. “Henüz izlenmediği için” kategorisinde 27 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde filmle ilgili bir kullanıcı görüşü yer alamamıştır, ancak kullanıcılar filmi izlemediklerini takipçileriyle paylaşmak istemişlerdir. Bu nedenle bu tip tweetler de nötr kategoride değerlendirilmiştir. “Sadece hashtag içeriği ile” kategorisinde 12 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin herhangi bir görüşü bulunmamakta, sadece filmle ilgili hasgtag(ler)e yer verilmektedir. Filmin o sırada izlendiğine vurgu yapan #NowWatching ya da #nwhashtagleri bu kategoride sıkça yer alan etiketlerdir. Diğer yandan, #nw’nin yer almadığı mesajlar takipçiler tarafından anlamlı görülmeyebilir. Örneğin, “#yıldızlararası” biçimindeki bir mesajın alıcılara “ne” ilettiği tartışmaya açıktır. “Filmle ilgili soru nedeniyle” kategorisinde altı tweet yer almıştır. Bu tweetlerde filme ilişkin herhangi bir görüş yer almamakta, ancak sorular yöneltilmektedir. Bunlar, cevabı zaten bilinen sorular olabildiği gibi, takipçilere yöneltilen biçimde de olabilmektedir. Bu nedenle bu tip tweetler de nötr kategoride değerlendirilmiştir. 252 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN Negatif Kategorinin Alt Kategorileri Tweetlerin negatif kategorisindeki tweetler de –ki, %3’e karşılık gelmekte- kendi içinde yeniden adlandırılmak üzere manuel olarak işaretlenmiştir. Bu yolla sekiz ayrı kategori tespit edilmiş ve Şekil 11’de değerleri ile birlikte gösterilmiştir. Şekil 11. Negatif Kategorinin Alt Kategorileri ve Değerleri “Özellik yok” kategorisinde 15 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin olarak sadece negatif yöndeki görüşü yer almakta, herhangi bir gerekçe sunulmamaktadır. “Sınırların zorlanması” kategorisinde beş tweet yer almıştır. Bu tweetlerde Cüneyt Arkın ile bir benzetmeye gidilmiş ve onun bile başka bir gezegende kavga etmeyeceği vurgulanarak sınırların zorlandığı belirtilmiştir. “Teori yanlışlığı” kategorisinde dört tweet yer almıştır. Bu tweetlerde filmdeki kuramlarla ilgili paradoksal durumların ortaya çıktığı belirtilmektedir. Başka bir deyişle, filmin bilimsel arka planı ve kuramsal yönü bu kullanıcıların beklentisini karşılamamıştır. “Sosyopolitik” kategorisinde üç tweet yer almıştır. Bunlardan biri neo-kolonyalizm konusuna vurgu yaparak filmin amacının bu politikayı işlemek olduğundan bahsetmiştir. Bu kullanıcı, filme ilişkin eleştirel yöndeki görüşünü takipçilerine iletmek istemiştir. “Çok uzun” kategorisinde iki tweet yer almış ve bu mesajlarda filmin süre olarak uzunluğundan negatif yönde söz edilmiştir. Standart bir filmden daha uzun seyirli olan bu film, bu alt kategorideki yorumlara neden olmuştur. “Kötü başlangıç ve bitiş” kategorisinde bir tweet yer almıştır. Bu tweette kullanıcı “gelecekte mühendise değil, çiftçiye ihtiyaç var” mesajının verilmeye çalışıldığını savunmuş 253 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ ve bunun da kötü başlangıç ve bitişe işaret ettiğini vurgulamıştır. “Sıkıcı” kategorisinde bir tweet yer almıştır. Bu tweette kullanıcı filmi sıkıcı bulduğunu belirterek negatif yönde bir görüş beyan etmiştir. “Yönetmenden beklentinin karşılanmaması” kategorisinde de bir tweet yer almıştır. Bu tweette ise kullanıcı, filmin Doctor Who’nun bazı bölümlerinin birleştirilerek ortaya çıkarıldığını savunmuş ve bu durumun yönetmenle ilgili beklentisini karşılamadığını belirtmiştir. c. Pozitif Kategorinin Alt Kategorileri Tweetlerin pozitif kategorisindeki tweetler de –ki, %46’ya karşılık gelmekte- kendi içinde yeniden adlandırılmak üzere manuel olarak işaretlenmiştir. Bu yolla dokuz ayrı kategori tespit edilmiş ve Şekil 12’de değerleri ile birlikte gösterilmiştir. Şekil 12. Pozitif Kategorinin Alt Kategorileri ve Değerleri “Özellik yok” kategorisinde 210 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcının filme ilişkin olarak sadece pozitif yöndeki görüşü yer almakta, herhangi bir gerekçe sunulmamaktadır. “Bilimkurgu özellikleri” kategorisinde 76 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar filme ilişkin kara delik, solucan delikleri, 4. boyut, 5. boyut, uzay fiziği, modern fizik, paradigmal değişim, yer çekimi denklemi vb. konulardan bahsederek bilim kurgusal düzeyde filme olan hayranlıklarını ifade etmişlerdir. “Tavsiye” kategorisinde 68 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar, film hakkında pozitif yönde görüş beyan ederek takipçilerine de tavsiye etmişlerdir. Tavsiye mesajlarının bazıları direkt kişilere de özel yazılabilmiştir. Yaygın olarak “mention” adıyla 254 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN anılan bu yöntem, Twitter ortamında sık kullanılan mesajlaşma yöntemlerinden biridir. “Duygusal yönü” kategorisinde 33 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar filmin duygusal yönüne vurgu yaparak pozitif yönde görüş beyan etmişlerdir. “Sevgi”, “aşk”, “ağladım”, “gözlerim doldu”, “demir alma vakti” bu kategoride geçen bazı sözcük/ sözcük gruplarıdır. “Yönetmen başarısı” kategorisinde 24 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar, filmin yönetmeni Christopher Nolan’dan övgüyle söz etmiş ve bu filmle sinemaya çağ atlattığını, senaryoyu kuantumla çok güzel bir şekilde harmanladığını, onun bir dahi olduğunu vb. belirtmişlerdir. “Zaman boyutu özelliği” kategorisinde 14 tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar, 4. boyut olarak zamandan söz etmiş, zamanın aslında evrende bir perde olduğunu vurgulamış ve zamanın sorgulatılması gerektiğini ifade ederek pozitif yönde görüşler beyan etmişlerdir. “İzleyen sayısı” kategorisinde beş tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar, filmi izleyen toplam kişi sayısından örnekler vermiş ve salonların doluluk oranlarından söz etmek suretiyle pozitif yönde görüş beyan etmişlerdir. “Başrol oyuncu başarısı” kategorisinde de beş tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar filmin başrol oyuncusu Matthew McConaughey hakkında olumlu yönde görüş beyan etmişler ve sırf bu nedenle bile filmin üst kategoride yer aldığını ifade etmişlerdir. “Fantastik özelliği” kategorisinde iki tweet yer almıştır. Bu tweetlerde kullanıcılar, filmin fantastik yönünün bilimsel yönünden daha fazla ön plana çıktığını ifade ederek pozitif yöndeki görüşlerini bildirmişlerdir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, 2. Düzey kategorilendirme yaparken her bir tweet semantik olarak en baskın olduğu kategoriye dâhil edilmiştir. Bu işlem yapılırken mesajdaki vurgulamalara, sıfat ve zarf kullanımına dikkat edilmiştir. Zira bir tweet için birden fazla kategori söz konusu olabilmektedir. Pozitiflik-Negatiflik Derecesi, Karşılaştırma, Problem Konu Etme Kategorilerine İlişkin Semantik Analiz (3. Düzey) d. Pozitiflik-Negatiflik Derecesine İlişkin Semantik Analiz Araştırmanın bu kısmında negatif olarak işaretlenen 32 tweet semantik bakımdan “çok negatif ”, “orta negatif ” ve “az negatif ” kategorilerine dâhil edilmek üzere manuel olarak işaretlenmiştir. Şekil 13’de görüldüğü gibi, yıldızlararası filmi ile ilgili olarak atılan negatif yöndeki tweetlerin %34’ü çok negatif, %41’i orta negatif ve %25’i de az negatif kategorisindedir. Benzer bir kategorilendirme, pozitiflik derecesi için de yapılabilir. 255 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Şekil 13. Negatiflik Derecesine İlişkin Kategorilendirme ve Değerleri e. Karşılaştırmaya İlişkin Semantik Analiz Araştırmanın bu kısmında pozitif-negatif-nötr kategoride işaretlenen 955 tweet, bir karşılaştırma ifadesine yer verip vermediği konusunda semantik bakımdan incelemeye tabi tutulmuş ve bu yolla altı adet tweet tespit edilmiştir. Bunların biri negatif, beşi pozitif kategoridedir. Yıldızlararası filmi “Açlık Oyunları”, “Deliha”, “Birleşen Gönüller” ve “Exodus” filmleriyle karşılaştırılmıştır. İki nesne birbirleriyle karşılaştırılırken genel olarak birinin diğerinden üstün yanlarını ifade etme yoluna gidilir. Şekil 14, karşılaştırmaya temel teşkil eden kriterleri ve değerlerini 1. Düzey kategorileriyle birlikte göstermektedir. Şekil 14. Karşılaştırmaya İlişkin Kriterler, 1. Düzey Kategorileri ve Değerleri 256 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN f. Problem Konu Etmeye İlişkin Semantik Analiz Bu analizde “bir problem” kategorilendirmeye konu edilir ve o probleme ilişkin kategori oluşumuna çalışılabilir. Örneğin, “filmi izleme sırasında ağlama” konusu problem olarak belirlenmiş olsun. Filmin duygusallık yönü çerçevesinde “ağlayanın olup olmadığı” geri bildirimi alınmak istensin. Bu kategori için veri tabanında “ağla” ve “agla” sorguları sonucu elde edilen ve semantik olarak da değerlendirilen toplam altı kelime ve tekrar sayıları Şekil 15’te gösterilmiştir. Buna göre, kullanıcıların %1,05’i mesajlarında film sırasında ağladıklarından bahsetmişlerdir. Şekil 15. “Ağla/Agla” Problemine İlişkin Kategorilendirme ve Değerleri 2.1.3. Semantik Analiz Modeli Yukarıda örneklendirilen üç düzeye ilişkin analizin optimal şekilleri birleştirilerek oluşturulan Semantik Analiz Modeli Şekil 16’da görülmektedir. Buna göre, Semantik Analiz her üç düzeyi de kapsar, ayrıca 1. Düzey 2. Düzeyi kapsar. Şekil 16. Üç Düzeyli Semantik Analiz Modeli 257 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Önerilen Semantik Analiz Modeli, bir film analizinin dilbilimsel semantik yöntemle hangi düzeylerde ve kategorilerde yapılabileceğini göstermektedir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, model kaçınılmaz olarak eksiktir ve basit bir yapıda sunulmaktadır. Örneğin, filmin pozitif ya da negatif kategoride olmayan özelliklerine ilişkin ayrı bir sınıflama yapılmamıştır. Ancak, verilmek istenen ipuçlarının kaybolmaması adına, tüm analizler için uygun bir model üretmekten kaçınılmıştır. Diğer yandan, “yönetmen başarısı” gibi bir kriter, araştırma kısmında yapıldığı gibi 2. Düzeyde, yani pozitif kategorinin bir alt kategorisi olarak ele alınmayıp 3. Düzeyde “problem konu etme” kategorisinde değerlendirilebilirdi. Ancak burada amaç, film analizi ile ilgili olarak “yönetmen başarısına” ilişkin araştırma sorusunun yanıtını aramaktır. Düzeylerin birbirlerinin içine sızmış olması yani modelin “girift” özelliği sorunun yanıtını değiştirmeyecektir. Model, dilbilimsel semantik tabanlı olarak önerilmiştir. Ancak sosyal medya, günümüzde katlı bir şekilde artan veri zenginliği ile analizlerin otomatik olarak yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Zira bu kadar büyük miktardaki verinin manuel olarak gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bu noktada bilgisayar tabanlı semantik uygulamalar söz konusu olmaktadır. Uygun algoritmalar oluşturmak suretiyle bu analizler gerçekleştirilebilir. Literatürde bu çalışmalar “duygu analizi” veya “fikir madenciliği” başlıkları altında değerlendirilmekte, modelde sözü edilen düzeyler ve alt kategorileri ise “fikir madenciliği görevleri” çerçevesinde ele alınmaktadır. Örneğin, 1. Düzeydeki pozitifnegatif-nötr kategoriler “metnin kutbunu belirleme”, 3. Düzeydeki pozitiflik-negatiflik derecesi ise “metnin kutbunun pozitiflik-negatiflik gücünü belirleme” görevlerine aittir (Sütcü ve Aytekin, 2013:99). Dolayısıyla bu görevlere yönelik olarak yapılandırılacak uygun yapay zekâ teknikleri ile film analizleri otomatik olarak gerçekleştirilebilir. Bilgisayar tabanlı semantik uygulamalar, veri analizinde kullanılan geleneksel analiz yöntemlerden büyük farklılıklar gösterir. Çünkü semantik tip analizlerde bilgisayardan insan zekâsı gibi karar vermesi ve metinsel ifadeyi doğru kategoriye ataması beklenir. Dilbilimsel semantik analiz ile bilgisayar tabanlı semantik analiz, bu noktada kesişir. Yani doğru kategoriye atanıp atanmama, başka bir deyişle bilgisayar tabanlı semantik analizin başarısı, dilbilimsel semantik analizle doğrulanır ve değerlendirilir. Sonuç Genelde medya endüstrisi özelde de sinema/eğlence endüstrisi, çok geniş izleyici kitlelerine hitap etmektedir. Bu tür endüstrilerde temel amaç, izleyicide memnuniyet oluşturmak ve bu memnuniyetin sürdürülebilir olmasını sağlamaktır. Bu nedenle, izleyicilerin memnuniyetlerinin sürekli ölçülmesi çok önemli bir gereklilik olarak bu endüstrilerin karşısında durmaktadır. Sosyal medya, izleyicileri gönüllü olarak her türlü konuda paylaşımda bulunduğu etkileşimli bir ortam olarak, sinema/eğlence 258 TÜRK SİNEMASININ 100. YILINA ARMAĞAN endüstrisinin ihtiyaç duyduğu cevapları vermek üzere analiz edilebilecek büyük miktarda veri barındırmaktadır. Dijital ajanslar ve reklam ajansları ise endüstrinin ihtiyaçlarını tespit edip bu ihtiyaçlara cevap bulmak üzere sosyal medya verilerini analiz eden taraf olarak büyük resimde yer almaktadırlar. Böylece ortaya çıkan üçlü bir yapıda veri kaynağı ise izleyicilerdir. Onların paylaşımları, ajanslar ve endüstri için enformasyon olmaktadır. Böylece endüstri, daha sağlıklı bir şekilde izleyicinin nabzını tutabilecektir. Eleştirel açıdan bakıldığında ise, endüstrinin izleyiciyi istediği gibi yönlendirmesi sosyal medya verisi ile daha kolay olabilecektir. İzleyici açısından sosyal medya, duygu ve düşüncelerin ifade edildiği, paylaşımların gerçekleştirildiği bir ortamdır. Kullanıcı burada sinema salonunda veya TV seyrederken olduğu gibi “pasif izleyici” konumunda değildir. Filmi izlerken yaptığı eleştirilerini veya beğenilerini ifade edebileceği bir ortam olarak sosyal medyayı kullanabilir. Eleştirel seyretme de diyebileceğimiz bu şekilde, bir anlamda filme katkıda bulunmuş olur. Sosyal medyada paylaşımda bulunan kullanıcılar, oluşturdukları etkileşimli yapı sayesinde ölçülebilir izler bırakırlar. Ancak sosyal medya verisi büyük oranda metinsel olduğundan bu veri üzerinde geleneksel dediğimiz sayısal analizleri yapmak çok mümkün olmamaktadır. Gişe hasılatı, toplam izleyici sayısı, vizyonda kalma süresi ve filmin oynadığı salon sayısı gibi analizler, geleneksel sayısal analizler kapsamında değerlendirilir. Semantik analizler yoluyla ise izleyici düşüncelerinin ve yorumlarının analizleri yapılabilir. Böylece, elde edilen sonuçlar istenilen amaç doğrultusunda bir geri bildirim aracı olarak kullanılabilir ve veriye dayalı planlama konusunda “Sosyal Medyada Film Endüstrisi” başlığı altında değerlendirilebilir. Bu çalışmada, vizyona giren filmlerle ilgili kullanıcı paylaşımlarının Twitter ortamındaki analizi için bir model önerisinde bulunulmuştur. Model, Twitter ortamı için geçerli olmakla beraber, kullanıcı görüşü içeren her türlü mecraya uyarlanabilir. Bu bakımdan önerilen modelin sosyal medyada film analizine örnek oluşturarak, ölçümleme alanında çalışan uzmanlara kaynak oluşturacağı düşünülmektedir. 259 INTERSTELLAR-YILDIZLARARASI FİLMİNİN TWITTER ÖZELİNDE SEMANTİK ANALİZİ Kaynakça Aytekin, Ç. (2013) “An Opinion Mining Task in Turkish Language: A Model for Assigning Opinions in Turkish Blogs to the Polarities”, Journalism and Mass Communication. 3:3. p. 179-198. Bayram, N. (2002) “Düş mü Gerçek mi: Sinema”N. Bayram (Ed.), Toplum ve İletişim, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Castells, M. (2005) “Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür”, Birinci Cilt, Ağ Toplumunun Yükselişi. Çeviren: Ebru Kılıç. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Covington, M. (1994) Natural Language Processing For Prolog Programmers. New Jersey: Prentice Hall. Facebook. (2015) “Interstellar”https://www.facebook.com/Interstellarmovie (03.02.2015) Evrim Ağacı. (2014). Yıldızlararası (Interstellar) Filminin Bilimsel Analizi. http://www. evrimagaci.org/fotograf/71/6710 (06.02.2015). Goddard, C. (2011) Semantic Analysis: A Practical Introduction. NewYork: Oxford Press Güngör, N. (2011) İletişim, Kuramlar, Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitapevi. IMDb. (2014) “Moviemeter” http://www.imdb.com/title/tt0816692/?ref_=fn_al_tt_1 (28.01.2015) “IMDb. (2015a)“What isIMDb”?http://www.imdb.com/help/show_leaf?about&ref_=hlp_ brws (06.02.2015). IMDb. (2015b) “The vote average for film “X” should be Y! Why are you displaying another rating? http://www.imdb.com/help/show_leaf?voteaverage&ref_=hlp_brws (06.02.2015) Kılıç, L. (2008). Fotoğrafın ve Sinemanın Toplumsal Tarihi. Ankara: Dost Yayınevi McChesney, R. (2008). “Yeni Küresel Medya”, D. Held, A. McGrew (Ed.). B. Özçelik (Çev.) Küresel Dönüşümler,Ankara: Phoenix Rigel, N. (2000). Rüya Körleşmesi. İstanbul: Der Yayınevi Sütcü, C.,Ç. Aytekin, (2013). Elektronik Ticaretten Sosyal Ticarete Dönüşüm Sürecinde Ölçümleme, İstanbul: Derin Yayınevi Twitter. (2015) “Interstellar” https://twitter.com/interstellar (03.02.2015) Vikipedi. (2014) “YouTube”http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube(06.02.2015) Webrazzi. (2014) “Twitter üçüncü çeyrekte 361 milyon dolar gelir elde etti ve aylık aktif kullanıcı sayısı 284 milyona ulaştı” http://webrazzi.com/2014/10/28/twitter-ucuncu-ceyrekte361-milyon-dolar-gelir-elde-etti-ve-aylik-aktif-kullanici-sayisi-284-milyona-ulasti (06.02.2015) Youtube. (2015) “Yıldızlararası” https://www.youtube.com/results?search_query=y%C4% B1ld%C4%B1zlararas%C4%B1 (28.01.2015) Nikopol-Art. (2015). http://nikopol-art.com.ua/kalendar/557-28-dekabrya-v-istorii.html (14.02.2015) 260
