Eğitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Politikaları

Transkript

E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi…
E
Elife DO AN ve di erleri
T M H ZMETLER NDE TOPLAM KAL TE YÖNET M ve KAL TE
POL T KALARI
Elife Do an∗ , Çi dem Apaydın∗ ve Özgür Önen∗
ÖZET
Bu çalı mada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak,
kalite, kalite garantisi,
kalite belirleyicilerinin seçimi, e itimö retimde kalite politikası, kalite de erlendirme ve e itimde kalite
de erlendirme yöntemleri alan yazın taraması yapılarak
incelenmi tir. Kalite belirleyicileri Temel belirleyiciler, Ba arı ve
Geçi Belirleyicileri, De erlendirme ve Pilot uygulama belirleyicileri,
kaynak ve yapı ile ilgili belirleyiciler olmak üzere dörde ayrılmaktadır.
Kalite politikası ise mükemmellik için, ölçülebilirlik, ürün üzerine,
performansa ve kullanıcı –mü teri yakla ımına yönelik olarak be e
ayrılmaktadır. Kalite de erlendirme yöntemlerinde ise
öz
de erlendirme, dı uzmanlarca de erlendirme, bir ya da çoklu
kar ıla tırmaya yönelik de erlendirme ve raporu yazan uzmanlarca
de erlendirme olarak ele alınmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Kalite,
De erlendirme Yöntemleri
Kalite
Politikası, Kalite
ABSTRACT
In this study, from the point of Total Quality Management,
quality, warranty of quality, choosing of quality determiners, quality
policy on education, quality evaluation and quality evaluation
methods in education is examined by searching the related
literature. According to the literature, quality determiners are divided
into four groups; basic determiners, achievement and class passing
determiners, evaluation and pilot application determiners. Again for
the literature, the quality policy is divided into five groups; for the
purpose of perfection, measurability, products, performance and
user-consumer approach. In current study, quality evaluation
methods are examined as self-evaluation, evaluation by experts who
are from outside of the institution, evaluation by single and multiple
comparisons and evaluation done by the experts who wrote the
report.
∗
Yrd. Doç. Dr. SDÜ Burdur E itim Fakültesi
Ar . Gör. Akdeniz Üni.E itim Fakültesi
∗
Ar . Gör. SDÜ Burdur E itim Fakültesi
∗
Burdur E itim Fakültesi Dergisi
59
Keywords : Quality, Quality Evaluation Methods, Quality Policy
I.G R
Son yıllarda e itimde kalite kavramı derinlemesine anlam
de i ikli ine u ramı tır. Günlük ekonomik dilde e itimde kalite, e itim
kurumları arasında, fakültelerin stratejileri, yüksekokulların beklentileri,
e itim ortamında rekabet yaratarak kaliteyi artırmayı hedeflemektedir.
Kaliteden bahsederken standartlardan, normlardan, kalite giri iminden, kalite
güvencesinden de bahsedilmektedir. 21. yüzyılda küreselle me ve kurumsal
kalite bir zorunluluk olarak gündeme gelmektedir.Kurumlar kaliteyi nasıl
tanımlamaktadır? Kaliteden ne
beklemektedirler? Kalite ekipleri
sınıflandırılmakta mıdır? Kalite ödülleri almak ya da almamak ne demektir?
Kurumların kalite ile ilgili kriter ve normlar koyması ne anlama gelmektedir?
SO kalite normlarına uymak demek midir? Yüksekö retimde kalite nedir ve
nasıl de erlendirilmektedir? E itimde kaliteyi tanımlayabilmek için yukarıdaki
sorulara ya da benzerlerine yanıt vermek gerekir.
“Kalite nedir?” sorusuna yanıt verilecekse kalitenin içerdi i
unsurlarda göz önünde bulundurulmalıdır. Kalite standardı yakalamaktır,
uzmanlarca tanımlanan süreci izlemek ve süreci kontrol emektir. Bahsedilen
ürünü ya da hizmeti de erlendirmektir (Murgatroyd ve Morgan, 1992’den akt.
Dallaire, 2002, 2). E itimciler, ö renciler, veliler ve karar vericiler kaliteli
üniversitenin olu turulması a amasında kalitenin tanımını yapmaya
ba lamı lardır. E itimde kalite kurumun amaçlara ula ması için etkililiktir;
kalite üniversitenin amaçlarını ve misyonunu açıklamasıdır; kar ıla tı ı
durum kar ısında etkisini ve etkilili ini göstermesi olarak tanımlanmaktadır
(Nightingale ve O’Neil, 1994’den akt. SPU, 1997,2). Bu tanımlara
bakıldı ında, kalite için daha çok ihtiyaçlardan bahsedilmektedir. Kalite için
hizmet ya da ürünlerin kullanıma uygunlu u, süreklili i, geçerli i,
dayanıklılı ı ve güvenirli inin de erlendirilmesinden de
bahsedildi i
görülmektedir. Söz konusu kalite kavramı endüstri ve i dünyasından geçmi
bir kavramdır. letmelere uygulandıktan sonra e itime bir ba ka deyi le
insana uygulanmaya çalı ılmı tır. Fakat i letme kavramları e itim
dünyasında yabancı kalmı tır (SPU, 1997,4). Buna ra men yüksekö retim
kurumları
uzun
süredir
kalite
gerçe inden
kaçamamaktadır.
Yüksekö retimde kaliteyi sisteme yerle tirmek amacıyla, kalitenin hedefleri
belirlenmektedir. Mü teri (tüketici) kaliteli hizmetin ya da üretimin verilmesini
istemektedir. Mü teri hizmetin ya da ürünün dayanıklı, sürekli, kullanı lı ve
uygun olmasına dikkat etmektedir.
Kurumların SO Belgesi alması demek, hizmet ya da ürünü
garantiye alması anlamına gelmemektedir. SO 9000 ya da SO 14000
sertifikaları hizmet ya da ürünün yapısını tanımlamaktadır. SO belgeleri
sürecin ve hukukun garantisi olarak kabul edilirken; SO normların zorunlu
60
uygulanması anlamında kullanılmamaktadır. SO normları küresel kalitede
giri imleri belirlemekte, “siz unu yapın” ya da “ siz yaptı ınızı gösterin”
anlamına gelmektedir.
Uluslararası e itimde on yeni kavram üzerinde durulmaktadır.
Bunlar , ö renmeyi yaratma ve düzenleme, ö renmeyi yönetme, farkları
kabul etme ve de erlendirme, ö rendiklerini uygulama, ekip çalı ması
yapma, okul yönetimine katılma, aileleri bilgilendirme, yeni teknolojiyi
tanıtma, mesleki etik kuralları uygulama, sürekli e itimi yönetmedir. Bu
kavramların e itime uygulanması, kurumda kaliteyi iyile tirme demektir
(Unesco,2003,20-24).
Küreselle me sürecinde e itimde akreditasyon kaçınılmaz olarak
görülmektedir. Gerçekte kamu kurumlarındaki düzen kurumların görevlerine
ve amaçlarına ula maları için hizmetlerdeki kaliteyi garanti altına almayı ön
plana çıkarmaktadır.Ö rencileri ba arıya güdülemek, onların sıkı çalı masını
sa lamaktır. Sıkı çalı manın ürünü mükemmelliktir. Ba arısızlı ı kabul
etmek “yerli bilginin” azaltılmı ürünüdür (Steples, 1998).
Bu çalı mada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak, kalite,
kalite garantisi,
kalite belirleyicilerinin seçimi, e itim-ö retimde kalite
politikası, kalite de erlendirme yöntemleri ve e itimde kalite de erlendirme
yöntemleri alanyazın taraması yapılarak incelenmi tir.
II.KAL TE GARANT S
Kalite garantisi, örgütlerin ürettikleri ürün ya da hizmetlerin kalite
konusunda önceden belirlenen taleplerini kar ılamak için yeterli güveni
sa lamak amacıyla yapılması gerekli etkinliklerin tümünü içermektedir.
Önceden belirlenen standart ve süreçlere uygun olarak üretilen mal ve
hizmetlerin kalitesi de yüksek olmaktadır ( i man ve Turan,2001,40). Etkili
rekabeti sa lamak amacıyla da liderlik, süreç ve ba arı formülleri gözden
geçirilmelidir (Zairi, 1995).
Rekabet için vizyon, ortaklık yakla ımı, amaçlar, ileti im ve uyum, alt
yapı, kurumsal ba lılık, süreç ve edim yönetimi e itimde mükemmelli i
sa layacak liderlik araçları olarak kabul edilebilir. Mükemmellikte, üretim göz
ardı edilemez. De erler zinciri olu turma, öz denetim, süreçlere odaklanma,
güçlü temeller olu turma, görev tanımlarını içeren kültür, yenile meye
açıklık, ölçüme önem verme gibi a amalarda üretim sistemini olu turan
süreçler olarak tanımlanabilir. Liderlik ve üretim süreçlerinin yanı sıra
ortaklık, sürekli ö renme, verimlilik için zaman-pazar yakla ımını
benimseme, rekabeti ölçebilme, yenile mede rekabeti artırma ve mü teri
tatminine ba lılı ı içeren ba arı kazanma formülleri olarak göz önünde
tutulabilir (Zairi, 1995)
61
Her kurumun kalite iyile tirmeye yönelik önceden belirlenmi kalite
politikasının geli tirilmi
olması zorunlululuk olarak görülmektedir. Kalite
politikası, gelece e dönük olarak bir kurumun ne yapması gerekti ine ili kin
bir takım temel varsayımlar olarak ifade edilmektedir ( i man ve
Turan,2001,41). Kalite politikasının temelini kalite sistemini iyile tirecek
kalite garantisi olu turmaktadır.
Kalite garantisi, etkinliklerin temel
sürecinden önce otantik kalite i ine yo unla maktır. E itim sektörünü
geli tirmek ve gerçek sonuçları alabilmek için temel sürece dayanması,
e itim-ö retimdeki bakı açısıyla temel konulara yo unla ması önemli
olarak görülmektedir. E itim-ö retimde kalitenin ba at unsuru ö renmedir.
Kaliteye göre ö renmede kesin faktörler öyle sıralanabilir:
•
E itim- ö retimin amaçları, e itim programının gerektirdi i düzey,
•
Ö renme çevresi, e itim i göreninin niteli i, etkili i birli i metodu,
•
E itim- ö retimin üretim sonuçları ve ö renmeyi içine alacak
ba ımsız de erlendirme,
•
E itim- ö retimi yönlendirecek i levsel sistem ve yeterli ekonomik
kaynak(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,8).
Kalite garantisini sa lamak için ö renmenin artı, ekonomik
kaynakları öncelikli kullanmaktır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,9).
E itim-ö retimde ulusal ya da uluslar arası düzeyde kalite garanti sistemini
olu turmak git gide önem kazanmakta ve daha da zorla maktadır. E itimde
kaliteden sorumlu olanlar e itim kurumlarının rolünü de erlendirmede,
uluslar arası e itim kurumlarından, programların farklılı ını ortaya koymada,
mesleki geli ime ihtiyaç duymada, bilgiyi bilgi düzeyinde bilmede ve uluslar
arası ö renci de i im düzeyinden sorumlu olacaklardır. Bunlarla birlikte
mesleki ya amı ve kamu gücünü de ortaya koyabilmeleri beklenmektedir.
Ulusal garanti sistemini olu tururken, uluslar arası garanti sistemini göz
önünde bulundurulmasında yarar olaca ı dü ünülmektedir. E itimde kalite,
kalite garantisi kurumlar içinde kendi kendine gerçekle mez. Kalite ve kalite
garantisini gerçekle tirmek için hayal gücü ve cesarete ihtiyaç vardır. Bu
özelliklere sahip olacak birimler ise hükümet yetkilileri, kalite ajansları ve
ara tırmacılardır (Lemaitre, 2002) Uluslar arası garanti sisteminde dikkat
edilecek özellikler ise unlardır (Vander Berghe,1995):
-Avrupa ülkelerinin e itim sisteminin tek tipe kayması
-Uluslar arası ö renme normları, her meslek ve disiplinin kendine özgü
olması
62
-E itimin farklı a amalarında yetenek ve becerilerin tanımlanması
-Uluslar arası diplomaların düzenlenmesi.
Uluslar arası garanti sisteminin yanı sıra e itim konusunda ya anan de i ik
ve farklı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bunlar ise Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999,10);
-E itim örgütlerinde tek tiplili e kayma / E itim örgütlerinin yapısındaki
farklılıklar
-Kitle e itimi / özel grup e itimi
-Örgütlerdeki sabitlilik / esneklik
-Akademik bilgi/ toplumsal do rular
-Geleneksel disiplinler / yeni disiplinler
-Dünyacılık / bölgecilik
-Ulusal kültür ve yerellik / Avrupa Birli i
Gelecekte kalite politikaları, e itimin tek tiple mesi için bir baskı
unsuru olarak ortaya çıkacaktır. Bu nedenle tek tiplili i ve e itim düzeylerinin
tanımlanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. E itim kurumlarının
amacı farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevrelerden gelenleri bir arada
tutmak
ve tek
potada eritebilmektir (Hämäläinen
et JakkuSihvonen,1999,10).
Kalite politikaları belirlenirken ö renme ortamı için de hazırlık
yapılmalıdır. Kalite politikasının anahtarı ö renme artlarının garantisi olarak
görülmektedir. E itimde tanımlama sürecinin saydamlı ı ve e itim amaçları
toplumun ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde olmalıdır. Toplumun ihtiyaçları
çevre ile do ru orantılıdır. Bu nedenle çevre e itiminde kalite garantisine
önem verilmelidir.
E itim kurumlarında çevre e itiminin önemi
vurgulanmalıdır. Ulusal düzeyde çevre e itiminin ekonomik ve yönetsel
i levleri hakkında bireylere bilgi verilmelidir. E itim-ö retim ba ımsız olarak
de erlendirmeli ve çalı ma ön plana çıkartılmalıdır.
63
III.KAL TE BEL RLEY C LER N N SEÇ M
Toplam kalite yönetimi, penisilin gibi hızla hareket eden ve hemen
etkisini gösteren bir ilaç de il, uzun süreli kullanıldı ında bir örgütün
yapısını a ama a ama de i tirebilecek ve iyile tirebilecek bitkisel bir ilaçtır
( shikawa’dan Akt. Vardar, 2001,141). Bu nedenle örgütlerin temel amacı
kalite yaratmak olmalıdır.Toplam kalitenin yakalanabilmesi için örgütlerde
kalite liderli i; yönetim ve organizasyon kalitesi; bilgi, enformasyon ve analiz;
stratejik kalite planlaması; insan kaynaklarının geli tirilmesi ve i görenlerin
e itimlerinin sa lanması, personel yönetimi; süreç kalite yönetimi; kalite
kontrol sonuçları; mü teri beklentilerine yanıt verebilme; çıktılarda kalite;
hizmet kalitesinin yükseltilmesi; hizmet satı ında kalite yükseltilmesi; hizmet
tasarımında kalite ve hizmet kalitesinin kontrolü a amalarında kriterler
belirlenmelidir ( Vardar, 2001,142-148). Kalite belirleyicileri, genel danı ma
kurulu, kamu kalite politika danı ma grubu, kalite süreçleri zaman ve para
yönetimi birimi, kalite belirleyen gruplar, informal ve formal kalite ekipleri,
kalite kültürü modeli; de erler ve halka saygı, kaliteyi de erlendirme ve
doküman olu turma süreçlerinden olu maktadır (Berry, 1997). Kamu ya da
özel i letmelerin yanı sıra e itim kurumlarında da kalite belirleyicilerinin
olması gerekir.
Üniversitelerde kalite politikalarının ele alınması için dört ana ö enin
bulunması gerekmektedir. Bunlar, programın kalitesi, e itim yönetiminin
kalitesi, ö retimin kalitesi ve ara tırmanın kalitesidir (Johnson ve
Golomskilis, 1999). Kalite politikaları belirlenirken, yayımlara yapılan atıflar,
yayının 3 ya da 5 dergide yayımlanması ele alınırken, e itim yönetiminde ise
kalite liderlik, payda ları anlama, karar verme yakla ımı, i görenlerin dahil
edilmesi, süreç yakla ımı ve sürekli iyile tirme yer almaktadır.2000 Mayıs’ta
Avrupa Birli i E itim Kültür Birli i Genel Müdürlü ü Avrupa’da okul e itimi
kalitesi üzerine önemli bir rapor hazırlamı tır. 26 ülkenin e itim bakanı ve
uzmanlarından olu an
bir ekip ulusal düzeyde okul e itimi kalite
belirleyicilerini girdilere göre saptamı tır. Bu raporda, okul e itimi ile ilgili 16
belirleyici tespit edilmi tir. Bu 16 belirleyici dört düzeyde incelenmi tir.
A a ıda bunlara yer verilmektedir (Dailler, 2002,4);
Temel Düzeyde Olanlar; Matematik ,Okuma, Bilim e itimi ,Temel bilgi
teknolojileri e itimi, Yabancı dil,Ö renmeyi ö renme (ya am boyu e itim için
strateji geli tirme ve araçları kullanma), Kültürel e itim.
Ba arı ve Geçi Belirleyicileri; Okul ba arı oranı, Orta ö retimi bitirme
oranı, Yüksekö retimde okulla ma oranı.
De erlendirme ve Pilot Uygulama; Seçilen okullarda pilot uygulamaların
yapılması ve bunların de erlendirilmesi, Velilerin katılımı.
64
Kaynak ve Yapı ile lgili Belirleyiciler; Ö retmenin e itimi ve yeti tirilmesi,
Okulöncesi e itim kurumlarına devam oranları, Ö renci ba ına dü en
bilgisayar oranı, Ö renci ba ına dü en e itim harcamaları.
Yukarıdaki kriterlere göre e itimin standardı
girdilerce
belirlenmektedir. Kaliteyi ö renci ve e itim i görenlerinin karakteristik
özelli i belirlemektedir. Kısaca buna bilgi yetenek ve kar ıla tırma denebilir
(Dailler, 2002 ,5). Fransa’da kalite belirleyicileri özgürce seçilmektedir.
ngiltere’de her kalite belirleyicinin tanımı yapılmakta ve yorumlanmaktadır.
Hollanda’da 8 ekonomi fakültesi öz de erlendirme yapmaktadır. Hollanda’da
öz de erlendirme yapmak için kalite belirleyicileri dörde ayrılmaktadır. Bunlar
(SPU 1997):
Ö rencilere ba lı belirleyiciler; lk yılın sonunda ba arı yüzdesi, Her
dönem diploma alma yüzdesi, E itim dönemini terk yüzdesi ,Yeniden
yönlendirme yüzdesi,Normal e itim süresi oranı / etkili süre ,Mesleki alanda
istihdam edildikten sonraki dönem X yıllar
E itimcilere ba lı belirleyiciler; Pedagojik nitelikler,
E itime ayrılan saat süresi
e alma politikası,
Ders programlarına ba lı belirleyiciler; Programın amaçlarını
tanımlamadaki açıklık, Mesleki ya amdaki amaçların belirlenmesi, Ö renci
gruplarının sayısı, E itim metotları ve de erlendirilmesinin kar ıla tırılması, Pedagojik giri imlerde (zaman ve araç) uyum zamanı, program seçim
düzeyi , E itime devam olasılı ı (yarı zaman vb.).
Kuruma ba lı belirleyicileri; Karar yapısı, Kalite kontrol sistemleri.
Bu dört kalite belirleyicilerinin yanı sıra i görenlerden beklenen
kaliteyi iyile tirecek beceriler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlar temel
yeterlilik becerileri ileti im becerileri uyum yetene i ve ki isel geli im
becerileri, etkili grup becerileri ve etkileme becerileridir (Nguyen, D. N.,
Yashinari, Y. ve Shigagi, M. 2005).Kanada’da yüksekö retimde kaliteyi
belirlemek için 28 kriter ve yedi belirleyici programa göre tespit edilmi tir. Bu
belirleyiciler a a ıda özetlenmi tir (Dailler, 2002,8).
Programın uygunlu u: Programın içeri inin ve amaçlarının toplumun
ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde düzenlemi olması,
Programın tutarlılı ı: Yüksekö retimde verilen derslerin tamamının
programın amaçlarına uygun olmasının ve
ö renmenin
sa lanıp
sa lanmadı ının de erlendirilmesi,
65
Programlarda uygulanan e itimsel metotlar:
ekilde yeni pedagojik metotların kullanılması,
Ö rencilerin anlayaca ı
Programa ba lı insan kaynakları: Programın kaynak ihtiyaçlarının ve
mesleki bütünlük için gerekli i görenin sa lanması,
Düzenlenen programda ekonomik ve materyal kaynakları: Laboratuvar,
sınıflar, e itici ortamlar, spor salonları vb’ nin kullanılması,
Program yönetimi: Yönetim süreçlerinin etkili i, sürekli de erlendirmenin
yapılması ve programda düzenlili in aranılması,
Programın yasal boyutu : Diploma notlarının hesaplanması, ders ba arısı,
devam eden ö rencilerin oranı, bilgilendirme, sosyalle me, ö retim
elemanlarının gereksinimlerinin kar ılanma düzeyinin belirlenmesidir
(Dailler, 2002,8).
ngiliz ara tırmacılar ö renme kalitesinin temel belirleyicileri konusu üzerine
bir çalı ma yapmı lardır. ngiliz ara tırmacılara göre üniversite e itimindeki
kalite ö renci kapasitesiyle ilgilidir. Bunlar (SPU, 1997, 14);
-Uzun süreli bilgiyi zihninde tutma yetene i,
-Özerk ekilde bilgiyi ö renme yetene i,
-Yeni bilgilerle önceki bilgiler arasında ba kurabilme yetene i,
-Kendine özgü bilgi yaratabilme yetene i,
-Sorunların çözümlerini uygulayabilme yetene i,
-Bilgiyle ileti im kurabilme yetene i,
-Ya am boyu yeni bilgiyi ö renme kaygısını geli tirebilme yetene idir.
ngiltere’de her üniversitenin, her fakültenin ve her bölümün kendine özgü
kriterleri bulunmaktadır. ngiliz üniversitelerinde en önemli kriter ise
derinlemesine çalı ma yapabilmedir. Bunlar (SPU, 1997,15-16).
- Derinlemesine ö renme kalitenin geli mesiyle mümkündür. Özellikle
ba ımsız ve özerk ö renme (projeler, ki isel i ler, ki isel anketler vb.) ön
plandadır.
66
- Üniversitede kalite tanımı ö rencinin deneyiminden yararlanma olarak
kabul edilmektedir. Bu yapı içerisinde ö rencinin ö renme kayna ı olarak
görülmesi ve gelece e yönelik olarak ö rencilerin meslekta kabul edilmesi
ve ileti im kurulmasının önemi vurgulanmaktadır.
- E itimde kalitenin amacı aktif ve ortak ö renmeyi gerçekle tirmek ve
geli tirmektir. Aktif ö renme zihinsel etkinliklerin düzeyini ve ö renme
etkinliklerini düzenlemektedir.
- E itimde kalitenin amacı ö renciye sorumluluk vermektir.
- Üniversitede e itim verilirken, ö rencinin küresel geli imi dikkate alınarak
ilgilenilmekte, yeteneklerini, de erlerini ve entelektüel geli imini ortaya
çıkarmaktadır.
-Üniversite de e itimi verilirken, kalite sürecinde de i ik de erlendirme
modelleri de incelemektedir.
- E itimde kaliteyi belirleyen unsurlar özellikle sunulan e itimin düzenlemesi
ve analiz edilmesi olarak kabul edilmektedir.
- E itimde kaliteyi etkileyen unsurlar arasında çevresel, fiziksel ve sosyal
ko ulların
(kütüphaneye giri , bilgi teknolojilerini kullanma, donanımlı
sınıflarda e itim görme) varoldu u kabul edilmektedir.
IV. E
T M - Ö RET MDE KAL TE POL T KASI
Son yıllarda e itim bilimlerinde ve e itim-ö retim alanında e itimin
kalitesini artırmak için farklı yakla ımlar sunulmaktadır (Hämäläinen et
Jakku-Sihvonen,1999,5). Kaliteyi artırmak için be farklı yakla ım söz
konusudur. Bunlar;
-Mükemmellik için kalite. Aynı karakteristik özellikleri ta ıyan nesnelerin
kar ıla tırılması yakla ımıdır. Bu yakla ım felsefi bir yakla ımdır.
- Ölçülebilir nitelikte kalite. Bu durumda kalite ölçülebilir olmalıdır. Bu
yakla ım, ürün üzerine yönelik bir yakla ım olarak kabul edilmektedir.
- Ürün üzerine kurulmu yakla ım: Bu yakla ım kalite gereklili i olarak kabul
edilmektedir.
- Performans raporu/bedeli. Endüstri ve i letmelerde kullanılmakta olan
yakla ımdır. De erler üzerine kurulmu bir yakla ımdır.
67
- Kullanıcı- mü teri yakla ımı.
Bu tanımlara bakıldı ında farklı bakı açıları ön plana çıkmaktadır.
1990’dan sonra mü teri temelli kalite açı a çıkmaktadır. Bu da mü terilerin
farklı
kültürlere sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu tip farklı
ö renmeler
e itim, kapasite ve ekonomik karakteri gündeme
getirmektedir.E itim- ö retim konusunda ö renmenin i levi ile ilgili olarak
kalitenin tanımı yapılmaktadır. Bu da e itim –ö retimin düzenlenmesi
anlamına gelmemektedir. Bu tanımla dile getirilen metotla yalnızca yönetime
yardım edilmemekte, aynı zamanda kurumlara, yöneticilere ve i görenlerin
i birli ine destek verilmektedir. Kurumlarda kalite de erlendirmesi için
formatörlere, e itimcilere, ara tırmacılara ve insan kaynakları yöneticilerinin
i birli ine
gereksinim duyulmaktadır.
De erlendirme kriterlerinin
tanımlanması için teorik ve pratik etkinliklerin birlikte de erlendirilmesi baz
alınmalıdır. Bu de erlendirme kriterleri özellikle okulöncesi kurumlardan
mesleki e itim veren de i ik ve büyük e itim kurumlarına kadar hepsini
içermelidir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6).Yüksekö retimde uzun
süredir bilimsel ara tırma teknikleri için yüksek düzeyde performans
gösterilirken, e itimde kalite için aynı nitelikler dikkate alınmamaktadır.
E itim alanı genellikle çocuklar ve gençlerle sınırlandırılmı ; kalite
çalı maları ö renme psikolojisine yöneltilmi tir (Brown, 1998’den akt
.Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6).
Kalite
politikaları
olu turulurken,
e itim
i görenleri
de
unutulmamalıdır. E itim i - görenlerinin yetenek ve e itim düzeylerine göre
yönlendirilmesi yönetim hizmetlerini daha modern ve daha kaliteli konuma
getirebilir. E er kurumlar kalite ile ilgili politikalar geli tirirken bu yukarıda
belirtilen özellikleri dikkate alırsa yönlendirme sistemi ve politik amaçlar
özrite üzerine kurulabilir.
E itim aracılı ıyla toplumda görülen olumlu geli melerle kalite
politikalarının önemi artmaktadır. Avrupa’daki ülkeler kalite politikası
geli tirirken
e itimde fırsat e itli i, ya am boyu e itim, yenili e ve
yaratıcılı a destek, e itim-ö retim ortamında yarı ma, de erlendirme
metodu, ö renmeyi ö renme, ileti imsel yetenek, ya am boyu e itime
güdülenme, yurtta lık bilinci, sa lık e itimi ve mesleki geli imde alınan
yetenekler
e
de
önem
vermektedir
(Hämäläinen
et
JakkuSihvonen,1999,21). Faktörlerin açıklaması a a ıda kısaca bu özet olarak
verilmektedir.
E itimde fırsat e itli i. Türk E itim Sisteminde yapılan çalı malara
rehberlik eden birer dayanak niteli i ta ıyan, 1973 yılında kabul edilen Türk
Milli E itim Temel Kanunu (1739 Sayılı Yasa) devletin vatanda ına
yöneltmeden fırsat e itli ine kadar olan her bir görevini tanımlamaktadır.
Avrupa ülkeleri ise Avrupa Birli ine üye olduktan sonra, aynı programdan
68
farklı kültürden, farklı etnik yapıdan gelen, farklı ekonomik düzeye sahip
farklı bölgelerden gelen ö rencilerin yararlanmasını sa lamaya yönelik
çalı maları gündeme getirmektedir. E itimde fırsat e itli inde sanatsal
yaratıcılı a ve bilimsel yeterlili e de yer verilmektedir. E itimde fırsat e itli i
için e itim alanındaki politik karar vericiler, farklı e itim kurumlarındaki
ö renme sonuçlarını ve eylem ko ullarını verilere göre kar ıla tırmalıdır.
Demokratik ortamın yaratılması için cinsiyet farklılı ının ortadan kalkması
sa lanmalıdır(OECD,1995,86).
-Ya am boyu e itim. Ya am boyu e itimin önemi son on yılda artmı tır. Bir
yandan mesleki ya amdaki geli meler di er yandan i görenlerin ya
ortalamasının orta ya ın altında olması ya am boyu e itimin hızlı bir ekilde
gündeme oturmasını sa lamı tır. Ya am boyu e itimi benimseyen
i görenler, bran larıyla ilgili kaynaklara ula maya çalı ırlar. Yaptıkları i ve
projeleri hakkında birçok insanla ileti im kurarlar, gelece e hazırlık yaparlar.
Örgütlerde desteklenmesi ve geli tirilmesi gereken i görenler
bu tür
i görenlerdir (Töremen,2001, 29). Yöneticilerin ya am boyu e itim ile ilgili
olarak e itim stratejilerine
ihtiyaçları vardır. E itim kavramı sınırları
içerisinde ya am boyu e itimi tehlike olarak kabul etmeyip, olası e itim
çe itleri içerisinde yerini alması sa lanmalıdır. Yöneticinin ilkesi sadece
e itimin düzenlenmesi ya da e itim olmamalıdır. Bunun yanı sıra ö renme
de olmalıdır. Ya am boyu e itimin sorumlulu u devlet, kurum, e itimci ve
birey tarafından payla ılmalıdır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 24).
Ya am boyu e itim hem bireysel hem de takım halinde örgütsel ö renmeyi
kapsamalıdır. Bireysel anlamda insanların kendi kendilerine ö renmesi ve
kendini geli tirmesi söz konusu olabilece i gibi, takım halinde ö renme ve
örgütsel ö renme de söz konusu olmalıdır ( i man ve Turan,2001, 50).
-Yenili e ve yaratıcılı a destek. Yaratıcılık bir süreçtir. Ya am boyu süren
ve sonu olmayan bir disiplindir. Yaratıcı insanlar özgüveni yüksek insanlardır
(Balay, 2004, 42). Yaratıcı insanlar toplumun geri kalan kısmından farklı
olmalarıyla dikkat çekmektedirler. Bu da kendine has sorunlar yaratmaktadır.
lerinin de i tirmek ya da ümitsizli e dü me yerine farklılıkları ve çatı mayı
avantaja dönü türme ve bundan yararlanma e ilimindedirler. Yaratıcılı ı
yüksek olan insanlarda olumlu dü ünme, sorunlara meydan okuma gibi
özellikler gözlenmektedir ( Alder, 2004,67-68).
Yaratıcı dü ünmenin
karakteristik özellikleri dü ünmede akıcılık, dü ünme esnekli i, orijinal
dü ünceler, sorunları görebilme ve sorunlara kar ı duyarlı olma, ayrıntıya
girme, belirsizliklere kar ı tolerans gösterme, yakınsak ve ıraksak
dü ünebilme, geleneksele meydan okuma, öz disiplin sahibi olma, yüksek
düzeyde mükemmellik standardına sahip olma ve risk almadır (Alder,
2004.70-73). E itim kurumlarındaki yenili e ve yaratıcılı a destekteki aynı
ilkeler spor içinde geçerli olmalıdır. Ö rencilerin niteli ini artırmak için
gerekli önlemler
alınmalıdır. Toplumun ilerlemesi için sorumluluk
uzmanlarca payla ılmalıdır.
Ö rencilere uluslar arası yarı ma niteli i
kazandırılmalıdır. Bu özellikle de i ik düzeylerde e itim gören bütün
69
ö renciler arasında yaygınla tırılmalıdır. Ö rencilerin ıraksak dü ünmesi
sa lanmalıdır. Özel alanlarda ö rencilerden olu an de i ik konularda
ara tırma ekipleri kurulmalı ve böylece ara tırma ekipleri sayesinde her
ülkede yapılan yarı malara ö rencilerin girmesi garanti edilebilir. Özellikle
ekipler kaliteyi iyile tirme, e itimde süreklilik, e itimin geli iminde güncel
süreci olu turma ve ekonomik destek sa lama vb. konularda olursa
ba arıyı yakalamak daha kolay olacaktır (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999, 24).
-E itim-ö retim ortamında yarı ma.
Çalı an ve üreten insanların
ödüllendirilmesi ve te vik edilmesi yönetim yakla ımlarının üzerinde
durdukları önemli bir konudur. Te vik ve ödül sadece maddi anlamda
dü ünülmemelidir.
görenler farklı yollarla da
te vik edilebilir,
ödüllendirilebilir ve tanınabilir ( i man ve Turan, 2001,51). görenlerin
duygu, dü ünce ve davranı larındaki farklılıklara de er verilmesi, yaratılacak
sinerjinin artmasına neden olacaktır(Yazıcı, 2001,175). Ödülün, te vikin ve
tanınmanın oldu u yerde yarı ma da söz konusudur. Rekabet edebilme
ba armanın önemli bir aracıdır. Rekabet ortamında yeni bilgi ve yeteneklerin
kazanılabilmesi için gerekli ko ullar yaratılmalıdır ( Brown, Boyle & Boyle,
2002, 31). E itim-ö retim ortamında yarı ma denildi inde, ö renme,
endüstri yarı larının ve i sizli in bilinmez sorunlarını içermektedir. E itim
kurumları elbette bunlara çözüm önerecek de ildir. Fakat e itim kurumları
toplumun de i ik alanlarda geli im a amasında ortaya çıkan engelleri ya da
ortaya çıkma olasılı ı olan engelleri tespit etmelidir. Bunun yanı sıra sayısal
planlamalar e itim kalitesinin ba at unsuru olarak kabul edilmelidir.
Günümüzde matematiko-bilim e itiminin yüksek düzeyde almak önemli
kabul edilmektedir. Bu da geli mi ülkelerin teknolojiyi etkin ve verimli
kullandı ını göstermektedir. E itim kalitesini artıran bir ba ka unsur ise,
gittikçe önem kazanan mesleki e itimdir. Birçok de i ik sektörde giri ,
devam ve yükselme a amalarından olu an mesleki e itime önem
verilmektedir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 30). Öyleyse Türkiye’de
de matematiko-bilim derslerine ve mesleki e itime a ırlık verilmelidir.
-De erlendirme Metodu. Toplam Kalite yönetiminde de erlendirme
güdülenmeyi artırma ve çalı maları takdir ederek ö rencileri te vik etmeye
yöneliktir. Pozitif de erlendirme ba arıyı tescil etme ve yayma, ö renciler
hakkında detaylı bilgi toplama ö rencilerin öz de erlendirme yapması,
ö renmeyi birle tirme ve de erlendirme a amalarından olu maktadır
(Töremen, 2001,122-123). Avrupa Birli ine üye ülkelerde zorunlu ö renim
ça ında ilk ve
ortaö retim kurumlarında uygulanan testlerin
de erlendirilmesi, ulusal e itim de erlendirme sistemine tabidir. E itim
kurumlarının misyonu ö rencilere de erler kazandırma, bilgi verme ve
yeteneklerini ortaya çıkartmaktır. De erlendirme sistemi, anadil e itimini,
matematik ve bilim derslerini, di er akademik e itimleri de incelemektedir.
Ama toplumun ihtiyacı olan kaliteyle de ilgilenmelidir. Bu da disiplinler arası
yetene in ön plana çıkmasını sa layabilecektir. Kalite ö renmeyi ö renme,
70
ileti im yetenekleri, (sosyal yetenek, sözlü-yazılı ileti im, bilgi teknolojilerini
kullanma düzeyi), ya am boyu e itime güdülenme, kültürel konularla ilgili
yetenekler, yurtta lık bilinci, sa lık e itimi, gibi konuları içermektedir. Bu
konularda kalite de erlendirmesi yapılmalıdır (Hämäläinen et
JakkuSihvonen,1999, 31).
-Ö renmeyi ö renme. Ö renmeyi ö renmenin temeli, örgütün ö renme
yetene ini geli tirmektir. Örgütlerin ö renmeyi nasıl gerçekle tirdiklerini
anlamalarına yönelik ve daha derin algılamayı gerektiren bir süreçtir.
Ö renmeyi ö renmede örgüt üyeleri, ö renmenin ya da ö renme
ba arısızlıklarının
önceki örnekleri üzerinde dü ünür ve sorgular.
Ö renmeyi ö renme sürecinde amaç ö renme sürecini anlayıp
çözümleyebilmektir (Yazıcı, 2001,116). Ö renmeyi ö renmenin kapasitesini
de erlendirme e itimdeki her konu ya da her dersi ö renebilmenin temel
yetenekler üzerine odaklanmakla gerçekle ir.Bu da bilgiyi alma kapasitesi
yani parçaları bilinen parçalar benzetme ve birle tirme çabasıdır. Bu konu
de erlendirme ve ara tırma için gereklidir. Ö rencinin kendine güvenmesi,
ö renmeyi ö renmenin temeli olarak kabul edilmektedir. Ö renmeyi
ö renmenin de erlendirilmesi için ilkö retim okullarının küçük sınıflarından
ba lanmalıdır. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 31). Üniversitede
e itim i görenleri, üniversitenin ara tırma, etkililik, kalite, çe itlilik taleplerini
de kar ılamak zorundadır. Buna ko ut olarak hızlı bir ö renme
gerçekle ebilir(Yong, 2000, 36).
- leti imsel yetenek. görenlerin ki isel etkinliklerinin farkında olması
ö renmeyi kolayla tıran bir unsurdur. Ki isel etkinliklerinin farkında olan
i görenler, çevrelerini de i tirmek ve geli tirmek için ö renmek zorunda
olduklarının farkındadırlar. Ki isel etkinliklerin farkında olabilmek içinde
i görenin sa lıklı ileti im kurma yetene inin farkında olması bir zorunluluk
olarak ortaya çıkmaktadır (Yazıcı, 2001,190). Kaliteli hizmet verebilmek için
iletiler tam, do ru ve zamanın da iletilmelidir. Toplam Kalite yönetiminde
ba arılı olmak için etkili ve verimli bir ileti im ortamı yaratılmalıdır(do an,
2002, 84). leti imsel yetenek modern e itimin her düzeyinde büyük bir
öneme
sahiptir. leti imsel yetene in de erlendirmesi, yeni bilgi
teknolojilerini kullanma yetene i,
yetenekleri birle tirme, görü meler,
eylemler arası ileti imle ilgili olarak görsel, sözel
ve yazılı ileti imi
içermektedir. leti imsel yetene in de erlendirmesi ilk ve ortaö retim
kurumlarında yapılabilir.Yeti kin e itiminde oldu u gibi gençlere verilen
mesleki e itimde ve yurtta lık e itiminde, bilgi teknolojilerini ve medyayı
kullanma de erlendirilebilir . (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32).
-Ya am boyu e itime güdülenme. Ya am boyu e itime güdülenme
de erlendirmenin en önemli konularından biridir. E itimde bireyselli e de
önem verilmektedir. Ö renemeye olumlu yakla mak yeterlidir. Ö renciler
her eyi ö renmeyi arzulamaktadır. Kendilerine özgü yetenek ve çabalarıyla
ba arırlar. Bu e itimin amacı sürekli geli meyi amaçlayan bireylerin ö renme
71
kapasitesinin de i tirmektir. ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32).
Ö retmen, ö rencilerin nasıl ö rendi ini ve geli ti ini bilmelidir. Bu geli imi
temel alarak ö renciye çe itli ö renme ortamları ve fırsatları sa lamalıdır.
Bu fırsatların hazırlanmasında ö rencinin, zihinsel, sosyal ve ki isel geli imi
göz önünde tutulmalıdır(Özdemir, 2000,153).
-Yurtta lık bilinci. Her birey, ulusal düzeyde oldu u kadar yerel düzeyde
de toplumun i levlerini yönlendiren yurtta lık bilinciyle ilgili olan temel
kavramaları olu turmak zorundadır. De erlendirme, demokratik toplumlar
her bir zorunlulu u ve haklarının tanınmasını e it ekilde düzenler.Zorunlu
kurumlarda her çocuk bir vatanda olarak yeti tirilir (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999, 32).
-Sa lık e itimi. Sa lık e itimini vermek devletin görevidir. Bireyler ki isel
sa lı ından ve di er bireylerin sa lı ından sorumludur. Sa lıksız olan ya da
sa lı ını korumak isteyen bireyler sa lık servislerinden yararlanırlar. laç ve
uyu turucu kullanımına engel olmak okulun ve ailenin görevleri arasında yer
alır. Kültür ve e itim politikalarında oldu u gibi mesleki ya amda da ,e it
vatanda lık hakları ve toplum ya amına girmek, gençlerin ve çocukların
sa lı ını gerçek
ekilde de erlendirecek programlar hazırlanmalıdır.
(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33).
-Mesleki geli imde alınan yetenekler. Mesleki geli imde alınan yetenekler
itina ile de erlendirilmelidir. Mesleki geli imle ilgili olarak okul bitirme
sınavları ve diploma ö rencileri de erlendirme açısından yeterli de ildir.
Toplumun normları bunları a maktadır. Yetenekleri de erlendirmek için
yaratıcılık konusunda ısrar edilmelidir. Farklı ülkelerin uyguladı ı mesleki
geli im de erlendirme metotları denenmelidir. Örne in yetenek ve mesleki
yetenek de i ik ilgileri içeren sertifikalarla denenebilir. Bu tip de erlendirme
yeti kinlerde oldu u gibi, gençlerin mesleki geli iminde de yararlı olabilir.
Ö renme her yerde gerçekle ebilir. Sokakta, i yerinde, yüksekö retim
kurumunda, internette, intermediada , kütüphanede
ö renme
gerçekle ebilir. Ö renme ortamındaki bu de i im nasıl ö renilir sorusunu
ortadan kaldırmı tır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33).
V.KAL TE DE ERLEND RME YÖNTEMLER
Kalite ve de erlendirme bir proje ve bir sistem yönetiminin
birle imidir. Kalite giri iminin amacı, insanları ve araçları daha etkili kılmak,
süreci iyile tirmektir. Kaliteli giri im, kaliteyi iyile tirmeyi kar ılayabilir.
Bununla birlikte yinede ürünlerin ticari tanıtımlarını sa layan bir sertifikada
sa layabilir. Kalite giri iminin amacı de erlerle ilgilidir. Bazı durumlarda
iyile tirme için bazı kriterler gerekebilir. Bu de erler ve amaçların
tanımlanması kaliteyi ortaya atan örgütü ön plana çıkarır.
Pratik
72
uygulamalarda kalite bazı gerçeklerle bütünle ir (Introduction ala demarche
qualite pour les campus numeriques, 2005, 1).
Çaba ve sonuçların açıklanması, kalitenin etkili sonucunu ve ortaya
konan araçlar üzerindeki etkisini göstermektedir. Yani bir ba ka deyi le “
yapılacak ey söylenir, söylenen ey yapılır”. Bu da Toplam Kalite
Yönetiminde (TKY) finansörler, mü teriler, kullanıcılar, hizmet sorumluları ve
müdahiller arasındaki ili kileri ve anla maları netle tirir.
TKY’de kalite geli imi için 4 a amadan bahsedilmektedir. Bunlar;
1.Sınırların ve de erlerin tanımlanması. lk a amada sınırların kesinle mesi
ve hedeflerin basamaklandırılmasını de er ve amaçlar takip eder. Bu tercih
özellikle giri im alanı ve kalite politikası olarak tanımlanmaktadır. Sınır ve
de erler kalite kriterleri ve giri im amacı gibi farklı etkenlere de öncülük
yapar (Introduction ala demarche qualite pour les campus numeriques,
2005, 2)
2.Etkinlikleri tanımlama. Bir e itim kurumu için gerekli olan unsurlar sınırlar ,
amaçlar ve giri imdir. Etkinliklerin tanımlanmasında sürecin gerçekle mesi,
e itsel araçlar, insan kaynakları, sorumluluklar, aktörlerin yetenekleri
(mü teriler, temsilciler, kullanıcılar, müdahiller vb.) göz önünde tutulmalıdır.
3.Kar ıtların tanımı. Giri im dü üncesi, kültürel çatı malarla kar ı kar ıya
kalmaktadır. Bunları tanımlamak ve hesaba katmak gerekmektedir.
4.Kalite giri imi için araçları ortaya koymak. Kalite konusunda saydamlık ,
katılım, anla ma ön ko uldur. Eylem planları açık yapılmalıdır. Araçlar ve
önlemler açık ve net olarak seçilmeli ve örgüt tanımlanmalıdır.
TKY’de eylem planı yapılırken açık ve net olmasını yanı sıra klasik
olarak yapılan planlardaki kurallarda uygulanmalıdır. Eylem planında verileri
toplanır( belirleyicileri tanımlama, sayısal olarak belirlemek), öneriler
hazırlanır ve yorumlanır, kararlar alınır, alınan kararları uygulanır.
Üniversitede kalite de erlendirmesi
iç de erlendirmenin yapılmasıyla
gündeme gelmi tir. kinci de erlendirme ise dı de erlendirmedir. Kurumun
amaçlarını sınıflandırmak ve di er kurumlarla kar ıla tırmak, projelere
yönelmek ve kamu bütçesini iyile tirmek için dı de erlendirme gündeme
gelmi tir. yile tirme giri imleri ile isteyerek ya da zorlayarak de erlendirme
ortaya çıkmı tır(Jouhandeau,1996’den akt. SPU, 1997).
Bir çok ülkede kalite ajansları ya da en azından ba ımsız birimler
kurulmu tur. Bu birimler
üniversiteyi Toplam Kalite Yönetimi
için
de erlendirirken dört a amada de erlendirmektedir. Bunlar (SPU, 1997):
73
1.Üniversite de erlendirmesi öz de erlendirme raporu. Önerilen
belirleyicilere göre de erlendirme yapılır. Üniversite temelde amaçlarını öz
de erlendirmede belirtir. Üniversite bu raporda gerçekle tirdi i amaçlarını
medyaya sergiler gerçekle tiremedi i amaçları ve etkinliklerini de burada
dile getirir.
2. Dı
uzman ekiplerince yapılan de erlendirme. Bu ekip üniversiteyi
anlayan ve bilenlerden seçilir. Bu ekip aynı zamanda ekonomik yapıyı,
sosyal durumu ve mesleki örgütlenmeyi de bilir. Elbette bu ekibin
de erlendirmesi kuruma ait olacaktır. Özel ili ikleri incelemeyecektir.
3. Bir ya da çoklu kar ıla tırma. Dı uzman ve kurum partnerleri(yöneticiler,
ö retim üyeleri ,ö renciler vb) arasındaki kar ıla tırmanın düzenlenmesidir.
4.Raporu yazan uzmanlar. Öz de erlendirme raporunu analiz ederler.
Kurumda kaliteyi iyile tirmek için kurum içi birim ziyaretleri yaparlar.
VI.E
T MDE KAL TE DE ERLEND RMES
Kalite de erlendirmesi e itim içerisinde sivri bir sorun olarak
görülmektedir. E itimde kalite de erlendirmeleri için farklı yöntemler
kullanılmaktadır.
E itimde
kalite
belirleyicileri
3
yöntemle
de erlendirilmektedir. Bunlar (SPU, 1997,10):
Ba ımsız olmayan önlemler. De erlendirme yapabilmek için ba ımsız olan
belirleyicilere gerek duyulmaktadır. lkö retimde ve ortaö retimde kalite
de erlendirmesi
dı
uzmanlarca yapılmaktadır.
lkö retimde ve
ortaö retimde testlerdeki ö renci ba arısı ya da bilgileri dı uzmanlarca
incelenirken; üniversitede, fakültede ve bölümlerde de erlendirme
ö rencinin de erlendirmesidir. Ö rencilerin ba arısızlı ı ya da ba arısı
de erlendirme ölçütü olarak alınır. Ba arı oranlarındaki kriterler, diploma
alma, fakülteden do rudan mezun olma vb. de erlendirme kriterleri arasında
yer almaktadır (SPU, 1997,11-12).
E itim kalitesinin di er belirleyicileri. Bir sınıftan di erine geçi oranları,
di er belirleyicilerden biridir. Örne in bir fakültenin birkaç yıl geçi oranı
yüksek ise bunun nedeni ilk yıl seçilerek alınmı olmaları, ilk yıl çok çalı mı
olmaları, sa lıklı yönlendirmenin yapılmı olması, hazır bulunu luluk
düzeylerini yüksek olması ya da sadece meslek sahibi olmak için gelmi
olması dü ünülebilir.
Dar anlamda belirleyiciler. Yüksekö retimin amaçlarına bakıldı ında;
örne in sınavı ba aramayana diploma ya da derecenin verilmemesi gibi.
74
Ö renci De erlendirmesi
Pratikte ö renci de erlendirmesi sorulacak sorularla mümkündür.
Ö renciler programdan beklentilerini dile getirirler.Çünkü ö renciler kolay
olan dersleri almak isterler. Bu da gelece in i görenlerinin niteli ini ve
mesleki yeterlili ini ortaya koymaktadır. Ö renciler zor dersleri yetersiz
olarak
tanımlayabilirler.Ö renciler de erlendirme yaparken, ö retim
elemanlarının ki ili ine de dikkat ederler ve bununla birlikte aldıkları dersi “
ilginç ve gereksiz” olarak da tanımlayabilirler (SPU, 1997,13).
Uzmanlarca De erlendirme
Uzman kariyeri boyunca ö renmeye devam eden, bilgisini
derinle tiren, yeteneklerini yargılayan, alanındaki geli melerin farkında olan
ve uygulamada da ilerleme vadeden yenilikleri deneyen ki idir ( Brown,
Boyle & Boyle, 2002, 31).
Uzmanları iç uzman ve dı uzaman olarak sınıflandırılmaktadır. ç
Uzman kurum içersinde görev yapan; dı uzman kurum dı ında yer alan ki i
olarak tanımlanmaktadır.Dı uzmanların de erlendirmesi genelle tirilebilir.
Öz de erlendirme raporu incelenir, final raporu kaleme alınır. Gerçekte dı
uzmanlara üniversiteye kar ı nötr de illerdir. Uzmanların ö rencilerle
görü meleri, ö rencilerle kar ıla maları, programlarda sık ya anan
de i iklikleri izlemeleri, onların bu ortamdan izole ya amalarına engel
olmaktadır (SPU, 1997,13).
De erlendirmede e itimin amaçları do rultusunda elde edilen
sonuçların de erlendirilmesi arttır. E itimin sonuçlarının de erlendirmesi
üç a amada gerçekle ebilir. Bunlar özellikle kitle e itiminin, biraz büyük
grupların ve programın de erlendirmesi olarak yapılmasında yarar vardır.
Gelecekte e itimi de erlendirmek için dört tip yöntemden bahsedilecektir.
Bunlar (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,14);
-Öz-de erlendirme. Kendi kendini de erlendirme olarak tanımlanmaktadır.
- ç de erlendirme: Kurum içerisinde yapılan de erlendirmedir.
-Dı de erlendirme: Ba ımsız yöneticilerce yapılan de erlendirmedir.
-Uluslar arası ortaklık çerçevesinde de erlendirme: Her ülkenin kalite
de erlendirme
sistemini
geli tirip,
e itim-ö retim
sistemlerinin
basamaklarına göre de erlendirmektir.
75
E itim Kurumlarında ve Okullarda Öz De erlendirme Metotları
AB ülkelerinde öz de erlendirme metotları 101 okulda denenmi ve bununla
ilgilide bir rapor hazırlamı lardır. Bu konuda e itim kurumları
cesaretlendirilmelidir(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 35).
gören ve ara tırmacı a ı. Dü üncelerin geli imi ve uygulanmasına
yardım etmek ve ulusal sınırlar içerisinde bunları payla abilmek amacıyla
i gören ve ara tırmacı a ı kurulmalıdır. Yeni dü ünceler bu a ile do abilir,
bu dü üncelerle ortak proje uygulamaları için ortamlar yaratılabilir
(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 37).
Kalite üzerine konferanslar.Kaliteyi geli tirebilmek için konferanslar
düzenlenmeli- dir. E itimin kalitesinden sorumlu olan ara tırmacılara,
yöneticilere bu konferanslar verilmelidir. Bu konferanslar serisi, ö renme
çevresinde, ilkö retimde, ortaö retimde, mesleki e itimde, yeti kin
e itiminde, yüksekö retimde verilmelidir.Bu konferanslarla farklı e itim
kurumlarının yaratılması sa lanabilir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,
38).
E itim Yönetiminde yi uygulamaların Payla ımı. Kamu yönetiminde
geli meye ba layan kalite strateji tanımı sadece kurumların kendilerine özgü
de erlendirme
sisteminden
yararlanmaktadır.
De erlendirme
danı manlardan yardım alınarak
yapılmalıdır. Tartı ma ortamları
yaratılmalıdır. Farklı ülkelerin e itim bakanlıkları ile
kar ıla tırmalar
yapılmalıdır. E itim yönetiminde kar ıla tırmalar yapılırken de erlendirmede
somut önlemler alınmalıdır. Ulusal düzeyde i ortamlar zenginle tirilmelidir.
En iyi uygulamalara yer verilmelidir ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,
38).
VII.SONUÇ
Bu çalı mada e itimde kalite sorunlarına de inilmi tir. Bu
çalı madaki temel dü ünce e itim kurumlarındaki kalite sorunlarını giderme,
e itimde uluslar arası yarı maların gereklili ini vurgulama ve insana yapılan
yatırımın önemi üzerinde durmaktı. Bu çalı mada e itimde kaliteyi sa lamak
için gerekli olan araç ve gereksinimler tanımlanmı tır. E itimde yaratıcılı a
ve yenili e yer verilmedi üzerinde durulmu tur. E itimde denetim sürecinde
uluslar arası boyutun önemi vurgulanmaya çalı ılmı tır. Ö renci ve
ara tırmacı de i iminin üzerinde durulmu tur.
Geli imden bahsedebilmek için ki isel mesleki geli im, e itimde
geli im ve örgütte geli im önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Sürekli
e itim bireysel gereksinimlere yanıt vermelidir. Bunlar; bir ya da bir çok
okulda olabilir. Özellikle e itim projeleri içerisinde yerini alabilir. Bölgesel
76
düzeyde, Ulusal düzeyde ö renme ile ilgili olarak Milli E itim Bakanlı ı
de i im toplantıları, konferanslar, seminerler, kurslar
ya da atölye
çalı maları düzenlemelidir (Formation Continue: Concepte , 2005,1)
Kamu kurumlarının hedefi sürekli e itimler olmalıdır. lkö retimden
itibaren bütün i görenin psiko-sosyal e itimine önem verilmelidir. Yönetimde
yönetilen ve yöneten gruplar olu turulmalıdır. Kadın-erkek e itimciler
arasında i gören-i veren konumlarını yaratmalıdır. Ekipler kurmak, ulusal
düzeyde kalite komisyonları olu turmak, proje geli tirme ekipleri kurulmalıdır.
Sürekli e itimde, mesleki yetene in geli tirilmesi üzerinde
durulmalıdır. Ö renme ortamları düzenlenmeli ve canlandırılmalıdır. Böylece
ö renmeyi yönetmek kolayla acaktır. Ö renmeyi yönetirken, farklılıkları
tanımlamak ve bu farklılıkları kabul etmek ve de erlendirmek
kolayla acaktır.
Ö renen okullarda ö renen ö rencilerle
uygulama
yapmak, ekip çalı ma sına öncelik vermek, okul yönetimine katkıda
bulunmak, aileleri bilgilendirmek ve uygulamalara katmak, e itimsel araçların
seçimine katkıda bulunmak, yeni e itimsel kavramların yaratılması ve
kullanılmasını sa lamak, etik ve mesleki sorunları a mak, sürekli e itimi
kendine özgü olarak yönetmek anlamına gelir (Formation Continue:
Concepte , 2005,2)
E itim toplumun gereksinimlerine göre yönlendirilmelidir. Bilimsel
dayanaklarla, e itimsel uygulamalar açıkça kabul edilmelidir. Uygulamadan
sorumlu olan ö retmenlerin de i imi sa lanarak, toplumsal uygulamalar
analiz edilebilir. Okulun geli iminde ve ki isel mesleki geli imde ö renen
okul, mesleki ki isel geli im, de i ime açık olan yöneticilere yönelik insan
kaynakları e itiminin verilmesi ve bütün yöneticilere psiko-sosyolojik e itimin
verilmesi e itimde kaliteyi artıracaktır (Formation Continue: Concepte ,
2005,3)
77
KAYNAKÇA
Alder, H. (2004). Yaratıcı Zeka (çev:M. Zaman ve C. Av ar) Hayat
Yayınları, stanbul
Balay, R.(2004). Ö renen Örgütler Ö renen Örgütlerin Dinamikleri (Ed. K.
Demir ve C. Elma)Sandal Yay. Ankara
Berry, G. (1997), Leadership and the Development of Quality Culture in
schools International Journal of Educational Management V. 11 N:
2 pp 52-64
Brown, M., Boyle, B. & Boyle, T.( 2002). Professional Development and
Management Training Needs For Heads of Department in UK
Secondary Schools Journal of Educational Administration Vol:40
number1 2002 pp.31-43
Dailler, J.P. (2002). Vers une Meilleure Gestion Québecoise De la Qualité
e
en Enseignement Supérieur:Un Outil multimédia Interactif 11
Colloque Annuel de la Société d’Evaluation de Programme- quoi de
Neuf en Evaluation de Programme Québec.
Do an, E. (2002). E itimde Toplam Kalite Yönetimi Academyplus
Yayınevi, Ankara
EDUCNET, (2003), Enseignement Supérieur: Guide de Préparation du
Diagnostic
http://www.educnet.education.fr/supérieur/campusqualité 07.02.
2005.
Formation Continue :Concept . (2005), Contexte
http://focoweb.script.lu:8080/script/html/concept1.html 07.02.05
HämäläinenM.K. et Jakku-Sihvonen, R.J.(1999), Pour une Qualité de la
Politique de Qualité de l’Education et de la Formation
Document d’Information Pour la Réunion Informelle des
Ministres de l’Education Tampere. ( p. 1-42)
Johnson, F. C. & Golomskilis, W. A. J. (1999) Quality Concepts in
Education V. 11 N. 6 pp. 467- 473
Lemaitre, Maria Jose (2002), Quality as Politics Quality in Higher
Education, V. D No. 1
78
Nguyen, D. N., Yashinari, Y., & Shigagi, M. (2005). Univercity Education
and Employment in Japan Quality Assurance in Education V. 13
N.3 pp. 202-218
Özdemir, S.(2000). E itimde Örgütsel Yenile me 4. Baskı .PEGEMA
Yayıncılık Ankara
SPU (Service De Pedagogie Universitaire), (1997), L’Evaluation de la
Qualité Est Á Nos Portes No:39-40, Juin- Septembre Numero
Special ( p.1-22)
Steples, B. (1998). New Politics of Education Casti Black in A Sterring
Role http://mbhs.bergtraum.k12.ny.us/cybereng/nyt/edu-pal.htm
i man, M. Ve Turan, S. (2001). E itimde Toplam Kalite Yönetimi
PEGEMA Yayıncılık Ankara
Töremen, F. (2001). Ö renen Okul, Nobel Yayın Da ıtım Ankara
UNESCO.(2003), Ateliér 4 Qualité de l’Education et Rôle
Enseignants http://www.ibe.unesco.org
Clé des
Yazıcı, S. (2001). Ö renen Organizasyfonlar Alfa Yayıncılık stanbul
Yong, T. C. (2000). High-Performance Human Resource strategies in
Learning Schools The Learning Organisation Vol:7 number 1 pp.
32-39
Vardar, A. (2001). Bireysel ve Kurumsal De i imde Yeniden Yapılanma
Stratejileri Kariyer Yayıncılık stanbul
Zairi, M. (1995). Total Quality Education for Superior Performance
Training for Quality vol:3 November 1 pp 29-35
79

Eğitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Politikaları

Transkript

Benzer belgeler

Kalite`de büyük ödül Bilim İlaç`ın

kalıte bırım memuru gorev tanımı

Klinik Mikrobiyolojide Hızlı Tanı testlerinde Kalite Kontrol

uluslararası kalite sempozyumu

Page 1 of 2 Turk.internet.com | infoMET Güvenlik Sistemleri ISO

Program içeriğini belge olarak indirmek için tıklayın