2 Орак айы 2014 г.

1907-2014
Hakikatın sesi
ilk gagauz gazetası
‘‘Aydınnık karannıkta şafk eder’’ (İoan 1:5)
Prot. M.Çakir
2014 Orak ayı * № 2
GAGAUZ AYOZU FEOFİL
Ayoz bobamız Feofil (adın
maanası “Allahı sevän) duudu 1460-cı yıllarda Zihna
küüyündä, angısı bulunêr
şindi Greţiyada. Eveldän Makedoniya denilän bu erlerdä
başka milletlärlän barabar
gagauzlar da yaşardılar. Zihna küüyündä, gagauzlardan
kaarä, türklär da yaşardı, ama
onnar musulmandı. Bobamız Feofil sa duudu hristian
aylesindä, onun anası-bobası
pek inannı hem iilikçi insannardı. Bu üzerä oollarını da
üürettilär dooru inanda. Uşak
büüdüynän, onu verdilär şkolaya, neredä o islä üürenärdi.
Bu erlerdä, angıları girärdilär
Osman imperiyasına, şkolalar
hem kliselär grek dilini kullanardılar, çünkü hepsi doorusaltanatlı hristiannarın başı
Konstantinopol patriarhıydı.
Kısa vakıtta bobamız (vaatizlik adı bilinmeer) başardı
üürenmesini. Ama taa çok o
çalışardı ilerletmää diil aklını, ama canını: o pek sevärdi
lafetmää ihtiar kişilärlän
hem Ayoz Yazıyı okumaa.
Bu üzerä da oldu o, nicä deer
ayoz David, “su boyundakı aaç gibi, angısı vakıdında
verer meyvasını” (Ps. 1: 3).
Okuyarkana Ayoz Yazıyı hem
ayozların yaşamalarını, o hep
savaşardı olmaa onnar gibi:
Avraama benzemää musaafir
sevmäklän, käämil İosifä –
bütünarifliklän, İova – saburlan hem girginniklän, Moiseyä
hem Davidä – usluluklan.
Taa gençkän, o ayırdı Allaha izmet yolunu. 1504-cü
yılda monahlıı kabletti, da
ona eni ad verildi – Feodosi.
İki yıldan sora, 1506-cı yılda,
Rendinis episkopu Akaki Feodosiyi popaz koydu. Birkaç
ay ayoz gezdi küüdän küüyä,
nasaat ederäk, çünkü hererdä
popaz yoktu. Sora o Aynoroza gitti, Vatoped manastırına,
neredä izmet etti ihtiar episkop Malahiyaya.
Bu vakıt Egipettä büük bir
salgın vardı. Hristiannarın
duşmanı bir çıfıt doktor başladı hererdä sölemää, ani bu
iştä hristiannar kabaatlı. Bu
yalan çabuk etişti taa Egipet
padişahına, angısı Osman sultanatının kuvedi altındaydı.
Ama padişah, musulman olsa
da, sevärdi hem sayardı Aleksandriya patriarhı İoakimi da
onuştan esap almadı bu yalanı. Ama çıfıt doktor ötää dooru hep çalışardı padişahı hristiannara karşı karezlemää da
baş vizirin yardımınnan, angısı çıfıtmış, yaptı istediini. Padişah çaardı patriarhı Divana,
açıklasın durumu deyni. Padişah dedi, ani eer hristiannarın
inanı dooruysa, ko o diiştirsin bayırı erindän. Patriarh,
hiç şüpelenmeyip, kayıl oldu
da istedi birkaç gün dua için.
Sora o Hristosun adınnan izin
etti bayıra geçsin başka erä, da
hepsinin önündä bayır diiştirdi erini. Ozamandan beeri
türklär deer o bayıra Dur-daa.
Hristiannarın
duşmannarı
büük üfkäylän düşündülär
başka bir işlän kaybetmää
patriarhı. Onnar dedilär padişaha, izin etsin patriarha
içsin zihir, zerä Evangeliyada
yazılı: “Öldürücü bişey içselär,
onnara zarar olmaz” (Mk. 16:
18). Patriarh genä kayıl oldu
da, stavrozlayıp zihirlän dolu
çölmää, içti onu, ama ona
hiç bir zarar olmadı. Bundan
sora padişah öldürttü baş viziri, kalan çıfıtlardan da başladı taa zeedä harç almaa, Nil
deresindän Kaira gelän su vadalarını düzmää deyni.
Açan bunnarı işitti Konstantinopol patriarhı Nifont,
osaat yolladı episkop Akakiyi
hem Feodosiyi Aleksandriya patriarhına. Patriarh İoakim pek islä kabletti onnarı
da çok vakıt yanında tuttu.
1509-cu yılda onnar Sinay
bayırına hacılık yaptılar, sora
da İerusalimä gittilär. Açan
Feodosi
Konstantinopola
döndü, orada eni patriarhtı.
Patriarh şükür etti Feodosiyä
zaametleri için, ama istämedi
kolvermää onu da koydu
onu Konstantinopol klisesinin notarı olsun. O çok vakıt
orada çalıştı, ama, göreräk,
ani dünnedä etmeer canına
lääzım olan kolaylıklar, o genä
Birkaç yıl geeri belli oldu, ani Greţiyada, Aynorozda,
var gagauz ayozu - Feofil (grekçä - Feofilos Mirovlitis),
angısının ayoz güüdesi bulunêr orada. Gagauzlara deyni
bu haber çok sevinmelik getirdi, ama çoyu bilmeer ayoz
bobamız Feofilın yaşamasını. Bu üzerä biz kararladık
bu nomerdä tiparlamaa onun ayoz yaşamasını, ki hepsi tanısın gagauz ayozunu (anılêr Orak ay. 21 eniycä).
ayoz boba Feofil
Aynoroza gitti, Vatoped manastırına.
Vatoped manastırında yaşardı ozaman bir ihriar episkop, da Feodosiy onu heptän
seslärdi hem her gün ayoz liturgiyayı yapardı. Açan episkop geçindi, Feodosi İviron
manastırına gitti, zaametleri
için bir örnek bulmaa deyni.
Birindän o üürenärdi heptän
seslemeyi, öbüründän – usluluu, başkasından – Allaha hem yakındakıya sevgiyi,
saburu hem dayanmayı. Bu
üzerä o oldu bir kap, angısı yaşardı Ayoz Duh. Kendi
içerindä o eldän yazılı kiyatların kopiyalarını yapardı, zerä
taa gençliindän gözäl yazardı.
Onu bilärdilär hem sayardılar
diil salt ayoz bayırda, ama taa
uzak erlerdä da.
O vakıt öldü Salonik arhiereyi, da yaşayannar yalvardılar Konstantinopol patriarhına koysun Feodosiyi
onnara episkop. Ama Feodosi hiç istemäzdi bölä üüseklii kabletmää da, açan kendi
patriarh çaardı onu Salonikä,
o gitmedi, cuvap edip, ani pek
hasta. 1516-cı yılda o kabletti
shimayı Feofil adında.
İviron manastırının yanında ozaman zaamet edärdi
igumen Dionisi. Feofil düzdü
onun yanında kendisinä bir
içercik da burada duada hem
oruçta izmet edärdi Allaha.
Sora o geçti bir monah Kirilın
yanına. Burada onnara gelärdi
liturgiyayı yapmaa ayoz bayırın başı prot Serafim. Ama
ayoz Feofil burada da çok
durmadı da geçti Pantokrator
manastırındakı ayoz Vasiliyin
içerinä. Burada onun yanında
zaamet edärdi monah İsaak.
Feofil okadar çok çalıştı
duada hem oruçta, ani heptän
pakladı üreeni, angısında yaşardı Ayoz Duh. O hiç brakmazdı İisus duasını canında.
Da bu üzerä kabletti Allahtan
büük vergi – saklı olannarı tanımaa hem bilmää.
Artık yaşlı olarak, o bilärdi,
nezaman ölecek, da başladı
hazırlanmaa bu geçişä. O yazdı canda merasını da istedi,
popazlar yaa saklılıını yapsınnar ona. Ertesi günü cumertesiydi, o Komka aldı da çaardı
üürenicisi İsaakı da dedi, ani,
öldüynän, onun güüdesini
kırda braksınnar, canavarlar isin deyni, popazlara da
sölämesinnär, ani o öldü. Da
deyip: “Ey, Saabi İisus Hristos,
kablet benim duhumu!” – geçindi 1548-ci yılın Orak ayının 8-dä (eniycä 21-dä).
İsaak, alıp ayoz Feofilın
güüdesini, götürdü daaya ba
braktı, nicä sımarladı ayoz.
Açan İviron hem Pantokrator manastırından monahlar
işittilär, ani ayoz geçinmiş,
geldilär, ama İsaak gösterdi
bir er da dedi onnara, ani orada gömdü ayozu, ama onnar
inanmadılar da, gidip, daada
buldular ayoz güüdesini. Koydular onu Pantokrator manastırında klisedä, da ayozun
güüdesindän başladı miru akmaa, ayoz yaşamasının tanıklıı olarak.
Butakım geçti ayoz bobamız Feofilın yaşaması, angısı
sayılêr gagauz ayozu. Butakım
o yaşadı hem zaamet etti, Allah onu üüseltti hem erdä hem
göktä. Biz da benzeyelim ayoz
bobamıza tamahsızlıklan, usluluklan, pak yaşamaklan, çok
lafetmemäklän, Allahı hem
yakındakımızı sevmäklän, ki
biz da onunnan barabar kabledelim Gök Padişahlıını bizim
Saabimiz İisus Hristosta, Angısına saltanat hem metinnik
Bobaylan hem Ayoz Duhlan
barabar. Amin.
2
ХАКИКАТЫН СЕСИ
ПОПАЗ ГЕОРГИ ЧАКИР:
АЙДЫННАДЫДЖЫЛАРЫН СОЙУНДАН
Бу йыл таманнанды 200 йыл попаз Георги Чакирин дуумасындан. Чакирлерин
сойу бююк из бракты гагаузларын историясында хем културасында. Бу айледян чыкты еллидян зеедя попаз, диакон, даскалы, ююредиджи хем йазыджы. Елбетки, бизим борджумуз аклымызда тутмаа бу инсаннары, ким измет етти
халкымыза, оннара хатыр гютмяя хем дуа етмяя оннарын джаннары ичин.
1814-джю йылын Чичек
айынын 23-дя (енийджя
Хедерлез айынын 5-дя), Хедерлез гюнюндя Туна ётесиндян гелян попаз Захария
хем карысы Елена Чакирлерин айлесиндя дууду бир
чоджук, ангысынын адыны
Георги койдулар. Кючюккян, о пек хаста бир ушакты, да хепси санарды, ани о
ёледжек, ама Аллах башка
тюрлю дюшюнярмиш.
Ачан Георги беш йашындайды, гагаузлар Прут дересиня йакын олан Чадыр
кююйюндян гечтиляр ени
топраклара да ногай кююйюнюн ериндя Ени Чадыр
курдулар. Чакирлерин сойу
чекилер бир попаз айлесиндян Добруджадан. Прут
долайында са гагаузлар
конмушлар боярларын топракларына. Иван Балшын
чок топраа вар-ды, да о истярди гелян инсан ишлесин
онун топрааны хем она таа
харч да ёдесин. 1819-джу
йылда Паскелледян сора гагаузлар попаз Захария Чакирлян барабар калктылар
да гечтиляр ени топраклара
– Буджаа.
Ени ердя ерлештийнян,
чифтчиляр дюздюляр аачтан бир клися. Захария Чакир кенди евиндя школа
ачты. Бурада ююренди онун
оолу Георги да, ангысы сора
попаз олду. Ачан бобасы гечинди, Георги батюсу Иванын насаадына гёря, ангысы ишлярди Кишиневда дин
консисториясында, башлады ююренмяя Кишиневда
клися чалгысы уурунда.
1833-джю йылын Касым
айынын 3-дя (ескийджя)
епархиал ёндерджилии койду Герги Чакири айоз Афанасинин адына Чадыр клисесиня даскалы. 1845-джи
йылда диакон, сора да попаз
койулду хеп о клисея.
Боба Георгинин евиндя он киши варды, ама йашардылар фукаара. Кенди
инсан фукаара йашарды, бу
юзеря попаз да йокту насыл варлыклы олсун. Попаз да евдекилериннян биля
кырда ишлярди. Те насыл
йазарды бобасы ичин онун
оолу протоиерей Димитри
Чакир: «Бобам ен чалышкан
чифтчилерин бирийди да
севярди ишлемяя... Кендиси
йапарды хепси аар ишлери:
сюрярди, екярди, казарды,
ташыйарды, бичярди, харман дююйярди, – кысадан,
ишлярди да, ийярди да инсаннан биля».
Ачан инсана ляязым
оларды чабук попазы чаармаа, да гелярдиляр кыра,
боба Георги, бракып ишини, чок керя йайан гелярди
кююйя, ки битки йола гечирсин ёлян бир кишийи
йада ваатиз етсин бир хаста
ушаа. Диирендян, косадан
хем башка аваданныклардан попазын еллери хеп кабарыкты. Кендиси чалышкан оларак, о башкасындан
да истярди гёрмяя шереметлик, хич беенмязди аарбашлыы хем хайлазлыы. Кысадан, о гагаузларын миллет
рухунун ёрняяди. Ушакларыны да чалышканнаа хем
чемрекляя ююредярди хем
сыкча дейярди: «Ким ишлямеди, имесин».
Зенгин олмаса да, боба
Георги ююретти оолларыны
Кишинев дин семинариясында. Бююк оолу протои-
ерей Димитри булгар кююйюндя измет етти, кяямил
насаатчыйды, йазды «Чакир
сойунун хем сенселесинин
биография историясыны».
Икинджи оолу монах олду
Айнорозда.
Ючюнджю
оолу, дядусунун адында Захария, попазлык етти Карамахмет кююйюндя, дёрдюнджю – Николай – Галилештя
попазды.
Попаз Георги Чакир чок
чалышарды Аллахын евинин гёзеллии ичин. Еер бишей ляязымса сатын алмаа
клисея дейни, о илк верярди кенди парасындан. Онун
зааметлериннян
дюзюлдю таш клися да 1867-джи
йылда айозланды. «Чадырлылар чок вакыт унутмайаджеклар, насыл дуйгулу
дуа едярди... Бююк Джумаа
сабаалыында, ачан окуйарды 12 евангелия, сык-сык
дургунарды, зеря юряя далгаланарды хем сеси титирярди», – аклына гетирярди
оолу протоиерей Димитри
Чакир.
Попаз херкеря кенди инсанныннан барабарды. Колада гюню о гирярди хербир
евя да кутларды Христосун
дуумасыннан. Ама 1873джю йылын Коладасы битки олду. Юшюдюп кендисини, о хасталанды. Бююк
айын 12-дя (ескийджя) комка алды хысымы попаз Чакир Феодор оолу Георгинин
елиндян да раатлыкта джан
верди. Гёмюлдю кюю мезарлыында, ама бююня кадар
онун мезары таа булунмады.
Виктор Копушчу, Гагаузиянын Билим-аараштырма меркезинин зааметчиси.
www.prihod-comrat.md
№ 2 * 2014 Орак айы
Кeнди дилимиздя
Aллaхын бююк ишлeри
(Aпoстoллaрын йaптыклaры, 2:11)
«Мутлу бу хaлк», – дeдим
бян кeнди-кeндимя, мутлу гaгaузлaр, aнгысындa
вaр ёля гёзял aйoз йaзы
кeнди
дилиндя.
Aчaн
Aллaх дaнышэр oннaрa,
oннaр кoлaй aннaйaбилир.
Нe мутлу oннaр, aни дуумуш oннaрын aрaсындa
бир Aй-Бoбa, бир Михaил
Чaкир, ким чeвирмиш
oннaр ичин дуa кийaдыны,
Eвaнгeлийaйы, хeм литургийaйы. Ниджя инсaн, aни
булунмуш
Иeрусaлимдя
Eллинджи гюню, oннaр
дa вaр нaсыл дeсинняр, ки
ишиттиляр кeнди дилиндя
Aллaхын бююк ишлeрини.
Oкурдум дуa кийaдыны
хeм Eвaнгeлияйы гaгaуз
дилиндя. Бян aмeрикaлы,
Дooрусaлтaнaтлы Грeк Клисeсиндя oкуйуджу, мoнaх
хeм Библийa чeвириджиси.
Илк кeря oлaрaк oкуйaрдым
o aйoз тeкстлeри гaгaузчa,
aмa чoк кeря oкудум хeп
o aйoз йaзыйы хeм ингилизчя, хeм грeкчя. Eлбeтки
ишидeрим aйoз йaзыйы
хeр гюн ингилизчя бурaдa,
бизим
мaнaстырымыздa.
Aйoз Бaйырдaйкaн, ики йыл
гeeри хeр гюн ишиттим o
тeкстлeри грeк дилиндя.
Ююрeeмиздя Aллaх лaфeдeр бизимнян aнa дилимиздя, зeря Aллaхын лaфы
тaтлы, хeм aнa дилимиз
дa тaтлы. Прoрoк Дaвид
дeeр, ки Aллaхын лaфлaры
бaлдaн тaтлы (Пс. 118: 103).
Дюннeли пoэзия дa дeeр,
ки aнa дили тaтлы бaл гиби,
чичeк кoкусу гиби. Ёля aчaн
Aллaхын тaтлы ишлeри
сёлeнeр тaтлы дилдя, нe
кaдaр тaтлы лaф!
Aчaн биз, aмeрикaлылaр,
чeвирярдик
Eски
Бaaлaнтыйы aрхaик грeк дилиндян ингилиз дилиня,
вaрды инсaн, aни сорaрды:
“Нeчин?” зeря – oннaрa гёря
– ингилиз дили фукaaрa
хeм oннунaн йoк нaсыл
сёлeмяя aллaхлы лaфлaры.
Ингилиз
дилиндя
вaр
трaдиция, дeйярдиляр, aмa
прoтeстaнт
трaдициясы,
хeм йoк нaсыл куллaнмaa o
дили дooрусaнтaнaтлы aйoз
йaзы ичин. Тaa дeйярдиляр,
aни aрхaик грeк дили пeк
зeнгин. Ёля – oннaрa гёря –
aйoз мaaнa бoзулaджeк.
Биз aннaрдык, нe oннaр
сёлeeр. Aмa вaр бaшкa
бaкыш дa. Биздя биля грeкaмeрикaлы aннaмaз aрхaик
грeк дилиндя aйoз йaзыйы.
Шиндики грeк дили oндaн
пeк бaшкa. Дурум ёляйдир,
Aмeрикaдa, слaвян дилиндя,
зeря вaр Дooрусaлтaнaтлы
Рус Клисeси, нeрeдя литургия гётюрюлeр слaвянджa,
aмa рус-aмeрикaлы хич
aннaйaмaз, зeря шиндики
русчaдaн пeк бaшкa.
Сёлeйим бирaз кeнди
дeнeмям ичин, зeря бян
Дooрусaлтaнaтлы Грeк Клисeсиндя oкуйуджуйум. Бян
диилим
грeк-aмeрикaлы,
aмa билeрим хeм aрхaик
грeк дилини, хeм шиндики
грeк дилини. Унивeрситeття
ююрeндим aрхaик дили, хeм
Грeциядa йaшaдым ики йыл,
нeрeдя ююрeндим шиндики
дили. Ююрeндим грeк дилини oтуз йылдaн илeри.
Oкудум Библийaйы чoк
кeря, хeм Eски Бaaлaнтыйы
хeм Eни Бaaлaнтыйы. Aчaн
Aйoз Бaйырдaйдым, нeрeдя
гeчирдим ики aй грeкчя
лaфeдян мaнaстырдa, йaптылaр
литургийa
хeр
гюн aрхaик грeк дилиндя.
Aннaрдым, нe сёлeeрляр.
Бaнa вeрярдиляр oкумaa
Сaaби дуaсыны, Инaнын
Симвoлуну хeм Псaлтири.
Сaнэрым, aни ии oкуйaрдым
хeм дa aннaрдым, нe
oкуйaрдым.
Aмa o aйoз йaзы грeк
дилиндя гeлмязди юрeeмя,
ниджя ингилиз дилиндя
aйoз йaзы. Нeчин? Джувaп
кoлaй – зeря ингилиз дили
aнa дилим.
Сaaбимиз дeeр бизя, aни
Aллaх – ёлюлeрин Aллaхы
диил, aмa дирилeрин Aллaхы (Лукa 20:38). Чeвирмяк
иши ёнeмни, aмa диил
сaлт кeндимизин ичин.
O ёнeмни ушaклaр ичин
хeм ушaклaрын ушaклaры
ичин, зeря йaшaйaн Aллaх
дaнышэр йaшaйaн дилдя
– кeнди aнa дилимиздя –
йaшaйaн инсaнa.
Мoнaх Кoсмaс, АБШ, Калифорния, айоз Иоанын адына манастыр.
HAKİKATIN SESİ
№ 2 * 2014 Orak ayı
3
“AYDINNIK” kultura-aydınnatmak cümnä topluluu bİr yaşında oldu
studentlerinnän.
Kıran ayının 8-9-da CT
başı
Bränskta
bulundu.
Bränsk devlet çifrçilik akademiyasında üürener yaklaşık
Kolada hem kış adetleri için,
Bucak hem Gagauz Eri için,
Ay-Boba M.Çakir için. 13 kişi
baaşış kabletti, bir kişi da granpri – Genç gagauz yazıcılar
birliinä girmää teklif. Hepsinä
verildi diplom, gagauz hem
rus dillerindä kiyat, premiya.
İlk erleri alannar V. Kroytordan smartfon kablettilär.
Büük ayının 20-21-dä “Aydınnık” CT başı bulundu Rumıniyanın baş kasabasında,
Bukureştä, neredä buluştu
prot. M.Çakirin unukası Nataliyaylan hem prof. N.Çakirin
kızı Nikoletaylan.
Küçük ayın 4-dä Komrat devlet universitetindä
“Aydınnık” CT başı buluştu studentlärlän hem gagauz
aktivistlerinnän. Hep o ayın
6-da 2-ci Kıpçak liţeyindä
üürenicilärlän buluşma oldu,
Paskellä için Çiçek ayında
“Aydınnık” CT çıkardı “Hakikatın sesi” ilk gagauz gazetasının eni nomerini. Boba
M.Çakirin kurduu gazeta çıktı
1907-ci yıldan beeri, misioner
yapraa olarak. 75 yıldan sora
bu gazeta genä okuyucularını buldu. Hep Paskellä için
internettä yayınnandı “Hristos dirildi” peet toplumu, angısına girdi Hristosun dirilmesini metinneyän peetlär.
Kirez ayında Gagauziyanın Bilim-aaraştırma merkezi
tiparladı V. Kopuşçunun iki
bilim çalışmasını, angılarında
bakılêr et imeklerinin adları hem başlıkların adları türk
hem gagauz dillerindä. Kiyatların hazırlanmasında pay aldı
“Aydınnık” CT da.
2014-cü yılın bitkisinä
kadar beklener Ay-Boba
M.Çakirin
biografiyasının
gagauzça tiparlanması, “Hakikatın sesi” gazetasının birkaç nomerinin çıkarılması,
“Ay-Bobanın izlerindän” Kişinöva hacılık, angısı baalı olacek M.Çakirin yaşadıı hem
işledii erlärlän. Ceviz ayında
plannanêr yapmaa birkaç şkolada Mihail Çakir hem gagauz
lingvistikası için lekţiya, angıları adalı olacek Gagauz avtonomiyasının gününä.
70 gagauz genci, angıları kurdu gagauz-rus dostluk topluluunu – “Kardaşlar”. Onnarın
teklifinä görä Viktor Kopuşçu çiftçilik akademiyasında
okudu gagauzlar için lekţiya.
“Aydınnık” CT hem “Kardaşlar” CT arasında beş yıllık
işbirlii annaşması kuruldu.
Bränsk bölgesindä Gagauziyayı gösterän M. Dışlüklan hem
“Kuvet” CT topluluunu kuran
gagauz studentlerinnän buluşma oldu.
Kıran ayının 15-dä Moskvada “Rosavtur” firmasının
ofisindä protodiakon K. Bargannan barabar gagauz literatura buluşması yapıldı.
Büük ayın 18-dä Komratta
“Kolada-2014” peet, esse hem
resim yarışmasının çıkışları yapıldı. 10-18 yaşlar arası
Üürenicilär yazdılar gagauzça
peet hem esse, yaptılar resim
neredä annadıldı M.Çakir için
hem gençlerin zanaat ayırmaları için.
Küçük ayda Moskvaya
Amerikadan geldi monah
Kosmas, angısı yardım eder
çevirmää Evangeliyayı gagauz
dilinä. Mart ayında o Gagauziyada bulundu. Musaafirin
yolunu hem konuklanmasını
üstünä aldı “Aydınnık” CT.
Teklif ederiz hepsini katılmaa “Aydınnık” CT çalışmasına hem izmetlerinä, ki
yaşadalım hem koruyalım
GAGAUZLUU!
ALLAH GAGAUZLARI
KORUSUN! GAGAUZLAR
ALLAHI UNUTMASIN!
2013-cü yılın Orak ayının 29-da Gagauziyanın Yustiţiya bakannıı “Aydınnık” kultura-aydınnatmak cümnä topluluunun registraţiyasını yaptı. Gagauz Erindä peydalanan eni bir kuruluş, angısının neetleri baalı hem kultura uurana, hem dil, din, literatura uurlarına, bu ay bir yaşını doldurêr. Nelär yapıldı bu vakıtta hem gelär taa
yapılacek – annadêr “Aydınnık” kuruluşunun başı.
Bıldır Orak ayında kuruldu eni bir cümnä topluluu
– “Aydınnık”. Kuruluşun adı
taa çoktan belliydi, çünkü,
taa registraţiya yokkana, biz
başladık işlemää. Çekettik din
literaturasından – çevirdik,
yazdık hem tiparladık birkaç
kiyat – “Doorusaltanatlı dua
kiyadı” (2011), “Altı psalmalık” (2011), “Dua kiyadı uşaklara deyni” (2012). İlerlederäk
bizim büük aydınnadıcımızın
Ay-Boba Mihail Çakirin işini,
en uygun ad “aydınnık” oldu.
“Aydınnık” kultura-aydınnatmak cümnä topluluunun
baş neeti – korumaa hem
ilerletmää gagauz halkının
material hem ruh kulturasını.
Bu neeti tamannamaa deyni
çözülän daavalar:
– gagauz dilini, literaturasını hem adetlerini populär
etmäk hem zenginneştirmäk;
– din kiyatlarını çevirmäk
hem tiparlamak, din terminologiyasını kurmak;
– gagauzların klisä kulturasını ilerletmäk (din çalgıları,
ikona stili h.b.)
– Ay-Boba M.Çakirin yaşamasını hem yaptıklarını tanıtmak;
– inancılık, vatancılık,
halkçılık hem milletçilik ideyalarını yaymak;
– aşırıda olan gagauzlarlan
tanışmak hem birlik kurmak.
Geçän yıl – 2013-nün yarısı hem 2014-nün ilk payı
– çok bereketli oldu. İlk çalışma, angısına katıldı bizim
topluluumuz – Ay-Boba Mihail Çakirin doludan biografiyasını tiparlamak. Bu kiyat
adandı onun ölümünün 75-ci
yıldönümünä. Canavar ayının
7-dä Sergiev Posadta, Ayoz
Üçlünün adına Serginin lavlasında, Moskva partiarhı Kiril
kabletti bu kiyadı avtoru Viktor Kopuşçunun elindän. Canavar ayının 20-dä Moskvada
geçti kiyadın tanıtımı, nereyä
katıldı Moskvada yaşayan gagauzlar hem Gagauz Erindän
musaafirlär.
Kasım ayının bitkisindä
“Aydınnıın” başı katıldı Türkiyada, Eskişehirdä, geçän
“Gençlik kurultayına”, neredä
tanıştı başka devletlerdän
türklärlän.
Gagauziyadan
da gidän on kişi pay aldı bu
simpoziumda. Viktor Kopuşçu buluştu TOGED CT başı
Abdullah Uluyurtlan hem
Ankarada üürenän gagauz
www.aydinnik.org
Viktor KOPUŞÇU,
“AYDINNIK” CT başı
ХАКИКАТЫН СЕСИ
4
ANA DİLİM - TATLI BAL!
VATANIM
МИХАИЛ ЧАКИР
Severim bän seni, Bucaam,
Deyni sıcaktır pek kucaan.
Yaşamamsın sän benim,
Ayozlu senin dilin.
İnsannarın şeremet,
Hodullan onnarlan pek.
Canını vereceklär,
Duşmandan koruyaceklar.
Kaldır üüsää sän bayraanı,
Görsün komuşular.
Gimni üüsek sestä çaldır!
Ötsun ko kavallar!
Senin duuma günün geler!
Kutlêêrım bän seni!
Baaşlêêrım büün sana bir peet,
Beenerim pek deyni.
G. Todorov
Асирин ортасында
Миллетин арасында
Бир адам дууду ариф,
Гетирди ени бир рух.
Калдырды дилимизи
Хем Аллах евимизи.
Инсаны севян адам
Бизи калдырды диздян.
Ниджя боба ушааны,
Ёля севди инсаны.
Буджаан бююк зенгинниини,
Онун ана дилини.
Бир йалпак юзлю адам,
Онда варды гениш джан.
Каранныктан чыкарды,
Доору йолу айырды.
Шафк едер Чакир бизя,
Долу ай гиби гёктя.
Саа ол Ай-Боба биздян,
Унутмаз сени инсан!
Н. Михна
Паалы достлар! Не да олса, лафедин гагаузча,
окуйун кийат ана дилимиздя, ююредин ушаклары
да буна. Теклиф едериз сизя бир лафлыджак, нередя сиз буладженыз сиирек кулланылан лафларын
маанасыны. Кимин варса истедии йардым етмяя
«Айдыннаа» – ашаада реквизитлеримиз.
asir – век
aylä – семья
Ayoz Üçlü –Святая Троица
Аynoroz – Афон
aza – член
başlık – головной убор
bilim-aaraştırma merkezi –
научно-исследовательский
центр
bütünariflik – целомудрие
Büük ay – январь
Canavar ayı – октябрь
Ceviz ayı – сентябрь
cümnä – приход
cümnä topluluu – общественное объединение
Çiçek ayı – апрель
çiftçilik akademiyası – сельскохозяйственная академия
daskalı – псаломщик
Divan – topluş
dua kiyadı – молитвослов
duygulu – с волнением
elçi –посол
evdekilär – домочадцы
geçiş – переход
hakikat –истина
harç – налог
işbirlii – сотрудничество
karezlemää – подстрекать
Kasım ayı – ноябрь
Kıran ayı – декабрь
Kirez ayı – июнь
konuklanmak – проживание
Küçük ay – февраль
Mart ayı – март
metinnik – хвала
millet – нация
okuyucu – чтец
Orak ayı – июль
öldürücü – смертный
öndercilik – руководство
önemni – важный
paliţa – палица (элемент
священнического облачения)
peet toplumu – сборник
стихов
popazlık etmää – священствовать
ruh – дух
sabaalık – утреня
saltanat – слава
tamahsızlık – нестяжание
tanıtım – презентация
yakındakı – ближний
yayınnamaa – опубликовать
Yustiţiya bakannıı – Управление юстиции
vaarlıklı – зажиточный
vada – канава
zaabitlik – начальство
zaamet – подвиг
zaamet etmää – подвизаться
“HAKİKATIN SESİ”
gazetası
Gazetanın kurucusu:
«AYDINNIK»
kultura-aydınnatmak
cümnä topluluu
Baş redaktor:
Viktor KOPUŞÇU.
Gazetadan material alınarsa,
kaynak gösterilsin lääzım.
№ 2 * 2014 Орак айы
KLİSÄ HABERLERİ
Çiçek ayının 8-dä Gagauziyada Rusiyanın Moldova elçisi F. Muhametşin bulundu. Musaafiri karşıladı Gagauziyanın
Başkanı, Halk Topluşunun Başı, deputatlar hem Bakannık Komitetinin azaları. Buluşmak sırasında Saabinin Simasının Diişilmesinin adına Komrat cümnesinä eni klisä tertipleri baaşlandı. Baaşışı kabletti cümnä başı ierey Sergi, angısı şükür etti
bay elçiyä hem Moskva zaabitliinä, angısının yardımınnan bu
tertiplär alındı.
Boba Sergiy baaşladı F.Muhametşinä Ay-Boba Mihail Çakirin biografiyasını da söledi, ani
gagauzlara deyni protoierey Mihail Çakir bir apostol, aydınnadıcı, hep ölä, nicä Kiril hem Mefodi
slavän halklarına deyni.
Paskellä yortusu için Saabinin Simasının Diişilmesinin adına cümnedä klisä için eni yapı
düzüldü. Bir yıl slujbalar yapıldı küçük bir vagonda, ama 2014-cü yılın Süüt pazarından beeri cümnä artık dua eder eni yapıda, angısı alêr
150 kişi. Büük klisä hem eparhial kompleksi
düzülärkän, hepsi dualar hem izmetlär bu yapıda yapılacek. Kirez ayında Odesada yaşayan gagauz Vladimir Kroytor hem kardaşı Aleksandr
baaşladılar kliseyä trotuar plitkisini, angılarından dizilecek klisesinin dolayında yolcaazlar.
Paskelledän sora ikinci pazar günü Kaul
episkopu Anatoli Panaiya Allahıduuduranın
“İverli” ikonasının adına manastırda ayozlu liturgiyayı yaptı. Episkoplan barabar dua etti
Komrattan popazlar hem insan. Klisä için yaptıı
zaametleri için manastırın popazı ieroshimonah
İoan (Peyogluya) paliţa verildi. Boba İoan çoktan gagauz dilindä peet yazêr, Mart ayının 27-dä
onun peet toplumu tanıdıldı. Liturgiyadan sora
zapçı Anatoli ayozladı manastırın çannarını hem
danıştı insana nasaatlan.
Hederlez ayının 6-da, Hederlez günü, açan Klisä
anêr ayoz büük zeetçekän Georgiyi, Saabinin Simasının Diişilmesinin adına cümnedä yortulu slujba
oldu. Cümnä başı ierey Sergi liturgiyadan sora küçük
ayazma yaptı, nedän sora raametlilär için panihida
okundu. 200 yıl geeri Çiçek ayının 23-dä (eskiycä)
duudu popaz Georgi Çakir. Panihidada dua edildi
Çakirlerin soyundan çıkan hepsi geçinmiş insannar
için. Duadan sora hepsi oturdu sofraya, neredä baş
imäkti kurban bulguru, nicä eveldän kalmış.
1-ci pazar evangeliyası:
İ
S
E Onbir üürenici gitti Galileyaya bayıra, nereyi onnara İisus sımarladı. Da,
Ş
görüp, başiilttilär Ona, ama kimisi şüpelendi. 18 İisus, onnara yaklaşıp,
KÖdedi:Onu
«Göktä hem erdä Bana verildi bütün zaabitlik. 19 Siz gidin da hepsi milletleri
A
U
D üüredin, vaatiz ederäk onnarı Bobanın hem Oolun, hem Ayoz Duhun adına. 20 Hem
üüredin onnarı, tamannasınnar hepsini, ne Bän sizä sımarladım. Hem Bän sizinnän barabar olacam her gün dünnenin bitkisinädak. Amin (Mf. 28: 16-20).
А́йоз Алла́х, А́йоз Куветли́, А́йоз Ёлюмсю́з, хайырла́ бизи́ (3 керя́).
Шю́кюр Бобайа́ хем Оола́, хем А́йоз Духа́ хем ши́нди, хем хо́жма, хем да́ймаларын
да́ймаларынадак. Ами́нь.
Ей, Джю́мнедянайоз Ючлю́, хайырла́ бизи; Сааби́, пакла́ бизи́м гюнахларымызы́; Запчы́,
а́фет бизи́м динсизликлеримизи́; А́йоз, дола́ш хем алышты́р бизи́м куветсизликлеримизи́,
Сени́н ады́н ичи́н.
Ей, Сааби́ хайырла́ (3 керя́).
Шю́кюр: хем ши́нди.
Ей, гёклердя́ Ола́н бизи́м Бобамы́з! Ко айозлансы́н Сени́н ады́н; ко гелси́н Сени́н
Падишахлы́ын; ко олсу́н Сени́н истеди́ин хем ердя́ да, ни́джя гёктя́. Хе́ргюнкю екмеемизи́
бизя́ бу гюн вер; хем баашла́ бизя́ бизи́м борчларымызы́, ни́джя биз да баашлэ́эрыз бизя́
борчлу́ оланнара́; хем гирди́рмя бизи́ денемейя́, а́ма курта́р бизи́ кётюдя́н.
AO Asociatia Culturala
“LUMINA”
c/f 1013620007983
c/d 222451200121978
FinComBank SA
fil.12 Comrat
FTMDMD2X411
[email protected]
kopuzsesi.wordpress.com
prihod-comrat.md
aydinnik.org
079795079