TWWE0019 Kadinlar TU+,-begroting-A.indd

Tanıtım Dosyası
Nisan 2013
© TwentseWelle
02
K adınl ar Tanıtım Dosyası
çindekiler
1. Giriş
04
2. Proje Ekibi 05
3. Sergi 07
4. Ortaklarimiz
07
5. Hedef Gruplari ve Helisim 08
6. Yan Etkinlikler, eğitim ve katılım
09
7. Şartlar/Kalite Kontrolü 09
8. Ekler
10
Ek A On Kadın
11
Ek B Çağdaş Sanatın sergideki rolü
17
Ek C Bütçe
19
Ek D Kurumların Profili
20
Ek E Tavsiye Komitesi 22
03
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Enschede’deki TwentseWelle Müzesi ile Concordia Film Tiyatro Sergi Merkezi 2014/2015 sezonunda “Kadınlar” sergisiyle Anadolu ve Türkiye’nin birbirini takip etmiş kültürlerinde kadının
rolüne ışık tutacak. Bu kadınlardan kimisi tanrıçaydı, kimilerine ilahi nitelikler atfedildi ve kimilerin nitelikleri toplumlar üzerinde hayranlık uyandırdı.Ya da eski Kültür Bakanı Fikri Sağlar’ın
deyimiyle: “ Kadın Anadolu’nun en büyük zenginliğidir.”
Bu ilginç sergi, bu on kadına, bıraktıkları mirasa, yaşamış oldukları ya da hala yaşadıkları zamana
adanmıştır.
1. Giris
Asya’yı Avrupa’ya bağlayan İpek Yolu’nda bulunan
Ataerkil düzen her ne kadar çağlar boyu süren ve
Anadolu, kadının, her zaman yaratıcılık ve bereketin
kadının verimliliğini merkez alan bu geleneğin yerini
kaynağı olduğu bir bölgedir.
aldıysa da, kadına, ana tanrıça olarak tapınma
geleneği devam etti. İleride Yunan ve Roma
04
Eski ismi Konstantinopolis olan İstanbul, uygarlık ve
panteonlarında yerlerini alan, Frigya kökenli tanrıça
medeniyetlerin bu mozaiğinde Bizans ve Osmanlı
Kibele ve Efes’in tanrıçası Artemis bunun örnekleridir.
İmparatorluğu’nun başkentiydi.
Sergi için seçilmiş kadınlar, örnek ve öncü kadın
Daha da eskilerde, Paleotik ve Neolitik Çağlarda,
kategorisinde yer alıyorlar:
Boğaziçi ile Dicle nehrinin doğduğu bölgenin
Ana tanrıça, bereket tanrıçası, İsa’nın annesi,
arasındaki topraklarda anaerkil toplumun ataerkil
imparatorun eşi, bir aşiretin lideri, biri şair, biri
topluma geçişi yer alıyordu.
Sultan’ın Validesi, biri besteci, biri özgürlük savaşçısı
ve son olarak bir arkeolog, hepsi birlikte sadece
Arkeolojik buluntular binlerce yıllık göçebe hayattan
Türkiye’de değil, dünya çapında gelecek nesillere yol
yerleşik düzene geçildiğini gösterir.
açmışlar.
Doğuran, eken, biçen ve günlük hayatını yöneten
Serginin çıkış noktası tasvir ve hayal. Sergi sanat
kadının bu dönemde önemli bir rolü vardı. Kadının
tarihi ya da salt bilimsel yaklaşımlardan ziyade daha
üstünlüğü ve anneliğin kutsal niteliği, gün yüzüne
çok sosyal ve kültürel boyutlara temas edecek.
çıkarılmış sayısız kadın figüründen anlaşılır.
Seçilmiş on kadının her birinin yaşadığı dönem,
sanat eserleri ve objelerle canlandırılacak. Ziyaretçi,
Demirin işlenmesi ve yazı gibi yeni icatlar, toplumun
yüzyılların içerisinde kadının rolü olan annelikten,
içinde derin değişikliklere neden olmuştu.
bereketle istiare edilen erkeğin hüküm sürdüğü
Şehirler kurulurken, ataerkil düzen toplumun
topluma, daha karmaşık bir katılımcı pozisyonuna
hükümdarlığını üstlendi.
nasıl geçtiğini idrak edebilecek.
K adınl ar Tanıtım Dosyası
“Kadınlar” sergisi; böylece kadın ve Türkiye
hakkındaki tek boyutlu müzakereler ve
kalıplaşmış düşünce tarzlarının üstesinden
gelmeyi hedeflemekte. TwentseWelle bu projeyle
müzenin bakış açısına da uyarak tekrar olağanüstü
kültürlerarası bir keşif için kapılarını açacak.
TwentseWelle, bilindiği gibi büyüleyici, ilham verici,
•Sergi geçmişten başlayarak günümüze dek olan
zamanı kapsayacak.
•Bugüne kadar Hollanda’da sergilenmemiş
olağanüstü kültürel miras varlıkları sergilenecek.
•Sanat eserlerinin büyük kısmı, çoğu Türkiye’de
bulunan müzelerden temin edilecek.
•Sergi Hollanda ve Almanya sınırlarının iki
insanları yeni fikirlere ve bakış açılarına yönelten,
tarafında yaşamlarını kurup geleceklerini bulmuş
bir uğrak yeri olmayı hedefliyor.
binlerce göçmenin geldiği Türkiye’nin tarihine
farklı bir bakış sunmaktadır.
Sergi geçmişte Türkiye’ye adanmış sergilerden
•Bu projede Twente bölgesinde yaşayan Türk
kendini olumlu bir şekilde ayırmaktadır:
topluluğuyla, özellikle bireysel ziyaretçi ve
•Seçilmiş olan on kadın ilk defa bu sergide bir
okullara rehberlik etme konusunda, sıkı bir
arada bulunacak. (Türkiye’de bulunan bilirkişiler
işbirliğinde olunacak.
bu seçimi çok beğendiklerini, desteklediklerini
ifade etmişlerdir)
05
2. Proje Ekibi
Proje içerisindeki görev dağılımı şöyle olacak:
• Hizmet bölümü: Joanna Biccai (TwentseWelle)
•Proje sorumlusu: Kees van der Meiden
•Seyircilerle ilişkiler/yazı editör/çeviriler: Loes
(TwentseWelle müze direktörü) ve Jasper
Schippers (TwentseWelle)
Damsteegt (Concordia direktörü);
•Proje yöneticisi: Edwin Plokker (TwentseWelle
konservatör);
•Misafir küratör: Charlotte de Lussanet*;
•Danışman/katalog editörü: Henk Boom**;
•Güncel sanat koordinasyonu: Yasmijn Jarram
(küratör Concordia);
•İçerik Danışmanı: Aukje Krommendijk
(TwentseWelle konservatör);
•Tanıtım/PR/etkinlikler çalışma grubu: Wilma
Tempelman (TwentseWelle);
* Charlotte de Lussanet görsel sanatçı olarak bu serginin
konseptini geliştirmiştir.
**Henk Boom, gazeteci, ayrıca ‘Büyük Türk’ isimli kitabın yazarı
(Hollanda’da AKO-edebiyat ödülü için aday gösterilmiş,
Almancaya ve Türkçeye çevrilmiştir) ve ‘Konstantinopel’deki
adamımız’ başlıklı kitabın yazarıdır.
K adınl ar Tanıtım Dosyası
06
K adınl ar Tanıtım Dosyası
3. Sergi
Sergi Kasım-Aralık 2014 ve Mayıs-Haziran 2015 tarih-
müzik ile sergilenecek. Her kadın coğrafi bir işaretle
leri arasında gerçekleşecektir. Başlangıç ve kapanış
temsil edilirken, kendisi ve yaşadığı dönem hakkında
tarihi tam olarak belirlenecektir. Serginin çok dilli bir
bilgi içeren kısa bir film de gösterilecek.
katalogu basılacaktır.
Bir sergi tasarımcısı, Türk müzelerinden ödünç alıSergi için TwentseWelle ve Concordia 21Rozendaal
nacak sanat eserlerini, Türk çağdaş sanatı, fotoğ-
arasındaki ara kapılar açılacaktır. Bu şekilde her ka-
raf uygulama ve dijital teknikler kullanarak sergiyi
dına, toplam 800 metre karelik sergi salonunda hak
tasarlayacak.
ettiği kadar yer tahsis edilecektir.
Tasarımın odak noktası, daha önce belirttiğimiz
Tanrıça Kibele’nin metrelerce yüksek, çağdaş bir hey-
gibi, sergilenen kadının yaşadığı zaman dilimindeki
keli, sergiye dikkat çekmek amacıyla müzenin önüne
sosyokültürel boyut olacaktır. Seçtiğimiz on kadın,
yerleştirilecektir. Müzenin girişinde, duvara on beş
Türkiye’de bulunan çağdaş sanatçıların eserlerini ara-
metre genişliğindeki Avrupa, Asya, Kuzey-Afrika kı-
yışımızda, ilham kaynağıdır. Böylece geçmiş ile bugün
talarının, interaktif bir haritası projektörle yansıtıla-
arasında gerçekleştirmek istediğimiz diyalogu kuv-
cak. Bu haritanın üzerinde paleo ve neolitik çağlara
vetlendirmiş oluyoruz. Bunun yanı sıra annelik, cin-
ait kadın figürleri, bulundukları yerlerle birlikte yan-
siyet, yaratıcılık ve yöneticilik gibi yan temalara ayrı
sıtılacak, yeryüzüne çıkarıldıkları bölgeler gösterile-
bir boyut verilecek. Üstelik seyirci çağdaş Türk sanat-
rek ziyaretçinin daha geniş bilgi alması sağlanacak.
çılarının kendi tarihlerine ait eski meslektaşlarından
nasıl ilham aldıkları hakkında fikir edinebilecek.
On kadın; fotoğraf, video, heykel, resim, kaligrafi,
moda, tatbiki sanat, şiir ve edebiyat, minyatürler ve
4.
Bu sergi TwentseWelle (www. twentsewelle.nl) ve
kurumlara danışmanlık ve sergi içeriği konusunda da
Concordia Film Tiyatro Sergi (www.concordia.nl)’nın
asli kontrol görevini üstleneceklerini ifade ettiler.
işbirliğinde düzenlenecek. Bu kurumlar hakkında
daha fazla bilgi için web sayfaları ve Ek: D’ye bakınız.
Danışmanların arasında, Prof. Günsel Renda (uzman-
Türkiye’de bulunan birçok bilirkişi ise sergiye olan
lık alanı Osmanlı kültüründe batı
desteklerini beyan ederek, sergiyi düzenleyen
sanatının etkisi), İpek Çalışlar (yazar), Prof. Şehvar
K adınl ar Tanıtım Dosyası
07
Beşiroğlu (eski müzik ve müzik enstrümanları
AnkaraAnadolu Medeniyetleri Müzesi,
uzmanı), Prof. Tomur Atagök (müze bilimi profesö-
Etnografya Müzesi, Ankara Devlet
rü ve görsel sanatçı), Prof. Huriye Reis (uzmanlık
Resim ve Heykel Müzesi, Vakıflar
alanı Osmanlı dönemi şiiri) ve Fokke Gerritsen
Genel Müdürlüğü, Cermodern Sanat
(İstanbul’da bulunan Hollanda Arkeoloji Enstitüsü
Merkezi.
direktörü) bulunmaktadır.
İznik
Arkeoloji Müzesi.
Selçuk
Efes Müzesi.
Kütahya
Arkeoloji Müzesi.
Gordion
Arkeoloji Müzesi.
Sergiye katkıda bulunacak kütüphaneler ve müzeler:
İstanbulTopkapı Müzesi, Arkeoloji Müzesi,
Sadberk Hanım Müzesi, Türk ve İslam
Eserleri Müzesi, Pera Müzesi, Devlet
Kütüphanesi.
08
Tanıtım bütçesinin hedef grupları aşağıda
Bizans Devleti/Osmanlı Devleti) içerisinde
belirtilmiştir:
bulunan, tarihe ilgi duyan ve sergi için seyahat
•Sanat ve kültüre ilgi duyan, bir sergi ziyaret et-
etmeye hazır olan insanlar.
mek için seyahat etmeye hazır olan düzenli müze
ziyaretçisi.
•Kadının toplumdaki pozisyonuna ilgi duyan, ça-
Aşağıdaki belirttiğimiz medya gruplarıyla iletişim
kurulacaktır ve yukarıda sözü edilmiş hedef gruplara
lışan, +30 yaşlarında, sergi için seyahat etmeye
ulaşmak için aşağıda belirtilmiş adımlar atılacaktır:
hazır olan yüksek eğitimli kadınlar.
•Doğu Hollanda’da ve Almanya sınır bölgesinde
•Bölgenin (Hollanda’nın doğusu ve Almanya’yla
olan sınır bölgesi) Türk topluluğu; çoğu tekstil
sanayisinde çalışmaya gelmiş göçmenler, günü-
Türk topluluğuna hitap eden ilgili tüm medya.
•Hollanda’da kültürseverlere hitap eden medya
grupları.
müzde geçmişleriyle gurur ve konuya yakınlık
• Ulusal ve bölgesel medya.
duyan birinci, ikinci ve üçüncü kuşak.
•Hollandalı medya mensupları için katkıda
•Hollanda’nın diğer bölgelerinde yaşayan duyarlı
Türk kökenli Hollandalılar, Türk sanat ve kültürüne özel ilgi duyan ve sergi için seyahat etmeye
hazır olan kişiler.
•Hollanda’da yaşayan asıl uyrukları serginin
belirlediği, tarihi ve coğrafik etki alanı (Anadolu/
K adınl ar Tanıtım Dosyası
bulunan Türkiye’deki müzelere bir basın gezisi
düzenlenecek.
• Broşürler, posterler, TwentseWelle web sayfası.
6. Halk Etkinlikleri, egitim ve
Serginin süreceği beş ay içerisinde bir dizi seyir-
konuşan rehberlerle serginin gezilebilmesi için
ci etkinliği düzenli olarak yer alacak. Sergiye dikkat
Twente’nin Türk dernekleriyle işbirliğinde olunacak.
çekmek amacıyla bu etkinlikler serginin temasıyla
Türk kadınlar için özel tanıtım günleri düzenlene-
doğrudan ilişkili olacak. Concordia, etkinliğe bir film
cek. Benzer etkinlikler Amsterdam’da Allard Pierson
ve tiyatro programıyla katılacak. Hollanda’daki Türk
Müzesi’nde düzenlenmiş Troya sergisinin kapsa-
tiyatro grubu Rast, Türk kabareci Nilgün Yerli ve çok
mında çok ilgi çekmişti. Ayrıca Münster’de bulunan
övgü toplayan Örtülü Monologlar oyununun gösteri-
Hollanda Enstitüsü ve Alman sınır bölgesindeki Türk
mi düşünülür. Ayrıca Zenne (2012) ve Almanya (2011)
dernekleriyle de işbirliğinde olunmaya çalışılacak.
gibi ilginç filmler de seçilebilir.
İlk ve orta eğitim için kültür tarihi ve bilim, spor,
kültür, iş dünyası, çağdaş sanat ve politika dünya-
Diğer akla gelen etkinlikler:
sındaki çağdaş kadınlara odaklı bir sergi ziyaretçi
• Türk ve Hollanda-Türk modacılarının bir defilesi
kılavuzu hazırlanacak. Serginin açılışından hemen
• Tubantia ve Twentsche Courant isimli gazetelerle
sonra ziyaretçi kılavuzunun nasıl kullanılacağına dair
işbirliği içinde Türkiye’ye bir okuyucu gezisi
öğretmenler için iki özel bilgilendirici toplantı dü-
•Türk ve Hollandalı kadınlar arasında gastronomi,
zenlenecek. Twente Halk Üniversitesi, TwentseWelle
kariyer, moda, müzik/dans, edebiyat ve güzel sa-
işbirliğinde herkese açık bir “Türk Kültürü” konfe-
natlar v.b. konulu buluşmalar
ransı; TwentseWelle ve Concordia Sanat ve Kültür,
• Bir Konferanslar dizisi
tanınmış konuşmacılarla temayla ilgili, aylık bir kon-
• Bir Konserler dizisi
ferans dizisi düzenleyecek. Kadınlar Sergisi, Twente
Üniversitesi’nin bilimsel bir araştırma başlatmasına
Bu etkinlikler TwentseWelle ve Concordia’nın çalışan-
ön ayak oluyor. Araştırmada TwentseWelle’deki inte-
ları ile etkinlikler ekibinin işbirliğinde düzenlenecek-
raktif enstalasyonlar kullanılacak. Azınlıklar ve özel-
tir. Masrafların tümünün karşılanmış olması etkinlik-
likle kadın azınlıklıyla ilgili bilginin hangi derecede
ler için çıkış noktamız olacaktır. Bölgedeki Hollanda
insanların aklında kaldığı araştırılacak. Araştırmanın
- Türk nüfusuna ulaşmak için, ayrıca müzede Türkçe
sonuçları sergi süresince açıklanacak.
7. Uygulama
ı / kalite kontrolü
Dışarıdan gelen hizmetlerin koşulları şunlardır:
hafta kala ilgililere (proje yöneticisi, direktörler)
•Sergideki AV (Audio/Video) gösterimlerde var
sergide kullanılacak cihazlarla ve sergideki şart-
olan “hardware” kullanılacaktır
• Tüm prodüksiyonlar (film, animasyon, bilgisa-
lara mümkün olduğu kadar yakın şartlar altında
sunulup kontrol ettirilecek.
yar programları vs.) serginin açılışına en az üç
K adınl ar Tanıtım Dosyası
09
8. Ekler
A On Kadın
Bütçede nakliyat ve sigorta giderleri için ayrılmış
B Çağdaş sanatın sergideki rolü
gider gerçeğe yakındır. Sergi, devletin Kültür Mirası
C Bütçe
Müdürlüğünün özel garanti düzenlemesinden fay-
D Kurumların Profili
dalanabilecektir. Hollanda devleti bu düzenlemey-
E Tavsiye Komitesi
le yurtdışından ödünç alınan eserlerin zarar görme
veya/ve kaybolma durumunda garantör olacaktır.
BÜTÇE AÇIKLAMASI
Dolaysıyla sigorta primlerinin gösterilen miktardan
Ödünç alınacak eserlerin listesi toplam sayı ve de-
az tutacağı beklenmektedir.
ğeri kesin olmadığı için tahmin üzerine hazırlandı.
10
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Ek A.
10
1.Kibele
Frigyalı Ana tanrıça
(MÖ 800’den 400’e)
2. Efesli Artemis
Bereket Tanrıçası
(MÖ 500 civ.)
İç Anadolu’nun Frigyalı Ana Tanrıçası ilkel güç ve acıma-
Aslen yerli bir tanrıçaydı. Eski Efes’teki kazılar sonu-
sız doğayı temsil eder. “Matar” yani Ana veya dağın anası
cunda Ana-tapma geleneğinden ortaya çıktığı anla-
anlamında “Matar Kubileya” olarak adlandırılırdı. Kibele
şılmıştır. Artemis ve Kibele’nin heykellerine yan yana
ismi buradan türenmiştir.
dururken rastlanması, kimi zaman göz çarpıcı benzerlikleri nedeniyle iki tanrıça arasında bir bağ olduğu
Kutsal dağları çağrıştıran, simgesi aslan ve yırtıcı kuş olan
varsayılabilir. Erkek bir eşi olmayan Efesli Artemis,
ana tanrıçayı kutsamak için göz kamaştıran anıtlar yapıl-
bereket tanrıçası olmasının yanı sıra hayvanların
mıştır. Yunanlar ve Romalılar Kibele’yi, ismini Kybele ya
dünyasının da hükümdarıydı.
da Magna mater olarak değiştirerek panteonlarına dâhil
Küçük Asya’nın Kuzey Batısında koloniler kuran
ettiler. Onun, Neolitik çağın Çatalhöyük’ündeki iki aslan-
Yunanlar, kendilerini av tanrıçası Artemis’e benzet-
la çevrili, bir tahtta oturan bu çarpıcı imajı, çok benzer
mişlerdi. Ancak Artemis’in ünlü “çok göğüslü” hey-
şekilde, Yunan/Helenistik ve daha sonra Roma dönemin-
keliyle ne Yunan Artemis’i, ne de sonraki dönemde-
de de karşımıza çıkar. Sergide MÖ 2500 yılına ait bir ka-
ki Romalı Diana herhangi bir benzerlik göstermez.
dın heykeli, Helenistik çağdan ana tanrıça Kibele’nin bir
Yunanların MÖ 550 civarında Artemis için inşa et-
pişmiş toprak heykeli ve Roma çağından mermerden bir
tikleri (efsaneye göre Amazonlar tarafından kurulan)
heykeli sergilenecek.
tapınak olan Artemision, antik çağın yedi dünya harikasından biri sayılıyordu. Sergide teşhir edilecek diğer eserler arasında MÖ 7. yüzyıla ait altın bir doğan
Kadın figürü,
Mekik tutan Kibele,
İki aslanlı Kibele,
Doğan şeklinde İğne,
Gümüş, Alacahöyük,
Özel koleksiyon,
Roma dönemi,
Adak, altın
kireç taşı
Mermer,
MÖ 7.yy
MÖ 600 civ.
MS 2.yy
MÖ 2500 civ.
Küçük Artemis, mermer, 2. MÖ
K adınl ar Tanıtım Dosyası
11
Ek A. - 10 Kadın
da bulunuyor. Ayrıca Ephesos’taki MÖ 2. yüzyıla ait
İnsanoğlu olan İsa’nın annesinden başka ne olabilirdi?
Artemis heykelinin de bu sergide yer alması için ge-
Her halükarda konsilden sonra ona tapanların sayısı
rekli başvurularda bulunuldu.
arttı, Meryem kültü yaygınlaştı, ikonografisi değişti.
O andan itibaren, ikonalarda, mozaikler ve fresklerde
3.Meryem
Tanrının Anası
(MÖ 15 yy.dan – MS 50’e kadar)
Kutsal Tanrıça sadece kollarında ya da dizlerinde çocuğuyla değil, artık etrafı meleklerle sarılmış cennetin kraliçesi gibi tahtında otururken tasvir edilmeye
başlandı. Sergide 11. yüzyıla ait, Meryem Ana’yı ço-
Kibele’den Artemis’e geçişe benzer bir şekilde
cuğuyla gösteren bir kabartmanın yanı sıra 11. ve 12.
Artemis’ten Meryem’e bir geçişten söz edilebilir.
yüzyıllara ait bir de Meryem büstü yer alacak.
394’te imparator Theodosius Hıristiyanlığı devlet
dini ilan edince bütün pagan törenler yasak edildi.
431’de, asırlar boyunca bereket tanrıçası kültünün
4.İmparatoriçe Teodora
(MS 497-548 civ.)
yaygın olduğu Efes’te toplanan konsilde, Meryem’in
12
resmen Theotokos (Tanrının anası) unvanına layık gö-
İmparatoriçe Teodora Bizans imparatorluğunu tem-
rülmesiyle, eski Artemis kültü, tanrısal Meryem Ana
sil eder. Hayat hikâyesi ilginç olan Konstantinopolis
kültü olarak devam etti. Aynı zamanda Meryem’in
doğumlu Teodora, henüz küçük bir kızken evvela
hayatının son yıllarını Efes’te geçirdiği rivayeti yayıl-
dansöz ve tiyatrocu olarak yetiştirilir, daha sonra ise
dı. Evi hala Hıristiyan ve Müslüman kadınlar için bir
fahişelikle ekmek parasını kazanmak zorunda kalır.
hac yeridir. Efes konsiline karşı çıkan çoktu. Önce
Büyüleyici kişiliği ve fiziksel özellikleri sayesinde gele-
İsa’nın tanrısallık ve insani özellikleri üzerine yapılan
cekte Roma-Bizans İmparatoru olacak, Justinianus’la
tartışmalar, Meryem ana ile tekrar gündeme geldi.
tanıştırılır. Evlendikten sonra Justinianus, ünlü Aya
İnsan olan Meryem Tanrı’nın annesi olabilir miydi?
Sofya’yı inşa etme emrini verir. Justinianus, hırslı
Kabartma, Meryem ve çocuk,
Heykel büstü, Meryem, mermer,
Teodora büstü, mermer, Bizans
İbadet eden üç kral, cevher
Bizans dönemi 11. asır sonu
Bizans dönemi, 11 - 12. asır
dönemi, 530-540 civ.
kutusu, fildişi,Bizans dönemi,
6. asır.
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Ek A. - 10 Kadın
olduğunu belli eden İmparatoriçe Teodora’nın etki-
dokunaklı inşaatların yapılmasına emir verir. Bunların
sinde kalır. Teodora eşini çok etkiler ve birçok yerde
aralarında İpek Yolu üzerinde olan bir kervansaray,
siyasi görüşlerini ve hırslı bir enerjiye sahip olduğunu
bir cami ve bir köprü bulunuyor. Gömüldüğü mezar-
gösterir. Aynı zamanda fahişeliğin düzene getirilme-
lık, Anadolu’daki ilk Türk mimarlığının muhteşem bir
sinde çaba sarf eder. Her ikisi de Ortodoks kilisesinin
örneğidir. Sergide Selçuklu döneminden kalma, 11.
azizler takvimine dâhil edilmişlerdir. Sergide 6. yüz-
ve 13. yüzyıla ait küpeler ve 1280 senesine ait cami
yıla ait bir büst ve aynı zamanda, Bizans döneminde
lambası yer almaktadır.
yapılmış bir cevher kutusu da yer almaktadır.
6. Mihri Hatun
Şair
(??-1506)
5. Malike Mama Hatun
Beylik Hükümdarı
(1200civ.)
Osmanlı dönemi Selçuklu çağını takip eder, 14.’yüzyılMalike Mama Hatun Selçuk dönemini temsil eder.
dan 20. yüzyıla kadar sürer. Bizans İmparatorluğu’nun
Anadolu’da bir beyliği yöneten tek kadındı. Şahsi
başkenti olan Konstantinopolis fethedildikten sonra
geçmişi Türklerin batıya doğru göç etmeleri ve
Osmanlı devletinin siyasi merkezi olur.
Anadolu’ya yerleṣmelerine bağlanır. Selçuklular, aslen
Mihri Hatun, Osmanlı prenslerinin eğitim aldıkları
Orta Asya’dan batıya doğru göç eden Türk toplulukları
şehir olan Amasya’da şiirleriyle çok büyük bir unvan
olarak, 960 senesinde İslam dinini kabul ederler.
kazanmıştı. Nitekim Amasya’da sadece sultanlık ida-
Malike
kadar
recileri bulunmuyordu, geniş çapta, özellikle kaligrafi
Anadolu’nun doğusunda bulunan Saltuklu Beyliği’ni
Mama
Hatun,
1191‘den
1200’e
ve şiir’de, kültürel bir alışveriş söz konusuydu. Özel
yönetir. Hükümdarlığı kısa sürmüşse bile, Osmanlı za-
eğitimi ve azmi sayesinde, Mihri Hatun, edebiyat çev-
manında Mamahatun adıyla bilinen Tercan şehrinde,
resinde kendine önemli bir yer edinmişti. Amasya’da
Küpeler, altın,
Cami Lambası
Malike Mama
Selçuk,
Altın kaplamalı tunç
Hatun’un Anıt
11.-13.yy
Selçuk, 13.yy
Mezarı, Tercan
Mihri Hatun’un Divanı, 15.yy
K adınl ar Tanıtım Dosyası
13
Ek A. - 10 Kadın
tanışma fırsatı bulduğu sultan II. Bayezid’e şiirlerini
durum ve otoriteleri zamanla önem kazanmaya baş-
yollamıştı. Mihri Hatun, II Bayezid tarafından büyük
ladı. Kösem Sultan valide sultanların en nüfuzluydu.
beğeni kazandı ve önemli miktarda bir mükâfat aldı.
Sultan I. Ahmed’in en sevdiği cariyesi olmakla bera-
Hiç evlenmeyen Mihri Hatun, özellikle kendini erkek
ber ona etkisi büyüktü. Sultan I. Ahmed’in vefatından
perspektifine koyan aşk şiirleri, gazeller, yazmıştır.
sonra sarayın içerisindeki pozisyonunu güçlendirmeyi
İstanbul’un birçok kütüphanesinde derlenmiş olarak
başardı. I. Ahmed’in diğer varislerinin tahtı ele geçir-
bulunan şiirleri bugünkü eleştirmenler tarafından sa-
me çabaları başarısız oldu. Kendi oğlu IV. Murad yeni
deliği ve özgünlüğü ile övülmektedir.
sultandı. Reşit olmadığından dolayı Kösem, saltanat
Bu sergideki diğer eserler arasında Mihri Hatun’un
vekili oldu. Böylece Osmanlı Devleti’nde, imparatorlu-
seçme şiirlerinden oluşan “Divan”ı ve ayrıca 15. ve
ğu yöneten ilk kadın olarak tarihe geçti. (1623 – 1640).
16. yüzyılda üretilmiş, olağanüstü güzellikteki bir ka-
Sergide Topkapı Sarayı müzesinden ödünç alınmış
lem kutusu da yer alacak.
Kösem Sultan’ın bir kızına ait olan elbise ve ipek
ipliği ile islenmiş yatak çarşafı yer alacak. Topkapı
14
7. Kösem Sultan
Sultan IV Murad’ın Validesi
(1589 - 1651)
Sarayından ödünç alınacak ve bir baş eser olarak gö-
Kösem Sultan Osmanlı dönemini temsil eden ikinci
8. Dilhayat Kalfa
Besteci
(1710-1780 civ.)
kişidir. Erkeklerin hâkim olduğu toplumda gerçekten
gücün bir metaforu sayılır. Ekseriyetle hükümdarlık
rülen, sultanın çocuklarının uyuduğu beşik de ziyaretçilerin ilgisine sunulacak.
babadan oğla geçiyor, sultanların oğulları tahtın varisleri oluyordu. Buna rağmen “Valide sultan” yani
Hayatı boyunca bestelediği eserleri, hala konser sa-
sultanların annelerinin düzen içinde sahip oldukları
lonlarında icra edilen Dilhayat Kalfa’nın özel yaşamıyla
Kalem Kutusu, Çin porselen, Ming Hanedanı, 15.yy, Süslemesi
islenmiş yatak çarşafı,
Kösem Sultan’ın kızı, Hanzade
Osmanlı Tarzında, 16.yy; altın, yakut, zümrüt ve yeşim taşı.
ipek ve keten, lale motifi,
Sultan’a ait bir elbise,
1550 - 1600
hâreli saten, 1620 - 1625
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Ek A. - 10 Kadın
ilgili fazla bir şey bilinmiyor. Müzik eğitimini muhte-
iktidara geçtiği, Osmanlı saltanatının çöküşü ve
melen Harem’de almıştır. Cariyeler şan ve dans ders-
1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu dönemde
leri alır ve bir Osmanlı arpı olan çeng, orijinali bir Pers
yaşamış bir yazardır. İlki 1909’da yayınlanmış roman-
kemanı olan kemençe ve miskal adında bir Osmanlı
larının başrolünde her zaman entelektüel ve güçlü
pan flütünü çalmayı öğrenirlerdi. Günümüzde eski
kadınlar yer alır. Romanlarının çoğu başka dillere de
Türk müzik enstrümanlarından çoğu artık kullanılma-
çevrilmiştir. (Hollandacaya Sinekli Bakkal adlı kitabı
maktadır. 18‘inci yüzyılın sonlarına doğru, III.
çevrilmiştir) Aynı zamanda birkaç romanı filme de çe-
Selim’in saltanatı döneminde, batıya olan ilginin
kilmiştir. Halide Edip Adıvar, gündelik hayatta da er-
arttığını ve batı enstrümanlarının kullanılmaya baş-
keklerin baskın gücüne karşı mücadele etmekteydi.
landığını görüyoruz. Osmanlı’nın klasik müzik gele-
Çok eşliliğe karşı açıklamalar yaptı ve 1910’da Teali-i
neğinden geriye kalan ise Fars, Arap, Bizans, Yunan,
Nisvan Cemiyetini (Kadınların Durumunu Yükseltme
Yahudi, Ermeni ve Türk seslerinden oluşan bir sentez-
Derneği) kurdu. Ulusal kahraman unvanını 1919’da
di ve Dilhayat Kalfa’nın bestelerinde bir araya gelerek
Yunan askerlerinin İzmir işgalini protesto etmesiyle
hayat buluyordu.
aldı. Türk tarihinde topluma açık bir yerde büyük bir
Sergide müzisyen kadınların bir resmi ve eski müzik
insan topluluğu önünde konuşma yapan ilk kadın idi.
enstrümanları sergilenecektir.
İstanbul limanında Atatürk için düzenlenen karşılama
9. Halide Edip Adıvar
Yazar,
(1884-1964)
törenini konu alan “Atatürk’e İstikbal” adlı tablo sergide yer alacak. Aynı zamanda Halide Edip Adıvar’ın
bulunduğu fotoğraflar ve bazı kişisel eşyaları da
sergilenecektir.
Halide
en
Edip
ünlü
Adıvar
kadındır.
“İki müzisyen kız”, Osman
Hamdi Bey, resim, 1880
dokuzuncu
Mustafa
ve
Kemal
kuşkusuz
Atatürk’ün
Lavta, 19.yy.
Halide Edip Adıvar, 1919
Mehmet Ruhi Arel,
İstanbul Mitingi
Atatürk’e İstikbal, 1927
K adınl ar Tanıtım Dosyası
15
Ek A. - 10 Kadın
10.
Halet Çambel
Arkeolog
(1916-)
On Çağdaş Kadın
Kadın, en eski heykelciklerde bereket ve analığın simgesiyken günümüzde gazete, televizyon ve internette
1916 yılında Berlin’de doğan Halet Çambel, iş hayatı
başarının metaforu olarak tasvir edilir. Her ne kadar
boyunca prehistorya ve Hititler hakkında araştırma
kadının kalıplaşmış rolü kırsal alan ile İstanbul gibi şe-
yapan en saygın arkeologlardan biridir. Takdir edi-
hirlerde farklı görünse de, kadının belirgin ana rolü,
lir bir sporcuydu. Paris’in Sorbonne Üniversitesinde
bilim, iş hayatı ya da gösteri dünyasındaki saygın faa-
arkeoloji ve prehistorya okudu. 1923’te Türkiye
liyetlerle yer değiştirmiştir.
Cumhuriyetinin kuruluşunun hemen ardından an-
16
nesi ve babasıyla İstanbul’a taşındı. Yirmi yaşınday-
Hollanda’daki üniversitelerdeki kadın sayısına göre
ken Türkiye’yi Olimpiyatlarda temsil eden ilk kadın
Türk üniversitelerindeki kadın profesörlerin sayıca
eskrimciydi. 1946 yılında Hollandalı arkeolog Emilie
üstünlüğü göze çarparken, Türk iş hayatının önemli
Haspels ile bir zamanlar Friglerin yaşadıkları bölgede
mevkilerinde de sayısız kadın bulunuyor. 2014’te ilk
çalıştı. Doktorasını aldıktan sonra 1969’ta Türkiye’nin
Türk işçilerin Hollanda’ya gelişlerinin ellinci yılında
ilk kadın profesörü olarak İstanbul Üniversitesi’ne
üçüncü kuşak Türk kadınlarının, Hollanda iş hayatı ve
atandı. Hitit kenti Karatepe’de kurduğu ilk açık hava
politikasında da önemli mevkilere geldikleri gözlenir.
müzesi arkeoloji konusunda en önemli başarısı sayılırken, Hitit yazısının çözülmesinde de kilit rol oy-
Bütün bu çağdaş kadınların tarih yazılımında ebedi
nadı. Halet Çambel, Tübingen’de Eberhard Karls
bir yer edinmelerinden emin olmak için vakit henüz
Üniversitesinden fahri doktora unvanıyla ve Hollanda
erken.
Devletinin verdiği Prins Claus Ödülü ile onurlandırıldı.
Bu kadınların upuzun listesinden Türk toplumunda,
yurt içinde ve dışında büyük saygı gören on kadın seçeceğiz. Günümüzde spor, kültür, iş dünyası ve bilim
alanında bir ilham kaynağı oluşturuyorlar.
Aklımıza gelen kadınlar şunlar:
Neslihan Darnel (voleybolcu) Türkiye
Olcay Gülsen (moda tasarımcısı - iş kadını) Hollanda
Hatice Akyün (gazeteci ve yazar) Almanya
Halet Çambel
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Ek B
A. - Mukemmelkadin
Güncel
Sergideki rolü
doğu ve gelenekselin arasında ilginç bir kaynaşma
görülmekte.
Seçilecek olan sanatçılar, iki taraf arasında tematik
bir köprü; geçmiş tarih ve günümüz arasında bir bağ
oluşturulacak. Onlar, günümüzde Türkiye dediğimiz
Hale Tenger, The School of Sikimden of Assa Kasimpasa (1990)
bölgeden çıkan on ikonik kadının modern mirasçısı
durumundalar.
Concordia ile işbirliğinde olunca, doğal olarak, çağdaş sanat sergide yer alacak. Bu şüphesiz ilginç bir
karşılaşma olacak. Halkların yüzyıllar boyunca Küçük
Asya’da göç halinde olması, adet, alışkanlık ve değerlerin kaynaşmasına yol açarken bugünkü Türkiye’yi
de meydana getirmiş oldu. Bu gerçekler temel alındığında çağdaş sanat, sergimiz kapsamında yerini
almış oldu. Zira benzer bir gelişmeyi bugünkü Türk
sanatçıların arasında da görüyoruz. Türk sanat dünya-
Tomur Atagök, “Anadolu Tanrıçaları”, 2006.
sı uzun süreden beri “çağdaş” sanata farklı bir bakış
sergiledi. Gelenekselci ve İslam kültürü, özgür düşü-
Bu temalar on Türk çağdaş sanatçı tarafından dile
nen, batı tarzını benimsemiş sanatçılarla çatıştı. Bu
getirilecek. Eserlerinde kadın temasını illa da kullan-
durum birçok sanatçının Türkiye’yi terk edip Berlin,
maları gerekmiyor. Fakat güç, hayranlık, bağımsızlık,
Amsterdam, Paris ve New York’a yerleşmesiyle sonuç-
kimlik, kavramsallık, gelenek ve cinsiyet gibi temala-
landı. Nitekim kimi sanatçılar vatanlarını geçici olsa
rın mevcut rolleri aranan unsurlar arasında olacak.
bile terk edip Berlin, bu gibi metropollere yerleşti.
Bu durum serginin bütünselliği ışığında, çağdaş bir
tercümenin parçası olarak yorumlanabilir: Seyircinin
o ana kadar, kültürel tarih hakkında gördüğü, öğrendiği her ne varsa, burada ve günümüzle iç içe geçecek.
Pınar Yolaçan, İsimsiz, ana tanrıça serisinden, 2009
Bu göçün yanı sıra internet gibi gelişmelerden dolayı batının etkileri Türkiye’de çoğaldı. Günümüzde
Güneş Terkol, Desire Passed by Band, 2010
birçok sanatçı Türkiye’ye geri dönmekte, dolayısıyla çağdaş Türk sanatında batı ve modern ile
K adınl ar Tanıtım Dosyası
17
Ek B - Güncel Sanatın Sergideki rolü
Şükran Moral, “Bordello”, 1997
Inci Eviner, Harem, 2009
18
Akla gelen ilginç sanatçılar arasında: Hale Tenger,
kimisi batıda. Diğerleri ise ülkeyi hiç terk etmemişken
Handan Börütecene, Güneş Terkol, Ceren Oykut,
eserleri Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’da sergileniyor.
Seda Hepsev, Bengü Karaduman, Nezaket Ekici, Pınar
Bütün bunlar Türk modern sanat dünyasının son du-
Yolacan, Tomur Atagök, Şükran Moral ve İnci Eviner,
rumuna farklı bir bakış sunacaktır. Ekteki on kadın
Kutluğ Ataman, Ahmet Polat ve Ahmet Öğüt var.
hakkında anlatılanlarda bir kaç öneri sunmaktayız.
Bunların bir bölümü Türkiye’nin dışında yaşıyor, bazıları dönmüş. Kimisi Türkiye’de yaşayıp eğitim görmüş,
K adınl ar Tanıtım Dosyası
EK C
Bütce
Bütçe hakkında bilgi için proje sorumlusu
Edwin Plokker ile iletişime geçiniz:
[email protected]
053 - 480 76 87 / 06 - 2283 6424
19
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Ek d
Profili
TwentseWelle
ve yetişkin ziyaretçilerimize bu arayış yaşatılıyor. Bu
evrensel hikâyede Twente bölgesini örnek alıyoruz.
TwentseWelle,
insanlığın
serüveni
müzesi.
TwentseWelle Müzesi doğa, teknik ve kültür alanın-
TwentseWelle bu uzun süreli serginin yanında özel
da, tarihi ve çağdaş koleksiyonlar toplayan, himaye
sergi mekânında her yıl küçük ve büyük ölçekli kısa
eden, araştıran ve sunan bir müzedir. Bu bölgenin
süreli sergiler düzenler. 2008’deki müzenin açılışın-
içinde ve dışında yaşayan toplumu, - yetişkin ve
dan bu yana birçok kısa süreli sergi düzenlenmiştir.
genç- ziyaretçi grupları ya da bireysel ziyaretçileri,
İnsan yaratıcılığı ve hünerleri, kısa süreli sergilerin
tarih öncesinden günümüze dek, şehir ve çevresinin
konu seçiminde çıkış noktası olmuştur. Büyük ölçekli
ilginç gelişimi hakkında eğitici ve yaratıcı bir şekilde
kısa süreli sergiler şunlardı: “ADC, tarihe karışmış bir
bilgilendirme amacıyla kurulmuştur.
cumhuriyetten izlenimler” (2009), “Tanrıdan üstün”,
güzellik ve estetik cerrahi üzerine bir sergi, (2010).
20
Bu özel müze, Enschede şehrinin Roombeek mahalle-
Tırlatmak, modada örgü (2011), Twente’de deniz ca-
sinde bulunuyor. TwentseWelle’nin ‘Büyük Hikâyesi’
navarları (2012).
isimli ana sergisinde insanoğlunun yaratıcılığı ve hünerleri anlatılıyor. İnsan, Twente bölgesinde yaşama
TwentseWelle Müzesi SeARCH-Architects’in mimarı
hakkına nasıl sahip çıkmış, doğanın sayesinde, belki
Bjarne Mastenbroek’un çağdaş mimari stilinde, yeni-
de doğaya rağmen nasıl hayatta kalabilmiş. Bu ara-
den tasarladığı eski bir tekstil fabrikasının içinde yer
yışa insanlığın serüveni diyoruz. Heyecan verici film-
alıyor.
lerle, şaşırtıcı oyunlarla ve ilgi çekici objelerle genç
K adınl ar Tanıtım Dosyası
EK D - Kurumların Profili
Concordia
Concordia hem gençlere, hem yetişkinlere hitap
eden, uzman veya konuya hâkim olmayanlara, müdavimlerine ya da tesadüfen gelenlere güncel film,
tiyatro ve görsel sanatlar sunar. Concordia, Enschede
bölgesinde sahip olduğu bu çokdisiplinli profesyonel
sanat sunumu ile köklü bir yere sahiptir. Sanat olgusunu insanlara yakınlaştırmayı amaçlar. Bu hedefe
ise Enschede’nin farklı ve gözde Roombeek mahallesinin kültürel merkezinde ve dinamik gece hayatına
sahip şehir merkezde ulaşılmakta.
21
K adınl ar Tanıtım Dosyası
EK e
Tavsiye Komitesi
Meral Akkent
Fokke Gerritsen
İstanbul Kadın Müzesi konservatörü/İstanbul
İstanbul Hollanda Enstitüsü Direktörü
Kadın Kültür Vakfı Kurucusu
Marijke van Hees
Tomur Atagök
Enschede Kültürden Sorumlu Meclis Üyesi
Görsel sanatçı / İstanbul Yıldız Üniversitesi Müze
Bilimi Profesörü
Ria Oomen-Ruijten
Avrupa Birliği Meclisi, Türkiye Raportörü
Bahadır Ateş
Amsterdam Garantibank International CEO
Ank Bijleveld
Karen van Oudenhoven-Van der Zee
Twente Üniversitesi, Kurumlarda Sosyo-Psikoloji ve Kültürel Çeşitlilik Profesörü
Overijssel İli, Kralın Valisi
Günsel Renda
22
Henk Boom
Sanat Tarihi Profesörü, Koç Üniversitesi, İstanbul
Gazeteci/ “Büyük Türk” ve “Konstantinopolis’teki
Adamımız”ın Yazarı
Eveline Sint Nicolaas
Amsterdam Rijksmuseum, Tarih ve Türk Kabine
Emine Bozkurt
Avrupa Birliği Meclisi, Kadın Hakları
Komisyonu Üyesi
Konservatörü
Görgün Taner
İKSV Genel Müdürü
Levent Çalıkoğlu
İstanbul Modern Başküratör
Erik-Jan Zürcher
Leiden Üniversitesi, Türkiye’nin Yakın Tarihi
Jan-Paul Dirkse
Hollanda Büyükelçisi, Ankara
K adınl ar Tanıtım Dosyası
Profesörü
23
K adınl ar Tanıtım Dosyası