Konuşma metni - tekinakpolat.net

KAN BASINCI ÖLÇÜM CİHAZLARI VE PROBLEMLER
Prof. Dr. Tekin AKPOLAT
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı
SAMSUN
Kan basıncı ölçümü klinik uygulamada en çok yapılan işlemlerden birisidir ve doğru
ölçüm yapmak için kurallara mutlaka uyulmalıdır. Kan basıncı ölçülen kişi, kan
basıncını ölçen kişi, ölçüm yöntemi ve kan basıncını ölçen alet nedeni ile ölçümler
yanlış olabilir. Bu konuşmada kan basıncı ölçüm aletleri, bu aletlerle ilgili sorunlar ve
çözümleri tartışılacaktır.
Pratik olarak kan basıncı ölçüm aletleri üçe ayrılır:
1.Cıvalı
2.Aneroid
3.Otomatik
Cıvalı aletler
Kan basıncı ölçümünde altın standarttır, alternatifi yoktur ancak cıvanın çevreye
toksik etkileri nedeni ile birçok ülkede yasaklanmaktadır. Mekanik bir sorun olmazsa
(Tablo 1) kalibrasyona gerek duymazlar. Korotkoff seslerine dayalı oskultatuvar
yöntem kullanılır. Göreceli büyüklüğü ve kullanıcının eğitime gerek duyması
dezavantajlarıdır.
Tablo 1. Cıvalı kan basıncı ölçüm aletlerinde olabilecek mekanik sorunlar
Cıva seviyesi sıfır noktasında mı
Cam sütun sağlam mı
Rakamlar okunuyor mu
Manşet sağlam mı
Hortum sağlam mı
Anahtar çalışıyor mu
Şişirirken veya inerken kaçak oluyor mu
Aneroid aletler
Kan basıncı ölçümünde cıvalı aletler gibi Korotkoff seslerine dayalı oskultatuvar
yöntem kullanılır. Aneroid aletler de cıvalılar gibi kullanıcının eğitimine gerek duyarlar.
Aletler mekanik sorunlar (Tablo 2) yönünden kontrol edilmelidir. 6-12 ayda bir
kalibrasyon gerektirirler. Kalibrasyonun kontrolü basit bir işlemdir. Bir Y tüp ve cıvalı
aletle her yerde yapılabilir. Mekanik sorunu olmayan ve kalibrasyonu doğru bir aletle
kan basıncı ölçümü güvenle yapılabilir.
www.tekinakpolat.net
Tablo 2. Aneroid kan basıncı ölçüm aletlerinde olabilecek mekanik sorunlar
İbre sıfırda mı
İbrenin camı sağlam mı
Rakamlar okunuyor mu
Manşet sağlam mı
Hortum sağlam mı
Anahtar çalışıyor mu
Şişirirken veya inerken kaçak oluyor mu
Otomatik aletler
Ev ölçümü için çok pratik olması nedeni ile son yılların popüler ve giderek
yaygınlaşan aletidir. Kan basıncının damar duvarında oluşturduğu salınım/titreşimi
(oscillation) ölçerler. Otomatik aletlerin kalibrasyonun kontrol edilmesi aneroidlerin
aksine genellikle nadiren gerekir. Ancak basit bir Y tüp ve cıvalı aletle otomatik
aletlerin kalibrasyonu yapılamaz, özel alet gerektirir. Kullanım yerine göre de kullanım
amacına göre de üç farklı gruba ayrılır.
Kullanım yerine göre
1.Üst kol
2.Bilek
3.Parmak ucu
Kullanım amacına göre
1.Ev ölçümleri için
2.Klinikte kullanmak için
3.24 saat kan basıncı takibi yapmak için
Otomatik kan basıncı ölçüm aletlerinin en büyük avantajı kullanımının kolay olması
ve gereken eğitiminin çok daha basit olmasıdır. Evde kullanılan kan basıncı ölçüm
aletlerinin fiyatlarının makul olması da yaygınlaşmasına neden olmuştur. Otomatik
tansiyon aletlerinin kullanıcıya kolaylık sağlayan birçok özelliği vardır (Tablo 3). Alet
seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli 4 özellik ölçüm yeri, manşet boyutu,
validasyon durumu ve doğru ölçüm yapmasıdır. Son yıllardaki teknolojik gelişmelere
rağmen otomatik tansiyon aletlerinin en büyük dezavantajları hatalı ölçüm yapma
riskleridir. Damar duvarında sertliğin (stiffness) artması otomatik aletlerin doğru
ölçüm yapmasını etkileyebilir.
www.tekinakpolat.net
Tablo 3. Otomatik kan basıncı ölçüm aletlerinin özellikleri
Önemli/zorunlu olanlar
Ölçüm yeri (üst kol, bilek, parmak ucu)
Uygun manşet boyutu
Klinik validasyon durumu
Özel gruplarda validasyon durumu
Marka ve modeli
Doğruluğu
İsteğe bağlı
Aritmi saptama
Küçük boyutlar (taşımak için uygun boyut)
Hafıza kapasitesi
Pozisyon duyarlılığı
Sesli komutlar
Ölçümün tarih ve saatini kaydedebilme
Diğer
Peşpeşe 3 ölçüm
Pompanın çok yüksek seviyelere çıkmasının engellenmesi
Birden fazla kullanıcıya izin vermesi
Dev ekran
Çabuk ölçüm
Manşetin kolay takılması
Düşük pil uyarıcısı
Bilgisayara bağlanabilmesi
Yazıcı ile birlikte
Telemedicine hizmeti sağlayan kuruluşlara Bluetooth ile ulaşabilme
Gizli ekran fonksiyonu
Sabah hipertansiyonunun takibi
Nabız sayısı
Grafik sağlama
Bilekten ölçen aletlerin çok pratik olmasına rağmen konu ile ilgili 3 kılavuz ve 2 web
sayfası üst koldan ölçen bir aleti tavsiye etmektedir. Şişmanlığın giderek artması
ortalama kol çevresinin artmasına ve geniş manşete gerek duyan hasta oranının
yükselmesine neden olmuştur. Şişman hastalarda küçük bir manşet kullanılması kan
basıncının olduğundan yüksek ölçülmesine neden olabilir; bu nedenle kol çevresi
ölçülmelidir. Validasyon durumunu saptamak için klinik geçerlilik testleri yapılmalıdır.
Klinik geçerlilik testlerinde belirli sayıdaki hastanın belirli kan basıncı aralıklarında kan
basıncı ölçülür ve elde edilen ölçümler cıvalı bir aletle yapılan ölçümlerle kıyaslanır.
Günümüzde validasyon amacı ile yaygın olarak kullanılan 3 protokol vardır:
1.AAMI: The Association fort he Advancement of Medical Instrumentation
2.BHS: The British Hypertension Society
3.EHS-IP: European Society of Hypertension International Protocol
Bir aletin validasyon durumunu öğrenmek için en pratik yol ilgili web sayfalarından
yararlanmaktır:
1.http://www.dableducational.org.
2.http://www.bhsoc.org/blood_pressure_list.stm.
3. http://www.tekinakpolat.net/brosurpdf/tavsiyeedilentansiyonaletleri.pdf
www.tekinakpolat.net
Bir aletin validasyon testinden geçmiş olması herhangi bir kişide doğru ölçüp
ölçmediğini garanti etmez, bu nedenle bireysel doğruluk kontrol edilmelidir. Bireysel
doğruluğun ölçülmesi 3 aşamadan oluşur:
I.Genel değerlendirme
II.Hızlı tarama
III.Karar
I.Genel değerlendirme: Aletin mekanik özellikleri, manşet uyumu ve validasyon
durumu değerlendirilir.
II.Hızlı tarama: Hastanın kan basıncı kurallara uyarak peş peşe 5 kez ölçülür: sırası
ile cıvalı, hastanın aleti, cıvalı, hastanın aleti ve cıvalı. Sistolik ve diyastolik kan
basıncı ayrı ayrı değerlendirilir. Hastanın getirdiği aletle ölçülen sistolik kan basıncı
değerinden hemen önce ve sonraki cıvalı ölçüm değerlerinden yakın olanı esas
alınarak aradaki farklar bulunur. İki farkın toplamı 12 ve altında ise aletin doğru
ölçtüğü kabul edilir. Bu işlem diyastolik kan basıncı için de tekrarlanır. Eğer diyastolik
ve sistolik kan basıncının herhangi birinde farklar toplamı 12’den büyük ise karar
aşamasına (3. aşama) geçilir (Form 1).
III.Karar aşaması: Hastanın kan basıncı toplam 7 kere ölçülür: sırası ile cıvalı,
hastanın aleti, cıvalı, hastanın aleti, cıvalı, hastanın aleti ve cıvalı. Cıvalı alet ile kan
basıncı Y tüp kullanılan bir steteskop aracılığı ile iki gözlemci tarafından aynı anda
ölçülür ve Form 2’nin yardımı ile karar verilir.
Ölçüm
C1, cıvalı 1
O1, otomatik 1
C2, cıvalı 2
O2, otomatik 2
C3, cıvalı 3
SİSTOLİK İÇİN
C1-O1=
Küçük olan fark 1=
C2-O2=
Küçük olan fark 2=
Sistolik, mm Hg
C2-O1=
C3-O2=
Küçük olan fark 1 + Küçük olan fark 2=
DİASTOLİK İÇİN
C1-O1=
Küçük olan fark 1=
C2-O2=
Küçük olan fark 2=
Diyastolik, mm Hg
(12 veya daha küçük olmalı)
C2-O1=
C3-O2=
Küçük olan fark 1 + Küçük olan fark 2=
(12 veya daha küçük olmalı)
Form 1. II. aşama değerlendirme formu
www.tekinakpolat.net
Basamak 1
A=
Gözlemci 1 C1
C=
Gözlemci 1 C2
E=
Gözlemci 1 C3
G=
Gözlemci 1 C4
B=
Gözlemci 2 C1
D=
Gözlemci 2 C2
F=
Gözlemci 2 C3
H=
Gözlemci 2 C4
A-B=
<5
C-D=
<5
E-F=
<5
G-H=
<5
Farklardan herhangi biri ≥ 5 mm Hg ise, basamak 1 tekrarlanır
Basamak 2
I=
Otomatik alet O1
J=
Otomatik alet O2
K=
Otomatik alet O3
L= I-A
M= I-B
N= I-C
O= I-D
P= J-C
Q= J-D
R= J-E
S= J-F
T= K-E
U= K-F
V= K-G
W= K-H
X=
L, M, N, O’nun en küçüğü
Y=
P, Q, R, S’in en küçüğü
Z=
T, U, V, W’nin en küçüğü
X+Y+Z=
İşlem diyastolik kan basıncı için tekrarlanır
X+Y+Z
Yorum
0-15
Doğru
A
16-20
Kabul edilebilir
B
21-30
Yanlış
C
> 30
Çok yanlış
F
Sistolik KB
Diyastolik KB
Kategori
Sonuç*
Kategori
*Sistolik ve diyastolik kan basıncı farklı kategorilerde ise, yüksek olan kategori tercih
edilmelidir, örneğin sistolik kategori A, diyastolik kategori C ise sonuç C’dir.
Form 2. III. aşama değerlendirme formu
www.tekinakpolat.net
Tablo 3’te belirtilen özelliklerin diğerleri hastanın özelliklerine göre isteğe bağlıdır.
Otomatik kan basıncı ölçüm aletinin sağlıklı kullanılması için hasta ile yakın işbirliği
gerekir ve hasta eğitimi ihmal edilmemelidir (Tablo 4 ve 5).
Tablo 4. Evde sağlıklı bir kan basıncı ölçümü yapılabilmesi için gereken önlemler
Hastanın evde kan basıncı ölçümü hakkında bilgilendirilmesi
Bir alet alınmasının tavsiye edilmesi
Kol çevresinin ölçülmesi
Hastanın ihtiyaçlarına göre bir alet (marka ve model) seçilmesi
Hastada doğru ölçüm yapıp yapmadığının kontrol edilmesi
Hastaya ölçüm tekniğinin öğretilmesi ve hastanın eğitimi
Hastanın aleti nasıl kullandığının kontrol edilmesi
Ev için bir işlem listesi verilmesi (Tablo 5)
Tablo 5. Üst koldan ölçen otomatik tansiyon aletleri ile kan basıncını doğru ölçmek
için bir iş listesi
Sessiz ortam
10 dakika istirahat
Uygun manşet boyutu
Yeterli pil gücü
Hasta oturuyor
Kol çıplak
Sırt desteklenmiş
Kol desteklenmiş
Kol bir masa veya uygun sandalyeye yaslanmış ve gevşek bir durumda
Brakiyel arterin palpasyonu
Manşetin ortası brakiyel arter ile hizalı
Avuç açık ve yukarı bakıyor
Kol kalp seviyesinde
Bacak bacak üstüne atılmamış
Ayaklar yere basıyor
Manşet uygun sarılmış
Konuşma yok
Hemen kayıt
Tekrarlayan ölçümlerde en az 30 saniye
Diğer konular
Otomatik aletlerin pratikliği ve yaygınlaşması, birçok ülkede cıvalı aletlerin
kullanımının yasaklanması nedeni ile klinik koşullar için de otomatik kan basıncı
ölçüm aleti üretilmiştir. Gerek klinikte kullanılan gerekse 24 saat kan basıncı takibinde
kullanılan aletler için de klinik geçerlilik testleri vardır. Kan basıncı oskultatuvar ve
osilometrik yöntem dışında ultrasonografi teknikleri veya tonometri ile de ölçülebilir.
www.tekinakpolat.net
Kaynaklar
1.Parati G ve ark. European Society of Hypertension guidelines for blood pressure monitoring at
home: a summary report of the Second International Consensus Conference on Home Blood Pressure
Monitoring. J Hypertens 2008; 26: 1505-26.
2.Pickering TG ve ark. Call to action on use and reimbursement for home blood pressure monitoring: a
joint scientific statement from the American Heart Association, American Society of Hypertension, and
Preventive Cardiovascular Nurses Association. J Cardiovasc Nurs 2008; 23: 299-323.
3. Mancia G ve ark. 2007 Guidelines for the Management of Arterial Hypertension: The Task Force for
the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the
European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2007; 25: 1105-87.
4. Chobanian AV ve ark. Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection,
Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Hypertension 2003; 42: 1206-52.
5.Ogihara T ve ark. The Japanese Society of Hypertension Guidelines for the Management of
Hypertension (JSH 2009). Hypertens Res 2009; 32: 3-107.
6.Imai Y ve ark. Japanese Society of hypertension (JSH) guidelines for self-monitoring of blood
pressure at home. Hypertens Res 2003; 26: 771-82.
7.Pickering TG ve ark. Recommendations for blood pressure measurement in human and
experimental animals. Part: 1: Blood pressure measurement in humans. A statement for professionals
from the subcommittee of professional and public education of the American Heart Association
Council on high blood pressure research. Hypertension 2005; 45: 142-161.
8.O'Brien E ve ark. European Society of Hypertension recommendations for conventional, ambulatory
and home blood pressure measurement. J Hypertens 2003; 21: 821-848.
9. O’Brien E. Blood pressure measurement is changing! Heart 2001; 85: 3–5.
10. O’Brien E. Has conventional sphygmomanometry ended with the banning of mercury? Blood Press
Monit 2002; 7: 37–40.
11.Association For The Advancement Of Medical Instrumentation. American National Standard for
Electronic or Automated Sphygmomanometers: ANSI/AAMI SP10 – 1993. Arlington, VA: AAMI; 1993.
12.O'Brien E ve ark. The British Hypertension Society Protocol for the evaluation of blood pressure
measuring devices. J Hypertens 1993; 11 (suppl 2): S43–S63.
13.O'Brien E ve ark. Working Group on Blood Pressure Monitoring of the European Society of
Hypertension International Protocol for validation of blood pressure measuring devices in adults. Blood
Press Monit 2002; 7: 3-17.
®
14.dabl Educational Trust: http://www.dableducational.org.
15.http://www.bhsoc.org/blood_pressure_list.stm.
16. Friedman BA ve ark. Assessment of the validation of blood pressure monitors: a statistical
reappraisal. Blood Press Monit 2008; 13: 187-91.
17.Gerin W ve ark. Limitations of current validation protocols for home blood pressure monitors for
individual patients. Blood Press Monit 2002; 7: 313-8.
18.Akpolat T. Proposal of a method for the evaluation of inaccuracy of home sphygmomanometers.
Blood Press Monit 2009; 14: 208-215.
19.Akpolat T ve ark. Home sphygmomanometers: validation versus accuracy. Blood Press Monit
2009; 14: 26–31.
20.Dilek M ve ark. Self-measurement of blood pressure at home: is it reliable? Blood Press 2008; 17:
34–41.
21. Turner MJ ve ark. Sphygmomanometer calibration--why, how and how often? Aust Fam Physician
2007; 36: 834-8.
22.Graves JW ve ark. The changing distribution of arm circumferences in NHANES III and NHANES
2000 and its impact on the utility of the 'standard adult' blood pressure cuff. Blood Press Monit 2003;
8: 223-7.
23.O'Brien E ve ark. European Society of Hypertension International Protocol revision 2010 for the
validation of blood pressure measuring devices in adults. Blood Press Monit 2010; 15: 23-38.
Not: Bu metni ve sunumu http://www.tekinakpolat.net/saglikcalisanlari.htm sayfasından
indirebilirsiniz.
www.tekinakpolat.net