Apollon Smintheus

Excavation
W o r k s
o f
Ç AN A KKA LE
Kazı Rehberi
Apollon
Smintheus
1
APOLLON
SMİNTHEUS
KUTSAL ALANI ve
KAZILARI
THE SANCTUARY
OF APOLLO
SMINTHEUS and
EXCAVATIONS
G ü l p ı n a r
beldesinde yer alan
Smintheion’da (Apollon Smintheus Kutsal
Alanı), Prof. Dr.
Coşkun Özgünel’in
başkanlığında 1980
yılından bu yana
arkeolojik kazı ve
restorasyon çalışmaları
yürütülmektedir. Smintheion’da
M.Ö. 2. yüzyılda inşa
edilmiş olan görkemli Apollon Smintheus
Tapınağının
kalıntıları,
Troas
bölgesinin en eski yerleşmesi olan “Prehistorik
Gülpınar
(M.Ö. 5000) Yerleşmesi” ve ilk kez arkeolojik
bir alanın bütünlüğü içinde yer alan “Smintheion
Kazı Müzesi” bulunmaktadır.
Excavation and restoration works have been
conducted in Smintheion
(The Sanctuary of Apollo Smintheus), which is
located in the village
of Gülpınar, under the
direction of Prof. Dr.
Coşkun Özgünel since
1980. Smintheon is best
known with the remarkable Temple of Apollo
Smintheus built in the
2nd BC. The prehistoric settlement dating
around 5000 BC located
beneath the Graeco-Remains of the sanctuary
represents one of the
earliest settlement so
far identified in the region of the Troad. “The Excavation Museum of Smintheion” houses illustrious sculptural finds from the temple.
Smintheion’un en önemli özelliği Homeros’un
Troia Savaşlarını anlattığı İliada destanının ilk
dizelerinde geçmesidir. M.Ö. 8. yüzyıl sonlarında yaşayan İzmirli ozan Homeros, Khryse adlı
bir kentte rahibinin adı Khryses olan Apollon
Smintheus tapınağının varlığından bahsetmektedir. Apollon Smintheus (“Farelerin Efendisi”)
efsanevi Troia Savaşlarının başlangıcında önemli
bir rol oynayan bir tanrıdır. İliada Destanına göre
savaş Khryse kentinin rahibi Khryses’in kızı olan
Khryseis’in, tapınağı yağmalayan Akhalar’ın lideri Kral Agamemnon tarafından esir alınması ile
başlar. Kral Agamemnon esir aldığı Khryseis’i babası rahip Khryses’e vermeyi reddedince Khryses,
rahipliğini yaptığı Apollon Smintheus’a yalvarır.
Apollon Smintheus da rahibin dileğini yerine getirip, Akha ordusu üzerine korkunç bir veba salgını
gönderir. Bu mitolojik olay hem Troia Savaşları
hem de İliada Destanı’nın önemli anlarından biri
olarak kabul edilir.
The most significant aspect of Smintheion stems
from the fact that it is depicted in the first lines
of the epic of Iliad, in which Homer narrates the
Trojan Wars. The poet Homer from Smyrna, who
lived in the late 8th century BC, refers to the existence of the Temple of Apollo Smintheus, whose
priest was called Khryses in the town of Khryse.
Apollo Smintheus (“The Lord of the Mice”) is a
god who had an important impact in the beginning
of the legendary Battles of Troia. According to the
Iliad, the battle starts when Khryseis, the daughter Khryses who is the priest of Khryse Town,
was captured by King Agamemnon, the leader
of Achaeans who plunder the temple. When Agamemnon refuses to return Khryseis to her father
Priest Khryses, Khryses prays to Apollo Smintheus
for whom he serves. Apollo Smintheus accepts the
Priest’s prayers and sends a terrible black plague
over the army of Achaeans. This mythological
event is considered among the important moments
of the Trojan Wars as well as the Iliad.
2
Smintheion Kutsal Alanı’nın ilk keşfi 18. yüzyılda
olur. 1785-86 yıllarında Jean Baptiste Lechevalier
tarafından ilk kez gerçekleştirilen modern arkeolojik araştırmalar, Apollon Smintheus Kutsal Alanın
varlığını ortaya koyar. 1853 yılı sonbaharında yöreye harita çalışması için gelen İngiliz Amiral R. N.
Spratt, Gülpınar’da (eski adıyla Külahlı) rastladığı
kalıntıların tanrı Apollon’a ait, İon düzeninde
yapılmış bir tapınak olduğunu bilim ve arkeoloji
dünyasına duyurur. Spratt’tan sonra R. P. Pullan
1866 yılı sonbaharında Gülpınar’da kazılar yapar
ve bilimsel bulgularla, arkeoloji dünyasına bir kez
daha duyurur. 100 yıl sonra 1966 yılında tapınak
H. Weber tarafından tekrar arkeoloji dünyasına
anımsatılır. 1970’li yıllarında başında Çanakkale
Arkeoloji Müzesi tarafından tapınak ve çevresinde
sondaj niteliğinde kazılar gerçekleştirilir.
The Sanctuary of Apollo Smintheus was first discovered in the 18th century. The first modern archaeological excavations which were conducted
by Jean Baptiste Lechevalier in 1785-86 revealed
the existence of the temple of Apollo Smintheus.
British Admiral R. N. Spratt came to the region
in order to perform map works in the fall of 1883.
Then, he declared to the archaeology world that
the finds, he encountered in the village of Gülpınar
(formerly Külahlı) an Ionic temple honouring the
god Apollo. After Spratt, R. P. Pullan conducted
excavations in the site in the fall of 1886 and he
declared it to the archaeology world once again
with new finds. After an interval of 100 years,
the temple was evoked to the archaeologists by
H. Weber in 1966. In the early 1970s, Çanakkale
Archaeology Museum conducted excavations with
the aim of exploration in and around the temple.
Smintheion (Apollon
Smintheus Kutsal Alanı)
planı
Settlement plans of
The Sanctuary of
Apollo Smintheus
3
İliada’daki olayların gelişimi ile Smintheion plastik yapıtlarının konuları arasında bir bütünlük ve
bir planlama söz konusudur. Olay kabartmalı sütun
tamburlarında (columna caelatae) başlar ve frizlerde
devam eder. Buna karşın yine de eldeki buluntular ile
İliada Destanının 24. bölümüne ulaşılır. Tanrı Apollon’a adanan bir tapınakta İliada kurgusunu başarı ile
uygulayan mimar ve yontu sanatçıları, Anadolu’lu
tanrıyı onurlandırmışlar, onu ailesi ile birlikte bir
kabartmalı sütun tamburunda betimleyerek, şükranlarını sunmuşlardır.
There is integrity and planning between the progress of events in the Iliad and the visual works
of Smintheion. The event starts on the column
drums with relief decorations (Columna caelatae)
and continue on the friezes. Nonetheless, the finds
refer us to the 24th chapter of the Iliad. The architects and sculpture artists applied the fiction of
the Iliad in a temple dedicated to Apollo and they
honoured Anatolia with a god. They expressed
their gratitude by depicting him with his family on
a column drums with relief decoration.
Tapınağın sütun tamburlarında, Apollon, Zeus, Leto,
Artemis ve Musalar, Rahip Khryses’in Agamemnon’dan kızı Khryseis’i istemesi, Apollon’un Akha
donanması üzerine veba salgınını yollaması, Odysseus’un Khryseis’i getirmesi, Thetis’in Zeus’a
yakarışı ve Priamos’un Hektor’un cesedini almak için
Akhilleus’un çadırına gelmesi gibi konular betimlenmiştir. Tapınağın üst mimari yapısında ise, Akhalar
ile Troialılar arasında geçen Troia Savaşlarını anlatan
mitolojik sahnelerin işlendiği friz bloklarında Homeros’un İliada Destanı’nda anlattığı can alıcı konular
adeta bir resimli roman gibi işlenmişlerdir. Apollon
Smintheus Tapınağı plastik yapıtlarının, Troas topraklarında yaşamış gelişkin bir sanat anlayışının
varlığını ortaya koyduğu rahatlıkla söylenebilir.
Some of the events depicted on the column drums
of the temple are: Apollon, Zeus, Leto, Artemis
and Muses, Priest Khryses demanding his daughter Khryseis from Agamemnon, Apollo sending
plague over the fleet of Achaeans, Odysseus bringing Khryseis back, the prayer of Thetis to Zeus and
Priamus going to the tent of Akhilleus to take the
body of Hektor. On the upper architectural structure of the temple, the crucial points in the Iliad
of Homer are depicted in the frieze blocks which
depict the mythological scenes of the Trojan Wars.
It can be said that the visual works of the Temple of Apollo Smintheus reveals that an advanced
sense of art existed in the land of Troad.
4
Smintheion (Gülpınar)’a artan ilginin bir diğer
nedeni ise 1993 yılında tapınak alanı yakınındaki eski bir yağ işliğinin onarılması ile elde edilen
mekânın, bir “Smintheion Kazı Müzesi” haline
dönüştürülmüş olmasıdır. 2012 yılına kadar sadece kazı mevsimlerinde ziyaretçilere açık olan
“Smintheion Kazı Müzesi”nin yıl boyu ziyaretçilere açık olması için gerekli çalışmalar hızla sürdürülmektedir.
Another reason for the growing interest in
Smintheion (Gülpınar) is that an ancient oil workshop which was discovered around the excavation site was restored and became “The Excavation Museum of Smintheion”. The museum was
open to visits only during the excavation seasons
but efforts to open the Excavation Museum of
Smintheion to yearlong visits have been going on.
5
Roma Dönemi Hamamı
The Roman Bath
Bu hamamın plan oturtma şekli, antik çağın ünlü
mimarı Vitruvius’un “Hamamlar için ilk olarak, mümkün olan en sıcak konum seçilmeli
yani, kuzey ve kuzeydoğu yönleri dışında bir
yön seçilmelidir...” kuralına uymamaktadır.
Smintheion hamamında arazinin durumu göz
önüne alınarak planlama yapılmıştır. Ana mekânlar birbirine bitişik ve paralel dört odadan oluşmaktadır Bu düzenlemesiyle kutsal alanın en üst
noktasında yer alan kaynak suyu ve su depoları,
suyun kullanımını ve suyla ilgili yapıları gerekli
kılmaktadır.
The famous architect of the ancient world, Vitruvius says, “First of all, the best position should be
decided for the baths; that’s to say, a direction except for north and northeast should be selected.”
However, this bath does not comply with his rule
in terms of its position planning. The conditions
of the land were taken into consideration in the
position planning of Smintheion Bath. The main
parts hold four adjacent and parallel rooms. With
this arrangement, spring water and water storages on the top of the sacred area require the usage
of water and buildings for water.
Bu plan dizilişi hem mimari anlamda hem de yıkanma aşaması olan ve ılıktan sıcak mekânlara doğru ilerleyen bir sıra takip eder. Anadolu ve Anadolu dışındaki örnekler incelendiğinde benzerini
bulmak zordur. Yapılardaki klasik plan okuma sistemi Smintheion örneğinde sıcak mekândan soğuk
mekânlara doğru bir anlatım düzeni tercih edilmiştir. Bu bağlamda caldarium (sıcaklık), tepidarium (ılıklık), soğuksu havuzu da içeren frigidarium
(soğukluk) ve tanımlama amaçlı bir kısmı açılan
apodyterium (soyunmalık/elbise değiştirme mekânı) olmak üzere dört ana mekân tanımlanmıştır.
6
This planning order follows an order from the
warm areas to hot areas in terms of bathing process and architecture. It is a unique design and
it is difficult to find a similar design inside and
outside Anatolia. As for the classical plan reading system in the structures, an order from hot
areas to cold areas is preferred in the example of
Smintheion. In this context, four main areas were
determined: caldarium (hot section), tepidarium
(warm section), frigidarium (cold section) which
also holds the cold pool and apodyterium (locker/
changing room).
Smintheion’dan Önce: Prehistorik Yerleşim
Before Smintheon: Prehistoric Settlement
Apollon Smintheus Kutsal Alanı’nda (Smintheion)
sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları sırasında
M.Ö. 5000 civarına tarihlenen bir prehistorik yerleşime ait kalıntılar tespit edilmiştir. Batı Anadolu
kültür tarihinin en az bilinen dönemlerinden biri
olan Orta Kalkolitik Dönem aynı zamanda birçok
Ege adasının ilk kez yerleşilmeye başlandığı
ve Batı Anadolu ve Ege dünyasında kültürel etkileşimlerin ve ticaretin artmaya başladığı bir
dönemi temsil etmektedir.
Some remains of the prehistoric settlement which
is dated back to 5000 BC were traced during the
excavations in the Sanctuary of Apollon Smintheus
(Smintheion). The Middle Chalcolithic Period,
which is one of the most obscure periods in the
history of Western Anatolia, represents a period
when the first settlements in the Aegean island began and when the cultural interactions and trade
began to increase in Anatolian and Aegean lands.
Prehistorik yerleşimde sürdürülen arkeolojik kazılar çalışmaları sırasında veya kazılan alan esas
alındığında prehistorik Smintheion yerleşiminin
tek bir kültür katmanı ile temsil edildiği ortaya
konulmuştur. Fakat bazı alanlarda bu tek kültür
katmanının iki mimari evreye sahip olduğu belgelenmiştir.
Kazılar sırasında ele geçen veriler, burada yaşamış
prehistorik toplumun tarım, hayvan besiciliği,
avcılık, balıkçılık ve midye-istiridye toplayıcılığı
gibi farklı ekonomik faaliyetlerle geçimlerini
desteklediklerine yöneliktir.
During the excavations on the prehistoric site or
when the excavated site is taken into consideration, it is revealed that the prehistoric Smintheion
settlement was represented through a single cultural layer. However, it was certificated that this
single cultural layer had two architectural phases
in some areas.
The finds of the excavations indicate that the prehistoric community of the site supported their subsistence with various economical activities, such
as, agriculture, stockbreeding, hunting, fishing
and exploitation of marine resources.
7
Smintheion’u komşu Aleksandreia Troas kentine
bağlayan taş döşemeli Roma Çağı yolunun
bugüne kadar kazılan kısmı.
So far excavated section of the stone pavement
road from The Roman Period, connected Smintheon to the neighbouring city Alexandreia Troas.
Genel olarak el yapımı çok iyi perdahlı grimsi-siyah veya grimsi-kahverengi seramik geleneğinin
belirgin olduğu prehistorik yerleşimde özellikle
perdah bezemeli, kazıma bezemeli ve boya bezemeli örnekler dikkat çekmektedir. Seramikler
arasında boynuz kulplu çanak ve çömlekler, dört
ayaklı kâseler, pencere ayaklı kâseler, minyatür
çömlekler, yüksek kulplu çanaklar ve derin çanaklar sayısal anlamda çoğunluktadır.
The tradition of fine-burnished handmade greyish
black and brown pottery was common in the prehistoric settlement. Especially the samples which
were decorated by burnishing, incision and painting characterize the period. The most abundant
examples include pottery with horn handles, four
footed bowls, wide footed bowls, miniature pots,
lofty handle pots and hollow pots.
Pişmiş topraktan yapılmış nesneler arasında ele geçen insan
biçimli heykelcikler
oldukça dikkat çekicidir. Şu ana kadar yapılan kazılarda 20 adet
pişmiş toprak insan
başı biçimli heykelcik
parçası ele geçmiştir.
8
The figurines which
were found among the
clay objects are quite
remarkable. In the excavations up to now,
20 clay figurines in the
shape of human head
have been revealed.