00 basforma - Hukuk Market

Prof. Dr. Nuri ÇEL‹K
‹fi HUKUKU
DERSLER‹
Yenilenmifl 25. Bas›
Yay›n No
: 2738
Hukuk Dizisi : 1340
25. Bas› - Eylül 2012 - ‹STANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 762 - 5
Copyright© Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m
A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da
özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz.
Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Bask› - Cilt
Kapak Tasar›m
: Beta Bas›m A.fi.
: Pasifik Ofset
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3
Baha ‹fl Merkezi A Blok Avc›lar / ‹STANBUL
Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027)
: Gülgonca Çarp›k
Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.
Narl›bahçe Sok. Damga Binas› No: 11
Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www. betayayincilik.com
Sevgili Eflim Emel ÇEL‹K’e !
ÖNSÖZ
Bu kitap, 1968 y›l›nda ilkini yay›nlad›¤›m›z ‹fl Hukuku Dersleri’nin yenilenmifl
yirmibeflinci bas›s›d›r. Kitap, bireysel ve toplu ifl hukuku mevzuat› yan›nda, yarg› kararlar›n› ve bilimsel yay›nlar› da yans›tmaktad›r. As›l amac›m›z ö¤rencilere yard›mc› olmakt›r. Ayr›ca, bu bas›da da, ‹fl Hukuku ile ilgili çevrelere yarar sa¤layabilmek
için, uygulama sorunlar› ele al›narak de¤erlendirilmeye çal›fl›lm›flt›r.
Kitapta, de¤iflik alanlardaki fakülte, yüksek okul ve bölüm ö¤rencilerinin farkl›
ders programlar› göz önüne al›narak, baz› yerler büyük puntolu olarak gösterilmifltir.
Bu bas› dolay›s›yla belirtelim ki, 2011 y›l›nda ‹fl Hukukunu ilgilendiren üç temel
kanun ç›kar›lm›flt›r. Bunlar 6100 say›l› Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 6098 say›l›
Türk Borçlar Kanunu ve 6102 say›l› Türk Ticaret Kanunudur. Kitapta, 1 Ekim
2011’de yürürlü¤e giren 6100 say›l› Kanunla ilgili de¤iflikliklere yer verilmifl, di¤er iki
kanunun 1 Temmuz 2012’de yürürlü¤e girmesi göz önüne al›narak mevcut uygulamay› henüz etkilemeyen bu kanunlarla ilgili aç›klamalara ve yay›nlara ise yer verilmemifltir. Bundan baflka, Kitapta 2010 ve 2011 y›llar›nda ‹fl Kanununda de¤ifliklikler
yapan 6009 ve 6111 say›l› Kanunlarla ilgili esaslar da ifllenmifl bulunmaktad›r.
Ancak, ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i ile ilgili olarak 2012 y›l›nda 6331 say›l› ‹fl Sa¤l›¤› ve
Güvenli¤i Kanunu ç›kar›lm›flsa da, ‹fl Kanununun 72. maddesine iliflkin en önemli
hükümleri 6331 say›l› Kanunun yay›m› tarihinden itibaren alt› ay sonra, di¤er
hükümleri ise bir ve iki y›l sonra yürürlü¤e girece¤inden, henüz uygulamay› etkilemeyen bu Kanunla ilgli aç›klama ve de¤erlendirmelere bu bas›da yer verilmemifltir.
Kitab›n yenilenmesinde yard›m›n› esirgemeyen de¤erli arkadafllar›m Prof. Dr.
Nurflen Caniklio¤lu ile Doç.Dr. Talat Canbolat’a, ayr›ca yeni bas›n›n dizgisini ve
kapak tasar›m›n› özenle gerçeklefltiren Gülgonca Çarp›k ile kitab›n k›sa sürede bas›m›n› sa¤layan Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi. yöneticisi Seyhan Satar’a ve flirketin
di¤er çal›flanlar›na teflekkürü borç bilirim.
A¤ustos 2012
Nuri ÇEL‹K
‹Ç‹NDEK‹LER
Önsöz
...............................................................................................................................V
K›saltmalar......................................................................................................................XXIII
B‹R‹NC‹ KISIM
GENEL B‹LG‹LER
Birinci Bölüm
G‹R‹fi
§ 1. ‹fl Hukukunun konusu ve nitelikleri .............................................................................1
I. ‹fl Hukukunun konusu ............................................................................................1
II. ‹fl Hukukunun niteli¤i ............................................................................................2
III. ‹flçi-iflveren-devlet iliflkileri ....................................................................................2
IV. ‹fl Hukukunun yeri .................................................................................................2
§ 2. ‹fl Hukukunun do¤uflu ve geliflimi ................................................................................3
I. Bat› Avrupa'da...........................................................................................................3
1. ‹flçi say›s›n›n artmas› ve iflçiyi koruma ihtiyac›n›n duyulmas› .........................3
2. Sözleflme serbestisi ilkesi ve sonuçlar› ...............................................................3
3. Ça¤dafl ‹fl Hukukuna geçifl ..................................................................................5
II. Türkiye'de ..................................................................................................................5
1. Tanzimattan önceki dönem ................................................................................6
2. Tanzimat ve Meflrutiyet dönemi .........................................................................6
3. Kurtulufl Savafl›ndan sonraki dönem ................................................................8
§ 3. ‹fl Hukukundaki kanunlaflt›rmalar›n özellikleri ...................................................... 14
I. Bireysel ifl iliflkilerinin ayr› kanunlarda düzenlenmifl olmas› .......................... 14
II. ‹fl Hukukunun di¤er alanlarla iliflkisi ................................................................. 14
III. Baz› iflçilere Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanmas› ............................... 16
IV. ‹fl kanunlar› aras›nda baz› farkl›l›klar›n yarat›lm›fl olmas› .............................. 16
§ 4. ‹fl Hukukuna yön veren temel ilke ve düflünceler ................................................... 17
I. ‹flçinin korunmas› ................................................................................................ 17
1. Anlam› .............................................................................................................. 17
2. Anayasadaki iflçiyi koruyucu esaslar ............................................................. 18
3. Emredici hukuk kurallar› ................................................................................ 19
4. ‹flçi yarar›na yorum ilkesi ................................................................................ 20
II. ‹flçinin kiflili¤inin tan›nmas› ............................................................................... 22
III. ‹flçilerin yönetime kat›lmalar› ............................................................................ 22
1. Bat› ülkelerinde .............................................................................................. 22
2. Türkiye'de ......................................................................................................... 23
IV. Bireysel ‹fl Hukukunu Tamamlayan Toplu ‹fl Hukukunun Do¤mas› .............. 24
V. Toplu ‹fl Hukukunda taraflar›n özerkli¤i .......................................................... 25
§ 5. ‹fl Hukukunun kaynaklar› ......................................................................................... 25
I. Türk ‹fl Hukuku kaynaklar› ................................................................................ 25
1. Genel kaynaklar ............................................................................................... 25
VIII
2. Özel kaynaklar .................................................................................................
II. Uluslararas› ‹fl Hukuku kaynaklar› ....................................................................
1. Çok tarafl› sözleflmeler ve andlaflmalar ..........................................................
2. ‹ki tarafl› iflgücü sevki andlaflmalar› ..............................................................
26
26
26
26
§ 6. Çal›flma örgütleri ....................................................................................................... 27
I. Türk çal›flma örgütü .............................................................................................. 27
1. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ......................................................... 27
2. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›n›n ba¤l› ve ilgili kurulufllar› .......... 28
3. Çal›flma hayat›n›n denetimi ve teftifli ile görevli merciler ............................ 29
II. Uluslararas› Çal›flma Örgütü .............................................................................. 30
1. Kuruluflu ve amac› ........................................................................................... 30
2. Organlar› .......................................................................................................... 31
3. Çal›flmalar› ....................................................................................................... 31
‹kinci Bölüm
‹fi HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
§ 7. ‹flçi
.............................................................................................................................33
I. ‹flçi tan›m› ve kavram› .......................................................................................... 33
II. ‹flçilerin çal›flt›r›lma alan› ve iflçi - memur ay›r›m› .............................................. 34
1. Genel olarak ...................................................................................................... 34
2. ‹flçi - memur ay›r›m›ndan do¤an sorun ve bugüne kadarki çözümü ............. 35
§ 8. Ç›rak ve stajyer .......................................................................................................... 37
I. Ǜrak ....................................................................................................................... 37
1. Genel olarak ..................................................................................................... 37
2. Ç›rakl›¤a iliflkin mevzuat ................................................................................. 38
3. Meslekî E¤itim Kanunu.......................................................................................38
II. Stajyer .................................................................................................................... 40
§ 9. ‹flveren ........................................................................................................................ 41
I. ‹fl Kanununa göre iflveren kavram› .................................................................... 41
1. Tan›m› ve unsurlar› .......................................................................................... 41
2. ‹flveren fonksiyonuna sahip kifliler .................................................................. 41
II. Sendikalar Kanununa göre iflveren kavram› ...................................................... 41
III. Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanununa göre iflveren kavram› ...............42
§ 10. ‹flveren vekili ............................................................................................................ 42
I. ‹fl Kanununa göre iflveren vekili kavram› .......................................................... 42
II. Sendikalar Kanununa göre iflveren vekili kavram› .......................................... 43
III. Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanununa göre iflveren
vekili kavram›..........................................................................................................44
§ 11. Alt ‹flveren ................................................................................................................ 45
I. Kavram......................................................................................................................45
1. Yasal esaslara genel bak›fl ..................................................................................45
2. As›l iflin bir bölümünde alt iflverene verilecek ifllere iliflkin koflul ...................47
II. Birlikte sorumluluk..................................................................................................50
1. Kavram..................................................................................................................50
2. Yard›mc› ifl veya as›l iflin bir bölümü ile sorumluluk........................................51
3. Sadece ifl al›nan iflyerinde çal›flt›r›lma ...............................................................52
III. As›l iflveren - alt iflveren iliflkisinin s›n›rlar› ve yapt›r›m›....................................53
1. S›n›rlar›.................................................................................................................53
2. Yapt›r›m›...............................................................................................................55
§ 12. ‹flyeri ve iflletme ....................................................................................................... 57
I. Genel olarak .......................................................................................................... 57
IX
II. ‹flyeri ......................................................................................................................
1. ‹flyerinin tan›m› ve unsurlar› ...........................................................................
2. ‹flyerine ba¤l› yerler kavram›n›n s›n›rlar› .......................................................
3. ‹flyerinin aç›lmas› ...............................................................................................
4. ‹flyerinin devri ....................................................................................................
5. ‹flyerini bildirme ................................................................................................
6. ‹flyerinin kapat›lmas› ........................................................................................
III. ‹flletme ...................................................................................................................
58
58
59
61
61
67
68
69
‹K‹NC‹ KISIM
B‹REYSEL ‹fi HUKUKU
Birinci Bölüm
‹fi KANUNUNUN KAPSAMI
§ 13. ‹fl Kanununun kapsam›na iliflkin kural ve istisnalar ............................................ 71
I. Kapsama iliflkin kural ........................................................................................ 71
II. ‹stisnalar konusuna genel bak›fl ....................................................................... 71
III. Kanunda say›lan istisnalar ............................................................................... 72
1. Deniz ve hava tafl›ma iflleri .......................................................................... 72
2. Elliden az iflçi çal›flt›r›lan tar›m ve orman iflleri ........................................ 72
3. Tar›mla ilgili yap› iflleri...................................................................................74
4. Ev hizmetleri ................................................................................................. 74
5. Ǜraklar ........................................................................................................... 74
6. Rehabilite edilenler......................................................................................... 74
7. Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa göre üç kiflinin
çal›flt›¤› iflyerleri ............................................................................................. 75
IV. ‹fl Kanunu kapsam› d›fl›ndaki ifllere Borçlar Kanununun uygulanmas› ve
bu konudaki hükümlerin de¤erlendirilmesi .......................................................75
1. Kapsam d›fl› b›rak›lan ifllerde .........................................................................76
2. Hizmet sözleflmelerinde...................................................................................77
V. Sanayi, ticaret, tar›m ve orman iflleri .............................................................. 79
‹kinci Bölüm
‹fi SÖZLEfiMES‹
Birinci Kesim
Genel Bilgiler
§ 14. ‹fl sözleflmesinin tan›m› ve ifl iliflkisi ..................................................................... 81
I. ‹fl sözleflmesinin tan›m›.......................................................................................... 81
II. ‹fl sözleflmesi ve ifl iliflkisi ...................................................................................... 81
1. Genel olarak........................................................................................................ 81
2. Sözleflme ve kat›lma teorileri ............................................................................ 82
3. Hukukumuzda ifl sözleflmesi ve ifl iliflkisi..........................................................83
§ 15. ‹fl sözleflmesinin unsurlar› ...................................................................................... 84
I. Bir iflin görülmesi ................................................................................................... 84
II. ‹flin ücret karfl›l›¤›nda görülmesi........................................................................... 84
III. ‹flin ba¤›ml›l›k iliflkisine dayanmas›...................................................................... 85
1. Ba¤›ml›l›k iliflkisi ............................................................................................... 85
2. Ba¤›ml›l›k iliflikisinin rolü ................................................................................. 88
§ 16. ‹fl sözleflmesinin hukuki nitelikleri ........................................................................
I. Özel hukuk sözleflmesi olmas› .............................................................................
II. ‹flçinin flahs›na ba¤l› olmas› .................................................................................
III. Karfl›l›kl› borç yüklemesi .....................................................................................
90
90
90
91
X
IV. Devaml› bir sözleflme olmas› ............................................................................... 91
§ 17. ‹fl sözleflmesinin türleri .......................................................................................... 92
I. Borçlar Kanunu ve ifl kanunlar›nda düzenlenen sözleflmeleri ......................... 92
II. Sözleflme türünü ve çal›flma biçimlerini belirleme serbestisi............................ 92
III. Sürekli ve süreksiz ifl sözleflmeleri ..................................................................... 92
1. Ay›r›m›n esas› ................................................................................................ 92
2. Ay›r›m›n önemi ............................................................................................... 93
IV. Belirli ve belirsiz süreli ifl sözleflmeleri ............................................................. 93
1. Ay›r›ma iliflkin esaslar...................................................................................... 93
2. Zincirleme ifl sözleflmeleri................................................................................. 97
3. Ay›r›m›n s›n›rlar› ............................................................................................ 102
V. Tam süreli ve k›smî süreli ifl sözleflmeleri ...................................................... 103
1. Ay›r›m›n esas› ............................................................................................... 103
2. K›smi süreli sözleflmelere uygulanacak kurallar ....................................... 104
VI. Ça¤r› üzerine çal›flma ..........................................................................................106
VII. Deneme süreli olan ve olmayan ifl sözleflmeleri ............................................. 108
VIII. Tak›m sözleflmesi .............................................................................................. 109
IX. Geçici ifl iliflkisi ................................................................................................... 110
1. Genel olarak ..................................................................................................... 110
2. Kurulmas› ve hükümleri ................................................................................. 110
3. Toplu ifl iliflkileri ile ilgisi................................................................................ 114
4. Geçici ifl iliflkisi ve ifl arac›l›¤› ......................................................................... 115
§ 18. Çal›flma koflullar›n›n düzenlenmesi ...................................................................... 116
I. ‹fl sözleflmesi hükümleri ................................................................................... 116
II. ‹fl sözleflmesini zorlayan veya tamamlayan kaynaklar ................................. 116
1. Kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri .................................................... 117
2. Toplu ifl sözleflmesi hükümleri...................................................................... 117
3. ‹flyeri iç yönetmelikleri ................................................................................ 117
III. ‹fl sözleflmesi hükmü haline gelen iflyeri uygulamalar› ................................. 118
1. ‹flyeri uygulamas›n›n anlam› ....................................................................... 118
2. ‹flyeri uygulamalar›n›n ifl flart› haline gelmesi ........................................... 119
IV. ‹flverenin yönetim hakk› .................................................................................. 121
‹kinci Kesim
‹fl Sözleflmesinin Yap›lmas›
§ 19. Taraflar›n ehliyeti ................................................................................................
I. Kural ..................................................................................................................
II. S›n›rlar› .............................................................................................................
1. Yafl küçüklü¤ü ..............................................................................................
2. Cinsiyet ..........................................................................................................
3. Sa¤l›k durumu ..............................................................................................
4. Yabanc›l›k ....................................................................................................
123
123
124
124
124
125
125
§ 20. ‹fl Hukukunda sözleflme özgürlü¤ünün s›n›rland›r›lmas› ................................. 126
I. Sözleflme yapma özgürlü¤ünün s›n›rlar› ........................................................ 126
1. Sözleflme yapma zorunlulu¤u ...................................................................... 127
2. Sözleflme yapma hakk›n›n kötüye kullan›lmas›n›n önlenmesi ................. 129
II. Sözleflmenin muhtevas›n› düzenleme serbestisinin s›n›rlar› ........................ 130
1. Genel olarak .................................................................................................. 130
2. Özel olarak .................................................................................................... 130
III. fiekil serbestisi ve s›n›rlar› .............................................................................. 132
1. ‹fl Kanununda düzenlenen ifl sözleflmelerinin flekli ................................... 132
2. Öteki ifl kanunlar›nda .................................................................................. 133
XI
§ 21. ‹fl sözleflmesinin hükümsüzlü¤ü ......................................................................... 134
I. Sözleflmenin kesin hükümsüzlü¤ü ................................................................... 134
II. Sözleflme ile ba¤l› kal›nmama .......................................................................... 137
Üçüncü Kesim
‹fl Sözleflmesinden Do¤an Borçlar
§ 22. ‹flçinin borçlar› ....................................................................................................... 137
I. ‹fl görme borcu .................................................................................................... 137
1. ‹fl görme borcunun unsurlar› ........................................................................ 137
2. ‹fl görme borcunu yerine getirmemenin sonuçlar› ....................................... 139
II. ‹flverenin talimat›na uyma borcu ..................................................................... 140
1. Genel olarak ................................................................................................... 140
2. Girifl-ç›k›fl kontrolu ........................................................................................ 141
3. Sigara içme yasa¤› ......................................................................................... 142
III. Sadakat borcu .................................................................................................... 142
1. Esaslar› ........................................................................................................... 142
2. Sadakat borcuna ayk›r›l›¤›n sonuçlar› ......................................................... 145
IV. Teslim ve hesap verme borcu ............................................................................ 145
V. Rekabet etmeme borcu ...................................................................................... 146
1. Özelli¤i ............................................................................................................ 146
2. Koflullar› ......................................................................................................... 147
3. Hükümleri ...................................................................................................... 148
§ 23. ‹flverenin borçlar› ................................................................................................... 149
I. Ücret ödeme borcu ............................................................................................. 149
1. Genel olarak ücret ........................................................................................ 149
2. Ücretin yüksekli¤i ........................................................................................ 151
3. Hukuki bak›mdan ücret flekilleri ................................................................ 151
4. Ücret ödeme yeri ve flekli ............................................................................. 159
5. Ücret ödeme zaman› ..................................................................................... 160
6. Ücret hesap pusulas› ...................................................................................... 161
7. Ücrete iliflkin zamanafl›m› ............................................................................ 162
8. Ücretin korunmas›na iliflkin yasal düzenlemeler ....................................... 162
9. Ücretin korunmas›na iliflkin cezaî düzenlemeler ......................................... 173
II. ‹flçiyi koruma borcu ........................................................................................... 174
1. ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemleri ve iflverenin sorumlulu¤u ...................... 174
2. Öteki önlemler .............................................................................................. 186
III. Eflit davranma borcu ........................................................................................ 187
1. Eflit davranma ilkesi .................................................................................... 187
2. Borcun mutlak olarak uygulanamayaca¤› durumlar ................................. 189
3. Borcun mutlak olarak uygulanabilece¤i durumlar .................................... 192
4. S›n›rlar› ......................................................................................................... 194
IV. ‹flverenin di¤er borçlar› ..................................................................................... 194
Dördüncü Kesim
‹fl Sözleflmesinin Sona Ermesi
§ 24. Sözleflmeyi bildirimsiz sona erdiren durumlar ...................................................
I. Taraflar›n anlaflmas› ........................................................................................
II. Ölüm ..................................................................................................................
1. ‹flçinin ölümü ...............................................................................................
2. ‹flverenin ölümü ...........................................................................................
III. Belirli sürenin bitimi ........................................................................................
1. Sözleflmenin kendili¤inden sona ermesi ....................................................
2. Sözleflmenin sürdürülmesi ..........................................................................
195
195
196
196
196
197
197
197
XII
3. Sözleflmenin sona ermesinin bildirim kofluluna ba¤lanabilmesi ............. 197
§ 25. ‹fl sözleflmesinin fesih bildirimiyle sona erdirilmesi ............................................ 198
I. Genel olarak fesih bildirimi ............................................................................... 198
1. Anlam› ............................................................................................................ 198
2. Fesih bildirimi kavram› ve nitelikleri .......................................................... 199
3. Fesih bildiriminin hüküm do¤urma an› ....................................................... 201
4. Fesih bildiriminin flekli .................................................................................. 202
5. Fesih bildiriminin yap›lma yeri ve zaman› .................................................. 203
II. Süreli fesih bildirimi .......................................................................................... 203
1. Uygulama yeri ve hükmü .............................................................................. 203
2. Ortak hükümler .............................................................................................. 204
3. ‹fl güvencesi d›fl›ndaki iflçinin sözleflmesinin feshi ....................................... 217
4. ‹fl güvencesi kapsam›ndaki iflçinin ifl sözleflmesinin feshi ........................... 223
III. Süresiz fesih bildirimi ........................................................................................ 269
1. Koflullar› ......................................................................................................... 269
2. Nedenleri ........................................................................................................ 271
3. ‹fl Kanununun 25. maddesine iliflkin anlaflmalar.......................................... 296
4. Feshi kullanma süresi ................................................................................... 300
5. Tazminat ........................................................................................................ 302
§ 26. ‹fl sözleflmesinin feshine iliflkin özel durumlar .....................................................303
I. Toplu iflçi ç›karma ................................................................................................303
1. Esaslar› .............................................................................................................303
2. Sendika temsilcileri ile görüflme ......................................................................304
3. Toplu iflçi ç›karman›n hükmü ...........................................................................305
4. ‹flten ç›kar›lanlar›n yeniden ifle al›nmalar› zorunlulu¤u ................................306
II. Askerlik veya kanundan do¤an çal›flma ödevi ile ayr›lma ................................307
§ 27. ‹fl sözleflmesinin sona ermesinin hukuki sonuçlar› .............................................308
I. Çal›flma belgesi verilmesi ....................................................................................310
II. ‹flin kanuna uygun olarak b›rak›lmas› ..............................................................310
1. ‹flçinin sorumlulu¤u ........................................................................................310
2. Yeni iflverenin sorumlulu¤u ...........................................................................311
3. Birlikte sorumlulu¤un nedeni ve kapsam› ....................................................311
III. ‹bra sözleflmesi .....................................................................................................311
IV. K›dem tazminat› ..................................................................................................313
1. Genel olarak .....................................................................................................313
2. Koflullar› ...........................................................................................................314
3. K›demin hesaplanmas› ....................................................................................321
4. K›dem tazminat›n›n miktar› ...........................................................................334
5. K›dem tazminat›n›n tavan› .............................................................................338
6. K›dem tazminat› hükümlerinin niteli¤i ..........................................................339
7. Zamanafl›m› ve gecikme faizi ..........................................................................340
Üçüncü Bölüm
‹fi‹N DÜZENLENMES‹
Birinci Kesim
Çal›flma Süreleri
§ 28. Normal çal›flma ve di¤er çal›flma flekilleri .............................................................343
I. Normal çal›flma süresi........................................................................................343
1. Genel olarak ..................................................................................................343
2. Çal›flma süresi ve bunun günlere bölünmesi ..............................................344
3. Çal›flma günlerine bölünemeyen ifllerde denklefltirme ................................348
4. Ola¤anüstü hallerde çal›flma süresi ..............................................................348
XIII
II. Çal›flma süresinden say›lan durumlar .............................................................348
1. Genel olarak ..................................................................................................348
2. Yolda geçen süreler .......................................................................................349
III. Gece çal›flmalar› ................................................................................................351
1. Gece kavram› ................................................................................................351
2. Hükümleri .....................................................................................................351
IV. Telafi çal›flmas› ...................................................................................................353
V. K›sa çal›flma.........................................................................................................355
1. Kavram›.............................................................................................................355
2. Bildirim ve izin .................................................................................................355
3. Süresi ve ödene¤i ..............................................................................................356
§ 29. Normalden az çal›flma süreleri .............................................................................357
§ 30. Fazla çal›flma ve fazla sürelerle çal›flma ..............................................................357
I. ‹fl Kanununda ....................................................................................................357
1. Kavram› ..........................................................................................................357
2. Nedenleri ve türleri .......................................................................................359
3. Koflullar› .........................................................................................................359
4. Azami süresi ...................................................................................................361
5. Fazla çal›flma karfl›l›¤› ....................................................................................363
6. Yasaklar› ........................................................................................................367
II. Öteki ifl kanunlar›nda ........................................................................................367
1. Deniz ‹fl Kanununda ......................................................................................367
2. Bas›n ‹fl Kanununda ......................................................................................368
§ 31. Haz›rlama tamamlama ve temizleme iflleri ..........................................................368
I. Kapsam› ..............................................................................................................368
II. Hükümleri ..........................................................................................................368
§ 32. Ara dinlenmesi ........................................................................................................369
I. Anlam› ................................................................................................................369
II. Süresi ..................................................................................................................369
III. Hükümleri ..........................................................................................................369
‹kinci Kesim
Ücretli Tatiller ve Y›ll›k Ücretli ‹zin
§ 33. Tatiller ve tatil ücretlerinden yararlanma flekilleri ............................................371
I. Hafta tatili .........................................................................................................371
1. Anlam› ............................................................................................................371
2. Ücrete hak kazanma koflulu .........................................................................371
II. Ulusal Bayram ve genel tatiller .......................................................................374
1. Yasal düzenleme ...........................................................................................374
2. Ulusal Bayram veya genel tatil gününün hafta tatiline rastlamas› .........374
3. Ulusal Bayram veya genel tatil gününün çal›fl›lmayan
Cumartesiye rastlamas› ...............................................................................375
4. Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde iflyerinin kapat›l›p
kapat›lamayaca¤› ..........................................................................................375
§ 34. Tatil ücretine girmeyen k›s›mlar .........................................................................376
§ 35. Tatil ücretinin ücret flekillerine göre hesaplanmas› ...........................................376
I. Ayl›k d›fl›ndaki ücret flekillerinde tatil ücretinin hesaplanmas› ....................377
1. Saat ücretinde ................................................................................................377
2. Günlük ücrette ...............................................................................................377
3. Haftal›k ücrette ..............................................................................................377
XIV
4. Parça bafl›na, akort, götürü veya yüzde usulü ile çal›flan iflçilerin
tatil günü ücreti .............................................................................................377
II. Ayl›k ücrette tatil ücretinin hesaplanmas› ...................................................377
1. Yasal düzenleme .........................................................................................377
2. Ayl›k ücret ile ayl›k ödeme kavramlar› ....................................................378
3. Kanundaki hükmün uygulanmas› esaslar› ..............................................378
4. Ayl›k ücret ile öteki zamana göre ücret flekillerinin karfl›laflt›r›lmas› ...379
5. Ayl›k ücret ile geçici iflgöremezlik ödene¤i aras›ndaki iliflki ...................380
§ 36. Y›ll›k ücretli izin ...................................................................................................380
I. ‹fl Kanununda ..................................................................................................380
1. Y›ll›k ücretli izin hakk› ve niteli¤i ............................................................380
2. Y›ll›k ücretli izne hak kazanma ................................................................381
3. Y›ll›k ücretli izin süresi ve iznin uygulanmas› .........................................385
II. Öteki ifl kanunlar›nda ......................................................................................392
1. Deniz ‹fl Kanununda ..................................................................................392
2. Bas›n ‹fl Kanununda ..................................................................................393
ÜÇÜNCÜ KISIM
TOPLU ‹fi HUKUKU
Birinci Bölüm
SEND‹KALAR
Birinci Kesim
Genel Bilgiler
§ 37. ‹flçi ve iflveren kurulufllar› kavram› ve unsurlar› .................................................395
I. ‹flçi ve iflveren kurulufllar› kavram› ...............................................................395
1. Anayasa ve Sendikalar Kanunu hükümleri .............................................395
2. Kurulufl ve sendika deyimleri ....................................................................396
3. Günümüzde iflçi ve iflveren kuruluflu kavram› .........................................396
4. ‹flçi ve iflveren kurulufllar› ve yabanc›lar›n durumu ................................397
5. ‹flçi ve iflveren kurulufllar› ve kamu görevlileri sendikalar› ....................397
6. Sendika ve dernek kurma haklar› aras›ndaki farklar ve iliflkiler ..........399
7. Sendika kurma hakk›n›n uluslararas› alandaki güvencesi .....................400
II. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n tan›m› ve unsurlar› ......................................401
1. Tan›m› .........................................................................................................401
2. Unsurlar› .....................................................................................................402
§ 38. Sendikac›l›¤›n geliflimi ...........................................................................................409
I. Bat› Avrupa ülkelerinde ................................................................................409
II. Türkiye'de .......................................................................................................410
1. Osmanl› ‹mparatorlu¤unda ......................................................................410
2. Cumhuriyet döneminde .............................................................................411
‹kinci Kesim
Sendika Özgürlü¤ü ve Hakk›
§ 39. Sendika özgürlü¤ü ve hakk› kavram› ....................................................................415
§ 40. Bireysel sendika özgürlü¤ü ....................................................................................417
I. Sendika kurma ve sendikaya üye olma özgürlü¤ü ......................................417
1. Bu özgürlükten yararlananlar ...................................................................417
2. Bu özgürlükten yararlanamayanlar ..........................................................418
XV
3. Sendika kurma özgürlü¤ü ..........................................................................418
4. Sendikaya üye olma özgürlü¤ü ..................................................................420
II. Sendikadan ç›kma ve sendikadan uzak kalma özgürlü¤ü ..............................421
§ 41. Kollektif sendika özgürlü¤ü ...................................................................................421
§ 42. Sendika özgürlü¤ünün korunmas› .........................................................................422
I. Bireysel sendika özgürlü¤ünün korunmas› .....................................................422
1. ‹flçi sendikas›na ve üye olup olmaman›n ve faaliyet
kat›lman›n hukukî güvencesi .......................................................................422
2. ‹flçi sendikas›na üye olup olmaman›n ve faaliyete
kat›lman›n cezaî güvencesi..............................................................................431
3. ‹flçi kuruluflu yöneticili¤i ve yöneticilerin güvencesi ...................................432
4. ‹flyeri sendika temsilcili¤i ve temsilcilerin güvencesi .................................437
II. Kollektif sendika özgürlü¤ünün korunmas› .....................................................450
1. Genel olarak ...................................................................................................450
2. Sendikalar›n iflyerlerindeki faaliyetleri .......................................................450
Üçüncü Kesim
‹flçi ve ‹flveren Kurulufllar›n›n Kurulufl ve ‹flleyiflleri
§ 43. ‹flkoluna göre sendikalaflma ilkesi .........................................................................451
I. ‹flkoluna veya mesle¤e göre sendikalaflma .......................................................451
II. Türkiye'nin durumu ...........................................................................................452
1. ‹flkoluna göre sendikalaflma ilkesi ................................................................452
2. ‹flkollar›n›n kanunla belirlenmesi ................................................................452
3. ‹flyerinin girdi¤i iflkolunun belirlenmesi ......................................................454
§ 44. Kurulufl türleri ve kurulma koflullar› ....................................................................458
I. Sendikalar ..........................................................................................................458
1. ‹flçi sendikalar› ..............................................................................................458
2. ‹flveren sendikalar› .......................................................................................461
II. Konfederasyonlar ..............................................................................................463
1. Tan›m› ve kuruluflu ......................................................................................463
2. Federasyonun engellenmesi .........................................................................463
§ 45. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n kurulmalar› ...........................................................464
I. Kuruculuk koflullar› ..........................................................................................464
1. ‹flçi sendikas› kuruculu¤u .............................................................................464
2. ‹flveren sendikas› kuruculu¤u .......................................................................465
3. Konfederasyon kuruculu¤u ...........................................................................466
II. Kurucu say›s› ......................................................................................................466
III. Kurulufl ifllemleri ...............................................................................................467
1. Tüzü¤ün haz›rlanmas› ve Valili¤e verilmesi .............................................. 467
2. ‹lân ..................................................................................................................467
§ 46. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›na üyelik .....................................................................467
I. Genel olarak üyelik ...........................................................................................467
II. Sendika üyeli¤i ..................................................................................................468
1. Sendika üyeli¤inin koflullar› ........................................................................468
2. Üyeli¤in kazan›lmas› .....................................................................................470
3. Üyelikten do¤an haklar ve borçlar ...............................................................475
4. Üyeli¤in sona ermesi .....................................................................................479
III. Konfederasyon ve uluslararas› kurulufl üyeli¤i ...............................................485
1. Konfederasyon üyeli¤i ...................................................................................485
XVI
2. Uluslararas› kurulufllara üyelik ...................................................................485
IV. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›nda kat›lma veya birleflme ...................................486
§ 47. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n iflleyifli .....................................................................486
I. Organlar› ............................................................................................................486
1. Genel olarak ...................................................................................................486
2. Zorunlu organlar ............................................................................................488
II. Gelirleri ve giderleri ..........................................................................................499
1. Gelirleri ..........................................................................................................499
2. Giderleri .........................................................................................................499
§ 48. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n faaliyetleri .............................................................502
I. Sendika ve konfederasyonlarn genel faaliyetleri .............................................502
II. Sendikalar›n çal›flma hayat›na iliflkin faaliyetleri ..........................................503
III. Sendika ve konfederasyonlar›n sosyal ve ekonomik faaliyetleri ....................504
IV. Sendikalar›n faaliyetlerine iliflkin uygulamalar .............................................506
1. Sendikalar›n baflar›l› baz› faaliyetleri ..........................................................506
2. Sendikalar›n baz› konulardaki baflar›s›zl›klar› ............................................506
V. Kurulufllar›n bask› grubu niteli¤i ....................................................................507
VI. Sendikac›l›¤›n sorunlar›.......................................................................................507
§ 49. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›na yasak faaliyetler ......................................................508
I. Temel ilkelere iliflkin yasaklar ..........................................................................508
II. Amaca ayk›r›l›k hallerinde siyasi faaliyet yasa¤› ............................................509
III. ‹flçi ve iflveren iliflkilerindeki yasaklar .............................................................510
IV. Ticaret yasa¤› ve di¤er yasaklar ......................................................................510
V. Dernekler Kanununda yer alan yasaklar ve izne ba¤l› faaliyetler..................510
§ 50. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n denetimi .................................................................511
I. Genel olarak .......................................................................................................511
II. ‹dari ve mali denetim ........................................................................................511
III. Devlet Denetleme Kurulunun ve Baflbakanl›¤›n Denetimi...............................512
IV. Genel güvenlik denetimi ...................................................................................512
§ 51. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n faaliyetlerinin durdurulmas› ...............................513
I. Faaliyetlerin durdurulmas› nedenleri ..............................................................513
1. Tüzük ve belgelerin kanuna ayk›r› olmas› ...................................................513
2. D›fl kaynaklardan izinsiz yard›m ve ba¤›fl al›nmas› ...................................514
3. Organlarda görev alamayacak olan›n görevlendirilmesi ............................514
4. Kapatmay› gerektiren bir suç nedeniyle dava aç›lmas› .............................514
II. Kayy›m tayini ....................................................................................................514
Dördüncü Kesim
‹flçi ve ‹flveren Kurulufllar›n›n Sona Ermesi ve Hükümleri
§ 52. ‹flçi ve iflveren kurulufllar›n›n sona ermesi..............................................................515
I. Kendili¤inden sona erme (infisah) ...................................................................515
II. Fesih ...................................................................................................................515
1. Kurulufl karar› ile fesih .................................................................................515
2. Kapatma ........................................................................................................ 515
§ 53. Sona ermenin hükümleri ........................................................................................516
I. Tasfiye ................................................................................................................516
II. Tahsis .................................................................................................................516
XVII
‹kinci Bölüm
TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹
Birinci Kesim
Toplu ‹fl Sözleflmesinin Özellikleri ve Yap›lmas›
§ 54. Toplu sözleflme hakk› ve özerkli¤i .........................................................................519
I. Toplu sözleflme hakk› ve yararlar› ..................................................................519
II. Toplu sözleflme özerkli¤i ve bunun s›n›rland›r›lmas› sorunu .......................521
1. Bat› ülkelerinde ............................................................................................521
2. Türkiye'de ......................................................................................................523
§ 55. Toplu ifl sözleflmesinin tan›m› ve muhtevas› .......................................................526
I. Toplu ifl sözleflmesinin tan›m› .........................................................................526
II. Toplu ifl sözleflmesinin muhtevas› ...................................................................527
1. Toplu ifl sözleflmesinin normatif k›sm› ........................................................527
2. Toplu ifl sözleflmesinin Borçlar Hukukuna iliflkin k›sm› ...........................532
§ 56. Toplu ifl sözleflmesinin hukuki niteli¤i ..................................................................534
§ 57. Toplu ifl sözleflmesinin yap›lmas› ...........................................................................534
I. Toplu ifl sözleflmesinin kapsam› ve düzeyi .....................................................534
1. Genel olarak ..................................................................................................534
2. ‹flyeri veya iflyerleri toplu ifl sözleflmesi ......................................................535
3. ‹flletme toplu ifl sözleflmesi ...........................................................................537
II. Toplu ifl sözleflmesi ehliyeti ve yetkisi ............................................................542
1. Genel olarak ..................................................................................................542
2. ‹flçi taraf› .......................................................................................................542
3. ‹flveren taraf› .................................................................................................546
III. Yetki tespiti ve itiraz› .......................................................................................547
1. Yetki tespiti için baflvuru ..............................................................................547
2. Yetki itiraz› ...................................................................................................550
3. Yetkisizlik tespitine karfl› dava ve itiraz yollar› ........................................553
4. Yetki belgesi ..................................................................................................554
IV. Toplu görüflmeye ça¤r› ve toplu görüflme .......................................................554
1. Ça¤r› ............................................................................................................. 554
2. Toplu görüflme yeri ve zaman›n›n tespiti ....................................................556
3. Toplu görüflme ...............................................................................................556
V. Toplu sözleflmenin imzalanmas› ve flekli ........................................................557
VI. ‹flverenin toplu ifl sözleflmesiyle ba¤l›l›¤› .......................................................558
‹kinci Kesim
Toplu ‹fl Sözleflmesinin Hükümleri
§ 58. Toplu ifl sözleflmesinin ifl sözleflmesi ile olan iliflkileri ........................................599
I. ‹fl sözleflmesinin toplu ifl sözleflmesine ayk›r› olamamas› .............................599
1. Toplu ifl sözleflmesindeki normatif hükümlerin niteli¤i ............................599
2. Toplu ifl sözleflmesindeki normatif hükümlerin ifl
sözleflmelerine do¤rudan do¤ruya ve emredici etkisi .................................560
II. ‹fl sözleflmesindeki boflluklara toplu ifl sözleflmesinin uygulanmas› ..............561
III. ‹fl sözleflmesinin iflçi yarar›na olan hükümlerinin geçerlili¤i ........................562
1. Yasal düzenleme ve anlam› ........................................................................562
2. ‹lkenin amac› ................................................................................................563
3. ‹lkenin uygulanma zaman› ..........................................................................563
IV. ‹flçilere toplu sözleflmenin üstünde haklar sa¤lanmas› .................................563
XVIII
V. Sona eren toplu ifl sözleflmesinin etkisi ..........................................................564
1. Genel olarak .................................................................................................564
2. Sona eren sözleflmenin etki alan› ...............................................................565
3. Sona eren sözleflmenin etkileme süresi .....................................................567
VI. Eski ve yeni toplu ifl sözleflmeleri iliflkileri ....................................................568
§ 59. Bir toplu ifl sözleflmesi varken ayn› düzeyde ikinci bir sözleflmenin
yap›lamamas› ...........................................................................................................569
Üçüncü Kesim
Toplu ‹fl Sözleflmesinin Uygulanma Alan›
§ 60. Toplu ifl sözleflmesinin kifliler aç›s›ndan uygulanma alan› .................................570
I. Sözleflmeden yararlanma koflullar›n›n sendikal›-sendikas›z ay›r›m›
yasa¤› ile olan iliflkileri ...................................................................................570
II. Sözleflmenin uygulama alan›n›n iflyeri iflvereni ve iflçileri ile s›n›rl›
olmas› .................................................................................................................571
1. Uygulama esaslar› ve sorunlar› ....................................................................571
2. Sorunlar›n temel nedeni ve çözüm yollar›....................................................574
III. Sözleflmeden yararlanabilecek olan iflçiler .....................................................576
1. Taraf iflçi sendikas› üyelerinin sözleflmeden yararlanmalar› ...................577
2. Taraf iflçi sendikas›na üye olmayanlar›n sözleflmeden yararlanmalar› ..577
3. Bakanlar Kurulu karar› ile sözleflmenin teflmili .......................................580
IV. Yararlanma koflullar›n›n gerçekleflmemesine ra¤men iflçinin
sözleflmeden yararland›r›lmas› .......................................................................582
V. Sözleflme kapsam› d›fl›nda b›rak›lma .............................................................584
§ 61. Toplu ifl sözleflmesinin yer aç›s›ndan uygulanma alan› ...................................... 587
I. ‹flyeri ....................................................................................................................587
II. ‹flyerinin nakli ..................................................................................................587
III. ‹flyerinde baflka bir iflverenin ifl almas› ..........................................................588
Dördüncü Kesim
Toplu ‹fl Sözleflmesinin De¤ifltirilmesi
§ 62. Sözleflmenin hâkim taraf›ndan de¤iflen koflullara uyarlanmas› ..........................589
I. Uyarlamaya iliflkin Borçlar Hukuku esaslar›...................................................589
II. Borçlar Hukuku esaslar›n›n toplu sözleflme için geçerli olup olamayaca¤›....581
§ 62a. Sözleflmenin taraflarca de¤ifltirilmesi ....................................................................594
I. Genel olarak .......................................................................................................594
II. Paraya iliflkin hükümlerin de¤ifltirilmesi ........................................................595
1. Genel olarak ...................................................................................................595
2. Sözleflmede de¤ifliklik yapma ehliyeti ve yetkisi .........................................596
Beflinci Kesim
Toplu ‹fl Sözleflmesinin Sona Ermesi
§. 63. Toplu ifl sözleflmesinin süresi ve bitimi .................................................................597
I. Toplu ifl sözleflmelerinde en az ve en çok süre ..............................................597
1. Kural .............................................................................................................597
2. ‹stisna .......................................................................................................... 597
II. Toplu ifl sözleflmesinin süresinin de¤ifltirilememesi ......................................597
III. Yürürlük bafllang›c›n›n geriye götürülebilmesi ..............................................598
1. Genel olarak ..................................................................................................598
2. Yürürlü¤ü geriye götürülebilecek hükümler ..............................................600
XIX
3. Yürürlü¤ün geriye götürülmesinden yararlanabilecek olanlar .................601
IV. Toplu ifl sözleflmesinin sona ermesi ................................................................606
V. Toplu ifl sözleflmesinin feshi ............................................................................606
§ 64. Toplu ifl sözleflmesinin hükümsüzlü¤ü ..................................................................608
I. Genel olarak .......................................................................................................608
II. Sözleflmenin hükümsüzlü¤üne iliflkin baz› sorunlar .....................................610
§ 65. Toplu ifl sözleflmesini sona erdirmeyen durumlar .................................................612
Üçüncü Bölüm
TOPLU ‹fi UYUfiMAZLIKLARI VE
ÇÖZÜM YOLLARI
Birinci Kesim
Genel Bilgiler
§ 66. ‹fl uyuflmazl›klar› ve toplu ifl uyuflmazl›¤› kavram› .............................................615
I. Hak ve menfaat uyuflmazl›klar› ......................................................................615
II. Bireysel ve toplu ifl uyuflmazl›klar› .................................................................616
§ 67. Toplu ifl uyuflmazl›klar›n›n çözümü ......................................................................617
I. Çeflitli sistemler ................................................................................................617
1. Grev ve lokavt yasa¤› ve zorunlu hakem ....................................................617
2. S›n›rl› bir grev ve lokavt serbestisi ............................................................ 617
3. Genifl bir grev ve lokavt serbestisi ..............................................................617
II. Türkiye'de uygulanan sistem ..........................................................................618
III. Toplu ifl uyuflmazl›klar›n›n çözümünde baflvurulan bar›flç› yollar .............. 618
1. Bar›flç› yollar›n amac› ...................................................................................619
2. Bar›flç› yol türleri ..........................................................................................619
‹kinci Kesim
Arabuluculuk
§ 68. Ola¤an arabuluculuk ..............................................................................................620
I. Arabuluculuk kavram› .....................................................................................620
II. Resmi arabuluculuk teflkilât› ...........................................................................621
III. Arabuluculu¤a baflvurma ve arabulucunun atanmas› ...................................621
1. Uyuflmazl›¤›n tespiti .....................................................................................621
2. Arabulucunun atanmas› ...............................................................................622
3. Arabulucu seçimine iliflkin sorunlar .............................................................624
IV. Arabulucunun nitelikleri .................................................................................625
V. Arabuluculuk faaliyetleri .................................................................................625
1. Gönüllü arabuluculuk faaliyeti ....................................................................625
2. Zorunlu arabuluculuk faaliyeti ....................................................................626
VI. Özel arabuluculuk .............................................................................................629
VII. Arabuluculuk sisteminin ve uygulamas›n›n elefltirisi ......................................629
§ 69. Ola¤anüstü arabuluculuk ........................................................................................630
Üçüncü Kesim
Grev ve Lokavt
§ 70. Grev ve lokavt kavramlar› ......................................................................................631
I. Grev ile lokavt aras›ndaki nitelik fark› ..........................................................631
II. Grev ...................................................................................................................634
XX
1. Tan›mlamalar ve s›n›rlamalar .....................................................................634
2. Kanuni grevin unsurlar› ..............................................................................634
III. Lokavt ...............................................................................................................639
1. Tan›mlamalar ve s›n›rlamalar .....................................................................639
2. Kanuni lokavt›n unsurlar› ...........................................................................639
§ 71. Grev ve lokavt kararlar› ve uygulamas› ...............................................................643
I. Grev ve lokavt kararlar› alma yetkisi ..............................................................643
1. Grev karar› alma yetkisi ..............................................................................643
2. Lokavt karar› alma yetkisi ..........................................................................643
II. Grev ve lokavt karar›n›n al›nmas›, tebli¤i ve ilân› ........................................643
1. Grev ve lokavt kararlar›n›n al›nmas› ..........................................................643
2. Grev ve lokavt kararlar›n›n tebli¤i ve ilân› ................................................645
III. Grev oylamas› ...................................................................................................645
1. Oylaman›n yap›lmas› ...................................................................................645
2. Oylaman›n sonucu ve hükümleri ................................................................646
IV. Grev ve lokavt›n uygulanmas› ........................................................................648
1. Azami süre ve uygulama tarihi ...................................................................648
2. Sürelere uymaman›n sonuçlar› ....................................................................649
§ 72. Grev ve lokavt›n sonuçlar› ......................................................................................650
I. ‹flyerinden ayr›lma zorunlulu¤u ......................................................................650
1. Grev halinde ................................................................................................. 650
2. Lokavt halinde ..............................................................................................651
II. Grev veya lokavta kat›lamayacak iflçiler ....................................................... 651
1. Düzenlemenin amac› ve kapsam› ................................................................651
2. Kat›lamayacaklar›n tespiti ...........................................................................652
3. Kat›lamayacaklar›n ismen belirlenmesi .....................................................653
III. Grev veya lokavt›n ifl sözleflmelerine etkisi ................................................... 654
1. Hizmet akitlerinin ask›da kalmas› .............................................................654
2. ‹flçilerin baflka ifl tutamamas› ve iflverenin baflkalar›n›
çal›flt›ramamas› ............................................................................................658
IV. Grev ve lokavt›n konut haklar›na etkisi ........................................................658
V. Grev ve lokavt uygulamas›n›n çal›flma hürriyeti ile olan iliflkileri ..............659
1. Genel olarak .................................................................................................659
2. Stoklar›n d›flar› ç›kar›lmas› .........................................................................659
3. Alt iflverenin ve iflçilerinin çal›flma hürriyeti ..............................................662
4. Grev s›ras›nda iflin baflka iflverene yapt›r›lmas›..........................................662
VI. Grev ve lokavt gözcüleri ...................................................................................662
§ 73. Grev ve lokavt haklar›n›n kötüye kullan›lmas› ....................................................663
I. Genel olarak ......................................................................................................663
II. Lokavt›n iflyerini temelli kapatmak amac›yla yap›lmas› ..............................664
III. Grev s›ras›ndaki zarardan sendikan›n sorumlulu¤u .....................................664
§ 74. Grev ve lokavt›n sona ermesi .................................................................................665
I. Grev ve lokavt› sona erdiren durumlar ...........................................................665
1. Sona erdirme karar› .....................................................................................665
2. ‹flçi veya iflveren sendikas›n›n son bulmas› veya faaliyetinin
durdurulmas› .................................................................................................666
3. ‹flçi sendikas›n›n üyelerini kaybetmesi .......................................................666
II. Grev ve lokavt›n sona ermesinin sonuçlar› ....................................................667
XXI
Dördüncü Kesim
Grev ve Lokavt Yasaklar› ve Erteleme
§ 75. Grev ve lokavt yasaklar› ve Yüksek Hakem Kuruluna baflvurma ......................667
I. Genel olarak ........................................................................................................667
II. Grev ve lokavt yasaklar› ....................................................................................668
1. Sürekli yasaklar .............................................................................................668
2. Geçici yasaklar ...............................................................................................669
III. Yasaklarda Yüksek Hakem Kuruluna baflvurma ............................................671
1. Baflvuru ...........................................................................................................671
2. Yüksek Hakem Kurulunun kuruluflu.............................................................671
3. Yüksek Hakem Kurulunun çal›flmas› ve kararlar› ......................................672
§ 76. Grev ve lokavt›n ertelenmesi ..................................................................................672
I. Genel olarak .......................................................................................................672
II. Erteleme nedenleri ve karar› ...........................................................................673
III. Erteleme durumunda uyuflmazl›¤›n çözümü ...................................................673
1. Erteleme süresi içinde ...................................................................................673
2. Erteleme süresinin bitiminden sonra ...........................................................674
IV. Yasal düzenlemenin elefltirisi.............................................................................674
Beflinci Kesim
Toplu Hak Uyuflmazl›klar› ve Mahkemeye Baflvurma
§ 77. Yorum ve eda davalar› ............................................................................................676
§ 78. Eda davas›nda faiz ..................................................................................................677
Alt›nc› Kesim
Özel Hakeme Baflvurma
§ 79. Özel hakeme baflvurulabilecek durumlar ..............................................................678
§ 80. Özel hakem kararlar›n›n niteli¤i ...........................................................................679
Yedinci Kesim
Kanun D›fl› Grev ve Lokavt
§ 81. Kanun d›fl› grev ve sonuçlar› ..................................................................................679
I. Kanun d›fl› grev ..................................................................................................679
1. Amaca ayk›r›l›k ..............................................................................................679
2. Kanun hükümlerine ayk›r›l›k .......................................................................680
II. Kanun d›fl› grevin sonuçlar› ..............................................................................680
1. Kanun d›fl› grevin hukuki sonuçlar› .............................................................680
2. Kanun d›fl› grevin cezai sonuçlar› .................................................................686
§ 82. Kanun d›fl› lokavt ve sonuçlar› ...............................................................................686
I. Kanun d›fl› lokavt ...............................................................................................686
1. Amaca ayk›r›l›k ..............................................................................................686
2. Kanun hükümlerine ayk›r›l›k .......................................................................687
II. Kanun d›fl› lokavt›n sonuçlar› ..........................................................................687
1. Kanun d›fl› lokavt›n hukuki sonuçlar› ..........................................................687
2. Kanun d›fl› lokavt›n cezai sonuçlar› .............................................................687
Kaynaklar .........................................................................................................................689
KISALTMALAR
Ank.BD
: Ankara Barosu Dergisi
ag
: ad› geçen
age
: ad› geçen eser
agm
: ad› geçen makale
ags
: ad› geçen seminer
AÜHFD
: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
AÜSBFD
: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi
AY
: Anayasa
AYM
: Anayasa Mahkemesi
B
: Birleflim
b.
: bent
BGB
: Bürgerliches Gesetzbuch (Alman Medeni Kanunu)
BK
: Türk Borçlar Kanunu
bkz.
: bak›n›z
c.
: cümle
CSTD
: Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi
Çal›flma ve Toplum: Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Birleflik Metal-‹fl, ‹stanbul
Çimento ‹flv. D.
: Çimento Müstahsilleri ‹flverenleri Sendikas› (ÇM‹S) yay›n organ›,
Ankara
DK
: 2908 say›l› Dernekler Kanunu
dn.
: dipnotu
E.
: Esas
f.
: f›kra
HFD
: Hukuk Fakültesi Dergisi
HMK
: Hukuk Muhakemeleri Kanunu
G›da ‹flveren
: Türkiye G›da Sanayii ‹flverenleri Sendikas› Yay›n Organ›, ‹stanbul
‹BD
: ‹stanbul Barosu Dergisi
‹HD
: ‹fl Hukuku Dergisi, ‹stanbul
‹HU
: ‹fl Hukuku Uygulamas›, Kararlar ve ‹ncelemeleri, ‹stanbul
‹‹K
: ‹cra ve ‹flâs Kanunu
‹K‹D
: ‹lmî ve Kazaî ‹çtihadlar Dergisi, Ankara-‹stanbul
‹NTES ‹flv. D.
: Türkiye ‹nflaat ve Tesisat Müteahhitleri ‹flveren Sendikas› yay›n organ›, Ankara
XXIV
‹kt. ve Mal. D.
: ‹ktisat ve Maliye Dergisi, ‹stanbul
‹fl ve HD
: ‹fl ve Hukuk Dergisi, ‹zmit
‹fl H‹K‹D
: ‹fl Hukuku ‹lmî ve Kazaî ‹çtihatlar Dergisi, Ankara
‹fl K.
: ‹fl Kanunu
‹fll. ve HD.
: ‹flletme ve Hukuk Dergisi, ‹stanbul
‹flv. D.
: ‹flveren Dergisi, Ankara
‹T‹A
: ‹ktisadî ve Ticarî ‹limler Akademisi
‹ÜHFM
: ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas›
‹Ü‹FM
: ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mecmuas›
K.
: Karar
Kamu-‹fl
: ‹fl Hukuku ve ‹ktisat Dergisi, Kamu ‹flletmeleri ‹flverenleri Sendikas› Dergisi, Ankara
Türk Kamu-Sen
: Türkiye, Maden, Enerji ve Hizmet Sektörü Kamu ‹flverenleri Sendikas› Dergisi, Ankara (Derginin yay›n›na son verilmifltir)
karfl.
: karfl›laflt›r›n›z
KHK
: Kanun Hükmünde Kararname
K‹PLAS
: Türkiye Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik Sanayii ‹flverenleri Sendikas› Yay›n Organ›, ‹stanbul
Koop. K.
: 1163 say›l› Kooperatifler Kanunu
Legal HD
: Legal Hukuk Dergisi, ‹stanbul.
Legal ‹HD
: Legal ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, ‹stanbul
Legal YK‹
: Legal ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna ‹liflkin Yarg›
Kararlar› ve ‹ncelemeleri Dergisi, ‹stanbul
m.
: madde
MERCEK
: Türkiye Metal Sanayicileri Sendikas› dergisi, ‹stanbul
MESS Gazetesi
: Türkiye Metal Sanayicileri Sendikas› yay›n organ›, ‹stanbul
MGK
: Millî Güvenlik Konseyi
MK
: Türk Medenî Kanunu
MMTD
: Millet Meclisi Tutanak Dergisi
N
: kenar numaras›
O
: Oturum
Rn.
: Randnummer (kenar numaras›)
RG
: Resmi Gazete
RKD
: Resmî Kararlar Dergisi, Adalet Bakanl›¤›, Ankara
Selüloz - ‹fl
: Türkiye Selüloz, Ka¤›t ve Mamülleri ‹flçileri Sendikas› yay›n organ›,
‹zmit
Sicil ‹HD
: MESS ‹fl Hukuku Dergisi, ‹stanbul
SK
: 2821 say›l› Sendikalar Kanunu
t.
: tarih
TCK
: Türk Ceza Kanunu
Tekstil ‹flv. D
: Türkiye Tekstil Sanayii ‹flverenleri Sendikas› Dergisi, ‹stanbul
XXV
T‹K
: Türk ‹çtihatlar› Külliyat›, ‹stanbul
T‹SK Akademi
: Türkiye ‹flveren Sendikalar› Konfederasyonu dergisi, Ankara.
TODA‹E
: Türkiye ve Ortado¤u Amme ‹daresi Enstitüsü
Toprak ‹flv.
: Türkiye Toprak Seramik ve Cam Sanayii ‹flverenleri Sendikas› yay›n›, ‹stanbul
TSGLK
: 2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanunu
TTK
: Türk Ticaret Kanunu
TÜH‹S
: Türk A¤›r Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu ‹flverenleri Sendikas›
TÜT‹S
: Türk Ulaflt›rma Kamu ‹flverenleri Sendikas› Dergisi, Ankara
(Derginin yay›n›na son verilmifltir)
vd.
: ve devam›
v.s.
: ve sair
Yarg. HGK
: Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu
Yarg. ‹BK
: Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Karar›
Yarg. 9. HD
: Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi
Yarg. 10. HD
: Yarg›tay 10. Hukuk Dairesi
Dergisi, Ankara
Yarg.21.HD
: Yarg›tay 21. Hukuk Dairesi
Yasa D
: Yasa Hukuk Dergisi, ‹stanbul
Yön.
: Yönetmelik
YKD
: Yarg›tay Kararlar› Dergisi, Ankara