şifreler, kısa notlar, projeler, tüik 2015 verileri
Transkript
şifreler, kısa notlar, projeler, tüik 2015 verileri
KPSS KAMU PERSONELİ SEÇME SINAVI ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER, TÜİK 2015 VERİLERİ KEMAL ARSLAN - RIZA AKIN KAYAR HÜSEYİN ULUTAŞ - GÜRKAN ALKAN COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ ÖNSÖZ Değerli Arkadaşlar bu çalışmada (Kısa konu özetleri-2015 TÜİK verileri-Güncel konular-Önemli havaalanları-Tüneller-Boru hatları-UNESCO listesi-Ramsar Alanları-Hızlı tren-Otoyol-2023 Turizm stratejisi-Kaybolan sulak alanlar..vb) bize yardımcı olan DOKTRİN YAYINLARI koordinatörü değerli Önder Bayrak’a Tarihçi-yazar Cavit Ardıç’a teşekkür ederim. Ayrıca Türkiye’nin her köşesinde bize destek olan, bilgi alış verişinde bulunduğumuz değerli coğrafyacı-yazar; - Alican Demir - Yaşar Düzcan - Onur Esmer - Erhan Bilgin - Hüsnü Aksoy - Gökhan Dil - Gürsel Keklik - Endem Öztürk’e teşekkür ederim… D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Doktrin Yayınları - Kemal Arslan COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Doktrin Yayınları SON VİRAJ tamamı çözümlü soru Bankası...!! Özellikleri: – Bütün MEB kaynakları(Lise 10.sınıf, 11. Sınıf ve 12. Sınıf kitaplarının kpss müfredatını kapsayan kısımları) didik didik taranarak sorulara dönüştürüldü...!! – Son 50 yılın(1966-2015) ÜSS-ÖSS-LYS-YGS soruları ışığında benzer sorular hazırlandı..!! jana-icra-janu-pmyoals-janu gibi ösym sınavları tarandı..!! – Soruların zorluk derecesi; orta ve üst düzey-zor (Final) sorulardan oluşmaktadır..!! – 2015 TÜİK verileri(tamamı güncel son veriler) kullanıldı...!! – TÜİK 2015 verileri verileri eklidir..!!(son bölümde bir kaç sayfalık) – Güncel konular (Önemli havaalanları-Tüneller-Boru hatları-UNESCO listesi-Ramsar-Hızlı tren-Otoyol-2023 Turizm stratejisi-Kaybolan sulak alanlar vb) ışığında sürpriz soruları kaçırmayacak hazırlandık..!! – Her kelimesinde emeğin etkili olduğu bu çalışmada coğrafyacı-yazar Kemal Arslan, Rıza Akın Kayar, Hüseyin Ulutaş, Gürkan Alkan hocanın (Ekip ürünü) desteği etkisi katkısı fazladır...!! www.doktrinyayinlari.com 3 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ 2015 Yılında Türkiye’nin Dış Ticaretinde En Fazla Paya Sahip ilk 15 Ürün Grubu İhracat İthalat Ürün Gruplar Milyon $ Ürün Grupları Milyon $ 1 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, 17.466.035 1 37.842.990 2 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları 12.337.866 2 3 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar 11.263.737 3 4 Örme giyim eşyası ve aksesuarı 8.931.013 4 8.283.168 5 Demir ve çelik 14.775.097 6 Plastikler ve mamulleri 12.268.324 6 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetmeverme, televizyon görüntü-ses kaydetmeverme cihazları,aksam-parça-aksesuarı Demir ve çelik 7 Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı 8 Demir veya çelikten eşya 9 Plastikler ve mamulleri Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar Alüminyum ve alüminyumdan eşya Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 5 D 6.557.916 o k 5.919.074 t r i n 5.467.613 11 12 13 14 15 www.doktrinyayinlari.com 17.637.610 17.543.638 4.715.537 2.370.647 13 Bakır ve bakırdan eşya 2.985.137 2.253.895 14 Demir veya çelikten eşya Kağıt ve karton, kağıt 15 hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 2.742.227 a 5.360.500 y ı n 4.519.941 l a 4.356.851 r ı 2.754.011 2.187.229 Toplam İhracat 143.882.631 4 7 25.550.393 Organik kimyasal ürünler Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve 8 cihazlar, bunların aksam, parça ve aksesuarı 9 Eczacılık ürünleri Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, 10 kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar Hava taşıtları, uzay taşıtları ve 11 bunların aksam ve parçalar Alüminyum ve alüminyumdan 12 eşya Y 10 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlarKazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları , aksam-parçaaksesuarıMotorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı- 4.621.270 4.296.426 4.183.469 3.829.966 3.333.531 2.683.942 Toplam İthalat 207.199.144 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ 2015 Yılında Türkiye’nin Dış Ticaretinin Geniş Ekonomik Gruplara Göre Sınıflandırılması İhracat İthalat Ürün Grupları Milyon $ Ürün Grupları Milyon $ Yatırım (sermaye) malları 15.398.120 Yatırım (sermaye) malları 15.398.120 Hammadde (ara mallar) 68.449.655 Hammadde (ara mallar) 68.449.655 Tüketim malları 59.165.816 Tüketim malları 59.165.816 Sanayi için işlem görmüş hammaddeler 47.358.783 Sanayi için işlem görmüş hammaddeler 47.358.783 Yarı dayanıklı tüketim malları 14.632.402 Yarı dayanıklı tüketim malları 14.632.402 Dayanıklı tüketim malları 13.136.193 Dayanıklı tüketim malları 13.136.193 Dayanıksız tüketim malları 8.697.802 Dayanıksız tüketim malları 8.697.802 Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları 8.596.526 Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları 8.5965.26 Yatırım (sermaye) malları (taşımacılık araçları hariç) Esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş tüketim malları Binek otomobilleri 8.503.973 7.407.952 6.899.294 DYatırım (sermaye) malları (taşımacılık ohariç) k tEsası yiyecek ve içecek olan işlenmiş rmalları i nBinek otomobilleri araçları tüketim Y aSanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri y ı Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş n ltüketim malları a rYatırım mallarının aksam ve parçaları ı 8.503.973 7.407.952 6.899.294 Sanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri 6.894.147 6.894.147 Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş tüketim malları 6.186.926 Yatırım mallarının aksam ve parçaları 4.536.517 Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler 3.761.224 Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler 3.761.224 İşlem görmüş diğer yakıt ve yağlar 2.156.223 İşlem görmüş diğer yakıt ve yağlar 2.156.223 Motor benzini ve diğer hafif yağlar 2.058.422 Motor benzini ve diğer hafif yağlar 2.058.422 Esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş hammaddeler 1.619.160 Esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş hammaddeler 1.619.160 Diğerleri 869.040 Diğerleri 869.040 Başka yerde belirtilmeyen diğer mallar 869.040 Başka yerde belirtilmeyen diğer mallar 869.040 Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş hammadeler 239.370 Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş hammaddeler 239.370 İşlem görmemiş yakıt ve yağlar 181.852 İşlem görmemiş yakıt ve yağlar 181.852 Sanayii ile ilgili olmayan taşıma araç ve gereçleri 146.826 Sanayii ile ilgili olmayan taşıma araç ve gereçleri 146.826 Toplam İhracat 143.882.631 Toplam İthalat 207.199.144 6.186.926 4.536.517 www.doktrinyayinlari.com 5 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Dünya Miras Listesi’ne Alınan Mekânlarımız D o k t r i n • İstanbul tarihi alanları [1985] • Safranbolu şehri (Karabük)- 1998 • Boğazköy (Hattuşaş) - Hitit başkenti (Çorum)- -1986 • Nemrut Dağı (Adıyaman) – Kâhta- 1987 • Xanthos - Letoon (Muğla - Antalya il sınırı), Likya • Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)--1985 • Truva Antik Kenti (Çanakkale)- 1998 • Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)- 2012 • Göreme ve Kapadokya Milli Parkı (Nevşehir)—1985 • Pamukkale - Hierapolis (Denizli) 1988 • Çatalhöyük – 2012 • Bursa – Cumalıkızık ( 2014 ) • İzmir – Bergama ( 2014 ) • İzmir-Efes harabeleri( 2015 ) • Diyarbakır surları( 2015) Hem Kültürel, Hem Doğal Miras olarak listeye alınanlar • Pamukkale - Hierapolis (Denizli) • Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 6 www.doktrinyayinlari.com Y a y ı Uygarlığın l a r ı 1988 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ D o k t r i n TÜRKİYEDE ELEKTRİK Y a y ı n ÜRETİMİNİN l a r ı KAYNAKLARA DAĞILIMI (%) www.doktrinyayinlari.com 7 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Ulaşım Modları İtibariyle Yurt İçi Yük ve Yolcu Taşımaları (2014 Yılı) D o k t r i n Y a y ı n l a r ı 8 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ 2014 Yılı Dış Ticaret Tutarının Taşıma Türlerine Göre Dağılımı (Milyar $ ) Petrol Boru Hatları D o k t r i n Y a y ı n l a r ı BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Petrol Boru Hattı Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı, 1.768 km uzunluğunda Azerbaycan Bakü yakınlarındaki Sangaçal terminalinden gelen petrolü, Türkiye Akdeniz kıyısında Ceyhan deniz terminaline; Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden geçerek taşıyan petrol boru hattıdır. Kerkük - Yumurtalık Petrol Boru Hattı Irak’taki Kerkük ve çevresindeki petrol sahasından başlayıp Türkiye’nin güneyindeki Adana iline bağlı Yumurtalık ilçesinde Akdeniz’e ulaşan ham petrol boru hattı. I. Hat (986 km) ve II. Hat (890 km) olarak adlandırılan iki ayrı hattan oluşur. Kerkük’ten çıkıp Türkiye’nin Yumurtalık limanına kadar uzanan ham petrol taşıma hatlarından birincisi 1977’ de, ikincisi de 1987’de devreye girdi. www.doktrinyayinlari.com 9 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Ceyhan - Kırıkkale Ham Petrol Boru Hattı Kırıkkale Rafinerisi ham petrol ihtiyacını karşılayan bu boru hattı, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’ndan Ekim 1983 tarihinde devralınmış olup, Eylül 1986 tarihinde işletmeye açılmıştır. 448 km. uzunluğundaki hattın yıllık taşıma kapasitesi ise 5 Milyon tondur. Ceyhan Deniz Terminali’nden başlayarak, Kırıkkale Rafinerisi’nde son bulan boru hattı üzerinde 2 pompa istasyonu, 1 pig istasyonu ve 1 adet dağıtım terminali mevcuttur. Ceyhan-Kırıkkale Ham Petrol Boru Hattı ile 2012 yılında 21.963 bin varil ham petrol taşınmıştır. Batman - Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı Batman ve çevresinden çıkarılan ham petrolü tüketim noktalarına ulaştırmak üzere 4 Ocak 1967 tarihinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı tarafından işletmeye açılan bu hattın mülkiyeti, 10 Şubat 1984 tarihinde BOTAŞ’a devredilmiştir. Yıllık taşıma kapasitesi 3,5 Milyon ton olan boru hattının uzunluğu ise 511 km’dir. 2012 yılında, Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı ile taşınan ham petrol miktarı 11.257 Bin varildir. Doğal Gaz Boru Hatları D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Rusya Federasyonu - Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı (Ana Hat) Rusya Federasyonu-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı ülkemize Malkoçlardan girmekte Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergahını takip ederek Ankara’ya ulaşmaktadır. Hat 842 km uzunluğundadır. 10 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Mavi Akım Doğal Gaz Hattı Mavi Akım projesi, Ankara ile Moskova arasında 1997 yılında imzalanan anlaşmaya göre, 25 yıl süreyle, Türkiye’nin Rusya’dan yılda 16 milyar metre küp doğalgaz satın almasını öngörüyor. Mavi Akım hattının uzunluğu 1200 kilometre olup, 17 kasım 2005 tarihinde açıldı. Boru hattının, yaklaşık 380 kilometresi, Karadeniz’in altından geçmektedir. Deniz altındaki boru hattı, 2 bin 140 metre derinlikle, yeryüzünün en derindeki boru hattıdır. Türkiye bu hattan 2002 yılı sonundan bu yana gaz almaktadır. Hatla alınan doğalgazın en olumsuz yanı Mavi Akımla gelen gazı satma hakkımızın bulunmamasıdır. Azerbaycan – Türkiye (Şah Deniz) Doğal Gaz Boru Hattı Azerbaycan Şah Deniz I sahasında üretilecek olan doğal gazın Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınması amacıyla yapılmıştır. Söz konusu Doğal Gaz Boru Hattı, 2007 yılında işletmeye alınmıştır. 2006 yılında işletmeye alınan BaküTiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı ve bu hatta paralel uzanan Şah Deniz doğal gaz boru hattının da tamamlanması ile Ülkemizin dünya enerji politikasındaki rolü değişmiş; bölgesel projelerimiz artık küresel projelere dönüşürken, tüketici ülke rolümüz yanında transit ülke konumumuz da ağırlık kazanmıştır. Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı ( İran – Türkiye ) Bu hat ile başta İran olmak üzere doğudaki kaynaklardan alınacak doğal gazın taşınması amaçlanmıştır. Yaklaşık 1.491 km. uzunluğunda olan Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı Doğubayazıt’tan başlayıp, Erzurum, Sivas ve Kayseri üzerinden Ankara’ya uzanmakta, bir branşman da Kayseri üzerinden Konya‘ya ulaşmakta olup, 2001 yılı sonunda işletmeye alınmıştır. D o k t Türkiye - Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı Projesi r i Hattı, Güney Avrupa Gaz Ringi’nin ilk halkasını oluşturmaktadır. 2007 yılında işletmeye alınan Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru n 2018 yılında Yunanistan-İtalya bağlantısının da devreye alınmasıyla İtalya pazarına da erişim imkânı sağlanacaktır. Y a y ı Azerbaycan-Türkiye arasında, giriş noktası Azerbaycan, Türkiye sınırı Türkgöz girişi olan 56 inçlik hattın, Avrupa’ya çıkış n noktaları Yunanistan ve Bulgaristan sınırları, Türkiye içi çıkış noktaları ise Eskişehir ve Trakya bölgesi olacaktır. TANAP Projesi l için öngörülen 4 aşamanın ilki 2018’de ilk gaz akışıyla gerçekleşecek. 2020’de yıllık 16 milyar metre küp olacak kapasitenin, a r 2023’te 23 milyar metre küp, 2026’da ise 31 milyar metre küp seviyesine kadar ulaşması hedeflenmektedir. ı TANAP (Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı) Projesi Hızlı tren hatları www.doktrinyayinlari.com 11 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Türkiye’de ilk hızlandırılmış tren seferleri Ankara – Eskişehir arasında başlamıştır. ✰ Ankara - Eskişehir hattı (2009 yılında hizmete açılmıştır.) ✰ Ankara - Konya hattı (2011 yılında hizmete açılmıştır) ✰ Ankara - İstanbul hattı (2014) 2011 Yılı itibariyle Planlanan Yüksek Hızlı Tren Hatları ✰ Ankara - İzmir projesi ✰ Ankara - Sivas hattı ✰ Ankara - Kayseri hattı ✰ Sivas - Erzincan - Erzurum - Kars hattı ✰ Bursa - Osmaneli hattı ✰ Halkalı – Kapıkule DERİNER: Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali Sahip olduğu 249 metre gövde yüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek, Dünya’nın 6. yüksek barajı olan Deriner Barajı’dır. Çoruh Nehri’nin Üçüncü Gerdanlığı YUSUFELİ: Türkiye’nin En Yüksek barajı olacak, Dünya’nın 3’üncü En Yüksek Barajı Olacak Olan Yusufeli Barajı ve D HES’in Temeli 26 Şubat 2013 atıldı. Yapımı devam ediyor. o k t r i n Yeşil Yol Projesi: Bu proje Samsun’dan Artvin’e kadar uzanan yeşil doğa ile Y baş başa bir yol güzergâhını ifade ediyor. Böylece bir yaylayı günübirlik gezmek yerine yöredeki bütün yaylaları gezme ve a oralarda konaklama fırsatı bulanacak. Buna bağlı olarak yeni istihdam imkânı doğacak. DOKAP kapsamında yer alır. y Ülkemizdeki relikt bitkilere bazı örnekler: -akçaağaç -fındık -kocayemiş -kızılçam -kayın -sumak - defne -sandal -menengiç -mersin 12 www.doktrinyayinlari.com ı n l a r ı COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Sıcak Su kaynaklarından: A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ, B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA (AIR-CONDITIONING), SERA ISITMASI V.B. C – ENDÜSTRİYEL AMAÇLI KULLANIM, PROSES ISISI TEMİNİ, KURUTMA V.B. D – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ, KARBONDİOKSİT, GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU, HİDROJEN V.B. E – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM) F – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR BALIKÇILIĞI G – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI VB. GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR. Ekonomik faaliyet türleri Birincil faaliyet: Tarımsal üretim, hayvancılık, avcılık ormancılık, bağ-bahçe, maden çıkarımı gibi alanları kapsar. İkincil faaliyet: Endüstri, maden işletmeciliği, baraj, bina, yol, köprü ve her türlü imalatı içine alan faaliyetlerdir. Mobilyacı, Dokuma, Demirci, Deri, giyim sanayi, Makine sanayi, Besin sanayi, Kimya sanayi, Çimento sanayisi, İnşaat, Cam, Enerji D o üretimi, Seramik sanayi, Maden sanayi, Otomotiv, Elektrikli aletler gibi… k t Üçüncül faaliyet: Güvenlik, pazarlama, ticaret, turizm, eğitim, muhasebe, bankacılık, eğlence, hukuk, sağlık gibi alanlarda r i çalışanlardır. ( Türkiye’de en fazla olan) n Y Dördüncül faaliyet: Dördüncül ekonomik faaliyetlerde bilginin toplanması, yayılması, işlenmesi, işletme ve kurumların a kontrol ve yönetimi alanlarında çalışılmaktadır. Bilgi, iletişim, Araştırma, idare ve yönetim gibi alanlarda çalışanlardır. y ı (Beyaz yakalılar) n l Beşincil faaliyet: Karar verme ve yürütme (Ülke yönetimi a ve Büyük şirketlerin yönetim hizmetleri - CEO ‘lar) Kamu ve r özel sektörlerdeki yöneticilikler, İcra kurulu başkanlıkları, beşincil ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir. (Türkiye’de ı en az olan) Mardoğa: Marmara Denizi’ndeki kirlenmenin önlenmesi amacıyla hazırlanan proje Mavi Tünel: KOP kapsamında Göksu nehrinin sularını Konya Ovalarına taşımayı hedefleyen sulama projesi Meşe Projesi: Tarihte “Meşe Denizi” olarak bahsedilen Anadolu’da bugün 6.500.000 hektar alanı kaplayan meşe ormanlarının 5.750.000 hektar alanı bozuk ve çok bozuk meşe ormanlarından oluşmaktadır. TEMA Vakfı - Orman Bakanlığı işbirliği ile 1998 yılından beri sürdürülen “Meşe Projesi” dünyanın en büyük ağaçlandırma projelerinden biridir. Yurt çapında 1 milyon hektar alanda sağlıklı meşe ormanları oluşturmayı hedefleyen “Meşe Projesi” meşe tohumu ekimi, meşe fidanı dikimi ve canlandırma kesimi (meşe rehabilitasyonu) çalışmalarını hedeflemektedir. Bu proje dünyamızın içinde bulunduğu küresel ısınma tehdidine karşı mücadeleye, Türkiye’nin katkı projesidir. Hapan Tüneli ya da Nefise Akçelik Tüneli, Türkiye’nin en uzun 2. tünelidir. Ordu sınırları içindeki Bolaman mevkiinde bulunan ve Fatsa ilçesi ile Ordu il merkezini birbirine bağlayan tünel, sahil yolu mesafesinin daha az zamana çekilmesi için yapılmıştır. Tünelin uzunluğu 3778 metredir. Önceleri yaklaşık 4 saat olan Samsun-Giresun yolu, bu tünel vasıtasıyla 2 - 2,5 saat arasına düşmüştür. www.doktrinyayinlari.com 13 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Cankurtaran Tüneli: Hopa-Artvin karayolundaki 690 rakımlı Cankurtaran Geçidi’ne alternatif olarak yapılan 5 bin 200 metre uzunluğundaki çift tüplü Cankurtaran Tüneli’nin yapımı sürüyor. Tünelin hizmete girmesiyle Artvin-Hopa arasında ulaşımının 12 kilometre kısalacaktır. Karadeniz’i Erzurum üzerinden İran’a bağlayacak bağlantı aradaki mesafeyi kısalacaktır. Avrasya Tüneli: D o k t r i n Y Tüp Geçişi Projesi) AVRASYA TÜNELİ PROJESİ (İstanbul Boğazı Karayolu a y Asya ve Avrupa ilk kez deniz tabanının altından karayoluı tüneliyle birleşecek. Avrasya Tüneli Projesi (İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi), Asya ve Avrupa yakalarını,nl deniz tabanının altından geçen bir karayolu tüneli ile birbirine a bağlayacak. İstanbul’da araç trafiğinin yoğun olduğu Kazlıçeşme-Göztepe hattında hizmet verecek olan Avrasya Tüneli, r toplam 14,6 kilometrelik bir güzergâhı kapsıyor. ı Sanayimizde bazı ilkler - Tütün sanayisi ilk kez 1884 yılında İzmir sigara fabrikasının kurulması ile gelişmiştir. - İlk şeker fabrikaları 1926 yılında Alpullu ve Uşak ‘ta kuruldu. - Ülkemizde ilk konserve fabrikası 1920 yılında Kartal ( İst.) kurulmuştur. - Demir-çelik üretimi ilk kez 1937 yılında Karabük’te açılan fabrika ile başlamıştır. - Askeri amaca yönelik faaliyet gösteren (top,tüfek, mermi vb.) en önemli tesis 1932 yılında kurulan Kırıkkale fabrikasıdır. - İlk ferro-krom metalürji fabrikası 1962 yılında Antalya’da kurulmuştur. - Bakır izabe tesisleri ilk olarak 1939’da Elazığ Maden’de - Alüminyum tesisleri 1973 yılında Konya – Seydişehir - İlk çimento fabrikası 1910 yılında İzmit Darıca’da açılan fabrikadır. - ilk kağıt fabrikası 1938 yılında İzmit’te kuruldu. 14 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Sıcak Noktalarımız WWF, 1999 yılında, Avrupa’nın biyolojik çeşitlilik bakımından en değerli ve acil olarak korunması gereken 100 ormanını belirleyerek bunları “Avrupa Ormanları’nın Sıcak Noktaları” olarak tanımladı. Bu “sıcak noktalar” arasında Türkiye’den de 9 alan yer alıyor. Bunlar: D o k t r i n • Küre Dağları, Kastamonu • İstanbul Ormanları • İbradı-Akseki Ormanları, Antalya • Amanos Dağları, Hatay • Karçal Dağları, Artvin • Datça Yarımadası ve Bozburun • Fırtına Vadisi, Rize • Babadağ, Fethiye • Yenice Ormanları, Karabük “Dünya’ya Armağanlar” çerçevesinde “sıcak nokta”ların koruma altına alınması ve bu alanlarda etkin bir koruma alanı yönetiminin yapılması önerisi, T.C. Orman Bakanlığı tarafından da benimsendi. RO – RO TAŞIMACILIĞI Ro ro: Deniz ve kara taşımacılığının koordinasyonu ile kurulan taşımacılık sistemidir. Ro ro taşımacılığı: Tır adı verilen büyük çekiciler limanlar arası feribot ya da gemi ile taşınması olayına denir. Önemli Limanlar: İstanbul (Pendik) ,İzmir(Çeşme), Tekirdağ, Zonguldak, Samsun, Trabzon, Mersin…. Y a y ı n l a r ı www.doktrinyayinlari.com 15 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ İlk Çağlarda Efes, Milet ve Tarsus’un birer liman kenti olduğu nasıl açıklanabilir? Kıyılarımızda akarsuların taşıdığı alüvyonların oluşturduğu deltalar sonucu; yakın geçmişte bir liman kenti olan Efes, Milet ve Tarsus gibi bazı yerleşmeler bugün kara içinde denizden uzak kentler konumuna gelmişlerdir. Türkiye’de kuraklık D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Türkiye’de plato ve ovaların büyük bir kısmı yüksekte yer alır. Bu durumun ana sebebi Anadolu yarımadasının III. jeolojik dönemin sonu ve IV. Jeolojik dönemin başlarında toptan yükselmesidir. Bu arada, geniş alanlarda arazinin toptan yükselmesi veya batması olayına kıta oluşumu (Epirojenez) denir. 16 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Serbest ticaret Bölgelerin Kuruluş Amaçları - Serbest Bölgeler yabancı sermaye yatırımlarını ve dış ticareti arttırmak, D - Yerli üreticilerin dünya piyasalarındaki fiyattan girdi temin k etmelerini sağlayarak uluslararası rekabet güçlerine katkıda t bulunmak, r - i İhracata dönük sanayilerin gelişmesini teşvik ederek ihracatı arttırmak, n - Döviz girişini arttırmak, - - Yeni iş imkanları yaratarak istihdam sorununun çözümünea yardımcı olmak, y Gelişmiş üretim ve yönetim tekniklerinin yurtdışından ülkeye getirilmesiyle ekonomik standartları yükseltmek amacıyla ı n kurulurlar. Türkiye’nin Kaybolan Sulak Alanları 1. Hatay’daki Amik Gölü, 1968’de başlatılan ve altı yıl o Y l a r sürenı ıslah çalışmaları sonucu kurutularak tarıma açılmıştır. 2. Burdur’daki Kestel Gölü de 1965 yılında tarımsal üretim için kurutulmuştur. 3. Kahramanmaraş’taki 7125 hektar alana sahip Gavur Gölü, 1950’li yıllardan itibaren sıtmayla mücadele ve tarım alanı elde etmek amacıyla kurutulmuştur. 4. Türkiye’nin en önemli göllerinden biri olan Akşehir Gölü’nün 350 km2 alanı 15 yıl önce âdeta çöl hâline gelmiştir. Gölü besleyen akarsuların çeşitli nedenlerle kuruması, yer altından kontrolsüz su çekilmesi âdeta gölün sonunu getirmiştir. 5. 1997 yılında 260 bin hektar alanı kaplayan Tuz Gölü, 2004 yılına gelindiğinde 7 yılda 100 bin hektar azalarak 160 bin hektara düşmüştür. 6. Konya Havzası’ndaki bir başka sulak alan olan Samsam Gölü de tarımsal amaçlı kurutulmuştur; ancak üzerinden yıllar geçmesine rağmen toprakların tuzlu olması nedeniyle burada hâlâ tarım yapılamamaktadır. 7. Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölü, aşırı su çekilmesi nedeniyle tehdit altındadır. 8. Konya Kapalı Havzası’ndaki Eşmekaya Sazlığı aşırı kullanım ve diğer nedenlerle kurumuştur. 9. Konya Havzası’ndaki binlerce hektarlık Suğla Gölü de tarım arazisi elde etmek için kurutulmuştur. Bu nedenle kuşlar artık bölgeye uğramıyor. 10. Sultan Sazlığı, günümüzde çok sıkı korunmakla birlikte sanayi ve tarım alanlarından su kaynaklarına karışan atıklar nedeniyle büyük tehdit altındadır. 11. Seyfe Gölü: içme ve sulama suyu ve üzerindeki kuyular gölün yok olmasındaki en önemli etkenlerdir. www.doktrinyayinlari.com 17 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ Türkiye’de doğal ve beşeri ortam koşulları nedeniyle ekonomik gelişmişlik yönünden Bölgeler ve Bölümler arasındaki eşitsizlikleri giderip, gelişim ve büyümenin mekânsal dağılımını dengeli hale getirmeyi hedefleyen ekonomik projelere ‘’Bölgesel Kalkınma Projeleri’’ denir. Türkiye’de Bölgesel Kalkınma projeleri ZBK Uygulanmakta Olan DOKAP YHGP DAP KOP GAP GAP (Güneydoğu Anad lü kalkınma projesidir. 19 rulmuştur. Proje kapsamı milyon hektar alanın sulu Kapsadığı İller: Fırat ve D ziantep, Mardin, Siirt, Şan Projenin amaçları: Sulam tim, turizm, ormancılık, s çok yönlü kalkınmayı am D o k t r i n .A- UYGULANMAKTA OLAN PROJELER Y a y Konya Ovaları Sulama Projesi (KOP) GAP(Güneydoğu Anadolu Projesi):Türkiye’nin en kapsamlı bölgesel çok yönlü kalkınma projesidir. 1989 yılında projeyi ı baraj, gölet ve yeraltı suyu sulama• DSİ 4. Bölge Müdürlüğü tarafından uygulanan depolama, n l yürütmek amacıyla idaresi kapsamında 22 baraj, 19 hidro-elektrik inşası ve 1,7 milyon larıyla içme, GAP kullanma ve kurulmuştur. endüstri suyuProje ihtiyacının karşılanması yanında hidroelektrik santralinin enerji a ve çevre tümünü birdenönemli Konyahedefleridir. Ovaları rProjeleri denilmiştir. Mayıs 2015 yılında hektar alanın suluprojelerinin tarıma kavuşturulması ı hayata geçmeye başlamıştır. • Kapsadığı İller: Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman’dır. Kapsadığı İller: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Kilis ve Şırnak • Bu projenin en önemli ayağını Mavi Tünel oluşturmaktadır. Bu tünelle birlikte Göksu Nehri’nin ve Çarşamba Suyu’nun %15’lik bölümü alınarak Konya Karaman Havzası’na aktarılması Projenin amaçları: Sulama, elektrik enerjisi üretimi, tarım, ulaştırma, sanayi, eğitim, turizm, ormancılık, amaçlanmaktadır. kırsal ve kentsel altyapı alanları içine alıp çok yönlü kalkınmayı amaçlamıştır. Projenin Bölgede meydana getirdiği değişiklikler Sulu tarımın yapıldığı alanlar genişledi. 94 Tarımsal ürün ve ürün çeşidi arttı. Kişi başına düşen gelir ve iş olanakları arttı. Sanayi tesislerinin sayısı ve ihracat arttı. Hidroelektrik üretimi arttı. 18 www.doktrinyayinlari.com • Gün en uz Suruç • Ata uzun edilm Projenin bölgede m • Sulu tarımın yapıldığı a • Tarımsal ürün ve ürün • Kişi başına düşen gelir sağlık, konut, • Sanayi tesislerinin say • Hidroelektrik üretimi ar • Halkın refah düzeyi art • Sanayi ürünlerinin alan COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Konya Ovaları Projesi (KOP) Eylem planıyla bölgede tarımsal yapıda değişimi ve sürdürülebilirliği sağlamak, sanayi, ticaret, ulaşım, enerji gibi sektörleri D o güçlendirmek, eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere erişilebilirliği artırmak, bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik k t farklarını azaltmak, bölgenin rekabet gücünü, ekonomikr ve sosyal kapasitesini güçlendirmek ve vatandaşların refah düzeyini yükseltmek amaçlanıyor. i n Y a KOP (Konya Ovaları Sulama Projesi): DSİ 4. Bölge Müdürlüğü görev alanı içerisinde yer alan Konya, Niğde, Aksaray y ı ve Karaman illerindeki depolama, baraj, gölet ve yeraltı nsuyu sulamaları ile içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının l karşılanması yanında, hidroelektrik enerji ve çevre projelerinin tümüne birden Konya Ovaları Projeleri denilmiştir. a r ı Kapsadığı İller: Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman Konya Ovası Sulama Projesi birkaç değişik kaynaktan Konya Ovası’nın Sulanmasını sağlayacak büyük sulama projesidir. www.doktrinyayinlari.com 19 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Bu kaynaklar; • Beyşehir Gölü Projesi • Kızılırmak Nehri Projesi • Göksu Nehri Projesi (Mavi Tünel Projesi) KOP’un en önemli ayağını Mavi Tünel oluşturuyor. Konya Ovasının yüzde 70’ini sulanabilir hale getirecek olan Mavi Tünel Projesi, aşırı yer altı suyu çekimini ve çöküntü obruklarının oluşmasını engelleyecek, aynı zamanda atık suların değerlendirilip, kuruyan göllere ve su takviye edilmesiyle ovadaki verimliliğin artmasını sağlayacak. Mavi Tünel ile birlikte Göksu nehri ve Çarşamba suyunun %15’lik bölümü alınarak Konya-karaman havzasına aktarılması amaçlanıyor. B- FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI TAMAMLANAN PROJELERD o 1. k DAP (Doğu Anadolu Projesi): Türkiye’de gelişmişlik düzeyi ve büyüme hızı en düşük olan bölge Doğu Anadolu’dur. Bu t yüzden özellikle bölgede önemli olan tarım ve hayvancılığı geliştirmektir. r n Kapsadığı İller: Erzincan, Malatya, Elazığ, Tunceli, Bingöl, Erzurum, Muş, Bitlis, Van, Hakkâri, Ağrı, Iğdır, Kars ve Ardahan. Y i Not: Bayburt, Gümüşhane bu kapsamdan Projenin amaçları a y ı n çıkarılmıştır.l a r ı Bölgenin sosyal kültürel ve ekonomik yönden kalkınmasını sağlamak, Bölgede tarım ve hayvancılığı geliştirmek, Hayvancılığı geliştirmek için çayır-mera ve hayvan ırklarını ıslah etmek, Bölgede ortaya çıkabilecek ekonomik fırsatları değerlendirebilecek alt yapıyı geliştirmek, İstihdam olanaklarının artmasıyla bölge dışına yapılan göçleri azaltmaktır. 20 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ 2. ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi) : Demir-çelik ve kömür işletmeleri kapsayan yatırım alanlarını özel sektöre açmaktır. Kapsadığı İller: Zonguldak, Bartın ve Karabük Projenin amaçları Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun küçültülmesi ve Karabük ve Ereğli Demir Çelik İşletmeleri’nin özelleştirilmesi ve özelleştirme sonrası ortaya çıkan sosyo-ekonomik sonuçları değerlendirmek, Taşkömürü üretiminde yeni teknik ve yöntemler geliştirmek, Organize sanayi bölgeleri kurmak, Filyos’a liman açarak ulaştırma alt yapısını tamamlamaktır. 3. DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi): Proje Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 1999-2000 yıllarında planlanmıştır. Kapsadığı İller: Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane,D Ordu, Rize, Samsun ve Trabzon o Projenin amaçları Doğu Karadeniz’in sosyo-ekonomik düzeyi yükseltmek, k t r i n Y a y Yeni iş olanaklarının sağlanması ile bölge dışına göçler azaltmak, ı n l Bölge içi farklılıkları giderip bölgenin sosyoekonomik gelişmesini hızlandırmak, a r ı Sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak için bölgenin doğal kaynak ve çevre potansiyelini korumak, Ulaşım ve iletişim olanaklarını arttırmak, işletme tesislerini geliştirmek, Tarım ürün çeşidini arttırmak, turizm faaliyetlerini geliştirmek temel hedeflerdir. 4. YHGP( Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi) : Yeşilırmak ve kollarından oluşan havzayı kapsar. Kapsadığı İller: Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat’tır. Projenin amaçları Yeşilırmak’ın akım ve rejim düzensizliğinin neden olduğu taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarını çözmek, Havzanın ekolojik dengesini koruyacak en uygun ve ekonomik arazi kullanım planını hazırlamak, Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, meraları ıslah etmek, Orman alanlarını belirleyip izlemek, şehirleşme ve sanayileşmede planlı gelişmeyi sağlamaktır. www.doktrinyayinlari.com 21 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Türkiye’deki Ramsar Alanları Ramsar Sözleşmesi: Ramsar, İran’da bir şehirdir. Sulak alanların dünya çapında korunması ve akılcı kullanılması için Ramsar (İran)’da 1971 yılında imzalanan Uluslararası Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi kapsamında özel korumaya alın uluslararası öneme sahip bir çevre koruma alanıdır. 1994-2013 yılları arasında 14 sulak alanımız Ramsar Alanı olarak ilan edilmiştir. Bu alanlar; D o k t r i n ✔ Göksu deltası Mersin 13. Temmuz 1994 ✔ Burdur Gölü Burdur 13. Temmuz 1994 ✔ Seyfe Gölü Kırşehir 13. Temmuz 1994 ✔ Manyas Gölü (Kuş Gölü) Balıkesir 13. Temmuz 1994 ✔ Sultan Sazlığı Kayseri 13. Temmuz 1994 ✔ Kızılırmak Deltası Samsun15. Nisan 1998 ✔ Akyatan Lagünü Adana 15. Nisan 1998 ✔ Uluabat Gölü Bursa 15. Nisan 1998 ✔ Gediz Deltası İzmir 15. Nisan 1998 ✔ Meke Gölü Konya 21. Haziran 2005 ✔ Yumurtalık Lagünleri Adana 21. Haziran 2005 ✔ Kızören Obruğu Konya 2. Mayıs 2006 ✔ Kuyucuk Gölü Kars ✔ Nemrut GölüBitlis 17. Nisan2013 (en son) 22 www.doktrinyayinlari.com Y a y ı n l a r ı 2. Nisan 2009 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Maglev: Manyetik raylı tren projesidir. Dolmuş Uçak Projesi: Küçük gövdeli uçaklarla hava taşımacılığı yapmak üzere Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne yapılan ilk başvurunun kabul edilmesiyle Bölgesel Hava Taşımacılığının ikinci aşaması olan Dolmuş Uçak Projesi OGU: Ordu – Giresun havalimanı deniz içine deniz doldurularak yapılan bu anlamda Türkiye’nin ilk deniz havaalanıdır. (Mayıs 2015 faaliyete geçmiştir) TANAP: Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi İki kardeş ülke, Türkiye ve Azerbaycan’ın iş birliğiyle ortaya çıkan bu dev proje ile Avrupa’nın ve Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacını karşılamayı bunun yanı sıra bölgede gaz çeşitliliği amaçlanmaktadır. ÖNEMLİ!!! MİLLİ PARKLAR Türkiye’nin yüzölçümü en fazla ( En geniş ) milli parkı Ağrı Dağı Milli Parkıdır. Türkiye’nin ilk milli park ilan edilen yeri Yozgat Çamlığı Milli Parkıdır. Türkiye’nin son milli park ilen edilen yeri Sakarya Milli Parkıdır. (2015 yılı) D SINIR KAPILARIMIZ o k t r i n Y a y ı n l a r ı ✔ Türkiye-Gürcistan =Sarp Sınır Kapısı ✔ Türkiye-Ermenistan=Akyaka Sınır Kapısı ✔ Türkiye-Nahcivan (Azerbycn) =Umut Sınır (Dilucu) ✔ Türkiye-İran =Gürbulak Sınır Kapısı ✔ Türkiye-İran = Esendere Sınır Kapısı www.doktrinyayinlari.com 23 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ ✔ Türkiye-Irak =Habur Sınır Kapısı ✔ Türkiye-Suriye= Nusaybin Sınır Kapısı (Mardin) ✔ Türkiye-Suriye =Ceylanpınar Sınır Kapısı (Şanlıurfa) ✔ Türkiye-Suriye =Akçakale Sınır Kapısı Şanlıurfa ✔ Türkiye-Suriye= Karkamış Sınır Kapısı Gaziantep ✔ Türkiye-Suriye= Öncüpınar Sınır Kapıs Kilis ✔ Türkiye-Suriye= Cilve gözü Sınır Kapısı Hatay ✔ Türkiye-Suriye =Yayladağı Sınır Kapısı Hatay ✔ Türkiye-Yunanistan =İpsala Sınır Kapısı Edirne ✔ Türkiye-Bulgaristan= Kapıkule Sınır Kapısı Edirne TÜRKİYE’DE ARAZİ KULLANIMI ✔ Türkiye’de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi arazi kullanımını da çeşitlendirmiştir. ✔ Geniş ve verimli ovalar; tarımsal faaliyetler ve yerleşme için (Çukurova, Bafra, Çarşamba gibi), D ✔ o Yüksek yaylalar; hayvancılık ve yer yer turizm faaliyetleri için (Doğu Karadeniz yaylaları gibi), ✔ k t Güneşli gün sayısının fazla olduğu kıyı kesimler; turizm faaliyetleri için (Antalya, Bodrum gibi), r i Ulaşım ve iklim şartlarının elverişli olduğu yerler; sanayi faaliyetleri için (İzmit, Adana, İzmir gibi), n ✔ Volkanik alanlardaki ova ve platolar; tarım ve yerleşme için Y (Orta Kızılırmak), ✔ Yağışın ve ormanlık alanların fazla olduğu yerler; ormancılıky faaliyetleri için (Batı Karadeniz), ✔ n Bozkırların geniş yer kapladığı alanlar; küçükbaş hayvancılık için (Orta Anadolu gibi) kullanılmaktadır. ✔ a ✔ ı l a Türkiye’de eğimli arazi oldukça fazladır. Eğim değeri %15’ten r fazla olan sarp arazilerin oranı %62,5’tir. Bu arazilerde erozyon şiddetlidir. Tarım ancak taraçalarda yapılabilir. Bu alanlarda daha çok hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri yapılmaktadır. ı ✔ Eğim değeri %1 0-15 arasında olan çok eğimli arazilerin oranı %16,2’dir. Bu alanlar yer altı suyu bakımından fakirdir. Yer yer kuru tarım yapılabilir. Topraktan iki yılda bir ürün alınır. ✔ Eğim değeri %5-10 arasında olan orta eğimli araziler tarıma uygun alanlardır. Yerleşmenin, sanayi ve ticaretin yaygın olduğu alanlardır. ✔ Eğim değeri %0-5 arasında olan düz ve hafif eğimli araziler genelde ovalık alanlardır. Tarımsal faaliyetlere uygun yerlerdir. ✔ Türkiye’de eğimin ve yükseltinin fazla olması makineleşmeyi sınırlandırmaktadır. Özellikle Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun yüksek yerleri, dağlık ve engebeli olduğu için buralarda makineli tarım gelişmemiştir. Çikolata Vadisi: Kalkınma Bakanlığı’na bağlı Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), dünyada tek çeşit ürüne yönelik gıda vadisi kurma çalışmaları kapsamında ilk etapta 5,5 milyon euro harcayarak Ordu’da 34 işletmenin üretim yapabileceği, Ar-Ge çalışmalarının yürütüleceği çikolata vadisi oluşturacak. 24 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Destekleme alımı: Devletin çiftçinin malını belirli bir taban fiyat üzerinden alması olayıdır. Amaçları: - Bölgesel fiyat farkının ortadan kaldırılması - Çiftçinin zarar görmesini engelleme - Fiyatlardaki dalgalanmaların ortadan kaldırılması Destekleme alımı yapılan ürünler: Tütün, Kuru Üzüm, Kuru İncir, Kuru Kayısı, Pamuk, Şekerpancarı, Buğday, Çay, Haşhaş, Fındık, Mısır…. Bu ürünlerde zamana ve yere göre bu ürünlerde değişiklik olabilir. Örneğin tütünde desteleme alım 2002 yılında kaldırılmıştır. Türkiye’nin Jeopolitik önemini arttıran bazı unsurlar şunlardır: ✔ Türkiye; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirlerine en çok yaklaştığı yerde bulunmaktadır. ✔ Türkiye, dünyanın en büyük petrol rezervlerinin bulunduğu Orta Doğu ülkeleri ile komşudur. ✔ Türkiye, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarına hâkimdir. Karadeniz Akdeniz arasındaki suyolu Türkiye’nin kontrolündedir. ✔ D Türkiye, stratejik maddelere sahip Orta Asya’ya da yakındır. Bu durum Türkiye’yi dünya güç dengesinde çok önemli bir o konuma getirmektedir. k ✔ Türkiye kıtalararası geçiş noktasında bulunduğundan dolayı r transit ticareti gelişmiştir. t i n Y a y ı n l a r ı www.doktrinyayinlari.com 25 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ GERİ DÖNÜŞÜMÜN FAYDALARI - Doğal kaynakların tüketimi azalır. Sıcaklık Terselmesi nedir? Yerin yüzünden yukarılara doğru havanın soğuması yerine sıcaklığın artması olayı. Bu olay, kışın durgun, ayaz günlerin de, çoğunun sabaha karşı, çukurlar içinde, dağlarla çevrili ovaların tabanında belirir. Erzurum, Iğdır, Malatya, Ankara gibi alanlar Sınır çizen akarsular - - Geri dönüştürülen madde daha az enerjiyle işleneceğinden elektrik enerjisinden tasarruf sağlanır. - Çöplerin bir kısmı çöplüğe gitmeyeceğinden çöp alanlarının ömrü uzar. - Çevre kirliliği azalır. - ✔ Meriç – Yunanistan Ekonomiye katkı sağlar, bazı dışalım maddeleri azalır. ✔ Aras – Azerbaycan - Ermenistan – İran - İş alanı oluşturacağından istihdam artar. ✔ Arpaçay- Ermenistan ✔ Asi – Suriye - Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde dağlar denize paralel uzanır. Bunun sonucunda: - ✔ Mutlu Deresi – Bulgaristan ✔ Hezil ( Dicle kolu) – Irak ✰ Boyna kıyı tipi görülür. ✰ Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zorlaşır. ✰ Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki fark azalır. ✰ Kıta sahanlığı (şelf alanı) daralır. ✰ Yamaç yağışlarının oluşumu kolaylaşır. ✰ Limanların art bölgesi daralır. ✰ Denizel iklim iç kesimlere ulaşamaz. ✰ Falez oluşumu kolaylaşır. ✰ Delta oluşumu zorlaşır. TÜRKİYE’DE DEPREM D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Türkiye’deki Fay Hatları: - Ege kıyılarında dağlar denize diktir (Menteşe töresi kıyıları hariç.). Bunun sonucunda: - • KAF(Kuzey Anadolu Fay Hattı) • BAF(Batı Anadolu Fay Hattı) • DAF(Doğu Anadolu Fay Hattı) ✰ Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki fark artar. Depremin Az Olduğu Alanlar: ✰ Kıta sahanlığı (şelf alanı) geniştir. • Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güneyi(Şanlıurfa ve Mardin çevresi) ✰ Yamaç yağışlarının oluşumu zorlaşır. • Karadeniz Bölgesi’nin Kuzey kesimleri(Kıyılar) ✰ Limanların art bölgesi geniştir. • İç Anadolu’nun iç kesimleri(Konya- Karaman yöresi, Tuz Gölü çevresi) • Akdeniz Bölgesi’nde Taşeli platosu ve çevresi • Marmara Bölgesi’nde Ergene Havzası ve Yıldız Dağları çevresi ✰ Enine kıyı tipi görülür. ✰ Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolaydır. ✰ Denizel iklim iç kesimlere ulaşabilir. ✰ Falez oluşumu zordur. ✰ Delta oluşumu kolaydır. 26 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Kapalı havzalar...!!! En büyük kapalı havza: iç Anadolu (Konya kapalı havzasi) havzasidir...!!!! !!!!!!!!!!EGE BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm) ✔ D o k t r i n ORTA KUSAK KANITLARI(TÜRKİYE)----- • Akdeniz iklimi görülür. • Dört mevsim belirgin yaşanır • Yıllık sıcaklık farkı belirgindir • Batı rüzgârlarının dolaylı etkisindedir. • Cephe yağışları görülür. Y a y ı n l a r ı ✔ İzmir’de Meryem Ana Kilisesi, Athena Tapınağı, Efes, Milet ve Bergama Antik Tiyatroları, Agora, Akropolis gibi birçok önemli eser yer almaktadır. ✔ Çeşme gibi birçok deniz turizm merkezide bulunmaktadır. ✔ Aydın: Dilek yarımadası Kuşadası ve Didim deniz turizminin merkezi durumundadır. ✔ Denizli’de Afrodissas, Hierapolis, Pamukkale, Afyonkarahisar’da Kaplıcalar, Frig medeniyetinden kalma eserler yer almaktadır. ✔ Kütahya; Aizonia, ✔ Manisa, Ağlayan kaya, Spil Milli Parkı, Sard harabeleri. ✔ Muğla; Ölüdeniz, Fethiye, Datça, Bodrum ✔ Uşak; Ulubey Kanyonu Türkiye’nin ilk ve tek biyosfer rezervi Artvin-Camili..!! Biyosfer Rezervi; Uluslararası öneme sahip ve UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer Programı içerisinde yer alan karasal ve/veya kıyı ekosistemlerine sahip yerlerdir. Biyosfer rezervleri biyolojik çeşitliliğin korunması, ekonomik kalkınma ve kültürel değerlerin korunmasına dönük uygulamaların denendiği, seçildiği, sunulduğu ve geliştirildiği alanlardır... Turizm gelirlerinde 2. sırada yer alır NOTTTT=kış turizmi fazla gelişmemiştir....... !!!!!!!!!!AKDENİZ BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm) ✔ Turizm gelirlerinde 3. sırada yer alır Antalya’da deniz turizmi ve tarihi turizm oldukça gelişmiştir (Alanya-Manavgat-Kaş -Kemer, Termessos, Olimpos, Perge, Aspendos, Kale İçi), Saklıkent Kayak merkezi, Belek, Alanya, Dalaman, Didim, Kekova, Dim Çayı, Karain, Beldibi, Altınbeşik, Kurşunlu, Düden, Manavgat Şelalesi, Noel Baba Müzesi ✔ Isparta’da Eğirdir gölü, Davraz Kayak Merkezi www.doktrinyayinlari.com 27 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ ✔ Burdur’da Hacılar Harabeleri, Antik Sagalasos kenti. ✔ Artvin: Hatilla vadisi , Karagöl-sahara milli parkı ✔ Mersin Anamur’da Ortaçağdan kalma kale, Cennet ve Cehennem Mağaraları, Kız kalesi. ✔ Karabük; Safranbolu Evleri NOTTTT = yağış rejiminden dolayı deniz turizmi gelişmemiştir.... ✔ Hatay; St. Pierre Kilisesi NOTTTT=kış turizmi GELİŞMİŞTİR(mevcuttur)....... !!!!!DOĞU ANADOLU BÖLGESİ!!!!!!!!!!! (turizm) !!!!!!!!MARMARA BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm) ✔ ✔ Harput(Elâzığ) Yüzen adalar(Bingöl) Turizm gelirlerinde 1. sırada yer alır ✔ Turizm çeşitliliği fazladır. ✔ Meteor çukuru, İshak Paşa Sarayı (AĞRI), Ani Harabeleri ve Sarıkamış kayak tesisleri (KARS), Ağrı Dağı, Van Gölü, Akdamar Adası, Ahlat, Selçuklu Mezarları, Erzurum Aziziye Anıtı, Yakutiye Medresesi, Tortum Şelalesi, Palandöken Kayak Merkezi, (ERZURUM) ve Yolaçtı Kayak Merkezi, Nemrut Dağı (BİTLİS) ✔ Turizm yılın 12 ayına yayılmıştır... ✔ İstanbul bir tarih cennetidir. Dolmabahçe Sarayı, Topkapı Sarayı, Ayasofya Müzesi, Ayairini Kilisesi, Kapalıçarşı, Kızkulesi, Anadolu ve Rumeli Hisarı gibi birçok önemli tarihi eser yer almaktadır. ✔ Bursa’da; Ulucami, Yeşil Türbe, İznik Yeşil Cami, ✔ Kaplıcalar, Uludağ Kayak Merkezi ✔ Edirne’de; Selimiye Camii, Rüstempaşa Kervansarayı, Saraya Hamamı vb. ✔ Çanakkale’de; Truva Harabeleri, Gelibolu Milli Parkı, İda Dağı (Kazdağı). ✔ Balıkesir; Manyas, Kaplıcalar, Erdek, Cunda Adası ✔ Sakarya: Acarlar Langozu ✔ İzmit; Kartepe !!!!!!!!!KARADENİZ BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm) ✔ Trabzon’da Sümela Manastırı, Ayvasıl Kilisesi, Hz Yahya Manastırı ✔ Çorum’da; Hitit medeniyetine ait Güneş Kursu geyik ve boğa figürleri, tapınaklar ve birçok eski kalıntı ✔ Amasya’da; Sultan Beyazıt Külliyesi, Amasya Kalesi ✔ Samsun’da; Gazi Müzesi, Büyük Cami, 19 Mayıs Fuarı, Ladik Kaplıcaları ✔ Bolu’da; Abant Gölü, Yedigöller, Kartalkaya ✔ Kastamonu; Ilgaz Kayak merkezi ✔ Tokat; Ballıca Mağarası 28 www.doktrinyayinlari.com Köroğlu Dağları, D o k t r i n Y a y ı n l a r ı NOTTTT=kış turizm potansiyelinin en çok olduğu bölgedir.... !!!!!!!!!İÇ ANADOLU BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm) ✔ Ankara’da Anıtkabir, Beypazarı-Kızılcahamam termalleri, Ankara Kalesi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Polatlı yakınlarında Frigler’in başkenti olan Gordion şehri, Elmadağ Kayak Merkezi ✔ Nevşehir, Aksaray çevresinde Kapadokya, Ürgüp Göreme ve Avanos ilginç yeryüzü şekilleri ile dikkat çekmektedir. ✔ Konya’da Mevlana Türbesi, Nasrettin Hoca Türbesi, Çatalhöyük ✔ Kayseri; Erciyes Kayak Karpuzbaşı şelalesi Merkezi, Sultan sazlığı, !!!!GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLG.!!!(turizm) ✔ Diyarbakır Surları, Çermik kaplıcaları Cilalı Taş Devri yerleşim merkezlerinden Çayönü (Diyarbakır), Malabadi Köprüsü, Yedi Kardeş Burcu, Asur Mezarları, Nemrut Dağı (Adıyaman), Cendere Köprüsü (Adıyaman), Mardin evleri, Balıklı göl (Halil-ür Rahman) Göbeklitepe (Şanlıurfa), Gaziantep(Zeugma Antik Kenti mozaik müzesi= Belkıs Harabeleri) NOTTTT = kış turizmi ve yaylacılık gelişmemiştir...... COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ JEOTERMAL SANTRALLERİ ✔ jeolojik yapıya bağlı ortaya çıkar(EGE BÖLGESINDE) Önemli olanlar; ✔ SARAYKÖY----------Denizli ✔ GERMENCIK--------Aydın KaYıP SaKaL= karayel, yıldız, poyraz, samyeli, kıble, lodos= Türkiye’yi etkileyen yerel rüzgârlar... TAKKEM (Tefenni, Acıpayam, Korkuteli, Kestel, Elmalı, Muğla) karstik ovalar... Verim azdır. Akdeniz çevresinde yer alır. !!!!!!!!!!!!!!! Enerji üreten göller....HETÇ TORTUM, Çıldır) (HAZAR, EĞİRDİR, -------HEYELAN -----------✔ Killi yapı eğim ve yağış etkilidir ✔ En çok Doğu Karadeniz’de görülür ✔ İlkbaharda fazla(kar erimelerinden dolayı) !!!!!! ÖNEM ARZ EDEN BİLGİLER !!!!!! ✔ İstinat duvarları en önemli önlemdir ✔ Nüfus miktarının en çok olduğu bölge: MARMARA nüfus miktarının en az olduğu bölge: DOĞUANADOLU Y a y ı n l a r ı ---NÜFUS ARTIŞININ OLUMLU SONUCLARI- --✔ İş gücü ucuzlar ✔ vergi alımı artar ✔ ticarete canlılık gelir ✔ yeni iş kolları ortaya çıkar...... Notttt: bu sonuçlar benzerrrrrrr!!!!! olumsuz sonuçlara D o k t r i n çok Türkiye’de toplam nüfus içinde ERKEK nüfus sayısı daha fazladır. TURKIYE’DE göç alan illerde genellikle erkek sayısı kadın sayısından daha fazladır... Ria tipli kıyılar= İst ve Çanakkale boğazları, bodrum(riyakâr insanların en fazla olduğu bölge Marmara... Oradan yazın kopmaya bodruma…. hatırlayınız :))) ✔ Dalmaçya(denize nerede dalacaksınız:))))=Antalya ✔ Boyuna(dağlar kıyı boyunca uzanır:)))=Akdeniz ve Karadeniz ✔ Enine tipli(E harfi=ege)=ege kıyıları :)))) ✔ Limanlı kıyılar- Doğal limanların olduğu yerler ✔ Kalanklı kıyı tipi: Karstik arazilerin ( özellikle kanyon vadilerin) sular altında kalmasıyla oluşur. Türkiye’de Mersin – Taşeli karakteristik ✔ Haliçli kıyılar(gel-git sonucu), skyer ve fiyortlu (kutup bölgeleri=buzullar... Enlemden dolayı yok) Türkiye’de bulunmaz... ✔ Resifli ( mercanlı ) kıyılar görülmez. noTTTT = bizdeki haliç çakma :)))) ✔ Türkiye’de yetişme alanı en dar olan ürünler: MUZ, ÇAY ve KİVİ !!!!!!ÖNEM ARZ EDEN BİLGİLER!!!!!! ✔ NADAS alanlarının en az olduğu bölge: KARADENİZ ✔ NADAS alanlarının en fazla olduğu bölge: İÇ ANADOLU www.doktrinyayinlari.com 29 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ -----DEMIRYOLLARI---✔ ----DEMİR--- Gitmediği yerler=yıldız dağları, Çanakkale, menteşe, Antalya, Hakkâri yöresi ve Doğu Karadeniz... ✔ Gittiği kıyılar=Samsun, Zonguldak, İskenderun, Mersin, İzmir, Bandırma,İstanbul İzmit,Sakarya.... Ağır sanayinin hammaddesidir. Türkiye’de DİVRİĞİ, HEKİMHAN, HASANCELEBİ ve EYMİR de çıkarılır. Çıkarıldığı yerin uzağında işletilir(hammaddeye yakınlık söz konusu değildir.)...... ✔ Karabük (1937), taşkömürü) ✔ Türkiye’deki tektonik göller:--BASİT MUHASEBE-(Burdur gölü, Acıgöl, Sapanca gölü, İznik gölü, Tuz gölü, Manyas Gölü, Ulubat gölü, Hazar gölü, Akşehir gölü, Seyfe gölü, Eber gölü, Beyşehir gölü, Eğirdir gölü) Ereğli(1939)- (Enerji kaynağı ✔ İskenderun- (Ulaşım, liman) ✔ Kırıkkale – (Ulaşım, stratejik, silah fabr.) Balık çeşidinin en fazla olduğu deniz= Akdeniz Balık miktarının en fazla olduğu deniz= Karadeniz TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!!! Türkiye’de hâkim olan arıcılık tarzı=GEZGİN ARICILIK NOTTTTT: Çiçek açma dönemleri bölgelere göre farklılık gösterdiğinden dolayı bu tarz gelişmiştir.. Bal üretimir=İl olarak Ordu ve Muğla ilk sıralarda TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!!! ✔ En yaygın sanayi dalı= BESİN ✔ En fazla nüfusu istihdam eden sektör=DOKUMA..... ✔ Sivas (Hammadde) ✔ İzmir ( Ulaşım, hammadde) D o k t r i n Y a y ı n l a r ı HEPSİNDE YAKINLIK ORTAK OLAN SU KAYNAKLARINA TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!! Marmara Gölü = EGE BÖLGESİNDE yer alır...... TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!! TOKAT = Karadeniz’de Eskişehir = İç Anadoluda Kütahya = Ege Bölgesinde DİVRİĞİ =Doğu Anadoluda AFŞİN-ELBİŞTAN = Doğu Anadoluda Seydişehir = AKDENİZ Bölgesinde yer alır.............. En fazla pamuk yetiştiren bölge = GUNEYDOGUANADOLU --------ZüHTi-------- --------------BOR---------✔ ✔ Jet, roket yakıtı, emaye, porselen, cam gibi binlerde alanla kullanılabilir. Dünya bor çıkarımında Türkiye ilk sırada yer alır.... İhraç ediyoruz... BALIKESİR (Bigadiç, susurluk), BURSA (M.kemal paşa), KÜTAHYA (Emet) ve ESKİŞEHİR' de (Seyitgazi) çıkarılır...... Bandırma BORAKS fabrikasında işletilir...... BOKSİT(ALÜMİNYUM)= alüminyumun hammaddesidir, hafif olup, kullanım alanı geniştir...Akseki ve seydişehir de çıkarılır......SEYDİŞEHİR’DE işletilir.... ✔ (zeytin, üzüm, haşhaş, tutun,incir)=Ege bölgesinin ilk sırada yer aldığı ürünler..... -------BETÜŞ------✔ (Buğday, Elma,Tütün,Üzüm,Şekerpancarı)= ekim alanı geniş olan tarım ürünleri(iklim seçiciliği azdır) 30 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ ✔ ELAZIĞ ve ANTALYA Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = FERRO-KROM ✔ Maden arayan ve finanse eden kuruluşlar=MTA, Etibank ✔ KroM – Paslanmaz çelik üretiminde kullanılır. – Fethiye-Köyceğiz-Dalaman ve Guleman (Elazığ)da çıkarılır ✔ ANKARA ✔ KAYSERI – Antalya ve Elazığ’daki ferro-krom tesislerinde işlenir. ✔ BURSA-İNEGÖL yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri= MOBİLYA RÜZGÂR ENERJİSİ Not: bunlar hammaddeye uzaktır… ✔ Çevreyi kirletmez ✔ Kurulum maliyeti yüksektir. ✔ İzmir-Çeşme-Alaçatı-Çanakkale, Bozcaada, Çatalca, Osmaniye ve Hatay’da da santraller kurulmuştur. ULAŞIM ✔ HEREKE-CERKEZKÖY ✔ GÖRDES-DEMİRCİ-KULA ✔ SIIRT-SIVAS-UŞAK yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisler i= HALI-KİLİM ✔ MERSIN-ATAS--ulaşım ✔ İZMİR-ALIAGA-ulaşım ✔ İZMİT-İPRAŞ--ulaşım ✔ KIRIKKALE-ORTANADOLU--konum ✔ BATMAN-BATMAN--hammadde Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = PETRO-KİMYA D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ✔maliyeti en AZ ulaşım sistemi=DENİZYOLLARI ✔ maliyeti en FAZLA ulaşım sistemi=HAVAYOLLARI ✔ en HIZLI ulaşım sistemi= HAVAYOLLARI ✔ en YAVAŞ ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI ✔ en RİSKLİ ulaşım sistemi= KARAYOLLARI ✔ en GÜVENİLİR ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI ✔ en çok YÜK ve YOLCU taşıyan= KARAYOLLARI ✔ dış ticarette en çok …sistemi=DENİZYOLLARI FOSFAT ✔ Gübre sanayisinin hammaddesidir. ✔ Başlıca Yataklar: Mazı Dağı(Mardin) ✔ İthal ediyoruzzzzz……. Not: Mersin Ataş 2004’den bu yana sadece depolama ve pazarlama için kullanılmaktadır. ✔ KIRIKKALE ✔ ANKARA Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = SİLAH SANAYİİ Taşkömürüyle çalışan önemli termik santraller = Çatalağzı ve Su gözü !!!! www.doktrinyayinlari.com 31 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ SICAKLIK Türkiye akarsularının genel özellikleri ✔ Gerçek sıcaklık: Bir yerin yükselti dikkate alınarak ölçülen sıcaklıktır….. ortalaması • Genellikle doğu-batı yönlü uzanırlar (dağların uzanış şekli) ✔ İndirgenmiş sıcaklık: 0 metrede ölçülen, yükselti dikkate alınmayarak ölçülen sıcaklıktır….. • Genellikle boyları kısadır (Türkiye’nin yarım ada olması) • Aşındırma güçleri fazladır (yükselti fazlalığı, eğim) Nottttt: indirgenmiş aranmaz….. • Genellikle akımları düzensizdir (iklim şartları) • Ulaşım ve taşımacılıkta kullanılmaz (yatak eğimi ve düzensiz rejim) • En çok enerji üretimi ve sulamada kullanılır (yükselti ve tarım) Karstik Göller Bu tür göller jips, kalker ve kaya tuzu gibi çözünebilen tabakaların bulunduğu yerlerde oluşan göllerdir. Kalkerin çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde yer alırlar. Kestel, Elmalı, Suğla, Salda ve Kovada gölleri (KESSK) bu oluşumlara örnek gösterilir Tombolo (Saplı ada) Kıyı yakınında bulunan ada ile kara arasında dalgaların getirdiği malzemeleri biriktirmesi sonucu ada karaya bağlanır. Bu şekilde oluşmuş yer şekillerine Tombolo denir. Kapı dağı Yarımadası ve Sinop-İnce burun örnektir Aynı enlemde bulunan merkezlerde; ✔ Ekvatora olan uzaklık, güneş ışınlarının düşme açısı, tutulma oranı, yerçekimi, gece-gündüz süre değişimi, çizgisel hız, iklim kuşakları, iki meridyen arasındaki mesafe ve yaşadıkları mevsim ortaktır. izoterm haritalarında yükselti ULUSAL(ORTAK) SAAT D o k t r i n ✔ YAZ= Iğdır (45 doğu) ✔ KIŞ= İzmit (30 doğu) kullanılır…… NoTTT: her yerde farklılık gösteren ise YEREL SAATtir… Y a y ı n l a r ı Türkiye’deki Kapalı Havzalar ✔ Konya Kapalı Havzası, Tuz Gölü Havzası, Burdur kapalı havzası, Acıgöl kapalı havzası, Van Gölü kapalı havzası ve Aras-Kura kapalı havzasıdır. 32 www.doktrinyayinlari.com NOTT: Aynı boylamda YEREL saatler aynıdır COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ --------TÜRKİYE’DE BASINÇ------- -----KARADENİZ İKLİMİ------ ✔ İzlanda D.A.B.: Daha çok kış mevsiminde Türkiye’yi kuzeybatından etkiler. Bol yağış getirir. Kışların ılık !!!!!Marmara’nın kuzeyi ile Karadeniz kıyılarında etkilidir. ✔ Hakim yağış şekli yamaçtır. geçmesine sebep olur. ✔ En fazla yağışı sonbahar, en az yağışı ise ilkbaharda alır. ✔ Asor D.Y.B.: Türkiye’yi daha çok yaz mevsiminde etkiler. ✔ Türkiye’de yağış rejiminin düzenli olduğu tek iklim tipidir. Güneybatıdan etkili olan bu basınç sistemi sıcaklığı ve ✔ Doğal bitki örtüsü ormandır. kuraklığı artırmaktadır. ✔ Fındık ve mısır doğal tanıtıcı ürünleridir. ✔ Sibirya T.Y.B. Kış mevsiminde kuzeydoğudan Ana doluya giriş yapar. Kışların sert, soğuk ve kar yağışlı geçmesine sebep olur. Batıya doğru gidildikçe etkisi azalır. ✔ Basra T.A.B. Yaz mevsiminde güneydoğudan Türkiye’ye ------AKDENİZ İKLİMİ----- doğru giriş yapar. Yaz mevsiminde sıcaklık ve kuraklığı artırır. !!!!!! G.Marmara, Kıyı Ege, Akdeniz kıyılar ve G.Antep çevresinde görülür. ✔ Hâkim yağış şekli cepheseldir. -----FÖHN ŞAKAYA GELMEZZZ-----✔ Föhn: Bir dağ yamacını aşan, alçalan, sürtünmenin etkisiyle ısınan sıcak ve kuru rüzgârlardır. Föhn rüzgârlarının etkili olduğu yerlerde sıcaklık yükselir. D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ✔ En fazla yağış kış, en az yağış ise yaz mevsiminde düşer. ✔ Doğal bitki örtüsü kısa boylu bodur ağaççıklardır (maki). ✔ Zeytin ve turunçgiller doğal tanıtıcı ürünleridir. ✔ Hâkim toprak tipi Terra-rossa’dır. ------ILIMAN KARASAL İKLİM----✔ Türkiye’de en geniş alana yayılan iklim tipidir. ✔ Een fazla yağışı ilkbaharda alır NOTTT: Rize’de turunçgil, Iğdır’da pamuk ve Çoruh-Kelkit ✔ Yükselim yağışları hâkimdir vadisinde zeytinin yetişmesine sebep olmuştur. Bu duruma ✔ Yarı kurak bir iklimdir. ✔ Bitki örtüsü kısa boylu cılız ot topluluklarıdır(bozkır) ✔ Verimsiz tuzlu kireçli step toprakları hâkimdir… Tarım ürünleri çabuk olgunlaşır, kar erimelerine bağlı sellenme ve orman yangınlarına da sebep olmaktadır. bağlı mikro klima alanları oluşmuştur. -----Türkiye’de Güneşlenme Süresi ve Buharlaşma Miktarı---- Genel anlamda güneyden kuzeye doğu gidildikçe güneşlenme süresi ve buharlaşma miktarı azalır. Buharlaşma şiddeti ve güneşlenme süresinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu iken en az olduğu bölüm Doğu Karadeniz’dir -----SERT KARASAL----✔ Yükselti karasallık ve Sibirya basınc. ortaya cıkmış ✔ yaz yağışları fazla-yükselim yağışları ✔ uzun çayır = b.baş hayvancılık ✔ Erzurum Kars civarında etkilidir..... www.doktrinyayinlari.com 33 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ -- TAŞINMIŞ TOPRAKLAR(Azonal) ---✔ Alüvyal: Akarsuların taşıdığı verimli Delta ovaları bu toprak türündendir. ✔ Moren: Buzulların taşıdığı yüksek dağlarda sınırlı görülür. topraklardır. topraklardır. Bazı ✔ Lösler: Rüzgârların taşıdığı topraklardır. Türkiye’de pek görülmez. TÜRKİYEDE EN ÇOK GÖRÜLEN AFETLER ✔ Deprem : % 61 ✔ Heyelan : % 15 ✔ Sel : %14 ✔ Kaya düşmesi : % 5 ✔ Orman yangınları : % 4 ✔ Çığ ----YERLİ(ZONAL) KAYA TOPRAKLARI-----✔ Terra-Rossa: Kalkerin paslanmasıyla kırmızı renk alan Akdeniz toprağıdır. Verim azdır. ----NÜFUS SAYIM TARİHÇESİ---- Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı ve Türkiye nüfusu 13,6 milyon civarındaydı. 1990 yılına kadar nüfusun 5 yılda bir sayılmasına, 1990’dan sonra ise nüfusun 10 yılda bir sayılmasına karar verildi. Günümüzde ise artık adrese dayalı bir sayım söz konusudur. 2015 yılı sayımlarına göre ise Türkiye nüfusu 78,7 milyona yükselmiştir. Nüfusla ilgili bilgileri TÜİK düzenler. ✔ Çernozyom: Yerli kaya topraklarının en verimlisidir. Erzurum-Kars civarında yaygındır. ✔ Kahverengi Step: İç bölgelerde yer alan tuzlu kireçli ve verimsiz topraklardır. ✔ Lateritleşmiş topraklar: Bol yıkanmış tuzsuz, kireçsiz, asitli topraklardır. Doğu Karadeniz’de yaygındır. ✔ Podzol: İğne yapraklı bölge toprağıdır. Batı Karadeniz’de yaygındır. ✔ Kahverengi Orman Toprakları: Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır, verimlidir. NOT: Yerli (Zonal) topraklarda horizon bulunur..!! -----NOTTT---✔ Türkiye’de toprak çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge Marmara’dır (iklim çeşitliliği). ------- Erozyonun Sonuçları-----✔ Tarım topraklarının verimsizleşmesi ✔ Baraj göllerinin alüvyonlarla hızla dolması ✔ Doğal dengenin bozulması ✔ Delta ovaları meydana gelir (tek olumlu sonuç) D o k t r i n Y a y ı n l a r ı : % 1 ------ÖNEMLİ BİLGİ----- Tarihsel süreçte Türkiye nüfus artış oranında artış ve azalmalar olsa da nüfus miktarında sürekli artış olmuştur. ----NÜFUS POLİTİKALARI---✔ Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusu arttırıcı bir politika izlenilmiştir. ✔ 1960’tan sonra nüfus artış oranını azaltmaya yönelik bir politika izlenmiştir. ✔ Günümüzde ise nicelikten ziyade nüfusumuzun niteliksel ve niceliksel değişimi üzerinde durulmaktadır. ----Nüfusun seyrek olduğu yerler----- ✔ Hakkâri Yöresi (Dağlık, engebe, karasal iklim) ✔ Teke, Taşeli ve Menteşe civarı (dağlık, karstik arazi, eğim) ✔ Yıldız Dağları bölümü, Biga Yarımadası (engebe ve ana yollara sapa kalma) ✔ Tuz Gölü Çevresi (iklim = kuraklık) ✔ Yukarı Kızılırmak bölümü (engebe, iklim) NOTTT: Dağlık alanlar, su yüzeyleri ve bataklık (sazlık) alanlarda nüfus azdır. 34 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ -----Nüfusun yoğun olduğu alanlar----- ✔ G. Antep ve Kayseri çevresi (sanayi ve ticaret) ✔ Adana çevresi (tarım ve sanayi) ✔ Kıyı Ege (tarım ve sanayi) ✔ Güney Marmara (tarım ve sanayi) ✔ Çatalca - Kocaeli Bölümü (sanayi ve hizmet) ✔ Ankara ve Eskişehir çevresi (idari yapı, ulaşım) ✔ Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimi (uygun iklim) ----KIRSAL MESKEN MALZEMELERİ---- ✔ Ahşap meskenler: Ormanların fazla olduğu alanlarda görülür. Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır. ✔ Kerpiç (toprak) meskenler: Kurak ve yarı kurak bölgelerde yaygındır. İç Anadolu, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde bu tip evler yaygındır. ✔ Taş meskenler: Genellikle daha çok Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır. ✔ ✔ Tüflü meskenler: Volkan tüflerinin yoğun bulunduğu Kapadokya çevresinde yaygındır. (Yer-Gök-Aşk dizisinden hatırlayınız) Betonarme meskenler: Kentleşme oranının fazla olduğu bölgelerde kırsal yapı malzemesi olarak beton kullanılmaktadır. ----- Köy altı yerleşmeleri------- Köyden daha küçük olan yerleşme birimleridir. ✔ Divan: Köyü oluşturan mahallelerin her biridir. Batı Karadeniz’de yaygındır. Mahalle=Kalıcı ✔ Yayla: Hayvancılık amaçlı yapılan geçici yerleşmelerdir. Yaz mevsiminde yaylaya çıkılır ve sonbaharda geri dönülen geçici yerleşmelerdir. Son yıllarda özellikle Doğu Karadeniz Bölümü’nde turizm de gelişmiştir. ✔ Çiftlik: Geniş araziler üzerine kurulmuş birkaç ev ve eklentileridir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Trakya ve Batı Anadolu’da yaygındır. Kalıcı ✔ Oba: Genellikle hayvancılık amaçlı kurulmuş birkaç çadırdan oluşan geçici yerleşme türüdür ✔ Dalyan: Balıkçı kulübeleridir(Muğla kıyıları) geçici..!! -------ÇOK ÖZEL NÜFUS BİLGİLERİ--------- D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Nüfusu inceleyen bilime DEMOGRAFYA denilir. ✔ Türkiye tarihinde nüfus artış oranındaki en büyük düşüş 1945 yılında (II. dünya savaşı) meydana gelmiştir. ✔ Doğal nüfus artışı en çok Doğu Anadolu’da normal artış ise Marmara Bölgesi’nde gerçekleşir. ✔ Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen en önemli doğal faktör iklim ve yer şekilleri, beşeri faktör SANAYİDİR… ✔ Türkiye nüfusu genç bir yapıya sahiptir. ✔ Kentleşme oranının en fazla olduğu bölge Marmara en az ise Karadeniz Bölgesi’dir. ✔ Tarım ve turizm göçleri geçici iken sanayi göçleri kalıcıdır. ✔ En fazla iç göç veren bölgeler Karadeniz ve Doğu Anadolu’dur. ✔ En fazla göç alan bölgeler ise Marmara ve Ege’dir. ✔ Türkiye en fazla göçü Avrupa ülkelerine vermiştir. ✔ Dağınık yerleşme tipinin en yaygın olduğu yer Doğu Karadeniz Bölümü’dür. En fazla il sayısına sahip bölge Karadeniz iken en az il sayısı ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır --------Tarım destekleyen kuruluşlar----- Zirai Araştırma Enstitüsü, Tigem, TMO, Ziraat Bankası, Panko Birlik, Dsi, Zirai Donatım Kurumu Tarım Satış Kooperatifleri ve TARİŞ gibi kuruluşlardır ------ŞEKER PANCARI----- Çabuk bozulduğundan dolayı fabrikalar hammaddeye yakındır ve küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için şeker pancarı üretim alanlarına yakın yerlerde besi hayvancılığı gelişmiştir. ✔ Mezra: Köye biraz uzak 5 - 10 haneli yerleşmelerdir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır. Kalıcı ✔ Kom: Köye biraz uzak geniş otlaklar içinde yapılmış yerleşme türüdür. Hayvancılık amaçlıdır. Geçici yerleşme türü olup Doğu Anadolu’da yaygındır. ✔ Ağıl: Genellikle küçükbaş hayvanlarının gece barındıkları üstü açık yerleşmelerdir. www.doktrinyayinlari.com 35 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ ----- Nöbetleşe EKİM: -------NÜKLEER--------- ✔ Uranyum ve Toryum gibi radyoaktif maddelerin atomlarının parçalanması ile enerji üretilir ✔ Mersin-Akkuyu planlanmıştır. Her yıl farklı ürünlerin üretilmesidir. Üretime süreklilik kazandırıp erozyonu azaltır. Bir yeraltı kaynağının işletmeye açılabilmesi için ✔ Rezervinin (maden miktarı) fazla olması ✔ Tenör (cevher oranı) oranının fazla olması ✔ Kullanım alanının geniş olması ✔ Yüzeye yakın, ulaşımın kolay olması ✔ Teknoloji, sermaye, işgücü ve pazarlamanın kolay olması gerekir ve Sinop’ta santral yapılması ------ÖNEMLİ BİLGİ----- ---------------Dış Ticaret-------------✔ Türkiye’nin dışarıya mal veya hizmet satması olayına ihracat, dışarıdan alım yapmasına ise ithalat denir. Türkiye’nin ithalatı ihracatından fazla olduğu için dış ticaret açığı oluşmuştur. ✔ Türkiye’nin ihracatında sanayi ürünlerinin payı % 90, tarım ürünlerinin payı % 6 iken, yer altı kaynaklarının payı ise sadece % 4 civarındadır. İthalatımızın % 50 sinden fazlasını enerji kaynakları oluşturur. D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Orman alt sınırını yağış(özel konum) , orman üst sınırını ise sıcaklık(enlem) ve özel konum belirler….. !!!!!!!!!!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ✔ Güneydoğunu nüfus miktarı az olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir(yüzölçümü küçük) ✔ İç anadoluda nüfus miktarı çok olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında(yüzölçümü büyük)……. !!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!! ✔ Şekerpancarı=güneydoğu Anadolu --İhracat ürünleri -- ---İthalat ürünleri----- ✔ Tütün =İç anadoluda YETİŞTİRİLMEMEKTEDİR!!!!! ✔ Otomotiv, Tekstil ✔ Çimento, Seramik • İlaç, Fosfat ✔ Tütün, İncir • Madeni yağ, Boya ✔ Üzüm, Antepfıstığı • Makine, Elektrikli eşya !!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!!--- ✔ Turunçgil, Zeytin • Motorlu taşıtlar, Optik ✔ kıyılarda(denizel alanlarda)= kimyasal ✔ Bor, Bakır, Krom • Kâğıt, Muz, Kahve ✔ karasal(iç bölgelerde)= fiziksel çözünme hâkimdir… ✔ Mermer, Zımpara taşı 36 • Petrol, Doğalgaz • Pirinç www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ GEÇİTLER------AKDENİZ----- • Çubuk Geçidi • Sertavul Geçidi → • Gülek Geçidi → Adana’yı İç Anadolu’ya • Belen Geçidi → Çukurova’yı Hatay’ a bağlar. → ✔ İthal edilen petrol, Orta Anadolu (Kırıkkale), Aliağa (İzmir), Ataş (Mersin) ve İpraş (İzmit) rafinerilerinde işlenmektedir Antalya’yı Göller yöresine Silifke’yi Karaman’a -----------ORMANCILIK-----------------GEÇİTLER----KARADENİZ------• Kop Geçidi → • Zigana( Kalkanlı) • Ilgaz Geçidi • Cankurtaran Geçidi → Hopa’yı Borçka’ya • Ecevit Geçidi → İnebolu’yu Kastamonu’ya bağlar. → ✔ Türkiye yüzölçümünün % 26’sı ormanlarla kaplıdır. Ormanlar genellikle yağış ve neme paralellik gösterdiği için mevcut ormanların % 80’i kıyı bölgelerimizde yer alır. Ormanların bölgesel dağılışına bakıldığında en fazla orman alanı Karadeniz’de yer alırken en az orman alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur. Bayburt’u Erzurum’a → Trabzon’u Gümüşhane’ye Çankırı’yı Kastamonu’ya ------TÜRKİYEDE SANAYİ----✔ Türkiye’de sanayinin gelişmesinde en büyük sıkıntı sermaye azlığıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ✔ Ekonomide devletçilik ilkesiyle hareket edilmiştir. Daha sonra sermaye sıkıntısından dolayı özel sektör ve yabancı yatırımcılarda sanayiye dâhil olmuştur. D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ---Türkiye’de hayvancılık------sorun-çözüm---✔ Yerli ırkların iyileştirilmesi (soy ıslahı) ✔ Çayır ve meraların ıslah edilmesi ✔ Ahır ve besi hayvancılığına önem verilmesi ✔ Erken kesimin önüne geçilmeli ✔ Yem üretimine ağırlık verilmeli ✔ Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmeli ✔ Destek ve kredi olanaklarının artırılması ✔ Pazarlama imkânlarının gelişmesi önemlidir. -------Nükleer Enerji----✔ Uranyum (Salihli) ve toryum (Eskişehir) gibi radyoaktif maddelerin parçalanmasıyla enerji elde edilir. ✔ ✔ Soğutma suyunun bol, deprem riskinin az olduğu alanlarda nükleer santralleri kurulur. ----DÖNENCE DIŞI KANTLARI------ ✔ Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez. ✔ Gölge boyları hiçbir zaman sıfır metre olmaz. Proje şeklinde Sinop ve Mersin’de nükleer santraller bulunur. ----------PETROL--------✔ Güneydoğu Anadolu da çıkarılan petrol Batman petrol rafinerisinde işletilir ancak; ihtiyacın % 10 karşıladığı için ithal edilir. www.doktrinyayinlari.com 37 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Mozaik Yolu Projesi..!! Türkiye’nin kültürel mirasını korumak için gerçekleştirdiği projelere bir yenisini ekledi. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraşve Şanlıurfa Büyükşehir Belediyeleri’nin desteğiyle, ONE Derneği tarafından Anadolu’nun mozaiklerini tüm dünyaya tanıtacak olan ‘Mozaik Yolu Projesi’nin” detayları Elgiz Müzesi’nde gerçekleştirilen lansmanla tanıtıldı..!! ✔ Kırmızı Pericaları-Narman(Erzurum) ✔ Anadolu toprakları hala keşfedilmeyi bekleyen çok sayıda tarihi ve doğal güzelliğe sahip yer mevcut D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Turizm Kentleri: 2023 Turizm Eylem Planı 2023 Turizm stratejesi kapsamında 10 yeni turizm kentinin araştırma ve planlama çalışmaları tamamlanacaktır. Önerilen turizm kentlerinin isimleri aşağıda verilmektedir: 1. İğneada – Kıyıköy Eko-Turizm Kenti 2. Kilyos Turizm Kenti 3. Saros Körfezi Turizm Kenti 4. Kapıdağ Yarımadası – Avşa – Marmara Adaları Turizm Kenti 5. Datça Eko-Turizm Kenti 6. Kaş - Finike Turizm Kenti 7. Anamur Kıyı Kesimi Turizm Kenti 8. Samandağ Turizm Kenti 9. Maçka Turizm Kenti 10. Kahta Turizm Kenti 38 www.doktrinyayinlari.com Türkiye’de linyit rezervi en fazla olan bölge Doğu Anadolu... Tek havzada ise en fazla linyit rezervi AfşinElbistan’dadır. COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ CANSUYU PROJESİ KKTC ‘nin temiz su ve tarım suyu ihtiyacını karşılamak için Mersin’de inşa edilen Alaköprü Barajından su - Datça yarımadasında bulunan=Datça hurması - Doğu Anadoluda bulunan Kardelen - Rize İkizdere de Anzerçayı • Ülkemizde endemik bitkiler en çok Toros Dağları kuşağında bulunur. Not: Türkiye’de yetişen endemik türler, aşırı otlatma, yangın, bilinçsiz kesim, söküm, ıslah çalışmaları, yapılaşma-şehirleşme gibi çeşitli tehlikelerle karşı karşıyadır.. Göbeklitepe : aktarımı faaliyete geçti. Söz konusu hat yaklaşık 100 km olup 250 mt deniz derinliğindedir. 50 yıl hizmet vermesi beklenmekte.. Bir birine benzer olan farklı Doktrin bilgiler: ✔ Sel rejimli akarsular= İç Anadolu Bölgesi nde ✔ Nehirllerde taşkın riskinin yüksek olduğu bölge = Marmara Bölgesi ✔ Sel olaylarının en fazla meydana geldiği bölge ise Karadeniz Bölgesidir. D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Endemik Bitkiler..!! Endemik: belirli bir ülke veya bölgeye ait, yerel, ender ve çok ender bulunan bitki türleridir. - Kaz dağında orman meydana getiren=Kazdağı göknarı - Eğridir güneyindeki=Kasnak meşesi - Köyceğiz-Dalaman arasında yaygın olan Sığla veya Günlük ağacı ve ormanları - Beşparmak Dağları(Ege Bölümü)=Kral eğreltisi Tarihin yeniden yazılması sebep olacak yer: Göbeklitepe (Şanlıurfa) İnsanlık tarihi hakkında bildiklerimizi yeniden düşünmemizi sağlayacak, yerleşik tarih anlayışını ve bilgilerini değiştirip, dinler tarihini sorgulatacak, bir kısmımızın varlığından haberi dahi olmadığı bir arkeolojik çalışma 1995 yılından beri Urfa Göbeklitepe’de devam ediyor. İnşası Milattan önce 10000 yılına uzanan Göbeklitepe tarihteki en eski ve en büyük ibadet merkezi olarak biliniyor. Göbeklitepe İngiltere’de bulunan Stonehenge’den 7000, Mısır piramitlerinden ise 7500 yıl daha eski. Ayrıca yerleşik hayata geçişi temsil eden kültür bitkisi buğdayın atasına da Göbeklitepe eteklerinde rastlanmıştır. İnşa edildikten 1000 yıl sonra üstleri insanlar tarafından kapatılarak gömülen bu tapınaklar yeniden gün ışığına çıkıyor... www.doktrinyayinlari.com 39 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ SANAYİ 2. Ulaşım Sanayileşme adına en önemli adım 1923’te İzmir I. İktisat Kongresi’nde atılmıştır. Çünkü bu kongrede bütün ekonomik sektörlerimiz için olduğu gibi sanayi sektörü konusunda da gelişmeyi teşvik edici birçok önlem alınması kararlaştırılmıştır. Bunlar; ✔ Fabrika kurmaya yarayacak makinelerin ithalinden gümrük vergisinin alınmaması, Türkiye’de sanayinin dağılışında etkili olan diğer bir faktör de ulaşımdır. Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanan sıradağlar ile ülkemizin doğusunda yükselti ve engebenin fazla olması ulaşımı olumsuz etkilemiştir. Buna karşın ülkemizin iç kesimleri ile batısında yer şekillerinin uygunluğu, üç tarafının denizlerle çevrili olması ulaşım için avantajlar sunmaktadır. Ülkemizin batı kesimlerinde sanayinin yoğunlaşmasında İstanbul ve İzmir’de önemli limanların varlığı etkili olmuştur. Bunun yanında; ✔ İskenderun’da (İsdemir) demir-çelik fabrikasının, ✔ Yollar ve ulaşım araçlarının geliştirilmesi, ✔ Sanayiyi teşvik edici kanunların çıkarılması, ✔ Samsun’da bakır işleme tesislerinin, ✔ Kredi sağlayacak bankaların kurulması, ✔ İzmit, İzmir ve Mersin’de petrol rafinerilerinin varlığı ulaşımla yakından alakalıdır. ✔ Sektöre eleman yetiştirecek eğitim öğretim kurumlarının açılmasıdır. Sanayileşmenin planlı ve programlı bir şekilde sürdürülmesi için 1933 yılından itibaren beş yıllık kalkınma planları uygulamaya konulmuştur. Bu planlamayla birlikte çeşitli fabrikalar kurulmuştur. Nazilli’deki kumaş (1933), İstanbul’daki şişe ve cam (1934), İzmit’teki kâğıt (1939) fabrikası bunlara örnek olarak verilebilir. Ülkemizde sanayinin belirli yörelerde yoğunlaşmasında etkili olan faktörler şunlardır: 1. Ham Madde Ülkemizde bazı yerleşmeler bulundukları yerde var olan ham maddeden dolayı belirli sanayi kollarıyla özdeşleşerek ön plana çıkmaktadır. ✔ Et ve süt üretiminde Kars, Ağrı, Van, Diyarbakır, Şanlıurfa, Edirne, Bolu, ✔ Unlu mamullerde Konya, Eskişehir, Ankara, Karaman, Aksaray, ✔ Konserve ve içecek sanayisinde İstanbul, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Afyon, Aydın, Uşak, ✔ Pamuklu dokumada Adana, Denizli, Aydın, Gaziantep, Kahramanmaraş, ✔ İpekli dokumada Bursa, İstanbul, Adana, ✔ Petrol rafinerisinde Batman, ✔ Tütün sanayisinde Samsun, İzmir, Manisa ve Bitlis, ✔ Halı, kilim ve battaniye dokumacılığında Hereke, Bünyan, Sivas, Isparta, Uşak, Kula, Gördes, Milas, Gaziantep, Siirt yerel ham madde kaynaklarına bağlı olarak belirtilen sanayi kollarının merkezi olmuşlardır. 40 www.doktrinyayinlari.com 3. Enerji Faktörü D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Enerji kaynaklarından kömürün uzak yerlere taşınması maliyet açısından olumsuz sonuçlar doğurduğundan sanayi işletmeleri enerji kaynağına yakın kurulmaktadır. ✔ Karabük ve Ereğli’de demir-çelik tesislerinin kurulması, ✔ Soma, Yatağan, Afşin-Elbistan gibi yerlerde termik santrallerin kurulması, ✔ Rüzgârdan elektrik elde etmek için türbinlerin ülkemizin batısına kurulması, ✔ Güneşten enerji elde etmek için ülkemizin güneyinin tercih edilmesi, enerjiye yakınlık ya da enerjiden daha fazla yararlanabilmeyle ilgilidir. 4. İklim İklim koşullarının elverişliliği nedeniyle sanayi, kıyılarımızda daha çok yoğunluk kazanmıştır. Ülkemizin doğusu ise bu açıdan en elverişsiz yerdir. 5. Pazar Pazar dışındaki tüm koşullar bir araya gelse bile alıcı kitlesinin olmadığı bir yerde sanayinin gelişme si mümkün değildir. Bu nedenle pazar imkânlarının iyi olduğu yerlerde sanayi gelişme göstermiştir. ✔ Bursa, İstanbul, İzmir, İzmit, Adana, Ankara verilebilecek örneklerdir. COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ TÜRKİYE’DE SANAYİ KOLLARI ENDÜSTRİ TESİSLER TESİSLERİN BULUNDUĞU ŞEHİRLER Besin Endüstrisi Un Fabrikaları Tüm bölgelerimiz, çoğu İç Anadolu (Konya, Nevşehir, Ankara, Eskişehir) Şeker Fabrikası Alpullu, Uşak, Kütahya, Afyon, Erzurum, Malatya, Eskişehir, Turhal, Kayseri, Kastamonu, Van, Burdur, Maraş, Susurluk, Kars Yağ Fabrikası Ege, Marmara, Akdeniz Bölgesi (Adana, Antalya). Ege Bölgesi (İzmir, Edremit, Ayvalık) Makarna Fabrikası Ankara, Trakya, İzmir, Eskişehir, Konya Bisküvi Fabrikası Ankara, İstanbul, İzmir, Karaman, Eskişehir Sigara Fabrikası İstanbul, İzmir, Samsun, Adana, Malatya, Bitlis, Tokat, Akhisar, Torbalı, Gaziantep Konservecilik Marmara Bölgesi (İstanbul, Bursa), İzmir İçki Fabrikası İstanbul, İzmir, Aydın, Yozgat, Diyarbakır, Tekirdağ, Çanakkale, Bilecik, Ankara, Gaziantep, Adana Süt Ürünleri Bursa, Trabzon, Diyarbakır, Urla, İzmir, İstanbul, Adana, Afyon, Muğla, Denizli, Kastamonu, Amasya, Giresun, K. Maraş Balıkesir, Edirne, Van Ankara Dokuma Endüstrisi Pamuklu Dokuma İstanbul, Adana, Kayseri, Nazilli, Malatya, Denizli, İzmir, Manisa, Gaziantep, Bursa, Mersin, Antalya, Kahramanmaraş Yünlü Dokuma İstanbul, Hereke, Bursa, Bünyan (Kayseri), Siirt, Kocaeli, Tekirdağ İpekli Dokuma Bursa, Gemlik, İstanbul Hazır Giyim, Konfeksiyon İstanbul, İzmir, G. Antep Halı-Kilim Isparta, Uşak, Gördes, Demirci, Kula, Bünyan, Kayseri, Sivas, Lâdik Deri İşleri İstanbul, İzmir, Bursa Makine - Kimya Endüstrisi Gübre Fabrikası Mersin, İzmit, İzmir, Antalya, Kütahya, Samsun, Bandırma, İskenderun Petrokimya İzmir (Aliağa), Mersin (Ataş) İzmit (İpraş), Batman (Batman), Kırıkkale (Orta Anadolu) Sabun, Deterjan Fabrikası İzmit, İstanbul, Ankara Madeni Eşya İstanbul, Bursa, Adapazarı, İzmit, Denizli, Adana, G. Antep, Manisa Boya İzmir, Mersin, İstanbul, İzmit Makine - Kimya Endüstrisi Plastik, lastik İstanbul, İzmit, Bursa, İzmir, Kayseri, Adana, G. Antep Vagon Adapazarı, Eskişehir Gemi İzmit, İstanbul Otomobil İstanbul, Bursa, İzmit, Ankara, İzmit, Eskişehir, G. Antep, Adapazarı, Adana Uçak Eskişehir, Ankara Taşa-Toprağa Dayalı Endüstri Cam İstanbul, Sinop, Kırklareli, Sivas, Mersin Seramik-Çimento İstanbul, Çanakkale, Kütahya, Bozüyük (Bilecik) Çimento Tarsus, Bartın, İstanbul, İzmir, Isparta, Eskişehir, Van, Balıkesir, Çanakkale, Aşkale (Erzurum), Elazığ Tuğla-Kiremit Eskişehir, Salihli, Turgutlu, Afyon, Kütahya, Uşak, Aydın, Zonguldak, Bolu, Bartın, Giresun, Çorum Mobilya İzmit (Karabağlar), Ankara (Siteler), İstanbul, Bursa (İnegöl),Kayseri Orman Endüstrisi D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Kâğıt, Çaycuma (Zonguldak), Aksu (Giresun), Dalaman (Muğla), Balıkesir, Bilecik, Yalova Kereste Bolu, Kastamonu, Sinop, Balıkesir, Adapazarı, Antalya, Muğla, Isparta, Burdur, Adana Maden Endüstrisi Demir-Çelik Karabük, Ereğli, İskenderun, İzmir, Sivas Bakır Samsun, Ergani (Diyarbakır), Murgul, İzmit Krom Antalya, Elazığ TİCARET Cumhuriyetin ilk yıllarında dış ticaret hacminin fazla olmadığını görürüz. 1980 sonrasında Türkiye’de ekonomik anlamda önemli değişiklikler olmuştur. 1980’lere kadar ekonomi üzerinde korumacı ve müdahaleci politikalar izlenmiş, 1980’den sonra serbest piyasa ekonomisine geçiş yapılmıştır. 24 Ocak 1980’de alınan kararlarla ihracata dayalı sanayileşme politikası benimsenmiştir. Bu dönemde ihracatı artırmaya yönelik politikalar uygulamaya konulmuş, bürokratik engeller büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Türkiye’nin 1996 yılında Gümrük Birliği’ne girmesiyle AB’den alınan sanayi malları ithalatında artış olmuştur. Bu durum iç piyasada yerli üreticiyi zor durumda bıraksa da rekabet ortamı oluştuğundan ürünlerin kalitesinde önemli bir artış olmuştur. Bu kalite artışının ardından yerli üreticinin kendine olan güveni daha da artmış ve ürettiği malı dış piyasaya sürmüştür. Böylece sanayi ürünleri ihracatımız hızla artmıştır. www.doktrinyayinlari.com 41 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ D o k t r i n Dikkat: Dış ticaret hacminde Almanya birinci sırada, Dış ticaret açığında Çin 1. sıradadır. Cankurtaran Tüneli: Hopa-Artvin karayolundaki 690 rakımlı Cankurtaran Geçidi’ne alternatif olarak yapılan 5 bin 200 metre uzunluğundaki çift tüplü Cankurtaran Tüneli’nin yapımı sürüyor. Tünelin hizmete girmesiyle Artvin-Hopa arasında ulaşımının 12 kilometre kısalacaktır. Karadeniz’i Erzurum üzerinden İran’a bağlayacak bağlantı aradaki mesafeyi kısalacaktır. 42 www.doktrinyayinlari.com Y a y ı n l a r ı COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Turizmin Ekonomiye Etkileri Uluslararası turizmin sürekli ve kesintisiz artışı, gelişen birçok ülkenin devamlı büyüyen bu endüstriye ilgi duymasına neden olmuştur. Türkiye gibi gelişen bir ülkenin pazar payı almak üzere uluslararası turizm endüstrisine ilgi duymasının nedenleri ise kısaca şöyle belirtilebilir: ✔ Turizm talebi her geçen gün hızla artmaktadır. ✔ Turizm döviz darboğazı sorunlarına çözüm getirebilmektedir. ✔ Turizm endüstrisinin gelişme maliyetleri düşük olabilmektedir. ✔ Turizm ekonomik kısıtlamalardan, tarife ve kotalardan daha az etkilenmektedir. Türkiye’nin 2023 Turizm Stratejisi ✔ Sürdürülebilir turizm yaklaşımı benimsenerek, istihdamın artırılmasında ve bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırılması, ✔ Türkiye’nin 2023 yılına kadar, uluslararası pazarda turist sayısı ve turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında uluslararası bir marka hâline getirilmesinin sağlanması, ✔ Ekonomik gelişimi destekleyen; fiziksel düzeyde uygulanabilir, toplum yönelimli ve sürdürülebilir turizm ilkesini içeren bir planlama yaklaşımının ortaya konması, ✔ Ulusal, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi, ulusal tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktası bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine başlanması, D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ✔ Zengin kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin markalaştırılarak turistler için bir çekim noktası hâline getirilmesi, ✔ Alternatif turizm türlerinden öncelikli olarak sağlık turizmi, termal turizm, kış turizmi, golf turizmi, deniz turizmi, eko turizmi, yayla turizmi, kongre ve fuar turizminin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Tüm Mısır Türlerinde ( Dane , Slajlık , Hasıl) Türkiye Üretiminde İlk Beş İl Tüik / 2015 İzmir 2.775.370 Konya 1.907.019 Adana 1.274.428 Bursa 1.216.935 Balıkesir 1.260.623 www.doktrinyayinlari.com 43 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2015 ✰ Türkiye nüfusu 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla 78 milyon 741 bin 53 kişi oldu ✰ Türkiye’de ikamet eden nüfus 2015 yılında, bir önceki yıla göre 1 milyon 45 bin 149 kişi arttı. Erkek nüfusun oranı %50,2 (39 milyon 511 bin 191 kişi), kadın nüfusun oranı ise %49,8 (39 milyon 229 bin 862 kişi) olarak gerçekleşti. ✰ Türkiye’nin yıllık nüfus artış hızı, binde 13,4 olarak gerçekleşti ✰ Yıllık nüfus artış hızı 2014 yılında ‰13,3 iken, 2015 yılında ‰13,4 oldu. ✰ İl ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı %92,1 oldu ✰ İl ve ilçe merkezlerinde ikamet edenlerin oranı 2014 yılında %91,8 iken, bu oran 2015 yılında %92,1’e yükseldi. Belde ve köylerde yaşayanların oranı ise %7,9 olarak gerçekleşti. ✰ İstanbul’da ikamet eden nüfus bir önceki yıla göre %2 artış gösterdi ✰ Türkiye nüfusunun %18,6’sının ikamet ettiği İstanbul, 14 milyon 657 bin 434 kişi ile en çok nüfusa sahip olan il oldu. D Bunu sırasıyla %6,7 (5 milyon 270 bin 575 kişi) ile Ankara, %5,3 (4 milyon 168 bin 415 kişi) ile İzmir, %3,6 (2 milyon o 842 bin 547 kişi) ile Bursa ve %2,9 (2 milyon 288 bin 456 kişi) ile Antalya illeri takip etti. Bayburt ili ise 78 bin 550 k kişi ile en az nüfusa sahip il oldu. t ✰ Türkiye nüfusunun ortanca yaşı yükseldi r i n Y a ✰ Ülkemizde 2014 yılında 30,7 olan ortanca yaş, 2015 yyılında önceki yıla göre artış göstererek 31 oldu. Ortanca ı yaş erkeklerde 30,4 iken, kadınlarda 31,6 olarak gerçekleşti. Ortanca yaşın en yüksek olduğu iller sırasıyla Sinop n (39,3), Balıkesir (38,8) ve Kastamonu (38,3) iken, en düşük olduğu iller ise sırasıyla Şanlıurfa (19,3), Şırnak (19,5) l ve Ağrı (20,3)’dır. a r ı ✰ Çalışma çağındaki nüfusun oranı bir önceki yıla göre değişmedi ✰ Ülkemizde 15-64 yaş grubunda bulunan (çalışma çağındaki) nüfusun oranı 2015 yılında, bir önceki yılda olduğu gibi %67,8 (53 milyon 359 bin 594 kişi) olarak gerçekleşti. Çocuk yaş grubundaki (0-14) nüfusun oranı ise %24’e (18 milyon 886 bin 220 kişi) gerilerken, 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun oranı da %8,2’ye (6 milyon 495 bin 239 kişi) yükseldi. ✰ Türkiye’de kilometrekareye düşen kişi sayısı arttı ✰ Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen “bir kilometrekareye düşen kişi sayısı”, Türkiye genelinde 2014 yılına göre 1 kişi artarak 102 kişi oldu. İstanbul, kilometrekareye düşen 2 821 kişi ile nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu ilimiz oldu. Bunu sırasıyla; 493 kişi ile Kocaeli, 347 kişi ile İzmir ve 283 kişi ile Gaziantep takip etti. Nüfus yoğunluğu en az olan il ise bir önceki yılda olduğu gibi, kilometrekareye düşen 12 kişi ile Tunceli oldu. ✰ Yüzölçümü bakımından ilk sırada yer alan Konya’nın nüfus yoğunluğu 55, en küçük yüzölçümüne sahip Yalova’nın nüfus yoğunluğu ise 275 olarak gerçekleşti. 44 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ BUĞDAY AYÇİÇEĞİ İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Konya 1.696.326 1 Tekirdağ 267.012 2 Ankara 1.073.493 2 Edirne 226.573 3 Diyarbakır 915.292 3 Konya 210.307 4 Tekirdağ 744.257 4 Kırklareli 188.998 5 Sivas 742.881 5 Adana 134.361 ARPA İller Üretim Miktarı (ton) 1 Konya 853.627 2 Ankara 625.628 3 Şanlıurfa 572.783 4 Afyon 340.455 5 Kayseri 267.278 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ÇAVDAR İller Üretim Miktarı (ton) 1 Kayseri 44.647 2 Niğde 44.556 3 Nevşehir 36.224 4 Balıkesir 31.836 5 Eskişehir 29.577 ASPİR ÇELTİK İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Ankara 39.328 1 Edirne 480.466 2 Konya 5.625 2 Samsun 149.821 3 Muş 3.929 3 Balıkesir 149.966 4 Yozgat 3.347 4 Çanakkale 110.519 5 Çorum 2.039 5 Çorum 62.347 www.doktrinyayinlari.com 45 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ GÜL İller 1 KOLZA ( KANOLA ) Üretim Miktarı (ton) 7.251 Isparta 2 1.162 Burdur 3 935 Afyon 4 135 Denizli 5 Manisa 0 MANDA İller Sayı ( baş ) 1 Samsun 17.043 2 İstanbul 11.518 3 Diyarbakır 11.510 4 Tokat 8.839 5 Bitlis 7.594 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı İller Üretim Miktarı (ton) 1 Tekirdağ 73.891 2 İstanbul 18.189 3 Kırklareli 8.303 4 Balıkesir 6.896 5 Edirne 5.760 MERCİMEK ( KIRMIZI ) İller Sayı ( baş ) 1 Şanlıurfa 129.732 2 Diyarbakır 82.742 3 Mardin 57.874 4 Batman 20.028 5 Gaziantep 12.446 MERCİMEK ( YEŞİL ) HAŞHAŞ ( KAPSÜL ) İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Afyon 7.796 1 Çorum 4227 2 Konya 6.960 2 Yozgat 3458 3 Denizli 4.654 3 Kırşehir 1604 4 Uşak 3.008 4 Ankara 1537 5 Amasya 1.728 5 Manisa 1406 46 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ PATATES MISIR - DANE İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Adana 1.015.428 1 Niğde 674.773 2 Mardin 724.032 2 Konya 493.748 3 Şanlıurfa 687.598 3 Afyon 434.929 4 Konya 558.190 4 İzmir 407.745 5 Osmaniye 341.996 5 Nevşehir 301.039 SOYA NOHUT İller Üretim Miktarı (ton) 1 Antalya 34.918 2 Uşak 30.937 3 Konya 29.747 4 Karaman 29.358 5 Mersin 27.131 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı İller Üretim Miktarı (ton) 1 Adana 97.539 2 Mersin 33.834 3 Samsun 14.704 4 Osmaniye 8.375 5 Şanlıurfa 1.682 SUSAM PAMUK (KÜLTÜ) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Şanlıurfa 916.298 2 Aydın 287.473 3 Hatay 209.458 4 Diyarbakır 141.289 5 Adana 138.612 İller Üretim Miktarı (ton) 1 Adana 97.539 2 Mersin 33.834 3 Samsun 14.704 4 Osmaniye 8.375 5 Şanlıurfa 1.682 www.doktrinyayinlari.com 47 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ ŞEKERPANCARI YULAF ( DANE ) İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Konya 5.217.392 1 Sivas 31.812 2 Yozgat 1.640.493 2 Çanakkale 28.134 3 Aksaray 995.805 3 Ankara 25.400 4 Eskişehir 841.231 4 Nevşehir 15.344 5 Kayseri 839.914 5 Karaman 15.145 TÜTÜN İller Üretim Miktarı (ton) 1 Manisa 22.317 2 Denizli 15.281 3 Samsun 8.215 4 Uşak 5.277 5 Adıyaman 4.583 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı ANASON İller Üretim Miktarı (ton) 1 Burdur 3.777 2 Denizli 2.004 3 Antalya 940 4 Muğla 900 5 Afyon 574 ANTEPFISTIĞI YERFISTIĞI İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Adana 882.21 1 Gaziantep 53109 2 Osmaniye 43.434 2 Şanlıurfa 47848 3 Aydın 4.803 3 Adıyaman 15368 4 Antalya 3.469 4 Siirt 11221 5 Kahramanmaraş 2.952 5 Kilis 2271 48 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ CEVİZ FINDIK İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Kahramanmaraş 10.631 1 Ordu 200.938 2 Hakkâri 8.140 2 Giresun 105.023 3 Karaman 7.366 3 Samsun 90.857 4 Antalya 6.861 4 Sakarya 82.708 5 Aydın 6.323 5 Düzce 69.344 İNCİR ÇAY İller Üretim Miktarı (ton) 1 Rize 898.662 2 Trabzon 262.611 3 Artvin 133.495 4 Giresun 25.144 5 Ordu 88 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı İller Üretim Miktarı (ton) 1 Aydın 186.124 2 İzmir 38.753 3 Bursa 22.541 4 Mersin 8.426 5 Hatay 6.244 ELMA ( AMASYA) KAYISI İller Üretim Miktarı (ton) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Niğde 141.869 1 Malatya 336.000 2 Kayseri 14.588 2 Mersin 107.922 3 Amasya 10.765 3 Kahramanmaraş 80.444 4 Kastamonu 6.242 4 Iğdır 37.544 5 Nevşehir 6053 5 Antalya 20.869 www.doktrinyayinlari.com 49 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ ŞEFTALİ KESTANE İller Üretim Miktarı (ton) 1 Aydın 21.215 2 İzmir 9.742 3 Kastamonu 9.715 4 Sinop 3.993 5 Bartın 2.843 İller Üretim Miktarı (ton) 1 Mersin 95.782 2 Bursa 86.428 3 Çanakkale 84.076 4 İzmir 71.978 5 Adana 26.043 KİVİ ÜZÜM İller Üretim Miktarı (ton) 1 Yalova 18.892 2 Ordu 6.263 3 Rize 5.126 4 Samsun 2.715 5 Giresun 1.880 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı İller Üretim Miktarı (ton) 1 Manisa 365.440 2 Denizli 139.335 3 İzmir 34.276 4 Mersin 21.690 5 Gaziantep 6.800 MUZ İller Üretim Miktarı (ton) 1 Mersin 195.381 2 Antalya 72.865 3 Hatay 2.230 4 Adana 24 5 ……….. …………… 50 www.doktrinyayinlari.com ZEYTİN ( YAĞLIK ) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Aydın 243.778 2 İzmir 175.008 3 Hatay 151.768 4 Muğla 147.627 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ 5 Mersin 119.832 KIL KEÇİSİ ZEYTİN ( SOFRALIK ) İller Sayı ( baş ) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Mersin 763.447 1 Bursa 65.629 2 Antalya 654.351 2 Manisa 64.965 3 Siirt 441.748 3 Aydın 53.462 4 Mardin 401.294 4 Mersin 50.866 5 Adana 372.275 5 Osmaniye 25.998 İPEK BÖCEKÇİLİĞİ ( yaş koza ) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Antalya 18,249 2 Bilecik 8,531 3 Ankara 8,359 4 Sakarya 5,951 5 Bolu 5,203 D o k t r i n Y a y ı n l a r ı Tiftik Keçisi İller Sayı ( baş ) 1 Ankara 125.729 2 Şırnak 19.380 3 Eskişehir 13.314 4 Siirt 12.713 5 Bolu 12.010 BAL ÜRETİMİ KOYUN ( YERLİ ) İller Üretim Miktarı (ton) 1 Ordu 16.600,75 2 Muğla 15.205,72 3 Adana 9.762,60 4 Aydın 4.007,45 5 Mersin 3.493,05 İller Sayı ( baş ) 1 Van 2.456.493 2 Konya 1.544.436 3 Şanlıurfa 1.519.352 4 Ağrı 1.288.490 5 Diyarbakır 885.527 www.doktrinyayinlari.com 51 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ SIĞIR ( KÜLTÜR ) KÜMES - ET TAVUĞU İller Sayı ( baş ) İller Sayı ( baş ) 1 Konya 480.129 1 Bolu 28.330.812 2 İzmir 446.393 2 Manisa 27.390.125 Balıkesir 398.225 3 Balıkesir 24.274.239 4 Aydın 252.760 4 Sakarya 20.166.050 5 Afyon 246.674 5 Mersin 16.499.004 3 ÜRÜNLER YUMUŞAK ÇEKİRDEKLİLER Armut Ayva Yıllar 2002 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 340.000 110.000 384.244 96.282 380.003 121.085 386.382 127.767 442.646 136.577 461.826 139.311 462.336 107.243 463.623 112.900 2.680.075 2.888.985 4.606 4.323 12.105 12.093 3.128.450 4.651 12.902 2.480.444 4.134 12.900 2.569.759 4.205 12.717 300.046 4.896 760.000 12.368 470.887 611.165 186.443 35.483 305.393 4.666 780.000 11.838 494.325 637.543 179.752 31.609 265.490 4.093 270.000 10.982 445.556 608.513 182.577 8.210 279.761 4.270 680.000 10.950 535.600 642.727 183.500 16.100 1.820.000 1.676.000 1.768.000 1.700.000 1.661.111 1.781.259 1.779.675 1.816.798 874.832 710.211 226.738 2.132 942.226 726.283 228.799 2.592 1.046.899 725.230 229.301 2.158 1.156.365 750.550 250.025 2.135 Elma Muşmula Yenidünya SERT ÇEKİRDEKLİLER Erik İğde Kayısı Kızılcık Kiraz Şeftali Vişne Zerdali 2.200.000 2.782.365 2.600.000 4.600 4.205 4.362 11.800 12.986 12.112 240.806 4.600 450.000 12.517 417.905 539.403 194.989 26.132 268.696 4.905 650.000 12.427 438.550 545.902 182.234 26.138 Zeytin TURUNÇGİLLER 1.800.000 1.271.019 1.415.000 1.750.000 Portakal Mandalina Limon Greyfurt Turunç Kaynak:TÜİK 1.250.000 1.689.921 1.710.500 590.000 846.390 858.699 525.000 783.587 787.063 125.000 190.973 213.768 3.000 2.901 2.346 1.730.146 872.251 790.211 218.988 2.170 52 200.000 4.700 315.000 11.000 210.000 455.000 100.000 37.000 www.doktrinyayinlari.com 245.782 4.697 660.894 14.472 417.694 547.219 192.705 34.470 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ 1990 Tarım Alanı (Bin ha) Tarla Bitkileri 18.868 2002 % (Bin ha) 2012 2014 2013 % (Bin ha) % (Bin ha) % (Bin ha) % 67,7 17.935 67,5 15.464 65,0 15.613 65,6 15.789 66,0 Nadas 5.324 19,1 5.040 19,0 4.286 18,0 4.147 17,4 4.108 17,2 Sebze 635 2,3 930 3,5 827 3,5 808 3,4 804 3,4 Meyve 3.029 10,9 2.674 10,1 3.201 13,5 3.232 13,6 3.238 13,5 TOPLAM 27.856 100 26.579 100 23.782 D 100 23.800 100 23.939 100 o k t r i n Kaynak :TUİK Sıralama Ürünler FINDIK 1 KİRAZ İNCİR KAYISI AYVA VİŞNE KESTANE 2 1.117.452 549.000 494.325 139.311 23 1.348.628 179.752 2.009.487 3,6 3.887.324 NOHUT 13.118.698 506.000 BİBER 31.171.567 2.159.348 3.458.046 212.140 ZEYTİN DOMATES FASULYE (TAZE) ISPANAK MERCİMEK HAŞHAŞ (Tohum) ÇAY(KURU) PATLICAN Dünya Üretiminde ilk 10 içerisinde olan ürünler ; 916.921 80.822.520 20.396.699 1.754.613 3,9 1.676.000 632.301 4.975.621 417.000 49.418.212 3,9 3.128.450 11.820.000 4.818.000 2,5 9,7 21.365.119 64.522 5,8 88.600 163.963.770 23.231.898 13 3,0 109.278.714 ANTEP FISTIĞI 19 60.019 KARPUZ 71.365.573 64 21,5 26,7 780.000 596.532 Üretimdeki Payımız(%) 298.914 4.111.076 1.699.550 CEVİZ 5 858.697 2.294.455 29.462.541 ELMA 4 y ı n l a r ı Türkiye Üretimi** (ton) KAVUN HIYAR 3 Dünya Y Üretimi* a (ton) 220.274 19.244 225.000 826.941 6,9 6 8,2 7,2 3 1,0 8,4 30 4,7 1,7 Arpa (6), Ş.Pancarı (6),Kuru Soğan (6),Greyfurt (altıntop) (6), Armut (6), Aspir(7), Limon (7), K.Pamuk(8), Çavdar (8), Ayçiçeği(8), Buğday (10), Patates (13) Kaynak: *FAO, **TUİK www.doktrinyayinlari.com 53 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ Ürünler Ekim Alanı (1000 ha) 2006 2008 2010 2011 2012 Üretim (1000 ton) 2013 2014 2006 2008 2010 Buğday 8.490 8.090 8.103 8.096 7.529 7.773 7.919 20.010 17.782 19.660 Arpa 3.650 2.950 3.040 2.869 2.749 2.721 2.787 9.551 5.923 7.240 2011 2012 2013 2014 2015 21.800 20.100 22.050 19.000 22.600 7.600 7.100 7.900 6.300 6.400 Çavdar 131 126 141 128 143 138 115 271 247 366 366 370 365 300 330 Yulaf 100 91 88 86 89 93 94 209 196 204 218 210 235 210 250 Çeltik 99 100 99 99 120 111 111 696 753 860 900 880 900 830 920 Aspir 0,4 5 14 13 16 29 44 0,4 7 26 18 20 45 62 70 Ayçiçeği 585 580 641 656 605 610 657 1.118 992 1.320 1.335 1.370 1.523 1.638 1.681 Dane Mısır 536 595 594 589 623 660 659 3.811 4.274 4.310 4.200 4.600 5.900 5.950 6.400 Kolza 5 28 31 27 30 31 32 13 84 106 91 110 102 110 120 Kuru Fasulye 129 98 103 95 93 85 91 196 155 213 201 200 195 215 235 Kütlü Pamuk 591 495 481 542 488 451 468 2.550 1.820 2.150 2.580 2.320 2.250 2.350 2.050 Mercimek 424 319 234 215 237 281 250 623 131 447 405 438 417 345 360 Nohut 524 505 456 446 416 424 389 552 518 531 487 518 506 450 460 Patates 158 149 139 145 174 126 130 4.366 4.197 4.513 4.613 4.795 3.948 4.166 4.760 Soğan(K) 66 66 63 66 73 62 60D 1.765 2.007 1.900 2.141 1.736 1.905 1.790 1.879 Soya 12 9 23 26 32 43 34o 34 87 102 122 180 150 161 Ş. Pancarı 326 322 329 297 281 291 Tütün 146 147 81 77 108 136 77 76 76 76 76 76 Çay Kaynak: TÜİK 2014 TÜİK-2013 54 www.doktrinyayinlari.com 47 k 289 t 14.452 15.488 17.942 r 106 i 98 93 55 76n 1.121 1.100 1.306 Y a y ı n l a r ı Güncelleme Aralık 2015 16.126 15.000 16.489 16.743 16.462 45 73 90 75 75 1.231 1.250 1.180 1.266 1.320 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ TÜİK-2013 D o k t r i Güncelleme nAralık 2015 Y a y ı n l a r ı TÜİK-2013 Güncelleme Aralık 2015 www.doktrinyayinlari.com 55 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ TÜİK 2015 VERİLERİ ÜRÜNLER Yıllar SERT KABUKLULAR 2002 Antep fıstığı 2009 35.000 Badem Ceviz Fındık Kestane 2010 81.795 2011 128.000 2012 2013 2014 2015 112.000 150.000 88.600 80.000 144.000 80.261 82.850 73.230 80.000 41.000 54.844 55.398 69.838 120.000 177.298 178.142 183.240 203.212 212.140 180.807 190.000 549.000 412.000 646.000 600.000 500.000 600.000 430.000 660.000 47.000 61.697 59.171 60.270 57.881 60.019 63.762 63.750 3.500.000 4.264.720 4.255.000 4.175.356 3.650.000 291.996 299.940 4.296.351 4.185.126 351.834 302.416 4.011.409 145.000 372.498 376.070 375.800 74.600 62.879 69.334 ÜZÜMSÜ MEYVELER Üzüm Çilek Dut 55.000 67.986 75.096 76.643 74.170 İncir 250.000 240.338 254.838 260.508 275.002 298.914 300.282 300.600 14.261 13.985 12.851 Keçiboynuzu 13.500 14.003 14.172 13.978 14.166 Muz 95.000 204.517 210.178 206.501 207.727 215.472 251.994 270.500 Nar 60.000 170.963 208.502 217.572 315.150 383.085 397.335 445.750 Trabzon Hurması 15.000 25.281 26.277 28.295 32.392 33.232 33.470 33.725 37.247 41.635 31.795 41.640 Kivi 2.500 23.689 400 1.169 1.207 1.850 1.976 13.273.350 16.388.726 1.980 16.385.745 Avakado Ahududu TOPLAM 26.554 Kaynak:TÜİK ÜRÜNLER 2010 2011 169.271 165.478 153.823 Soğan (kuru) 1.849.582 1.900.000 2.141.373 Sarımsak (taze) 22.229 21.234 21.445 Sarımsak (kuru) 83.134 76.936 79.203 Pırasa 251.120 244.812 Havuç Y a y ı n l a r ı 2012 1.463 4.080 17.810.942 1.599 1.824 1.850 3.942 4.587 4.320 17.995.395 2013 16.876.201 2014 17.525.012 2015 150.928 153.478 148.255 141.691 1.735.857 1.904.846 1.790.000 1.879.189 25.768 27.930 25.089 24.356 79.433 87.037 91.000 94.867 246.144 229.359 240.391 223.303 231.678 593.628 533.253 602.078 714.280 569.855 557.977 534.988 Şalgam 1.787 1.693 1.494 1.537 1.938 1.509 1.393 Pancar (kırmızı) 8.048 7.861.000 7.815 7.540 7.286 7.161 7.028 16.890 14.758 14.659 17.049 16.265 14.791 15.801 Kereviz (kök) Turp (bayır) Turp (kırmızı) 16.524 16.130 15.564 15.067 19.484 21.938 14.944 141.505 139.543 142.024 131.375 158.766 169.935 179.660 10.745.572 10.052.000 11.003.433 11.350.000 11.820.000 11.850.000 12.615.000 Hıyar 1.735.010 1.739.191 1.749.174 1.741.878 1.754.613 1.845.749 1.822.636 Acur 33.400 25.621 23.266 27.886 30.606 33.238 33.082 700.038 782.173 730.493 748.422 814.372 829.809 879.775 Domates Biber (salçalık) 56 2009 Soğan (taze) D o 29.231 k 1.316 t r 2.059 i 16.993.476 n Biber (dolmalık) 384.273 387.626 364.930 383.213 398.470 391.009 393.109 Biber (sivri) 752.692 816.901 879.846 910.725 946.506 907.126 919.004 Bamya 38.432 36.748 36.662 36.001 33.545 33.103 30.574 Patlıcan 816.134 846.998 821.770 799.285 826.941 827.380 805.259 Kabak (sakız) 312.923 307.419 314.340 317.705 302.374 293.709 299.858 Balkabağı 82.552 89.368 93.099 93.612 95.076 93.672 95.363 Kabak (çerezlik) 21.971 26.694 32.396 32.144 35.586 36.331 41.612 Kavun 1.679.191 1.611.695 1.647.988 1.688.687 1.699.550 1.707.302 1.719.620 Karpuz 3.810.205 3.683.103 3.864.489 4.022.296 3.887.324 3.885.617 3.918.558 Bezelye 95.046 90.191 103.787 101.959 107.549 105.279 112.638 Fasulye 603.653 587.967 614.948 621.036 632.301 638.469 640.836 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ www.doktrinyayinlari.com 57 COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ 58 www.doktrinyayinlari.com COĞRAFYANIN DOKTRİNİ ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ