korrespondencia zaqaTalidam

Transkript

korrespondencia zaqaTalidam
# 19.
7 ivlisi
weliwadi
!*&& o8
pirveli
sapolitiko da saliteraturo gazeTi.
fasi 1 lari
gamodis xuTSabaTobiT
xelis mowera: tfiliss, `iveriis~ redaqciaSi, mTawmindis quCaze, Sioevis saxlebis zemod. #5
quTaiss, anton lorTqifaniZis biblioTekaSi.
`iveriis~ fasi 1877 wels.
aTi Tvisa, gagzavniT da gaugzavnelad . . . 6 man. TiTo nomeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - 15 kap.
Tu saWiroeba moiTxovs, redaqcia gaasworebs da Seamoklebs
dasabeWdaT gamogzavnil werilebs.
gancxadeba miiReba qarTulsa da rusuls enaze.
_ Cven mogvivida Semdegi werili:
saZiebeli: I. saqarTvelos matiane _II
_
_
`netavi rodis eRirseba Cvens beCavs glexobas
omis ambebi. III. sapolitiko mimoxilva IV.
_
mgzavris werilebi, svaaeTzed
V. brZola gageba imisTana saqmeebisa, rogorc is, rom
_
romis dasapyroblad. VI. haerSi mogzavroba. sad daiwyoba da an sad gaTavdeba maTzed
(glexebzed) ufleba iseTis xalxisa, rogorc
msurvelT SeuZlianT moiTxovon `iveria~ mamasaxlisebisa, gzirebisa, Cafrebisa da sxv.!
Telavis mazris erTs sofelSi imisTana RvTis
pirvelis ivlisidam pirvels momavals
ianvramde. fasi am eqvsis Tvisa oTxi maneTia. risxva mamasaxlisi aris Turme, rom rodesac
jaris SesakrebaT xalxsa Txoulobs mTavroba,
es keTil sinidisiani mamasaxlisi hgzavnis
mometebul nawilaT im kacebs, romlebis javric
saqarTvelos matiane
sWirs.
(korrespondencia zaqaTalidam)
exla didoebs dasamSvideblaT rom xalxi
_ amas winad RvTis risxvasaviT setyva rom moiTxoves kaxeTSi, am mamasaxliss sxvaTa
iyos, igi Cvens zaqaTalis mazraSi sruliad ar Soris gaegzavna erTi kaci, gana Tu imisTvis,
_
yofila. mSvenieri mosavali aris wels CvenSi. rom amas hrgeboda iq wasvla, ara imisTvis,
_
magram es movlena Cvens glexebs ar amxiarulebs rom adreve mamasaxlisi dahmuqreboda, Tu Sen
imitom, rom am mosavals daiTaraSeben aqedam ar dagkarge, ar iqnebao. bevria ara Turme
xalilbegi da zoki somxebi. zokebi waarTmeven sawyalma glexma, bevri TavSi qva ica, magram
unda dahmorCileboda Tavisis mamasaxlisis
valSi, xalilbegi ki Tavis ukanonod daWeril
samarTlian moTxovnilebasa! es kidev araferi!
miwebSi. ai exlac xalilbegi nebas ar aZlev
rodesac pirvelaT zamTarSive moiTxoves xalxi
Sarandelis msgavsad mnebi gamoitanon glexebma
miliciis SesadgenaT, erTs glexs Tavisis badlaT
mindvriT, sanam or wils wvima mindorSi ar
sxva gaegzavna iqa. exla didoebis dasamSvideblaT
daalpoben. rac es piri aq borotebas iCens, is rom jari moiTxoves kaxeTidam, imave keTilgamoTqmiT ar gaTavdeba. es aTi-Tormeti welia sinidisians mamasaxlissa isive kaci axla
ingilos glexebi maszed Civian, magram veraferi daRistanSi gaugzavnia. ase rom am mamasaxlisis
gaawyes ra. axla ki martoT RmerTs exvewebian: kanoniT erTsa da imave kacs SeiZleba orjer
RmerTo mogvaSore es risxva-tanjva Tavidgano!~ ergos wasvla omSi: erTxel unda gagzavnos
cudia ingiloebis mdgomareoba mis xelSi.
badali da meoreT TiTon wavides. kidev kargia,
rom meoreTac badali ar gaugzavnia, Torem Seni
2
iveria
# 19.
mteri_mesameTac rom yofiliyo moTxovnileba, daWrilTa ricxvi 30-ia.
_ 26 TibaTves Reneral tergukasovma
maSinac imasve mihyudebda joxsa is ganaTlebuli
mamasaxlisi!
baiazeTisken gaswia, iqiTve wina dRes Reneralis
qelbalaixanis gundic mimarTula.
_ 28 TibaTves dilis rva saaTze Renerali
`vin gamaaWora, rom maTraxiT (maTra xiT,
Torem xilebs viRa Civis!) cema akrZaluli aris tergukasovi im osmalos jars dascemia, romelic
kanoniTao? Turme es sul tyuvili yofila!! aba maS baiazeTis gars ertya (ricxviT 30 aTasi). rva
Telavis mazris Cafrebsa hkiTxeT, Tu es tyuili saaTis ganmavlobaSi Cvenma jarma eriSiT aiRo
ar gamodges! am mazris Cafrebis leqsikonSi qalaqis axlo-maRlobebi, osmalos jari sruliad
ar swerebula es kanoni, da erTs maTgans imave daamarcxa da gahfanta. am omSi Cvenebs darCaT 4
sofelSi, sadac zemoT naxsenebi ganaTlebuli zarbazani, 80 tyve, samxedro nivTeuleba da alafi.
mamasaxlisi sufevs, erTi sawyali glexi Cvenis mxriT Zalian cota zaralia Turme, Tumca
auWrelebia maTraxiT imisTvis, roma am glexs jer namdvilad cnobaSi ar aris moyvanili. Cven jars
Tavis siRaribisgamo Tofi ara hqonia, rodesac didi guladoba da saqebi erTsuloba gamouCenia
is mouTxovniaT jarSi didoebis dasamSvideblaT. Turme. baiazeTis cixe ganTavisuflebul da misi
`TavaT ar iyo Zmario da zed daasxes mecixovne jari, romelmac gulmagrad aitana 23wyalio~_wunkala Cafrebisagan cema-tyepa da is dRis ganmavlobaSi mtris gars Semodgoma, sul
mamasaxlisebisagan eseTi usamarTlobaRa undoda erTianaT mSvidobiT dasxnila. radganac baiazeTi
ise aoxrebulia Turme, rom mas ara viTari
Cvenis glexebis sanatrels mdgomareobasa!
mniSvneloba aRara aqvs da amasTanac osmalebs
d. r.
yvela baiazeTSi mcxovrebni amouwyvetiaT da
qalaqi ise auvsiaT mkvdrebiT, rom aq dgoma
o m i s a m b e b i.
aRar SeiZlebao, amitom erevnis gundis jari
Tumca Renerali geimani saRanluRidam droebiT igdirSi Sekrebila, saidamac sacaa isev
dabrunebula magram miT yarsis aRebisaTvis samzRvarzed gavao.
zemoxsenebulis saqmisaTvis xelmwife-impera­
zarbaznis srola 25 TibaTvemdi ar Semwdara.
Semdeg, rodesac ambavi mouvida, rom muxTar- tors Reneral-tergukasovisaTvis wminda giorgis
faSa mTelis anatoliis mxedrobiT soRanluRis jvari mesame xarisxisa uboZebia, da agreTve mis
mTidam daiZra da yarsisken wamovidao, maSin mxedrobisaTvis madlobis SeTvla unebebia.
_ 27 TibaTves lazebi da aWarlebi qvablian
Renerals lorismeliqovs cixis zarbaznebi ukan
dauwevia rom miT mis mxedrobas moZraobisaTvis Caized mdgars yaraulebs dascemian, magram
Cvenebs gaufantavT da didi zarali miuyenebiaT.
dabrkoleba ar mieces.
_ Reneralis tergukasovis gunds surafCenis mxriT 9 jaris-kacia daWrili damo­
ohanesis gzazed TiTqmis samasi komli kluli.
_ Renerali loris meliqovi zaimisken
qristianebis Tavis mfarvelobis qveS auyvania,
romelnic alaSkertis vakeebidam gamoqceulan, wasula.
muxTar-faSa soRanluRis mTaSi gamagrebula.
sadac baSibuzukebs da qurTebs mTeli soflebi
_ tirnovidam ambavi movida, rom mowinave jari
auoxrebiaT. am garemoebas gundis moZraoba
daubrkolebia ase, rom osmalos jari dasdev­ balkanis mTis iqiT gadasula 1 mkaTaTves ase,
nebia da Sewuxeba miuyenebia. amis mixedviT rom Tofis srolac ar dasWirebiaT. 2-s TibaTves
Renerali tergukasovi ro surf-ohanesSi Reneral-gurkovs xarkoi dauWeria (yazanlisis
misula, vidre baiazeTSi wavidoda, sadac did CrdiloeTiT Svid verstzed aris) da iq myofi
Zal mters moeloda, ukeT ucvnia avaTmyofTa, jari 3000kaci gaufantavs. am saqmeSi Cvenis mxriT
daWrilTa da gadamosaxlebulTa dasacvelad erTi yazaxia mkvdari da xuTi daWrili.
_ 2-s TibaTves rusis jars nikopolis cixeigdirzed wasvla, sadac mivida kidec 25 TibaTves.
xuTis dRis ganmavalobaSi Cveni erTi aficeria simagre (dunaiis napiras) auRia. ori faSa da
daWrili da jaris-kacTa Soris moklulTa da 6000 jaris kaci tyveT darCeniaT.
# 19.
iveria
es orive ambavi imdenad SesaniSnavia, rom ase
Tu ise saqmis gadawyvetas male unda movelodeT.
ueWvelia im mowinave jars, romelic balkaniis
iqiT gadasula Cqara deda-jaric moeweva da maSin
cotaRa daakldebaT adrianopolamde.
sapolitiko mimoxilva
safrangeTi._1
mkaTaTves (19 TibaTves)
mak-magonma Cveulebisa mebr gasinja jari,
romelic pariJSi versalSi da axlo-maxlo
qalaqebSia dabanakebuli. Tqma aRar unda,
rom am gasinjvam wreul ufro monetebuli
yuradReba miiqcia sazogadoebisa vidre sxva
dros. yovelis saxelmwifois deda-boZi,
rogorc mogexsenebaT, am Jamad jaria da yoveli
mTavrobis moRvaweobac, keTili Tu boroti, am
deda-boZzed aris damyarebuli. ris imediT hkra
panRuri mak-magonma xalxis warmomadgenelT Tu
ar imis imediT, rom jari Cemken iqnebao? ra imedi
hqondaT am Jamad sxva da sxva monarxielTa dasis
kacebs, Tu ar jaris imedi?
amis gamoisobiT, cxadia rom zemoxsenebulis
gasinjvis dRes didi xalxi daeswreboda
lonSanis mindorzed: yvelas undoda gaego
Tu rogor daxvdeba jari mak-magons da TviT
mayurebeli xalxis rogor moiqceva. marTla
da didi xalxi daeswro. ai ras iwereba sxvaTa
Soris, erTis nemecuris gazeTis pariJeli
korrespondenti amis Sesaxeb: `policiam ara
Cveulebrivi RonisZieba ixmara mSvidobianobis
dacvisaTvis: 750 policiis kaci, 300 respublikis
qveiTa gvardiis kaci da 100 cxenosani bulonis
tyeSi iyvnen dayenebulni. Tumca upatio sityvas
Znelad gaigonebda kaci, magram xalxs raRac
Relva etyoboda da awmyo mdgomareobis cxadi
ukmayofileba ismoda. Rirs SesaniSnavia,rom
marSalis mak-magonis suraTs mravali kaci
hyidda (fasi 15 santimi, e. i. 4 kop.), magram
myidveli ki aravin iyo.
`23/4 saaTze prezidentis loJaSi gamoCnda
marSalis meuRle. imave loJaSi isxdnen
sazogadoebis maRalis xarisxis meqonni gvamni.
monarxielTa dasis deputatebi da senatorebi
cotani iyvnen; pariJis municipalis sabWos
wevrni srulebiT ar iyvnen miwveulni.
3
`samis naxevarzed jaric mogrovda, misi
ricxvi sul 25,000 kaci iyo. bolos marSalic
mobZanda Tavisis amaliT. xalxi dumiliT
dauxvda, arc `gaumarjos respublikas~ daiZaxa,
arc `gaumarjos marSals.~ marto saoficialo
loJebidam taSi daukres mak-magons da xma dabla
daiZaxes: `gaumarjos marSals~. danarCenma
sazogadoebam, xalxma da TviT mxedrobam xma ar
amoiRo (amboben mTavrobam winadRes bZaneba
gascao, rom mxedrobam xma ar unda amoiRoso.)~
`43/4 saaTzed gaTavda jaris ganxilva,
sazogadoeba kmayofili darCa mxedrobisa,
romelmac didi warmateba gamoiCina, metadre
artilleriam. ganxilvis Semdeg mak-magoni
mivida saoficialo loJebTan da Tavi daukra
maTSi msxdom sazogadoebas. moisma kidev
`gaumarjos marSals~, magram xalxma mainc xma
ar amoiRo. marSals xalxi ugemurad daxvda,
araviTari salami ver moipova xalxSi da ise
wamovida Sinisaken. mxolod ramdenime kacma Tavi
daukra.~
imave dRes mak-magonma Semdegi bZaneba mihsca
mxedrobas:
`jaris
kacno!
me
momewona
Tqveni
gawrTvniloba da varjiSoba. me adrevac vicodi
Tqvenis ufrosebisagan, rom Tqven gulmodgine
da mecadineni xarT samsaxuris saqmeSi.
`diax, Tqven gesmisT Tqveni movaleoba; Tqven
hgrZnobT, rom xalxma Tqven mogandoT Tvisi
uZvirfasesi interesebis dacva. rac unda iyos,
Tqveni imedi maqvs, rom im interesebs daicavT.
Tqven, darwmunebuli var, SemeweviT uflebisa
da kanonis pativis cemis dadgenisaTvis, eg
Cemzed aris mondobili da me avasruleb kidec
bolomde~.
aq SesaniSnavi is aris, rom mak-magoni samxedro
bZanebaSi politikasac ixseniebs. SesaniSnavia
imitom rom mak-magoni Tavis dReSi sul imas
iZaxoda, rom mxedroba politikaSi ar unda
gaerioso, _ da exla ki TviTon ambobs, Tqven
SemeweviTo politikis wavmarTvaSio.
am Jamad safrangeTSi yvela imas kiTxulobs
Tu rodis moxdeba axali palatis arCevani.
respublikelebs undaT, rasakvirvelia, rom rac
SeiZleba Cqara moxdes; mTavroba ki cdilobs
agebi rogorme didxans gavwiovo da miT dro
SevirCinoo Cemis saqmis warmarTebisaTvisao.
4
iveria
magram amboben, rom hercogs dekazs undao
arCevani male moaxdinoso. hercog dekazs viTom
ambavi mosvlodes samzRvar dareTidam, rom
evropiis saxelmwifoebs ganzraxv aqvsT momaval
saqmeTa gansja safrangeTs miandono Tu mas
kanonieri mTavroba da wesieri ganwyobileba
eqmnebao e. i. Tu xalxis warmomadgenelni
eyolebao. ai amis gamoisobiT aCqarebs Turme
hercogi dekazi arCevans. gazeTi `Temps~ ambobs,
rom arCevani sektemberSi moxdebao.
jer ki mTavroba did faca-fucSia, rom
rogorme xalxs Tavisi momxreni amoarCevinos.
magram erTi garemoeba uxlarTavs gzas.
monarxielTa Soris, rogorc mogexsenebaT,
didi ganxeTqilebaa. amisTanave ganxeTqileba
moelis mTavrobas maSin,roca Tavis momxreebs
daasaxelebs amosarCevad. vis daasaxelebs
xalxis winaSe legitimistebs orleanelebs Tu
bonapartielebs? visis saxeliT warmoudgeba
mTavroba xalxsa? hercogi brolhi cdilobda,
rom jerjerobiT mak-magonis saxeliT gamo­
suliyo moedanzed, magra sxva da sxva mona­
rxielebi amazed Tanaxmani ar arian, radganac
TviTveuls maTgans unda rom arCevani marto mis
sasargeblod moxdes da mxolod Tavisi sakuTari
momxre gaiyvanos arCevanSi. ra mniSvneloba aqvs
mak-magonis saxelsao? misi saxeli momavalSi
ras moaswavebso? mak-magonoba uqmi sityvaa da am
saxels araviTari mkvidri mniSvneloba ara aqvso.
mTavrobam rom uTxras mak-magonis momxre pirni
amoirCieo, xalxs SeuZlianT upasuxos_vin ar
iyoo mak-magonis momxreTao, vin gadudgao makmagons,_aqamdisin ar gamigoniao, da amis Semdeg
xalxi rasakvirvelia amoarCevs isev uwindelebs,
radganac imaT xelic ar gaunZreviaT mak-magonis
winaaRmdeg. amaSi mdgomareobs mTavrobis
siuZlure da uRonoba. magram rac unda usabuTo
da usafuZvlo iyos mTavrobis moqmedeba, mas
erTi Rone aqvs mkvidri da Seuryeveli, romelsac
SeuZlian mohkidos xeli, rodesac kanonier
niadagzed dgoma mohbezrdeba. es Rone Zalaa,
Tof-iaraRzed damyarebuli. Zaladobas sxva ra
sabuTi unda? Tvisis Tavis sabuTi TviTon aris.
mak-magoni tyuilad ki ar eubneba mxedrobas: Tqven
SemeweviTo rom Cemi daniSnuleba bolomdisin
# 19.
avasruloTo. axla hkiTxeT mak-magons raSi
mdgomareobs misi daniSnuleba?
maSin, roca monarxielTa Soris ganxeTqileba
da uTanxmoeba hsufevs da yvela mxolod
Tavis sargeblobas eZiebs respublikelni
mtkice TanxmobiT arian. ai ras iwereba
respublikelTa Sesaxeb `Indegondance Belge~is korrespondenti:
`mravali werili wavikiTxe gadayenebulis
palatis deputatTa mier gamogzavnili sxva da
sxva departamentidam. yvelani darwmunebulni
arian, rom 363 respublikelni xelmeored
iqnebian amorCeulni yvelgan is myudroeba
hsufevs, romelic Zalis niSania. aravis eWvic
ar Sehparvia maszed, rom respublikelni
gaimarjveben. yvela es werilebi amtkiceben,
respublikelTa Soris mtkice ganwyobilebaa.
TviTveulis amosarCevis kacis Sesaxeb mxolod
imas hkiTxuloben respublikelia Tu ara, da
oRond respublikeli ki, iyoso, ra ferisac unda
iyos misi azri, sul erTia.~
serbia._2 mkaTaTves (29 TibaTves) daiwyo
moqmedeba skupStinam. mTavarma milanma war­
mohsTqva sityva, romelSiac uwinaress aRi­
ara is Rvawli, romelic dasdva serbiam
Tvis gvartomobis saqmis sisrulisaTvis.
imedi maqvso, rom istoria ukanasknels oms
serbielebisas qebiT, Rirseulad moixsenebso.
didis imediT movelio, rom daRvrili sisxli
nayofs moitanso aRmosavleTis qristianTa da
kacobriobisaTvis. mTavarma moagona msmenelTa
is sityvebi, romelnic warmohsTqva man
osmaleTTan morigebis dros, saxeldobr is, rom
qristianTa bedi am Jamad ufro Zlier xelSiao. es
sityvebi gamarTldeba kidec: `CvenTa samzRvarTa
axlos,_hsTqva mTavarma,_ganmaTavisuflebel_
xelmwifis droSa gaSliliao. mis imperatorebis
didebulebis mobZanebam ruminiaSi momca me
sanatreli SemTxveva gamomecxadebina misTvis
Cemis xalxis magier madloba Zlieris mfa­
rvelobisaTvis, romelic aRmoaCina man Cven­
dami warsuls omianobis dros. me wrfelis
madlobiT avasrule es movaleoba da gul
mowyale xelmwifem miiRo am madlis gamocxadeba
Tvisis Cveulebrivis wyalobiTa da amasTanave
# 19.
iveria
damarwmuna,rom igi SemdegSiac izrunavs ser­biis
keTil-mdgomareobisaTvis da serbiis tomo­
bisaTvis.~
`ufalno deputatno! Tumca serbia am Jamad
imdenad bednieria, rom SeuZlian mxolod
mSvidobianobis saqmes daadges, magram rac unda
iyos Cven garSemo imisTana saqmeebi xdeba, rom
samSoblos sikeTe moiTxovs Cvengan daudgromel
sifxizles, amisTana mZime movlenaTa aRsavse
dros, cru mimarTuleba an risame win dauxedavad
ganaCeni dasaRupav Sedegs moaswavebs CvenTvis.
bevrjel dagimtkicebiaT Tqveni goniereba
da mamulis moyvareoba, da amis gamo imedi
maqvs, rom amisTana gansacdeliT aRsavse dros
urTierTSoris erTobas da miT ar daukargavT
serbias im zneobis simaRles, romelic SeiZina
mana amodena msxverplis dadebiTa.~
_ erTi rusuli gazeTis korrespondenti
iwereba venidgan: `aq Tumca serbiis saqme
gardawyvetilia, e. i. Tumca serbiis neitra­
litets eWvi ar aqvs, magram mainc momavali
skupStina (igi romelic zeviT movixsenieT)
cotad Tu bevrad aSinebs politikis mimdevars
sazogadoebas. sazogadoebis azriT mTavris
mlanis mdgomareoba Zalian Seryeulia da
rom Tavi gadirCinos igi iZulebul iqmneba
exlandeli saministro gadaayenos. gadaayenebda
kidec, darwmunebuli rom iyos, da imedi hqondes
sxvas mkvidrs saministros Sevadgeno; magram
milans esmis, rom am gvaris saministrois Sedgena
TiTqmis SeuZlebelia da isev ristiCis kalTas
daiWers. Tumca ruseTis mTavroba hswyalobs
milans, magram es wyaloba mxolod imisTvis
Tu gamoadgeba, rom omis gaTavebamde taxti
SerCeba, Torem sxvafriv ki arafers ar Seeweva
amis gamo milani exla SinaobaSi hscdilobs
imisTana Semweoba moipovos, romelzedac imediT
dandoba misTvis SesaZloa. CernogorielTa
gamarjvebac did vnebas aZlevs serbiis mTavarsa
da mis mTavrobas. serbielTa Soris Tan da
Tan matulobs Cernogoriis mTavarisadmi
TanagrZnoba da siyvaruli.~
Tu es yvela marTalia aRaravis ar unda
ukvirdes rom milans Tavis qveyanaSi saxeli
gahstexia.
5
wvrili ambebi._gazeTs Independance Belge-s
trapizonidam hsweren: `ukanaskneli ambebi
Zalian awuxeben sazogadoebas, metadre arz­
rumSi, sadac didi darRveulobaa da eSinianT
mxedrobac am mdgomareobaSi ar Cavardes, es
miT ufro SesaZlebelia, rom jari TiTqmis
naxevrad ubralo glexebisagan aris Semdgari,
romelTac Tavis dReSi cecxli ar unaxavT da
romelTac mxolod exla aswavlian saCqarod
Tofis xmarebas. Tu rusebma isargebles amgvaris
garemoebiT, SesaZlebelia, rom erTis Tvis
ganmavlobaSi arzrums mivlen da advilaTac
aiReben, radganac es qalaqi karga gawyobil
jars ver gaumagrdeba. magram Tu muxTar-faSa
daabrkolebs rogorme rusis jars da sams an
oTxs kviras Seayenebs soRanluRis maRlobzed,
maSin osmalebs ufro meti imedi eqnebaT
gamarjvebisa vidre exla, radganac yovel dRe
axal-axali jari mosdiT. osmalebs didi imedi
aqvsT qurTebis jarisa, romelTa mosakrefad
da wasaxaliseblad qurTistanSi gagzavnilia
bahri bei, bedir-xanisSvili.
`qurTistani, rogorc yvela elis xalxTa
qveyana arasdros ar yofila wesier saxelmwifod
ganwyobili. igi Semdgaria ramdenime tomTagan,
romelnic calk-calke cxovroben da yvelas
Tav-Tavisi moTave hyavs. magram, yovelTvis am
moTaveTa Soris erTi romelime gamoCndeboda
da uflebas daipyrobda xolme mTels xalxzed.
am Jamad qurTistanis erTi nawili sparseTs
emorCileba da meore osmaleTs. is tomni
romelnic somxeTis axlos arian mosaxlebulni
xvna-Tesvas arian miCveulni, da romelnic am
orTa saxelmwifoTa sazRvar Sua scxovroben
imaT ki elis xalxis Cveuleba SerCaT. qurTebi
mxolod avazakobiT da carcviT ikvebebian.
sparseTisa da osmaleTis saxelmwifos emalebian
xarji ar migvaceminono. bevrjel gaugzavnia
xonTqars mahmuds jari maTTa dasamorCileblad,
magram vera gauwyvia ra: ra ki jari gabrundeboda,
qurTebi isev Tavisas mohyvebodnen. Tumca qurTebs
Zalian uyvarT carcva. magram Tavis sityvazed ki
magra dganan. 1839 w. qurTebma TvisTa moTavis
bedir-xanis winamZRomlobiT omi autexes
osmaleTs.
6
iveria
osmaleTma manam 60,000 jaris kaci ar gagzavna
ver daimorCila bedi-xani, romelic bolos
daatusaRa da kandiaSi gardaasaxla, sadac
gardaicvala kidec. Svili misi bahri-bei
stambolSi gaizarda.
exla osmaleTi hscdilobs bedir-xanis
saxeliT isargeblos da mis Svils moakrefinos
qurTebTa Soris rac SeiZleba mometebuli jari.~
_ rusulis gazeTis `Новое Время~-s ko­
rrespondenti (rusi) venidam iwereba: `Cexiis
xalxis aRelveba did yuradRebas izidavs, rogorc
venis kabineTisas agreTve sazogadoebisasac.
peterburRSi verc ki warmoidgenen ragvar
mniSvnelobas aZleven aq am aRelvebas. Cexielni,
rasakvirvelia, didis TanagrZnobis Rirsni
arian, da rasakvirvelia sasixaruloa rom
igini ase megobrulad gvawdenen xels, magram
mainc am gvari moZraoba am Jamad CvenTvis
mavnebelia. panslav omis molandebas SeuZlian
aq ise ganarisxos mTavroba, rom usaqmo
mdgomareobidam gamoiyvanos da xelSi iaraRi
aaRebinos. slavianTa gvar-tomobis gaZliereba
avstriaSi arc vengrielebs undaT da arc
nemencebs; amitom am saqmis aRZra am Jamad vgoneb,
udro-udroa. Cven jer dunaiazed unda gavaTavoT
Cveni angariSebi, iq kidev bevri Sroma da Rvawli
mogvelis.
`bolgariis daWera xom Znelia, xolo misi
momarTva da zneobiTi SekavSireba ruseTTan
ufro Zneli iqmneba. am siZnelis mizezi imaSi
mdgomareobs, rom bolgariis ganaTlebulni
wina-kacni ar endobaT ruseTis uangarobas da
vinc dRes Tavsa hxris ruseTis droSis winaSea
iqneba xval Cven winaaRgvidgnen. saqme imazed
iqneba damokidebuli Tu rogor movaxerxebT
bolgariis ganwyobasa da aRdginebasa.
bolgariaSi am Jamad, rogorc mogexsenebaT,
rusis mmarTvelobaa SemoRebuli da droebiT T.
Cerkavski aris daniSnuli gubernatorad.
am sagnis Sesaxeb gazeTis `Times-~is
korrespondenti
buxarestidam
iwereba:
`ra qalaqSiac Sedis rusis jari im wamsve
municipaluri ganwyobileba imarTeba maCini,
sistovi da tirnovo qristianTa ufrosia
eqvemdebarebian kidec, romelnic TviTon
mcxovreTa mier arian amorCeulni.
# 19.
bolgariis saTemo mmarTveloba tirno­
vaSi imarTeba pirda pir T. Cerkasxvis zeda­
mxedvelobiT.
bolgariis mmarTvas aweseben sakuTarTa
kanonTa
mixedviT
axali
wesdebuleba
damyarebulia safrangeTis kanonebze da im
cvlilebaTa programmaze, romelnic stambolis
konferenciis mier iyvnen SemuSavebulni.~
_ erTs avstriis gazeTSi sweria: `sruliad
marTldeba amas winad gavardnili xma, rom
serbias da ruminias erT-erTmaneTis Soris
piroba daudviaT Sesaxeb jaris serbiazed
gayvanisa da serbiis omianobaSi monawileobis
miRebisa. am ganawilebis mizezis povna advilia.
TviTan osmalebi miscemen am mizezs, radganac
osman faSa usaTuod ecdeba daiWiros negotini
da sxva adgilebSi md. timokze, rom rogorme gza
Seukras ruminielebs. omis mizezic es iqneba.
amas rusuli gazeTi `Новое Время~ Semdeg
SeniSvnas umatebs: `am saqmeSi ruseTi srulebiT
ar arRvevs Tavis sityvas, romelic avstrias
misca serbiis neitralitetis dacvis Sesaxeb,
radganac ruminia sruliad Tavisufalia da
Tavis mxriT SeuZlian mozave moipovos. Tumca es
bolos sul erTi gamodis, m a g r a m d i p l o m
atiuri forma xom darRv eul ar iq
n e b a; s a x e l m w f o T a S o r i s s a q m e c e s
a r i s.~ alal-marTloba yovel saqmeSi saqebia.
_ inglisurs gazeTs `Standard~-s berlinidam
depeSa mosvlia, romelic ambobs, rom odo
rossels, inglisis elCs germaniis winaSe,
uTqvams Turme, rom inglisi aras dros ar
CaCumdebao Tu ruseTi stambols daiWerso.
bismarks miugia Turme, rom stambolis daWera
ukeTesi RonisZiebaa imisaTvis, risaTvisac
ruseTma omi gamoacxadao.
_ gazeTi Голосъ-s raguzidam depeSa mosvlia,
sadac moxsenebulia rom serbias da Cernogorias
zavi SeukravT erTi erTmanerTSi da milansa
da nikolozs xelic mouweriaTo. marTalia es
ambavi Tu ara RmerTma uwyis.
_ pariJidam iwerebian, rom arCevani
safrangeTSi 14 oktombers aris daniSnulio.
# 19.
iveria
mgzavris werilebi
svaneTzed
22-s mkaTaTves 1973-s welsa, quTaisidam
SuadRisas leCxumisaken gavemgzavre; imave
saRamos sof. nikoris-bolos mivataneT.
CemTan iyo erTi Cemi megobari, romelic
CemsaviT gaxarebuli iyo svaneTis naxvisaTvis
da romelic yovelTvis mzaT iyo am gvar
mgzavrobisaTvis; ori kacic gvaxlda Cven,
romelTac lailaSamdin cxenebi gvaqiraves,
da gzaSi Cven erTi imereli mogvewia, imave
lailaSs mimavali. quTaisidam moyolebuli
nikoris-bolomdin mSvenieri gza misdevs
rionis xeobas,am mdinaris marjvena napirzed.
es gza kargaT aris SosseT dagebuli
da Tumca ki cotaTi viwroa eki paJebis
siarulisaTvis, magram, cxenosan kacs_ukeTesi
gza ar unda. mag imerelma gzaSi bevri
gvasiamovna; raRac nair feris jorzed iyo
daskupebuli da waxrili da jorsac kudi
nadirisagan gadaWmuli hqonda. roca dezebs
Semohkravda Tavis jorsa es imereli,kuds ise
gaabzekda jori, rom uneburaT gagvacinebda
xolme. gzaSi, am nairi Seqceva Zalian
sasiamovnoa, daRalulobas veRara grZnobs
mgzavri. sul xma gauwyvetlaT laparakobda
es Cveni imereli; ena ar eRaleboda; zogs
zRaprebs da andazebs da sxva da sxva ambebs
gveubneboda. umetesad ki tyis kudianebzed
hqonda musaifi, romelic viTam am alagebSi
unaxavs magas, saca Cven mivdiodiT. bolosa
hsTqva,rom Cven am kudianebs `Winkas~ veZaxiT.
im wamsve me azrSi momivida, rom es imeruli
`Winka~,usaTuoT maimunis gvari nadiri unda
iyos, imitoma rom, afrikaSi aris patara
maimuni, romelsac iq eZaxian `Winoka~ anu
`Winako~, rogoraTac iq, imereTSi, hrqmevia.
vin icis, iqneba marTla eg gvari maimuni
i povebodes kavkasiis tyian mTebSi?_Torem
raT iqneboda am saxelSi magisTana axlo
mgzavseba, da afrikanebis sityva `Wonoka~,
`Winako~, Cvens enaSi saidam Semovida, Tu
7
ara im mizeziT, rom aqac yofiliyos afrikis
nadiri.
sanam Ramis saTiebelad sof. nikoris-bolos
mividodiT, gzaSi kargaT SemogviRamda; da
es imereli, aki frTxili ar yofila, sul xan
Cem cxens exaxuneboda da xan Cem amxanagis
cxensa; ukan darCena an win wasvla da ganzed
gadgomac eSinoda Turme. rogorc rom
rame xma tyidan Semogvesmoda, an foTeli
Seiryevoda an xe daiWriWinebda, imas sul
Winkebi eCveneboda. Zriel sasaciloT ki
avigdeT es Cveni mamaci imereli da Zrielac
Segvifxukianda, magram SiSma da sifrTxilem
ver mogvaSora. sxvaTa Soris magan erTi
gasakvirveli ambavi gviambo._1872-s welsa,
rionis marcxena mxarezed, sofels tviSis
maxloblad did da maRal kldezed, misi
simamris Txebi yofilan saZovrad garekili.
darCnen Txebi iqa did xans,da martSi Tovli
rom dainZra da dena daiwyo im kldidam, sami
Txa, did Tovlis zvavs xramSi Cimohyva da
exlac iq ariano. maS, mas Semdeg weliwadnaxevari gavida. esec unda mogaxsenoT,
rom roca am imerelma is adgili dagvanaxa
gamoRmidam, sul unayofo da ubalaxo,
titveli adgili yofila. halbaT am Txebma
iq balaxic i poves da wyalic mTeli wlis
ganmavlobisa, rom imdens xans gasZles iqa.
Cven patara durbindi gvqonda, binokls rom
eZaxian, da imiTi cxadaT ori Txa davinaxeT,
da iseT siSores arian rom Tofis tyvia ver
miuwevs da iseTi adgilia,rom kacs verafris
Ronis ZiebiT iq misvla ar SeuZlian. jer,amaSi
gasakvirveli ara aris ra; saqme imaSia rom,am
Txebs raRac nairi mfrinveli ara sSordeba;
zafxuls am mfrinvelebs Tavis budeebSi
balaxi SeaqvT da axlo-maxlo patar-patara
bululebaT inaxven balaxsa sazamTroT.
zamTarSi Txa am balaxiT irCens Tavsa, da
maTi ganavliT ki_mfrinvlebi ZRebian;
erTierTmaneTs exmarebian sakvebis SovnaSi.
ra mSvenieri bunebis dawyobilobaa!!?
bevri marwmunebda me, rom marTlac aris
8
iveria
imisTana mfrinveli, saxelad `SurTxi~,
romelic jixvTan cxovrobs da ara sSordeba,
romelic zafxuls balaxs umzadebs da
monadire da nadirisagan afrTxilebs jixesa
monadireebma miTxres, rom rodesac jixvzed
sanadiroT mivalTo, xolod im balaxis
Tivis bululebiT mivagnebT jixvis binasao;
da xSiraT es SurTxi, roca monadireebs
dainaxavs, raRac nairaT dauStvenso da es
Stvena jixvs afrTxilebs da gagvepareba
xolmeo. imisTana monadireebma miambes me es
ambavi,rom imaTi sityva me, rasakvirvelia,
WeSmaritad mimaCnia.
es Cveni imereli ki gvimtkicebda, rom
kudianebi inaxven im sami Txasao; am
kudianebs imerlebi `Winkas~ eZaxian da
megrelebi_`oCikoCi~.
Rame, nikoris-bolos, rom mivataneT, ucef
Segvayena raRacam. ra aris? ra ambavia?
vikiTxe rasakvirvelia. Turme erT did xids
mivadeqiT, did-uSvelebel xramzed, da zed
Sua gzazed am xidis TavSi gadarazuli
WiSkari yofila; imisTana WiSkari, Slabhaums
rom eZaxian, magram sul mTlad daxuruli
da ficriT akruli yofila. me gamikvirda
am Slabhaums aq ra unda meTqi. Turme ra
yofila. dabinddeba Tu ara es Slabhaumi
iketeba kliteebiTa, razebiTa ise rom
verafris RonisZiebiT mgzavri ver gaaRebs
da yovelTvis xidis mcvelma, yaraulma,
anu `storojma~, rogorc iq eZaxian, unda
gauRos kari mgzavrsa da gaataros.
Turme ra mniSvneloba hqonia am karsa?
radganac imereTSi xari pariebi da cxeni
pariebi bevrni arian, da amgvari qurdobac
gaxSirebulia, es xidi qurdsa gzas uWris.
Seskupdeba Tu ara cxeni-paria moparuls
bedaurzed, maSinaTve gza-gza leCxumisaken
gaqandeba;uceb miawydeba am Slabhaums; raRa
qnas? ukanTu gamobrundeba,mdevars daetakeba,
rasakvirvelia Tavis naparavs Tavs mianebebs
da TavaT fex-da-fex gaZvreba xidzed da
wava Tavis gziT; naparavi saqoneli ki
# 19.
aqeTkena rCeba. qurdi aqedgan versad wava,
Tu cxens Tavi ar mianeba; marcxniv saSineli
didi kldeebia, marcxvniv saSineli xrami
da giJi rioni. rsaakvivelia Tavisi Tavi
moparul saqonelis Tavs urCevnia qurdsa,
da gai pareba. xan-da-xan ki isea es WiSkari,
rom kaci Sig Tavs ver gaiZvrens xolme, da
am SemTxvevaSi swrafaT iWeren qurdebsa.
amaT Tavisi kisris aboleba urCevniaT, Tavis
gadaCexis magierad.
am gzazed, Cven rom mivdiodiT, Rame aravin
dadis, frTxiloben. iseTi bnela Ramea am
adgilebSi, rom Tu ar gaWireba, Zvirad
gabedavs mgzavri seirnobas. vinme cxeniparia Tu gaivlis,an CvenisTana dagvianebuli
mgzavri. SuaRame karga xani gadacilebuli
iyo, Cven rom mivadeqiT am Slabhaumsa.
bevri xani vewvaleniT da karga xans
vuZaxodiT xidis mcvels, rom gaeRo karebi
da Cven gavetarebineT. gamovida but-butiT,
gamogvkiTxa jer vina varT, am dros raT
movdivarT, sad mivalT, cxenebi visi gvyavs
da mere, bolos, roca darwmunda rom Cven
avazakebi ar viyaviT, gagvatara da cota
mZime-mZime sityvebic Tan mogvadevna. am xids
rom davscildiT Cven Ramis dasadgoms binas
mivadeqiT nikoris-bolos duqanSi, rionis
pirzed. SevisveneT Tu ara da cota vaxSamic
SevkbiCeT, rogorc iyo erTi pawia oTaxSi,
ufro galiaSi, dasaZineblaT movTavsdiT.
es oTaxi Tavisis kedlebiT da WeriT sul
sxva da sxva fris zolian Wrel-Wrelis
qaRaldiT yofila gakruli (SpalerebiTa)
ise rom sul Tvalebsa gvWrida, da vnanobdi
rom am oTaxSi Sevedi, magram ra unda gveqna,
sxva oTaxi im meduqnes ara hqonda, da
gareT darCenac ar SeiZleboda wvimisagan,
romelica mTel Ramesa saSinlad hswvimda.
Zili ar mogvdioda da daviwyeT laparaki
da musaifi. iqve erTi mgzavri leCxumeli
gavicaniT, romelmac gviambo Semdegi ambavi.
rionis marcxena pirzed aris didi-maRali
mTa-klde, da im kldeSi didi gamoqvabuli
# 19.
iveria
mRvime; im mRvimeSi yofila kacis Zvlebi,xuTi
sigZiTa. arSini viTamc, ramdenime wlis winaT,
ruseTidam erTi mdidari qali mosuliyos
im ganzRraxviT, rom am mRvimeSi unda
SemZvraliyo. gaakeTebina didi uSvelebeli
xis kibe da am kldezed miayudebina. TviTon
avida da im mRvimidam gadmougdia ramdenime
kaklis ficrebi,Zveli uSvelebeli lafCinebi
da erTi kacis, TeZos Zvali or arSiniani.
es mTxrobeli gvarwmunebda Cven, rom
TviTon iyo im qalTan da TviTan sakuTaris
TvalebiT unaxavs,da mowmaT wminda giorgic
mogviyvana da grafi razmorduki, romelica
im dros im qalTan yofiliyos. am grafzed
es ambavi orjel miTxres da albaT moxda am
gvari raime saqme. Cvenma mgzavrma, imerelma
ki daumata, rom viTamc is lafCini Caucvia
kidevac, da im qalsa `isTe pawia fexi hqonia,
rome, misdRemSi misTana fexi, ah, ar minaxavs;
raSuaSia, bovSis fexi, batono, rome, xuTi
ierTaT Cevidoda ime lafCinSio.~
mkaTaTvis 23, ganTiadisas, mivatoveT
nikoris-bolo da sadilobisas lailaSs
mivediT; mivediT lailaSs, saca leCxumis
uezdis naCalnikis bina aris, mirovoi sudi
anu samsjavro, Skola da bazaria. erTi
sityviT daba lailaSi leCxumis pirveli
qalaqia. mTeli gza, nikoris-bolodam
miyolebuli lai laSamdin ise karkaT aris
gakeTebuli da imisTana mSvenier xeobaSi
miklaknil-moklaknilia,
rom
gunebaSi
mixaroda rom amisTana xams da miukarebels
adgilebSi, ise mSvenierad gaplanuri
yofila da sul SosseT dagebuli. lailaSs
rom mivediT, mSvenier qviT-kiris sasoflo
Skolis SenobaSi dagvabinaves. es Senoba
axlad iyo aSenebuli, romelSiac lailaSis
saswavlebeli
yofila
gaxsnili, saca
rogoraTac TavadTa da aznaurTa Svilebi
swavloben, agreTve glexobis Svilebica. am
dros mowafeebi Tav-Tavis saxlebSi iyvnen
sazafxulod gastumrebulni; da radganac
lailasSi sxva Tavisufali Senoba ar iyo am
9
dros Tavis stumrebisaTvis, amitomac binaT
Cven es Skolis Senoba mogvces. minda gamego
rogorme am Skolis ambavi da aRmewera kidec,
magram Cems saubeduroT TviTan Skolis
maswavlebelic im dros, sxvagan yofiliyo,
ase rom, garda amisa rom es Skolis Senoba
aSenda leCxumis Tavad-aznaurTa SemweobiT,
da aris grZeli qviTkiri, rva Tu cxra
Tvali oTaxi aqvs, klassebi da yovelis feri
kargaT da CinebulaT aris gamarTuli da
maswavlebelic qarTveli kacic yofila, me
sxvas veRaras fers mogaxsenebT; da kidev
imas, rom am SkolaSi ormoci Tu ormocda
aTi ymawvili swavlobso. Cvens binaze
rogorc mivediT Tu ara, im wamsve lailaSis
mbrZanebelma valad icnes Cveni ambis
Setyoba da mokiTxvis gamogzavna, Tu rogor
mSvidobiT moviareT quTaisidam.
unda vsTqva,rom quTaissa da lailaSs Sua
cxeniT sasiarulo gza-mSvenieria; da am dros
didi muSa adga im gzis gasaganiereblad,
eki paJebis sasiarulod. miTxres kidec,
rom viTamc Softis cxenebis dayenebasac
apirebeno.*) quTaisidam daba lailaSs
mimaval kacsa an sakuTari cxeni unda hyavdes
an ara da begris cxeniT unda iaros. me Zalian
momewona quTaisisa da leCxumis uezdebis
naCalnikebis dawyobiloba; ara Tu am oris
uezdis umfrosebisa,agreTve danarCenis
uezdebisac. saqme imaSia rom, yovels
samamasaxlisoSi, romelic Seicavs 6 an 10
sofels, mamasaxlisis sofelSi foStebi aris
gamarTuli soflelis xalxis xarjiT,ese igi
soflis upravleniaSi, kancelariaSi xuTi an
eqvsi sajdomi cxeni mgzavrisaTvis mzaT aris,
xandisxan metic. romelime glex-kacs ijariT
aqvs aRebuli am gvari foStis cxenebi; xuTi,
eqvsi, an rva cxeni usaTuoT unda hyavdes, da
rasakvirvelia umetesad an ubelo cxenebia,an
marto kexebiani; da soflebis sazogadoeba
TiTo cxenze am moijaradres weliwadSi
___________
*) jerac ar dauyenebiaT, Tumca mas Semdeg rac me iq
viyavi es meoTxe weliwadi mirbis; magram isic kargi rom
“apireben” da xalxs imeds aZleven.
10
iveria
eqvs eqvs Tuman fuls aZlevs. am kacma
yovels mgzavrs romelsac `padaroJna~ aqvs,
anu rusulad. unda miarTvas cxenebi da
mgzavrma TiTo verstzed da cxenzed unda
misces xolme sam-sami kapeiki, pragoni. es
kacic, romelsac iq eZaxian `foStas,~ Tavis
cxenebs unda gahyves xolme, meore `foStis
stanciamdin~ rogorc iq asaxeleben; da aqa,
am gvaraTve cxenebsa scvlian da mgzavri
daubrkoleblad midis. magram unagirebi
ki an sakuTari unda hqondes mgzavrsa
an ara da ubralo kexzed unda Sejdes.
xandis xan amisTana stanciebs Sua xan xuTi
verstia da xan ocda xuTi da ormocic_es
soflis kancelariaze hkidia. ra siSorezed
kancelaria aris, `foStac~ iq yofila.
am gvarad, Cven q. quTaisidam moijaradris
cxenebiT, romelic Tavs isaxelebs `foSta
var~, mivediT Cven quTaisis uezdis, sofels
meqvenas. aqa karga xans SegvaCeres, cxenebs
iWerdnen saTiveebSi; mogviyvanes axali
cxenebi, pragonic Caigdo jibeSi `foStam~
da migviyvana sofels nikoris-bolos, saca
`foSta~ ar yofila Turme da meore dRes
imave meqvenas cxenebma lailaSs agviyvanes ase,
rom quTaisidam lailaSamdin 80 verstia da
mxolod erTxela hscvlian cxenebs, meqvenasa.
axla am cxenebsa, ukan rom dabrundebian,
kidev mohyavT mgzavri, da pragonsac meoreT
iReben. me mgonia, rom amisTana dawyobiloba,
rom Cvens goris uezdSiac SemoiRon, urogi
ar iqneboda; magram Cvens saubeduroT Cveni
naCalnikebi ar yofilanTurme quTaTurebzed
gamWriaxi xalxi,Torem CvenSiac SemoiRebdnen
am gvar Semsubuqebuls mgzavrobas.
daba
lailasSi
mdebareobs
maRal
mTazed; amasac lailaiSis mTas eZaxian;
umetesi ki ambobs rom mTa-laila hqviano.
lailaSs mSvenieri gadasaxedi aqvs, leCxums
gadahyurebs; dabasa didi yabaxi aqvs da am
yabaxzed Cinebul baRs hmarTven da am baRidam
leCxumis soflebi moCanan ormocamdin,
moCans is mSvenieri gza romliTac Cven
# 19.
mivediT, da romelic mTa-lailas gars
uvlis da eklakneba, im gvarad rogorc
didi Sosses gza suramis mTazed. am baRidam
kargaTa sCans mdinare lajanura, romelic
mTa-lailas qveS mimdinarobs da rions
marjvena mxares erTvis. nikoris bolos aT
versts, rom gadmovscildiT, saca lajanura
rions erTvis, rionis wylis piri mivatoveT
da lajanuris wylis piris gzas davadeqiT,
romelic aT alagas lamazi qviTkiris da xis
xidebze gadadis wyalsa. TviTan lailaSi ki
Zalian maRla mdebarebs am lajanurazed, ase
rom dabaSi wyaros wyalsa smen, da wyalic
mSvenieri da gemoviani da margebeli yofila.
karga-Zali Senoba aris lailasSi; bevri
TiTo etaJiani qviTkiris saxlebi yofila,
uTvalavi duqnebi, zogi xisa da umetesi
qviTkirisa, da sul uriebisa yofila. dabas
mcxovrebi umetesi uriebi arian. dabasleCxumis uezdis naCalnikis saxlia Tavis
upravleniiT; samsjavro sudi, etapis saxli,
sasoflo maRazia, Skola, ekklesia, uriebis
salocavi Tora, maTi Skola da bazari.
TiTqmis qalaqi yofila! *).
23-s mkaTaTvidam 29-s ricxvamdis Cven
lailasSi davrCiT, radganac me TviT
lailasSi mqonda saWiro saqme da agreTve
leCxumis uezdSiac,da am eqvs dReSi Cven nelnela cot-cotaTi Tavisuflad-svaneTisaken
gamgzavrebisaTvis vemzadebodiT. svaneTisa­
ken gamgzavreba cotaTi gvamZimebda da
gvabrkolebda miTi rom, ra xansac mgzavro­
bas moundebodiT daraxanic svaneTSi
yofnasac moundebodiT Cvena yovel nairi
Cveni sarCeni, xarji, xoragi Tan unda wagveRo
da sakuTari cxenebi unda gvyoloda da an
unda gveqiravna; da es ufro gvabrkolebda,
imitom rom Zriel iSviaTaT bedven
___________
*) gasakvirvali es aris rom am dabas sruliad Tavi
miunebebia, da leCxumis uezdis naCalnikis upravlenia
mdinare lajanurazed gadutaniaT dablobSi, saca imisTana
cieba aris, rom qaTamsac ki acivebs. kargisa kargzed
gamocvla kidev ho! magram kargi avzed_ umecrebaa da.....;
# 19.
11
iveria
leCxumlebi Tavisis cxenebis miqiravebas
svaneTis mogzaurobisaTvis; da isic, rom
svanebi Turme arasdros da aras gziT Tavis
cxenebs, visaca hyavs, mgzavrebs ar aZleven da
verafris fuliT svaneTSi mgzavri cxens ver
iqiravebs. amisi mizezebi sul dawvrilebiT
qvemoT iqneba moxsenebuli. magram rogorc
iyo, Cven eqvsis kviris samyofi yovelisferi
movimzadeT, da cxenebic viqiraveT; oTxi
cxeni, dReSi eqvs abazad leCxumel-kacisagan,
romelic TviTan gamovgyva fexiT, da xan da
xan ki Cven bargzed zevidam daajdeboda,
Tumca ki misive cxens kargaT umZimda.
30-s mkaTaTves, gaTenebisas lailaSidam
gavediT da svaneTis gzas davadeqiT, Cven
viyaviT_cxrani, da gvyvanda ToTxmeti cxeni,
zogi bargs qveS, xoragsa da xarjs qveS, da
zogzed Cven cxrani visxediT. uwindelis
quTaisis Rubernatoris brZanebiT CvenTan
unda wamosuliyvnen svaneTis policiis
pristavi Tavadi zaqaria jorjaZe, Tavisi
mTargmneliTa
(perevodCikiTa), baqraZe,
leCxumis uezdis naCalnikis brZanebiT,
gamogvyva miliciis praporsCiki samTelaZe
da danarCenni iyvnen jorjaZis Cafrebi.
suyvela es pirebi Cven lailasSi dagvixdnen
sul mTlad momzadebuli am mgzavrobisaTvis,
romelTac winaTve misvliaT moweriloba
quTaisidam am mgzavrobis Taobazed. erTs
saaTs Semdeg, mTa-lailas did TavdaRmarTs
daveSviT da lajanuris fons gavscildiT
*). am gzazed gaviareT lamazi soflebi: gu,
lajana, axal-Wala, orbeli, da Wyuteri. es
soflebi mdebareben mTa lailas pirdapir
mTis qedzed lajanuris marjvena mxares. am
soflebze midis kargi gza,Tumca Zalian viwro,
ase, ori cxenosani Zlivs daeteva, magram sul
SosseT dagebuli, da es gza sWris Cinebul
tyes, muxis, kaklis, ifnis da wiflisas, da am
umravles xeebzed ekvris sxvil-sxvili vazi,
maRlnari,da es gza svaneTis viwroebamdis
midis da iq Tavdeba, da sWris mTebs, xeobebs
Releebs, xevebs da xramebs. sof. Wyuters
cotaTi SevisveneT, da gavswieT; ori saaTis
savalis Semdeg mivediT sof. murs, leCxumis
uezdis
ukanasknel
sofels, svaneTis
samZRvarzed.
kote sanineli
(Semdegi iqneba)
brZola romis dasapyroblad
(nemencuri Txzuleba rusulidam Targmnili,
Sin Kampf um Rom, von Dobn. 1876)
I
s t a m b o l i.
stambolSi imperatoris sasaxlis erTerTs oTaxSi fexzed idga erTi verafrad
gamosaCeni tanad _ momcro kaci. igi iyo
Rrmad Cafiqrebuli. mis gareSemo sruliadi
dumili sufevda. jer Tumca dRes bindi ar
moreoda, magram fanjaras, romelic ezos
gadahyurebda, Camofarebuli hqonda mZime
oqros qsovili xali. am gvarive xali eSala
CuqurTmiT nakeTs iatakzed.
oqros varayians kedlebzed Camorigebuli
iyo luskumebi yvela qristes morwmune
imperatorebisa konsantinedam dawyebili.
taxts zemod esvena didi,kacis tanis simaRle
jvari xalasi oqrosi; jvars SuagulSi
hqonda Catanebuli naWeri viTom im jvarisa,
romelzedac jvarT-acves ieso qriste.
ramdenjerac tanad-momcro kaci gaivlida
jvrisaken, imdenjer Tavs mouxrida xolme
Tayvanebis niSnad. bolos Sedga romis
samflobelo qartis winaSe, romelic
kedelzed ekida. didxans uyura am qartas,
bolos amoioxra da orive xeli miifara
Tvalebsa da saxezeda.
mas ar uvargoda arc Tvalebi da arc
saxe; magram erTic da meorec bevrs rasmes
gamometyvelobda, avsaca da kargsaca.
sifrTxile,
miundoblobda,
melaZuoba,
gamohkrToda
mis
mousvenarsa
da
___________
CamomZvrals TvalebSi. Rrma nakeci, ufro
vidre
xnierobisagan,
*) exla am alagzed aris aSenebuli axali uezdis mzrunvelobisagan
naCalnikis upravlenia, samjavro da sxva, e. i. lailaSi aq eCneoda mis win gamoSverils Sublsa da
gamxdars loyebsa.
aris gadmotanili.
12
iveria
`vin icis riT gaTavdeba!~ amoikvnesa man
da SeikumSa gaWnavebuli xelebi. `me guli
miTxrobs, raRac cxoveli suli miwvevs da
miwvevs. vin icis? igi angelozia Tui satana?
vin amisxnis me Cems sizmrebsa? momiteve,
erTarso RmerTo, momiteve erTgulsa monasa
Sensa.... me Tanamdeb var, gavbedo, Tu ara?~
kvlav mohyva oTaxSi wina da ukan bolTis
cemasa. xolo neliad aixada mewamuli farda
karebisa. mxlebeli oqromkediT nakeris
tanisamosiT Semovida, daeca muxlebzed
tanad-momcro kacis winaSe da daikrifa ra
gulzed xelni moaxsena:
_ imperatoro! Sengan dabarebulni
didebulni giaxlnen.
_ moiTminon, upasuxa iustinianma da
Camojda spilos Zvlisa da oqros selzeda:
momarTvi me vercxlis wuRebi da qlamida.
mxlebelma moarTva da Caacva wuRebi maRal
quslebiani, romlis gamoc es patara kaci
erTs gojzed amaRlda; mxrebzed wamoasxa
oqros varsklavebiT mofenili wamosasxami.
ra nivTsac xelSi aiRebda, mxlebeli jer
emTxvevoda da mere miarTmevda. roca
mxlebelma Tvisi samsaxuri Seasrula, isev,
azielTa Cveulebisa mebr, muxli mouyara
iustinianes da Semdeg adga da gared gavida.
imperatori
iustiniane
marcxenas
xeliT daeyrdo svetis naWerzed, romelic
ierusalimis taZridam iyomotanili; gaimarTa
tanSi rogorc Cveuleba hqonda roca visme
inaxulebda da gaCerda Semosavlis karis
pir-da-pir.
farda gadiwia. oTaxSi Semovida sami kaci.
amaTac rogorc mxlebelma, muxli mouyares
iustinianes. eseni iyvnen upirvelesni
didebulni imperiisa.
iustinianem Tavic ar mouxara salamis
gadasaxdelad da uTxra:
_ Cven mogiwvieT Tqven imisaTvis, rom
gkiTxoT rCeva italiis Sesaxeb. Tqven xom
gasinjeT kidec yvela sigelebi: werili
droebiT mmarTvelis qalisa da oqmebi
mamulis-moyvareTa. Tqven sami dRe gqondaT
Cemgan mocemuli, rom mogefiqraT. hsTqvi
pirvelman Sen, sardalo mxedrobisao!
es hsTqva da Sexeda am samSi erTs, romlis
didebuli,wamosadegi da mSvenieri sanaxaoba
aRmoaCenda, rom namdvili gmiria. igi iyo
SeWurvili saomaris Zvirfasis iaraRiTa.
misi cis-feri Tvalni, dodroni da qoruleb
mWvretelni, savse iyvnen siTamamiTa da
# 19.
ndobiTa, swore cxviri, savse loyebi mis
saxes janmrTelobis fersa hsdebda, ganieri
gul-mkerdi, herkulesis mxar-beWi mis Rones
mouTxrobda; garna bagesa missa,garemoculsa
rgvlad SekreWilis wveriTa,etyoboda gulbiloba da keTil-suloba.
_ xelmwifeo,upasuxa man mtkice da rixianis
xmiTa: belizariis rCeva yovelTvis erTi da
igivea: Tavs davecneT barbarozTa. jer ra
xania mas aqed rac, Senis brZanebiT, mtvrad
aRvgave afrikaSi vandalni 15,000 kaciTa.
miboZe me 30,000 kaci da ferxTa winaSe
gagigoreb goTTa gvirgvinsa.
_ Zalian kargi, miugo mxiarulad
imperatorma: me miama da momwons Seni sityva.
Sen raRas ityvi, triboniano, CemTa rjulis
mcodneTa Soris upirveleso Tvalo.
es sityvebi mihmarTa maRals kacsa,romelsac
kargad gaxsnili Subli hqonda, mSvidobiani
Tvalni, simtkiciT moWedili bage. mTels mis
sanaxaobas edva beWedi Wkvisa Zlierisa da
morWmulisa.
_ xelmwifeo, upasuxa man mSvidobianis
xmiTa, auCqareblad: me gafrTxileb, moeride
mag omsa. omi ege usamarTloa.
_ usamarTloa! Sehyvira iustinianma
gulnawyenad: maS usamarTloa davibrunoT
is, rac romis imperias ekuTvnoda!
_ ekuTnoda! Senma winaparma zenonma
Sekrulobis oqmiT gadahsca dasavleTi
Teodorixs da goTebs mas Semdeg, roca maT
Zirs dahsces amayi da zviadi odoaqri.
_ Teodorixi unda yofiliyo imperatoris
moadgiled da ara italiis korolad.
_ vhsTqvaT rom egrea. garna roca
korolad gaxda, maSin imperatorma anastasim
igi korolad aRiara, koroladve aRiara
mered biZa Senma iustinmac da TviT Senca.
_ marTalia, xolo eg gaWirebis gamo moxda.
am Jamad ki igia gaWirebuli da me var
Zlieri... me msurs Cemgan aRiarebuli exla
uku-vhsTqva.
_ai swored magas vhsTvli me usamarTlobad.
_Sen,Cemotriboniano,swored mounelebeli
xar, Sen Tavis dReSi ar gadakeTdebi. Sen
ujiaTi da jiuti mekanone kaci xar da Tu
gamodgebi raSime isev kanonebis daweraSi
Tu. xolo politikaSi me amas iqiT Sen aRar
dagekiTxebi. aba erTi miTxar, ra saqme aqvT
urTierT Soris simarTles da politikasa.
_ simarTle, hoi iustiniane, ukeTesi
politikaa.
# 19.
iveria
_ nu Tu? alesandres da cezarsa eg agre
ar hqoniaT miRebuli.
_ da amitomac,pirveli rom ver daasrules
maT Tavisi saqme, da meore... tribonianma
sityva Sehswyvita.
_ ha, hsTqvi meore raRa?
_ meore isa rom Sen arc cezari xar da arc
aleqsandre.
yvelani CaCumdnen. ramodenime xanis Semdeg
imperatorma guldamSvidebiT hsTqva: Sen,
tribonian, Zalian gul axdilad laparakob.
_ rogorc yovelTvis, xelmwifeo.
iustinianni mardad mitrialda da uTxra
mesame didebulsa:
_ Sen rogorRa fiqrob, narzes?
is civi Rimili, romelic mouvida narzes
tribonianis sityvebzeda, swrafad ganuqra.
es iyo maxinji kaci, tanad iustinianezed
ufro dabali. igi iyo meloti, loyebi
sneulsaviT CahyviTleboda, marjvena mxari
marcxenazed maRali hqonda,cotad koWlobda
kidec marcxena fexzed da amis gamo oqros
Tavians yavarjenzed iyo dandobili.
magram isarsaviT ganmapobels mis TvalTa
mxedvelobaSi
imodena
keTilSobileba
gamohkrToba, rom misi simaxinje kacs
aviwydeboda. misi TvalTa mxedveloba
hsdebda TiTqmis sazarels mis piris saxes
raRac didebis niSansa da sneulebrivi
saxis metyveleba, gamomTqmeli morCilebisa
da upiratobisa, mis Tvaladobas TiTqmis
mimzidvelobas aZlevda.
_ xelmwifeo, miugo man mtkice xmiTa: me ar
girCev omi daiwyo_ _am Jamad.
iustinianis
TvalebSi
gaiela
ukmayofilebam.
_ Senc xom simarTlis mixedviT ar ambob
magasa? hkiTxa dacinebiT imperatorma.
_ me vhsTqvi: am Jamad meTqmi.
_ viTom ratomao?
_ imitom-rom saamursa win unda aswros
rac saWiroa. visac uWirs Tvisis saxlis
dacva, igi ar unda etanebodes sxvisasa.
_ magiTi ra ginda hsTqva?
_ is minda vhsTqva, rom dasavleTidam
goTTagan Cvens saxelmwifos ara viTari SiSi
ara aqvs. mteri, romelsac SeuZlian Cvenis
saxelwifos ganadgureba, aRmosavleTisaken
aris.
_ sparsni raRa! mZulvarebiT warmosTqva
iustinianem.
13
_ rodis aqed, hsTqva belizarim, narzes, Cems
dids metoqes sparsTa SiSi mihscemia?
_ narzes ara visi SiSi ara aqvs, miugo man
ise, rom Tvis mopirdapires arc ki Sexeda:
narzes ar eSinian arc sparselebisa,romelnic
daumarcxebia da arc Seni, romelic maT
daamarcxes. xolome kargad vici aRmosavleTis
viTareba. Tu sparsni ara, sxvani mogvesevian.
gansacdeli, momavali bizantiazed, tigridam
modis da ara tibridam. SenTvis, xelmwifeo,
romaelTa saxelisaTvis, romelsac Cven kidev
vatarebT,samarcxvinoa,rom yovels weliwads
xosroisagan mSvidobianobas vyiduloT
oqros ZleviTa.
iustinianes siwiTlem gadahkra piris
saxezed.
_ mag rigad rogor hsTargmni saCuqars
romelsac Cven mas vugzavniT?
_ saCuqars! aba erTi kvira daugviandes,Tu
xozroim ar gadabugos Seni soflebi...
iustinianem daiwyo aRelvebiT siaruli
oTaxSi.
_ maS Sen ras mirCev? hkiTxa man narzessa da
gaCerda mis win.
_ hqmen jer is,rac saWiroa. me ki vSiSob,rom
Sen amas ver SehsZleb,_da Tu egrea,gaswi iqiT,
saiTkenac wagityuebs Sen dideba da saxeli.
iustinianema Tavi gaiqniva.
_ Sen verafrad masiamovneb xolme, narzes,
uTxra man simwariT.
_ eg me didi xania vici, miugo guldinjad
narzesma.
_ maS uSenoba aRar iqneba! daiZaxa amayad
belizarim. mag patara ujero kacsa nuRar
daekiTxebi, dido xelmwifeo. momec me ocda
aTi aTasi kaci da Cems marjvenas Tavdebad
gaZlev, rom italias davi pyrob.
_ me ki, hsTqva, narzesma, Tavdebad vhsdeb
ufro mometebuls, saxeldobr Cems Tavsa, rom
belizari ver dai pyrobs italias verc ocda
aTi aTasis kaciTa, verc samoci aTasiTa da
verc asi aTasiTa.
_ maS vin SehsZlebs italiis dapyrobasa da
ramodenis ZaliTa? ikiTxa imeperatorma.
_ me, upasuxa narzesma, oTxmoci aTasis
kaciTa.
belizari cecxlsaviT ainTo,magram veRara
hsTqva ra, radganac sityva ver ixerxa.
_ Tumca Sen Seni Tavi yovelTvis didad
migaCnda, magram Sen Tavis dReSi Sens
metoqezed egre maRla ar agiwevia Tavi,
14
iveria
rogorc dRes,_uTxra tribonianma.
_ me arc Jamad amaqvs Cemi Tavi magazed
maRla, triboniano. gasinje, raSia Cven Soris
gansxvaeba: belizari didi gmiria da me ki
didi laSqarT-mZRvani sardali var. goTTa
aaotebs mxolod didi sardali.
belizari amayad gaimarTa welSi da
TrToliT xeli waavlo xmalsa. amasTan man
is sanaxaoba miiRo,TiTqo am maxinjis gasresas
hlamiso. magram imperatori Sua Camoudga:
_ belizari didi sardali ar ariso! Sen,
narzes, Suri gibams Tvalebsa.
_ me belizarisa ara mSurs ra, ara mSurs
TviT misi_aq narzesma nela amoioxra,_janis
simrTeleca. belizari iqmneboda didi
sardali, rom egeTi didi gmiri ar iyos.
yvelgan saca ki magas omi waugia, marto imis
gamo waugia, rom gardametebuli gmiria.
_ darwmunebuli var, rom Senzed magasve
ver ityvian, Caumata sityva belizarim
narzesis sawyenad.
_ diaR belizari, ver ityvian, imitom rom
me jer Tavis dReSi omi ar wamigia.
belizari mouTmenelobiT Setokda, magram
am dros mxlebeli Semovida da auwya, rom
iustinianesagan ravennaSi gagzavnili despani
movida.
_ exlav aq uxme, exlav, daiZaxa iustinianem
da skamidam fexzed wamodga.
_ rao, aleqsandrev, marto dabrundi?
hkiTxa iustinianem despans mis Semosvlis
umal da amasTanave mouTmenelad xeliT
aniSna,rom fexzed wamomdgariyo, radganac
Cveulebisamebr despanma muxli mouyara.
_ marto, upasuxa moxdenilma. axalgazrda
despanma.
_ rogor midis italiis saqme?
_ SenTvis Zalian kargad,xelmwifeo. goTTa
ravennaSi ajanyebis xma da mmarTvelis qalis
amalasvintis gaqceva bizantiisken gavarda
mTels italiaSi. ramdenjerme saomrad
Sexvdnen goTni da romaelni erTmaneTsa.
TviTon romSi qveynis-moyvareTa undodaT
monawileoba mieRoT saqmeSi, ganizraxes
diqtatoris amorCeva senatSi da Seni
mowveva saSvelad. magram yovelive es
udroo iyo da SeTqmulTa geniosma moTavem
SeTqmulni jerjerobiT SeaCera.
_ romis prefeqtma gana? ikiTxa iustinianem.
_ diaR, prefeqtma ceteg. SeTqmulT undo­
daT goTebzed Tav-dasxma, Seni imperatorad
# 19.
aRiareba da cetegis diqtatorad amorCeva.
magram cetegma guls xanjali daibjina da...
uari hyo.
_ guladi kacia, wamoiZaxa belizarim.
_ gasafrTxilebeli kacia, hsTqva narzesma.
_ waikiTxe wigni mmarTvelis-qalis amala­
svintisa, ganagrZo despanma, miawoda ra
imperatorsa mTeli erTi boxCa werilebisa:_
me mgonia, rom am wignebSi Rirs SesaniSnavi
cnobebia.
iustinianem gahsWra wiTeli zonari wminda
sanTliT dakrulis firfitebisa da daiwyo
werilis kiTxva. werili amiT iwyoboda:
`iustinianes, romaelTa imperators, amala­
svinta mefa goTTa da italielTa.
_ rao? mefa italielTao! gaicina
iustinianem,_ra ugunuri saxeli miuRia!
waikiTxa Tu ara werili, firfitebi xelSi
TrToliT SekumSa; Tvalni gaubrwyindnen
da win miimarTnen, mis umarilo piris-saxezed
gamoixata keTilSobileba, Zlieri Zali
Wkuisa, da am wuTs SesaZlo iyo kacs daejera,
rom am patara kacSi, romelSiac i poveboda
auarebeli nakli da wvrilmanoba,aris Roneca,
didi Rone: di plomatiuris geniosobisa!
_ am weriliT,hsTqva man bolos da Tvalmac
gauelva,_me xelT mi pyria italia da goTTa
samefo.
hsTqva esa da daiwyo isev oTaxSi siaruli;
am Jamad jvars rom gauara, Tavis moxra aRar
mohgonebia.
_ mcvelnio, mcvelT gaugzavni! ori aTass
ki ara, ramdensame aTassa, imazed mets rac
TviTon surda. Sen, belizari, win gauZRvebi
maT!
_ aha ZRvenica! hsTqva aleqsandrem, da
miarTva imperators mSvnieri yuTi Zvirfasis
xisa, oqroT moWedili:_ai gasaRebic. aq misis
saxis suraTia.
am dros fardidam uCumarad da sxvisgan
uCinod gamohyo Tavi qalma da ori elviT
savse Savi Tvali imperators miapyro ase,
rom veravin iq mdgomma is qali ver dainaxa.
iustinianem swrafad miagdo gverdzed
Tval-margaliti, mihswvda erTs Zvirfass
budes da amoiRo muniT patara firfita
mSvenierad gawmendilis xisa, romelsac oTxkuTxiv oqros CarCo hqonda gakeTebuli.
aRtacebis xma moisma misis gulidam; Tvalni
auprialdnen. iustinianem is firfita
miawoda belizaris da uTxra:
# 19.
15
iveria
_ ra didebulis saxis qalia! es swored
namdvili
mefaa, korolis
asuli_da
iustiniane aRtacebiT dahyurebda mSveniers
saxes goTTa deduflisas.
maSin ki farda SrialiT aixada da oTaxSi
Semovida Teodora, iustinianes coli. igi
iyo gonebis mimtaci mandilosani Tavisis
siturfiTa.
rac ki manamde moegona qalTa maxvilgonierebas, rac ki saxelmwifos RonisZieba
hqonda,_igi yovelsave xmarobda yovel
dRes, rom daecva srulis brwyinvalebiT da
siuxviT Tvisi gamoCenili siturfe, romelic
TavdauWerelis
qcevisagamo adreulad
WknobaSi Sesuliyo.
yornis bolosaTvis Savi Tma misi brwyinavda
oqros frad, radganac oqros mtveri hqonda
Tmazed moyrili; Tma ukan hqonda dablad
gadavarcxnili, rom lamazi moyvaniloba
Tavisa da yelisa kargad gamoCeniliyo; warbwamwami SeeRebna gundiT da Savad uelavdnen
da alis feri tuCebi iseTis xelovnebiT aqv­
nda SeRebili, rom iustinianes, romelic mag
tuCebs hkocnida xolme, eWvic ar auRia mas­
zed Tu igini SeRebilia finikiis mewamuliTa.
xelis fCxilTa lamazad mokveTas bevrs
saaTebs andomebda xolme yovels dRes misi,
gansakuTrebiT amisaTvis daniSnuli, mxevali.
marTalia, saxes missa ar etyoboda dide­
buleba; misni Tvalni, civad brwyinvaleni, ar
aCendnen didebulsa da amays azrovanobasa:
tuCTa zeda uTamaSida CveulebaT gadaqceuli
Rimili, romelic momavalTa nakecTaTvis
kvalsa hsdebda saxesa; loyebzed da TvalTa
qvemod, kargad rom dagekvirvebinaT Tvali,
dainaxavdiT niSnebs daRalvisas.
magram exla ki, roca igi idga winaSe
iustinianisa mSvenivrad moRimare da amasTan
moxdenilis keklucobiT marcxena xeliT
odniv aewivna mZime kalTa muq-yviTelis
farCis kabisa,igi Tavidam fexamde,muSkambaris
surnelebiT aRsavse, warmoadgenda metad
mimzidvels mSveniers sanaxaobasa.
_ ram gaaxara Cemi xelmwife-batoni? ar
SeiZleba mag sixarulSi mec wili davido?
ikiTxa man tkbilisa da pir-ferobis xmiTa.
iqa mdgomTa myisve mis winaSe muxlni
moidrikes. iustiniane airia, TiTqo raime
danaSaulSi moaswreso. mas undoda qalis
suraTi daemala rogorme,magram gvianRa iyo.
dedufalma Tvali Seaswro kidec suraTsa
da aRar moaSora.
_ Cven mowonebiT vsinjavdiT saocars
xelovnebas am suraTis CarCosas.
hsTqva es iustinianem da gawiTlebulma
miawoda suraTi.
(Semdegi iqneba)
haerSi mogzauroba.
amas winad erTi SisaniSnavi haeriT mogzauroba
momxdara: 26 aprils filadelfiaSi (amerikaSi)
xuTi kaci Camjdara haeriT-matarebelSi (аэро­
статъ) da 28-s safrangeTs gadmomsxdaran, ase rom
mTeli atlantiis okiane 60 saaTis ganmavalobaSi
gadauvliaT, e. i. or dRe-naxevars.
didi xania mas aqeT, rac haerSi asvla moigones,
magram aqamdisin haeriT matarebeli ver iyo ise
gawyobili, rom misi SemweobiT mogzauroba da did
manZilzed siaruli SesaZlo yofiliyo. haerSi
aSvebuli matarebeli qaris anabaras iyo migdebuli
da sadac qari waiRebda iqiTken unda wasuliyo.
kacs SeuZlian, rasakvirvelia, an maRla aswios, an
Zirs dauSvas da an erT alagas Seayenos matarebeli,
magram misi mimarTuleba ki mis xelT ar aris. amis
gamoisobiT zemoxsenebuli mogzauroba didad
SesaniSnavia da dawvrilebiT gacnobis Rirsia,
da gavacnobT kidec mkiTxvels erTis pariJelis
korrespondentis sityviT. es mogzauroba oris
kacis TaosnobiT momxdara, flamarenisa da iakobisa.
eqvsis Tvis winad uf. flamarenma imisTana mexanizmi
moigona, romlis SemweobiT kacs SeuZlian Tavisis
nebiT Sescvalos matarebelis mimarTuleba.
flamareni imas ki ar amtkicebs, rom marTla imisTana
ram moegonos, romlis SemweobiT yovel Jams SeeZlos
matareblis mimarTulebis Secvla, aramed flamareni
ambobs, rom es sruliad SeuZlebeliao, radganac
araviTari haerSi matarebeli qars ver gasWris da
mis pirdapir ver ivlis. flamarenma mxolod Semdegi
moigona: haerSi yovelTvis moipoveba imdenad
Ronieri haeris dena, rom waiRos aerostati ufro
Cqara, vidre rkinis gzis matarebelma. es haeris dena
sxva da sxva simaRlezed sxva da sxva mimarTulebisaa.
matarebelSi mjdomis saqme imaSi mdgomareobs, rom
am mimarTulebis haeris denaSi Cavardes, saiTkenac
miemgzavreba. ai es daniSnuleba aqvs flamarenis mier
mogonils agebulebas, romelic mas Semdegis saxiT
mouwyvia: gaakeTebina erTi uSvelebeli TavTis burTi,
romelsac didi or sarTuliani navi Camoaba da Zlieri
orTqlis owinari (поровая машина) gaukeTa.
TiTo mogzaurma ori Tbili sabnis meti sxva bargi
ar waiRo, TbilaT Caicves da Tan waiRes 20 girvanqa
viCina da CaCxis-xorci aTi duJini Semwvari kvercxi
da ramdenime boTli xorcis wveni (бульон). sasmelad
waiRes: Rvino, koniaki da wyali,_es sasmelebi esxaT
16
iveria
tikebSi, romelnic navis gared iyvnen mikrulni.
mogzaurebi wamovidnen filadelfiidam 14 (26)
aprils dilis oTx saaTzed. gaziT avsebuli burTi
jer wynarad da tokviT adioda maRla, mere ki Tan da
Tan ufro Cqara, manam aTi aTasis futis (sam verstamde)
simaRlezed ar avidnen. ca mowmendili iyo da mSvenieri
dari idga. qali iqiTken miqroda saiTkenac mogzaurebs
gza edvaT. owinarma Taviseburad daustvina, Carxebi
datrialdnen da burTi gaqanda aRmosavleTisken. cxra
saaTis ganmavlobaSi araferi cudi ara SemTxveviaT ra;
burTi sul aTi aTasis futis simaRlezed mifrinavda
da mgzavrebi srulebiT ara grZnobdnen moZraobas,
radganac isini qarTan erTad mieqanebodnen, imaT
egonaT, rom haerSi araviTari moZraoba ar aris.
SuadRisas karga madianad danayrdnen. meore saaTze
burTi RrublebSi Sevida da nislSi vidoda. haeris
didi sisvelisagan burTsa, navsa da mogzaurTa
tansacmelze namis wyalma dena daiwyo. nisli iseTi
sqeli da ganuWvretavi iyo, rom kaci Tavis sakuTar
xels vera xedavda. erTi saaTi ase iyo, mere ki isev mzem
gamaanaTa.
Ramemac ise mSvidobiT gaiara, rogorc dRem,
da mogzaurebs ara SemTxveviaT ra. flamarenisa
da iakobis garda sxvebma kargad gamoiZines
kidec da meore dilas gaiRviZes janmrTelas
da saRad. meore dRec ise mSvidobiT gaatares,
rogorc pirveli. burTs cota gazi gamouvida da
amisgamo Zirs daeSva, ase rom mxolod 7,500 futis
simaRlezeRa midioda. okianeze didi mimosvla iyo
xomaldebisa. es garemoeba umtkicebda mogzaurebs,
rom maTi burTi imave mxares midioda, saiTkenac
xomaldebi vidodnen, da maSasadame matarebeli
sworeT moqmedebda. radganac saqme kargad midioda
flamarenma dasveneba moindoma da daiZina. oTxi
saaTi tkbilad eZina. Semdeg burTi saSinlad iZra da
flamarens gamoeRviZa. qari uecrad gamoicvala da
kompasi aniSnebda mogzaurebs, rom qari srulebiT
sxva mxares miqroda. burTic saSinelis siswrafiT
CrdiloeTisken miimarTa. mogzaurebi Zalian
SeSindnen. mxolod iakobi iyo gulmagrad. `es ambavi
didxans ar gaswevso,~ sTqva man. burTi ki mainc
CrdiloeTisaken mieqaneboda, da Tan da Tan ufro da
ufro acivda. dauxvdaT, Semdeg piris-piri qari da
burTi ukuRma datrialda da SeinZra. magram qarma
Cqara gamoicvala mimarTuleba da mogzaurebi isev
# 19.
aRmosavleTis mxares miubrundnen. garda amisa, am
dRes sxva araferi ara gadaxdeniaT ra. magram mesame
dRes ki did gansacdels da faTeraks SeemTxvnen.
didi nisliani dila daudgaT sxva da sxva da erTi
erTmaneTis piris-piri qari hqroda. flamarenma
Tavis Carxebis SemweobiT burTi maRla auSva im
imediT agebi im qarSi Cavdgeo, romelic gvsurso.
rodesac mogzaurebi 9,500 futis simaRlezed
avidnen isev dasavleTis qari (romelic undodaT)
dauxvdaT, magram es qari Tan da Tan Zlierdeboda da
bolos dilis rva saaTze mZlavr grigalad gadiqca.
es grigali marto zemo-haerSi kiar iyo, aramed
TviT okeaneSiac, romelic saSinels sanaxaobas
warmoadgenda: talRebi mTebsaviT adiod-Cadiodnen
da maT Soris Savi ufskruli moCanda. talRebis
Weqa-griali, qaris stvena da bRavili quxilsaviT
eCveneboda mogzaurebs. flamarenma uceb kankaliT
gaiSvira xeli da daanaxva Tavis amxanagebs, rom
burTi gaxeula. burTi, amis gamo, saSinelis
siCqariT Zirs wamovida, okeanis saSinelebas Tan da
Tan uaxlovdebodnen ase, rom misi griali ufro da
ufro cxadad esmodaT mogzaurebs. wamoxta maSinve
iakobi, didis gambedaobiT avarda im alagas, saca
burTi gaxeuli iyo, parusinis naWeri daadva da
gaxeuli gakera. am saqmeSi sul aTi minuti ar gasula.
amasobaSi burTi isev dabla daesva ase rom okeanedam
sul 500 futzedRa iyo maRla. xuTi minuti, rom kidev
gasuliyo mogzaurni sicocxles gamoesalmebodnen.
iakobi rom Zirs daeSva, misi amxanagebi gadaexvivnen
da sixaruliT kinaRam ar daaxrCes. burTma isev zeviT
aiwia da 5,000 futis simaRlezed avida. grigali
TerTmet saaTamde uberavda. Semdeg burTi nislSi
Sevida da or saaTze isev mze gamoCnda. amave dros
mogzaurebma CrdiloeTis mxares xmeleTi dainaxes,
romelic bnels gorasaviT moCanda da Suaze raRac
ucnauri cecxli amoudioda.
_ `es islandiaa Tavisis cecxlis-mfrqvevelis
mTiTa.~ wamoiZaxa flamarenma. `islandia! evropa!
sixaruliT daikivles mogzaurebma. saRamos xuT
saaTze aRmosavleTisken raRac molurji zoli
gamoCnda, romelic zRvaSi Zlivs erCeoda. `es
Rrubelia Tu xmeleTio.~ kiTxulobdnen_xmeleTi
iyo. mogzaurni Tan da Tan uaxlovdebodnen mas
da saRamos Svidis naxevarze mSvidobiT Camoxdnen
bretanSi (safrangeTSi).
Дозволено цензурою. Тифлисъ, 6 Iюлiя 1877 г. Типографiя Е. Хеладзе. redaqtori da gamomcemeli ilia WavWavaZe.
sapolitiko da saliteraturo gazeT `iveriis~ ganmeorebiTi gamocemis proeqtisa da ideis avtori,
redaqtor-gamomcemeli nugzar WiaberaSvili
saredaqcio jgufi: neli darbaiZe, nino keratiSvili, nino SavaZe, nino glunCaZe, lali goCitaSvili, Tamuna dvali,
merab dvali, akaki iobaSvili. mxatvari, buba arabuli, dizaineri laSa Cxenkeli
proeqti: iveria _ warsulSi dabruneba _ momavlis gadasarCenad
proeqtis mxardamWeri saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka
gazeTi `iveria~ aRdgenilia, _ ganmeorebiTi gamocema dawyebulia 2011 wlis 2 agvistos
gamomcemeli Sps `sagamomcemlo saxli qarTuli elita~ saidentifikacio #404852174
misamarTi: g. leoniZis 11a; tel.: (+995 32) 299 76 53; [email protected]

Benzer belgeler