Haber Kipleri - WordPress.com

29.12.2012
4
Görülen Geçmiş Zaman
 Fiile (kök veya gövde) "-dı/di/-du/-dü ; -tı/-ti/-tu/-tü" eki
getirilerek yapılır.
 Bu ek bilinen geçmiş zaman ifade eder.
 Uzak ya da yakın geçmişte yapılan ve tamamlanan işleri
kesinliğe bağlayarak anlatır.
 Araştırmalarını geçen yıl kitaplaştırarak yayımladı.
Saat kaçta ve nerede buluşacağımızı şimdi hatırladım.
Konular ayrıntılarıyla görüşüldü
 Kişi, kişiler ya da tarih tarafından bilinen olaylar anlatılır.
1908'de ikinci Meşrutiyet ilân edildi.
Türklere Anadolu'nun kapılarını Alparslan açtı.
Numara: 20110954032
Konu: Fiilde Anlam ve Kipler
28.12.2012
2
Fiilde Kip
5
Duyulan Geçmiş Zaman
 Fiile "-mış/-miş-/-muş/-müş" eki
getirilerek yapılır.
 Bu ek ve bu çekim, yapılan işin
görülmediğini, duyulduğunu,
öğrenildiğini ifade eder.
 Depremzedelere gönderilen
yardımları engellemişler.
Annemin anlattığına göre ben bir
yaşında yürümeye başlamışım.
 Farkında olunmayan ya da
sonradan fark edilen fiilleri
anlatır:
Okula giderken otobüste
uyumuşum.
 Masallarda kullanılır: Bir varmış,
bir yokmuş. Az gitmiş uz gitmiş.
 Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak
değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin
her birine kip denir. Kip, fiillerin zaman, şahıs, tekillik ve
çoğulluk bildiren şekilleridir.
 Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır:
 Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri
 Haber (Bildirme) Kipleri
 Zaman kavramı taşıyan kiplerdir, yani zaman ekleriyle
yapılırlar. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır:
28.12.2012
28.12.2012
3
Haber (Bildirme) Kipleri
Haber Kipleri
Görülen Duyulan
Şimdiki
Geçmiş Geçmiş
Zaman
Zaman Zaman
28.12.2012
Gelecek
Zaman
Geniş
Zaman
6
Şimdiki Zaman
 Fiile "-yor" eki getirilerek yapılır. Ünsüzle biten fiile "İ" yardımcı ünlüsüyle
birlikte; ünlüyle bitenlere tek başına getirilir: Oku-yor, gel-i-yor
 Belirtilen işin, oluşun vb. içinde bulunulan zamanda yapılmakta olduğunu
ifade eder.
 Gidiyorum, gurbeti gönlümle duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya
 Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum.
 Bu çekimden sonra "-Dİr" bildirme eki kullanılırsa olasılık anlamı katılmış
olur:
O şimdi mışıl mışıl uyuyordur.
 Bu ekin yerini "-mEk-tE" ekleri alabilir: Gördüğün gibi
dinleniyoruz>dinlenmekteyiz.
28.12.2012
1
29.12.2012
7
10
Gelecek Zaman
İstek Kipi
 Fiile "-acak/ecek" eki getirilerek yapılır.
 İşin gelecekte yapılacağını bildirir.
 Senin altında doğdum,
Senin dibinde öleceğim.
 Önümden çekilirsen İstanbul görünecek
Nerede olduğumu bileceğim
Sisler utanacak, eğilecek
Ağzının ucundan öpeceğim
Saçına kalbimi takacağım
Avcunda bir şiir büyüyecek
Nerede olduğumu bileceğim (Atilla İlhan; Rüzgâr Gülü)
 "-dir" bildirme ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı katar.
Yarınki maç saat 14:00'te yapılacaktır.
 Fiile "-a /-e" eki getirilerek yapılır. Fiilin yapılmasının
istendiğini bildirir.
 Bende yok sabr ü sükûn sende vefadan zerre
İki yoktan ne çıkar fikr idelim bir kerre
 Güneş ufuktan şimdi doğar
Yürüyelim arkadaşlar
 Nereye dikilmek istersen
Söyle seni oraya dikeyim!
 Hep senünçündür benim dünyâ cefasın çektiğim
Yoksa ömrüm varı sensiz neyle(ye)yim dünyâyı ben
28.12.2012
28.12.2012
8
Geniş Zaman
11
Dilek-Şart Kipi
 Fiile "-sa/-se" eki getirilerek yapılır.
 Fiilin yapılması dileğini bildirir. Bu durumda bu eki alan fiil yüklemdir.
 "Bu, taşındır" diyerek Kâbe'yi diksem başına;
Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;
Sonra gök kubbeyi alsam da, rida namiyle,
Kanayan lahdine çeksem bütün ecramiyle;
 Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan;
Yedi kandilli Süreyya'yı uzatsam oradan;
 Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına,
Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına,
 Türbedarın gibi ta fecre kadar bekletsem;
Gündüzün fecr ile avizeni lebriz etsem;
 Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...
Yine bir şey yapabildim diyemem hatırana.
 Fiil kök veya gövdesine "-r" ; "-ar/-er" ; "-ır/-ir/-ur/-ür" eki
getirilerek söz konusu olan işin vb. geçmiş, şimdiki ve gelecek
zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman
tekrarlandığı bildirir.
 Seni ancak ebediyyetler eder istiab.
Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem
Yaş otuz beş! yolun yarısı eder.
 Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
 *Geniş zamanın olumsuz çekiminde bu ekin kullanımı biraz
izah gerektirir. Bazı şahıslarda olumsuzluk ekinden sonra
geniş zaman eki gelmezken bazılarında da "z" olarak
kullanılır:
28.12.2012
28.12.2012
9
Dilek Kipleri
 Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir.
Fiilin zamanını bildirmezler. Ama hepsinde de pek belirgin olmayan
bir gelecek zaman anlamı vardır.
 Dilek kipleri dörde ayrılır:
 Gereklilik Kipi
 Fiile "-malı/meli" eki getirilerek yapılır. Belirtilen işin yapılması
gerektiğini bildirir.
"lâzım, gerek, icap eder" anlamlarını verir.
 Bütün bunların üstüne
Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim ;
Vatanım milletim tüm insanlar kardeşlerim
Sonra sen gelmelisin dilimin ucuna adın gelmeli
Adın kurtuluştur ama söylememeliyim
Can kuşum umudum canım sevgilim.
28.12.2012
12
Emir Kipi
 1. şahısların çekimi yoktur.
Fiilin yapılmasını emir
biçiminde bildirir.
 Oraya otur ve yerinden
kalkma.
Bu raporu akşama kadar
yetiştir.
 *Bazen dilek, istek
anlamları da taşır.
Her şey gönlünüzce olsun.
Allah'ım bizi affet!
28.12.2012
2
29.12.2012
13
Özet
 Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak değişik biçimlerde
kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin her birine kip denir.
 Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır:
 Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri
 Haber kipleri zaman kavramı taşıyan kiplerdir. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre
beşe ayrılır:
 Görülen Geçmiş Zaman
 Duyulan Geçmiş Zaman
 Şimdiki Zaman
 Gelecek Zaman
 Geniş Zaman
 Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Dörde ayrılırlar:
 Gereklilik Kipi
 İstek Kipi
 Dilek-Şart Kipi
 Emir Kipi
28.12.2012
14
Kaynakça
 Türkçeciler.com, 29 Aralık 2012 Tarihinde
http://www.turkceciler.com/fiiller/fiilde_kip.html
adresinden alındı.
 Themarketingexpert2.wordpress.com, 29 Aralık 2012
Tarihinde
http://themarketingexpert2.files.wordpress.com/2010/08
/shouting_man_cartoon1.jpg adresinden alındı.
 2.bp.blogspot.com, 29 Aralık 2012 Tarihinde
http://2.bp.blogspot.com/ABHJCEDAzf8/TamTWfaEmxI/AAAAAAAABEc/zXWrsQMD
86M/s1600/duymak+istemiyorum.jpg adresinden alındı.
28.12.2012
3