GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA

Transkript

GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA
TAMAMLANMIġ VE HALĠHAZIRDA DEVAM EDEN
BELLĠ BAġLI PROJELER
ĠÇĠNDEKĠLER
A- GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINA YAPILAN HARCAMALAR VE KALKINMA
YARDIMLARI
• 1992-2010 Yılları Arasında TİKA tarafından Geniş Türk Coğrafyasına Yapılan
Harcamalar ..................................................................................................................... 1
• 2007-2010 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden Geniş Türk
Coğrafyasına ayrılan ödenekler ...................................................................................... 1
• 2002-2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasının da dâhil olduğu ihtiyaç sahibi
ülkelere tüm kamu kurumlarından yapılan toplam kalkınma yardımları ....................... 1
B- RESTORASYON VE ĠMAR
Orta Asya
1. Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi / MOTAP (Moğolistan) .......................................... 4
2. Sultan Sancar Türbesinin Restorasyonu (Türkmenistan) .................................................... 5
3. Selçuklu Sultanı Alparslan'ın Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması
(Türkmenistan) .................................................................................................................... 5
4. Arslanbaba Türbesi Müştemilâtı (Kazakistan) .................................................................... 5
5. Hoca Bahauddin Veled Medresesi [Mevlana Evi] ve Çevre düzenlemesi (Afganistan) ..... 6
Balkanlar
1. Tarihi Konjic Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) ........................................................ 6
2. Tarihi Mostar Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek)........................................................ 7
3. Tarihi Sokullu Mehmet Paşa [Drina] Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek) ................... 7
4. "Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" Toplantılarına Katılma Desteği (Bosna- Hersek) .. 8
5. Banya Luka Ferhadiye Camii Restorasyonu (Bosna Hersek).............................................. 8
6. Maglaj Kurşumlija Camii Restorasyonu (Bosna-Hersek) ................................................... 8
7. Belgrat Şeyh Mustafa Türbesi Restorasyonu (Sırbistan) ..................................................... 8
8. Prizren Sinan Paşa Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) ........................... 9
9. Priştine Fatih Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova) ................................... 9
10. Priştine Sultan Murat Türbesi Selamlık Binası Müze Teşhir ve Tanzimi (Kosova) ....... 10
11. Osmanlı Mezarlığı Çevre Duvarı İnşaatı Projesi (Kosova) ............................................. 11
12. Yusuf Ağa (Parruce) Camii Restorasyonu (Arnavutluk) ................................................. 11
13. Komone Hasan Rıza Paşa Mezarlığının Temizliği ve Düzenlenmesi (Arnavutluk) ....... 11
14. Durres [Dıraç] Fatih Camii Restorasyonu (Arnavutluk) ................................................. 11
15. Osmanbaşiç Camii Restorasyonu ve Sultan II. Murat Camii Bahçesi Tadilatı
(Karadağ)........................................................................................................................... 11
16. Mustafa Paşa Camii Restorasyonu (Makedonya) ............................................................ 12
i
17. Üsküp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Restorasyonu (Makedonya) ................................ 12
18. Makedonya-Türkiye Karşılıklı Kültür Merkezi Kurulması (Üsküp Kurşunlu
Han Proje Yapımı ............................................................................................................ 12
19. Kocacık Köyü Ali Rıza Efendi Evi Restorasyonu (Makedonya) .................................... 13
20. Üsküp Mustafa Paşa Camii Restorasyonu (Makedonya) ................................................. 13
21. Budapeşte Gülbaba Türbesi Restorasyonu (Macaristan) ................................................. 13
22. Razgrad Makbul İbrahim Paşa Camii Restorasyonu ( Bulgaristan) ................................ 14
23. Köstendil Fatih Kanuni Camii Restorasyonu (Bulgaristan) ............................................ 15
24. Banyobaşı Camii Restorasyonu (Bulgaristan) ................................................................. 15
25. Rodos Ahmet Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi Tadilat Projesi
(Yunanistan) ...................................................................................................................... 15
26. Rodos Murat Reis Külliyesi Restorasyonu (Yunanistan) ................................................ 16
27. Selanik Atatürk Evi Müzesi (Yunanistan) ....................................................................... 16
Doğu Avrupa
1. Kırım Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi Restorasyon ve Çevre
Düzenlemesi Ukrayna ....................................................................................................... 16
2. Akkerman Kalesi Kazı Çalışmalarına Destek Verilmesi Projesi (Ukrayna) ..................... 17
3. Kırım Bahçesaray Balta Tiymez Mezarlığı Tarihi Eserlerin Envanterinin
Çıkarılması (Ukrayna) ....................................................................................................... 18
4. Sarı Saltuk Türbesi ve Civarındaki Diğer Projeler (Romanya) ......................................... 18
Orta Doğu
1. Şam Süleymaniye Külliyesi Restorasyonu (Suriye) .......................................................... 18
2. Süleyman Şah Türbesi Restorasyonu (Suriye .................................................................... 19
3. Trablusşam Mevlevihanesi Restorasyonu (Lübnan) .......................................................... 20
4. Trablusşam Saat Kulesi Restorasyonu (Lübnan) ............................................................... 21
5. El-Aksa Sebilleri Restorasyonu (Filistin) .......................................................................... 21
6. Fevzi Paşa Kültür Merkezi Projesi (Filistin) ..................................................................... 21
7. Samua Kültür Merkezi Projesi (Filistin) ............................................................................ 22
Afrika
1. Sudan Osmanlı Eserlerinin Restorasyonu .......................................................................... 22
2. Tunus Osmanlı Ghar el-Melh Kaleleri Müze Sergilemeleri Projesi .................................. 23
C- EĞĠTĠM
1. Büyük Öğrenci Projesi ....................................................................................................... 23
2. Türkoloji Projesi ................................................................................................................ 24
3. Ahmed Yesevi ve Manas Üniversiteleri ............................................................................ 24
ii
D- KÜLTÜREL ĠġBĠRLĠĞĠ
1. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) ..................................................... 25
2. TRT Avaz........................................................................................................................... 29
3. Türksoy Uluslar arası Türk Kültürü Teşkilatı .................................................................... 29
4. Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayları ......................... 30
5. Dünya Türk Forumu (TASAM) ......................................................................................... 30
6. Yunus Emre Vakfı, Enstitüsü ve Türk Kültür Merkezleri ................................................. 30
7. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı .......................................................... 31
8. Türk Soydaş ve Akraba Topluluklar Buluşması ................................................................ 31
9. Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) ...................................... 31
10. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi .................................................................. 31
11. Asya'da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) .................................. 32
E- ENERJĠ
1. Azeri-Çıralı-Güneşli (ACG) Projesi .................................................................................. 32
2. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ana Ihrac Ham Petrol Boru Hattı .......................................... 33
3. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE) .......................................................... 34
a. Şah Deniz Projesi ................................................................................................... 34
b. Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (SCP) .......................................... 35
c. Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ....................................... 36
4. Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi ................................................................ 36
5. Kazakistan Projesi .............................................................................................................. 37
F- TĠCARET
1. Azerbaycan ........................................................................................................................ 38
2. Türkmenistan ..................................................................................................................... 38
3. Özbekistan.......................................................................................................................... 39
4. Kazakistan .......................................................................................................................... 39
5. Kırgızistan .......................................................................................................................... 40
6. Tacikistan ........................................................................................................................... 41
G- ULAġIM
1. Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu .............................................................................................. 41
2. Bilge Kağan Karayolu........................................................................................................ 42
H- SAĞLIK VE ĠNSANĠ YARDIM
1. Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi (Kırgızistan ....................................................... 43
iii
2. Kemik İliği Nakli Merkezi (Azerbaycan) .......................................................................... 43
3. Özbekistan Plastik Cerrahi Operasyonları (Karakalpakistan) ........................................... 43
4. Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve Şıbırgan Afgan-Türk Dostluk
Hastanesi (Afganistan) ...................................................................................................... 43
5. Vardak Vilayeti Behsud İlçesi Sangi Şendave Kliniği ...................................................... 44
6. Bağdat Râzi Hastanesi (Irak) ............................................................................................. 44
7. Kızılay'ın Faaliyetleri ......................................................................................................... 44
I- SU VE SU HĠJYENĠ (SANĠTASYON)
1. Kırım Entegrasyon Ve Kalkınma Programı [CIDP] Su Sağlama Projesi (Ukrayna) ....... 45
2. Su Kuyuları Açılması (Afganistan) ................................................................................... 45
3. Etiyopya'da Su Temini ve Osmanlı Çeşmelerinin İmarı (Etiyopya) ................................. 46
J- BARINMA VE KONUT
1. Kırım Tatar Toplumuna Konut Edindirme (Ukrayna) ...................................................... 47
2. 100 Adet Göçmen Konutu ve Altyapının İnşası (Gürcistan) ............................................. 48
K- TARIM, HAYVANCILIK, BALIKÇILIK
1. Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da Üretilmesi ....................................... 49
2. Seracılığın Geliştirilmesi (Özbekistan) .............................................................................. 49
3. Türkmenistan'da Antepfıstığı Yetiştiriciliği Projesi (Türkmenistan) ................................ 50
4. Doğu Makedonya'da Arıcılığın Geliştirilmesi ................................................................... 50
5. Kırgızistan Ton Köyü Balık Üretim İstasyonu Modernizasyonu ...................................... 51
L- ĠDARĠ VE SĠVĠL ALTYAPILARA DESTEK
Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği Projesi.............................................................................. 52
M- T.C. BAġBAKANI SAYIN RECEP TAYYĠP ERDOĞAN'IN GENĠġ TÜRK
COĞRAFYASINA YAPTIĞI ZĠYARETLER (2003 -2011)
iv
GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA TAMAMLANMIġ VE HALĠHAZIRDA DEVAM
EDEN BELLĠ BAġLI PROJELER
A- GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINA YAPILAN HARCAMALAR VE KALKINMA
YARDIMLARI
TİKA‟nın sağladığı verilere göre 1992 ila 2002 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasına
TİKA bütçesinden yapılan toplam harcama 66 milyon 24 bin 506 ABD dolarıdır. 2003 ila
2010 yılları arasındaki toplam harcama ise 461 milyon 324 bin 599 ABD dolarıdır. Aşağıda
yer alan “1992-2010 TİKA'nın Ülkelere Yaptığı Harcamalar ($)” başlıklı ikinci tabloda Geniş
Türk Coğrafyasına yapılan harcamaların ülkelere ve yıllara göre dağılımı yer almaktadır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden 2007-2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasına
ayrılan ödenek 3 milyon 614 bin TL‟dir.
Yine TİKA‟nın “2002-2010 Resmi Kalkınma Yardımları (Milyon ABD Doları)” başlıklı
tablosuna göre 2002- 2010 yılları arasında Geniş Türk Coğrafyasının da dahil olduğu ihtiyaç
sahibi ülkelere tüm kamu kurumlarından yapılan toplam kalkınma yardımı 4 milyar 870
milyon ABD dolarıdır. Yıllara göre dağılımı ise şöyledir:
>2002'de 85 milyon ABD doları
>2003'te 76 milyon ABD doları
>2006'da 712 milyon ABD doları
1
2
3
B- RESTORASYON VE ĠMAR
Orta Asya
1- Moğolistan’daki Türk Anıtları Projesi / MOTAP (Moğolistan)
Türk tarihinin bugün için bilinen en eski yazılı belgeleri olan Göktürk (Orhun) Anıtları'nın
yeniden inşa edilerek 1300 yıl önceki durumlarının canlandırılması amacıyla Moğolistan
Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanlığı ile 1994 yılında imzalan protokol uyarınca
Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi (MOTAP) başlatılmıştır. 1994 yılından bu yana proje
kapsamında bölgede ışığına çıkarılmıştır.
Türk Anıtları Projesi
Bu çalışmalar neticesinde Bilge Kağan Anıtı'nın tüm ayrıntıları belirlenmiş, böylece
önümüzdeki dönemlerde yapılması düşünülen "yeniden canlandırma projesi" için de bir
planlama taslağı oluşturulmuştur. Müze ile beraber çevre düzenlemesi ve güvenlik
duvarlarının yapılması işleri 2007 yılı sonunda tamamlanmıştır. Proje çerçevesinde 2008
yılında açılan Orhun Müzesi sayesinde Türk tarih ve edebiyatının ilk yazılı örnekleri olması
bakımından büyük önem taşıyan Göktürk (Orhun) Anıtları koruma altına alınmıştır. 2009
yılında da "Teşhir ve Tanzim Projesi" hayata geçirilerek müze teşhire uygun hale
getirilmiştir.
4
2- Sultan Sancar Türbesi Restorasyonu (Türkmenistan)
İnşa tarihi itibarı ile en büyük Türk eseri olan ve UNESCO'nun da Dünya Kültür Mirası
listesinde bulunan Türkmenistan'daki Sultan Sancar Türbesi'nin restorasyonu 2001 yılında
TİKA tarafından başlatılmış olup 31 Mayıs 2004 yılında tamamlanarak ziyarete açılmıştır.
Eskiden yanlış malzeme ve uygulamalarla restore edilen kısımlar tamamen sökülerek,
Türbe'nin 1800 yıllarında çekilmiş olan en eski ve harap görüntüsü ortaya çıkarılmıştır.
Yapılan projelerle Türbe ilk defa aslına uygun biçimde restore edilmiştir. TİKA, Sultan
Sancar Türbesi Restorasyonunun 3 milyon ABD dolarına yakın tutardaki bütçesini kendi
imkanları ile karşılamıştır.
Türkmenistan'ın Merv (Mari) şehrinde bulunan Sultan Sancar Türbesi'nin açılışı 17 Kasım
2004 tarihinde, Türkmenistan'dan Başkan Yardımcısı ile ülkemizden Devlet Bakanı Sayın
Beşir Atalay'ın katılımı ile gerçekleştirilmiştir.
Türbenin açılışını müteakiben, 18 Kasım 2004 tarihinde "Sultan Sancar ve Dönemi" konulu
uluslararası bir sempozyum gerçekleştirilmiş, bu sempozyuma bir çok ülkeden çok sayıda
bilim adamı katılmıştır.
3- Selçuklu Sultanı Alparslan'ın Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması
(Türkmenistan)
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Selçuklu Sultanı Alparslan'ın
Mezarının Bulunması ve Anıt Mezar Yapılması işleri için TİKA'ya 99 bin TL ödenek
ayrılmıştır.
4- Arslanbaba Türbesi MüĢtemilâtı (Kazakistan)
Ahmet Yesevi'nin hocası Arslan Baba'nın türbesi Kazakistan'ın Türkistan (Yesi) şehri
yakınlarında bulunan tarihi Otrar şehrinde bulunmaktadır. Arslanbaba Türbesine ek WC ve
Abdesthane Projesi yapılarak yapım İhalesi Nisan 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir. İhale
bedeli 135 bin ABD dolarıdır. Çalışmalar devam etmektedir.
5
5- Hoca Bahaüddin Veled Medresesi Restorasyonu [Mevlana Evi] ve Çevre Düzenlemesi
(Afganistan)
Mevlana Celaleddin-i Belhi Hazretleri Afganistan'ın kuzeyinde bulunan, Belh Vilayeti
Mezar-ı Şerif ili Belh İlçesi Hoca Golak Köyü'nde babası Hoca Bahaüddin'e ait medrese evde
doğmuştur. Anılan medreseye ait olduğu kabul edilen mevcut yapılara halk tarafından hala
büyük saygı gösterilmektedir. Sözkonusu yapılar şu anda yıkık halde bulunmaktadır. İki ülke
arasındaki en büyük kültürel köprü olan ve tüm dünya tarafından büyük saygı gösterilen Hz.
Mevlana'nın doğduğu bu evin restorasyonunu Türkiye Cumhuriyeti üstlenmiştir. Restorasyon
ve kapsamlı çevre düzenlemesi Afganistan'ın yeniden imarı kapsamında uluslararası
platformdaki çalışmalar dahilinde Türkiye Cumhuriyeti adına Dışişleri Bakanlığımızca
ayrılan Afganistan İmar Fonundan finanse edilerek TİKA Başkanlığınca yapılacaktır. Konuya
ilişkin ön fizibilite çalışmaları gerçekleştirilmiş olup projelendirme çalışmalarına devam
edilmektedir.
Balkanlar
1- Tarihi Konjic Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek)
Tarihi Konjic Köprüsü (Bosna-Hersek)
6
19. Osmanlı Padişahı Sultan IV. Mehmet tarafından 1682 tarihinde inşa ettirilen, fakat II.
Dünya Savaşında kemerlerinin büyük hasar görmesini müteakip sonradan betonarme tabliye
ve asfalt kaplama uygulaması yüzünden orjinal görünümünü kaybeden, Bosna-Hersek'teki
Osmanlı miraslarının en önemlilerinden birisi hüviyetini haiz Konjic Köprüsü'nün
restorasyonu, 2005 yılında TİKA ve Konjic Belediyesi arasında imzalanan protokol uyarınca
yürütülen çalışmalar çerçevesinde Ağustos 2009 tarihinde tamamlanmıştır.
Maliyeti 1 milyon 475 bin avrodur.
2- Tarihi Mostar Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek)
Dünya Bankası ve UNESCO'nun işbirliği ile Proje Koordinasyon Ünitesi (PCU) tarafından
2002 yılında ihalesi yapılan Tarihi Mostar Köprüsünün Yeniden Yapımı İşi ile ilgili olarak
PCU ile UNESCO'nun, Dışişleri Bakanlığından tarihi köprü restorasyon uygulaması
konusunda uzman talep etmesi üzerine Başbakanlığın görevlendirmesiyle sözkonusu
köprünün yeniden yapımı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından verilen teknik destekle
tamamlanmıştır.
Mostar Köprüsü 23 Temmuz 2004 tarihinde büyük bir törenle açılmış ve Temmuz 2005
tarihinde dünya Kültür Mirası listesine alınmıştır.
3- Tarihi Sokullu Mehmet PaĢa [Drina] Köprüsü Restorasyonu (Bosna-Hersek)
Bosna-Hersek'teki eski Vişegrad şehrinde 1571-1577 yılları arasında Sokullu Mehmet Paşa
tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan tarihi Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü 299 metre
uzunluğunda ve 11 gözlüdür.
Uzmanlarının yaptıkları inceleme sonucu köprünün ayaklarında oluşan hasarın tespiti,
Hidrolojik Etüd ve Topografik Harita Yapımı, Restorasyon projesinin yaptırılması (Proje ve
Mühendislik hizmetleri), Onarım Çalışmaları gibi hususlar tespit edilmiş, bu kapsamda TİKA
Vişegrad Belediyesi ve Bosna Hersek Milli Anıtları Koruma Kurulu arasında 24 Mayıs 2007
tarihinde bir protokol imzalanmıştır. Köprünün rölöve ve restorasyon projeleri 2009 Kasım
ayı sonunda tamamlanmış olup restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
Köprü 23 Haziran-2 Temmuz 2007 tarihlerinde Yeni Zelanda'da yapılan 31. Dünya Mirası
Komitesi toplantısında Dünya Mirası Listesine kaydedilmiştir
7
4- "Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" Toplantılarına Katılma Desteği (BosnaHersek)
Bosna-Hersek'te savaş sırasında tahrip edilen tarihi eserlerin korunması için oluşturulan
"Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu" üyesi İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
Restorasyon Ana Bilim Dalı Başkanının söz konusu komisyonun Bosna-Hersek'te periyodik
olarak gerçekleştirdiği toplantılarına katılımı TİKA tarafından 2002 yılından bu güne kadar
desteklenmektedir. 2008 yılı itibariyle yaklaşık 500 adet tarihi eserin tescili yapılmıştır.
Programın amacı, Balkanlarda bulunan tarihi Türk eserlerinin envanterinin çıkarılarak tescil
edilmesi ve bu yolla eski eserlerin yok olmasını engellemektir.
5- Banya Luka Ferhadiye Camii Restorasyonu (Bosna Hersek)
Sırplar tarafından bombalanan caminin rekonstrüksiyon yapımına başlanmıştır.
6- Maglaj Kurşumlija Camii Restorasyonu (Bosna-Hersek)
Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TİKA uzmanlarınca gerekli çalışmalar yapılarak Ocak 2010
tarihinde ihalesi gerçekleştirilmiştir.
7- Belgrat Şeyh Mustafa Türbesi Restorasyonu (Sırbistan)
1783-84 yıllarında 62 m² zemin üzerine yaptırılan Şeyh Mustafa Türbesi restorasyonunun
gerçekleştirilmesi için, yaklaşık maliyet, rölöve ve restorasyon proje çalışmalarının tümü
TİKA ile Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde tamamlanmıştır. Hazırlanan çalışmalar
İhaleyi gerçekleştirmek üzere 2007 Nisan ayında TİKA'ya gönderilmiştir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TİKA yetkilileri Sırbistan genelinde 2009 yılında
incelemelerde bulunmuştur. Söz konusu türbe de değerlendirilmiş ve yaklaşık maliyeti
güncellenmiştir. Belgrad Koruma Kurulunca 2010 yılında onaylanmıştır. Çalışmalar TİKA
tarafından sürdürülmektedir.
Proje maliyeti 41 bin 956 avrodur.
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Sırbistan Belgrad Şeyh Mustafa
Türbesi Onarımı için 99 bin TL ödenek TİKA'ya aktarılmıştır.
8
8- Prizren Sinan PaĢa Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova)
Osmanlı döneminden kalan tarihi eserlerden olan Prizren Sinan Paşa Camii'nin rölöve,
restitüsyon ve restorasyon projeleri ile yaklaşık maliyet çalışmaları Kültür ve Turizm
Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce hazırlanmış olup 17 Temmuz
2007 tarihinde TİKA tarafından 640 bin avro bedelle ihale edilmiştir. Statik proje ve
imalatlarının eklenmesiyle sözleşmesine göre % 30 keşif artışı ve 832 bin avro bedelle iş
devam etmektedir.
Yapının uygulaması ile ilgili olarak Eylül 2007'de Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür
Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce uzman görevlendirmesi yapılmış olup çalışmalar
sürdürülmektedir. Yapının restorasyonu Kosova Devletinde karşılaşılan bazı güçlükler
nedeniyle ara ara yavaşlamıştır. Yapının temel, beden duvar ve kubbesinin güçlendirilmesi,
kurşunlarının yenilenmesi, son cemaat mahallinin restitüsyonuna uygun yeniden inşa
edilmesi, iç mekanda özgün sıva ve kalem işli alanların güçlendirilmesi, kalem işi
konservasyonu, iç mekan süslemeleri ve mimari elemanların temizliği, alçı içlik ve dışlıkları
tamamlanmıştır.
Yapının zeminden ısıtma sistemi ile ön cephe kapısının güçlendirilmesi ve yüzey temizliği
işlemlerine devam edilmektedir. İşe söz konusu aksaklıklar nedeni ile Temmuz 2011'e kadar
süre uzatımı verilmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Kosava Prizren Sinan Paşa Camii
ve Çevre Düzenlemesi için 49 bin TL ödenek ayrılmıştır.
9- PriĢtine Fatih Camii Restorasyon ve Çevre Düzenlemesi (Kosova)
Osmanlı döneminden kalan tarihi eserlerden olan Priştine Fatih Camii'nin aslına uygun bir
biçimde restorasyonu ve çevre düzenlemesi projeleri TİKA tarafından 17 Temmuz 2007'de
435 bin avro bedelle ihale edilmiştir. Statik proje ve imalatları için sözleşmesine göre % 30
keşif artışı yapılmış ve 565 bin 500 avro ile işe devam edilmiştir.
Yapının son cemaat bölümünün temel ve beden duvarlarınin ve kubbesinin güçlendirilmesi,
kurşunlarının yenilenmesi, dış cephedeki kapak atan taşların güçlendirilerek, imitasyonlarının
yapılması, son cemaat mahallinin döşemelerinin ıslahı, iç mekanda sıvalı yüzeylerin
yenilenmesi, kalem işli bölümlerin güçlendirilmesi ve kalem işi konservasyonu, alçı içliklerin
9
ve dışlıkların tamiri, ahşap kadınlar mahfilinin boya temizliği ve orijinal süslemelerin
canlandırılması, minber, mihrap ve kapı temizliği tamamlanmıştır. Yapının taş pencere söve
temizliğinde eksik bölümler, taş sövelerde kimi tamiratlar, kadınlar mahfili döşemesi ile
elektrik tesisatının yeniden elden geçirilmesi için yükleniciye tebliğinden itibaren 1 ay süre
uzatımı verilmiştir.
Priştine Fatih Camii (Kosova)
Yapı geçici olarak 2010 Ramazan ayında kullanıma açılmış ancak söz konusu eksiklerin
tamamlanması için yükleniciye süre uzatımı verilmiştir. Eksiklikler tamamlanmış olup kabule
hazır olduğu Mart 2011'de bildirilmiştir.
10- PriĢtine Sultan Murat Hüdavendigar Türbesi Selamlık Binası Müze TeĢhir ve
Tanzimi (Kosova)
Kültür ve Tanıtım Evi olarak teşhir-tanzim projeleri ve yaklaşık maliyetleri Kültür ve Turizm
Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü teknik elemanlarınca hazırlanarak
TİKA'ya teslim edilmiştir. Teşhir-tanzim uygulaması işinin ihalesi 26 Kasım 2008 tarihinde
gerçekleştirilmiştir. İş tamamlanmış olup 26 Ekim 2009 tarihinde geçici kabulü yapılmıştır.
10
11- Osmanlı Mezarlığı Çevre Duvarı InĢaatı Projesi (Kosova)
Prizren'de, halk nezdinde, önemli manevi bir merkez olma özelliği taşıyan Osmanlı
Mezarlığı'nın (Karabaş) koruma altına alınması amacıyla, TİKA Kosova Program
Koordinasyon Ofisi bir proje geliştirerek, mezarlığın dış duvarının örülmesini sağlamıştır.
Mezarlığın çevre duvar çalışmalarına 6 Aralık 2006 tarihinde başlanmıştır. 27 Mart 2007
tarihinde 598 metre uzunluğunda ve 208 adet direkten oluşan çevre duvar inşaatı
tamamlanmıştır.
12- Yusuf Ağa [Parruce] Camii Restorasyonu (Arnavutluk)
Osmanlı döneminde 17. yüzyılda Kethüda Yusuf Ağa tarafından yaptırılan ve kullanılamaz
hale geldiği için asıl plana benzer şekilde yakın zamanda İşkodra Müftülüğünce yeniden inşa
edilen caminin Osmanlı dönemi tezyinatı ile süslenmesi 12 Şubat 2007 tarihinde imzalanan
sözleşme çerçevesinde 2008 yılında tamamlanmıştır.
13- Komone Hasan Rıza PaĢa Mezarlığının Temizliği ve Düzenlenmesi (Arnavutluk)
Osmanlı Valisi ve Sırplarla yapılan mücadelenin sembol ismi olan Hasan Rıza Paşa'nın
kabrinin yer aldığı Osmanlı döneminin önemli isimlerinin de medfun bulunduğu tarihi
mezarlığın tadilat ve onarımı 2008 yılında TİKA tarafından tamamlanmıştır. Yaklaşık
maliyeti 30 bin 300 avrodur.
14- Durres [Dıraç] Fatih Camii Restorasyonu (Arnavutluk)
Durres (Osmanlı dönemindeki adıyla Dıraç) şehrindeki tarihi Fatih Camiinin restorasyon
çalışmaları halen devam etmektedir.
15- OsmanbaĢiç Camii Camii ve Sultan II. Murat Camii Bahçesi Tadilatı (Karadağ)
Karadağ"ın Bar şehrinde Osmanlı döneminde inşa edilmiş olan Osmanbaşiç Camii
Bahçesinin onarılarak koruma altına alınması ve Sultan II. Murat Camii Bahçesinde yer alan
Osmanlı Şehitliği restorasyon ve çevre düzenleme işleri 2009 yılı içerisinde tamamlanmıştır.
11
16- Mustafa PaĢa Camii Restorasyonu (Makedonya)
16. yüzyılda Sultan 2. Beyazıt zamanında yaptırılan ve Makedonya'daki önemli Osmanlı
eserlerinden biri kabul edilen, bölgede yaşayan Müslüman halkın ibadetine açıldığı takdirde,
Türkiye Cumhuriyeti ile mevcut sosyo-kültürel bağların kuvvetlendirilmesine büyük katkı
sağlayacak olan Üsküp Mustafa Paşa Cami Restorasyonu ve Çevre Düzenlemesi 2010 yılı
sonunda tamamlanmıştır. Çevre düzenlemesinde çok az bir imalat kalmıştır.
17- Üsküp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Restorasyonu (Makedonya)
İşin % 90 kısmı tamanlanmıştır. Çevre düzenlemesinin yapılması gerekmektedir.
18- Makedonya-Türkiye KarĢılıklı Kültür Merkezi Kurulması (Üsküp KurĢunlu Han
Proje Yapımı)
Makedonya Cumhuriyeti ile ülkemiz arasında "Karşılıklı Kültür Merkezi Kurulması" için
öncelikle Makedonya'da kültür merkezi olarak kullanılabilecek Üsküp'te bulunan TürkOsmanlı eserlerinin tespiti yapılmış ve bu eserlerden Kurşunlu Han'ın en uygun yapı olduğu
kanaatine varılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden bir ekip
Ocak 2010 tarihinde Kurşunlu Han'ın restorasyon projelerinin hazırlanmasına yönelik maliyet
çalışmalarında bulunmak üzere görevlendirilmiş, yaklaşık maliyet ve özel teknik şartname ve
ihale işlem dosyası hazırlanarak TİKA'ya Mayıs 2010 tarihinde gönderilmiştir.
Makedonya Cumhuriyeti'ne ise kültür merkezi olarak kullanılmak üzere İstanbul Taksim'deki
Seyran Apartmanı'nın bir katının tahsis edilmesine karar verilmiş olup yapının onarımı
İstanbul Beyoğlu Belediyesince gerçekleştirilmiştir.
Protokol çalışmaları, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı
aracılığı ile Makedonya Cumhuriyeti arasında devam etmektedir.
Üsküp Kurşunlu Han Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon Projelerinin Yapımı işi 2010 yılı
yatırım programında yer almıştır. Makedonya Cumhuriyeti ile "Karşılıklı Kültür Merkezleri
Kurulması"na ilişkin mutabakat zaptının imzalanmasından sonra proje temini için ihale
işlemleri gerçekleştirilebilecektir.
12
19- Kocacık Köyü Ali Rıza Efendi Evi (Makedonya)
Makedonya Milli Konservasyon Merkezi tarafından müze olarak kullanılmak üzere
Makedonya Kültür Bakanlığınca projelendirilen Ali Rıza Efendi Evi'nin temel atma töreni
Sn. Müsteşarımız Nihat Gül'ün de katılımıyla 16 Ağustos 2009 tarihinde gerçekleşmiştir.
Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri, Türkiye Üsküp Büyükelçisi, Makedonya Ankara
Büyükelçisi'nin bilgisi dâhilinde Mart 2010 tarihinde Gazi Üniversitesinden bir heyet
projenin revizyonu konusunda mahallinde incelemelerde bulunmuş ve Makedonya Kültür
Bakanlığınca hazırlanan projenin yapının mevcut temellerine göre hazırlanmamış olduğu,
yerel mimariyi yansıtmadığı, mevcut projenin revizyonunun mümkün olmadığı, yeniden
proje hazırlanması gerekliği ifade edilmiştir. Gazi Üniversitesi heyetince proje çalışmaları
tamamlanmıştır.
Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, yapının rölöve, restitüsyon, rekonstrüksiyon projeleri ile
maketini Kasım 2010 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Makamına teslim etmiştir. Uygun görülen
avan proje ve üç boyutlu resimler Dışişleri Bakanlığı Kültür İşleri Genel Müdür
Yardımcılığına iletilmiş ve uygulama projesi Kültür ve Turizm Bakanlığımızın görüşüne
sunulmuştur.
20- Üsküp Mustafa PaĢa Camii Restorasyonu (Makedonya)
Üsküp Mustafa Paşa Camii 1492 yılında yapılmıştır. 1963 yılındaki depremde kubbe,
duvarlar ve temelde büyük yarıklar meydana gelmiştir. TİKA'nın yapmış olduğu ihale sonucu
2007 yılı Mart ayında caminin onarım işine başlanmış, öncelikle çatlak olan minare projeye
uygun olarak sökülüp yeniden yapılmıştır. Temel, duvar ve kubbe güçlendirmesine ait statik
güçlendirme projeleri çizdirilmiş, kurul onayından sonra bunların uygulaması yapılmıştır.
Ödeneğin kullanılmasından sonra kalan işler sözleşmede belirtilen % 30 iş artışıyla
tamamlanamayacağı için iş tasfiye edilmiştir. İşin tasfiyesinden sonra kalan işler için yeni
ihale 30 Mart 2009 tarihinde yapılmıştır.
21- BudapeĢte Gülbaba Türbesi Restorasyonu (Macaristan)
Gülbaba, Budapeşte‟nin Buda kısmında türbesi olan meşhur bir Türk mücahitidir.
13
1996 yılında Türk hükümetinin girişimiyle hazırlanmış olan plan çerçevesinde, Gülbaba
Türbesi'nin restorasyon ve çevre onarım çalışmalarına başlanmıştır. 2007 yılında Macar
Hazine ve Emlak Genel Müdürlüğünce restorasyonun gerçekleştirilmesine 100 bin ABD
doları katkıda bulunulması öngörülmüştü. Türbenin tarihi eser niteliğindeki bölümüne ilişkin
çalışmalar Türkiye Cumhuriyetinin maddi yardımı istenmeksizin Macar tarafınca
gerçekleştirilmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanımızın 3-5 Temmuz 2008 tarihlerinde Macaristan'a yaptığı ziyaret
sırasındaki incelemeleri sonucu dikkat çekilen çevre düzenlemesindeki sorunlarla ilgili olarak
TİKA'nın talebi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel
Müdürlüğünce görevlendirme yapılmıştır. 22-25 Eylül 2008 tarihinde bu görevlendirme ile
mahallinde yapılan çalışmalar sonucu hazırlanan rapor TİKA tarafından değerlendirilerek
çevre düzenlemesinin Türk-Osmanlı Sanatına uygun biçimde yeniden ele alınması
öngörülmüştür. Türbe çevresine sonradan eklenen çevre düzenlemesinin (sütunlu galeri,
çeşme ve şadırvan, tarihi Bektaşi tekkesi kalıntıları üstünde inşa edilmiş kafeterya) yeniden
değerlendirilmesi yönündeki Türk tarafı önerisine Macar tarafınca yanıt verilmiş olup gerekli
girişimler TİKA ile koordineli olarak Dışişleri Bakanlığınca yürütülmektedir.
Konu ile ilgili olarak 9 Mayıs 2011 tarihinde Budapeşte Büyükelçiliğimizce, Macaristan
Dışişleri Bakanlığına atfen, Gülbaba Türbesi'nin restorasyon çalışmaları ile ilgili Türk-Macar
Ortak Komitesinin ilk toplantısı düzenlenecektir. TİKA'dan da bir teknik uzmanın katılımıyla
restorasyon konusunda gerekli çalışmalar yapılacaktır.
Proje maliyeti 120 bin ABD dolarıdır.
22- Razgrad Makbul/Maktul Ġbrahim PaĢa Camii Restorasyonu (Bulgaristan)
Bulgaristan'ın Razgrad şehir merkezinde Makbul İbrahim Paşa adına yapılmış olan caminin
restorasyonu için yapım ihalesi tamamlanmıştır.
Proje maliyeti TİKA tarafından karşılanan, Mayıs 2007'de sözleşmesi imzalanan projenin
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Danışma Kurulunca belirlenen eksikleri için Firmaya ek süre
verilmesi kararlaştırılmıştır.
14
Ocak 2009'da TİKA tarafından restorasyon proje ve uygulama ihalesi yapılan Razgrad
Makbul Paşa Camii'nin Denetim ve Kabul Komisyonu için Kültür ve Turizm Bakanlığı
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce görevlendirme yapılmıştır.
İhale bedeli 1 milyon avrodur.
Bulgaristan Razgrad Makbul İbrahim Paşa Camii Restorasyonu için Kültür ve Turizm
Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden ayrılan ödenek 175 bin TL, 2009 Yılı Yatırım
Bütçesinden ayrılan ödenek ise 299 bin TL'dir.
23- Köstendil Fatih Kanuni Cami Restorasyonu (Bulgaristan)
Bulgaristan Doğal Afetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığı tarafından sağlanan 350 bin TL
karşılığı kaynak kullanılmıştır. Strüktürel sorunları olan caminin projeleri, Bulgaristan Kültür
Bakanlığınca uygun görülmüş ve Köstendil Valiliğince betonarme kullanılarak onarım
çalışmaları yapılmıştır.
Yenilenecek olan İşbirliği Programı kapsamında sürdürülecek çalışma için TİKA tarafından
proje çalışmaları başlatılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden Bulgaristan Köstendil Fatih
Kanuni Camii Onarımı için TİKA'ya 100 bin TL ödenek aktarılmıştır.
24- BanyobaĢı Camii Restorasyonu (Bulgaristan)
Sofya'da bulunan Mimar Sinan eserlerinden Banyobaşı Camii‟nin restorasyon ihalesi 2010
yılında yapılmıştır. Çalışmalar devam etmektedir. Yaklaşık maliyeti 250 bin avrodur.
25- Rodos Ahmet Fethi PaĢa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi Tadilat Projesi
(Yunanistan)
Rodos Adası'nda bulunan Ahmet Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesi, çoğu el
yazması 2120 eserin kayıtlı olduğu bir kültür mirası konumundadır. TİKA'ya 2005 yılında
iletilen talepler çerçevesinde Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Devlet Arşivleri Genel
Müdürlüğü ile TİKA'dan uzmanlar Rodos'ta görevlendirilerek Dışişleri Bakanlığımızın
eşgüdümünde bir tadilat projesi gerçekleştirilmiştir. Takriben 17 bin avro tutarında harcama
15
yapılmış ve fiziki mekan iyileştirilerek 2008 yılında eserlerin muhafazasına uygun hale
getirilmiştir.
26- Rodos Adası Murat Reis Külliyesi Restorasyonu (Yunanistan)
Gazi Üniversitesi Öğretim görevlilerinden oluşan bir ekip 15-20 Temmuz 2009 tarihlerinde
Rodos'ta külliye ile ilgili rölöve, restitüsyon ve restorasyon proje çalışmalarını
gerçekleştirmiş ve "Rodos Murat Reis Külliyesi Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Proje
Çalışmaları" başlıklı ön raporu 21 Ocak 2010 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür
Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne teslim etmiştir.
Çalışmalar devam etmekte olup Temmuz 2011 tarihinde Kültür Bakanlığı ve Yunan tarafı ile
yapılacak olan Türk-Yunan Kültür ve Turizm İşbirliği toplantısında konuyla ilgili bir takım
hususların vuzuha kavuşturularak sonuca varılması beklenmektedir.
27- Selanik Atatürk Evi Müzesi (Yunanistan)
Yunanistan, Selanik Atatürk Evi Müzesi'nin tarihi ve milli önemi ile birlikte, yurtdışında
tanıtımımıza sağlayacağı katkıları göz önüne alarak ülkemize ve Ulu Önderimize yakışır
çağdaş imkanlarla yeniden müze olarak düzenlenmesi; binanın ihtiyaç gösterdiği onarımların
yapılması konusunda çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler
Genel
Müdürlüğü
koordinasyonunda
Dışişleri
Bakanlığı
ve
TİKA
Başkanlığınca
başlatılmıştır.
Onarım çalışmalarını kapsayan restorasyon projeleri hazırlanmış ve Yunan Makamlarının
onayına sunulmuştur.
Doğu Avrupa
1- Kırım Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han Türbesi Restorasyon ve Çevre
Düzenlemesi (Ukrayna)
Başbakanımız Sayın Recep Tayip Erdoğan ve Devlet Bakanı Sayın Beşir Atalay'ın UkraynaKırım'ı ziyaretleri sırasında 15. yüzyıldan kalma tarihi Zincirli Medrese ve Hacı Giray Han
Türbesi'nin restorasyonu gündeme gelmiştir.
16
Tarihi Kırım Hanlığı'nın günümüze kadar gelen en önemli mimari eserlerinden sayılan ve
Kırım Tatar halkının kültür hayatında önemli bir yeri olan Zincirli Medrese ve Hacı Giray
Han Türbesi'nin restorasyonu ve çevre düzenlemesi; 2006 yılında TİKA, Ukrayna Kültür
Bakanlığı ve Bahçesaray Valiliği işbirliğinde başlatılan ve T.C. Kültür Bakanlığı
uzmanlarının gözetim ve denetiminde yürütülen proje kapsamında, orjinal özelliklerine sadık
kalınarak titiz bir çalışma sonucu 2009 Temmuz ayında tamamlanarak Kırım'ın kültür
hayatına yeniden kazandırılmıştır.
Proje Maliyeti yaklaşık 1 milyon 800 bin ABD dolarıdır.
Kırım Zincirli Medrese (Ukrayna)
2- Akkerman Kalesi Kazı ÇalıĢmalarına Destek Verilmesi Projesi (Ukrayna)
TİKA tarafından 2005 yılından beri desteklenen bu proje ile, Ukrayna'daki Osmanlı
varlığının önemli merkezlerinden biri olan Akkerman Kalesi'yle ilgili kazı çalışmaları
sayesinde, bölgedeki kültürel mirasın ortaya çıkarılması, bilimsel araştırmalara konu edilmesi
ve turizme kazandırılması amaçlanmaktadır.
17
3- Kırım Bahçesaray Balta Tiymez Mezarlığı Tarihi Eserlerin Envanterinin Çıkarılması
(Ukrayna)
2006 yılından beri, Selçuk Üniversitesinden bir öğretim üyesinin danışmanlığında, Kırım
Özerk Cumhuriyeti, Bahçesaray'da Karay Türklerine ait Avrupa'nın en eski mezarlığı olan
Balta Tiymez Mezarlığı'ndaki mezar taşlarının incelenerek envantere geçirilmesi, tarihlerinin
ve içeriklerinin belirlenmesi; bunların Türkçe, Rusça ve İngilizce olarak üç dilde bir katalog
eser şeklinde yayımlanması projesi TİKA tarafından desteklenmektedir.. Projede son
aşamaya gelinmiş olup, katalogun yayımlanma sürecine girilmiştir.
4- Sarı Saltuk Türbesi ve Civarındaki Diğer Projeler (Romanya)
Sarı Saltuk, Anadolu ve Rumeli'nin fethi esnasında gazalara katılan, kahramanlığı ve velayeti
ile daha yaşarken efsanevî bir şahsiyet haline gelen bir Türk kahramanıdır. Anadolu ve
Balkanlar`da çok sayıda türbesi bulunmaktadır.
Restorasyonu 1995 yılından bu yana çeşitli teşebbüslere konu olan ve önce arkeolojik
gerekçelerle izin sorunu yaşanması, daha sonra ise mali kaynak temin edilememesi nedeniyle
onarımı gerçekleştirilemeyen Babadağı‟ndaki Sarı Saltuk Türbesi için TİKA‟dan talep edilen
37 bin avro Köstence Başkonsolosluk hesabına iletilmiştir. Müteahhit firma, daha önce Türk
işadamlarının finansmanıyla başlattığı restorasyon işini tamamlamış olup 6 Temmuz 2007
tarihinde kesin kabul işlemi gerçekleştirilmiştir.
Orta Doğu
1- ġam Süleymaniye Külliyesi (Suriye)
Şam Süleymaniye Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Memluk Sultanı Baybars
tarafından yaptırılan sarayda inşa edilmiştir. Mimar Sinan‟ın klasik Osmanlı mimarisinin
temelini oluşturan ilkeler çerçevesinde tasarlanmıştır. Yapıların bütününün korunması için
1995‟ten başlayarak ve özellikle 2000 yılından bu yana Suriye Kültür Bakanlığı, Suriye
Turizm Bakanlığı ve Suriye Vakıflar Bakanlığınca ortak çalışmalar yapılmıştır. Sonuç olarak
Suriye Cumhuriyeti Evkaf Bakanı Dr. Ziyad Aldeen Alayubi ile Türkiye Cumhuriyeti Kültür
Bakanı Sayın Atilla Koç arasında 19 Nisan 2007 tarihinde Süleymaniye Külliyesinin
Korunması başlıklı bir protokol imzalanmış ve bu protokol dahilinde iki ülke tarafından iş
idaresi komisyonları oluşturularak bu komisyonlar marifetiyle anılan yapıya yönelik
18
restorasyon inceleme ve etüt çalışmalarına başlanılmıştır. Bu kapsamda yürütülen bilgisayarlı
zemin izleme çalışması bitirilmiş, zemin etüdü yapılmış, restorasyon proje çalışmaları
tamamlanmıştır. Yapım ihale aşamasındadır.
Şam Süleymaniye Külliyesi (Suriye)
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleymaniye Külliyesi
Onarımı için 722 bin TL ödenek ayrılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2010 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleymaniye Külliyesi
Onarımı için TİKA'ya 300 bin TL ödenek ayrılmıştır.
2- Süleyman ġah Türbesi (Suriye)
TİKA, DSİ ve Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde devam etmektedir. Süleyman Şah
Türbesi Yerinin Korunması Projesi Yapım İşi'nin 29-30 Kasım 2010 tarihinde kesin kabulü
yapılmıştır. Açılış tarihine kadar; Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı (Harita
Genel Komutanlığı), Dışişleri Bakanlığı (Denizcilik Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı),
Çevre ve Orman Bakanlığı (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü) ile koordineli olarak
Süleyman Şah ve Türbesinin tanıtımına yönelik bilgi panolarının yapımı ve broşürlerinin
basımı planlanmaktadır. Broşür için Türkçe metinler temin edilmiş olup Dışişleri
19
Bakanlığınca kullanılacak görsellerin değerlendirilmesi ve metinlerin Arapça ve İngilizce
çevirilerinin hazırlanması beklenmektedir.
Süleyman Şah Türbesi (Suriye)
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2008 Yılı Yatırım Bütçesinden Suriye Süleyman Şah Türbesi
Onarımı projesi için ayrılan ödenek 943 bin TL‟dir. 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden ayrılan
ödenek ise 883 bin TL‟dir.
3- TrablusĢam Mevlevihanesi (Lübnan)
14. yüzyılda Hz. Mevlana‟nın öğrencileri tarafından Trablus nehrinin kıyısında inşa
edilmiştir. 1940 yılına kadar faal olan Mevlevihane anılan yıllarda yaşanan gelişmeler
neticesinde faaliyetlerini durdurmuştur.
Mevlevihane ile ilgili olarak TİKA Başkanlığı ile Lübnan-Trablusşam Belediyesi Tarihi
Eserler ve Kültürel Mirası Koruma Komitesi ve Mevlevi Vakfı Mütevelli Heyeti arasında
Mevlevihanenin restorasyonunu teminen bir protokol imzalanmış ve protokol kapsamında
restorasyona esas olacak röleve-restitüsyon ve restorasyon projelerinin çizimi ve işin ihalesi
2008 yılı sonunda gerçekleştirilmiş olup restorasyon çalışmaları tamamlanma aşamasındadır.
Önümüzdeki günlerde geçici kabulü yapılacaktır.
20
Maliyeti 1 milyon 100 bin ABD dolarıdır.
4- TrablusĢam Saat Kulesi (Lübnan)
2. Abdulhamid”in tahta çıkışının 25. yıldönümü nedeniyle 1902 yılında Trablusşam‟a hediye
ettiği saat kulesi ile ilgili olarak Büyükelçiliğimizin talebi üzerine; 2. Abdülhamid‟in
tuğrasını içeren 2 adet levha ile 2. Abdülhamid dönemi Osmanlı armasını içeren 4 adet
levha aslına uygun olarak, Gazi Üniversitesi‟nde konusunda uzman bir öğretim üyesine
yaptırılmış olup Ocak 2006 tarihinde Trablusşam Belediyesi yetkililerine teslim edilerek
yerine montajı yapılmıştır.
5- El-Aksa Sebilleri (Filistin)
Dünyanın önemli dini merkezlerinden biri olan Kudüs‟te ortak tarihi mirasın korunması ve
ülkemizin prestijine katkı sağlaması amacıyla;
i) Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mescidi Aksa içerisinde inşa edilen ve
Mescid-i Aksa içerisinde bulunan en büyük sebil olan el-Atm sebili,
ii) Yine Kanuni Sultan Süleyman döneminde Kudüs eski şehrinin yanı başında
bulunan (Kanuni Sultan Süleyman) Sultan havuzunun yanındaki Bürketü‟s-Sultan
sebilinin restore edilerek eski görünümüne kavuşturulması için restorasyon işi ile ilgili
olarak Ürdün ve Filistin Makamlarından gerekli onaylar alınmış olup İsrail
Hükümeti‟nden izin alınma aşamasındadır.
Tahmini harcama tutarı 40 bin ABD dolarıdır.
6- Fevzi PaĢa Kültür Merkezi Projesi (Filistin)
El-Halil şehrinin Dahriye bölgesinde Osmanlı Devleti adına görev yapan 6. Alayın son
komutanı olan Fevzi Paşa‟nın konağı ve aynı zamanda da Osmanlı ordusunun karargahı olan
iki katlı el-Khokha binasının restore edilerek “Fevzi Paşa Kültür Merkezi” ismiyle ve bir
bilgisayar eğitim merkezi, konferans ve toplantı salonu ve kadın eğitim merkezinden
oluşacak şekilde tefriş edilmiş ve 2006 yılı Aralık ayında Dahriye halkının hizmetine
sokulmuştur.
2006 yılı harcama tutarı 38 bin 340 ABD dolarıdır.
21
7- Samua Kültür Merkezi Projesi (Filistin)
El-Halil şehri Samua bölgesinde bulunan ve İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı
(SIDA) tarafından 140 bin ABD doları harcanarak restore ettirilen Osmanlı Eilya Mahkeme
Binası; TİKA tarafından, Samua Kültür Merkezi adıyla içerisinde Bilgisayar Eğitim Merkezi,
Konferans ve Toplantı Salonu ve Kadın Merkezi olacak şekilde gerekli ekipman ile
donatılmış ve 2007‟de bölge halkının hizmetine sokulmuştur.
Harcama tutarı 36 bin ABD dolarıdır.
Afrika
1- Sudan Osmanlı Eserlerinin Restorasyonu (Sevakin/Sudan)
Osmanlı döneminde Kızıldeniz'deki dört önemli limandan biri olan Sevakin (Suakin) Adası,
İngilizler tarafından Port Sudan Limanı'nın yapılması ile birlikte eski önemini yitirmiş,
denizden çıkarılan mercan kayalıklarından inşa edilen binalar zamanla yıpranarak
kullanılmaz hale gelmiştir. Adada bulunan 250'nin üzerinde bina halen kullanılamaz
durumdadır.
Sevakin Adası'nda Osmanlı tarafından gümrük binası olarak kullanılan binanın ve iki caminin
onarılarak faaliyete alınması için yürütülen çalışmalar kapsamında gerekli ön araştırma ve
incelemeler yapılmış; akabinde Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanları incelemelerde
bulunmuşlardır. Hazırlanan uzman raporuna istinaden projenin gerçekleştirilmesine karar
verilmiştir. Restorasyon konusunda önemli birikime sahip olan İstanbul Büyükşehir
Belediyesi proje ortağı olarak kararlaştırılmış ve restorasyon projeleri hazırlanmıştır. 2010
Aralık ayında restorasyon ihalesi yapılmıştır; ihale bedeli 2 milyon 750 bin ABD dolarıdır.
Müşavirlik ihalesi de Nisan 2011 tarihinde yapılmıştır; ihale bedeli 190 bin ABD dolarıdır.
Restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Sudan Osmanlı Eserlerinin
Restorasyonu için 99 bin TL ödenek ayrılmıştır.
22
2- Tunus Osmanlı Ghar el-Melh Kaleleri Müze Sergilemeleri Projesi
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2009 Yılı Yatırım Bütçesinden Tunus Osmanlı Ghar el-Melh
Kaleleri Müze Sergilemeleri projesi için 147 bin TL ödenek ayrılmıştır.
C- EĞĠTĠM
1- Büyük Öğrenci Projesi
"Büyük Öğrenci Projesi" kapsamında 57 ülke ve topluluktan çok sayıda öğrenci Türk
Cumhuriyetleri ve Akraba Toplulukları Sınavı (TCS) sonucuna göre tercih ettikleri
programlara yerleştirilmektedir.
Büyük Öğrenci Projesi
Türk Dünyası ile iletişim kurulması, Türkçe'nin kullanılan ortak dil olmasına katkıda
bulunulması, ortak kültür birliğinin geliştirilmesi ve bu ülke ve toplulukların ihtiyaçları olan
alanlarda vatandaşlarının daha donanımlı yetişmesine destek verilmesi amacıyla; Haziran
2010 itibariyle 57 ülke ve topluluktan 30.270 öğrenci ülkemize gelmiştir. Bu öğrencilerden
8656'sı mezun olmuş ve halen 737'si TÖMER, 210'u ön lisans, 3878'i lisans, 818'i yüksek
lisans, 516'sı doktora ve 2'si de bütünleşik doktora olmak üzere toplam 6161 öğrenci, 21
ildeki 42 üniversitede öğrenimine devam etmektedir.
23
Bu öğrencilerin tedavi yardımıyla ilgili olarak, Lisans düzeyinde Türkçe Dil eğitimi gören
öğrencilerin tedavi giderleri Millî Eğitim Bakanlığı tarafından, üniversitelere kayıtlı
öğrencilerin tedavi giderleri ise Üniversitelerin Öğrenci Sosyal Hizmetler Bütçelerinden
ödenmektedir.
2- Türkoloji Projesi
Türkoloji Projesi, 1999 yılında temelleri atılan ve 2000-2001 öğretim yılından itibaren
uygulanmaya başlanan, Türk dili ve kültürünün yaygınlaştırılmasını amaçlayan uzun soluklu
bir çalışmadır.
Bu çerçevede komşu, dost ve akraba topluluklarını içeren geniş bir coğrafyada, proje
kapsamındaki ülkelerde saygın üniversitelerle işbirliği yapılarak; Türkoloji, Türk Dili ve
Edebiyatı Bölümleri ile Türkçe Eğitim Merkezleri açılmaktadır. Ayrıca işbirliği yapılan
ülkelerdeki üniversitelere Türkiye'den akademisyenler gönderilmekte, yerel akademisyenlere
destek verilmekte ve açılan bölümlere malzeme/donanım desteği sağlanmaktadır.
2003 yılından beri düzenlenen Yaz Staj Programına her yıl yaklaşık 100 öğrenci
katılmaktadır. 2005 yılından itibaren TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi ile işbirliği
halinde gerçekleştirilen programa yeni kurulan Yunus Emre Enstitüsü Başkanlığının
da giderekartan katkıları olmaktadır. Programda öğrencilere Türkçe, Türk kültürü ve tarihi
dersleri verilmekte, yapılan gezi programları ile Türkiye'nin tarihi ve turistik yerlerini
tanımaları sağlanmaktadır.
2009-2010 yılında, 27'si Türkiye'den, 33'ü ilgili ülkelerden olmak üzere toplam 60 öğretim
elemanı görevlendirilmiş olup yaklaşık 3500 öğrenci öğrenim görmektedir.
3- Ahmet Yesevi ve Manas Üniversiteleri
Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Türkiye ve Kazakistan
Cumhuriyetlerinin uluslararası, özerk statüye sahip, ortak devlet üniversitesi olup temel
görevi, "Orta Asya'nın tarihî ilim ve kültür merkezi" olan Türkistan şehrini kalkındırmak
olarak belirlenmiştir.
24
Ahmet Yesevi Üniversitesi'nde, 2010 yılı itibariyle, 11 fakülte ve 1 yüksekokulda, 2600'ü
Türkiye'den, 700'ü Kazakistan dışındaki Türk Devletleri ve Topluklarından olmak üzere 20
bin öğrenci öğrenim görmektedir.
Yüksek öğretimin geliştirilmesi için Ahmet Yesevi'den mezun 9 master, 10 doktora, 3 tıp
doktoru öğrencinin lisansüstü eğitimleri için eğitim bursu verilmiştir.
Türkistan Uzaktan Eğitim Fakültesi TÜRTEP'in 2009-2010 yılında 11 bölümü açılmış olup
2187 kayıtlı öğrenci ile eğitime devam edilmektedir. Türkistan Uzaktan Eğitim Fakültesinin
teknik donanım ihtiyacı karşılanmıştır.
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kırgız
Cumhuriyeti Hükümeti arasında Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te Kırgızistan Türkiye-Manas
Üniversitesi'nin kurulmasına dair 30 Eylül 1995 tarihinde İzmir'de imzalanan anlaşmanın her
iki ülke yetkili makamlarınca onaylanmasını mütakiben kurulmuştur.
Üniversitenin Misyonu; Kırgız ve Türk gençleri ile diğer Türk Cumhuriyetleri ve Türk
Topluluklarındaki gençlerin birlikte öğrenim görmelerini, ortak anlayış ve işbirliği
geliştirmelerini ve üniversitenin dünya bilimine katkı yapmasını sağlayarak Türk uygarlığının
Rönesansına destek vermektir.
2008-2009 öğretim yılı itibariyle, 8 Fakülte, 4 Yüksekokul, 2 Meslek Yüksekokulunda 2558
lisans ve önlisans, 2 Enstitüde ise 281 Yüksek Lisans ve Doktora öğrencisi öğrenimini
sürdürmektedir.
2009 yılı eğitim dönemi sonu itibariyle 1930 öğrencisi olan üniversiteden mezun olan 274
öğrenciye mezuniyet töreni düzenlenmiştir.
D- KÜLTÜREL ĠġBĠRLĠĞĠ
1- Türk ĠĢbirliği ve Kalkınma Ġdaresi BaĢkanlığı (TĠKA)
Bakanlar Kurulu'nun 24 Ocak 1992 tarihli kararıyla, Dışişleri Bakanlığına bağlı bir teşkilat
olarak kurulan TİKA, 28 Mayıs 1999 tarihinde Başbakanlığa bağlanmıştır.
1992–2002 yılları arasında TİKA‟nın Avrasya‟ya yönelik faaliyetlerinin daha çok teknik
işbirliği faaliyetleri olarak sınıflandırılması mümkündür.
25
2003'ten itibaren TİKA'nın faaliyetlerine yeni bir bakış açısı damgasını vurmuştur. Kalkınma
yardımlarının değerinin ülkemiz tarafından daha iyi anlaşılması ve önemsenmesi paralelinde,
yeni çalışma alanları belirlenmiş, TİKA proje uygulamalarında vizyon değişikliğine
gidilerek, dış hibe yardımlarının nakdi yardım olarak yapılması yerine, proje tabanlı
gerçekleştirilmesine başlanmış, proje uygulamalarında görünürlük ve halkın temel
ihtiyaçlarına cevap verilmesine önem verilmiş, proje anlayışından program anlayışına
geçilmiştir.
1992–2002 yılların arasında TİKA‟nın faaliyet gösterdiği tüm ülkelerdeki proje sayısı 2241
iken 2003–2010 yılları arasında bu sayı 8613‟ü bulmuştur.
2003-2010 yılları arasında, TİKA faaliyet coğrafyası Asya'daki diğer ülkeler ile Orta Doğu ve
Afrika'da yer alan ülkelere doğru genişlemişse de, Avrasya Bölgesinde Türk soyluların ve
akraba toplulukların yaşadığı ülkelere verilen önem muhafaza edilmiştir. 1992-2002 yılların
arasında söz Avrasya ülkelerine yönelik toplam 1398 proje gerçekleştirilmişken, 2003-2010
yılları arasında bu ülkelere yönelik 4885 proje ve faaliyet gerçekleştirilmiştir.
TİKA, Avrasya ülkelerine yönelik çalışmalarını esas olarak 2 ana kategoride yürütmektedir:
i) Teknik İşbirliği
ii) Proje-Program Yardımı
Avrasya ülkelerine yönelik olarak gerçekleştirilen teknik işbirliği çalışmaları kapsamında
eğitimden sağlığa, idari ve sivil altyapıların geliştirmesinden tarıma kadar her sektörden
15.121 uzman eğitilmiştir.
Avrasya ülkelerine yönelik olarak gerçekleştirilen teknik işbirliği çalışmaları kapsamında
eğitimden sağlığa, idari ve sivil altyapıların geliştirmesinden tarıma kadar her sektörden
15.121 uzman eğitilmiştir.
Eğitilen uzmanların ülkesel dağılımı incelendiğinde, 1990'ların başında bağımsızlığını
kazanan ve 2000'li yıllarda da hızlı bir biçimde devletleşme ve geçiş süreci yaşamaya devam
Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinin başı çektiği görülmektedir. Buna göre, 2003-2010 yılları
arasında en çok uzman eğitimi verilen ülkeler sırasıyla Azerbaycan (3124 uzman),
26
Türkmenistan (1789 uzman), Kazakistan (1086 uzman), Kırgızistan (1067 uzman) ve
Özbekistan'dır (999 uzman).
Bağımsızlığını yeni kazanmış Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarından
ülkemize davet edilen eğitim kurumu yöneticileri ve öğretmenlerine Türk kültürünü ve milli
eğitim sistemini tanıtmayı ve eğitimciler aracılığıyla Türk kültürünün ve tarihinin yeni
nesillere aktarılmasını hedefleyen program kapsamında; Türk Dilinin Tarihi Gelişimi, Türk
Dünyasında Dil ve Kültür İlişkisi, Türk Millî Eğitim Sistemi, Öğretmen Yetiştirme ve
Öğretmenlerin Hizmet içi Eğitimi, Türkçe Dilbilgisi ve Türkçe Öğretimi, Türk Kültür ve
Medeniyeti vb. konularda dersler verilmiştir. Ders dışındaki zamanlarda ise İstanbul içindeki
tarihi ve turistik mekanlar, saraylar, müzeler, boğaz turu vb. geziler ile Edirne ve Bursa
illerindeki tarihi turistik mekanlara düzenlenen geziler ile program zenginleştirilmiştir.
TİKA, kuruluşundan 2003 yılına kadar 122,2 milyon ABD doları proje bütçesi kullanmış
iken, sadece 2010 yılında kullandığı bütçe 113 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
Son 7 yıl içerisindeki toplam bütçesi 500 milyon ABD dolarıdır. Bütçe kullanım etkinliği ise
% 98‟lere varmaktadır.
Hükümetin dış politik açılımlarına paralel olarak faaliyetlerin etkinleştirilebilmesi amacıyla
yeni Program Koordinasyon Ofisleri açılmıştır. 2002 yılında Program Koordinasyon
Ofislerinin sayısı 12 iken 2010 yılında 23 ülkede 26‟ya ulaşmıştır. PKO bulunmayan
ülkelerde çalışmalar gerçekleştirilmekte ve bugün itibariyle TİKA faaliyetlerinden 100‟ün
üzerinde ülke yararlanmaktadır.
TİKA, Avrasya Bölgesinde Türk soyluların ve akraba toplulukların yaşadığı ülkelerde çok
sayıda kültürel işbirliği çalışması gerçekleştirmektedir. Sempozyum, festival, seminer,
konferans, sergi vb. faaliyetlerin desteklenmesi; kitap basım/dağıtımları gibi formlar alabilen
söz konusu faaliyetlerin ülkelere göre dağılımını gösteren tablo aşağıdaki gibidir:
27
28
2- TRT AVAZ
Nevruz Bayramı'nın kutlandığı 21 Mart 2009 tarihinde yayın hayatına başlayan TRT AVAZ,
daha önceki TRT Türk tecrübesinden yararlanarak, eksikliklerini gidermiş; bir Türk Dünyası
kanalı olarak Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar'da Türk dili konuşan halklara hitap etmeye
başlamış, gelişen siyasi/kültürel atmosfere bağlı olarak da büyük bir ilgi görmüştür. Başta
Türk dizileri olmak üzere TRT Avaz programları bu ülkelerde her geçen gün daha fazla kişi
tarafından izlenmektedir.
TRT AVAZ kanalında yayınlanan programlarda hem Türkiye'yi hem de alanındaki ülkeleri
olumlu yönleriyle tanıtıcı, dostluk ve kardeşliği pekiştirici programlar yapılmakta olup yayın
coğrafyasından yayınlarına yönelik olumlu tepkiler gelmekte ve mevcut 8 dile ilave olarak
coğrafyanın diğer dillerinde de yayın yapılması talep edilmektedir. Bu çerçevede mevcut
yayın akışında 8 dile ilaveten Gürcüce yayınlara da yer verilmesi düşünülmektedir
3- Türksoy Uluslararası Türk Kültürü TeĢkilatı
Türk Dili Konuşan Ülkeler; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve
Türkmenistan Kültür Bakanları 1992 yılında İstanbul ve Bakü'de toplanarak, kültürel alanda
işbirliğini arttırmayı kararlaştırmış ve 12 Temmuz 1993 tarihinde Almatı'da yaptıkları
toplantıda "TÜRKSOY Kuruluşu ve Faaliyet İlkeleri Hakkında Anlaşma"yı imzalamak
suretiyle merkezi Türkiye'de olan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimini (TÜRKSOY)
kurmuşlardır.
Bilahare KKTC, Rusya Federasyonuna bağlı; Altay Cumhuriyeti, Başkurdistan Cumhuriyeti,
Hakas Cumhuriyeti, Saha (Yakut) Cumhuriyeti, Tataristan Cumhuriyeti, Tıva Cumhuriyeti ve
Moldova Cumhuriyeti'ne bağlı Gagavuz Özerk Bölgesi de TÜRKSOY'a gözlemci üye ülkeler
sıfatıyla katılmaya başlamıştır.
Amacı, buluşmalar (ressamlar, fotoğrafçılar, orkestralar), festivaller-kutlamalar, konferanslarsempozyumlar ve sergiler tarzında ortak proje ve faaliyetlerle, Türkçe konuşan ülkeler
arasında sanat ve kültür ilişkilerinin geliştirilmesinin sağlanmasıdır.
29
4- Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk KardeĢlik ve ĠĢbirliği Kurultayları
Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) ile Türk Devlet ve Toplulukları
Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Vakfının (TÜDEV) işbirliğinde, Türk devlet ve toplulukları
arasındaki dostluk, kardeşlik ve işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla, 1993'den beri
düzenlenmektedir. Kısaca Türk Kurultayı ismiyle bilinmektedir.
Kurultaya bağımsız Türk Devletleri'nin yanısıra, Rusya Federasyonu içerisinde bulunan
özerk cumhuriyetler ile bölgeler katılmaktadır. Çin ve İran'daki Türk toplulukları yanında
Balkanlar ve diğer bölgelerdeki Türk azınlıkları da delege göndermektedir. Kurultaya söz
konusu ülkelerden bürokratlar, uzmanlar, akademisyenler, işadamları ve sivil toplum
kuruluşlarının temsilcileri katılmaktadır.
Türk Kurultayının son toplantıları 16-18 Eylül 2006 tarihlerinde İstanbul'da ve 17-19 Kasım
2007 tarihlerinde Bakü'de gerçekleştirilmiştir.
5- Dünya Türk Forumu (TASAM)
Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin ön ayak olmasıyla düzenlenen "Türk Konseyi,
Türk Diasporası ve Sosyoekonomik İşbirliği" ana temalı Dünya Türk Forumu'nun birincisi
20-22 Ekim 2010 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Forum'un kurumsallaştırılarak,
Türk Dünyası içindeki artan iletişim ve diyalog kanallarına ilave unsur teşkil etmesi
hedeflenmektedir.
6- Yunus Emre Vakfı, Enstitüsü ve Türk Kültür Merkezleri
Yunus Emre Vakfı‟na bağlı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsü eğitim ve öğretim
faaliyetleri ile bilimsel araştırma ve uygulamaları yürütmektedir. Enstitünün kuruluş
amaçları; Türk kültürünün, tarihinin, dilinin ve edebiyatının daha iyi tanıtılması ve
öğretilmesi amacıyla araştırmalar yapmak, farklı kurumlarla işbirliği yaparak bilimsel
çalışmaları desteklemek ve ortaya çıkan sonuçları çeşitli yayınlar vasıtasıyla kamuoyuna
duyurmak amacına yönelik faaliyetler yürütmektedir.
30
7- YurtdıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı
TBMM tarafından 24 Mart 2010 tarihinde kabul edilen bir kanunla Yurtdışı Türkler ve
Akraba Topluluklar Başkanlığı kurulmuştur. Başkanlığın görev alanı; yurtdışında yaşayan
vatandaşlarımızın sorunlarının çözümü, soydaş akraba topluluklarla ilişkilerin geliştirilmesi,
yurtdışında ülkemize devlet kanalıyla getirilen burslu öğrencilerle ilgili esasların
belirlenmesi, yukarıda sayılan alanlarda faaliyet gösteren sivil toplum örgütleriyle ortak
çalışmalar yapılmasının sağlanması olarak belirlenmiştir.
8- Türk SoydaĢ ve Akraba Topluluklar BuluĢması
Türk Soydaş ve Akraba Topluluklar Buluşması 27 Şubat 2010 tarihinde İstanbul‟da Devlet
Bakanı Sayın Faruk Çelik‟in himayesinde düzenlenmiştir. Sözkonusu buluşmaya Türk
Dünyasından yaklaşık bin yedi yüz sivil toplum örgütü temsilcisi katılmıştır.
9- Türk Dili KonuĢan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA)
21 Kasım 2008 tarihinde İstanbul‟da Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve ülkemiz Meclis
Başkanlarının katıldığı Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi Parlamento
Başkanları I. Konferansı düzenlenmiştir. Konferansın sonunda “Türk Dili Konuşan Ülkeler
Parlamenter Asamblesine (TÜRKPA) Dair İstanbul Anlaşması” imzalanmıştır.
TÜRKPA‟nın I. Genel Kurul Toplantısı, 28-29 Eylül 2009 tarihlerinde Bakü'de yapılmıştır.
Toplantıda, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi Bakü Deklarasyonu,
Sekretarya Yönetmeliği ve İç Tüzük ile 2010 yılı bütçesi kabul edilmiş, Sekretarya‟nın
Bakü‟de kurulması kararlaştırılmıştır. Toplantıda ayrıca, Ramin Hasanov (Azerbaycan)
Genel Sekreterliğe, TBMM KEİ-PA Türk Grubu Sekreteri Kürşad Melih Sarıarslan ile
Kırgızistan ve Kazakistan'ın gösterdikleri adaylar Genel Sekreter Yardımcılıklarına
seçilmişlerdir.
10- Türk Dili KonuĢan Ülkeler ĠĢbirliği Konseyi
Türk Dili Konuşan ülkeler arasındaki ilişkileri en üst düzeyde geliştirmeyi hedefleyen
zirvelerin ilki 30-31 Ekim 1992 tarihlerinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan
ve Türkmenistan‟ın katılımlarıyla Ankara‟da gerçekleşmiştir.
31
Müteakip Zirveler sırasıyla İstanbul (1994), Bişkek (1995), Taşkent (1996), Astana (1998),
Bakü (2000), İstanbul (2001), Antalya (2006) ve Nahçıvan‟da (2009) düzenlenmiş, Nahçıvan
Zirvesi sırasında, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Kurulmasına Dair Nahçıvan
Anlaşması Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanmıştır.
Anlaşma 17 Kasım 2010 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Türk Dili Konuşan Ülkeler 10. Zirvesi 15-16 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul‟da yapılmıştır.
Zirve‟ye
Azerbaycan,
Kazakistan,
Kırgızistan
ve
Türkmenistan
Cumhurbaşkanları
katılmışlardır. Anılan Zirve ile, Nahçıvan Anlaşması doğrultusunda kurulması kararlaştırılan
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi hayata geçirilmiştir. Bu çerçevede, Türk İşbirliği
Konseyi‟nin İstanbul‟da yerleşik olacak Sekretaryası‟na Büyükelçi Halil Akıncı‟nın Genel
Sekreter olarak atanması onaylanmıştır.
11- Asya’da ĠĢbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA)
Kazakistan‟ın girişimiyle 2002 yılında kurulan CICA‟nın üçüncü zirvesi 7-9 Haziran 2010
tarihlerinde İstanbul‟da yapılmıştır. Sözkonusu Zirve toplantısıyla ülkemiz CICA‟nın dönem
başkanlığını iki yıllığına Kazakistan‟dan devralmıştır.
İstanbul Zirvesi‟nde Dönem Başkanlığını üstlenmemizle eş-zamanlı olarak Almatı‟da kurulu
CICA Sekretaryası‟nın başına Bangkok Büyükelçisi Çınar Aldemir‟in İcra Direktörü olarak
görevlendirilmesi onaylanmıştır.
E-ENERJĠ
1- Azeri-Çıralı-GüneĢli (ACG) Projesi
1994 yılında kurulan ve Azeri-Çıralı-Güneşli (AÇG) Sahası Derin Su Bölümünün işletilmesi
için TPO'nun da % 6,75 hisse ile yer aldığı "Uluslararası Petrol Şirketleri Konsorsiyumu
(AIOC)'nun faaliyetleri, BP operatörlüğünde 9 şirketin ortaklığıyla planlandığı şekilde devam
etmektedir. Proje halen 5 platformdaki 60 üretim kuyusundan günlük yaklaşık 900 bin
varil/gün üretmekte olup TPAO'ya düşen payı 19 bin 250 varil/gün'dür. Yeni bir platform
olarak Çırak Petrol Projesinde imalat, montaj ve inşaat safhasına Mart 2010'da başlanmıştır.
32
ACG Projesinin 2009 yılı ham petrol üretimi 298 milyon varil (TPAO payı 6,3 milyon varil)
olup kümülatif ham petrol üretimi ise 1342,44 milyon varil'e (TPAO payı 71,65 milyon varil)
ulaşmıştır.
2010 Ağustos ayı sonu itibariyle, ACG projesi kumulatif üretimi 1,52 milyar varil olup
TPAO'ya düşen pay ise 74,91 milyon varil'dir.
2011 yılında; Çıralı, Azeri (Merkezi Azeri, Batı Azeri, Doğu Azeri) ve Derin Su Güneşli
Sahalarında üretime, Çıralı, Batı Azeri, Doğu Azeri ve Derin Su Güneşli Sahalarında su
enjeksiyonuna ve Merkezi Azeri Sahasında gaz enjeksiyonuna devam edilmesi, Çıralı'da 3,
Batı Azeri'de 4, Merkezi Azeri'de 3, Doğu Azeri'de 3 ve Derin Su Güneşli'de 4 kuyunun
sondajı, Çırak Petrol Projesinde (COP) ön sondajlar ile imalat, inşaat ve montaj çalışmalarına
devam edilmesi planlanmaktadır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 271 milyon 50 bin
ABD dolarıdır.
2- Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ana Ġhrac Ham Petrol Boru Hattı
Hazar Bölgesinde ve özellikle Azerbaycan ACG (Azeri/Çıralı/Güneşli) Projesinden ürerilen
petrolü dünya pazarlarına taşımayı hedefleyen söz konusu proje; Bakü'den başlayıp Tiflis
yakınlarından geçerek Ceyhan'da sona eren, 50 milyon ton/yıl kapasiteli, 1768 km
uzunluğunda bir boru hattıdır. Hazar kıyısındaki Sangaçal ve Akdeniz kıyısındaki Ceyhan
terminallerine ilave olarak 4 adet Türkiye'de, 2 adet Gürcistan'da ve 1 adet Azerbaycan'da
olmak üzere 7 ara pompa istasyonu vardır. Proje kapsamında, 2009 yılında 373 tankere 287,6
milyon varil yükleme yapılmıştır.
29 Mayıs 2006 tarihinden itibaren BTC işletme aşamasında geçmiş olup halen ACG
(Azeri/Çıralı/Güneşli), Şah Deniz ve bir miktar Tengiz (Kazakistan) projeleri üretimi
petrollerin taşınması, tanklara dolum ve tanker yüklemeleri devam etmektedir. Genel
operatörlüğünü BP'nin yaptığı ve Türkiye kısmı BOTAŞ'ın ana müteahhitliği ile yapılmış ve
BIL (BOTAŞ International Limited) tarafından işletilen proje ile Ağustos 2010 sonu
itibariyle ortalama 830 bin varil/gün debi ile Ceyhan terminalinden 1262 tankerle yaklaşık
990 milyon varil petrol dünya pazarlarına ulaştırılmıştır.
33
Kimyasal madde (DRA) kullanımıyla projenin taşıma kapasitesi yaklaşık 1,2 milyon
varil/gün olup günlük taşıma miktarı ACG, Şah Deniz üretimleri, Sangaçal ve Ceyhan stok
durumlarına göre değişiklik göstermektedir.
2011 yılında ACG, Şah Deniz, TengizChevroil (TCO), Türkmenistan ve diğer üçüncü parti
petrollerinin rutin taşıma operasyonlarına devam edilecek, boru hattı ve istasyonlarda gereken
modifikasyon ve iyileştirmeler yapılacaktır. Ayrıca, anlaşma sağlandığı takdirde 1.4-1.6
milyon varil/gün kapasite arttırımı projesi detay mühendislik çalışmaları yapılacaktır.
Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 150 bin ABD dolarıdır.
3- Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE)
Sadece Türkiye'ye gaz nakli açısından değil, Doğu-Batı Enerji Koridorunun bir parçası olarak
önümüzdeki dönemde Avrupa pazarına Türkiye üzerinden gaz nakledilmesinin önünü açması
bakımından da büyük önem taşıyan Azerbaycan Gazının Türkiye'ye Nakli Projesi; Şah Deniz
(Upstream-saha arama-geliştirme-üretim), Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı (South
Caucasus Pipeline [SCP] / Midstream-taşıma) ve Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal gaz Boru
Hattı projeleri olmak üzere üç bölümde gerçekleştirilmiştir. Bakü-Tiflis-Erzurum güzergâhı
üzerinden Azeri gazını taşıyacak hat 970 km uzunluğundadır.
a) ġah Deniz Projesi
Azerbaycan‟ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şah Deniz (ŞD) Projesi 17
Ekim 1996‟da yürürlüğe giren ilgili “Arama, Geliştirme ve Üretim Paylaşımı
Anlaşması” çerçevesinde yürütülmekte olup TPAO‟nun projedeki hissesi %
9‟dur. Aşama-1 kapsamında, Ağustos 2010 sonu itibariyle Alfa sondaj ve üretim
platformdaki 4 üretim kuyusundan günde 22,3 milyon m³/gün gaz ile 45 bin varil/gün
kondensat üretilmektedir. Üretilen gaz SCP hattı vasıtasıyla BOTAŞ, Azerbaycan,
Gürcistan ve BTC pompa istasyonlarına verilmektedir. Projeden üretilen kondensat
BTC hattı ile Ceyhan‟a taşınmakta ve pazarlanmaktadır. Aşama-2 kapsamında ise;
Türkiye ile 7 Haziran 2010 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı‟yla Türkiye‟ye ilave
gaz satışının ve Avrupa‟ya gaz taşınmasının önü açılmış olup üretilecek gaz
Türkiye‟nin yanı sıra Avrupa‟daki alıcılara da satılacaktır. 2009 yılında ŞD
Projesinden 6.3 milyar m³ (TPAO payı 473 milyon 636 bin 229 m³) doğal gaz ve 13
milyon varil (TPAO payı 988 bin 39 varil) kondensat üretimi yapılmıştır. ŞD
34
Projesinde, günlük olarak 4 kuyudan ortalama 17,14 milyon m³ doğal gaz ve 36 bin
varil kondensat üretimi yapılmıştır. 2010 Ağustos ayı sonu itibariyle; ŞD Projesinden
kumulatif üretilen 21,5 milyar m³ gazın 1,61 milyar m³„ü, 45,2 milyon kondensatın
da 3,39 milyon varili TPAO hissesidir. 2011 yılında ise; Aşama-1 kapsamında
BOTAŞ, Azerbaycan, Gürcistan ve BTC‟ye gaz satışına devam edilmesi
planlanmakta olup SDA-07 üretim kuyusunda sondaj faaliyetlerine başlanılacaktır.
Mevcut yüzey tesislerinde kapasite arttırımı çalışmasına devam edilecektir. Aşama-2
kapsamında ise; detay mühendislik çalışmalarına başlanacak olup SDX-6 arama
kuyusunun sondajı yapılacaktır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 96 milyon ABD
dolarıdır.
b) Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (SCP)
Azerbaycan'ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şah Deniz Sahasında üretilen
Doğal gazı Türkiye/Gürcistan sınırına kadar taşıyan SCP Projesi 690 km
uzunluğundaki boru hattı ile yıllık 8,1 milyar m gaz Türkiye sınırına taşınabilecek
özellikte olup Kasım 2006 sonunda işletmeye hazır hale getirilmiştir. Projede TPAO
payı % 9'dur. Şah Deniz Projesinden sürekli üretime geçilmesiyle Mart 2007'den beri
gaz taşınmaktadır. BOTAŞ'ın ilgili tesislerinin gaz almaya hazır hale gelmesiyle 2007
Temmuz ayında Türkiye'ye de gaz verilmeye başlanmış olup halen Azerbaycan,
Gürcistan, Türkiye ve BTC pompa istasyonlarına gaz sevkini sürdürmektedir. 2009
yılı içinde satış için toplam 6,14 milyar m³ gaz taşınmış olup bu miktarın
4,8 milyar m³'ü BOTAŞ'a satılmıştır. 2009 yılı içinde satış için toplam 6,14 milyar
m³ gaz taşınmış olup bu miktarın 4,8 milyar m³'ü BOTAŞ'a satılmıştır. 2010 Ağustos
ayı sonu itibariyle; günlük 21 milyon m³/gün debi ile gaz taşınabilmekte olup
kümülatif 21,1 milyar m³ Şah Deniz doğal gazı taşınmıştır. (TPAO payı 1,54 milyar
m³). Bu miktarın 13,66 milyar m³'ü BOTAŞ'a verilmiştir. 2010 yılı içerisinde; Şah
Deniz Aşama-1 kapsamında satışı yapılacak olan doğal gazın taşınmasına ve boru
hattı işletme faaliyetlerine devam edilecektir. ŞD Projesi Aşama-2 üretimini de
taşımak maksadı ile boru hattı kapasitesi 2016 sonuna kadar 24 milyar m³/yıl'a
çıkartılacaktır. Projenin 2011 yılı planlanan bütçesi 100 bin ABD dolarıdır.
35
c) Gürcistan Sınırı-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Projesi
Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Azerbaycan Doğal
Gazının Türkiye Cumhuriyeti'ne Teslimatına İlişkin 12 Mart 2001 tarihli
Hükümetlerarası Anlaşma çerçevesinde Azerbaycan'dan Türkiye'ye 15 yıl süreyle
yıllar itibarıyla tedricen artarak yılda 6.6 milyar m³ seviyesine ulaşacak olan doğal
gaz ithalatına yönelik Doğal Gaz Alım Satım Anlaşması BOTAŞ ile Azerbaijan Gas
Supply Company (AGSC) arasında 12 Mart 2001 tarihinde imzalanmıştır. BOTAŞ ile
AGSC arasında imzalanan 11 Nisan 2008 tarihli Anlaşma mektubu ile teslimatların
başlangıç tarihi 1 Temmuz 2007, fiyat revizyon tarihi ise 15 Nisan 2008 olarak
yeniden belirlenmiş olup, doğal gaz teslimatları 1 Temmuz 2007'den bu yana devam
etmektedir. 26 Nisan 2010 tarihli Protokol ile ilgili olarak Azeri tarafı ile Türk tarafı
arasında 9¬12 Mayıs 2010 ve 14-17 Mayıs 2010 tarihlerinde görüşmeler yapılmıştır.
Hükümetlerarası ve şirketler seviyesinde varılan anlaşma neticesinde Şah Deniz Faz I
gazı fiyatı, Şah Deniz Faz II gazı fiyatı ve miktarı ile transit konularını içeren belgeler
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın Aliyev'in 7-8 Haziran 2010 tarihlerinde ülkemizi
ziyareti sırasında imzalanmıştır.
4- Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi
24 Nisan 2007 tarihinde projenin temel atma töreni gerçekleştirilmiş ve 19 Ekim 2009
tarihinde Milano'da Türkiye, İtalya ve Rusya arasında imzalanan Samsun-Ceyhan Petrol Boru
Hattı Projesine ilişkin Ortak Bildiri ile aynı anda imzalanan İtalyan Eni, Türk Çalık, Rus
Transneft, Rosneft ve Sovkom Flot şirketleri arasındaki anlaşma ile söz konusu hatta gerekli
petrolün sağlanması bağlamında önemli bir adım atılmıştır.
Rusya Devlet Başkanı Sayın Medvedev'in ülkemizi ziyareti kapsamında 12 Mayıs 2010
tarihinde Ankara'da, "Samsun Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesinin Önceliğine
Dayanarak Karadeniz Bölgesinden Petrolün Güvenli Nakli İçin Türkiye Cumhuriyeti Enerji
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Rusya Federasyonu Enerji Bakanlığı Arasında Bir
Mutabakat
Zaptı" imzalanmıştır. Mutabakat
Zaptında Samsun
Ceyhan Projesinin
gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla bir Hükümetlerarası Anlaşmanın müzakere
edilerek hazırlanmasına karar verilmiştir.
36
Söz konusu Proje kapsamında ilki 24 Eylül 2010 tarihinde Moskova'da, ikincisi 9 Kasım
2010 tarihinde İstanbul'da iki Çalışma Grubu Toplantısı yapılmış ve Hükümetlerarası
Anlaşmanın müzakerelerine başlanmıştır.
5- Kazakistan Projesi
TPAO'nun Kazakistan'daki faaliyetleri, 1993 yılında kurulan ortak şirketi Kazak/TürkMunay
(KTM) Ltd. tarafından yürütülmekte olup KTM Ltd.'de TPAO % 49, KazMunayGaz ise %
51 hisse ile yer almaktadır. Ortak şirket, 3 ruhsatta üretim çalışmalarına devam etmektedir.
Kazakistan Projesinin 2009 yılı ham petrol üretimi 1,7 milyon varil (TPAO payı 0.9 milyon
varil) olup kümülatif ham petrol üretimi ise 23,36 milyon varil'e (TPAO payı 14,86 milyon
varil) ulaşmıştır.
2010 Ağustos ayı sonu itibariyle üretilen 1,1 milyon varil ham petrolün 0,59 milyon varili
TPAO hissesidir. Projenin kümülatif ham petrol üretimi ise 24,5 milyon varil olup bu
miktarın TPAO payı 15,5 milyon varildir.
2011 yılında, sahalarda petrol üretimine ve ilgili operasyonlara, petrol sevk ve satış
faaliyetlerine devam edilecektir. Laktibay'da 1, Güney Karatobe'de 2, Batı Yelemez'de 3
üretim kuyusunun kazılması planlanmaktadır. Sözkonusu sahalarda petrolle birlikte üretilen
gazın kullanılmasına yönelik yapılan sistemin devreye alınması ve işletme faaliyetleri
yapılacaktır. Projenin 2011 bütçesi 100 bin ABD dolarıdır.
F- TĠCARET
Türk Cumhuriyetleri ile yapılan ticaretlere dair Dış Ticaret Müsteşarlığından gelen veriler
aşağıdadır:
37
TÜRKĠYE-AZERBAYCAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ
YILLAR
(Milyon ABD Doları)
ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM
HACĠM
DENGE
(%)
2000
230
-7,13
96
117,2
326
135
2001
225
-2,24
78
-18,3
303
147
2002
231
2,76
65
-17,2
296
167
2003
315
36,3
123
89,7
438
193
2004
404
28,0
136
10,5
539
268
2005
528
30,7
272
100,8
800
256
2006
695
31,6
340
25,0
1.036
355
2007
1.048
50,6
330
-3,1
1.377
718
2008
1.667
59,1
928
181,6
2.595
739
2009
1.399
-16,1
752
-19,9
2.151
647
2010
1.551
10,8
865
14,9
2.416
686
TÜRKĠYE-TÜRKMENĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ (Milyon ABD Doları)
YILLAR
ĠHRACAT DEĞĠġĠM ĠTHALAT
(FOB)
(%)
(CIF)
DEĞĠġĠM
HACĠM
DENGE
2005
181
-15,9
161
-8,56
342
20
2006
281
55,7
190
18,15
471
91
2007
340
20,8
397
108,8
737
-57
2008
662
94,9
389
-1,8
1.051
273
2009
945
42,6
327
-15,9
1.272
618
2010
1.139
20,53
386
17,95
1.525
753
38
TÜRKĠYE-ÖZBEKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ
YILLAR
HACĠM
DENGE
1999
99
-36,52%
47
-50,65%
147
52
2000
83
-16,64%
86
80,71%
168
-3
2001
90
8,56%
36
-57,99%
126
54
2002
94
4,47%
75
109,02%
169
18
2003
138
47,67%
99
32,01%
238
39
2004
145
4,91%
179
79,64%
324
-33
2005
151
4,02%
261
46,34%
413
-110
2006
176
16,50%
416
59,04%
592
-240
2007
226
28,19%
614
47,61%
839
-388
2008
337
49,43%
581
-5,38%
918
-244
2009
279
-17,12%
413
-29,01%
692
-134
2010
282
1,40%
861
108,50%
1.143
-579
TÜRKĠYE - KAZAKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ
YILLAR
ĠHRACAT
(FOB)
DEĞĠġĠM ĠTHALAT DEĞĠġĠM
(%)
(CIF)
(%)
HACĠM
DENGE
2000
118
22,9
346
17,1
465
-227
2001
119
0,90
90
-73,9
210
29
2002
160
33,7
203
125,6
3641
-43
2003
233
46,1
266
30,8
500
-32
2004
355
52,0
442
65,8
797
-86
2005
459
29,3
558
26,4
1.018
-98
39
2006
696
51,5
993
77,8
1.690
-296
2007
1.079
55,0
1.284
29,2
2.363
-204
2008
890
-17,5
2.331
81,6
3.222
-1.441
2009
633
-28,9
1.348
-42,2
2010
819
29,4
2.464
82,7
TÜRKĠYE-KIRGIZĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ
YILLAR
1.98
1
3.283
-715
1.645
ĠHRACAT
DEĞĠġĠM
ĠTHALAT
DEĞĠġĠM
(FOB)
(%)
(CIF)
(%)
HACĠM
DENGE
2000
20.572
-11,30
2.350
-15,50
22.922
18.222
2001
17.350
-15,70
6.307
168,40
23.657
11.043
2002
24.005
38,40
17.623
179,40
41.628
6.382
2003
40.862
70,20
10.906
-38,10
51.768
29.956
2004
74.702
82,80
13.384
22,70
88.086
61.317
2005
89.530
19,80
14.113
5,40
103.643
75.417
2006
132.172
47,60
27.455
94,50
159.627
104.717
2007
181.311
37,20
45.020
64,00
226.331
136.291
2008
191.351
5,50
47.974
6,60
239.325
143.377
2009
140.002
-26,83
31.446
-34,45
171.448
108.556
2010
129.227
-7,70
30.899
-1,74
160.126
98.328
40
TÜRKĠYE-TACĠKĠSTAN DIġ TĠCARET VERĠLERĠ
YILLAR
HACĠM
DENGE
(FOB)
(%)
(CIF)
2005
47
12
47
-24
94
0
2006
72
53
118
150
190
-46
2007
118
64
143
21
261
-25
2008
176
49
148
3
324
28
2009
126
-28
107
-27
233
19
2010
144
14
283
164
427
-139
G- ULAġIM
1- Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu
Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Projesinin Türkiye kesiminin temeli, Cumhurbaşkanımız
Abdullah Gül, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı
İlham Aliyev tarafından 24 Temmuz 2008 günü Kars'ta atılmış ve Cumhurbaşkanı Abdullah
Gül, "Bu proje tarihi İpekyolu'nun tekrar canlanmasıdır" diyerek, bu proje ile sadece
Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi birbirine bağlanmadığını, aynı zamanda Çin'den
Londra'ya kadar uzanan bir demiryolu hattının küçük fakat çok önemli bir gediğinin
kapanacağını ifade etmiştir.
76 km'si Türkiye, 29 km'si Gürcistan'da altyapısı çift, üstyapısı tek, sinyallı ve
elektrifikasyonlu olarak inşa edilmesi planlanan 104 km uzunluğundaki hatta; Kars, Tiflis ve
Bakü arasında yük taşımacılığının yanında yolcu taşımacılığı da öngörülmüştür.
Hattın işletmeye alınacağı planlanan 2012 yılında; 1 milyon yolcu ve 3,5 milyon ton yük,
2034 yılında ise sözkonusu proje hattı üzerinde 7,8 milyon yolcu ve 21,5 milyon ton yük
taşıma kapasitesi olacağı tahmin edilmektedir.
41
Hattın gerçekleştirilmesi bu bölgeye gerek istihdam gerekse ticari açıdan büyük bir canlılık
getirecektir.
Kars-Tiflis-Bakü Projesinin hayata geçirlmesi ve inşası devam eden Boğaz Tüp Geçişinin
(Marmaray Projesi) tamamlanması ile ayrıca bu projeleri destekleyen diğer demiryolu
projelerinin inşasıyla; Asya'dan Avrupa'ya, Avrupa'dan Asya'ya çok büyük hacimde
taşınabilecek yüklerin önemli bir bölümü Türkiye'de kalacak, böylece Türkiye, uzun vadede
milyarlarca dolar taşıma geliri elde edebilecektir.
2- Bilge Kağan Karayolu
Ulaşım imkanları yetersiz olan Moğolistan'da karayolu yapım çalışmalarına katkı sağlamak
ve Göktürk (Orhun) Anıtlarına ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla Arhangay vilayeti Hashat
ilçesi sınırları içerisinde bulunan anıtların bulunduğu bölgeyi (Hoşo-Saydam), Uvurhangay
vilayeti Karakurum ilçesine bağlayan 46 kilometrelik Bilge Kağan Karayolunun yapımı
tamamlanmıştır.
Bilge Kağan Karayolu
Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi (MOTAP) kapsamındaki karayolunun yapımının
tamamlanmasıyla, Hoşo-Saydam ile Karakurum arasındaki mesafe yarım saatte ve güvenli
bir şekilde kat edilebilecek duruma gelmiştir. 2005 yılında temeli atılan Bilge Kağan
Karayolunun açılışı 2008 yılında yapılmıştır.
42
H- SAĞLIK VE ĠNSANĠ YARDIM
1- Kırgız-Türk Kemik Ġliği Nakli Merkezi (Kırgızistan)
Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi'ne Donanım Desteği Kırgızistan'da Hematoloji
hizmetlerinin geliştirilmesi, Kırgız Hematoloji Merkezi'nde kemik iliği nakli yönteminin
ilerletilmesi ve teşhis ve tedavi hizmetlerinin bölge insanına ulaştırılmasının amaçlandığı
proje çerçevesinde 2006 yılında Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi açılmıştır. 13
Haziran 2007'de Türk ve Kırgız doktorlar tarafından, Orta Asya'da ilk defa kemik iliği nakli
operasyonu gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında da proje kapsamında donanım hibesi ve uzman
eğitimlerine devam edilmiştir.
2- Kemik Ġliği Nakli Merkezi (Azerbaycan)
2007 yılında imzalanan Kemik İliği Nakli Merkezi'nin Kuruluş ve İşletilmesine İlişkin
Protokol'e istinaden, Azerbaycan'da yaygın olarak görülen ve diğer adı Akdeniz Anemisi olan
talasemi hastalığı ile mücadele amacıyla, 2009'da Bakü'de, Talasemi Merkezi bünyesinde
Kemik İliği Nakli Merkezi açılmıştır.
3- Özbekistan Plastik Cerrahi Operasyonları (Karakalpakistan)
Dünyanın ekolojik anlamda en sorunlu bölgelerinden olan Karakalpakistan Özerk
Cumhuriyeti'nde olumsuz çevre koşullarının anne karnındaki bebekler üzerinde yarattığı
olumsuz etkinin sonucu olarak başta dudak-damak yarığı hastalıkları olmak üzere fiziksel
özürlü dünyaya gelen çocuklara yönelik olarak düzenlenen proje ile 2009 yılı Mayıs ayında
bir hafta süre ile 40 çocuğa 44 ameliyat yapılmıştır. İnter Plast Derneği Başkanlarından Deniz
İşcen ve ekibi tarafından başarıyla gerçekleştirilen ameliyatlar için gerekli tıbbi ekipman ve
ilaç temini TİKA tarafından yapılmıştır.
4- Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve ġıbırgan Afgan-Türk Dostluk Hastanesi
(Afganistan)
Sağlık sektöründe yapılan çalışmalar kapsamında; 2006 ve 2007 yıllarında işletimi üstlenilen
Meymene Afgan-Türk Dostluk Hastanesi ve Şıbırgan Afgan-Türk Dostluk Hastanesi
faaliyetine devam etmekte ve günde 650 hastaya hizmet vermektedir. Benzer şekilde 2007
yılı içerisinde kurulan ve günde 225 kişiye hizmet veren iki ana-çocuk sağlığı kliniği ve iki
43
gezici hastanenin de işletilmesine devam edilmektedir. Ayrıca 2008 AİSA Bagrami Dostluk
Kliniği işletilerek 41 bin kişiye hizmet verilmiştir. TİKA tarafından işletilen söz konusu
sağlık birimleri Afganistan'da yabancı kuruluşlar tarafından işletilen hastaneler ve klinikler
arasında örnek teşkil etmektedir. 2007 yılında tadilatı ve tefrişatı yaptırılarak işletimine
başlanmış olan Kabil İbn-i Sina Hastanesi'nin 2008 yılı içerisinde onarımı gerçekleştirilmiş
ve yeni bir ameliyathane eklenerek, donatılmıştır.
5- Vardak Vilayeti Behsud Ġlçesi Sangi ġendave Kliniği
Vardak Vilayeti Behsud ilçesi'nde Sangi Şendave ve Dahani Garmab BMC Kliniklerinin
inşaatına 2009 yılı Mayıs ayında başlanmıştır. Vardak ili Çak İlçesi Şah Kalandar BHC
(temel sağlık merkezi) klinik inşaatı, Behsud ilçesi Frahlam'da CHC (kapsamlı sağlık
merkezi) klinik inşaatı, Semengan ili Daymirdat ilçesi BHC klinik inşaatı ve Tahar ili Sumuç
ilçesinde CHC tipi klinik inşaatı Afganistan'da yürütülen diğer sağlık projeleridir.
6- Bağdat Râzi Hastanesi (Irak)
Bağdat Râzi Hastanesi İnşaatı Irak'taki 2003 savaşını takiben bu ülkeye uluslararası toplum
tarafından başlatılan kalkınma ve imar yardımları kampanyasına Türkiye de katılmış ve 2003
yılı Ekim ayında düzenlenen Madrid Donörler Konferansı'nda 50 milyon ABD doları
taahhütte bulunmuştur. Irak Kızılayı'nın talebi üzerine Bağdat'ın merkezinde bulunan Râzi
Hastanesi'nin ülkemiz tarafından yeniden inşası ile ilgili ihale 2009 yılı Mayıs ayında
gerçekleştirilmiştir. Irak Kızılayı tarafından tahsis edilen arazide inşa edilmekte olan Râzi
Hastanesi, bu kurumun görüş ve önerileri alınarak toplam 1.000 m² oturma alanı üzerine 2
katlı 2000 m² kapalı alan olarak projelendirilmiştir. Hastanede klinik hizmetleri ifa edilecek
olup acil müdahalelere de imkân sağlanmaktadır.
7- Kızılay'ın Faaliyetleri
2006 yılından beri Sudan'da faaliyet gösteren Sudan Sahra Hastanesi 2009 yılında da
faaliyetlerine devam etmiş ve 55 bin kişiye ücretsiz sağlık hizmeti sunulmuştur. 2005 yılında
Pakistan'da meydana gelen depremin ardından yaralanan ve evsiz kalan halka yönelik
yeniden inşa ve rehabilitasyon süreci faaliyetleri 2009 yılında da devam etmiştir. Pakistan'da
kapasite geliştirme projesi kapsamında afet
44
yönetim ve lojistik merkezi inşası
tamamlanmıştır. Pakistan halkına yönelik afet yönetimi, psiko-sosyal destek ve eğitim
programları da yapılan faaliyetler arasındadır.
2008 yılında İsrail ile Filistin arasında başlayan çatışma neticesinde Filistin halkının
ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Filistin insani yardım operasyonu başlatılmış ve bu
kapsamda ülkeye acil yardım malzemesi sevk edilmiştir. Ayrıca Gazze Şeridindeki şehirlerin
su altyapısı yetersiz olması sebebiyle Gazze Şeridi içme suyu rehabilitasyonu projesi
faaliyete geçirilmiştir.
Tüm dünyayı etkisi altına alan küresel iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, 2006'dan
bu yana Suriye'de ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu kapsamda kuraklıktan en çok etkilenen
Haseke bölgesi öncelikli olmak üzere gıdadan oluşan insani yardım malzemesi
gönderilmiştir. Türk Kızılayı Kosova, Irak, Lübnan, Endonezya ve Makedonya'da da insani
yardımda bulunmuştur.
I- SU VE SU HĠJYENĠ (SANĠTASYON)
TİKA'nın su ve sanitasyon alanında gerçekleştirdiği çalışmalar ağırlıklı olarak iki ana başlık
altında yürütülmektedir:
i) Kırsal alanda sağlıklı içme suyu teminine yönelik kuyu açma çalışmaları
ii) İçme suyuna sağlıklı erişimin ve su hijyeninin sağlanması adına su şebekelerinin
iyileştirilmesi.
1- Kırım Entegrasyon ve Kalkınma Programı [CIDP] Su Sağlama Projesi (Ukrayna)
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından sürgünden dönen halklara yönelik
olarak Kırım'da geliştirilen "Kırım Entegrasyon ve Kalkınma Programı (CIDP)" çerçevesinde
11 proje bitirilmiştir. Bu projelerden 8 tanesi içme suyu sistemi, diğer 3 tanesi de sulama
sistemi niteliğini taşımaktadır. Tamamlanan bu projeler ile 27 binden fazla insana temiz içme
suyu ve/veya tarımsal sulamada kullanacakları su sağlanmıştır.
2- Su Kuyuları Açılması (Afganistan)
Yıllardır süren savaşlar sebebiyle ülke genelinde yaşanan altyapı eksikliği temiz içme suyu
başta olmak üzere su ve su hijyeni alanında ciddi mağduriyetler doğurmaktadır. Ülkede
45
barajların olmayışı ve buna bağlı olarak su dağıtımını sağlayacak şebeke sisteminin eksikliği
kuyu açmak suretiyle suya erişimi zorunlu kılmaktadır. Afganistan'da temiz içme suyuna
sahip tek vilayet Herat olup ülke genelinde temiz suya erişim oranı % 23'tür.
TİKA tarafından yürütülen projeler kapsamında açılan su kuyuları daha çok okul bahçelerine
yoğunlaştırılmıştır. Afganistan'ın çeşitli vilayetlerinde 2005-2008 yılları arasında açılan 166
su kuyusundan toplam 520 bin kişi faydalanmıştır.
Daha sonraki yıllarda da su kuyusu açma faaliyetine devam edilmiştir. Bu doğrultuda
yürütülen çalışmalar çerçevesinde 2009'da Kabil ili Kale-i Fatu Mahallesi Su Kuyusu Projesi
ile bölge halkının günlük içme suyu ihtiyacı karşılanmış, diğer yandan Tahar İşkemiş Akcer
Köyü'ne, Talokan Kliniği'ne, Vardak Vilayeti'nde Sangi Şanda Okulu'na, Şahabuddin
Okulu'na, Şuhada Arpan Okulu'na, Jagatu Lisesi'ne, Gazi Kebirhan Okulu'na, Frahlam
Lisesi'ne, Çelem Çay Okulu'na, Çavni Köyü'ndeki CHC Kliniği'ne Mangali Köyü'ndeki BHC
Kliniği'ne, Marak Köyü'ndeki BHC Kliniği'ne, Rakul Köyü'ndeki CHC Kliniği'ne su kuyuları
açılarak halkın temiz suya kavuşması sağlanmıştır.
3- Etiyopya'da Su Temini ve Osmanlı ÇeĢmelerinin Ġmarı (Etiyopya)
Proje maliyeti 2,5 milyon ABD dolarıdır. (Sondaj, teknik eğitim, çeşme, su boru tesisatı,
rezervuar, kullanılan malzeme ve hibe edilen araç ve donanım). Tigray ve Harar eyaletlerinde
2007-2009 döneminde 42 adet su kuyusu açılmıştır. Açılan 42 adet su kuyusunun günlük su
verimi toplam 19 bin 551 ton olup 977 bin 550 kişinin su ihtiyacı karşılanmıştır. Türkiye'den
projede kullanılmak üzere sondaj makinesi ve donanım getirilmiştir. 7 ayrı bölgeye rezervuar
yapılmış, açılan kuyulardan çıkarılan su burada depolanarak kırsal alanlarda halkın hizmetine
sunulmuştur. 5 adet Osmanlı çeşmesi imar edilmiştir. Suyun dağıtımı amacıyla 4985 metre
boru tesisatı döşenmiştir.
J- BARINMA VE KONUT
TİKA'nın yürüttüğü barınma ve konut projeleri genel olarak savaşlar, iç çatışmalar gibi insani
sebep veya doğal afetler neticesinde yerlerinden olan kesimlerin eski yerleşim bölgelerine
dönüşü gayesine hizmet etmektedir. Bosna-Hersek, Ukrayna/Kırım, Gürcistan ve Kırgızistan
bu tarz projelerin yürütüldüğü ülkelerin başında gelmektedir.
46
1- Kırım Tatar Toplumuna Konut Edindirme (Ukrayna)
Göçmenlerin barınma problemlerinin çözümü maksadıyla, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının
ardından anavatanlarına dönen Kırım Tatarları‟nın Kırım'a entegrasyonu kapsamında, 1994
yılı içerisinde dönemin Cumhurbaşkanı'nın talimatı üzerine, Kırım Tatar Toplumu'nun acil
ekonomik ve sosyal sorunları ile ilgilenilmiş ve Başkanlığımız bölgeye yönelik o tarih
itibarıyla tahmini tamamlanma bedeli 5 milyon ABD Doları olan 1000 konutluk yardım
yapılması için proje geliştirmiştir.
Kırım Tatar Milli Meclis Başkanlığı (K.T.M.M.) ile 30.07.1997 tarihinde imzalanan protokol
çerçevesinde müstakil bahçeli konutlar satın alınmakta veya kendi imkanları ile konutu belli
bir seviyeye getirmiş ama parasızlık nedeni ile bitirememiş olanlara inşaat yardımı
yapılmaktadır.
1997 yılında başlanan ve 2006 sonunda bitirilen Kırım Tatar Toplumu'na Konut Edindirme
Projesi kapsamında yıllar itibarıyla sağlanan konut sayısı aşağıdaki tabloda verilmektedir:
YIL
Satın alınan
Toplam
İnşaat
Yapılan Harcama ABD
1997
konutlar
31
Yardımları
5
36
Doları
269.493
1998
134
42
176
760.398
1999
14
4
18
50.000
2000
55
4
59
300.020
2001
22
5
27
100.022
2002
36
2
38
203.116
2003
19
4
23
156.708
2004
162
-
162
605.660
2005
174
35
209
1.225.118
2006
216
36
252
1.721.650
TOPLAM
863
137
1.000
5.392.185
47
2- 100 Adet Göçmen Konutu ve Altyapının ĠnĢası (Gürcistan)
2008 Ağustos ayında Gürcistan ordusu ile isyan eden Güney Osetya güçleri arasında çıkan
çatışmalar, birçok köyün ve bazı şehirlerin yakılıp yıkılmasına neden olmuştur. Birleşmiş
Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği resmi kaynaklarına göre çatışmalar nedeniyle 120
binden fazla insan Gürcistan sınırları içinde göç etmiştir. UNICEF'e göre, göç etmek zorunda
kalanların yaklaşık yüzde 40'ını, 16 yaşın altındaki çocuklar oluşturmuştur.
Savaşın bitmesinin ardından, savaş göçmenleri için 6 bin 500 konut inşa etmek üzere
çalışmalara başlayan Gürcistan hükümetine Türkiye'den de yardım eli uzanmıştır.
Gürcistan'ın Gori kenti yakınlarında savaşta evsiz kalanlar için inşa edilecek 100 adet kalıcı
tip göçmen konutu ve altyapısı inşasının TİKA tarafından yapılması kararlaştırılmıştır. Nisan
2009 tarihinde gerçekleştirilen temel atma töreninin ardından çalışmalar hızla başlatılmış ve 8
ay gibi kısa bir sürede konutlar tamamlanmıştır. Kasım 2009 tarihinde Devlet Bakanı Sayın
Faruk Çelik ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakaşvili'nin de katılımıyla gerçekleştirilen
törenle konutlar sahiplerine teslim edilmiştir.
Her biri kendine ait araziler içinde inşa edilen konutların, yol, su, elektrik, sulama kanalı gibi
altyapı düzenlemeleri de yapılarak ihtiyaç sahibi 100 aile için sadece yaşanacak bir yer değil,
aynı zaman da kendi kendilerini idame ettirebilecekleri bir ortam sağlanmıştır.
K- TARIM, HAYVANCILIK, BALIKÇILIK
TİKA tarafından gerçekleştirilen tarım projeleri genel olarak 5 ana başlık altında
değerlendirilmektedir:
i) İlgili kurumların kapasitesini artıracak teknik işbirliği çalışmaları.
ii) Kurumlara donanım sağlanması.
iii) Üreticilere verilen ekipman destekleri.
iv) Üreticilerin eğitimi.
v) Entegre projeler.
48
1- Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da Üretilmesi
TİKA Başkanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Ankara Tavukçuluk Araştırma
Enstitüsü'nün ortaklaşa gerçekleştirdiği "Yumurtacı Hibrit ve Ebeveynlerin Türkmenistan'da
Üretilmesi" projesi çerçevesinde bir tavukçuluk tesisi kurulmuştur. Tesiste görev alacak 17
Türkmen uzman Türkiye'ye getirilerek mesleki eğitime tabi tutulmuştur.
Proje kapsamında ayrıca 22 bin 500 adet damızlık yumurta Türkmenistan'a gönderilmiştir.
Kuluçkaya yatırılan yumurtalardan yaklaşık 17 bin adet civciv çıkarılmış, civcivler
aşılanarak, Ahal vilayetinin Tecen ilçesinde 5 bin civciv kapasiteli tavukçuluk tesisine
götürülmüştür. Tamamen çevre kontrollü olarak planlanan ve aydınlatma, havalandırma,
ısıtma ve soğutma sistemlerinden oluşan kümeslerde sulama ve yemleme de otomatik olarak
yapılmaktadır. Civciv büyütme ve damızlık kümesi olarak iki ayrı bölümden oluşan tesiste
yetiştirilen tavuklardan Türkmenistan'ın yumurta ihtiyacının yüzde 25'i karşılanabilmektedir.
Yumurta ve beyaz et ihtiyacının büyük bir kısmını yurt dışından karşılayan Türkmenistan'da
bu tesis sayesinde yılda en az 400 bin ticari civciv olarak bilinen yumurtacı tavuklar elde
edilmektedir.
2- Seracılığın GeliĢtirilmesi (Özbekistan)
Özbekistan Tarım ve Su İşleri Bakanlığı ile imzalanan "Tarım Alanında İşbirliği Protokolu'ne
istinaden Özbekistan'da çağdaş seracılığın geliştirilmesi, tarımda verimliliğin artırılması,
yoğun tarım tekniklerinin öğretilmesi yoluyla işsizliğin azaltılması, çiftçilerin ekonomik
düzeylerinin yükselmesi amacı ile Özbekistan Tarım ve Su İşleri Bakanlığı'na bağlı Tarımsal
Mekanizasyon ve Elektrifikasyon Enstitüsü (UzMEİ) arazisinde 5 bin m²'lik bir alana sera
kurulmuştur.
Özbekistan'nın bu ilk modern serasında ısıtma, soğutma, havalandırma, sulama, gübreleme
gibi işlemler bilgisayar kontrollü olarak yapılmaktadır. Domates, biber, salatalık gibi
sebzelerin üretiminin yanı sıra, sera süs bitkileri, kesme çiçek, çilek gibi ürünlerin
yetiştiriciliğine de uygun olan serada 120 ton ürün yetiştirme kapasitesi mevcuttur. 2008
yılında açılışı yapılan sera Özbekistan Hükümetince, "Seracılık Teşvik Programı" için örnek
sera ilan etmiştir.
49
3- Türkmenistan'da Antepfıstığı YetiĢtiriciliği Projesi (Türkmenistan)
Topraklarının 2/3'lük kısmının çöllerle kaplı olması sebebiyle kısıtlı tarım arazisine sahip
olan Türkmenistan'da susuz, kurak ve diğer bitkilerin gelişemeyeceği yerlerde antepfıstığı
yetiştirilmesi ekonomi için büyük önem arz etmektedir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığımız
işbirliğinde 2007 yılında doğal olarak yetişen fıstıkların aşılanarak, yeni fıstık bahçelerinin
oluşturulmasını
amaçlayan,
"Türkmenistan'da
Antepfıstığı
Yetiştiriciliği
Projesi"
geliştirilmiştir. 2008 yılında Türkmen ve Türk uzmanlarının ortaklaşa gerçekleştirdiği
seleksiyon ve saha çalışmaları neticesinde 9 adet çeşit örneği temin edilerek onlardan alınan
aşı malzemeleri ile Aşkabat şehrine yakın yerlerde bulunan fıstık sahalarında aşılama
yapılmıştır. Ayrıca, Antepfıstığı Eğitim Merkezi kurulması için gerekli yer temin edilerek
uygun hale getirilmiştir. Antepfıstığı gen merkezlerinden birisi ve dünya'nın 3'ncü büyük
Antepfıstığı üreticisi olması hasebiyle dünya çapında önemli bir konuma sahip ülkemizin
tecrübelerinin Türkmenistan'a aktarılmasıyla konu ile ilgili yeni işbirliği imkânlarının
yaratılması beklenmektedir.
4- Doğu Makedonya'da Arıcılığın GeliĢtirilmesi
Ekonomik etkinliğin sınırlılığı sebebiyle yüksek bir işsizlik oranına sahip Doğu
Makedonya'nın
kırsal
kalkınmasına
katkıda
bulunmak
ve
bölgede
ekonominin
canlandırılmasını sağlamak amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Türkiye Arı
Yetiştiricileri Merkez Birliği işbirliğinde "Arıcılığın Geliştirilmesi Programı" geliştirilmiştir.
Program, Radoviş Bölgesi ve buraya bağlı on köyde (Radoviş Belediyesi Kılavuzlu, Pırnalı,
Kocalı, Alikoç, Buçim, Topolnitsa, Strurovo, Podareç, Smilançi Köylerinde ve Konçe
Belediyesi'nde) uygulanmaktadır. 66 aile ile başlayan program, sisteme yeni üreticilerin
katılmasıyla 86 aileye yükselmiştir. Program dahilinde 2000 adet kovan, 1420 adet arı
kolonisi, ana arı üretim malzemeleri, arıcılık kıyafetleri, arı hastalıkları ilaçları ve arıcılık için
gerekli tüm teknik malzemeler ailelere dağıtılmıştır.
Programın uygulanmaya başlaması ile birlikte şimdiye kadar geçimini hayvancılık ve
tütünden sağlayan halk, ülkenin en modern arıcılık işletmelerine sahip olmuştur. Teorik ve
uygulamalı arıcılık eğitimi alan aileler ülke koşullarının üzerinde gelir elde etmeye
başlamışlardır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, toplumsal, ekonomik ve ekolojik
açıdan bölgeye çok önemli katkıları bulunan programı, Güney-Güney İşbirliği Programı
50
çerçevesinde New York'ta düzenlenen "Global South Development Expo 2008"
organizasyonunda en iyi program uygulamalarından biri olarak değerlendirmiştir.
5- Kırgızistan Ton Köyü Balık Üretim Ġstasyonu Modernizasyonu
Kırgızistan Cumhuriyeti zengin su rezervlerine sahip bir ülkedir. Ancak su ürünleri üretimi,
dolayısıyla tüketimi oldukça azdır. Kırmızı et tüketim alışkanlığı yüksek olan halkta, gerek
bu alandaki stokların azalması dolayısıyla fiyatlardaki artış, gerekse besin tüketimindeki
bilinçlenme nedeniyle su ürünleri önem kazanır hale gelmektedir.
Ülke içerisinde 16 balıkçılık işletmesi mevcuttur. Bu alanda 300 kişi istihdam edilmektedir.
Ancak devlet doğal balıklandırma amacıyla kurulan inkübatörlerin haricinde yetiştiricilik
çalışmaları ve işleme sanayi yok denecek kadar azdır.
K.C. Tarım, Su ve Yeniden İşletme Sanayi Bakanlığı ile işbirliğinde rehabilite edilen Issık
Göl bölgesinde yer alan "Ton Köyü Balık Üretim İstasyonu"nun modernizasyonu bu alandaki
örnek projelerden biridir.
1964 yılında devlet işletmesi olarak alabalık, sombalığı gibi tatlı su balık çeşitlerini suni bir
ortamda yetiştirmeye yönelik olarak kurulan Ton Köyü Balık İşletmesine jeneratör, hidrofor,
su ve yakıt tankı vb. malzemeler hibe edilmiştir. Türk uzman ve danışmanların desteği ile
işletme, balık yavrusu imalatını gerçekleştirebilecek modern bir kuluçkahane olma niteliğine
kavuşturulmuştur. 2009 yılında gerçekleştirilen rehabilitasyon çalışmaları sonucunda, 3
milyon sazan balığı yavrusu yetiştirilmiş ve balık sayısını arttırmak amacıyla yavruları, Issık
Göl'e bırakılmıştır.
Isık Göl'de biyolojik çeşitliliği, dengeyi ve balık kaynaklarını koruyarak, söz konusu üretimi
ekonomik boyuta ulaştırıp Kırgızistan ekonomisine katkıda bulunmaya yönelik önemli bir
mesafe kaydedilmiştir.
L- ĠDARĠ VE SĠVĠL ALTYAPILARA DESTEK
İdari ve sivil altyapıların iyileştirilmesi yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar genel olarak
iki ana başlık altında yürütülmektedir:
51
i) Merkezi/yerel yönetimler ile STK'ların fiziki altyapılarının iyileştirilmesi
çalışmaları
ii) Merkezi/yerel yönetimler ile STK'ların beşeri kapasitesini artırmaya yönelik teknik
işbirliği faaliyetleri.
Uluslararası Polis Eğitim ĠĢbirliği Projesi
Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği Projesi TİKA ile Polis Akademisi Başkanlığı işbirliğinde
ve Emniyet Genel Müdürlüğünün ilgili dairelerinin katılımıyla 2007-2008 döneminde pilot
ülke olarak seçilen Arnavutluk ve Kırgızistan ile başlayan Uluslararası Polis Eğitim İşbirliği
Projesi 2008 ve 2009 yıllarında da Kazakistan, Türkmenistan ve Moğolistan'ın da dâhil
edilmesiyle başarılı bir şekilde yürütülmektedir.
Proje ile dost ve kardeş ülkelerin emniyet teşkilatı mensuplarına yönelik olarak; ülke
teşkilatlarının sahip oldukları tecrübelerin karşılıklı olarak paylaşılması, suçla mücadele de
ortak bilinç geliştirme ve iki ülke polis teşkilatının terminolojilerinde birlik sağlanması
amacıyla hizmetiçi ve uygulamalı eğitimler verilmektedir.
Ayrıca, polislik mesleği uygulamalarındaki uluslararası standartların yaygınlaştırılması,
bölgesel güvenlik sorunlarına koordineli ve eşgüdüm halinde mücadele anlayışının
geliştirilmesi, Türkiye'nin güvenlik işbirliği içerisinde olduğu ülkelerdeki üst düzey polis
yöneticilerinin ve uzmanlık gerektiren birimlerde Türk polislerince verilecek eğitimlerle bu
alanda yaşanan gelişmelerden haberdar edilerek Polis Teşkilatlarındaki değişimlerin
hızlandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 2010 yılı içerisinde toplam 251 polise eğitim
verilmiştir.
M- T.C. BAġBAKANI SAYIN RECEP TAYYĠP ERDOĞAN'IN TÜRK DÜNYASINA
YAPTIĞI ZĠYARETLER (2003-2011)
Azerbaycan (9)
1) 15.12.2003 -16.12.2003
Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in cenaze töreni
2) 29.06.2005- 30.06.2005
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in daveti
52
3) 04.05.2006 - 05.05.2006
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 9. Zirve Toplantısı
4) 08.03.2007- 09.03.2007
Türkiye-Azerbaycan Diyaspora Teşkilatları I. Ortak Forumu
5) 16.11.2007 -17.11.2007
11.Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı
6) 03.06.2008- 04.06.2008
7) 20.08.2008- 21.08.2008
Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri hakkında görüşmeler
8) 12.05.2009 -13.05.2009
Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade'nin daveti
9) 17.05.2010
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le görüşme
Kazakistan (1)
1) 26.05.2005 - 27.05.2005
Kazakistan Başbakanı Danial Ahmedov ile görüşme ve İpek Yolu Türk İhraç Ürünleri
Tren Fuarı'nın açılışına katılım
Kırgızistan (2) (Vizeler kaldırıldı)
1) 21.10.2003 - 23.10.2003 Çalışma ziyareti
2) 01.02.2011 - 02.02.2011
Kırgızistan Başbakanı Almazbek Atambayev'in daveti ve Türk-Kırgız İş Forumu
Özbekistan (1)
1) 18.12.2003 - 20.12.2003
Semerkant'taki Türk otomobil fabrikasını ziyaret ve Cumhurbaşkanı İslam Karimov ile
görüşme
Tacikistan (2)
1) 23.10.2003 - 24.10.2003 Türkiye-Tacikistan İş Konseyi
2) 13.09.2004 -14.09.2004
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 8. Zirve Toplantısı
53
Türkmenistan (3)
1) 24.12.2006
Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Türkmenbaşı'nın cenaze töreni
2) 13.02.2007 -14.02.2007
Yeni seçilecek Türkmenistan Devlet Başkanı'nın yemin töreni
3) 03.10.2008 - 04.10.2008
Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulu Berdimuhamedov'un daveti
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (4)
1) 09.05.2003- 10.05.2003 Ledra Palas Sınır Kapısını ziyaret
2) 15.11.2003 -16.11.2003 KKTC'nin 20. kuruluş yıldönümü törenleri
3) 19.07.2006- 21.07.2006
20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı kutlamaları
4) 18.07.2008 - 20.07.2008
20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı törenleri
Bosna Hersek (4)
1) 16.02.2005 -17.02.2005
Bakanlar Kurulu Başkanı Adnan Terziç'le görüşme ve Mostar Köprüsünü ziyaret
2) 24.03.2008 - 25.03.2008 Resmi ziyaret
3) 05.04.2010-06.04.2010
I. Uluslararası Yatırım Konferansı-Saraybosna İş Forumu 2010
4) 10.07.2010-11.07.2010
Srebrenitsa Katliamının 15. Yıldönümü anma törenleri
Arnavutluk (3) (Vizeler kaldırıldı)
1) 15.02.2005 -16.02.2005
Arnavutluk Cumhurbaşkanı Alfred Moisiu ve Başbakan Fatos Nano ile görüşme
2) 26.03.2008 - 27.03.2008
İş Konseyi toplantıları
3) 25.06.2009
ENKA-Bechtel Ortaklığıyla inşa edilen otoyol açılışı
54
Kosova (2) (Vizeler kaldırıldı)
1) 14.06.2006 Resmi ziyaret
2) 03.11.2010 - 04.11.2010
Başbakan Haşim Thaçi'nin daveti
Makedonya (1)
1) 13.06.2006 -14.06.2006
Makedonya Başbakanı Vlado Buçkovski'nin daveti
Moğolistan (1)
1) 19.07.2005 - 20.07.2005
Moğolistan Başbakanı Tasahia Elbegdorj ile ikili anlaşmaların imza törenlerine katılım ve
Orhun Anıtları'nda inceleme
55
56
57
Azerbaycan
(9 ziyaret)
Kazakistan
(1 ziyaret)
Kırgızistan
(2 ziyaret)
Moğolistan
(1 ziyaret)
Özbekistan
(1 ziyaret)
Tacikistan
(2 ziyaret)
Türkmenistan (3 ziyaret)
58
AZERBAYCAN
1) 15.12.2003 - 16.12.2003
Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in cenaze töreni
59
2) 29.06.2005 - 30.06.2005
60
3) 04.05.2006 - 05.05.2006
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 9. Zirve Toplantısı
61
4) 08.03.2007- 09.03.2007
Türkiye-Azerbaycan Diyaspora Teşkilatları I. Ortak Forumu
62
5) 16.11.2007- 17.11.2007
ll.Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı
63
6) 03.06.2008 - 04.06.2008
64
7) 20.08.2008 - 21.08.2008
Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri hakkında görüşmeler
65
8) 12.05.2009 - 13.05.2009
Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade'nin daveti
66
9) 17.05.2010
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüşme
67
KAZAKİSTAN
26.05.2005 - 27.05.2005
Kazakistan Başbakanı Danial Ahmedov ile görüşme ve İpek
Yolu Türk İhraç Ürünleri Tren Fuarı'nın açılışına katılım
68
KIRGIZĠSTAN
1) 21.10.2003 - 23.10.2003
Çalışma ziyareti
69
2) 01.02.2011 - 02.02.2011
Kırgızistan Başbakanı Almazbek Atambayev'in daveti ve Türk-Kırgız İş Forumu
70
MOĞOLĠSTAN
19.07.2005 - 20.07.2005
Moğolistan Başbakanı Tasahia Elbegdorj ile ikili
anlaşmaların imza törenlerine katılım ve Orhun Anıtları'nda inceleme
71
ÖZBEKĠSTAN
18.12.2003 - 20.12.2003
Semerkant'taki Türk otomobil fabrikasını ziyaret ve Cumhurbaşkanı İslam Karimov ile
görüşme
72
TACĠKĠSTAN
1) 23.10.2003 - 24.10.2003
Türkiye-Tacikistan İş Konseyi
73
2) 13.09.2004 - 14.09.2004
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 8. Zirve Toplantısı
74
TÜRKMENĠSTAN
1) 24.12.2006
Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Türkmenbaşı'nın cenaze töreni
2) 13.02.2007 - 14.02.2007
Yeni seçilecek Türkmenistan Devlet Başkanı'nın yemin töreni
75
3) 03.10.2008 - 04.10.2008
Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulu Berdimuhamedov'un daveti
76

GENĠġ TÜRK COĞRAFYASINDA

Transkript

Benzer belgeler

Projesi

JEOLOJİK ZAMANLAR

6 ay önce Ayrı Coğrafyalarda Aynı İmza

Londra`nın alt kültür yaratıcı bir yolculuk almak

3 ay önce TİKA Broşür

Afrika

mahdumkulu - MustafaAksoy.com

ETKİNLİK ALANI KULLANIM İSTEK ve İZİN FORMU

06/08/2013 Yabancı yatırımcılar Temmuz ayında BIST`te

3 ay önce Afrika