Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar

Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar

İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği
4
6
İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERGİSİ
İş Makinaları Mühendisleri Birliği yayın organıdır.
Üç ayda bir yayınlanır.
ISSN 1306-6943
2011 Ağustos Sayı: 35
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Bayramali KÖSA
İş Makinalarının Tescili
14
İş Makinalarında Önleyici ve Planlı Bakımın
Önemi ve Bakım Planlaması Yapılırken Dikkat
Edilecek Hususlar
18
Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar
İMMB Adına Sahibi
Duran KARAÇAY
ÖNSÖZ
22
Hidrolik Kırıcıların Seçimi ve Kullanımında
Dikkat Edilecek Hususlar
Duran KARAÇAY
Mustafa SİLPAĞAR
Bayramali KÖSA
Muhittin BÜKER
Murtaza BURGAZ
Selami ÇALIŞKAN
Halil OLKAN
Faik SOYLU
İlyas TEKİN
Erdinç FIRAT
Gülderen ÖÇMEN
42
6Xæ3RPSDODUç
52
Mühendislikte Uzmanlık ve İşi
Ehline Bırakmak
56
Hava Bir Kirletici midir?
60
Yakıt Tüketiminin Ne Kadarı
Nereye Gider?
Yazışma Adresi
66
76
80
Yayın Komisyonu
Uzayçağı Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARA
5FMt'BLT
www.ismakinaları.org.tr
e-posta: [email protected]
e-posta: [email protected]
Grup-e-posta: [email protected]
Grup e-posta üyelik adresi:
[email protected]
Tasarım ve Baskı
Bizim Grup Basımevi
Mithatpaşa Cad. 62/11 Kızılay / ANKARA
Tel: 0.312 418 18 03 - 0.312 418 18 63 - 0.312 418 10 89
Faks: 0.312 418 10 69
e-posta: [email protected]
www.bizimgrup.com.tr
Grafik Tasarım
Hasan ERKAN
Rezan TANRIVER
Yayının Türü: Yerel
Basım Tarihi: 17 Ağustos 2011
Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kuruluşlara
ücretsiz olarak dağıtılır.
Yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir.
Yayınlanan yazılara ücret ödenmez.
Yayınlanmayan yazılar geri iade edilmez.
CE’de Zorunluluk Var mıdır?
Elektrik Serbest Tüketici
Bel Fıtığı Egzersizleri
88
2002 Nisan Ayında Çıkan İlk
Dergimizin İlk Makalesi
92
Etkinliklerimiz ve Haberler
Reklam İndeksi
ALİMAR
ALPEM
ANADOLU ELEKT.
ANADOLU FLY.
ANİŞMAK nX]ƒd
5K\À¾]¾
ATA TİCARET
BOZDAĞ MÜH.
CASTROL
CEREN MAKİNA
ÇESAN
DAS OTOMOTİV +\UK
5KZKU
½vS
E-BERK
ECE Elekt. ve Mak.
ERA METALÜRJİ
HAKMAK +\UK
5KZKU
½vS
5K\À¾]¾
HİDROLİK-PNÖMA
HİDROLİKSAN
HİDROMEK ½vSXNOUSVO\
5K\À¾]¾
İLKERLER
İMER LT
İMMB EĞT.
KASTAŞ
KENTSEL MAK.
KOZMAKSAN
MOS LASTİK
NT GROUP
OKUR
ÖZBEKOĞLU
ÖZÇELİKLER
ÖZKARDİŞLİ
PENA MADEN
PETLAS
Pİ MAK.
PİMMAKSAN
PMS
RASİM MAKİNA
SANKO nX
5KZKU
½vS
SANDVİK nX
5KZKU
½vS
5K\À¾]¾
SEMİX
TEKFALT
TEKNO ASFALT
TEKNO VİNÇ
TEMSA
VOLVO +\UK
5KZKU
71
50
39
27
78
17
51
83
13
85
48-49
29
58
31
55
79
64
11
35
84
91
87
86
59
75
73
47
33
81
41
65
69
95
63
9
36
21
Önsöz
Önsöz
Duran KARAÇAY
İMMB Yönetim Kurulu Başkanı
Sevgili okurlar;
Ağustos ayında kurulan derneğimiz İMMB nin on üçüncü yılını yaşıyor olmanın haklı gururunu bütün
üyelerimizle ve sektör temsilcileriyle paylaşıyoruz. Bu yolculukta aramızdan ayrılan üyelerimizi rahmetle
anıyor, aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyoruz. İMMB nin bu güne gelişinde desteklerini esirgemeyen,
öncelikle, kurucularımıza, üyelerimize ve sektör temsilcilerine sükranlarımızı sunarız.
Geçtiğimiz aylarda ülkemizde yeni bir genel seçim yaşadık. Sonuçlarının değerlendirmeleri yapılırken dünya ekonomisinin daraldığı ve yeni bir ekonomik kriz dalgasının geleceği seslendirilmeye başladı. Afrika kıtasında kıtlık, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde devam eden karışıklıklar, Avrupa Avro
bölgesindeki tedirginlikler. Ülkemizde yüksek cari açık, ihracat hedeflerinin istenildiği gibi gitmemesi,
gıda maddelerindeki fiyat artışları, demir fiyatlarının yükselmesi, borsanın sert düşüş göstermesi ve altın
fiyatlarının çıkışı gündemi meşgul eden konular.
2008 krizinden çıkılıp toparlandığı düşünülen dünya ekonomisinin kırılgan bir yapıda olduğu ekonomi uzmanlarınca dile getirilmekteydi, yani; dünya ekonomisinde 2011 yılının başında dile getirilen bahar havasının ilk altı ayda yaşananların da etkisiyle yılın ikinci yarısında olmayacağını anlamak ve buna
göre hızla yeni pozisyonları almış olmak gerekmektedir. Ülkemizde her kademede, üretimde, bankacılık
ve finans sektöründe yetkililerin en uygun çalışmaları yapması ile olumsuz etkilenmenin minimum seviyede olması temennimizdir.
İMMB Nedir?
İMMB; İş makinaları konusunda uzmanlaşmış makina
mühendisleri tarafıdan 1998 yılı Ağustos ayında kuruldu.
Farklı sektörlerden (inşaat firmaları, maden firmaları, iş makinası üreticileri, iş makinası temsilcileri ve
servisler) gelen profesyonellerin ortak amaçla toplandığı bir dernektir.
İMMB’nin Amacı Nedir?
İMMB’nin amacı; çoğunluğu ithal ürünler olan iş
makinalarının tanınmasını, ulusal servetimiz olan bu
üretim makinalarının iyi işletilmesini ve ekonomik ömürlerinin verimli bir şekilde sürdürülmesini sağlamaktır.
Amacımız; verimliliği sağlayacak bilgi kaynaklarına en kısa sürede ulaşmak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacak nitelikli insan potansiyelinin güç birliğini oluşturmaktır. Bu bilgilerin teknik alt kadrolara ulaştırılmasıyla
da en yaygın şekilde paylaşımını sağlamaktır.
İMMB; Üyelerine her yıl düzenli seminerler vermek suretiyle, üyelerinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini sağlamaktadır. Bu seminerler aynı zamanda
sektördeki insanların bir araya gelerek tanışmalarını
sağlamaktadır ki bu da gelişimi ivmelendirmektedir.
İMMB’nin internet ortamındaki grup mailinde
üyeler ihtiyaçlarını gruba duyurmak suretiyle yardımlaşmayı sürdürmektedir.
Derneğin her üç ayda yayınladığı İMMB dergisi ilgili kurumlar, şirketler ve bireylere ücretsiz olarak
gönderilmektedir.
Yılın ilk çeyreğinde ülkemizin ekonomik büyüme oranı üç
aylık dönem içinde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi olmuştur. Bu büyümede üretim kalemlerinin ne kadar olduğuna
da bakıldığında üretimde büyüme sıralamasının gerilediği görülmektedir. Büyüme oranın yüksek olmasındaki en büyük faktör ilk üç ayda borçlanma ve harcama eğiliminin yüksek olmasından kaynaklı olduğudur.
Bu konular iş makinaları sektörü ve inşaat sektörünün de
doğrudan etkilendiği konular. Makine satış rakamları altı aylık
dönemde beklenen seviyelerde oldu, ancak; önümüzdeki dönemde yukarıda bahsedilen konulardan sektörün etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır. Önümüzdeki dönemde kredi maliyetlerinin artması konut sektörünü yavaşlatabilir, ancak; yapılacak yatırımlarlarla ilgili kararların hızlı alınması ve finansmanın
sağlanması yurt içinde inşaat sektörünün canlı kalmasını sağlayacaktır. Dolayısı ile iş makinaları sektöründe etkilenme azalabilir.
Krizlerden en az etkilenmenin yollarından biri de mevcut
kaynakların en verimli kullanılmasını sağlamak olacaktır. Çalışanların verimliliğini artıracak ve savurganlığı önleyici eğitim
çalışmaları gelecek için katma değer olacaktır.
Eylül ayında eğitim kurumları ders başı yapacaktır. Gençlerimizin geleceğe yönelik ve sektörel ihtiyaçlara uygun olarak yetiştirilmesi, başta devletimiz olmak üzere hepimize düşen görevdir.
Saygılarımızla
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
İş Makinalarının Tescili
İş Makinalarının Tarihçesi ve
Sektöre Genel Bakış
Ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle birlikte makineleşme
düzeyleri artmakta, makineleşme ise beraberinde sanayileşmeyi ve gelişmişlik düzeyinde artışı getirmektedir.
İş makinelerinin teknolojik gelişimi 16. yüzyıldan sonra gelişme göstermiştir. Bu yüzyıla kadar alt yapı faaliyetleri uzun bir süre ilkel aletler ile yapıla gelmiştir. 1834 yılında
mekanik şekilde çalışan kazı makinesinin icat edilmesi, bu
makinelerin gelişimini yönlendirmiştir.
İş makineleri, çağdaş, planlı, sağlıklı kentlerin oluşturulmasında; ayrıca, imar, inşaat ve sanayi işlerinde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında yok olan alt yapıyı yeniden oluşturmak için iş makinelerinin önemi artmış, iş
makineleri üretimi hızlı bir gelişme göstermiştir. Alt yapı yatırımlarının kısa bir sürede tamamlanmak istenmesi sektördeki yatırımların artmasına neden olmuştur.
6
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Günümüzde endüstrileşmiş ülkelerin alt yapı yatırımlarını büyük ölçüde tamamlamış durumdadır. İş makinelerinin
bu faaliyetlerde en önemli girdi olması, özellikle batı ülkelerindeki inşaat sektöründeki daralma iş makineleri sektörünü olumsuz yönde etkilemiştir. Bu gelişmeler sonucunda,
bazı firmalar ya birleşme yoluna gitmişler ya da üretimlerini
durdurmak zorunda kalmışlardır.
Bugün dünya iş makineleri pazarına Amerikan ve Japon firmalarının hakim olduğu görülmektedir. Bunun en büyük nedeni iş makineleri sektöründe üretim adetlerinin oldukça düşük olması; buna karşılık araştırma geliştirme harcamalarının çok yüksek olmasıdır.
Sanayileşmiş ülkelerde, alt yapı yatırımlarının tamamlanmış olması, bu ülkelerde iş makinelerinin daha çok bakım, onarım, vb. faaliyetlerde kullanılmasına neden olmaktadır. Fakat gelişmekte olan ülkelerde, alt yapı yatırımlarının
canlanması sebebiyle, iş makinesi talebinde de bir canlanma olmuş, bu ülkeler üretici firmalar açısından önemli bir
pazar haline gelmiştir. Üretici firmalar hem ülkelerinde atıl
durumda bulunan ikinci el makinelerini hem de yeni üretilen iş makinelerini Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere ihraç etmektedir. Avrupa’da ve gelişmiş ülkelerde iş makineleri yaş ortalaması daha düşükken, ülkemizde ve gelişmekte olan ülkelerde bu rakam daha yüksektir.
Türkiye de iş makineleri sektörünün gelişimi çok yenidir. 1976 yılı öncesi sektörde parça üretimi yapan firmalar
daha sonra makine üretmeye başlamışlardır. Özellikle gelişmiş ülkelerin dış pazara açılma ihtiyacı ve 1980 sonrası Türkiye’deki liberalizasyon, iş makinelerinde ithalat patlamasına yol açmış yerli sanayi yüksek girdi maliyetleri yüzünden uzun süre beklenen gelişmeyi gösterememiştir.
Ancak son yıllarda ülkemizdeki iş makinesi üretim süreci
umut vericidir.
İthal edilen iş makineleri yedek parça ve servis sorununu da beraberinde getirmiştir. Yabancı firmaların Türkiye pazarında fiyat kırarak rekabet etmesi ve kırmış oldukları fiyat farkını yedek parça fiyatları üstüne koyarak kapatma
yoluna gitmesi, iş makinesi sahiplerini kalitesiz ve ucuz yedek parça kullanmaya itmiştir. Bu durum ise oldukça yüksek değerleri bulan iş makinelerinin uzun süre atıl kalmasına neden olmaktadır. Son yılarda, gerek yedek parça hizmetlerinde gerekse servis hizmetlerinde kalite giderek yükselmektedir.
İş Makinesi Tescilinin Mevzuattaki Yeri
18.10.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunuyla birlikte iş makinelerine tescil zorunluluğu getirilmiştir. Bundan önceki 6085 sayılı kanunda
böyle bir zorunluluk bulunmamaktaydı.
2918 sayılı kanunun 19. maddesi; “Araç sahipleri araçlarını yönetmelikte belirtilen esaslara göre yetkili kuruluşa
tescil ettirmek ve tescil belgesi almak zorundadırlar.” hükmünü içermektedir.
Ancak kanun hangi araçların tescile tabii olmayacağı
konusunda istisnai hükümler getirmiştir.
Buna göre;
a. Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan ve geçici olarak Türkiye’ye girmesine izin
verilmiş olan araçlar,
b. Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan ikili ve çok taraflı anlaşmalara göre,
Türkiye’de tescil zorunluluğundan muaf tutulmuş
araçlar,
c. Araç imal, ithal, ihraç edenlerin ve satıcılığını yapanların, ithal, ihraç, depolama, teşhir ve satış amacıyla
geçici olarak bu işlere mahsus yerlerde maliki olarak
bulundurdukları motorlu araçlar,
d. Tescil zorunluluğu bulunan motorlu taşıtlarla çekilenler ile 22 nci maddenin (c) bendine göre tescili
gerekli görülenler hariç, bütün motorsuz taşıtlar, bu
hükmün dışındadır.
Tescili zorunlu araçların tescilinin hangi kuruluşlar tarafından yapılacağı konusuna gelince;
a. Askeri maksatlarla kullanılan Türk Silahlı Kuvvetleri’ne
ait bütün araçlar ile çeşitli anlaşmalara göre askeri
amaçla yurdumuzda bulunan kuruluşlara ait araçların tescilleri Türk Silahlı Kuvvetleri’nce,
b. Raylı sistemle çalışan araçların tescilleri, kullanıldığı
yerlere göre ait olduğu kuruluşlarınca,
c. İş makinesi türünden araçların tescilleri;
1. Kamu kuruluşlarına ait olanlar ilgili kuruluşlarca,
2. Özel veya tüzel kişilere ait olanlardan; tarım kesiminde kullanılanlar ziraat odalarınca, tarım kesiminde kullanılanların dışında kalan ve sanayi, bayındırlık ve diğer kesimlerde kullanılanların tescilleri, üyesi oldukları ticaret, sanayi, veya ticaret ve
sanayi odalarınca,
d. Tarım kesiminde kullanılanlar hariç İl Trafik Komisyonlarından karar alınmak şartı ile motorsuz taşıtlardan gerekli görülenlerin tescilleri belediyelerce,
e. Yukarıdaki bentlerde sayılanlar dışında kalan bütün
motorlu araçların tescilleri trafik tescil kuruluşlarınca,
yapılır, belge ve plakalar verilir.
18.10.1983 yılında yürürlüğe konan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun Tanımlar başlıklı 3 maddesinde
İş Makineleri;“Paletli veya madeni tekerlekli traktör, biçerdöver ve yol inşa makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan ve karayolunda insan, hayvan ve yük taşımasında kullanılmayan araçlar” olarak tanımlanmıştır.
7
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Tescil
İş makinesinin tescil edilmesi için istenen belgeler
İş makinalarının tescilleri, araç sahipleri veya kanuni vekillerinin veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerin ibrazı zorunlu belgelerle birlikte odaya müracaat etmeleri suretiyle yapılır. İş makinesinin tescil edilmesi için; Odaya hitaben yazılmış ve iş makinesinin tescilini talep eden dilekçe, iş makinesi sahiplik belgesi, (Sıfır araçlar için fatura (İş makinesi ithal
edilmiş ise faturaya ek olarak gümrük giriş beyannamesi ve
gümrük vergisinin ödendiğine dair makbuz), ikinci el araçlar
için noter satış senedi, Veraset ilamı) sahiplik belgelerinin aslı
veya noter tasdikli sureti kabul edilebilir. Bu belgeler haricinde
hiçbir belge sahiplik belgesi olarak kabul edilemez.
Ancak görüldüğü gibi bu tanım birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Bunun sonucunda Karayolları Trafik Kanununda 11.10.1996 tarih ve 4199 sayılı Kanunla yapılan
değişiklikle iş makinesinin tanımı yeniden düzenlenmiştir.
Son haliyle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı Odalar tarafından tescile konu olan iş makinesi tanımı Kanunda şu şekildedir.
“Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan; iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar
monte edilmiş; karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanılamayan motorlu araçlardır.”
Değişiklikle paletli veya madeni tekerlekli traktör ve
biçer-döver madde içerisinden çıkarılmıştır. Çünkü bu şekilde tüm iş makinelerini isim olarak kanun maddesinde
saymak mümkün değildir.
Ayrıca kanunun ilk tanımında motorsuz araçlar iş makinesi olarak mütalaa edilmekte iken değişiklik sonrası sadece kanun maddesinde belirtilen özelliklere sahip olan motorlu araçlar iş makinesi olarak kabul edilmiştir. Bu değişikliğin doğal sonucu olarak tarım, sanayi, bayındırlık, milli
savunma ve çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde motorlu
araçların eklentileri olarak kullanılan makineler iş makinesi
tanımından çıkarılmıştır.
Yapılan değişiklikle Kanun maddesine “….. iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş…” ibaresi eklenerek, söz konusu motorlu aracın iş makinesi olarak
kabul edilebilmesi için kanun maddesinde belirtilen işlevlerini yerine getirebilecek ekipmanlara da sahip olması gerektiğine vurgu yapılmıştır.
8
Ancak, 1983 yılında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu çıkmadan önce iş makinelerine tescil zorunluluğu olmadığından ve piyasada bir tescil kültürü oluşmadığından, hala
fatura üzerinden ikinci el araçların satış ve devrinin gerçekleştirildiğini görüyoruz. Kanunda noter harici yapılan her türlü satış ve devrin geçersiz olduğu hüküm altına alındığından
bu tür işlem yapıp iş makinesi satın alan kişiler mağdur olmaktadır. Bu tür durumlarda araç sahiplerinin yapması gereken, Mahkemeye başvurarak aracın kendisine ait olduğunu
ispatlaması ve mahkemeden bu konuda karar çıkarttırmasıdır. Böyle bir karar alınması durumunda Odalarımızca mahkeme kararı, sahiplik belgesi olarak kabul edilerek tescil yapılabilecektir. Ancak birçok mahkeme bu tür başvuruları reddetmektedir. Bu nedenle iş makinesi satın alacak kişilerin iş
makinelerinin tescil kaydının olup olmadığına mutlak surette
bakmaları ve noter üzerinden araçları satın almaları, ileride
doğabilecek hukuki mağduriyetleri önleyecektir.
Tadilat
İş makinesi üzerinde tadilat yapılmış ise bu tadilatı
yapan firmanın faturası ile firmaca hazırlanmış ve onaylanmış tadilat projesi getirilmesi gerekmektedir. Makineye ait teknik belge, teknik belge yoksa Odalarımızca
matbu olarak verilen Form eksiksiz olarak doldurularak
firma veya kişi tarafından kaşelenip imzalanır, varsa; resim, broşür, şekil, çizim gibi iş makinesine ait fikir verici ek dokümanlar Oda tarafından alınarak iş makinesinin
dosyasında muhafaza edilir.
Kamyon, traktör gibi iş makinesi olmayan araçların üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilerek iş makinesine dönüştürülmesi halinde, bu araçların odalarca tescil edilmesi ancak Türk Standartları Enstitüsü tarafından iş makinesi tescili yapılabilir yazısı verilmesi ile mümkündür. TSE özellikle
kamyonların üzerine vinç, sondaj makinası gibi ekipmanlar
monte edilmesi durumunda bunları özel amaçlı taşıt kategorisine sokmakta, bunun sonucunda da bu araçlar trafik
tescil kuruluşuna tescil ettirilmektedir.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Yeni kayıt
İlk defa tescili yapılacak gerçek veya tüzel kişilere ait
olan iş makinalarının tescil işlemi, üyesi oldukları ticaret, sanayi veya ticaret ve sanayi odalarınca yapılır. İş makinesi
sahibi olan ancak hiçbir odaya kayıtlı olmayan gerçek kişilere ait iş makinelerinin tescilleri ise ikametgâhlarının bulunduğu yerdeki ticaret odaları, sanayi odaları veya ticaret ve
sanayi odaları tarafından yapılır. İş makinelerinin ilk tescilleri, iş makinası sahipleri veya kanuni vekillerince veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerce ibrazı mecburi belgeleri göstererek yapılır. Müracaat sırasında sahiplik belgesi
aslı veya noter tasdikli suretinin ibraz edilmesi zorunludur.
İş makinesine ve tesciline dair bilgiler odaca elektronik ortamda tutulur. Belgelerin saklanacağı dosya oluşturularak,
tescil plaka numarasına göre arşivlenir.
İş makinelerinin el değiştirmesi (satış ve devirler)
Satış ve devirlerin noterlerce yapılması zorunludur. Bunun dışında yapılan her türlü satış ve devirler geçersizdir.
Noterlerce yapılan satış ve devirlerde; satış ve devirlerde
tescil belgesinin ilgili bölümüne, satış ve devir tarihi yazılarak tasdik edilir. Tescil edilmiş araçların satış ve devir işlemleri noterler tarafından siciline işlenmek üzere, işlemin
tamamlanmasını müteakip en geç on beş iş günü içinde ilgili odaya bildirilir. Tescilli iş makinelerini noter senedi ile
satın veya devir alanlar, odaya müracaat ederek, bu araçlarını bir ay içinde tescil ettirmek ve adlarına tescil belgesi
almak zorundadırlar. Bilgisayar programının ilgili bölümünden tescil işlemi yapılarak, yeni sahibi adına tescili yapılır.
Önceki tescil kuruluşunca verilmiş olan tescil belgesi; iptal edildiğine dair kaşe vurularak muhafaza edilir. Müracaat sırasında noterlerce verilmiş satış
veya devir senedi sahiplik belgesi
olarak ibraz edilir. Varsa araca ait
sefer görev emri pusulası yeni sahibine tebliğ edilir. İş makinesi satın alacaklar, iş makinesinin satışına dair hukuki bir ilişiğinin mevcut
olup olmadığını bir dilekçe ile odadan öğrenebilirler.
Tescil belgesi ve geçerliliği
Tescil belgesi sürekli kullanılabilen bir belgedir. Bu belge; aracın
başkasına satışı veya devri, hurdaya çıkarılması, üzerinde teknik değişiklik yapılması ve kullanım amacının değişmesi halinde aşağıdaki hükümler saklı kalmak üzere geçersiz sayılır. Başkasına satış ve
devir halinde tescil belgeleri Trafik Kanununun 20 nci maddesinin
10
(c) bendi gereğince bir ay süre ile geçerliliğini korur. Üzerinde renk ve teknik değişiklik yapılan veya kullanım amacı
değiştirilen araçlara ait tescil belgeleri, sahiplerinin gerekli uygunluğu sağlamaları bakımından Trafik Kanununun 32
nci maddesi birinci fıkrası gereğince otuz gün süre ile geçerliliğini korur. Hurdaya çıkarılan araçların “hurdaya çıkarılmıştır” damgası vurularak sahiplerine verilen tescil belgeleri araçların hurda olarak satışlarında sahiplik belgesi olarak kullanılır.
İş Makinelerinin Karayolunda Sürülmesi
İş makinesi türünden araçların Karayolunda sürülmesi
özel izne tabidir. Bir iş makinesinin karayollarında sürülmesi, Karayolları Genel Müdürlüğünden özel izin alınması ve
zorunlu mali mesuliyet sigorta akdinin yapılmış olması ile
mümkündür. Tescil belgesine ekli trafiğe çıkış izin belgesinin odaca tasdik edilerek makine sahibine verilmesi gerekmektedir.
Çalınan iş makineleri hakkında yapılacak işlemler
Çalındığı tarihten itibaren bir ay geçmiş olması şartıyla iş
makinası sahibinin talebi üzerine herhangi bir oda tarafından;
Savcılık veya mahalli zabıtadan aldığı, çalınma olayına ait belgeyi eklediği dilekçesi alınır. Bilgisayar kayıtlarına "çalınmıştır"
kaydı düşülür. Araç sahibinin talebi halinde tescil belgesi üzerine işlem tarihi yazılarak "çalınmıştır" şerhi düşülür ve tescil belgesi araç sahibine iade edilir. Araçla birlikte araca ait belgeler de çalınmışsa, isteği halinde araç sahibine aracın kayıtlarına çalınmıştır şerhi konulduğuna dair bir yazı verilir. Çalınan
araçların bulunması halinde, araç sahibinin dilekçesi alınır, aracın bilgisayardaki tescil kaydı üzerinde gerekli düzeltme yapılır.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Çalınan, kaybedilen, kullanılamaz hale gelen,
bilgileri değişen belge ve plakalar
Araçlara ait sahiplik belgelerinin kaybedilmesi halinde, belgeyi veren kuruluşun bir yazı ile bildirdiği onaylı örnekleri kabul edilir. Gerek görülmesi halinde tescil işlemi
durdurulmamak şartıyla, inceleme ve araştırma yapılabilir. Zayi, yıpranma, eskime veya çeşitli nedenlerle yenilenmesi gereken iş makinesi tescil belgeleri ile tescil
plakalarının yenilerinin verilmesi işlemleri, iş makinesi
sahibi veya vekilinin odaya dilekçeyle başvurusu üzerine yerine getirilir. Her türlü tescil değişikliği veya tescile ait belgelerin mecburi hallerde yenilenmesi işlemlerinde öncelikle bilgisayar kayıtları esas alınır. Ancak,
belgeler ile bilgisayar kayıtları arasında farklılık görülmesi halinde, gerekli inceleme ve araştırma yapılarak sonucuna göre hareket edilir.
Tescil plaka sıra numarası verilmesi ve bu
numarayı taşıyan tescil plakalarının kullanılması
Odalarca verilen iş makinesi tescil belgesinde, aracın tescil plaka numarası gösterilir. İlk defa
tescil edilen araçlara tescil plakaları; il kodu, ilçe
kodu, tescil yılı ve tescil numarası ayrı ayrı belirtilmek suretiyle bilgisayar programı tarafından otomatik olarak verilir. Tescili yapılan her iş makinasına bir tescil plakası sıra numarası tahsisi mecburidir. Bu numaralar iş makinası ayrımı yapılmaksızın sıra esasına göre verilir. İş makinesinin sahibi gerçek ve tüzel kişi, Karayolları Trafik
Yönetmeliğinde gösterilen ölçü ve esaslara uygun olarak plaka taktırır. Makinede plaka takılacak yer yoksa, plaka numarası aynı ölçülerde makinenin uygun kısımlarına beyaz zemin üzerine siyah renkte boya ile yazılarak
resmedilir. Tescili müteakip araca tahsis edilen tescil plaka
numarası, tescil sildirilse dahi hiçbir araca verilemez.
İş makinalarının hurdaya çıkarılması
İş makinaları, sahiplerinin veya kanuni vekillerinin veya
tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerin dilekçesi üzerine,
kayıtlarında haciz, rehin, tedbir gibi şerhler bulunmaması
halinde muayeneye tabi tutulmadan hurdaya çıkarılır. Tescil belgesine "hurdaya çıkarılmıştır" şerhi konularak tescil
belgesi sahiplerine geri verilir, varsa tescil plakaları geri alınarak iptal edilir. Hurdaya çıkartılmıştır damgası vurularak
sahiplerine verilen tescil belgeleri, araçların hurda olarak
satışlarında sahiplik belgesi olarak kullanılır. Hurdaya ayrılmış olan iş makinaları, onarımla yenilenseler bile tescil edilemezler. Ancak, kullanılabilir durumdaki motoru ve diğer
parçaları, başka araçlarda kullanılabilir. Bu iş makinalarının tescile esas müracaat formuna ve bilgisayar kayıtlarına
hurdaya çıkarıldıklarına dair gerekli kayıt düşülür ve tescil
dosyaları iki yıl sonra imha edilir.
12
İş makinelerine sefer görev emri verilmesi
TOBB tarafından iş makinalarına ait bilgiler bilgisayar
kayıtları esas alınarak, manyetik veya elektronik ortamda
Milli Savunma Bakanlığı Seferberlik Dairesi Başkanlığına
gönderilir. Tescili yapılarak bilgileri Milli Savunma Bakanlığı Seferberlik Dairesi Başkanlığına gönderilen iş makinalarından, Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacına elverişli olanlara
sefer görev emri verilir.
Sefer görev emirli iş makinelerinin satılması veya her ne
sebeple olursa olsun, sahip değiştirmesi halinde; oda tarafından, sefer görev emri, iş makinesinin yeni sahibine imza
karşılığı tebliğ edilir.
Sefer görev emri kaldırılacak iş makinelerinin sahiplerine, makinenin sefer görev emrinin kaldırıldığı, oda tarafından otuz gün içinde tebliğ edilir ve sefer görev emrinin kaldırıldığı makinenin tescil belgesine yazılır.
Gökhan Özdemir
TOBB Odalar Müdürü
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
İş Makinalarında Önleyici ve
Planlı Bakımın Önemi ve
Bakım Planlaması Yapılırken
Dikkat Edilecek Hususlar
Günümüz İş makinaları
üreticileri ürettikleri
makinalardan birim
zamanda en yüksek
üretimi en düşük maliyetle
alma çabasını sürdürmeye
devam ederlerken, üretilen
ürünlerdeki ileri teknoloji
makina kullanıcılarını
kullanım dönemlerinde
daha bilinçli olmaya
itmektedir.
14
İş makinalarına ait komponentler (Dizel motor, hidrolik pompa, hidrolik motor,
aktarma organları… gibi) eskiye nazaran daha güçlü ve çevre dostu olmalarına
karşın bir o kadar da hassas ve kirliliğe aşırı duyarlı bir yapıda imal edilmektedirler. Bu nedenle bu tür komponentleri kullanan iş makinalarına yapılacak “bakımlar” planlama ve yapılış şeklileri (kalite) açısından büyük önem taşımaktadır.
Burada bakım ifadesi İş Makinalarında önleyici ve planlı bakımı ifade etmektedir.
İş makinası üreticileri, ürünlerinde periyodik olarak (Günlük, 250, 500, 1.000
ve 2.000 saat…gibi) bakım yapılmasını istemekle beraber bakımı yapanların nitelikli ,ürünü bilen ve bakım sırasında tespit edilen verilere göre kestirim yapabilen ekipler olmasını da beklemektedirler. Çünkü geleneksel bakım ve tamir yöntemlerine alışmış işletmelerde bakım ve temizliğe yeteri kadar özen gösterilmediği durumlarda bakım ve onarım maliyetlerinde beklenenden daha büyük giderler ortaya çıkmaktadır. Örneğin hidrolik kumanda sistemlerinde çalışan parçalar hassas toleranslarda imal edildiklerinden (toleranslar 5-20 mikron) bu sistemler kirliliğe izin vermemekte ve aksi durumlarda büyük pompa ve motor arızaları ortaya çıkmaktadır. Benzer durum Dizel motorlarda da (özellikle Common
Rail tip) ortaya çıkmakta ve erken enjektör arızaları görülmektedir.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Şu ana kadar bakımın öneminden bahsettik. Makinalara bakımın yapılması önemli ancak yapılacak bakımın planlanması da bir o kadar önemlidir. Bakım yapılacak makina
sayısı ve yapılan işin niteliği de bu planlamada önemli rol
oynar. Çünkü makina sayısına göre ekip planlanması yapılacak ya da projenin Baraj,otoyol,maden işletmesi,toplu
konut,içme suyu projesi… gibi olduğu durumlara göre
ekipler konumlandırılacaktır.
Bakımın, makina sahiplerine ait ekiplerce ya da ürünün
yetkili servisleri kanalı ile yapıldığı durumlar için farklı yaklaşımlar ortaya çıkmaktadır.
1. Bakım faaliyetlerini firmanın kendi
ekiplerinin yapması:
Bakımı yapan ekiplerin sevk ve idaresi tamamen profesyonel yöneticiler idaresinde yapıldığı durumlarda bilgisayar destekli bakım programları kullanılmakta ve bu faaliyetlerin sürdürülmesi için gerekli sarf malzeme ve yedek
parça firma tarafından stoklanmaktadır.Bu durumda bakımı yapan ekiplerin eğitimli olmaları büyük önem arz etmektedir. Yapılan işi basite indirgemeden, kişilerin mesleki
eğitimlerine önem vererek, günümüz teknolojilerini öğretip
eski, istenmeyen alışkanlıklarından uzaklaşmış personelleri kullanmak firmaya bakım giderlerini azaltmak açısından
önemli bir fayda sağlar.
Burada önemli husus; Bakım planının firmadaki tüm birimlerce sahiplenilmesi ve bu faaliyete destek veren diğer
unsurların (Malzeme,yakıt,yağ ve yedek parça tedariki yapan departmanlar) da aynı heyecanı hissetmesidir. Zamanında temin edilememiş yedek parça ya da uygun evsafta
olmayan yağ ve yakıt , makinalarda bakım faaliyetinin kalitesini düşürmekte ve zamanla kaçınılmaz arızalara neden
olabilmektedir.
2. Bakım faaliyetlerinin distribütörler ya da onlara
bağlı yetkili servisler kanalı ile yapılması:
2000 yılların başlarından itibaren Üretici firmalar kendi
ürünlerinin en ideal şartlarda bakım ve onarımının yapılması için paket bakım programları oluşturmuşlar ve bunu bilgisayar programları ile destekleyen düzenlemeler hazırlayarak distribütörleri ile paylaşmışlardır. İş Makinaları üreticilerinin pazardaki büyük oyuncuları bu programların tüm
ülkelerde tanıtımlarını yaparak son kullanıcıların bu bakım
programlarını kullanmalarını sağlamışlardır. Bu paket bakım
programların hem üretici ve makina sahipleri açısından büyük avantajları vardır. Üretici firmalar, özellikle garanti süresi boyunca düzenli yapılmasını sağladıkları bu paket bakım
programları sayesinde ürünlerini düzenli olarak izlemekte ve
oluşabilecek büyük arızaların önüne daha erken geçerek
garanti süresindeki büyük maddi kayıpları da engellemektedirler. Makina sahipleri de distribütör firmaların nezaretinde
yapılan periyodik bakımların kalitesinin yüksekliği nedeniyle
daha az sorun yaşamakta ve bakım sorumluluklarını üzerlerinden attıkları için daha rahat olmaktadırlar.
Bakım Yapılırken Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar
İş Makinalarına yapılacak bakımların ister kullanıcı firma ister distribütör-yetkili servis- kanalı ile yapılması durumunda dikkat edilmesi gereken temel hususları aşağıdaki
gibi sıralayabiliriz:
1. Bakım planlanması:
Bakımın hangi periyotlarda,ne zaman yapılacağı, üretici firma tarafından belirtilen çalışma saatleri takip edilerek bulunur. Bu saatlerden önce ya da sonra yapılacak bakımın bir sonraki zamanı olumsuz yönde etkileyeceği bilinmelidir. (+ - %5 tolerans kabul edilebilir)
Bakımı yapan ekiplerin
sevk ve idaresi
tamamen profesyonel
yöneticiler idaresinde
yapıldığı durumlarda
bilgisayar destekli bakım
programları kullanılmakta
ve bu faaliyetlerin
sürdürülmesi için gerekli
sarf malzeme ve yedek
parça firma tarafından
stoklanmaktadır.
15
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
2. Hijyen:
Bakımı yapan kişinin ve bakımın yapıldığı ortamın temiz olması ideal bir bakım için ilk şartır. İster arazide ister atölye ortamında yapılsın, komponentlerde yağ ve filtre değişimi sırasında sistemlerin dış ortama tamamen açık
duruma gelmesi 30-40 mikron mertebesindeki toz parçaçıklarının sistem içine kaçabilme tehlikesi yaratır.Bu durum
özellikle hidrolik sistem için büyük tehlike yaratır.Ayrıca bakım sırasında kullanılan geleneksel üstüpü,talaş benzeri temizleyicilerin bakım ortamına kesinlikle alınmaması bunların yerine temizleyici bez ya da kağıt pedlerin kullanılması gerekmektedir.
3. Kullanılacak malzeme:
Bakım sırasında kullanılacak yağın üretici firma tavsiyesini içeren kalite ve evsafta olması diğer malzemelerde
ise orijinal olması bakım kalitesini artırır. Kaliteden verilecek
ödün, bakım ve onarım masrafını artırıcı bir etken olarak işletme giderleri hesaplanırken karşımıza çıkar.
4. Personel:
Bakımı yapacak personelin makinaya ait temel özellikleri bilmesi bu konuda eğitim almış olması bakım kalitesini
artırıcı önemli başka etkendir. Yeni teknolojiye dayalı ma-
16
kinaların bakımlarının uzman olmayan bakım elemanları ile
yapılması bakımın kalitesini düşürmekte ve beklenmeyen
arızaların sık sık oluşmasına neden olmaktadır.
5. Araç ve Techizat:
Bakımın, büyük alanlara yayılmış makina grubuna yapılmasını gerektiren durumlarda lojistik açısından büyük kolaylıklar sağlayan bakım araçları kullanılmalıdır. Bu araçlar bakımın gerektirdiği takım ve techizata göre dizayn edildiklerinden bakım ekiplerine büyük kolaylıklar temin ederler. Bu da iş
gücü ve zaman tasarrufu sağladığı için bakım maliyetinin düşük çıkmasını sağlar. Keza yetkili servisler için özel olarak hazırlanmış bakım araçları da büyük bakım kolaylığı sağlarlar.
İş makinalarındaki bakım ve onarım masraflarının parasal tutarının ortalama bir iş makinası ömründeki toplam
masrafların %30’una yaklaştığı yapılan hesaplamalarla tespit edilmiştir. Böyle bir hesabın içinde bakımın bir de planlı olmadan yapılması, beklenmeyen arızaları ve kullanıcımüşteri memnuniyetsizliğini büyük ölçüde artırır. Planlanmış bakım programlarını kullanmak ya da kullanan firmalarla çalışmak işinize değer katar.
Uğur Güllü
SANKO Makina Paz. Tic. A.Ş.
Servis Geliştirme ve Eğitim Müdürü
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Beton Santrali Kurulumunda Dikkat
Edilecek Hususlar
Betonla ilgili hafızamdaki ilk kare, küçücük bir çocukken müteahhitlik yapan dedem rahmetlinin elimden tutup
gezdirdiği şantiyesinde, yerde kurulu tahta çerçeveli bir
kum eleği, yanında çimento, su ve elenmiş kumun kürek
yardımıyla karıştırıldığı küçük bir havuz ve bu betonu inşaatın üst katlarında taşımak için kurulmuş, basit bir vinç düzeneği…
Sanırım yaptığım işi bu kadar seviyor olmanın tohumları da o günlerde atıldı…
O günlerden günümüze Türk müteahhitlik sektörü hızlı
bir ivmeyle gelişmektedir. İNTES (Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası) verilerine göre Türk müteahhitleri, yurt
içinde olduğu gibi, yurt dışında da hâlihazırda özellikle Bağımsız Devletler Topluluğunda, daha sonra Orta Doğu ve
Afrika’da büyük projelere başarıyla imza atmaktadır.
1972‐2010 yılları arasında müteahhitlik firmalarımızca
yurt dışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında, Rusya Federasyonu % 18’lik oranı ile lider konumdadır. Rusya’yı Libya (% 14,1), Türkmenistan (% 11), Kazakistan (% 7,0), Irak (%5,7), S. Arabistan (%4,6), Katar (%3,9),
Birleşik Arap Emirlikleri (% 3,9), Romanya (%3,3), Cezayir
(%2,8) izlemiştir.
18
18
Bu süreçte yurt içinde ve özellikle yurt dışında Türk Müteahhitlik sektörünün üstlendiği iş miktarının artması, inşaat
makineleri sektörünün gelişimini de hızlandırmış, bu sektörün önemli bir kalemi olan beton üretimi kalitesinin de gün
geçtikçe daha fazla önem kazanmasına sebep olmuştur.
Beton kalitesini belirleyen en önemli faktör, bilindiği üzere betonu oluşturan agrega, çimento, su, kimyasal
ve diğer katkı maddelerinin kalitesi ile birlikte, bu içeriğin
doğru oranda, sırada ve süreçte karıştırılması ve döküleceği yere ulaştırılmasıdır. Bu ürünün en doğru şekilde üretilmesini sağlayan beton santrallerinin kurulumu sırasında
DOĞRU Analiz, DOĞRU İhtiyaç Tespiti, DOĞRU Ekipman
Tespiti/Temini ve DOĞRU Mühendislik ve uygulama ile oluşan KÜLTÜRÜN ESERİ bir tesisin, işletmeciye sağlayacağı
avantajlar saymakla bitirilemez.
Beton, üretildikten sonra 30-60 dakikalık bir süre içinde
uygulanmış olmak zorunda olan bir üründür. Geciktirici ve/
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
veya benzeri katkıların uygulanması bu süreyi çok fazla etkilemeyecektir. Dolayısı ile Beton Üretim Tesisinin en temel
kriteri bu süre içinde; kalıba ulaştırılacak en uygun coğrafi
noktanın tespiti ve bu noktanın etrafında optimum çaplı bir
daireyi oluşturma işidir. Bu dairenin dışına çıkılması pratikte ekonomik olmayacaktır.
ki araçlarla sürekli tesise taşınmak durumundadır. Bunkerlerin beslenmesi sırasında yükleyici tipi iş makinaları tesiste çalışmaya devam edecektir. Bu süreçte beton taşıyacak
transmikserler de sürekli tesise giriş ve çıkış yapmaktadır.
Tüm bu araçların uyumlu ve birbirini engellemeden hareket
etmelerini sağlayacak şekilde tesis yerleşimi yapılmalıdır.
Beton üretimi ekzotermik bir reaksiyondur ve ısınır. Bu
ısınma soğuk iklimlerde avantaj iken sıcak iklim koşullarında dezavantaj olabilmektedir. Betonun döküm sıcaklığı genel anlamada 10-15°C’den düşük olmamalıdır; yani kalıba
uygulanıncaya kadar bu sıcaklık oluşturulmalı, korunmalıdır. Soğuk iklimde agrega, sıcak su ilavesi vb. uygulamalara ilave olarak katkılar kullanılmaktadır, taşıyıcı araçlar izole
edilmektedir. Hatta santrallerde, mekanik, hidrolik ve pnömatik unsurlar özel ısıtıcılı olabilmekte, sıcak buhar enjeksiyonu gerekebilmekte ve belki de agrega bunkeri dâhil tüm
unsurlar rüzgar kesici kapatma veya tam izolasyonlu kapalı bina içinde olabilmektedir. Kullanılacak yağın soğuk için
uygun olanı seçilmelidir.
Tesiste en önemli parametrelerden biriside nakil araçlarının; en az boş zaman geçirmelerini temin etmektir. Beton
santralinin üstünlükleri bu noktada önemlidir. İdeal şartlarda transmikserler 2-3 dk. da doldurulurlar, ancak iyi tasarlanmamış veya uygulanmamış dolum şutu, bu süreyi uzatmakla kalmayacak tıkanma ve hatta üretimin durmasına
sebep olabilecektir. Tesis trafiği göz önüne alınarak, çift çıkışlı mikser, ikiz mikser, ikiz tartım grupları vs. gibi farklı çözüm yöntemleri tesiste uygulanabilir. Pek çok farkı yöntem
ile; yoğun saatlerde hızlı üretim yapılarak, kayıplar engellenir iken, rahat saatlerde daha az enerji harcayarak ekonomik üretim sağlanabilecektir. Bu hususta pek çok uygulama ekonomiyi ve işletme ekonomisini yok edebilmektedir.
Uygulama ve işletme ekonomisindeki en önemli kriter ürünün dağıtılmasındaki ekonomidir.
Sıcak iklimlerde; işlemler tersinedir, sıcak su yerine soğutulmuş su veya buz ilavesi, zaten ısınan betonun dış etkenlerde daha fazla ısınmasını önlenmesi için izole edilmiş
hatta su ile soğutulan taşıyıcılar ve ısınmayı engelleyici kapama/gölgelikler uygulanır.
Kurulum aşamasında arazi durumu da iyi incelenmelidir. Herhangi bir yönde dağ tırmanışları, betonun ulaşım
süresini arttıracak ancak doğası gereği ulaştırılabilecek
mesafeyi azaltabilecektir, bu da tesisin toplam REEL üretimini düşürecektir.
Tesisin yerleşimi, kurulacak arazinin optimum kullanımına yönelik olmalıdır. Eğimli bir arazide, tesisin taşıyıcı bantları kısa hatta yok olabilir ve bu
büyük bir avantajdır. Hakim
rüzgar yönü, siloların yerleşimi hatta belki de izolasyon ihtiyacı için bilinmelidir. Tesisin
yerleşim yerinde olması durumunda gürültü ve toz emisyonu önem kazanır. Ayrıca ses
seviyesi, operatör ve işçilerin
sağlığı açısından önemlidir.
Beton üretiminde kullanılan başlıca hammadde agregadır. Agrega, yaygın şekilde kullanılan kırma taş ve kullanımı gitgide azalan dere kumu diye iki türe ayrılabilir. Genel anlamda betonda kullanılan agrega büyüklükleri 0-3
mm, 3-7 mm, 7-15 mm, 15-30 mm sıralanabilir. RCC (Roller Compacted Concrete – Silindirle Sıkıştırılmış Beton) türü
beton için 30-100 mm arası agrega büyüklükleri de kullanılmaktadır. Bu tür beton genellikle Baraj inşaatlarında kullanılmaktadır. Zaman zaman ara ölçüler ile 5, hatta 6 değişik agrega büyüklüğü kullanılabilir. Agrega büyüklük çeşidi
santralde bunker sayısını belirlemektedir. 0-3 mm malzeme
Tesisin yerleşimi araç trafiği açısından da en can alıcı konulardan biridir. İyi bir tesis harmoni içinde çalışır, bunun en önemli göstergesi tesis içi trafiğin kesişmemesi ve
araçların bir diğerine engel olmamasıdır. Hammaddeler ki
bunlar, agrega, çimento, su,
kimyasal katkılar, farklı türde-
19
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Beton her gün yenilenen bir
üründür, farklı uygulamalarda,
Bentonit, silis, vb. pek çok malzeme ilave edilebilir. Böyle durumlarda, dozajlama ve bu maddelerin beton içine eklenmesi hakkında malzemenin elek analizi, kimyasal analizi ve numunesini inceleyerek santral üreticisi farklı çözümler getirebilir.
içerisinde su tutulabileceğinden bu malzemenin (neminin)
kontrollü kullanımı gereklidir, bu amaçla farklı tiplerde nemölçerler kullanılmaktadır. Agreganın aşındırıcılığı ve sertliği vb. gibi parametreler hayati önem taşır ki santralin kalbi
sayılan mikserdeki aşınmaların ana sorumlusudur, bu yüzden mikser içi aşınma plakalarının ömürleri de bahsedilen
parametrelerle direkt ilgilidir.
Beton üretiminde kullanılan bir diğer hammadde çimentodur. Birden çok tipi veya farklı kaynaktan geleni aynı
anda veya ayrı ayrı kullanılabilir, bu nedenle reçete içerisindeki; miktarların, zamanında temini önemlidir. Ayrıca çimento stoklanma süresi ve şartlarına göre, keseklenme,
taşlaşma vb. olumsuzluklar taşıyabilir, bu nedenle çimentonun temin yeri ve şeklini bilmek, tesisteki çimento dolum
ve boşaltım sistemlerinin seçim uygulanmasında farklılıklar
gerektirebilir. Tesisteki silo adedini belirlerken yukarıda belirtilen parametreler dikkatle gözden geçirilmelidir.
Beton üretiminde ayrıca kül de kullanılabilir. İki ayrı tipte Yüksek fırın baca külü (Silica Fume); Termik Santral Baca
Külü, içindeki Kükürt miktarının belirli sınırı aşmaması durumunda ve radyoaktivitenin kabul edilir ölçüde olmasına
bağlı olarak kullanılır. Her ülke farklı uygulamalarda bulunabilmektedir. Kül kullanımı kullanılan çimento miktarını düşürmekte ve ciddi ekonomi sağlamaktadır.
Bazı durumlarda beton içinde çelik fiber, polipropilen fiber, pigment gibi farklı ürünlerde kullanılabilmektedir. Beton içerisinde bu ünitelerin kullanımı gerekiyor ise; genellikle elle tartılarak ilave edilir, otomasyona bağlı besleyiciler de mevcuttur.
20
Çevre ile dost olan tesislerin
üreticilerine göre beton santrali konusunda en önemli unsurlardan bir tanesi de Geri Dönüşüm
(Recycling) Ünitesidir. Beton geri
kazanımının iki safhası vardır. Birinci safhada Agreganın geri kazanmak üzere yıkanarak ayrıştırılmasıdır ki, bunun en kök ve basit
uygulaması helezonla yıkamaktır.
Asıl önemli olan ikinci aşama su
içerisindeki parçacık malzemelerin (çimento, kül, agrega tozu vb.)
askıda tutabilmesi için havuzlar yapılması ve bu sıvının tekrar betona ilavesidir. Genellikle birinci işlem yaygın şekilde
bilinmekte ve kullanılmaktadır. Ancak ikinci işlem için güvenilir ölçüm yapılamamakta ve bu nedenle betona ilave edilememektedir, sonuçta tesisler çok büyük maliyetlere ve/
veya cezalara razı olabilmektedirler. Bu konuda geliştirilen
bir ünite, henüz piyasaca anlaşılmaya çalışılmaktadır. Innovatif şekilde bu soruna çözüm bulan bu ünitenin yaygınlığı çevre dostu santraller üretimi konusunda devrim niteliği taşımaktadır.
Yazımın başında bahsettiğim gibi beton üretimi yıllar
içinde çok ilerleme kaydetmiştir. Kürekle kum, çimento ve
suyun harmanlanmasından, betoniyer denen basit karıştırıcılara, ve sonuçta dozajlama ve sıralamayı istenilen reçeteye göre yapan tam otomatik beton santrallerine kadar sektörümüz son 30-40 yılda gelişimine hızla devam etmektedir. Geleceğin santralleri “endüstriyel tasarım”, “inovasyon”
ve “çevre dostu” gibi anahtar kelimelerin, santral üreticilerinin AR-GE departmanlarında sahip oldukları değerle şekillenecektir.
Kaynakça
BETON EKİPMANLARI TEMEL ADIM ESASLARI (ÖZBEKOĞLU LTD. ŞTİ. – MUSTAFA ŞEN – MART 2008)
GENEL EKONOMİK VERİLER (İNTES – MAYIS 2011)
Tuğba DEMİRBAĞ
Seda İnşaat
Semix Beton Santralleri Üretim-Satış Koordinatörü
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Hidrolik
Kırıcıların
Seçimi
ve Kullanımında Dikkat
Edilecek Hususlar
Hidrolik Kırıcının Seçimi
Hidrolik kırıcılar, günümüz nerede ise her iş makinasının adeta bir
parçası haline gelmiştir. Taşıyıcı (skid steer loader, backhoe loader, excavator) dediğimiz tüm iş makinalarında yoğun şekilde kullanılmaktadır.
Gerek hidrolik kırıcının seçimi gerekse kullanım sırasında dikkat edilmesi gereken önemli bazı hususlar sizin bu ataşmanları kullanırken üst seviyede verim almanızı sağlayacaktır.
Hidrolik kırıcı seçiminde dikkat edilecek konular şöyledir:
t ,‘S‘MBDBLNBM[FNFOJOTFSUMJĄJ
t 6ZHVMBNBĆFLMJUBĆPDBĄ‘IBGSJZBUUàOFMTVBMU‘WC
t 5BƑZ‘D‘O‘OBĄ‘SM‘Ą‘
t ,‘S‘D‘O‘OÎBM‘ĆNBWFSJNMJMJĄJLPOVTVOEBÚOCJMHJTBIJCJPMVONBT‘
t 4FSWJTWFZFEFLQBSÎBEFTUFĄJ
Dünya üzerinde hidrolik kırıcılar iki değişik çalışma prensibiyle çalışır. Biri tepe gazlı dediğimiz sistemle çalışan hidrolik kırıcılar diğeri de
UFQFHB[‘PMNBZBOUFQFHB[T‘[IJESPMJLL‘S‘D‘MBSE‘S%J[BZOPMBSBLGBSLlılıklar olmasına rağmen tüm kırıcılar yukarıda bahsettiğimiz çalışma
prensiplerinden birine göre çalışırlar.
)JESPMJLL‘S‘D‘MBS‘OWVSVĆFOFSKJMFSJQFSGPSNBOT‘CFMJSMFZFOFOÚOFNMJGBLUÚSEàS)JESPMJLL‘S‘D‘MBS‘OWVSVĆFOFSKJMFSJOJOUFPSJLIFTBC‘ĆÚZMFEJS
E= MxV 2/2
E
: Eneji (joule)
M
: piston ağırlığı(kg)
V
: piston hızı(m/sn)
Dünya üzerinde hidrolik kırıcıların vuruş enerjilerini ölçümlemek üzere Amerika da bulunan CIMA ya bağlı MBMB (monteli kırıcılar ölçüm
CàSPTV
CJSÚMÎNFTUBOEBSE‘HFUJSNJĆUJS#JSÎPLGJSNBIJESPMJLL‘S‘D‘MBS‘O‘
bu standartlara göre test etmiş veya etmektedir.
22
22
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
)JESPMJLL‘S‘D‘MBS‘OEJĄFSCJSÎBM‘ĆNBQFSGPSNBOTMBS‘O‘BOlama yöntemi güç hesabıdır. Şöyle ki:
Giriş Gücü(kW) = P(bar) x Q(lit/dak.) / 600 (hidrolik kırıcıya ait çalışma basıncı ve debisi)
±‘L‘Ć(àDàL8
&KPVMF
YGBEFUEBL
IJESPlik kırıcı vuruş enerjisi ve vuruş sayısı)
Verim = Çıkış Gücü /Giriş Gücü
:VLBS‘EBLJGPSNàMMFSEFFOÚOFNMJLSJUFSIJESPMJLL‘S‘D‘O‘O
verimidir. Dizayna ve imalat kalitesine göre çeşitlilik gösUFSJS4J[JOJÎJOFOÚOFNMJIVTVTMBSEBOCJSJTJ[FUBWTJZFFEJlen çalışma ağırlığındaki hidrolik kırıcının giriş gücüdür, zira
CVTJ[JOEàĆàOEàĄàOà[L‘S‘D‘JÎJOL‘SNBQFSGPSNBOT‘WFZBL‘UTBSGJZBU‘PMBSBLTJ[FÚOFNMJJQVÎMBS‘WFSJS(JSJĆHàDàOF
LBEBSZàLTFLTFL‘S‘D‘O‘OZBL‘UTBSGJZBU‘PPSBOEBZàLTFLPMBcaktır ancak çalışma verimi düşükse kırma gücü o oranda
yüksek olmayabilecektir. Bunu anlayabilmek için çıkış gücü
EFLPOUSPMFEJMNFMJEJS#VOEBOEPMBZ‘ÎBM‘ĆNBQFSGPSNBOTMBS‘OEBDJEEJGBSLM‘M‘LMBSHÚSàMFCJMNFLUFEJS
Hidrolik kırıcıların çalıştığı uygulama alanları da diğer
önemli bir seçim unsurudur. Örneğin oldukça sert bir zeNJOEFUBĆPDBĄ‘IBGSJZBUHJCJVZHVMBNBMBSEBZàLTFLWVSVĆ
FOFSKJMJWFEàĆàLWVSVĆTBZ‘M‘L‘S‘D‘MBSPMEVLÎBJZJCJSQFSGPSmans sergilerken, beton gibi yumuşak bir zemin veya tünel gibi uygulamalarda yüksek vuruş sayılı ve düşük vuruş
FOFSKJMJL‘S‘D‘MBSEBIBJZJCJSQFSGPSNBOTTFSHJMFNFLUFEJS;Fmin ve uygulama şekline göre hidrolik kırıcının seçimi ve ya
gerekli değişikliklerin yapılması sizin çalışma verimliliğiniz
açısından oldukça önemlidir.
Taşıyıcı olarak tanımladığımız iş makinasının ağırlığı da
diğer önemli bir husustur. Mevcut taşıyıcıya olması gereLFOEFOIBGJGCJSL‘S‘D‘NPOUFFEJMNFTJIBMJOEFL‘S‘D‘O‘OL‘TB
sürede arızalanma riski o oranda yüksek olacaktır ve yine
aynı şekilde olması gereken değerden daha ağır bir hidrolik kırıcının monte edilmesi halinde de iş makinasının hasar
görme riski artacak ayrıca iş makinası kırıcı üzerinde yeterince baskı kuvveti oluşturamayacağı için kırıcının çalışma
QFSGPSNBOT‘EBEàĆFCJMFDFLUJS
Hidrolik Kırıcının İlk Montajı
Hidrolik kırıcının seçimi için son olarak önemli hususta
etkin, güvenilir ve hızlı bir servis ve yedek parça desteğidir. Hidrolik kırıcılar çalışma şartları gereği her türlü arızalanma riskine açıktır ve bu anlarda süratli bir destek işinizin
sürekliliği açısından oldukça önemli olacaktır.
Yukarıda anlatılan hususlara
dikkat edilerek hidrolik kırıcı seçildikten sonra en önemli konulardan
biride hidrolik kırıcıların çalıştırılması esnasında dikkat edilecek hususlardır.
Hidrolik kırıcıların taşıyıcı iş makinasına montajında öncelikle bağlantı kepinin(bracket) doğru olarak
monte edilmesi ve önemlidir. Bundan sonra iş makinasının hidrolik kırıcı tesisatının test edilmesi ve
bağlanacak kırıcının çalışma değerlerine uygun olarak çalışma basıncının, emniyet basıncının, geri
dönüş basıncının ve çalışma basıncındaki yağ debisi değerinin kırıcı monte edilmeden kontrol edilmesi gerekir. Her şey normal ise
artık hidrolik kırıcınız çalışmaya hazırdır. Bu kontroller, iş makinanızda
bir hidrolik revizyon yapılmış ise,
mutlaka kırıcı çalıştırılmadan önce
UFLSBS ZBQ‘MNBM‘E‘S ;JSB NBLJOBO‘zın değerleri değiştiği takdirde kıS‘D‘O‘[‘O EB ÎBM‘ĆNB QFSGPSNBOT‘
olumsuz etkilenebilecektir.
23
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Kırıcının Ekskavatöre İlk Montajı
Uyarı
,‘S‘D‘O‘OJMLNPOUBK‘WFEFNPOUBK‘JÎJOJLJLJĆJHFSFLMJdir, bu yüzden iletişim işaretlerini tanımlayınız.
Uyarı
Motor gücünü, çalıştırma hızını ve bumun hızını düşürünüz.
Bilgi
,‘S‘D‘QJNWFEJĄFSBĄ‘SQBSÎBMBS‘LBME‘SNBLJÎJOWJOÎ
kullanınız.
Montaj/demontaj öncesi atık yağı toplayabileceğiniz bir
kap hazırlayın. Atık yağı tamamen bu kaba boşaltınız.
Çalışma sırasında braket pimi civatalarının düşmesi,
pimin düşmesine ve kırıcının ekskavatörden çıkmasına yol açarak ölüm veya yaralanmalara neden olabilir.
Hidrolik hortum ve bağlantı elemanlarına toz girmemesi
için özen gösteriniz.
Hidrolik hortuma toz girmesi, kırıcı ve ekskavatörde ciddi hasarlara yol açabilecek sorunlara neden olur.
Dikkat
Pimleri braket deliklerine hizalarken, parmaklarınızı
veya ellerinizi deliklerin içerisinde tutmayınız, kırıcı veya
armın hareketi sonucu el veya parmaklarınız kesilebilir.
Bilgi
Hidrolik basınç hattında kalabilecek basınç nedeniyle kırıcı uç darbe yapabilir, bu yüzden kırıcı uun karşısında
durmayınız.
Kırıcının Ekskavatörden Sökülmesi
1. Tozdan, kirden ve çamurdan arındırılmış bir alan seçiniz. Bekoloder'in levyelerini hareket ettirmek suretiyle basınçlı yağı boşaltınız ve moturu durdurunuz.
,‘S‘D‘ JÎFSJTJOEFLJ CBT‘OD‘O EàĆNFTJ JÎJO EBLJLB
bekleyiniz.
Şekil 1
Şekil 3
Kırıcının Ekskavatöre Montajı
2."ÎNB,BQBNBWBOBT‘O‘LBQBM‘LPOVNBHFUJSJOJ[
1. Montaj için çamurdan, tozdan ve kirden arındırılmış
bir alan seçiniz.
Çalışma Basıncının Ayarlanması
2. ,PWBO‘Oà[FSJOEFLJBEFUCVNQJNJOJCPĆBΑLBSU‘O‘[
3. Bumu yavaşça aşağı indirerek kırıcının pim delikleri ile bumun pim deliklerini aynı eksene getirerek pimleri takın.
4. ,‘S‘D‘O‘O HÚWEFTJOJO ć/ WF 065 EFMJLMFSJOF CBĄlı olan hortumları bum üzerindeki vanaya bağlayın.
Şekil 2
Şekil 4
24
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Çalışma Basıncının Ayarlanması
Uç Seçimi
A. Hortumlar ve hidrolik Devre Boruları
Standart Uçlar
t ½MÎàOàOEPĄSVPMNBT‘OB
t &OZàLTFLÎBM‘ĆNBCBT‘OD‘OB
t :àLTFLWJCSBTZPOBFMWFSJĆMJPMVQPMNBE‘Ą‘OB
t ,‘S‘D‘O‘OIPSUVNCBĄMBOU‘T‘OBVZHVOPMVQPMNBE‘Ą‘OB
dikkat ediniz.
B. Tesisat Ölçüleri
a. Yağ akışı
t .PEFMMFSJOCFMJSUJMFOÚ[FMMJLMFSJOJHÚ[EFOHFÎJSJO
b.,àÎàL½MÎà4FÎJMJSTF
t %ÚOàĆCBT‘OD‘ZàLTFMJS
t ±BM‘ĆNBCBT‘OD‘ZàLTFMJS
t 7VSVĆEà[FOTJ[MFĆJS
t :BĄEBBƑS‘‘T‘ONBPMVS
kırıcıları için doğru ucun seçilmesi, kırıcıdan iyi bir perGPSNBOTBM‘ONBT‘OEBWFVDVOÚNSàOàOV[BNBT‘OEBÚOFNMJSPMPZOBS#VZà[EFOVÎUFSDJIJOEFMàUGFOBĆBĄ‘EBLJOPLUBları göz önünde bulundurunuz.
Özel Uç Tipleri
a. M-TİP UÇ
Aşırı aşındırıcılı zeminlerde, ucun hızlı aşındığı ortamlarEBÚ[FMNBM[FNFEFOJNBMFEJMNJĆ.5ć1VÎJMFL‘S‘D‘VDVO
BƑONBZBLBSƑÚOSàBSUNBLUBE‘S4UBOEBSUVÎCVVZHVMBNBMBSEBL‘TBTàSFEFBƑOBDBLU‘S.5ć1VDVOBƑONBEJSFOci yüksek, torkluğu azdır. Bu ucun kullanımında uç kanırtmaya ve kastırmaya maruz bırakılmamasına dikkat edilmelidir.
Hidrolik Yağ Akışını ve
Basıncını Ölçme Metodu:
a. Ölçme Metodu
b. Yağ basıncının, yağ akışını ve
hareketini ölçmek için kullanılan temel devre
c. "L‘Ć"ZBS7BMG‘
t &ĄFSQPNQBEBOΑL‘Ć‘NàTBBEFFEJMFOMJNJUT‘O‘SMBS‘OEBOGB[MBJTFL‘S‘D‘O‘OBL‘ĆBZBSWBMGJOF
ihtiyacı var demektir.
t :BĄBL‘Ć‘L‘S‘D‘O‘OWVSVĆHàDàOà
kontrol eder.
25
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
,PMUVLQP[JTZPOVOVMFWZFWFQFEBMMBrı düzgün olarak kullanabilcek şekilde,
koltukta rahat bir pozisyonda oturacak
şekilde ayarlayınız.
Emniyet
Çalışmaya başlamadan önce iş
TBIBT‘O‘O UPQPHSBGJL WF KFPMPKJL EVSVmuna, zeminde çatlak olasılığına, bina
gibi yapılarda çökme olasılığına karşı
dikkatli olunuz.
Yaya ve genel kullanım taşıtlarını
korumak için bariyer çit ve diğer emniyet işaretçilerini kullanınız.
b. N-TİP UÇ
)FOEFLÎVLVSLB[NBWFIBGSJZBUÎBM‘ĆNBMBS‘OEB[BNBO
[BNBO L‘SD‘ [FNJOF EJL ÎBM‘ĆU‘S‘MBNB[ ,‘S‘MNBZB LBSƑ EJSFODJWFUPLMVĄVZàLTFLPMBO/5ć1VÎFĄJLÎBM‘ĆNBO‘OLBçınılmaz olduğu bu uygulamalar için özel malzemelerden
JNBMFEJMNJĆUJS4UBOEBSUVÎCVVZHVMBNBMBSEBÎPLT‘LLBTtırmaya ve kanırtamaya maruz kalabileceği için kısa sürede
L‘S‘M‘S/5ć1VÎBƑS‘TFSU[FNJOMFSEFLVMMBO‘MNBLUBE‘S"LTJ
halde, kısa sürede aşınır.
NOT: .WF/5JQVÎMBSVZHVO[FNJOMFSEFWFEPĄSV
kullanılması halinde daha uzun ömürlü olacaktır. Detaylı bilgi için size en yakın MTB bayisiyle temasa geçiniz.
Kırma Çalışması
Güvenli çalışma için alınacak önlemler
.PUPSVÎBM‘ĆU‘SNBEBOÚODFUBƑZ‘D‘NBLJOBO‘OFUSBG‘O‘O
emniyette olduğundan emin olunuz. Çalışma öncesi alınacak tedbirler:
Makinanın sürüş ve durdurulması
için önlemler
Sürüş için alınacak önlemler
Güvenli bir görüş sağlayabilmek için, kırıcıyı zeminden
30-40 cm yukarı kaldırın ve makinayı sürerken düz bir zemine sahipyolu tercih ediniz.
Ekskavatörü suyun içerisinde sürerken, izin verilenden
daha derin sude sürmeyiniz.
Eğimli zeminde sürerken alınacak önlemler
Makinanın güvenli bir şekilde çıkabileceğinden daha
yüksek tepelere çıkmayınız.
Makinayı yokuş yukarı veya aşağı kullanırken, motor
EFWSJOJEàĆàSàOCPNBSNBSBT‘O‘¡EFUVUVOV[
,‘S‘D‘Z‘EBJNB[FNJOEFODNZVLBS‘EBUVUVOV[
Makinayı durdurmak için alınacak önlemler.
Çalışma öncesi ilk kontrol
Makinanın güvenli kullanımı ve hataları önlemek için,
motoru çalıştırmadan önce ilk kontrollerin yapıldığından
emin olunuz.
.BLJOBZ‘ QBSL FUNFL JÎJO VZHVO CJS ZFS TFÎJO ,‘S‘D‘yı dik pozisyonda ve kırıcı uç zemine dayanacak şekilde
BZBSMBZ‘O‘[0QFSBUÚSLPMUVĄVOEBOBZS‘M‘SLFOCPNWFBSN‘O
IBSFLFUFUNFTJOFWFNPUPSVOÎBM‘ĆNBJIUJNBMJOFLBSƑFNOJZFUBOBIUBS‘JMFLJMJUMFZFSFLÚOMFNBM‘O‘[
Makinanın ısınması
Motoru çalıştırdıktan hemen sonra kırıcıyı çalıştırmayın.
,‘ĆBZMBS‘OEBWFZBTPĄVLZFSMFSEFNBLJOBZ‘CPĆUBÎBM‘ĆU‘rarak hidrolik yağın yeteri kadar ısınmasını bekleyiniz.
Operatör koltuğunun etrafını temizleyin
6ZHVOTV[ ÎBM‘ĆNBEBO LBΑONBL JÎJO TàSàDà LPMUVĄVOVOFUSBG‘O‘IFS[BNBOUFNJ[UVUVOV[5BL‘NWFZFEFLQBSçaları, takım çantasına koyunuz.
Operatör koltuğunun etrafının düzenlenmesi
4‘ÎSBZBCJMFDFL UBĆ WF CFUPO QBSÎBMBS‘OEBO LPSVONBL
için rüzgarlık ve koruyucu tellerin açıldığından emin olunuz.
26
Uçların Kırma Prensibi
Genel olarak hidrolik kaya kırıcısı ile kırmanın iki temel
yöntemi vardır.
a. Delerek kırma:
Bu tür kırmada sivri veya keski uç kayanın içine doru tutulur. Bu metot yüzeysel kırmalarda yumuşak kayalarda vb.
en etkilimetottur. (Şekil 5)
b. Darbeli Kırma:
6ÎWFLBZBBSBT‘OEBLJFOFULJMJHàÎUSBOTGFSJLàUVÎMBSda gerçekleşir. Bu tür kırmada, ucun kayaya şiddetli meka-
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Şekil - 5
Şekil - 6
Şekil -8
5. ,‘S‘D‘Z‘ÎBM‘ĆU‘S‘O‘[
nik güç vermesiyle kaya üzerinde gerilme dalgaları oluşarak kaya kırılır. (Şekil 6). Bu yöntemin en iyi uygulanabileceği alan, sert kayalar ve aşınmaya müsait kayalardır.
Doğru Çalışma Metotları
6. 6DVIFS[BNBOMJLBΑJMFEJLCJSLPOVNEBUVUVOV[
Eğer kaya kırılırsa, kırıcının açısını zemine göre tekrar 90 derece olacak şekilde dik konuma getiriniz.
,‘S‘D‘Z‘ZBOM‘ĆBΑEBÎBM‘ĆU‘SNBZ‘O‘[
7. ,‘SNBJĆMFNJOEFOTPOSBL‘S‘D‘Z‘IFNFOEVSEVSVOV[,‘rıcının boşa çalışmasına engel olun. Çünkü boşa çalışma, kırıcıda pim ve uç problemleri yaratır. (Şekil 9)
Uyarı
&LTL,FOEJOJ[JWFÎFWSFOJ[JÎBM‘ĆNBFTOBT‘OEBG‘SMBZBCJMFDFLLBZBMBSBLBSƑFNOJZFUFBM‘O‘[FĄFSL‘S‘D‘nın yakınında duran biri varsa, kırıcı çalıştırmayınız.
1. Eskavatörü normal çalışma pozisyonuna getiriniz.
t &LTLBWBUÚSàVZHVOQP[JTZPOBHFUJSJO
t &MGSFOJOJÎFLJOJ[7JUFTJCPĆBBM‘O‘[
t #VNVVZHVOQP[JTZPOBHFUJSJOJ[
2. Motor devrini, önerilen devirde tutunuz.
3. 6DVLBZBZà[FZJOFEJLHFMFDFLĆFLJMEFMJLBΑJMF
tutunuz.
Şekil -9
Şekil -7
8.,‘S‘D‘Z‘BZO‘OPLUBZBCJSTFGFSEFTBOJZFEFOGB[MB
UVUNBZ‘O‘[&ĄFSTBOJZFEFLBZBL‘S‘MNB[JTFL‘S‘D‘yı durdurun ve ucun pozisyonunu değiştirin. Böylece ucu aşırı ısınmadan zarar görmesine engel olursunuz.
t :BOM‘ĆÎBM‘ĆNBNFEPEVL‘S‘D‘O‘OQFSGPSNBOT‘O‘WF
gövdeyi olumsuz olarak etkiler.
t 6DV ZBOM‘Ć BΑ JMF LVMMBONBNBZB WF CPĆB LBΑSmamaya dikkat ediniz.
4. Ekskavatör bumunu kırıcı kayayla uygun temasta
bulunacak biçimde ayarlayanız.
t ,‘S‘D‘JMFNBOJWFMBZBQNBZ‘O‘[
t #VNJMFÎPLB[WFZBÎPLGB[MBCBTL‘VZHVMBNBZ‘O‘[
28
Şekil -10
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
13. Yatay çalışmalarda kırıcıyı duvara
dik (90 derce açı ile) olarak çalıştırın.
Şekil -11
9. Büyük kayaları etkili bir şekilde kırmak istiyorsanız,
kırılacak olan kaya veya betonu kenardan ortaya dıoğru adım adım kırınız.
10. Eğer çok soğuk havada beton kırıyor veya sert, donmuş bir zeminde çalışıyorsanız, kırma işleminden
TPOSBVÎMBLBZBZ‘ÎFLNFZJOJ[VÎL‘S‘MBCJMJS6DVMFWye gibi kullanmayın, ucu levye gibi kastırarak çalıştırmayınız.
14. ,‘S‘D‘Z‘ LVMMBO‘SLFO L‘S‘D‘O‘O TFTJOF
EJLLBUFEJOJ[&ĄFSTFTIBGJGHFMJZPS
ve kırıcının gücü düşükse, bu ucun
WFZBFUSBG‘OEBLJQBSÎBO‘OZBOM‘ĆUBkıldığını veya uca etki eden gücün
[BZ‘GPMEVĄVOVHÚTUFSJS#VHJCJEVrumlarda, ucun konumunu düzeltin
ve kırılacak kayaya doğru bastınız.
15.,‘S‘D‘Z‘ LBZBMBS‘ WF FOLB[MBS‘ TàQàSNFL JÎJO LVMMBOmayın. Böyle bir çalışma, şaseye zarar verir, kısa sürede aşınmasına neden olur.
16. Bumun üzerindeki silindirler, stroklarının sonuna kadar açık veya kapalı konumundayken kırıcıyı çalıştırmayın. Ekskavatör üzerinde ciddi zararlara neden
olabilir.
11. 4PĄVLIBWBEBL‘S‘D‘VDVZVNVĆBL[FNJOEFUPQSBL
zemin vs.) birkaç dakika çalıştırarak ısınmasını sağMBZBCJMJSTJOJ[6ΑT‘OE‘LUBOTPOSBTPĄVLTFSU[FNJOde çalışabilirsiniz. Böylece ucun kırılganlığını azaltmış olursunuz.
12. 6Î JMF LBZBMBS‘ TàSàLMFNFZJO ąBTFOJO BMU CÚMHFTJOdeki çeneler bu amaç için dizayn edilmiştir.
Şekil -14
17. ,‘S‘D‘Z‘ZàLLBME‘SNBLJÎJOLVMMBONBZ‘O.BQBEFMJği sadece bakım ve depolama amaçlı kullanılır.
Şekil -15
Şekil -12
Şekil -13
18. Çalışma sırasında burçları düzenli olarak gres yağı
ile yağlanmalıdır. Müşterinin isteğine göre otomatik
yağlama pompası kırıcı üzerinde monte edilebilir.
Şekil -16
30
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
0UPNBUJL:BĄMBNB1PNQBT‘1PNQBà[FSJOEFTBEFDF
HSFTIBUU‘WBSE‘S)JESPPMJLIBUZPLUVS.POUBK‘0UPNBUJLZBĄMBNBQPNTBT‘L‘S‘D‘à[FSJOFNPOUFFEJMJS7BMGHÚWEFTJà[Frindeki tapa sökülerek pompanın gres hattı bağlanır.
/050UPNBUJLZBĄMBNBQPNQBT‘à[FSJOEFLJLBSUVĆVO
tükenme ömrü, pompa üzerindeki gres akışı debisine göre
değişir.
Su Altı Uygulaması
Şekil -19
Şekil -17
19. Eğer kırıcı standart bir kırıcı ise su altında kullanılmamalıdır. Çünkü su, piston ve ucun birleştiği noktadaki
boşluğa gelirse bu, kuvvetli bir basınç meydana getirir. Bu durumda makinanm hidrolik tankı ve pompası zarar görebilir.
Otomatik Yağlama
,‘S‘D‘O‘O ÎBM‘ĆNBT‘ T‘SBT‘OEB BƑONB QBSÎBMBS‘ TàSFLMJ
olarak yağlanmalıdır. Aksi halde bu parçalar çok hızlı aşıO‘S0UPNBUJLZBĄMBNBQPNQBT‘JMFZBĄMBNBJĆMFNJPUPNBtik olarak yapılabilir.
Eğer kırıcı standart bir kırıcı ise su altında kullanılmamalıdır. Eğer su, piston ve ucun birleştiği noktadaki boşluğa
gelirse, bu kuvvetli bir basınç meydana getirir. Bu durumda kırıcının hidrolik komponentleri, makinanm hidrolik tankı
ve pompa zarar görebilir.
/054VBMU‘VZHVMBNBT‘JÎJO.5#TFSWJTJhOFEBO‘Ć‘O‘[
4UBOEBSUVZHVMBNBJÎJOLFÎFZBUBĄ‘à[FSJOEF)BWB5BQBT‘WBSE‘S4VBMU‘VZHVMBNBT‘JÎJO
t )BWB5BQBTJOJTÚLàOà[
t 4UBOEBSU(
UBQBUBL‘O‘[
t )BWBTÚ[HFDJOJTÚLàOà[
Şekil -18
32
t )BWBTà[HFDJZFSJOFLPNQSFTÚS
IBWBIBUU‘O‘CBĄlayınız.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Kırıcının Depo Edilmesi
Çalışma Sonrası Depolama
Dikkat
,‘SNBJĆMFNJTPOSBT‘L‘S‘D‘VÎT‘DBLPMEVĄVJÎJOVDB
dokunmayınız.
Çalışmaya ara verdiğiniz veya bitirdiğiniz zaman ekskavatörü çamırsuz düz bir zemine bırakınız ve kırıcıyı dik
pozisyonda konumlandırınız.
Şekil -20
4. Bağlantı yerleri yağ kaçaklarına ve toza karşı tapalarla kapatılmalıdır.
5. ,‘S‘D‘EJLFZQP[JTZPOEBLPSVONBM‘E‘S
6. ,‘S‘D‘O‘O FUSBG‘O‘O FNOJZFUMJ PMEVĄVOV LPOUSPM FEJOJ[
,‘S‘D‘ZEàĆNFZFDFLĆFLJMEFTBCJUMFZJOJ[
7. Böylece kırıcının hayati parçaları pastan korunarak
gerektiği her an kullanıma hazır olur.
,‘S‘D‘Z‘CJSIBGUBEBOV[VOTàSFNVIBGB[BFUNFLJTUJZPSTBO‘[L‘S‘D‘Z‘ZBUBZWFZBEJLFZQP[JTZPOEBNVIBGB[BĆFLMJOFHÚSFBĆBĄ‘EBLJJLGBSLM‘QSPTFEàSàZFSJOFHFUJSJOJ[
1. &ĄFSL‘S‘D‘ZBUBZCJSĆFLJMEFNVIBGB[BFEJMFDFLTF
t 6DV ΑLBSU‘O LBNBMBS‘ VDV QJTUPOVO BMU L‘TN‘O‘
burçları, pimleri gresle yağlayın
t 1JTUPOVL‘S‘D‘O‘OJÎJOEFZLFOZVLBS‘EPĄSVJUJO"LTJ
halde pistonun alt kısmı silindirin dışında kalırsa
paslanabilir.
t ,‘S‘D‘Z‘EàĆNFZFDFLĆFLJMEFEFTUFLMFZFSFLTBCJUleyiniz.
t 6DVUFLSBSNPOUFFEJO
2. &ĄFSL‘S‘D‘EJLFZCJSĆFLJMEFNVIBGB[BFEJMFDFLTF
t 6DV ΑLBSU‘O LBNBMBS‘ VDV QJTUPOVO BMU L‘TN‘O‘
burçları gres ile yağlayın
t 6DVUFLSBSNPOUFFEJO
t ,‘S‘D‘VDBBĄ‘SM‘Ą‘O‘WFSFDFLĆFLJMEFEJLQP[JTZPOda düz bir zemine koyun. Böylece kırıcı uç, pistonun silindir içeresinde yukarı doğru hareket etmesini sağlar ve piston silindir içerisinde kalır.
t )JESPMJLIBUUBZBĄLBÎBĄ‘WFL‘S‘D‘VDVOIBTBSMBON‘Ć
olma olasılığını kontrol ediniz.
t ,‘S‘D‘O‘O EFSF OFIJS JÎFSJTJOEF LVMMBO‘MNBT‘ TBEFDF
ekskavatörün değil, kırıcının içerisine de su girmesine neden olur. Böyle bir durumda kırıcının kurumasını sağlayın ve alt gövde bölgesini gresleyin.
Uzun Süreli Muhafaza
,‘S‘D‘ EFQPMBO‘SLFO BĆBĄ‘EBLJ NBEEFMFSF EJLLBU FEJMmeli. Böylece kırıcının önemli parçaları pastan, kirden koSVONVĆ PMVS WF CJS TPOSBLJ LVMMBO‘NB IB[‘S CVMVOVS ,‘S‘D‘
günlük çalışmasını tamamladığında ekskavatörden sökülNFTJOFHFSFLZPLUVS,‘S‘D‘EJLFZQP[JTZPOEBLBMBDBLĆFLJMde ekskavatörün park edilmesi yeterlidir.
1. ,‘S‘D‘O‘ONVIBGB[BMBOBDBĄ‘ZFSLVSVWFIBWBEBSCJS
yer olmalıdır.
2. ,‘S‘D‘VDVΑLBSU‘MNBM‘E‘S
3. 1JTUPOVO BMU L‘TN‘ VÎ WF LBGB CVSDV JZJDF ZBĄMBOBmalıdır.
34
Kırıcının uzun süreli muhafazası sonrası kullanılması
,‘S‘D‘O‘O V[VO TàSFMJ NVIBGB[BT‘ TPOSBT‘ LVMMBO‘MBDBĄ‘
[BNBOćOBO.BLJOBCBZJTJOEFOCBL‘NJÎJOTFSWTJJTUFZJOJ[
Bilgi
,‘S‘D‘O‘OCBT‘OÎBMU‘OEBBOJEFOÎBM‘ĆU‘S‘MNBT‘QJTUPO
ve silindirin sarmasına neden olabilir.
t ,‘S‘D‘Z‘ÎBM‘ĆU‘SNBEBOÚODFFLTLBWBUÚSàCPĆUB
dakika çalıştırınız.
t ,‘S‘D‘Z‘ÎBM‘ĆU‘S‘SLFOEBSCFTBZ‘T‘O‘OEà[FOMJPMVQPMmadığını kontrol ediniz.
t ±BM‘ĆNBT‘SBT‘OEBL‘S‘D‘O‘OIFSIBOHJCJSQBSÎBT‘OEBO
yağ kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz.
t )JESPMJL CPSV WF IPSUVNMBS‘O IBTBSMBS‘ WFZB ZBĄ LBçırma olasılığını kontrol ediniz.
t #VUFTUÎBM‘ĆNBT‘TPOSBT‘IFSIBOHJCJSIBUBO‘OPMVQ
olmadığını kontrol ediniz.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Aylık Bakım (Her 50 saatte bir)
Bakım ve Kontrol
a. 6ÎWFBƑONBCVSÎMBS‘O‘OBƑONBNJLUBSMBS‘O‘LPOUSPMFEJOJ[
Hidrolik kırıcı, ekskavatörlerde ve bekoloderde ataçman olarak kullanılır. Bu nedenle periyodik bakımlar hem
taşıyıcı makina, hem de kırıcının uzun ömürlü olması açısından son derece önemlidir.
b. Hidrolik hortumları gerekiyorsa değiştirin. (Tozun, kirin kırıcıya veya hortumlara girmesine müsaade etmeyiniz.)
Yıllık Bakım (600 saatte bir)
Genel Kontroller
Uyarı
5BWTJZF FEJMFO JML CBL‘N ZFSFM TFSWJTMFSJNJ[ UBSBG‘OEBO
TBBUMFSJBSBT‘OEBZBQ‘MNBLUBE‘SćMLCBL‘NEB
,‘S‘D‘MBS‘OZ‘MM‘LÎBM‘ĆNBTàSFMFSJTUBOEBSUPMBSBLTBBU
olarak belirlenmiştir. Ancak yoğun çalışma temposunda,
L‘S‘D‘ Z‘M‘O‘ EPMEVSNBEBO L‘TB CJS TàSFEF TBBUMJL
ÎBM‘ĆNBTàSFTJOFVMBĆBCJMJS-àUGFOZ‘M‘O‘EPMEVSNBT‘O‘
beklemeden 600 saate ulaşır ulaşmaz bakımı yaptırınız.
a. ,‘S‘D‘O‘OÎBM‘ĆNBCBT‘OD‘O‘
b.4àSFLMJÎBM‘ĆNBEBLJIJESPMJLZBĄ‘OIBSBSFUJOJ.BLTJNVN¡$¡'
PMNBM‘E‘S
c. ,‘S‘D‘O‘OWVSVĆHàDàOàWVSVĆBEFEJOJWFÎBM‘ĆNBFTnasındaki adedini ve çalışma esnasındaki sesinin
düzenliliğini,
a. Bütün sızdırmazlık elemanları ve gaz keçeleri değiştirilir.
b.,‘S‘D‘O‘OCàUàOQBSÎBMBS‘LPOUSPMFEJMJSHFSFLMJPMBOMBS
tamir edilir ve değiştirilir.
d. Bütün civataların tork değerlerinin doğruluğunu,
gevşemiş civataların olup olmadığını,
e. Bütün hidrolik bağlantılarını, sızıntı olup olmadığını,
c. ,‘S‘D‘ZBHFMFOZBĄEFCJTJCBT‘OD‘WFHFSJEÚOàĆCBsıncı ölçülür.
f. Hidrolik hortumların bumda hiçbir şekilde sürtmediğini,
d.&LTLBWBUÚSàOIJESPMJLZBĄGJMUSFMFSJEFĄJĆUJSJMJS
g.&LTLBWBUÚSEFLJGJMUSFMFSJOZFSMFĆUJSJMNJĆPMEVVOVLPOUrol ediniz.
e. Bütün hidrolik bağlantılar kontrol edilir, gerekli olanlar değiştirilir.
Operatörün Uygulaması Gereken Bakımlar
f. ,‘S‘D‘O‘OÎBM‘ĆNBCBT‘OD‘HàDàWVSVĆĆJEEFUJWVSVşun düzenliliği, sürekli çalışmadaki hidrolik yağın sıcaklığı kontrol edilir.
Günlük Bakım (Her 2 saatte bir)
Gres ile Yağlama
a. Burçların gres ile yağlanması (Bkz. Burçların ve ucun
yağlanması)
a. Tavsiye Edilen Gresler:
b. Manuel Gres Basma
b. Hidrolik yağ sıcaklığını, hidrolik bağlantıları, kırıcı vuSVĆHàDàOàWFÎBM‘ĆNBQFSGPSNBOT‘O‘HÚ[MFNMFZJO
Aşınma burçları ucun ilk montajından önce iyice yağlanmalıdır.
c. Gevşeyen bağlantı elemanları (cıvata, hortum bağlantıları vs.) sıkın.
Aşınma burçları 2-4 saat arayla yağlanmalı.
)FSZBĄMBNBEBHSFTQPNQBT‘JMFLF[QPNQBMBOması yeterli olacaktır. (Yaklaşık gerekli gres miktarı 20cc'dir.
Haftalık Bakım (Her 10 saatte bir)
a.6DVOWFLBNBMBS‘OEVSVNVOVLPOUSPMFEJOFĄFSVÎ
yetersiz gresleniyorsa, yağlama sıklığını arttırırı. Aylık
Bakım (Her 50 saatte bir)
Marka
1FUSPM0GJTJ
Adı
Carius EP 320
/M(*
Penetrasyon
4‘O‘G‘
2
Yağlama yapılırken uç kırıcı ile birlikte yere dik durmalı ve uç pistona dayanmalıdır. Bunun sebebi yağın uç ve
burçlar arasında daha kolay dolaşımını sağlayacaktır.
Damlama
/PLUBT‘¡$
-
4BCVO$JOTJ
Renk
-JUZVN,PNQMFLT -
½[FM,BU‘L
.PMJCEFOEJTàMGJE
Molibdenli Gres-2
2
292
-
,BMTJZVN
Bp
Energrease LC2
2
265-295
>260
-JUZVN,PNQMFLT ,BIWF
.PMJCEFOEJTàMGJE
Mobil
Mobilgrease
9)14QFDJBM
2
-JUZVN,PNQMFLT (SJ4JZBI
.PMJCEFOEJTàMGJE
Castrol
$BTUSPM4QIFSPM-..
2
Lityum
,PZV(SJ
.PMJCEFOEJTàMGJE
Retinax HDX2
2
-JUZVN,BMTJZVN
4JZBI
.PMJCEFOEJTàMGJE
4IFMM
Retinax EPX2
2
Lityum
4JZBI
.PMJCEFOEJTàMGJE
"MCJEB4%.
320
250
-JUZVN,PNQMFLT 4JZBI
36
-
.PMJCEFOEJTàMGJE
.PMZ(SBGJU
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Şekil -21
Uyarı
Yetersiz yağlama, aşınma burçlarının ve ucun düzensiz
ve aşırı ısınmasına, hatta ucun kırılmasına neden olur.
Hidrolik Yağ
,‘S‘D‘TàSFLMJLVMMBO‘ME‘Ą‘OEBIJESPMJLZBĄ‘OIBSBSFUJFLTkavatörün durumuna bağlı olarak belli bir derecede normale döner. Bu hareret drecesi, hidrolik yağın viskozitesi
D4U¡&
PMNBMBE‘S.5#IJESPMJLLBZBL‘S‘D‘MBS‘FĄFSIJESPMJLZBĄ‘WJTLP[JUFTJD4U¡&
à[FSJOEF WFZB D4U ¡&
hOJO BMU‘OEBZTB LFTJOMJLMF ÎBM‘ĆU‘S‘MNBNBM‘E‘S½OFSJMFOZBĄMBS‘OE‘Ć‘OEBZBĄLVMMBONBZ‘O‘[,‘rıcı parçalır zarar görebilir.
Hidrolik yağın cilde herhangi bir zararı yoktur.
4‘O‘G
Iso VG32
Bölge
4PĄVL#ÚMHF Ilık Bölge
Iso VG46
*TP7(
4‘DBLWF/FNMJ#ÚMHF
1. Eğer yağ çok kalınsa, aşağıdaki
problemler görülebilir:
a. ,‘S‘D‘O‘OJMLÎBM‘ĆU‘S‘M‘SLFO[PSMBONBT‘
b.4àSFLMJÎBM‘ĆNBEB[PSMBONBZBEFWBNFUNFTJ
c. ,‘S‘D‘O‘OEà[FOTJ[WFZBZBWBĆÎBM‘ĆNBT‘
d. Pompalarda ve kırıcı içerisinde kavitasyon (emiş zorluğu) tehlikesi,
e. :BQ‘ĆLBOWBMGMFS
3. Özel Yağlar
Bazı durumlarda özel yağlar (biyolojik yağlar ve ısıya
dayanıklı yağlar) kullanılabilir. Özel yağ kullanmayı düşünEàĄàOà[EFMàUGFOĆVEVSVNMBSBEJLLBUFEJOJ[
t 7JTLP[JUFBSBM‘Ą‘D4U¡&
PMNBM‘E‘S
t :BĄMBZ‘D‘M‘LÚ[FMMJĄJJZJPMNBM‘E‘S
t ,PSP[ZPOB QBTMBONBZB LBSƑ LPSVZVDVMVĄV JZJ PMmalıdır).
/05&ĄFSFLTLBWBUÚSEFÚ[FMZBĄLVMMBO‘MBDBLJTFL‘S‘cıda pistonun yüksek hızda çalıştığı göz önünde bulundurularak kırıcıya uygun olduğundan emin olunmalıdır. Özel
ZBĄ LVMMBO‘MBDBĄ‘ [BNBO MàUGFO ZBĄ àSFUJDJMFSJOEFO WFZB
size en yakın bayiimizden bilgi alınız.
4. Hidrolik Yağın Temizliği
&LTLBWBUÚSEF CVMVOBO ZBĄ GJMUSFTJOJO BNBD‘ BƑONB
yataklarındaki aşınmadan kaynaklanan ve tozdan, kirden
kaynaklanan pislikleri temizler. Ayrıca yağ içinde bulunabilecek hava, su gibi gözle görülmeyecek maddeler de kirliliğe neden olur. Hidrolik sisteme pislikler çeşitli yollardan giSFCJMJSh)JESPMJLZBĄ‘OEFĄJĆUJSJMNFTJT‘SBT‘OEB
f. Yağ daha çabuk toz tutar.
t )JESPMJL WF L‘S‘D‘ QBSÎBMBS‘O EFĄJĆJNJ WF TFSWJT T‘SBsında,
2. Eğer yağ çok inceyse, aşağıdaki
problemler görülebilir:
t ,‘S‘D‘FLTLBWBUÚSFNPOUFFEJMJSLFO
a. ,‘S‘D‘O‘O QFSGPSNBOT‘ EàĆFS ćÎ EPMBƑNEB ZBĄ LBçakları oluşur.)
b. Gaz kitinde ve keçelerde sızıntılar olur.
c. Viskozite azalması ve yağlama etkisinin azalmasından dolayı hareketli parçaların aşınmasını hızlandırır.
38
/05 &ĄFS ZB[ WF L‘Ć NFWTJNMFSJOEF PSUBMBNB ¡$
¡'
T‘DBLM‘LGBSL‘WBSTBCVNFWTJNMFSEFGBSLM‘IJESPMJLZBğın kullanılması önerilir. Bunun nedeni, yaz ve kış mevsimMFSJOEFT‘DBLM‘LGBSL‘GB[MBPMEVĄVEVSVNMBSEBIJESPMJLZBğın viskozitesinde büyük değişler olur.
t "ƑONBQBSÎBMBS‘O‘OBƑONBT‘OEBOEPMBZ‘
&LTLBWBUÚSà[FSJOEFLJGJMUSFOPSNBMEFL‘S‘D‘EÚOàĆIBUU‘à[FSJOEFLVMMBO‘M‘S'JMUSFMFSJOUBL‘MNBT‘WFEFĄJĆUJSNFTàSFleri ile ilgili ekskavatör üreticilerine veya size en yakın bayiimize danışabilirsiniz.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
,‘S‘D‘ÎBM‘Ć‘SLFOFLTLBWBUÚSà[FSJOEFLJGJMUSFĆVÚ[FMMJLMFre sahip olmalıdır:
t :BĄGJMUSFTJOJOHFÎJSHFOMJĄJFOGB[MBNJLSPOPMNBM‘
t :BĄ GJMUSFTJOJO LBQBTJUFTJ L‘S‘D‘O‘O NBLTJNVN ÎBM‘Ćma debisinin en az iki katı olmalıdır.
5. Yağ Filtresi
:BĄEBLJLJSMJMJLBĆBĄ‘EBLJĆVOFEFOMFSFTFCFQPMBCJMJS
a. Pompaların çalışma ömrünü önemli dercede düşürür. Pompada kavitasyon ve kısa sürede aşınmalar
meydana gelir.
b.4JMJOEJSWFT‘[E‘SNB[M‘LFMFNBOMBS‘OEBBƑONBMBSBOFden olabilir.
c. ,‘S‘D‘O‘OQFSGPSNBOT‘O‘EàĆàSàS"ƑONBQBSÎBMBS‘O‘O
ve sızdırmazlık elamanlarının çabuk aşınmasına, pistonun sarmasına ve yağ kaçaklarına neden olabilir.
d. Çalışma ömrünü ve hidrolik yağın yağlayıcılık özelliğini düşürür. Yağda aşırı ısınmaya, kimyasal değişime neden olabilir. Yağın kalitesi düşer.
e. 7BMGMFSJOTBSNBT‘OBOFEFOPMBCJMJS
f. Hızlı aşınmaya neden olur.
g.,àÎàLEFMJLMFSJOU‘LBONBT‘OBOFEFOPMVS
/05)FSIBOHJCJSLJSMJMJLUFOTPOSBIJESPMJLTJTUFNJOBS‘zalanması sonucu, hidrolik sistem tümüyle temizlenmeli,
hidrolik yağ değiştirilmelidir.
6. Yağ Soğutucu
Eğer ekskavatörün soğutucusu yetersiz ise, ya büyük
bir soğutucu kullanılır, yada ek bir soğutucu monte edilir.
Ek soğutucu için en uygun yer, kırıcı dönüş hattı üzerinEFSBEZBUÚSWFBOBZBĄGJMUSFTJOJOZBO‘E‘S
Ekskavatör hidrolik sisteminin harareti, kırıcının çalışNBT‘OEB JTUFOFO EFĄFSEF ¡$¡G
PMNBM‘E‘SÎàOLà
1. 4‘[E‘SNB[M‘LFMFNBOMBS‘NFNCSBOWFEJĄFSQBSÎBMBS
5 T‘DBLM‘ĄB LBEBS Ú[FMMJLMFSJOJ LBZCFUNFEFO ÎBM‘şabilirler.
2. Yüksek sıcaklık, yağ viskozitesinin düşmesine ve bu
nedenle hidrolik yağın yağlayıcılık özelliğini kaybetmesine ve iç kaçaklara neden olur.
6ZHVOCJSL‘S‘D‘IJESPMJLIBUU‘CVMVOBOTUBOEBSUCJSFLTkavatörde yeterli kapasitede bir soğutucu bulunmalıdır.
Eğer hararet yükselirse, aşağıdakileri kontrol ediniz:
t ,‘S‘D‘ÎBM‘Ć‘SLFOSFMJGWBMGBΑLPMNBNBM‘E‘S
t ,‘S‘D‘EÚOàĆIBUU‘CBSEBOEàĆàLPMNBM‘E‘SCBSdan daha düşük olması en idealidir.
t )JESPMJLQPNQBMBSWBMGMFSTJMJOEJSMFSWFL‘S‘D‘EBJÎLBçaklar olmamalıdır.
Adnan Edizcan
İnan Makina San. ve Tic.A.Ş.
İş Geliştirme Müdürü
40
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Su Pompaları
bilir. Bu tahliyenin yapılamaması halinde yapım faaliyetleri sürdürülemez hale gelir. Faaliyetlerin sürekliliğini sağlamak ve bu işin gereken maliyet ve verimlilikte sağlanması önemlidir. Uzun süreli bir su tahliyesi gerekliliği söz konusu olduğunda pompa ve borulama techizatının ilk satın
alma maliyetleri ile pompanın işletme maliyetlerinin müşterek değerlendirilmesi uygun olacaktır.
Su pompası seçiminde şantiyecilerin basma yüksekliği ve debi miktarının yanısıra, mevcut çalışma şartlarına
uyumluluk göstermesi ve az arıza vermesi gibi hususları değerlendirmeleri gerekmektedir. Su çekilmesinde; pompada sürekli bir emmenin sağlanması ve pompanın hava
yapmaması işletmecilik açısından önemlidir. Pompanın
yanlış konumlanması, emiş hattına gevşek bağlantılar veya
tesisatın uygun döşenmemesi gibi sebeplerden dolayı;
emme anında hava yapan bir pompanın kanatçıklarında ve
gövdesinde kavitasyon (boşlum) nedeni ile aşınmalar oluşur. Hava miktarı fazla ise basma hattında hava cebi oluşturarak tıkaç yapar ki artık su basılamaz hale gelir. Pompanın basılacak akışkanın seviyesinin düşmesi neticesinde
durdurulduğunda ise hava emişinden dolayı çalışmasında
zorluklar görülür. Su tahliyesinde hali hazırda kullanılmasına rağmen emiş borulu/hortumlu ve ucunda klape bulunan santrifüj tipi pompaların kullanımı; işletmeciliğinin zor
olması sebebi ile azalmakta ve submersible (Dalgıç) pompaların kullanımı ise artmaktadır. Dalgıç pompalar, akışkanın (bu da genelde sudur) içine batık oldukları için emme
hatlarında pozitif bir akışkan basıncı oluşacaktır böylelikle
emişte hava yapma ihtimali ortadan kalkacaktır.
Şantiye ve madencilik çalışmalarında kullanılan önemli
yardımcı makinalardan biriside su pompalardır. Su pompaları yapıları ve işlevleri açısından çok farklılıklar gösterirler.
Seçiminde gereken önemin gösterilemeyişi ve konu hakkında kulaktan dolma bilgilerle hareket edilmesi sebebi ile
işletmelerde verimsizlik, iş, zaman kayıpları ve yüksek maliyetlere sebep olunur
Mevcut arazi kodunun altına inilmesi gereken bina temeli, muhtelif gaz, petrol ürünleri , temiz ve pis su boru hattı veya baraj inşasında, madencilik faaliyetlerinde daima
su tahliyesi gerekliliği mevcuttur. Özellikle baraj inşasında
veya madencilik işletmelerinde su pompalarının sürekli olarak kazı alanından suyun tahliyesinde çalışmaları gereke-
42
Teknik deyimlerin kullanılmasında endüstriyel kullanıcılar ile şantiyeciler arasında farklılıklar vardır. Suya batık olarak çalışan bütün pompaları dalgıç olarak tarif edildiği için
hangi tip pompadan bahsedildiği ilk etapta doğru anlaşılamayabilir. Dalgıç pompa grubuna giren pompalarda derin
kuyu, tahliye (drenaj), pis su pompaları, çamur pompaları
,diyafram pompalar şantiye kullanımlarında rast gelinmektedir. Öncelikle bu deyimlerin şantiyeciler açısından nasıl
anlaşılması gerekliği ile başlamak doğru olacaktır, akabinde en çok kullanılan drenaj/ tahliye pompalarının şantiye
kullanımı ile ilgili durumları değerlendirelim.
Dalgıç pompalar genellikle elektrik motoru ile tahrik edilmektedirler, bundan dolayı sürekli çalışma halinde
olunması halinde ise elektrik motorları için ısınma kaynaklı
arızalar oluşması söz konusudur. Bu nedenle uygun bir şekilde soğutulmalıdırlar ve elektrik motoru ile pompa arasın-
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
da sızdırmazlığın temini de önemlidir. Temiz su veya içinde
çökelti yapmayan akışkan ortamlarında kullanılacak pompalarda, basılan akışkan elektrik motorunun gövdesinin dışından dolaştırılarak soğutma temin edilir. Basılacak akışkanın pompa içinde çökelme ihtimali varsa elektrik motor
gövdeleri hava soğutma kanatçıklı olarak teçhiz edilirler ve
akışkan salyangozdan sonra doğrudan basma hattına yönlendirilir. Basılacak akışkanın pompa kanatçıklarını ve salyangozunu tıkama ihtimali varsa milinin ucuna kanatlardan
önce akışkanla temasta olacak parçalayıcı konur. Bu uygulama genellikle atık su pompalarında gözlemlenir.
Uygulamada en çok kullanılan dalgıç pompaların örnekleri aşağıdadır.
da soğutmanın sağlanması için elektrik motorunun gövdesinden basılacak stok halindeki pis suya ısı transferi sağlanması için tamamı ile batırılarak çalıştırılar. Akışkanın seviyesinin azalmasında pompayı soğutma için korumak üzere şamandıra (flatör) kullanılır. Çalışma anında katı büyük
parçaların pompa içine geçmesine mani olmak için karıştırıcı bıçak (agitator) kullanılır. Bu pompaların uygulamada
akışkan içinde tutularak çalışmalarının yanı sıra bir tanktaki
akışkanı basmak üzere tank dışında ve akışkana batırılmadan kullanılmaları mümkündür.
Dalgıç pompaların şantiyelerde en çok kullanılanı ve
sıkıntı yaşanılanı ise Drenaj (Tahliye) pompalarıdır. Tahliye
pompaları ile ilgili hususlardan bahsetmeden önce konunun iyi anlaşılması için bir pompa kesitinde parçalarını tanıyalım.
1. Derin kuyu pompaları (Bore hole pumps)
2. Tahliye pompaları (Drainage pumps)
3. Atık su / çamur pompaları (waste water / slurry
pumps)
Emiş mesafesinin 6 metreyi aşması halinde, santrifüj dizaynlı pompaların emiş yapamayacağı için çalışmayacağı bilinmektedir.Tahliyesi veya kullanımı ihtiyaç duyulan suyun derinliğinin 6 metreyi geçmesi halinde suyun içine indirilen derin kuyu pompaları ile suyun basılması mümkün
olmaktadır. Ayrı bir yazı konusu olacak bu pompaları kullanabilmek için sondaj sonrası; delinen deliğe indirilen teçhiz (delikli boru) içine pompanın indirilmesi gerekir. Radyal
ve kademeli bir pompadır. Elektrik motoru ile pompa arasında mekanik sızdırmazlık sağlanmalıdır ve elektrik motoru dış çeperden su vasıtası ile yüzeysel olarak soğutulur.
Çamur pompaları veya atık su pompaları bastıkları malzeme farklı olmasına karşılık genel görünümleri aynıdır. Çamur pompaları ile yoğun akışkanlar, erimiş minaraller ve
pis sular pompalanabilir. Yoğunluğu fazla olan bir akışkanı basacakları için, bunlarda pompa basma hattı hemen fanın içinde çalıştığı salyangoz üzerindedir. Fanları açık ve
az kanatlıdır. Yoğun akışkan bastıkları için elektrik motorunun gövde soğutulmasında pompalanmış basınçlı akışkandan faydalanma imkanı yoktur. Pis su uygulamaların-
Tahliye pompası seçiminde firmaların modellerine göre
farklılıklar gösteren ürünleri vardır. Belirli bir güçteki pompalarda basma yüksekliği itibarı ile 2 – 3 çeşit dizayna sahip ürün olabilir. Markalara göre farklı adlandırılmalarına
rağmen, adlandırılmalarında ilk harfleri itibarı ile
t "[JSUJGBM‘WFZàLTFLEFCJMJ-
t 0SUBJSUJGBM‘WFPSUBEFCJMJ.
t :àLTFLJSUJGBM‘WFB[EFCJMJ)
Firmaların genel üretiminde H tipi ve M tipi pompalar
vardır. Basma yüksekliği, debi ve güç arasındaki bağlantı
aşağıdaki gibidir.
P (Güç )= h (Basma yüksekliği ) x Q (Debi) xd (verim)
ilgisinden dolayı belirli bir güçteki pompada basma yüksekliği artar ise debide azalma görüleceği aşikardır.
43
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Takiben gelecek tabloda örnekleme amacı ila flygt firmasına ait 54 kW güce sahip bir pompanın güç, basma
yüksekliği ve debi ilintisini göreceğiz. Tabloda HT yüksek
basma yüksekliğini, MT orta seviye basma yüksekliğini ifade etmektedir. 433 ve 431 ise ilgili pompada kullanılan fan tiplerini göstermektedir.
Tablonun değerlendirilmesinde HT
pompanın 20 metrelik bir irtifaya 100 litre/saniyelik su basmasına karşılık, aynı
güçteki MT tarzı bir pompa ise 200 litre/
saniye su basması önemlidir. Şantiyede
su tahliyesi ön görüldüğünde basılacak
azami yükseklik değeri ve debi değerleri
öğrenildikten sonra pompa seçimine gidilmelidir. Baraj şantiyelerinde genelde
gövde kazılarında çok derine inilmesi gerekmediği için MT tipi pompalar yaygın
kullanılır. Firmaların stoklarında bu pompalar fazlası ile bulunduğu için kazı derinliği artması halinde bir ara kademede
su deposu teşkil edilerek kademeli basmaya gidilebilir. Bu kademede su tanklarının içine çökeltmeyi sağlamak için ayırma perdeleri teşkil edilirse, ikinci terfi pompası olarak kademeli radyal su pompaları da kullanılabilir. Doğru pompa
seçimi ile harcanacak elektrik giderlerinden yapılacak tasarruf nerede ise pompa maliyeti kadar olabilir.
Tahliye pompalarının yerleştirilmeleri önemlidir. Doğrudan zemine konulan bir pompa çalışırken tabanındaki toprak ve kumları çekerek iç parçalarının erken aşınmasına sebep olunur. Yanı sıra toprak veya kum zeminde ise emiş yaparak bulunduğu zemine gömülür, bir süre sonra su ememediği için ve de pompanın tıkanmasından dolayı elektirk
motoru aşırı ısınır, korumalarda bir sıkıntı varsa elektrik mo-
44
toru yanabilir. Kum veya toprak çekmenin ikinci bir etkisi ise mekanik sızdırmazlık elemanlarının erken aşınmasıdır. Gerek kum ve toprak çekmeye mani olmak ve de elektrik motorunun yanmasına mani olmak için küçük pompalar bir sepetle, büyük pompalar ise bir sal ile
su içine yerleştirilebilir. Bu uygulama ile pompayı suya indirme veya çıkarma esnasında hasar görmesine mani olunur. Hasarlı pompa incelemelerinin bir kısmında; elektrik kablosunun
kaldırma halatı gibi kullanıldığı tespit edilmiştir.
Kablo ile pompayı kaldırma esnasında kablo
gerek pompaya giriş yerinden gerekse içerde
bağlantı noktalarında hasar görebilir. Elektrik
kablosu bu uygulamada boğaz kısmında uzama yaparsa çaptan daralacağı için veya buranın sızdırmazlığını sağlayan kablo lastiği yerinden oynayacağı için pompa buradan su alabilir. Kesinlikle elektrik kablosu kaldırma halatı olarak kullanılmamalıdır. Sepetli veya sal uygulama fotoğrafları aşağıdadır.
Sal inşa edilirken pompayı sala sabitleyecek şekilde
tertip edilmelidir. Aksi takdirde pompa ilk çalışma anında bulunduğu yerde devrilebilir. Bunun neticesinde sürekli hava ile karışık su emerek soğutmanın bozulması neticesinde motor yanabilir. Bir başka dikkat edilmesi gereken
durumda su seviyesinin çok düşmesi halinde pompa durdurulmaz ise elektrik motoru yanabilir. Susuz çalışmanın
ikinci zarar vereceği nokta ise mekanik sızdırmazlığı sağlayan keçelerin sürtünme ısılarının transfer edilememelerinden dolayı hasar görülmesidir. Bu hasarlara mani olmak
için şamandıra (flator) kullanılmasında fayda vardır.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Muayyen bir süre susuz çalışan pompada
mekanik sızdırmazlık grubu artık işlev göremez
hale gelince elektrik motoruna olan su kaçağı neticesinde rotorda, rulmanlarda ve statorda hasar meydana gelir.
Pompa elektrik kabloları arıza kaynaklarından birisidir. Kablonun sahada çekilmesi esnasında ve ya üzerinden bir makine geçmesi neticesinde oluşan kablo yaralarının içinden
su yürümesi neticesinde elektrik motoru yanması sık görülen olaylardandır.
45
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
kontaklardan birkaç tanesi seri bağlanırlar ve uçları panodaki motor koruma rölesine bağlanırlar. Bu koruyucuların
statorla elektriksel ilintileri yoktur. Isıya hassas olan kontağın sarımlardaki (135 °C anma değeri ) ısıyı hissedecek şekilde uygun bir yere monte edilmesi yeterlidir. Bu kontak
140 °C lik ısıda devreyi açar, sıcaklık 130 °C nin altına indiğinde kapar.
Elektrik panolarının dizaynından dolayı bir takım sıkıntıların ortaya çıkabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu
panoların tertibi ve dikkat edilmesi gereken noktalar ayrı bir
yazıda izah edilecektir. Pompa yerleştirme esnasında yükleyici kovasının tırnağının çarpması neticesinde hasar gören bir pompa gövdesi resmi aşağıdadır.
Tatbikatının zor olmasına karşılık kablonun pompaya
hemen girişinin öncesinde kablo ek mufu sistemine benzeyen bir izolasyon ile bu tarz hasarların risklerinden korunmak kısmen mümkün olabilir. Makine
hareketinin olduğu çalışma sahalarında
ise korunma maksatlı olarak kablonun bir
hortum veya boru içinden geçirilmesi ve
ve üstünde 10-15 cm toprak bulunacak
şekilde bir kanala konulmasıdır. .
Şantiye uygulamalarında sık rastlanılan bir durum ise pompa ile elektrik
panosu veya güç temin noktası arasındaki mesafenin uzak olmasından dolayı, gerilim düşmesinin fazla olması neticesinde pompa elektrik motor arızalarının oluşmasıdır. Fabrika çıkışlı panolarda
aşırı akım, elektrik motorlarındaki termal
ısınmalara ve eksik fazla çalışmaya karşı koruyucular ihtiva ederler. Bazı bilinçsiz saha elemanları pompanın bazı uygulamalarda sürekli pompanın korumalardan stop etmesi durumunda bu korumaları devre dışı bırakmaktadır. Bu uygulama sonrasında elektriksel arızalar oluşmaktadır. Elektrik
motor statorun tekrar sarılması gereken hallerde ise termistör (termik – ısı duyarlı ) kontakların monte edilmesi ihmal
edilmektedir. Bir termik kontak resmi aşağıdadır. Bu termik
Pompaların tutamakları (kaldırma halkaları) kullanılabilir durumda tutulmalı ve kaldırma işi için kullanılacak zincir
veya kaldırma sapanı buraya bağlanmalıdır. Sapan veya
zincir pompa ağırlığını taşıyacak mukavemette ve kaldırma
esnasında ekskavatör veya yükleyici gibi makinalar kullanılıyorsa bunların kova tırnaklarının pompa gövdesine hasar
vermeyecek kadar uzun ve uygun bağlanmalıdır.
Şantiyelerde karşılaşılan yanlışlıklardan birisi de düşük
veya orta irtifalı pompaların montajı için kullanılması gereken büyük çapta hortum yerine elde bulunan küçük çaplı
hortumları kullanmak için pompa çıkış ağzının değiştirilerek
küçük çaplı çıkış ağız kullanılmasıdır. Burada meydana getirilen kısılma ve hortum boyu direnç pompanın basabileceği su miktarının azalmasına ve enerji kayıplarına yol açar.
Mustafa Silpağar
Makina Yüksek Mühendisi
Kaynaklar: Flygt – Grindex – ABS internet dosyaları
46
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Mühendislikte Uzmanlık
ve İşi Ehline Bırakmak
İçinde yaşadığımız dönemde, hayatın her alanında
‘hızlı’ olunması gerektiği söyleniyor, yazılıyor, çiziliyor.
Bir kere bir yola girildi mi, rekabetin dar kulvarlarına
da girilmiş oluyor ve buralarda hızlı davranmak bir
zorunluluk. Hızlı olunmalı çünkü her şey durmadan
değişiyor. Özellikle teknolojinin gelişmesi, bu
gelişmenin bir sonucu olarak refah düzeyinin ve buna
bağlı olarak da tüketimin artması, artan tüketimin
sonucunda oluşan sermaye birikiminin önemli bir
kısmının yeniden teknolojinin gelişmesi için harcanması
bir sarmal olarak sürüp gidiyor. Neden böyle olduğunu
sorgulayıp düşünmenin de zamanı geçti.
Hatırlıyorum, 80’li yıllarda bu hızın
nedenleri tartışılıyordu, üzerinde konuşuluyordu. Ama artık bunun tartışılacak bir yanı kalmadı. Özellikle ‘reel’
ekonominin içinde olanlar hızlı değişimin yaşamın doğal parametrelerinden
biri olduğunu kabullendiler ve kaderlerine boyun eğdiler.
Yaşamın çok hızlı olduğu alanlardan biri de hiç kuşkusuz makina üretimi alanı. Büyük rekabetin yaşandığı bu alanda parçaların teknik resimleri çok hızlı hazırlanmalı, teknik resmi atölyeye inen parça çok hızlı üretilmeli, prosesleri tamamlanmış parçanın müşteriye kusursuz gitmesini sağlayacak önlemler alınmalı, bitmiş parça paketlenmeli, ilerde ortaya çıkabilecek izlenebilirlik gereksinimi için numaralanmalı ve tam zamanında yerine
ulaşmalı. Tam zamanında yerine ulaşmalı, çünkü gideceği yerde bir uçağa,
bir silah sistemine, bir otomobile veya
bir iş makinasına takılacak ve büyük
bir bütünün tamamlayıcı parçası olacak. Bütünün öngörüldüğü gibi çalışabilmesi için parçanın uygun, maki-
52
nanın öngörülen tarihte işbaşında olabilmesi için parçanın zamanında yerinde olması şart.
Dağ başında veya maden ocağının dibinde arıza yapmış milyon dolarlık bir makinayı ele alalım. Bu makinayı ayağa kaldıracak yedek parçanın (bu bazen basit bir pim, bir rakor,
bir hortum bile olabilir) geciktiği her
an bir kayıptır. O halde, ne kadar basit
ve ucuz olursa olsun, bir yedek parçanın zamanında yerinde olmasının yaşamsal önem taşıdığını söylemek yanlış olmaz. İşte bu nedenle, günümüzün yüksek hızlı iş yaşamında, kimilerinin ‘sıfır hata’ olarak da adlandırdığı
‘kusursuzluk’ çok önemli. Kusursuzluk
ise gerçekten bir uzmanlık işidir. Bir işi
kusursuza yakın nitelikte ancak o işi iyi
bilenler, yani o işin ehli olan uzmanlar
yapabilir.
Bu nedenle günümüzde uzmanlığın anlamı ve değeri her zaman olduğundan daha farklıdır. Özellikle zamana karşı yarışılan kimi kritik sektörlerde uzmanlık giderek daha da önem
kazanmakta. Bu sektörlerde yapılan
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
teknik çalışmaların, alanda uzmanlaşmış kişi ve kurumlar tarafından düzenlenmesi ise işleri kolaylaştırıyor, kalitesizliğin neden olduğu maliyetleri azaltıyor ve ülke kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlıyor.
İş Makinaları sektörü de bu kritik ve uzmanlık gerektiren sektörlerin
başında gelirken İş Makinası Mühendisleri Birliği Derneği (İMMB) ise ülkemizde bu alanda otorite olma yolunda
ilerleyen bir kurum olarak göze çarpıyor. Birlik sektörde yer alan teknik elemanları bir araya getirmenin ötesinde,
giderek onları eğiten, sertifikalandıran
bir yapı olma yolunda da emin adımlarla ilerliyor. İMMB ve benzer sektör derneklerinin çoğalması, alanlarında uzman yetiştiren kurumlar durumuna gelmesi ülkemizin geleceği için
önemlidir.
Bu noktada yıllardır sürmekte olan
bir tartışmaya da değinmekte yarar
var: Teknik alanlarda, örneğin mühendislik mesleği alanlarında, tüm mühendislerin üye olmalarının öngörüldüğü mühendislik odaları ile, bazı mühendislerin özgün uzmanlık alanlarına yönelik kurmuş oldukları dernekler
arasında ilişki nasıl yürümelidir?
Bilindiği gibi Odalar, mühendislerin tümünün üye olmasının beklendiği çatı kuruluşlardır. Meslek alanlarına ilişkin ülke politikalarının yönlendirilmesi, mühendislik mesleğinin yüceltilmesi, meslek alanlarının düzenlenmesi, mühendislerin özlük haklarının korunması gibi konularda odalara
önemli görevler düşmekte ve birçok
odamız da bu alanlarda başarılı çalışmalar yapmaktadır.
Ancak, teknolojinin hızla geliştiği,
buna bağlı olarak da uzmanlık alanlarının çeşitlendiği bir dönemde, odaların aynı zamanda birer uzmanlık derneği gibi davranmaları beklenmemeli,
uzman sektör derneklerinin üzerinde
olmaları öngörülmelidir. Ayrıca odalar, kendi üyeleri tarafından kurulmuş
ve yönetilen sektör derneklerini kesinlikle engellememeli ve onları kendilerine rakip olarak görmemelidir. Hele ki
53
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
alanla ilgili eğitim, belgelendirme, sertifikasyon gibi konularda odalar, kendi üyeleri tarafından kurulmuş olan uzmanlık dernekleriyle rekabete girmekten kaçınmalıdırlar. Böyle bir rekabetin
hem odalara, hem de ilgili sektör derneğine, dolayısıyla da mesleğe zarar
vereceği açıktır.
Mühendislikte uzmanlığın önemli olduğu alanlarla ilgili çalışmaların TMMOB’na bağlı odalar kanalıyla yürütüldüğü dönemler olmuştur.
Kimi alanlarda böyle çalışmaların günümüzde de sürdürülmesi doğaldır.
Ancak mühendislikte uzmanlığın çok
önem kazandığı bazı alanlarda eğer
Oda üyesi mühendisler dernek vb.
çatılar altında bir araya gelip alanla ilgili problemler ve çözümlerinin konuşulması, normların geliştirilmesi, eğitimlerin verilmesi vb. konularda kurumsal çalışmalar yapabiliyorlarsa, ilgili odalar bu çalışmalar engel değil
destek olmalıdırlar.
Zengin uzmanlık bilgisi gerektiren
mesleki alanlardaki çalışmaların bir
oda bünyesinde kurulacak komisyonlar marifetiyle yürütülmeye çalışılması
zaman kaybından başka bir şey de-
ğildir. Çünkü bazı alanlardaki mesleki çalışmaların derinliği, odalarda seçimler sonrası oluşturulan ve ömürleri bir dahaki seçim dönemine kadar
olan komisyonların gösterebileceği
çabaların boyutunu çok aşmaktadır.
vardır. Ancak yönetimlerin seçimle,
üstelik de kıyasıya mücadelelere dayalı seçimle belirlendiği yapılarda uzmanlık komisyonları da çoğu kez seçim kazanmanın araçları olarak kullanılabilmektedir.
Elbette, çalışma dönemi bitince
faaliyetleri sona ermeyen ve kaderleri oda seçimlerinin sonuçlarına bağlı olmayan uzmanlık komisyonları da
Yönetimler, komisyon üyelerini
kendilerine oy veren veya ilerde oy
vermesi muhtemel üyelerden oluşturmakta, dolayısıyla da uzman başka üyeleri dışarıda bırakmaktan kaçınmamaktadırlar. Bu anlayışla kurulan
komisyonlar, adları ‘uzmanlık komisyonu’ da olsa çoğu kez seçim süreçlerine odaklanmaktadır. En teknik olması gereken kongreler bile kimi zaman seçim kulislerinin gölgesinde yapılır hale gelmektedir.
Burada dile getirilmeye çalışılan nedenlerle, özellikle teknik derinliği fazla olan alanlarda iş ehline bırakılmalıdır. Doğrudan mesleğin uzmanlık alanlarına yönelmiş olan sektör
derneklerinin önleri açılmalı, çabaları
desteklenmelidir. Bu bağlamda, uzun
zamandır kendi alanında başarılı çalışmalar sürdüren İMMB’ye başarılar
diliyor, benzer kuruluşların çoğalmasını temenni ediyorum.
Atila Çınar
Makina Mühendisi
[email protected]
54
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Hava Bir Kirletici midir?
Yağlama sistemi kirleticilerini düşündüğümüzde, genellikle aklımıza ilk gelen parçacık ve su kirlenmesidir. Aslında dikkate alınması ve kontrol edilmesi gereken pek çok
diğer kirleticiler de mevcuttur. Yağın formülasyonunda bulunmayan herhangi bir maddeyi ihtiva eden birçok kirletici, potansiyel olarak yağa ve yağlanan komponentlere zarar verebilir. Hava, her zaman yağ içinde bulunmakla beraber, mevcudiyetini asgari seviyede tutmak için tedbir alınması gereken bir unsurdur.
Yağ içinde hava, çözünmüş, sürüklenmiş ve köpüklenmiş olmak üzere üç farklı şekilde bulunabilir. Çözünmüş
hava, sodalı suda çözünen karbondioksite benzer biçimde, moleküller halinde bulunur. Bu tip havanın görülmesi
ve tespit edilmesi mümkün değildir.
Sürüklenmiş hava, yağ içinde asılı duran çok küçük
hava baloncuklarından oluşur. Bu tip hava ile kirlenme,
tartışmalı olarak en zararlı kirlenmedir ve yağın bulanık bir
görüntüye sahip olması ile tanınabilir. Bulanık yağın birkaç genel sebebi olmasına rağmen, numune olarak alınan
56
56
yağın zamanla berraklaşıp berraklaşmadığına bakılarak
bu durum ayırt edilebilir. Şayet bulanıklığa su veya diğer
sıvı kirleticiler sebep olmuşsa, numune berraklaşırken altta
sulu bir tabaka oluşmalıdır.
Köpük, yağdaki havanın bir başka şeklidir ve tipik olarak deponun yüzeyinde toplanmış nisbeten büyük baloncuklardan oluşan durağan bir tabaka halindedir. Bazı sistemlerde yüzeydeki köpüklenme fazla bir hasara sebep olmayabilir, ancak köpük tabakasının varlığı normal olarak
fazla miktarda havanın girdiğinin bir işaretidir.
Aşırı hava kirlenmesinin sebepleri
Aslında aşırı hava kirlenmesine yol açan birçok durum vardır. Bu sebeple göz önünde bulundurulması gereken genel sebeplerin sayısı da oldukça fazladır. Bunların
en yaygın olanı su ile kirlenmedir.Yağ su ile kirlendiğinde
yüzey gerilimi zayıflar, dolayısı ile küçük parçacıklara ayrılmış kolayca asılı durabilen hava baloncuklarının yağa girişine müsaade eder. Solventler, çok sayıda kimyasal kir-
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
leticiler, hatta yan ürünlerden kaynaklanan yağ oksidasyonu gibi diğer birçok kirletici aynı etkiye sahiptir. Yağ köpürmesinin birinci sebebi, yan ürünlerin zamanla daha da artan oksidasyonudur.
Köpük önleyici katkıların azalması, emiş hattındaki kaçaklar, kötü depo tasarımı, yanlış viskozite seçimi veya fazla miktarda köpük önleyici katkı maddesi kullanımı diğer
sebepler olarak sayılabilir. Belirli şartlar altında, köpük önleyici katkılar anormal olarak azalabilir. Bu durum, kullanıcıları sisteme derhal köpük önleyici ilave etmeye teşvik
eder ve gereğinden daha fazla katkı koyma ihtimalini doğurur. Yağa katkı ilave ederken ikazlara uymak ve uygun kılavuzları izlemek gerekir.
olup olmadığı kontrol edilmelidir. Gerçekten suçlu su ise,
köpüklenme bize su problemi olduğunu belirten bir alarm
vererek iyilik yapmış olur. Şayet fazla bir su gözlemlenmiyorsa, yanlış yağ ilave edilip edilmediğini veya yağın bozulup bozulmadığını tetkik etmek için kimyasal kirlenme analizi yapmak üzere yağ numunesi alınmalıdır. Aniden oluşan problemlerin bir diğer yaygın sebebi, yağın dolaşım
yaptığı sistemlerde emiş hattı kaçaklarıdır. Bu tip problemler, genellikle dıştan sabun köpüğü uygulanarak tespit edilebilir.
Bir sistemin köpüklenme problemleri ile ilgili bir geçmişi varsa, süregelen bir kirlenme veya sistem tasarımı hatası söz konusu olabilir. Köpüklenmeye yol açan yaygın depo
Hava ile kirlenmenin etkileri
Hava ile kirlenme, makine ve yağ üzerinde olumsuz etkiler yapabilir. Hava, oksidasyonu ve termal bozulmayı hızlandırarak, katkı maddelerini azaltarak, ısı iletim katsayısını ve film mukavemetini düşürerek yağa zarar verebilir. Molekülleri oksijen ile temas ettiğinde yağ oksitlenebilir. Yağda daha fazla
hava bulunması, yağın daha hızlı okside olmasına sebep olur. Bu problem, köpüklerin
hacim değişiminin sıcaklıkta önemli bir artışa sebep olduğu yüksek basınç ortamına
girmesiyle çok daha şiddetlenir. Bazen mikrodizel (basınç altında kendiliğinden yanma)
olarak da isimlendirilen bu olay, yağın termal
bozulmasına da sebep olur.
Makina aşıntıları, birçok mekanizma yoluyla hava ile kirlenmeden kaynaklanabilir. Bunlardan birisi havanın sıkıştırılabilir olmasıdır. Yağın uygun yağlama film kalınlığını
oluşturabilmesi için sıkıştırılamaz olması gerekir. Yağ sürüklenmiş hava ile fazlaca kirletildiğinde film mukavemeti, karşılıklı çalışan yüzeyler arasında mekanik sürtünmeye müsaade edecek noktaya kadar azalabilir. Makinanın tipine bağlı olarak bu etki daha hızlı olabilir.
Hidrolik pompalar gibi dramatik basınç değişimlerinin
meydana geldiği makine bölgelerinde, ani ve etkili hacimsel değişimler, baloncukların makine yüzeylerinde erozyon
oluşturan şiddetli patlamalarına sebep olur. Hidrolik sistemlerde sürüklenmiş hava, tembel hareketler, kontrol kaybı, valflerde muhtemel yüzey depozitlerinin artması gibi diğer problemlere de yol açabilir.
Hava ile kirlenme nasıl tespit ve kontrol edilir
Bir depoda aniden köpüklenme problemi ortaya çıkarsa, araştırılması gereken birçok faktör vardır. Öncelikle tahliyeden bir miktar yağ numunesi alınarak serbest suyun
problemleri, dönüş hatlarının yağ seviyesinin üzerinde kalarak yağ/hava karışımına sebep olan küçük depo kullanılması veya emme ve dönüş hatlarının birbirine yakın olmasıdır. Bu problemler, ağırlıkla geri dönüşlü sistemlerde, bazen difizör, saptırma plakası veya perde kullanılarak giderilmektedir.
Yukarıda bahsedildiği gibi, yağlama sisteminden havayı tamamen yok etmek mümkün olmayabilir, ancak mümkün olduğu kadar azaltmak için gerekli tedbirler alınmalıdır. Fazla havayı ortadan kaldırmak, muhtemelen yağınızın
ömrünü uzatacak, sistem performansınızı artıracak, depozit ve aşınmaları azaltacaktır. Kirlenme kontrolünün sadece sistemdeki kirliliği filtrelemek olmadığı unutulmamalıdır.
Yabancı maddelerin sisteme girişinin engellenmesi ve sistemden atılması da kirlenme kontrolünün bir parçasıdır.
Tercüme: Mehmet Karatatar
Kaynak: Lube-tips Newsletter (Noria)
57
57
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Yakıt tüketiminin
?
Ne Kadarı Nereye Gider
Başlangıç araştırmaları, toplam araç enerji tüketiminin % 4 – 7’sinin otomobilin lastiklerinden kaynaklandığını ortaya çıkardı.
±PLLBCBBOMBU‘NMBEFQPNV[BLPZEVĄVNV[-UZBL‘U‘O JMB -UTJ MBTUJLMFS UBSBG‘OEBO CPĆB IBSDBO‘ZPS *T‘
WFZBTFTFOFSKJTJPMBSBLLBZCPMVQHJEJZPS
0SBO‘O CàZàLMàĄà MBTUJL àSFUJDJTJ GJSNBMBS‘ ÚODF LBZ‘QMBS‘OOFSFEFOWFOBT‘MPMVĆUVĄVOVEPĄSVÚMÎFOUFTUDJIB[MBS‘TJNJMBTZPOUFLOJLMFSJLBS‘Ć‘NMBSyPSUBZBΑLBSNBZBWF
TPOSBT‘OEBEBEPĄBMPMBSBLEBIBB[FOFSKJUàLFUFOMBTUJLMFS
àSFUNFZFZÚOMFOEJSEJ
Depoya konan yakıtın yaklaşık % 13 kadarlık bir bölümü aracı yolda ilerletmek için kullanılır!
O halde “% 87’si ne oluyor? ”
Çok detaylı incelemeden ziyade, genel anlamda bir
aracın deposundaki yakıtın sahip olduğu enerjinin:
t :BLMBƑL‘NPUPSTàSUàONFTJOFQPNQBMBNBLByıplarına ve kaybedilen ısıya,
t :BLMBƑL DJWBS‘ BLUBSNB PSHBOMBS‘OEB TàSUàONF
FTOBT‘OEBPMVĆBOLBZ‘QMBS‘OB
t :BLMBƑL TJ LMJNB WF EJĄFS TJTUFNMFS HJCJ ZBSBSM‘
aksesuarlara,
t :BLM‘Ć‘LTJSÚMFOUJEFCPĆUB
ÎBM‘ĆNBZBÚ[FMMJLMFJMLÎBM‘ĆU‘SNBEBNPUPS‘T‘ONBT‘JÎJOWFĆFIJSJÎJLVMMBO‘NMBSEBLJ EVSLBML T‘L CFLMFNFMFS USBGJL ‘Ć‘LMBS‘
ZBZBHFÎJĆMFSJUSBGJĄJOEVSNBT‘
60
60
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Yuvarlanma Direnci
4FSCFTUZVWBSMBOBOCJSMBTUJLEàĆàOFMJN5FLFSMFLUPSLV
T‘G‘SB FĆJUUJS WF UFLFSMFĄJO EFOHFMJ IBSBLFU FEFCJMNFTJ JÎJO
yer ile temas ettiği noktadan, bir kuvvet etki etmek zorunEBE‘SćĆUFCVZBUBZLVWWFUFZVWBSMBONBEJSFOÎLVWWFUJEFOJS#VLVWWFUJOOPSNBMZàLFPSBO‘OBEBZVWBSMBONBEJSFOÎ
LBUTBZ‘T‘EFOJS
"SBÎBMU‘OEBLJMBTUJLTFSUCJS[FNJOà[FSJOEFZVWBSMBONBZBCBĆMBE‘Ą‘[BNBOMBTUJĄJOLBSLBTZBQ‘T‘ZFSJMFUFNBT
FUUJĄJBMBOEBĆFLJMEFĄJĆUJSJS±àOLàMBTUJĄJOUBƑNBT‘HFSFLFOZàLÎPLHFOFMBOMBNEBEJLFZPMBSBLMBTUJĄJZPMBEPĄSV
CBTU‘S‘S:FSFUFNBTBMBO‘EB[FNJOTFSUPMEVĄVOEBOMBTUJĄJOZFSFEFĄFOCÚMàNàZBOJUBCBO‘EBJSFTFMĆFLMJOJLBZCFEFSFLHFÎJDJEFPMTBEà[LPOVNBHFMJSZBOJZPMZà[FZJOF QBSBMFM PMVS :BOBLMBS E‘ĆB EPĄSV FTOFSLFO MBTUJĄJO UBCBO‘ EB Eà[MFĆJS WF ZFSF UFNBT FEFO BMBOEB TàSàDàOàO
IJTTFEFNFEJĄJ PSBOMBSEB LBZNB PMVĆVS :àLMà ZBS‘ÎBQ JMF
TFSCFTUZBS‘ÎBQBSBT‘OEBCJSGBSLPMVĆVS#VGBSLOFLBEBS
ZàLTFLTF MBTUJL ZFSF UFNBT FEFO BMBOEB P PSBOEB GB[MBEBO LBZNBL [PSVOEB LBM‘S -BTUJĄJO ZFSF UFNBT FEFO CÚMàNMFSJZMF UFNBT FUNFZFO CÚMàNMFSJ BSBT‘OEB CJS I‘[ GBSL‘
PMVĆVS4FSCFTUCÚMHFMFSI‘[M‘EÚOFSLFOBΑTBMI‘[‘OFULJTJEJS
ZFSFUFNBTFEFOCÚMHFMFSEBIBZBWBĆEÚONFL[PSVOEB LBM‘S ćĆUF UBN CV FTOBEB LBZNB PMVS #V UJQ LBZNBMBS
BSBD‘OIFSI‘[‘OEBWBSE‘S
(FMFMJNUFLSBSMBTUJLUFLJĆFLJMEFĄJĆUJSNFFZMFNJOFąFLJM
EFĄJĆUJSNF TPOVDV MBTUJĄJO IBSFLFU ZÚOàOEFLJ OPSNBM CBT‘OÎ IBSFLFU ZÚOàOàO UFSTJOEFLJ ZBOJ EJĄFS UBSBGUBLJ CBT‘OÎUBO ZàLTFL PMVS -BTUJĄJO ZFSF UFNBT FUUJĄJ BMBO‘ oIBSBLFU ZÚOàOF EJL PMBSBL JLJZF CÚMEàĄàNà[EF ÚO WF BSLB
BMBOMBSEBGBSLM‘FULJMFSZBĆBO‘S:BOJOPSNBMCBT‘OÎNFSLF[JMBTUJLFLTFOJOEFOIBSFLFUZÚOàOFEPĄSVCJSNJLUBSLBZBS
CBL‘O‘[ÎJ[JNEFLJL‘SN‘[‘UPQMBSÚOUBSBGUBOBSBLBZBEPĄSV
HJEJMEJLÎFLàÎàMàZPS
ąFLJMEFĄJĆUJSFOMBTUJLTBOLJCJSUàNTFĄJΑL‘ZPSHJCJ[PSMBO‘S,BSM‘WFZBLVNMV[FNJOMFSEFHÚSEàĄàNà[HJCJMBTUJLHÚNàMFNF[WFIBSBLFUFUNFTJJÎJOĆFLJMEFĄJĆUJSNFTJHFSFLJS#VBSBEBUàLFUJDJEF‘TSBSMBiMBTUJL
ZVNVĆBLPMTVOwEFS-BTUJLàSFUJDJMFSJOJOHFOJĆUBCBOM‘L‘TB
ZBOBLM‘CBT‘LTFSJ
MBTUJLMFSJOEFLJFTOFNFWFĆFLJMEFĄJĆJLMJLMFSJPMEVLÎBT‘O‘SM‘E‘STBEFDFQFSGPSNBOTBNBÎM‘àSFUNFEJĄJOJEàĆàONF[WFZBEàĆàOFNF[
Sert zeminlerdeki yuvarlanma direncinin ana kaynağı yuvarlanma sırasında lastiğin karkas yapısındaki şekil değişiminden kaynaklanan ve bir şekilde tüm lastiği
çevreleyen şekil değişikliğidir (histerisis).
%JĄFS CJS EFZJĆMF MBTUJĄF EÚOEàSNFL JÎJO WFSEJĄJNJ[
FOFSKJOJOUBNBN‘EÚONFPMBZ‘JÎJOLVMMBO‘MBNB[WFCJSL‘TN‘
CVĆFLJMEFĄJĆJLMJĄJFTOBT‘OEB‘T‘TFTFOFSKJMFSJOFEÚOàĆàS
:FSMFUFNBT‘LFTFOIFSCJSCÚMàNJMLĆFLMJOJBMNBLJÎJOEBJSFTFM LPOVNB HFMNFL JÎJO
ZFOJEFO FTOFS %à[MFĆFO CÚMàNMFSJOZBQU‘Ą‘TBM‘O‘NIFSCJSCÚMàNEFFĆJUHàÎMFSEFEFĄJMEJS)‘[BSU‘LÎBTBM‘O‘NĆJEEFUJEFBSUBS)‘[BSU‘S‘MNBZBEFWBNFEJMJSTFMBTUJLUBNBNJZMFÎFWSFTFMPMBSBLTBM‘O‘NUJUSFĆJNJÎJOEFEJSWFIFNJΑT‘IFNEFJÎCBT‘OÎI‘[MBBSUBS
IBTBSMBONBZBEPĄSVZÚOMFOJS)‘[MBONBZBEFWBNFEJMJSTF
CJS TàSF TPOSB IBTBSMBONB FĄFS EVSEVMBNB[EVSVMNB[TB
QBSÎBMBONB LBΑO‘MNB[ PMVS /FEFO MBTUJĄJO à[FSJOEF ZàL
WFI‘[MBJMHJMJEFĄFSMFSWBSE‘S /FEFOUàNMBTUJLàSFUJDJMFSJĆJĆJSNFCBT‘OÎMBS‘LPOVTVOEBTàSFLMJVZBS‘EBCVMVOVS 4PSVMBS‘O‘OZBO‘U‘O‘OCJSCÚMàNààTUUFLJBΑLMBNBMBSEBE‘S
61
61
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
WFBΑTBMI‘[‘iXwEàĆàSNFLFĄJMJNJOEFPMBOCJSUPSLEÚONFNPNFOUJEÚONFZJPMVĆUVSBOLVWWFU
àSFUJS#VLPOVNEBOPSNBMWFZFSÎFLJNJZMFJMHJMJLVWWFUMFSEÚONFNFSLF[J
ZÚOàOEFPMEVĄVOEBOLBZEBEFĄFSCJSFULJPMVĆUVSNB[MBS
#VOVOMB CJSMJLUF UFLFSMFL LVTVSTV[ EÚONF IBSFLFUJOF
VMBĆU‘Ą‘OEBWFTBCJUBΑTBMWFEPĄSVTBMI‘[BHFMEJĄJOEFZà[FZCFO[FSFULJTJ[MJĄJHÚTUFSNFZFDFLUJS4BCJUI‘[EBTBEFDFQBSBMFMIBSFLFUJÎJOiT‘G‘SwBZBL‘OTàSUàONFPMVĆVS"ODBL JÎJOEF BĄ‘SM‘L NFSLF[JOJO IBSFLFU ZÚOàOEF I‘[MBOE‘Ą‘
IFSEVSVNJÎJOTàSUàONFBTMBT‘G‘SEFĄJMEJS5FLFSMFĄJOCJS
ZPLVĆUBONFZJMMJZPMEBOBĆBĄ‘ZVWBSMBO‘SLFOJÎJOEFCVMVOEVĄVLPĆVMMBSHJCJ&ĄFSEÚONFUFLFSMFĄJOBĄ‘SM‘LNFSLF[JOFÎPLZBL‘OCJSZFSEFHFSÎFLMFĆJZPSTBCVEVSVNEBTàSUàONF LVWWFUJ UFLFSMFĄJO I‘[MBONB WFZB ZBWBĆMBNBT‘OB
CBĄM‘PMBSBLBΑTBMI‘[‘ZBWBĆMBUNBLWFBSU‘SNBLJÎJOCJSUPSL
EÚONFZJPMVĆUVSBOLVWWFUPMVĆUVSBDBLU‘S
:à[FZJOFĄJNJOFCBĄM‘PMBSBLTàSUàONFIBSFLFUJOUFSTJ
WFZBIBSFLFUMFBZO‘ZÚOEFPMVS:PLVĆZVLBS‘ΑLBSLFOIBSFLFUZÚOàOàOUFSTJZÚOEFJOFSLFOJTFIBSFLFUZÚOàZMFBZO‘
ZÚOEFTàSUàONFLVWWFUJPMVĆVS
#VOVOZBO‘T‘SBLBZNBEBOEPMBZ‘MBTUJLJMFZPMBSBT‘OEBLJ TàSUàONF MBTUJĄJO JÎJOEFLJ T‘L‘ĆU‘S‘MN‘Ć IBWBO‘O EÚONFZF PMBO EJSFODJ WF MBTUJL JMF LFOEJTJOJ ÎFWSFMFZFOTBSBO
IBWBBSBT‘OEBPMVĆBOGBOFULJTJZVWBSMBONBEJSFODJOJOJLJODJMLBZOBLMBS‘E‘S
.FLBOJLUF TàSUàONF FO ÚOFNMJ SPMà àTUMFOJS )FN FOEàTUSJ IFN EF MBCPSBUVBS ÎBM‘ĆNBMBS‘OEB àTUFTJOEFO HFMNFTJFO[PSQSPCMFNJPMVĆUVSVS4àSUàONFCJSPCKFOJOEJĄFSPCKFZFUFNBT‘OBCBĄM‘PMBSBLZVWBSMBONBZBEÚONFZF
LBZNBZBWFZBBLNBZBPMBOUFQLJTJEJSEJSFONFTJEJS:VWBSMBONBWFZBEÚONFEJSFODJCJSZà[FZJOEJĄFSZà[FZà[FSJOEFZVWBSMBONBT‘WFZBEÚONFTJFTOBT‘OEBPMVĆBOLàÎàLHJSJOUJPZVLLBCBDBĆFLJMEFĄJĆJLMJLMFSJ
OFEFOJZMFPMVĆVS5FLFSMFLTJMJOEJSWFLàSFMFSMFJMHJMJLBSNBƑLTàSUàONFLVWWFUMFSJOJOBSE‘OEBCVUFNFMBOMBZ‘ĆZBUBS
Sürtünme kuvvetinin hiç mi faydası yok?
5FLFSMFĄJOJEFBMEVSVNVOEBPMVĆBOLVWWFUMFSJUBO‘ZBM‘N
ÚODF,VTVSTV[CJSEÚONFWFZBZVWBSMBONBIBSFLFUJEVSVNVOEBZVWBSMBONBZBCBĆMBNBT‘ZÚOEFĄJĆUJSNFTJWFEVSNBT‘JÎJOTàSUàONFLBΑO‘MNB[E‘S
ąFLJMEFIBSFLFUFCBĆMBNBLJMLIBSFLFUJWFSNFL
WFCFMJSMJI‘[EBiWwLBMNBT‘O‘TBĄMBNBLJÎJOHFSFLMJPMBOTàSUàONF
LVWWFUJOFiGiEJLLBUFEFMJN5FLFSMFĄJOLVTVSTV[CJSEÚONF
WFZBZVWBSMBONBIBSFLFUJEVSVNVOEBTàSUàONFUFLFSMFĄJO
ZPMZà[FZJOFUVUVONBT‘O‘WFLBZNBZ‘EVSEVSNBT‘O‘TBĄMBS
"SBÎQBUJOBKBWFZBLBZNBZBCBĆMBE‘Ą‘OEBFZMFNJEVSEVSNBLJÎJOTàSUàONFLVWWFUJEFWSFZFHJSFS5FLFSMFLMFSLVTVSTV[ZVWBSMBONBFZMFNJOFHFÎFOFEFĄJOFULJMJCJSSPMPZOBS
4àSUàONF LVWWFUJ iGw UFLFSMFĄJ ZBWBĆMBUNBL JÎJO HFSFLMJEJS
62
,VTVSTV[EÚONFIBSFLFUJFTOBT‘OEBOFLBZNBOFEF
QBUJOBKWBSE‘S,BZNBWFQBUJOBKPMNBE‘Ą‘OEBOZFSFUFNBT
FEFO OPLUBMBS‘O I‘[‘ WF IBSFLFUJ EFĄJĆNF[ #V EVSVNEB
TàSUàONFLVWWFUJT‘G‘SE‘S#ÚZMFDFUFLFSMFLTBCJUCJSI‘[MBZVWBSMBONBZB EÚONFZF EFWBN FEFDFLUJS )‘[ 5FLFSMFĄJO
ZBS‘ÎBQ‘YBΑTBMI‘[
(FSÎFLUFUFLFSMFLEÚOFSLFOCFMJSMJFTOFNFÚ[FMMJLMFSJOFCBĄM‘PMBSBLIFNMBTUJLIFNEFZPMZà[FZJĆFLJMEFĄJĆUJSFDFLUJS:FSFUFNBTOPLUBMBS‘OEBUFLFSMFLEà[MFĆJSLFOBZO‘
[BNBOEBCJSB[ÎVLVSMBƑS/PSNBMLVWWFUUFLFSMFLNFSLFzinin tam altındaki noktadan ziyade, yere temas eden alaOBZBZ‘M‘S
Yuvarlanma veya dönme direnci lastiğin merkezinde ve
yere temas yüzeyine paralel oluşur. Burada yüzeyin eğimi
ne olurda olsun yuvarlanma direnç kuvvetinin yönü düzdür,
paraleldir. Sonuçta meydana gelen sürtünme kuvveti açısal hızın etkisiyle geridedir. Bu da lastiğin ileri doğru hareket hızını azaltır. Kısaca, enerji kaybının temel nedeni iki yüzeyin birbirine bastırılması ve serbest bırakılmasıdır.
:BQ‘MBO EFOFZTFM ÎBM‘ĆNBMBS LNTBBU I‘[MBS‘
BSBT‘OEBPMVĆBOZVWBSMBONBEJSFODJOJOJMBTUJĄJO
ZBQ‘TBMĆFLJMEFĄJĆUJSNFTJOEFOVMBTUJLJMF[FNJO
BSBT‘OEBLJTàSUàONFEFOWFoJOJOEFIBWBEJSFODJOEFOLBZOBLMBOE‘Ą‘O‘PSUBZBΑLBSN‘ĆU‘S
:BQ‘TBM ĆFLJM EFĄJĆUJSNF à[FSJOF ZBQ‘MBO EFOFZTFM ÎBM‘ĆNBMBSEB3BEZBMMBTUJLUFLJZBQ‘TBMIJTUFSJTJTMFSJOĆFLJMEFĄJĆUJSNF
àOàOMBTUJLEFTFOJOJPMVĆUVSBOEJĆMFSEFO àOàOZBOBLCÚMHFTJOEFOTJOJOPNV[L‘TN‘OEBOWF
TJOJOEFUPQVLCÚMHFTJOEFOLBZOBLMBOE‘Ą‘CFMJSMFONJĆUJS
Sadettin Ataman
Lastik Magazin
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
’de Zorunluluk
Var mıdır?
Bu yazım, MOMENT Dergisinin Haziran 2011, sayı 37’de sayfa 44 – 47. sayfalarında
yayınlamış olup, şimdi de genişletilmiş hali ile siz okuyucularımıza sunulmaktadır. Asıl
amaç, CE’nin bir parça da olsa niteliklerini, isteklerini ve gerekliliklerini ortaya koymaktır.
Çünkü dünyada krizlerin değiştiği gibi, yaşantının değiştiği gibi, artık ticaretin de
kuralları değişmekte… Bu nedenden dolayı; nereye, ne şekilde, ayak uydurmamız
gerektiğini önceden bilmemiz gerekmekte. Yani açıkçası, “kiminde dans ettiğimizi, artık
önceden bilmek zorundayız.” Aksi halde, biz istemeden de olsa partnerimizin ayağına
bastığımızda, bundan sonra son derece etkili bir şekilde canımız yanacaktır… Bu
nedenden dolayı, adımlarımızı hesaplamamız gereken günler, bu günlerdir…
Türkiye’de CE konusunda, ilk Makine Direktifi 05 Haziran 2002 tarih 24776 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi 02 Haziran 2002
tarih 24773 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmış ve yayını
takip eden bir yılsonunda 02 Haziran 2003 tarihinden itibaren, zorunlu uygulamaya girmiştir. Alçak Gerilim Direktifi de (73/23) Belirli Gerilim Aralıklarında Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat Yönetmeliği adı ile 11
Ocak 2002 tarihinde yayınlanmış takip eden 12 ay sonunda 11 Ocak 2003 tarihinde uygulamaya girmiştir. Dolayısıyla, 2006/42/EC direktifinin 2006 yılında Avrupa Birliğinde yayınlanmış ve 03.Mart.2009 itibarıyla, Resmi Gazetede
27158 sayı ile “Makina Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/
AT)” olarak ta Türkiye’de yayınlanmış olup, geçiş süresinin sonu olan 2010 yılından itibaren, tüm dünyada uygulamaya girmiştir.
Tüm bu direktiflere istinaden, bizim hukuk sistemimizde 4703 sayılı “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına dair Kanun” ise, 11.07.2001
tarih ve 24459 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanarak,
11.01.2002’de yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile en son revize olan 2006/42/EC Makine Direktifinde yer alan makinelere ait pasaport ve/veya nüfus cüzdanı niteliğinde olan Makina CE Teknik Dosyasının ve Belgesinin/Ruhsatının neleri dikkate alarak hazırlanması gerektiği detaylı olarak tarif
edilmektedir.
66
Dolayısıyla, 4703 sayılı kanun ile, ürünlerin piyasaya
arzı, uygunluk değerlendirilmesi, piyasa gözetimi ve denetimi ile bunlarla ilgili olarak yapılabilecek bildirimlere ilişkin
usul ve esaslar belirlenmektedir.
Diğer taraftan, 4703 sayılı kanunun 12.maddesi ceza
hükümlerini içermesine rağmen, burada 5.maddeye ve
9.maddeye atıfta bulunulmaktadır. Şöyle ki;
5. maddesinde ürünlerin piyasaya arzında üreticilerin
ve dağıtıcıların yükümlülükler belirtilmekte olup,
Madde 5- Piyasaya arz edilecek yeni ürünlerin ilgili teknik düzenlemeye uygun olması zorunludur. Bu hüküm, kullanılmış olmakla birlikte değişiklik yapılarak piyasaya tekrar arz edilmesi hedeflenen ürünler ile Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki ülkelerden ithal edilen eski ve kullanılmış ürünlere de uygulanır. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009
R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit
5,723.-TL’dir.)
Birinci fıkrada belirtilen hususlarda düzenlemeler yapmaya, sınırlamalar getirmeye ve istisnalar tanımaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Üretici, piyasaya sadece güvenli ürünleri arz etmek zorundadır. Teknik düzenlemelere uygun ürünlerin güvenli olduğu kabul edilir. Teknik düzenlemenin bulunmadığı hallerde, ürünün güvenli olup olmadığı; ulusal veya uluslararası standartlara; bunların olmaması halinde ise söz konu-
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
su sektördeki iyi uygulama kodu veya bilim ve teknoloji düzeyi veya tüketicinin güvenliğe ilişkin makul beklentisi dikkate alınarak değerlendirilir. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009
R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 11,446.-TL / üst limit 28,616.-TL’dir.)
Uygunluk işaretinin veya uygunluk değerlendirme işlemleri sonucunda verilen belgelerin tahrif veya taklit edilmesi, usulüne uygun olmadan kullanılması yasaktır. (Maddi
Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt
limit 5,723.-TL / üst limit 14,308.-TL’dir.)
Üretici, güvenli olmadığı tespit edilen ürünün kendisi tarafından piyasaya arz edilmediğini veya ürünün güvenli olmaması halinin ilgili teknik düzenlemeye uygunluktan kaynaklandığını ispatladığı takdirde sorumluluktan kurtulur.
9.maddesinde uygunluk değerlendirme kuruluşları ile
onaylanmış kuruluşların sorumlulukları ise,
Bir ürünün güvenli kabul edilmesi için; ürünün bileşimi, ambalajlanması, montaj ve bakımına ilişkin talimatlar da
dahil olmak üzere özellikleri; başka ürünlerle birlikte kullanılması öngörülüyorsa bu ürünlere yapacağı etkiler; piyasaya arzı, etiketlenmesi, kullanımı ve bertaraf edilmesi ile
ilgili talimatlar ve üretici tarafından sağlanacak diğer bilgiler ve ürünü kullanabilecek risk altındaki tüketici grupları
açısından değerlendirildiğinde, temel gerekler bakımından
azami ölçüde koruma sağlaması gerekir.
Daha güvenli bir ürünün üretilmesinin mümkün olması
veya piyasada daha az risk taşıyan ürünlerin mevcut olması, ilgili teknik düzenlemede aksi belirtilmedikçe, bir ürünün
güvenli olmadığı anlamına gelmez.
Üretici, ürünün öngörülen kullanım süresi içinde, yeterli uyarı olmaksızın fark edilemeyecek nitelikteki riskleri hakkında tüketicilere gerekli bilgiyi sağlamak, özelliklerini belirtecek şekilde ürünü işaretlemek; gerektiğinde piyasaya
arz edilmiş ürünlerden numuneler alarak test etmek, şikayetleri soruşturmak ve yapılan denetim sonuçlarından dağıtıcıları haberdar etmek, riskleri önlemek amacı ile ürünlerin toplatılması ve bertarafı da dahil olmak üzere gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009
R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit 5,723.-TL’dir.)
Üretici, ilgili teknik düzenlemede belirtilen tüm belgeleri; bu belgeler kapsamındaki son ürünün yurt içinde üretiliyor ise üretildiği, ithal ise ithal edildiği tarihten itibaren ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca muhafaza etmek ve istenilmesi halinde yetkili kuruluşlara ibraz etmekle yükümlüdür. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009
R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit 5,723.-TL’dir.)
Dağıtıcı, sahip olduğu bilgiler çerçevesinde, güvenli olmadığını bildiği ürünleri piyasaya arz edemez. Dağıtıcı, faaliyetleri çerçevesinde, ürünlerin taşıdığı riskler ve bu risklerden korunmak için alınması gereken önlemler hakkında ilgililere bilgi verir. Üreticinin tespit edilemediği durumlarda, yetkili kuruluşça belirlenecek süre içinde üreticinin veya malı tedarik ettiği kişinin kimliğini bildirmeyen dağıtıcı, üretici olarak
kabul edilir. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449
2.mükerrer ile alt limit 11,446.-TL / üst limit 28,616.-TL’dir.)
Madde 9- Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, ilgili teknik düzenlemelerde ve/veya bu
Kanun ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin yönetmeliklerde yer alan usul ve esaslara uygun olarak bağımsız ve tarafsız bir şekilde uygunluk değerlendirme hizmeti vermekle yükümlüdürler. (Maddi Ceza :
31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit
28,616.-TL / üst limit 71,540.-TL’dir.)
Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşların, ilgili teknik düzenlemede ve/veya bu Kanun ve
bu Kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin yönetmeliklerde belirtilen şartları kaybettiğinin ve/veya sorumlulukları yerine getirmediğinin tespit edilmesi halinde, bu kuruluşların ilgili teknik düzenleme kapsamındaki faaliyeti yetkili kuruluşça geçici olarak durdurulur.
Gerekli şartların ve/veya sorumlulukların ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre içinde, bu sürenin belirtilmemesi
halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre içinde yerine getirilmemesi durumunda, yetkili kuruluşça, uygunluk değerlendirme kuruluşunun ilgili teknik düzenleme kapsamındaki faaliyetine son verilir, onaylanmış kuruluşun ise ilgili teknik düzenleme kapsamındaki onaylanmış kuruluş statüsü kaldırılır.
Onaylanmış kuruluşların faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması veya onaylanmış kuruluş statüsünün kaldırılmasına ilişkin kararlar Resmî Gazetede ilan edilerek, Komisyona bildirilir.
Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, faaliyetleri ile ilgili her türlü bilgi, kayıt ve belgeleri, ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca muhafaza etmek ve talep edilmesi halinde yetkili kuruluşlara ibraz
etmekle yükümlüdürler. Faaliyetine son verilen veya kendi isteği ile faaliyetine son veren uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, faaliyette bulundukları dönemde
yapmış oldukları uygunluk değerlendirme faaliyetleri ile ilgili
bilgi, kayıt ve belgeleri, aynı konuda faaliyette bulunan uygunluk değerlendirme kuruluşu veya onaylanmış kuruluşa devredilmek üzere yetkili kuruluşa teslim eder. Ancak, uygunluk değerlendirme kuruluşu ile onaylanmış kuruluşların söz konusu
bilgi, kayıt ve belgelere ilişkin sorumlulukları ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca devam eder. (Maddi
Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 5,723.-TL / üst limit 14,308.-TL’dir.)
şeklinde hükmedilmiştir.
67
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Ürün Sorumluluğu Direktifi’nin 9. maddesine göre
ise (COUNCIL DIRECTIVE of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective
products 85/374/EEC), manevi zararlardan sorumluluk üye
ülkelerin kendi hukuk sistemlerine bırakılmış; zarar, ölüm ve
kişisel yaralanmalardan doğan zararlar ile mala verilen zararlarla sınırlandırılmıştır. Mala verilen zararlarla kastedilen,
ayıplı malın, zarar gören tarafından kişisel ihtiyaçlar için
kullanılan veya kullanılacak başka bir mala verdiği zararlardır. Üretici, ölüm veya yaralanma veya sağlığa gelen zararlardan üçüncü kişilere karşı da sorumludur. Buna karşılık, mala gelen zararlar bakımından sorumluluk, sadece tüketicinin kişisel ihtiyaçları için kullandığı mallara verilen zararlarla kısıtlıdır. Diğer bir sınırlama, zarar miktarı açısından
getirilmiştir.
Avrupa pazarında uygulanmakta olan, 25.07.1985 tarihli ve 374 sayılı “Ayıplı Ürün Nedeniyle Sorumluluk Hakkında Üye Ülkelerin Hukuki ve İdari Düzenlemelerinin
Birbirine Yakınlaştırılması” Hakkında Direktifine göre üreticiler maddi ve manevi sorumlulukta tutulur ve maddi sorumluluk olarak, direktifin 9.maddesine göre 500.-ECU’dan
ve 16.maddesine göre de 70,000,000.-ECU’ya kadar para
cezası ile cezalandırılacağı belirtilmektedir. (Ancak, Avrupa Birliği üyesi olan bazı devletler, hala bu ceza sınırına
imza koymamışlardır...)
Ayıplı Mal: Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya
satıcı tarafından bildirilen, standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı mal olarak kabul edilir.
Ayıplı Hizmet: Sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve
ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit
edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya
da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet olarak kabul edilir.
Haklarınız
Satın aldığınız mal veya hizmetin ayıplı olduğunu anlamanız durumunda; malın veya hizmetin teslim tarihten itibaren 30 gün içerisinde satıcıya veya sağlayıcıya başvurarak;
t ½EFEJĄJOJ[CFEFMJOJBEFFEJMNFTJOJ
t .BM‘OBZ‘QT‘[PMBO‘ZMBEFĄJĆUJSJMNFTJOJ
Article 9
t "Z‘C‘OOFEFOPMEVĄVEFĄFSLBZC‘O‘OCFEFMEFOJOEJrimini,
For the purpose of Article 1, ‘damage' means:
t ÃDSFUTJ[PMBSBLUBNJSFEJMNFTJOJ
(a) damage caused by death or by personal injuries;
(b) damage to, or destruction of, any item of property
other than the defective product itself, with alower
threshold of 500 ECU, provided that the item of
property:
(i)
is of a type ordinarily intended for private use or
consumption,
and
(ii)
was used by the injured person mainly for his own
private use or consumption.
This Article shall be without prejudice to national provisions relating to non-material damage.
Article 16
1. Any Member State may provide that a producer’s
total liability for damage resulting from a death or
personal injury and caused by identical items with
the same defect shall be limited to an amount which
may not be less than 70 million ECU.
Bu yükümlüklere göre,
Sanayi Bakanlığı sitesinde, “Ayıplı Mal ve Hizmetler”
bölümünde şunları belirtmektedir... ( http://www.sanayi.
gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfaNo=276 )
68
Ayıplı Mal ve Hizmetler Nedir ?
Tazminat isteme
Yukarıdaki haklardan birisini talep edebilirsiniz. Satıcı
talebinizi yerine getirmekle yükümlüdür. Ayıplı malın neden
olduğu zararlardan o malın imalatçısının üreticisinin sorumluluğunun usul ve esasları Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik' le düzenlenmiştir. Satın aldığınız malın kullanımı sırasında ortaya çıkan
bir ayıp sözkonusu ise bu gizli ayıp anlamına gelir. Bu durumda malın teslim tarihinden itibaren 2 yıl içinde haklarınızı kullanabilirsiniz. Bu süre, konut ve tatil amaçlı taşınmaz
mallarda 5 yıldır. Bunlar sizin yasal haklarınızdır ve hangisini kullanacağınıza satıcı değil, siz karar vereceksiniz.
Hangi Mallar Kanun Kapsamındadır?
t5 BƑO‘SNBMMBS
t ,POVUWFUBUJMBNBÎM‘UBƑONB[NBMMBS
t &MFLUSPOJLPSUBNEBLVMMBO‘MNBLà[FSFIB[‘SMBOBOZBzılım, ses, görüntü vb. gayrı maddi mallar.
Tazminat isteme ancak ayıplı malın/ hizmetin neden olduğu ölüm ve / veya yaralanmaya yol açan ve / veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan hallerde imalatçı- üreticiden tazminat isteme hakkına da sahiptir.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Sorumluluklar
Bir sanayi malını (buzdolabı, çamaşır makinası, elektrik
süpürgesi, vs.) satın alırken; İthalatçı veya imalatçı firmaların ithal ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için düzenlemek ve tüketiciye vermek zorunda oldukları Garanti Belgesi mutlaka istenmelidir. Garanti süresinin malın teslim tarihinden itibaren başlayıp asgari iki yıl olduğuna dikkat edilmelidir. Garanti belgelerinin, satın alınan mala ilişkin faturanın tarih ve sayısı ile bandrol ve seri numarasını içermek
zorunda olduğu unutulmamalıdır. Alışverişlerinizde, garanti belgesi ile tanıtma ve kullanma kılavuzlarına dikkat ediniz. Sonradan teslim gerektiren veya stokta bulunmayan bir
mal sipariş ettiğinizde, yazılı bir sözleşme yapınız. Satın aldığınız mal ayıplı çıkmışsa, hemen mali da yanınıza alarak
aldığınız yere gidiniz. Fatura, fiş ya da satın aldığınızı gösteren diğer kanıtlarınızı da yanınızda götürünüz. Ayıplı olduğunu bilerek satın aldığınız, ambalajında ya da satın aldığınız yerde kolaylıkla okunabilecek bir yerde “özürlüdür”
ibaresi bulunan mallar hakkında 4 seçimlik hakkınızı kullanmanız mümkün değildir.
Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlar
Satın aldığınız malın ayıplı olması nedeniyle,
t ZBSBMBONBWFWFZBÚMàNMFTPOVÎMBOBOIBMMFSEF
t LVMMBOE‘Ą‘O‘[ EJĄFS NBMMBSEB IBTBS PMVĆNBT‘ EVSVmunda,
o malı satın aldığınız tarihten itibaren 3 yıl içinde tazminat isteme hakkınız da bulunmaktadır. Ancak, satılan malın ayıbı, tüketiciden hile ile gizlenmişse zamanaşımı süresi yoktur.
Çözüm Organları
Satıcı yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde, ikamet ettiğiniz veya malı veya hizmeti satın aldığınız yerdeki
t 5àLFUJDJ4PSVOMBS‘)BLFN)FZFUMFSJOF
t 5àLFUJDJ.BILFNFMFSJOF
şikayet konusunu içeren, bir dilekçe ve ekinde konuya
ait belgelerle (fatura, fiş, garanti belgesi, satış sözleşmesi
vb.) başvurabilirsiniz.
Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve
Tüketici Mahkemeleri
Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri illerde Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, ilçelerde ise Kaymakamlık binalarındadır.
Tüketici Mahkemeleri ise her il ve ilçenin Adliye binalarında bulunmaktadır.
Hakem heyetlerine yapılan başvurulardan herhangi bir
ücret alınmaz. Hakem heyetlerince görevlendirilecek bilirkişi ücretleri de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından karşılanır.
70
Satın aldığınız ve şikayet konusu olan mal veya hizmetin değeri 1 Ocak 2005'den itibaren 670,36 YTL'nin
(670.360.000TL) (*) altında ise sorunun çözümü için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurmanız zorunludur. Bu
durumda, hakem heyetlerinin aldığı karar bağlayıcıdır. Hakem heyetinin verdiği karar lehinize olmakla beraber satıcı veya sağlayıcının bu karara uymaması durumunda İcra
Müdürlüğü'ne müracaat edebilirsiniz.
Hakem heyeti kararı aleyhinize ise 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirsiniz. İtirazı görüşen tüketici
mahkemesinin kararı kesindir.
Şikayet konusu mal veya hizmetin değeri 670,36YTL'nin
üstünde ise Hakem Heyetlerine başvurabileceği gibi, Tüketici Mahkemelerine de başvurulabilir.
Ancak bu durumda Hakem Heyetlerinin kararı delil niteliğinde olup, bağlayıcı değildir. Lehinize olan heyet kararına, karşı tarafın uymaması halinde Tüketici Mahkemesine
başvurmanız gerekecektir.
Tüketici mahkemeleri nezdinde açılacak davalar da her
türlü resim ve harçtan muaftır.
(*) Parasal sınır her yıl DİE'nin TEFE'de meydana gelen
yıllık artış oranında artırılır.
CE İşaretinin Kalite Yönetim Sistemleriyle (ISO
9001, ISO14001, ISO18001 vb.) İlişkisi Nedir?
CE işaretinin Kalite Yönetim Sistemleriyle (TS EN ISO
9001) doğrudan bir ilişkisi yoktur…!!!
Ama….Pratikte / gerçekte böyle değil, özellikle
Türkiye’den giden mallar Avrupa Birliği ülkelerinin gümrükMFSJOEFDJEEJT‘L‘OU‘HÚSNFLUFEJSy½ODFMJLMFBSBO‘MBO
t .BOVGBDUVSFS%FDMBSBUJPOWF
t $&"UUFTUBUJPO#FMHFTJ³ İlgili Direktifi ve Kodu
t $&UZQF &YBNJOBUJPO #FMHFTJ ³ İlgili Direktifi ve
Kodu’ dur…
Diğer taraftan ayrıca, Avrupalı müşteriler ısrarla, özellikle sormakta ve istemekteler…
Ayrıca, daha enterasanı Türkiye’ye gelen mallarda siz
hem declaration ve hem de Attestation veya Examination
isteyememektesiniz… Gümrükten geçip mallar gelmekte…
Müşteri olarak bile isteseniz genelde gönderilmemekte…Ve
sadece Manufacturer Declaration gelmekte… Yada vurdum
duymazlığa gelip bir türlü ilgili sorumlu bulunamamakta…
CE işareti aslında, herhangi bir ürünün Avrupa Birliği Yeni
Yaklaşım Direktiflerine ve ilgili harmonize Avrupa Standartlarına uygun olarak tasarlanıp, üretildiğini simgelemektedir… Ve,
% Modüler sistemde bazı ürün grupları (yüksek riskli
ürün grupları örneğin; 2006/42/EC MD’de Ek IV’e giren ürünler gibi…) için Kalite Yönetim Sistemlerinin
şart olduğu görülmektedir.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Ce İşareti Zorunlu Olan Ürün Grupları
Ürün Grubu
İlgili Yönetmelik
İlgili AB Direktif Adı
Yetkili Kuruluşlar
1.inşaat malzemeleri
(89/106/EEC)/ ;08.09.2002 / RGS 24870)
Yapı Malzemeleri Yönetme iğ
Constructıon
products
Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı
2.Asansörler
(95/16/ECI/31.01.2007 / RGS26420İ
Asansör Yönetmeliği
Lifts
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
3.Gaz Yakan Aletler
(90/396/EEC/01.04.2002/ RGS 24713)
Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik
Applıances Bumıng
Gaseous Fuels
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
4.Sıcak su kazanları
(92/42/EEC/05.06.2008 / RGS 26897)
Yeni Sıcak Su Kazanlarına Dair Yönetmelik
Hot VVater Boilers
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
5.Basınçlı kaplar
(97/23/EC/ 22.01.2007 / RGS 26411)
Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
Pressure equıpment
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
6.Oyuncaklar
(88/378/EEC/ 17.05.20O2 / RGS 24758)
Ovuncaklar Hakkında Yönetmelik
Toys
Sağlık Bakanlığı
7. Kişisel Koruyucu
Donanımları
(89/686/EEC)/09.02.2004 / RGS 25368)
Kişisel Koruyucu Donanın Yönetmeliği
Personal protecöve
equıpment
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığ
8. Makinalar
(2006/42/ AT)/03.03.3009 / RGS 27158)
Makina Emniyeti Yönetmeliği
Machinery
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
9.Tıbbi cihazlar
(93/42/EEC/ 09.01.2007/ RGS 26398)
Tıbbi Cihaz Yönetmeliği
Medical devices
Sağlık Bakanlığı
10.lnvit.ro tıbbi tanı
cihazları
(98/79/EC/ (09.01.2007 / RGS 253981
Vücut Dışında Kullanılan Tıbbı Tanı Cihazları Yönetmeliği
İn vitro dıiagnostic
medical devices
Sağlık Bakanlığı
½MÎà"MFUMFSJ
(2004/22/EC)/ (07.08.2008 / RGS 26960)
½MÎàWF½MÎB"MFUMFSJ.VBZFOF:ÚOFUNFMJĄJ
Measurıng Instruments
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
12.Otomatik Olmayan Tartı Aletleri
(90/384/EEC)/ (09.O3.2007 / RGS 26457)
Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği
VVeighing Instruments
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
(2006/95/AT)/(30.12.2006 / RGS 26392)
Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak
Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik
Low voltage
equipment
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
13.Alçak Gerilim
Cihazları
14.Elektromanyetik
Uyumluluk
(2004/108/ AT)/(24-10.2007/RGS 26680İ
Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği
Electromagnetic
Compatibility
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
15.Basit Basınçlı kaplar
(87/404/EEC)/(30.12.2006 / RGS26392)
Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği
Simple pressure
vesseis
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
16. Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar
(90/385 / EEC) /(09.01.2007 / RGS 26398)
Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği
Active implantable
medical devices
Sağlık Bakanlığı
(94/9/EC)/(27.10.2002 / RGS 24919)
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle ilgili Yönetmelik
Equipment and protectrve systems intended for use in
Potentialty exploswe atmospheres
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
(93/15/EEC)/(20.07.2007 / RGS26S88)
Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcı Maddelerin
Belgelendirilmesi Piyasaya Arzı ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik
Explosives for civil uses
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
19.Yolcu Taşıma
Amaçlı Kablo Üzerinde Hareket Eden
Araçlar
(2OOO/9/EC)/ 123.07.2009 / RGS 272971
İnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu
Taşıma Tesisatı Yönetmeliği
Cableway Installations for persons
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
20.Gezi Amaçlı Tekneler
(94/25/EC)/ (28.12.2006/ RGS 26390)
Gezi Tekneleri Yönetmeliği
Recreational craft
Denizcilik Müsteşarlığı
21. Radyo ve telekomünikasyon terminal
cihazları
(99/5/EC)/(24.03.2O07 / RGS 26472İ
Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği
Radio and telecommunications terminal equipment
Telekomünikasyon Kurumu
17.Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Ekipmanlar
18.Sivil kullanım için
patlayıcılar
72
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
SONUÇ
Üreticinin sorumluluğu, bir malı üreten ve piyasaya süren kişinin, bu maldaki ayıp sebebiyle başkalarının hukuken korunan vücut bütünlüğüne veya malvarlığına verdiği zararlardan kusuru aranmaksızın sorumlu olması, doğan
zararı tazmin etmesi olarak tanımlanabilir. Bu sorumluluktan bahsedebilmek için öncelikle ayıplı bir malın piyasaya sürülmüş olması ve mala refakat eden, diğer bir deyişle
ayıbı takip eden bir zararın olmuş olması gerekir. Ayıba istinaden zarar, malın ayıplı olması sebebiyle bir kişinin hukuken korunan vücut bütünlüğüne veya mal varlığına verilen zarardır. Malın kendisinde meydana gelen zarar, üreticinin sorumluluğuna dahil değildir. Bu durumda zararın giderilmesi, ayıba karşı olağan üstü şartların oluşması çerçevesinde sağlanır. Üreticinin sorumluluğu ise, herhangi
bir sözleşme ile bağlantılı olmaksızın, sadece ayıplı bir malın üretici tarafından piyasaya sürülmesi ve kişilerin kanunlarca korunan varlıklarına zarar vermesi halinde, sorumluluk öngören özel bir düzenlemedir. Kanunun çıkarılmasını takiben çıkarılan “Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik ise Yayımlandığı R.
Gazete Tarihi: 14/6/2003 - Sayısı: 25137 ” ‘de bulunmaktadır… Diğer taraftan, TKHK m. 4’te imalatçı-üreticinin, ayıplarından sorumlu olduğu mal kavramı, 85/374/EEC Ürün
Sorumluluğu Direktifi’nde üreticinin sorumluluğu düzenlemesi kapsamında ifade edilen “ürün” kavramından farklıdır. Direktif’in kapsamına giren ayıp kavramı da farklılık arzeder. Yine, Direktif’e göre, üretici, ölüm veya yaralanma
veya sağlığa gelen zararlardan üçüncü kişilere karşı da
sorumlu tutulmaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkındaki
Kanun’da ise, üçüncü kişilerin uğradığı zararlardan dolayı üreticinin sorumluluğu bulunmamaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un kapsamı tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu sözleşmelerle kısıtlı olduğundan (m.
2), zarar gören kişinin tazminat talep etme hakkı, bir tüketici sözleşmesinin tarafı olmasına bağlanmış bulunmakta,
sadece tüketicilerin uğradığı kişi ve malvarlığı zararları Kanunun kapsamına girmektedir.
Bu şartlar altında, CE kapsamında ürün imal eden bir
üretici için, ister yurt içine veya ister Avrupa Birliği ülkelerine ürün satmasında, yasal mevzuat olarak artık herhangi
bir fark bulunmadığı çok açık olarak ortadadır. Bu nedenden dolayı, üreticilerin; yasa, yönetmelik ve Avrupa Direktiflerini yakından takip ederek müşterileri ile ürettikleri ürünler ve hizmetleri nedeniyle aralarında oluşabilecek olan ihtilafın firmalarının ve markalarının gelecekleri hakkında çok
daha dikkatli davranmaları gerektiği bir kere daha ortaya
çıkmıştır. Aksi halde; firmaların, markaların, satıcıların, bayilerin ve işverenlerin oldukça ciddi, can yakıcı yaptırımlarla
karşı karşıya kalması, artık an meselesidir...!!!
74
Yararlanılan Kaynaklar;
1. 4703 sayılı, “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması
ve Uygulanmasına Dair Kanun”, 11.07.2001 tarih ve 24459
sayılı R.G. yayımı.
2. 4703 sayılı, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunla düzenlenmiş olan idari para cezalarının yeni değerlerinin duyurulmasına ilişkin
tebliğ (Tebliğ No: 2010/21). 31.Aralık 2009 tarihli R.G. sayısı 27449 (2.mükerrer)
3. http://www.sanayi.gov.tr/WebEdit/Gozlem.aspx sayfası
4. http://www.alomaliye.com/2009/4703_sayili_2010_21.htm
sayfası
5. “CE Genel Tanıtım, Nedir - Ne Değildir...” Erkin GÜLER kişisel sunumlarımın notları 2009-2010-2011 Bursa, www.abckalite.com
6. 25.06.2011’de MMO Bursa Şubede “CE Nedir, Ne Değildir” konulu kişisel seminerim http://www.mmo.org.tr/subeler/index.php?sube=4 ve http://www.mmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=23426&tipi=2&sube=4
7. “Guide to application of the Machinery Directive 2006/42/
EC”, 1st December 2009 Brussels, General Editor Mr.Ian
FRASER, www.ec.europa.eu
8. “Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik” 13 Haziran 2003 Tarihli Resmi Gazete,
Sayı:25137
9. COUNCIL DIRECTIVE of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions
of the Member States concerning liability for defective products 85/374/EEC
10.DIRECTIVE 2006/42/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 17 May 2006 on machinery, and amending
Erkin GÜLER
Makine Mühendisi
ISO 9001:2008 Baş Denetçi
TURQUM Baş Denetçi / Teknik Uzmanı
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Elektrik
Serbest Tüketici
Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliğinde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu; elektrik enerjisi miktarından daha fazla tüketimde bulunması veya iletim sistemine doğrudan bağlı olması nedeniyle tedarikçisini seçme serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi serbest tüketici olarak tanımlamıştır. Serbest olmayan tüketici ise:
Elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımlarını sadece, bölgesinde bulunduğu
perakende satış lisansı sahibi dağıtım
şirketi veya perakende satış şirketlerinden yapabilen gerçek veya tüzel kişi
olarak tanımlanmıştır.
Serbest tüketici olabilme
koşulları;
1. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun
26.01.2011
tarihli ve 3054 nolu Kurul kararıyla
12.02.2011 tarihli ve 27844 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Bir
önceki takvim yılındaki toplam
elektrik enerjisi tüketimi 30.000
kWh’ı geçen tüketiciler 2011 yılında serbest tüketici limiti olarak
belirtilmiştir.
2. İletim sistemine (Türkiye Elektrik
İletim AŞ’nin sistemine) doğrudan bağlı olan tüketiciler,
3. İçinde bulunan yılda gerçekleşen toplam elektrik enerjisi tüketimleri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler,
4. Kendi üretiminden tükettiği miktar dahil toplam elektrik enerjisi
tüketim miktarı serbest tüketici limitini geçen otoprodüktör lisansı
sahibi tüzel kişiler,
76
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
5. Bir önceki takvim yılındaki tüketimi serbest tüketici limitini geçmeyen ancak, içinde bulunulan yılda serbest tüketici limitini geçeceğini bölgesinde bulunan ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiye taahhüt eden ve
bağlantı anlaşması veya abonelik sözleşmesindeki bağlantı
gücü veya sözleşme gücü dikkate alınarak hesaplanan tüketim değeri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler,
6. İçinde bulunulan yılda serbest
tüketici limitini geçeceğini bölgesinde bulunan ilgili dağıtım
lisansı sahibi tüzel kişiye taahhüt eden ve bağlantı anlaşmasındaki bağlantı veya sözleşme
gücü dikkate alınarak hesaplanan tüketim değeri serbest tüketici limitini geçen yeni tüketiciler,
7. Aynı veya farklı bölgelerde tesisi veya kuruluşu bulunan ve
bunların bir yıllık toplam elektrik
tüketimi serbest tüketici limitini
geçmesi halinde bu tür müşterilerde talep birleştirmesi yapmak suretiyle serbest tüketici
olma hakkına sahip tüketiciler
(Buna örnek: Carefour, BİM, Telekom, GSM merkezleri ve Migros gibi şirketler bu yöntemi kullanarak bu hakkı elde etmişlerdir.),
8. Birden fazla tüketim noktası bulunan işyeri veya meskenin olduğu ve yıllık toplam elektrik
tüketimi serbest tüketici limitini geçen işyeri veya sitelerde
ana girişine tek noktadan ölçüm yapmak ve talep birleştirmesi yaparak tek bir tüzel kişilik oluşturmak veya ikili anlaşma yapmak üzere bir tüzel kişiyi yetkilendirmek koşuluyla serbest tüketici olma hakkını kazanan tüketiciler,
9. Doğrudan veya dolaylı olarak
sermayenin yarısından fazlası aynı tüzel kişiye ait olan tüzel
kişilerin, aynı veya farklı dağıtım
bölgelerindeki birden fazla tüketim noktasında bir önceki takvim
yılına ait toplam elektrik enerjisi
tüketimlerinin serbest tüketici limitini geçmesi halinde serbest
tüketici olma hakkına sahiptirler.
Ancak,ikili anlaşmayı tedarikçi
ile doğrudan veya dolaylı olarak
sermayelerinin yarısından fazlasına sahip olan tüzel kişinin yapması gerekmektedir.
Gerek talep birleştirme sonucunda gerekse tek başına EPDK Kurul kararı neticesinde, belirlenen serbest tüketici limitini aşan müşteriler kendi adlarına serbest tüketici belgesi verilmesi için bulundukları bölgedeki elektrik dağıtım şirketine başvuru yaparlar.
Başvurular ilgili dağıtım şirketince incelenip istenilen belge istekliye verilir.
Bu belge alınmadığı sürece serbest
tüketici olma hakkına sahip olunamaz.
Serbest tüketici kapsamında yer
alan tüketicilerin tedarikçisini seçme
hakkını kullanma halinde; ortak veya
birden fazla tüketim noktasındaki tüketici sayaçlarının, Kurum tarafından
yayımlanan tebliğe uygun çok zaman
dilimli ölçüm yapabilen elektronik sayaçlar olması zorunludur.
Serbest tüketiciler, tüketim miktarı
serbest tüketici limitini geçen her bir
ölçüm noktası için ayrı bir tedarikçi ile
ikili anlaşma yapabilir. Tedarikçisini
değiştirmek isteyen bir serbest tüketici ise ikili anlaşma yapmadan önce
bir önceki tedarikçisine olan yükümlülüklerini yerine getirdiğini yeni tedarikçisine belgelemek zorundadır.
İkili anlaşma yaparak tedarikçisini seçme hakkını kullanmış olan serbest tüketici, bir önceki takvim yılına
ait toplam elektrik enerjisi tüketiminin
serbest tüketici limitinin altında kalması durumunda, yeniden serbest tüketici niteliği kazanıncaya kadar yeni bir
ikili anlaşmaya giremez veya mevcut
ikili anlaşmasının süresini uzatamaz
ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın alır. Ayrıca serbest tüketiciler,
tedarikçilerinin hukuki gerekler nedeniyle ikili anlaşmaları kapsamında taahhüt ettikleri elektrik enerjisi ve/veya
kapasiteyi sağlayamadığı durumlarda, 4/8/2002 tarihli ve 24836 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 23
üncü maddesi çerçevesinde, bölgelerindeki perakende satış lisansına sahip dağıtım şirketinden son kaynak
anlaşmaları kapsamında elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın alır.
Serbest tüketicilere ilişkin kayıtlar, iletim sistemine doğrudan bağlı
olan tüketiciler için Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ), dağıtım sistemi üzerinden elektrik enerjisi ve/veya kapasite temin eden tüketiciler için ise dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından güncel halde tutulur. Bu kapsamda oluşturulacak veri tabanında kullanılmak üzere her bir serbest tüketiciye TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından Dengeleme
ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde bir
"Serbest Tüketici Sayaç Kayıt Numarası" verilir. "Serbest Tüketici Sayaç
Kayıt Numarası"nın; serbest tüketiciler ile tedarikçiler arasındaki ikili anlaşmaların yanı sıra serbest tüketiciler
ve tedarikçilerin Kurum ve diğer piyasa katılımcıları ile yapacakları her türlü
yazışmada referans olarak kullanılması zorunludur.
Mehmet YILDIZ
Elektrik Mühendisi
77
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
Bel Fıtığı
Egzersizleri
olan kimselerin bu hareketleri yapmaları faydalıdır. Ancak
egzersizler yapılırk
yapılırken dikkat edilmesi gereken birtakım hususlar vardır:
t &H[FSTJ[MFS
&H[FSTJ[MFSIBWBT‘UFNJ[CJSPSUBNEBIBWBNàTBJUpencereler açılabilir) altında sunta veya tahse evde pen
ta bulunan halı veya battaniye gibi sert bir zeminde
yapılmalıdır
yapılmalıdır. Yumuşak veya deforme olabilen yataklar üzerinde egzersiz ve spor yapılmamalıdır.
t #FM
#FM G‘U‘Ą‘
G‘U‘Ą‘ SB
SBIBUT‘[M‘Ą‘OB ZBLBMBOBOMBS IBTUBM‘Ą‘O BLVU
ağrılı dönem
döneminde bu hareketlere başlamamalı, istirahati terc
tercih etmelidirler. Şikâyetler geçtikten sonra doktora danışılmalı ve egzersizlere ondan sonra
başlanmalıd
başlanmalıdır.
&H[FSTJ[MFSFCBĆMBO‘ODBJMLHàOEFOJUJCBSFOÎPLÎBt &H[FSTJ[MFSF
buk bir iyile
iyileşme beklenmemeli, sabırla hareketlere
devam edilm
edilmelidir. Hareketlerin sayısı ve tempo gün
geçtikçe ya
yavaş yavaş artırılmalıdır. Başlangıçta aşırılığa kaçarak daha kötü bir duruma düşülmemelidir.
t
,POVOVOV[NBO‘PMBOEPLUPSCBĆLBĆFLJMEFUBWTJZF
t ,POVOVO
V[
etmemiş ise ilk bir ay her hareket günde beş defa
yapılmalıdır
yapılmalıdır. Daha sonra her ay hareketler beşer beşer artırılara
artırılarak egzersizlere devam edilmelidir.
t "OJ
"OJWF[PSMBZ‘D‘IBSFLFUMFSEFOV[BLEVSVMNBM‘E‘S4JWF [PSMB
zin için seç
seçtiğimiz dokuz çeşit egzersiz risksiz olup
daha çok b
bunlar tercih edilmelidir.
Genel sağlık açısından olduğu gibi bel sağlığı için de
sporun ve sağlıklı iken yapılacak egzersizlerin önemi büyüktür. Bel, sırt, karın adalelerini güçlendirmek; eklem ve
yumuşak dokuların esnekliğini artırmak için gerekli spor ve
hareketlere ömür boyu devam edilmelidir. Ancak bel fıtığı gelişmesine zemin hazırlayabilecek veya bizzat sebep
olabilecek mücadele sporları yerine, yüzme, yürüme ve bisiklet sürme gibi sporlar tercih edilmelidir. Yüzlerce egzersiz hareketi içerisinden de rastgele hepsini yapmak yerine belirli hareketlere öncelik tanınması gerektiğini düşündüğümüzden, bele fazla yük bindirmeyen ve gelişmekte
olan bir bel fıtığını ilerletmeyecek en emniyetli dokuz hareketi sizler için seçtik. Hikâyesinde daha önce geçirilmiş bir
bel rahatsızlığı bulunan veya bel fıtığına muhtemelen aday
80
t )BSFLFUMFS
)BSFLFUMFS FTOBT‘OEB WFZB TPOSBT‘OEB OPSNBMEF
mevcut ağrının artmaması gerekir. Bu yüzden egzersiz sonrası şiddetli ve 15 dakikadan fazla süren bir
rahatsızlık ortaya çıkarsa doktora danışılmalıdır.
t 3BIBUT‘[M‘LCJSTBBUUFOGB[MBTàSàZPSTBPIBSFLFUFHzersiz programından çıkartılmalıdır.
t #FM G‘U‘Ą‘ BNFMJZBU‘ PMBOMBS PQFSBTZPOVO à[FSJOEFO
üç hafta geçmeden egzersizlere başlamamalı, daha
sonra başlayarak her hareketin sayısını yavaş yavaş
artırmalıdırlar.
t #VCJMHJMFSIBSJDJOEFIBTUBO‘OLBGBT‘OEBIFSIBOHJCJS
soru oluşursa, uzman doktor hiç tereddüt etmeden
hemen aranmalı ve yanlış bir iş yapmaktansa konunun doğrusu uzman hekimden öğrenilmelidir.
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
4‘SUàTUàZBUBSLFOÚODFCJSCBDBĄ‘O‘[‘EFSFDFLBME‘S‘O‘[4POSBBZO‘IBSFLFUJEJĄFSCBDBĄBVZHVMBZ‘O‘[
2
Bacaklarınızı uzatarak sırt üstü yatınız. Bir dizinizi kırınız. O dizinizi elleriniz ile kavrayıp göğsünüze doğru çekerken diğer bacağınızı yere yapıştırınız.
Aynı hareketi diğer bacakta tekrarlayınız.
4‘SUàTUàZBUBSBLEJ[MFSJOJ[JL‘S‘O‘[&MMFSJOJ[JEJ[MFSJOJ[
üzerinde kenetleyip göğsünüze doğru çekerken başınızı dizlerinize değdirmeye çalışınız.
4
7
&M WF EJ[MFSJOJ[JO à[FSJOEF EVSVSLFO LPMMBS‘O‘[ EJL
PMTVO ½ODF LFEJ HJCJ CFMJOJ[J ÎVLVSMBĆU‘S‘Q hB LBEBS TBZ‘O‘[ 4POSB ÎFOFOJ[J HÚĄTàOà[F EPĄSV ÎFLFSLFO T‘SU‘O‘[‘ LBNCVSMBĆU‘SBSBL ZJOF hB LBEBS TBZ‘O‘[
ve gevşeyiniz.
½ODFEJ[àTUàEJLPUVSVOV[4POSBLPMMBS‘O‘[‘JMFSJZFEPĄru uzatınız. Mümkün olduğunca öne doğru eğiliniz ve bu va[JZFUUFhBLBEBSTBZ‘O‘[5FLSBSEJ[àTUàPUVSVSQP[JTZPOEBki ilk konumunuza dönünüz.
82
5
Belinizi yere yapıştırarak öylece tutunuz. İçinizden
hEFO hB LBEBS TBZ‘O‘[ %BIB TPOSB TFSCFTU C‘SBL‘nız. Bu hareketi tekrarlayınız. Bu esnada nefesinizi normal şekilde alıp veriniz.
"ZBLUBEJLEVSVOV[&MMFSJOJ[JNBTBWFZBCJSJTLFNMFOJO
kenarına dayayınız. Dizlerinizi kırarak yere çökünüz ve sonra ayağa kalkarak gevşeyiniz.
8
3
4‘SUàTUàZBUBSLFONàNLàOPMEVĄVLBEBSCJSEJ[JOJ[J
göğsünüze çekiniz, diğerini düz tutunuz. Aynı hareketi
diğer bacağa uygulayınız.
&MMFSJOJ[JEJ[MFSJOJ[JOà[FSJOEFLFOFUMFZJQCBDBLMBS‘O‘[‘HÚĄTàOà[FÎFLJOJ[#VEVSVNEBJÎJOJ[EFOhBLBEBS
sayınız. Bu esnada omuzlarınızı yerden kaldırmayınız.
Daha sonra kollarınızı ve ayaklarınızı serbest bırakınız.
6
1
9
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
2002 Nisan ayında çıkan ilk dergimizin ilk makalesi.
88
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
89
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
90
Etkinliklerimiz ve Haberler
´¾Á0DNLQDODU¿0KHQGLVOHUL%LUOL½L¾00%%LOJL3D\ODÁ¿P¿¾oLQ'H½LÁLN6HPLQHU2UJDQL]DV\RQODU¿
¾OHh\HOHULQLYH6HNW|U7HPVLOFLOHULQL%LUDUD\D*HWLUPH\H'HYDP(GL\RUµ
'HUQHéLPL]LQæ+D]LUDQæD\çæHWNLQOLéLææ+$=ê5$1ææ7DULKLQGHæ$WOçæ
6SRUæ.XOEQGHæJHUoHNOHìWL
Seminer sunumu MICHELIN LASTİKLERİ TİC. A.Ş tarafından yapıldı.
Seminer konusu olan iş makineleri lastikleri, inşaat ve madencilik firmalarının en hayati ve en büyük gider kalemlerinden biri durumundadır. Kuruluşu 1832’ye dayanan Michelin markası, iş makinesi lastikleri denildiğinde akla ilk gelen markalar arasındadır ve bu teknolojiye liderlik etmektedir.
Dernek üyelerimiz, sektör temsilcilerimiz ve resmi kurum ve kuruluşlardan çok sayıda davetlinin katıldığı seminerde;
MICHELIN firması İş Makinaları ve Endüstriyel Lastikler Satış Müdürü Tolga DARCAN ve İş Makinaları Ankara Bölge
Müşteri Yöneticisi Şener BAŞAK sırasıyla firma tanıtımı ve radyal lastik bezli lastik karşılaştırması ile güncel pazar durumu
konularında katılımcıları bilgilendirdiler.
Seminer sonrasındaki akşam yemeği davetinde katılımcılar Michelin firmasının konuğu oldular.
92
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
SEKTÖRDEN HABERLER
Dernek üyemiz Sn. Hüseyin AYDIN kendi
firması HİDROTİM Mühendislik Makine ve
Dış Ticaret’i kurarak sektördeki deneyimleri
ve bilgi birikimi ile çalışmalarına başladı. Sn.
AYDIN’a yeni işyerinin hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz.
HİDROTİM Mühendislik Makine ve Dış Ticaret her çeşit hidrolik silindirin (iş makinası, endüstriyel) revizyonu ve imalatı , hidrolik ve iş
makinalarının yedek parçalarının (pim,burç,
makara mili vb.) imalatı konularında faaliyet
gösterecektir.
İletişim Bilgileri:
Adres : Abdulkadir Geylani cad. Fatih İş
Merkezi 2/10 Ostim/Ankara
Tel
: 0 312 385 16 61
Faks
: 0 312 385 62 61
E-posta : [email protected]”
Web
: http://www.hidrotim.com”
GSM
: 0 532 306 21 18
Dernek üyemiz Sn. Eftal SOYAL NVS İnşaat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketin de makine ikmal müdürü olarak göreve başladı. Sn.
SOYAL’a yeni görevinin hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz.
NVS İnşaat firmasının faaliyetini sürdürdüğü alanlar;
İnşaat sektöründe: Baraj, Hes, Gölet, Sulama,
İçme suyu, Dekapaj,Tünel ve Bina.
Enerji sektöründe: Hidroelektrik santral ve
Rüzgar santrallarından elektrik üretimi.
Tarım sektöründe: Narenciye üretimi.
Sağlık sektöründe: Güney Toros Tanı ve Tedavi hizmetleri (Yanık hastanesi).
Eğitim sektöründe: Adana-Mersin (Uğur Dersaneleri)
İletişim Bilgileri:
Adres : Uğur Mumcu Cd.Kuleli Sk.
No:45/11 GOP Ankara
Tel
: 0 312 436 95 96
Faks
: 0 312 436 26 21
e-posta : [email protected]
GSM
: 0530 290 82 30
Dernek üyemiz Sn. Celal Bayar SEYİDOĞLU
ERG İnşaat Ticaret ve Sanayi A.Ş. Pİ Makine’da
fabrika müdür yardımcısı olarak göreve başladı. Sn. SEYİDOĞLU’ na yeni görevinin hayırlı ve
uğurlu olmasını dileriz.
ERG AŞ. İnşaat, inşaat makinaları imalat sanayi ve turizm sektöründe faaliyet göstermektedir.
İletişim Bilgileri:
Adres : ERG İnşaat Ticaret ve Sanayi
A.Ş.Pİ MAKİNA GÖLBAŞI- ANKARA
Tel
: 0312 484 08 00
Faks
: 0312 484 14 36
e-posta : [email protected] WEB : www.pimakina.com.tr”
93
ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý
SEKTÖRDEN HABERLER
Çukurova İthalat ve Çukurova Ziraat te
toplam 18 yıl süren Yedek Parça Satış ve
Tedarik Departmanlarıı çalışanı ve yöneticiliği deneyiminden sonra, Süreyya İNAN,
ortağı ve ENERMAK İŞ MAK. YEDEK
PARÇA LTD. ŞTİ şirketinin sahibi Burhan Yılmaz ile birlikte yeni şirketleri BS
ANKARA MAKİNA PAZ. İTH. İHR. SAN.
TİC. LTD. ŞTİ. yi kurmuşlardır. İş makinaları sektöründe özellikle CNH (FIAT INDUSTRIAL) grubu Markaları CASE ve
NEW HOLLAND ile SUMITOMO ve TEREX marka iş makina parkına sahip müşterilere, alternatif Yedek Parça Temin kaynağı olmak firmanın ilk hedefi olarak belirlenmiştir.
BS ANKARA MAKINA, kuruluşu ile birlikte ÇÖZÜM MAKİNA ile işbirliği yaparak CARRARO nun Ankara Bölge Bayisi
olmuştur. Fiirmanın ayrıca KUBOTA DIESEL ENGINES parça ve servis bayiliği de
devam etmektedir.
'HéHUOLæ6HoNLQæ+RFDPç]çQæ$UGçQGDQ
Enka Pazarlama İhr.İth.A.Ş. Satış
Sonrası Hizmetler ve Endüstriyel Ürünler Satış Direktörü Sn. Seçkin ARDA 27
Haziran 2011 tarihinde vefat etmiştir.
Sektörün özellikle satış sonrası
hizmetler kanadında belli başlı duayenlerinden olmuş Seçkin hocamız
Enka Pazarlamanın bu sektöre girdiği
ilk yıllardan beri iş makinaları konusunda kullanıcının sorunlarına çözüm
yaratmak için çaba sarfeden,gerek
akademisyen olarak üniversite hayatında, gerekse, iş makinası sektöründe elemanlar yetiştirmiş adı gibi Seçkin insanlardan biri idi.
Olaylara değişik açıdan bakabilen, yılmayan,her sorunda muhakkak bir çözüm yolu bulabilen,herkese zaman ayırabilen, asla
hayır demeyi bilmeyen,çözümün bir parçası olmak için üstün gayret gösteren,iyi bir mühendis ve iyi bir insan olan hocamızın yerini
doldurmak gerçekten zor olacaktır.
3 Ocak 1957 tarihinde Edirne’de dünyaya gelen Sn. Seçkin
ARDA 1979 yılında Yıldız Üniversitesi Makina Müh. lisans,1981 yılında Makina Yüksek Mühendisi olarak eğitimini tamamlamış ve
aynı okulda araştırma görevlisi olarak görev yapmıştır.
5 kasım 1984 yılında Enka Pazarlamada çalışmaya başlamış
ve vefatına kadar çeşitli kademelerde görev yapmıştır.
Çalışkanlığı,mühendisliği,mütevaziliği ve dürüstlüğü ile hepimize örnek olacaktır.
Ülkemiz mühendisliği ve camiamızın, iyi ve örnek bir insanı
kaybetmiş olmasının üzüntüsüyle hepimizin başı sağ olsun.
BS ANKARA MAKİNA’nın önemli bir misyonu da, makina kullanıcılarına, kaliteli
ürünleri OEM ya da ORİJİNAL olarak temin etmek, uygun fiyatla sunmak ve temsil ettiği markalar için, parça bulunulurluğuna olumlu katkı sağlayarak, ilgili markaların populasyonunun artmasına pozitif
etki yapmaktır.
İletişim Bilgileri:
Adres : 1234. Sok. No: 123
OSTİM - ANKARA
Tel
: 0 312 386 0537
Fax
: 0 312 386 0539
E-posta : [email protected]
2SHUDW|Uæ(éLWLPOHUL
Etkinliklerinizi Derneğimizle paylaşarak dergimizin “Sektör Haberleri”nde yer alabilirsiniz.
æ+D]LUDQæ2SHUDW|Uæ(éLWLPL
94