İnsan haklarındaki gelişme, “olması gereken” hakların “olanlara

Tarihçe
İnsan haklarındaki gelişme, “olması gereken” hakların “olanlara” dönüşmeye, yani yazılı ulusal
ve uluslararası hukuka girerek güvenceye alınmasıyla, devam etmektedir. İnsan haklarının tarihsel süreci, yazılı metin olarak 1215 – Manga Carta (Büyük Ferman)’ya uzanmaktadır.
İnsan haklarının tarihsel gelişimi, temelde birbirini izleyen üç kuşak içinde gerçekleşmiş ve
sürmektedir. Hasta hakları, insan haklarının sağlık bakım hizmetlerinde uygulanmasıdır.
DÜNYADA HASTA HAKLARININ GELİŞİMİ
1847 – Tıp Etiği İlkeleri Amerikan Tıp Birliği (son versiyonu – 2001 )
1949 – Nürnberg Kodu
1964 – Helsinki Deklarasyonu (Dünya Tıp Birliği)
1972 – Hasta Hakları Bildirgesi (Amerikan Hastaneler Birliği – ABD)
1975 – Tokyo Bildirgesi (Dünya Tıp Birliği)
1981 – Lizbon Bildirgesi – Lizbon Bildirge esas olarak, uzun yıllardır bilinen ve uygulamaya
çalışılan temel hekimlik kurallarını hasta hakları başlığı altında düzenlemiştir.
1994 Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi – Amsterdam (WHO Avrupa Bürosu)
Bildirgenin temel amacı; sağlık hizmetlerinin herkes için eşit, ulaşılabilir ve sürekli olmasıdır.
(Sağlık Hizmetlerinde İnsan Hakları ve Değerleri, Bilgilendirme, Onay, Mahremiyet ve Özel Hayat, Bakım ve Tedavi, Başvuru başlıkları altında toparlayabiliriz).
1995 – Bali Bildirgesi – Bali (Dünya Tıp Birliği)
TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARININ GELİŞİMİ
T. C. Anayasası’nda ve Türk Ceza Kanunu’nda hasta hakları ile ilişkili maddeler yer
almaktadır. Bununla birlikte ilgili yasal düzenlemeleri aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.
1928 Tababeti Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun (70. Md – Tüm Cerrahi
Müdahaleler için izin)
1993 İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik
1987 Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Kanun Numarası: 3359 Resmi Gazete Tarih: 15.5.1987;
Sayı: 19461
1960 – Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (Türk Tabipler Birliği) Türkiye'de hasta-hekim ilişkilerini
düzenleyen ilk yazılı metindir. Bu nizamname “Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları” adı altında
yeniden düzenlenerek Türk Tabipler Birliği'nin Ekim 1998'de Ankara'da yaptığı 47. Büyük
Kongresi'nde kabul edilmiştir.
1998 – Hasta Hakları Yönetmeliği (Sağlık Bakanlığı) 1 Ağustos1998 tarih ve 23420 sayılı
Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi'nden son
maddesiyle farklılaşmaktadır. Bu madde, Hasta Hakları Bildirgesi’nin hastaların görüp
okuyabileceği yerlere asılması zorunluluğunu getirmiştir. 2003 – Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge
2003 – Sözleşmeli Sağlık Personelinin Uymakla Yükümlü Olduğu Mesleki ve Etik Kurallar
2005 –Hasta Hakları Uygulamalarına Uygulama Yönergesi
@page Section1 {size: 612.0pt 792.0pt; margin: 70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin: 35.4pt; mso-footer-margin: 35.4pt; mso-paper-source: 0; } UNKNOWN {
1/2
Tarihçe
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 12pt;
mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-style-parent: ""; mso-pagination:
widow-orphan } P { FONT-FAMILY: "Times New Roman"; MARGIN-LEFT: 0cm; FONT-SIZE:
12pt; MARGIN-RIGHT: 0cm; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination:
widow-orphan; mso-style-link: " Char Char"; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt:
auto } SPAN.CharChar { mso-style-link: "Normal (Web)"; mso-fareast-language: TR;
mso-style-name: " Char Char"; mso-style-locked: yes; mso-ansi-font-size: 12.0pt;
mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-language: AR-SA } DIV.Section1 {
page: Section1 }
2/2