Zooloji Ders - Ege Üniversitesi Fen Fakültesi

Zooloji Ders - Ege Üniversitesi Fen Fakültesi

ZOOLOJİ DERSİ ÇALIŞMA PROGRAMI Ziraat Fakültesi Öğrencileri‐2013
ZOOLOJİ
Tarih
Ders Konusu
1 Mart 2013
Zooloji Bilimine Giriş, Tarihçe
8 Mart 2013
Zooloji Bilimine Giriş, Zooloji Biliminin alta Dalları, Terimler
15 Mart 2013
Hayvansal Hücreler‐Protoplazma kimyasal yapısı‐inorganik bileşikler
22 Mart 2013
 Zooloji: Hayvansal Hücreler‐Protoplazma kimyasal yapısı‐organik bileşikler
hayvan yaşamı ile ilgili bilim dalı.
Hayvansal
hücreler‐Hücre
organelleri
29 Mart 2013
 (Y.; Grek, Gr):
Zoon=hayvan,
Logos=bir
konuyu mantıklı izah etmek, bilim, bilgi)
5 Nisan 2013
(endoplazmik
 Zooloji, Endoplazmik
hayvanlarınyapılar
yapıları
ve vücutretilulum, ribozom, mitokondri, golgi, fonksiyonları, adet ve
fagosom, lizozom, peroksizom, sentrozom, vakuol)
alışkanlıkları,
birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri ve
12 Nisan 2013
ARA SINAV
sınıflandırmaları
ile uğraşır.
19 Nisan 2013
Nukleus, nukleus
zarı, matriks, nukleolus, kromozonun ince yapısı, 26 Nisan 2013
Nukleus fonksiyonları
(protein sentezi,
bölünme)
 Hayvan yaşamını
ilgilendiren
bütün gerçekler,
teoriler, yasalar ve
3 Mayıs 2013
Eşeysiz çoğalma, partonogenez, üreme
hücreleri, bölünmeler
varılan sonuçlar
birlikte zooloji bilimini oluşturur.
10 Mayıs 2013 Doku oluşumu, dokular (epitel doku bağ doku)
17 Mayıs 2013
Özelleşmiş bağ doku tipleri, kas doku, sinir doku
24 Mayıs 2013
Hayvanlarda Sınıflandırma
31 Mayıs 2013
Hayvan Sistematiği ve Türkiye Biyoçeşitliliği
ZOOLOJİ TARİHİ
1.Antik Çağ
 Tarih öncesi (Prehistorik) insan hayvanlarla iki yönden ilgileniyordu;
1- besin, giyim-kuşam vb. ihtiyaçlarını karşılıyor ve 2- yaban hayvanlarından
korunması gerekiyordu.
Daha sonraları insanoğlunun dininde, ilaçlarının yapımında ve sanatında
önemli rol oynamıştır.
30.000 yıl önce ilk kez CRO-MAGNON insanı Güneybatı Avrupa (özellikle
İspanya) mağaralarında çeşitli hayvanları simgeleyen resimler ve heykeller
yapmışlardır.
12.000 yıl önce Avrupa, Kuzey Afrika ve Yakın Doğu’da köpek, domuz,
koyun, keçi ve kümes hayvanları evcilleştirildi.
1
ZOOLOJİ TARİHİ
1.Antik Çağ
8500 yıl önce sığırlar evcilleştirildi. Süt, et,
deri vs. Eski Dünya’da kullanılmaya başlandı.
5500 yıl önce Mezopotamya’da Sümerler ilk
olarak tarımla uğraştılar
3100 yıl önce Çin imparatoru Won Chang
Dünya’nın
farklı
yerlerinden
egzotik
Prehistorik devirde Mağara çizimleri
hayvanlar getirerek ilk hayvanat bahçesini
yaptı.
ZOOLOJİ TARİHİ
1.Antik Çağ
 M.Ö. 2000’de Babiller insan vücuduna ait çeşitli organların kilden
modellerini yapmışlar, kalbin zeka merkezi olduğuna inanmışlardı.
 Mısırlılar M.Ö. 1500 yıllarında bazı hayvan kısımlarını ve dışkılarını ilaç
yapımında kullanıyorlardı.
 En eski yazılı kayıtlar taş üstüne veya kil tabletlere kazılmıştır.
Mısır’da ve diğer Akdeniz ülkelerinde MANUSCRIPT’lerin (L. Manus=el,
Scribo=yazı) hazırlanmasında papirus ve hayvan derileri kullanılıyordu.
M.Ö. II yy. da İskenderiye’deki kütüphanede bu şekilde yazılmış 700.000
eser birikmişti.
Fakat bunların pek azı matbaanın işlerlik kazanmasına kadar (1450) sağlam
kalabilmiştir.
2
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
ANAXIMANDER (M.Ö. 611-547)
aşağı hayvanlardan insana doğru bir evrimin var
olduğuna inanıyordu.
«Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir»
ANAXIMANDER PISAGOR’u dinlerken
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
XENOPHANES (M.Ö. VI yy., 570–475)
Fosillerin hayvan kalıntıları olduğunu ilk
fark edendir.
XENOPHANES (M.Ö. VI yy., 570–475)
3
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
EMPEDOCLES (M.Ö. V yy., 490–430)
Çevredeki bataklıkları kurutarak bir şehri
sıtmadan kurtarmıştır.
EMPEDOCLES (M.Ö. V yy., 490–430)
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
ARISTOTLE (M.Ö. 384–322)
Kayıtlara geçmiş ilk büyük zoolog
Eski çağın biyolojiye katkısı olan en ünlü kişisi
Makedonya’da Stagira şehrinde doğmuştur. Aristo
Eflatun’un öğrencisi Büyük İskender’in hocasıdır.
Aristo’nun günümüze kadar gelen 4 eseri vardır.
1. De anima-Canlılık Hakkında
2. Historia animalium-Hayvan Tarihi
3. De generatione animalium-Hayvanların Gelişimi
4. De partibus animalium-Hayvanların Kısımları
ARISTOTLE (M.Ö. 384–322)
4
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
Eski Romalıların zoolojiye katkıları az
olmuştur.
Yaşlı ya da Baba PLINIUS (M.S. 23-79)
37 ciltlik, doğa ile ilgili tüm bilgileri
kapsayan DOĞA TARİHİ adlı bir
derleme yapmıştı.
Bu eser, pek az yeni bilgi içermesine
rağmen 1500 yıl süreyle temel bir
başvuru kaynağı olmuştur.
Gaius Plinius Secundus (M.S. 23-79)
ZOOLOJİ TARİHİ
2.Eski Yunanlılar ve Romalılar
GALEN (M.S. 129-200)
Roma’ya geçen eski bir yunanlı hekim olan
GALEN ilk çağın son büyük biyoloğudur.
Aşağı omurgalıların disseksyonuna dayanarak
İNSAN ANATOMİSİ hakkında bir eser yazmış ve
bazı fizyoloji deneyleri yapmıştır.
Galenus tıpla ilgili 100 den fazla eser yazmıştır.
Eserleri on asır boyunca tıbbı anatomi dalında
tek güvenilir kaynak olmuştur.
Aelius Galenus veya
Claudius Galenus (M.S.129–200)
5
ZOOLOJİ TARİHİ
3. ORTA ÇAĞ
Eski Yunan medeniyetinin sonlarından itibaren ve Batı Roma İmparatorluğunun
yıkılmasından sonra bilimsel araştırmalarda büyük gerileme olmuş, kilisenin düşünce
dünyasına hakim olmasıyla pozitif bilimler durdurulmuştur.
Buna karşın doğuda, İslam aleminde büyük bir kültür ve bilim gelişimi olmuştur.
ZOOLOJİ TARİHİ
3. ORTA ÇAĞ
İBN-İ SİNA (AVICENNA) (980-1037)
Bu çağda Doğu’da en önemli kişi bir Türk hekimi
olan İBN-İ SİNA hem doğuda hem de batıda
filozof ve hekim olarak ün yapmıştır.
AL-KANUN FIT-TIP en ünlü eseri olup birçok
hastalık ve ilacı kapsar
12.yy. da Latinceye çevrilmiş ve 17. yy. a kadar
çeşitli Avrupa Üniversitelerinde okutulmuştur.
İBN-İ SİNA (AVICENNA) (980-1037)
6
İBNİSİNA’nın AL-KANUN FIT-TIP kitabının ilk sayfası (solda) ve örnek bir şekil (sağda)
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
13. yy.da rönesans hareketi ile birlikte bilime karşı Avrupa’da yeniden bir ilgi doğdu.
Bunu izleyen üç asır boyunca, zoologlar hayvan yaşamı ile ilgili, Aristo, Plinus ve Galen’in
etkisinden giderek kurtulan ve daha çok gözleme dayanan eserler verdiler.
ANDREAS VESALIUS (Belçikalı, 1514-1564)
İnsan vücudunun yapısı üzerine (De Humoni
Corparis Fabrica) adlı şekiller içeren ilk eserin
sahibidir.
Orijinal disseksyonlara dayanarak iskelet ve
kas sistemine ait çok detaylı şekiller vermiştir.
ANDREAS VESALIUS (1514-1564)
7
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
WILLIAM HARVEY (İngiliz, 1578-1657)
Fizyolojide deneysel metodu uygulayan kişidir.
DE MOTU CODIS (Kalbin Hareketi) adlı eseriyle
kan dolaşımını ispatlamıştır.
İnsan damarlarında hava değil kan dolaşır.
WILLIAM HARVEY (1578-1657)
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
1590 larda İrlandalı gözlükçüler Hans Jansen ve
oğlu Zacharias Jansen bileşik mikroskobun
keşfettiler.
ROBERT HOOKE (İngiliz, 1635-1703)
ROBERT HOOKE (1635-1703)
Bitkilerin hücresel yapısını ilk kez tarif etmiştir.
Hücre terimini ilk kullanana kişidir.
8
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
MARCELLO MALPIGHI (İtalyan, 1628-1694)
Bitkilerde ve hayvanlarda mikroanatominin asıl
kurucusudur.
Hem insan anatomisi hem de omurgalı ve
omurgasızların anatomisi üzerinde çalışmıştır.
Böcekte boşaltım organı olan Malpighi borularını ilk
kez tanımlamıştır.
Deride canlı malpighi tabakasını ve omurgalı
böbreğindeki malpighi cisimciklerini keşfetmiştir.
MARCELLO MALPIGHI (1628-1694)
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
ANTON VAN LEEUWENHOEK (Hollandalı, 16321723)
kan hücrelerini, spermatozoonları, çeşitli
protozoonları ve çizgili kası tek mercekli mikroskobu
ile keşfederek tarif etmiştir.
ANTON VAN LEEUWENHOEK (1632-1723)
9
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
CAROLUS LINNEAUS (İsveçli,
(
1707-1778)
1735’de SYSTEMA NATURAE’yi yayınladı, bu eser
12 baskı yaptı (sonuncusu 1768).
Eser bitki hayvan ve minerallerin metodik bir
katologudur.
BINOMIAL NOMENCLATURE sistemini geliştirdi.
Eserin 1758 de çıkan 10. baskısı bugün zoolojide
kullanılagelen Binomial nomenklatür’ün (ikili
isimlendirme) başlangıç noktasıdır.
CAROLUS LINNEAUS (1707-1778)
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
XVII. yy. dan bu yana hayvanların embriyolojik
gelişimine, kaba ve ince anatomilerine,
fizyolojilerine duyulan ilgi giderek artmıştır.
GEORGES CUVIER (Fransız, 1769-1832)
Karşılaştırmalı Anatomi ve Paleontoloji’nin
temellerini atmıştır.
GEORGES CUVIER (1769-1832)
10
ZOOLOJİ TARİHİ
4.AVRUPALI ZOOLOGLAR
Fransız René DUTROCHET, 1824’de HÜCRE TEORİSİ’ni başlatmıştır.
İki Alman bilim adamı M.J. SCHLEIDEN 1838’de bitkiler ve T. SCHWANN 1839’da
hayvanlar açısından Hücre Teorisi’ne kesinlik kazandırmışlardır.
ZOOLOJİ TARİHİ
5. EVOLUSYON ve GENETİK
CHARLES DARWIN (İngiliz) 1859’da evrim
teorisini Doğal Seleksiyon’a dayandırarak,
teoriye kesinlik kazandırmıştır. Türlerin
Orijini adlı ünlü eseri vardır.
Eserleri:
1. Gemi Seyahatinin Zoolojisi
2. Bir Tabiatçının Dünya Etrafında Seyahati
3. Mercan Resiflerinin Dünyada Dağılışı
4. Türlerin Orijini
5. İnsanın Türeyişi (2 cilt)
CHARLES DARWIN (1809–1882)
11
ZOOLOJİ TARİHİ
5. EVOLUSYON ve GENETİK
Darwin ve Wallace’ın Evrim Teorisi
Darwinizm birçok farklı teoriyi içermektedir. Harvard
Üniversitesinden Ernst Mayr Darwinizmin 5 teori olarak düşünülmesi
gerektiğini ileri sürmüştür.
Bu teoriler:
1. sürekli değişim,
2. ortak ata,
3. türlerin çoğalması,
4. tedricen gelişme,
5. doğal seleksiyon.
Bu teorilerden tedricen gelişme (gradualizm) ve doğal seleksiyon
açıkça evolüsyonun temelini oluşturmakta, ancak Darwin tarafından
tam olarak açıklanamamıştır.
12
ZOOLOJİ TARİHİ
5. EVOLUSYON ve GENETİK
GREGOR JOHANN MENDEL (Avusturyalı, 1822
–1884)
1866’da yayınlanan araştırmaları, tüm modern
Genetik ve Kalıtım araştırmalarının temelini
oluşturmuştur.
GREGOR JOHANN MENDEL (1822 –1884)
Prof. Dr. Kurt Koswig‐ İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Mithat Ali Tolunay‐ Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Muhtar Başoğlu‐ Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Niyazi Lodos‐ Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Remzi Geldiay‐ Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Semahat Geldiay‐ Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Sevinç Karol‐ Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Ali Demirsoy‐ Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Aykut Kence‐ Orta Doğu teknik Üniversitesi
13
ZOOLOJİ
 Zooloji: hayvan yaşamı ile ilgili bilim dalı.


(Y.; Grek, Gr): Zoon=hayvan, Logos=bir konuyu mantıklı izah etmek, bilim)
Zooloji, hayvanların yapıları ve vücut fonksiyonları, adet ve
alışkanlıkları, birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri ve
sınıflandırmaları ile uğraşır.
 Hayvan yaşamını ilgilendiren bütün gerçekler, teoriler, yasalar ve
varılan sonuçlar birlikte zooloji bilimini oluşturur.
Zooloji bilimi;
•
I. Bir hayvanı doğrudan doğruya ilgilendiren konular
•
II. Hayvanlar arası ilişkileri kapsayan konular
I. Bir hayvanı doğrudan ilgilendiren konular
(Morfoloji, Fizyoloji ve Embriyoloji)
MORFOLOJİ (Y. Morphe=Form, şekil) Organizmaların yapısal özelliklerini
inceleyen bir bilim dalıdır.
a- Anatomi (Y. Ana:Üst, yukarı; Temno:Kesmek) : Çıplak gözle görülebilen
yapılar (>0.1mm=100 ), yani organlarla ilgilenir.
b- Histoloji (Y. Histos=Doku) Organizmaları oluşturan çeşitli dokuların
yapısını inceler. (100  -10 )
c- Sitoloji (Y. Sitos=kutu, boş yer, hücre) Dokuları oluşturan çeşitli hücrelerin
yapıları ile ilgilenir. (10  -0.2 )
14
I. Bir hayvanı doğrudan ilgilendiren konular
(Morfoloji, Fizyoloji ve Embriyoloji)
MORFOLOJİ
d-Submikroskopik
strüktür=yapı:
Morfoloji
İnce
Yapı
veya
Ultrastrüktür
anlamında
(Ultra=öte;
kullanılmaktadır)
Hücre
elementlerinin ve organellerin yapıları incelenir. (2000 Aº -10 Aº)
e-Moleküler ve Atomik Yapı Canlı bünyedeki molekül ve atomların
sıralanmaları ve birbirleri ile ilişkilerini inceler. (<10 Aº)
1 mm = 1000  - (1/1000 mm = 1 ) [mikron,  = mikrometre, m]
1  = 1000 nm (nanometre, nm) - (1 nm=1/1000 )
1 nm = 10 Aº [1/10.000.000 mm = 1 Aº (angström, Aº )]
1  = 10.000 Aº
(mm >  > nm > Aº )
II. Hayvanlar arası ilişkileri kapsayan konular
•
a- Taksonomi (Y. Taxis=düzen, arajman; -nomos=yasa) Hayvanların
sınıflandırılmalarını yapan ve bu amaca uygun prensipleri saptayan bilim
dalı.
•
b- Ekoloji (Y. oikos=ev, mekan; logos=bilim) organizmaların
çevreleriyle olan ilişkilerini inceler.
•
c- Zoocoğrafya Hayvanların, yeryüzünün çeşitli coğrafik
bölgelerindeki dağılımını inceler.
•
d- Genetik (Y. genesis=köken yaradılış) Ebeveyn ve yavrular
arasındaki kalıtsal olayları, bunları düzenleyen etkenleri ve türlerin
bireyleri arasında gözlenen çeşitlilikleri araştırır.
•
e-Evolusyon (Y. E=dış, dışarı; volvo=tomar, rulo) Canlıların yaşamının
kökenleri ve farklılaşması ile ilgilidir. Zaman içinde basit yapılı
canlılardan daha karmaşık yapılı canlıların nasıl türediklerini araştırır.
15
Zooloji ayrıca özel önemi olan belirli hayvan gruplarını inceleyecek şekilde
de bölümlere ayrılabilir:
•
Protozooloji Tek hücreli hayvanlarla
•
Entomoloji (Y. Entomon=böcek) sadece böceklerle
•
Herpetoloji kurbağa ve sürüngenlerle
•
Ornitoloji kuşlarla
•
Mammaloji memelilerle
•
ilgilenen bilim kollarıdır.
16