doctürkiye`de çocuğa karşı ayırımcılık raporu
download 
Şikayet Transkript
türkiye`de çocuğa karşı ayırımcılık raporu
TÜRKİYE’DE ÇOCUĞA KARŞI AYIRIMCILIK RAPORU Report on Discrimination Against Children in Turkey 2013 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Report on Discrimination Against Children in Turkey Raportör/ Rapporteur Mehmet Onur Yılmaz Görüşme Yapan Uzmanlar / Domain Expert Emrah Kırımsoy, Ezgi Koman, Erkan Sert, Bişeng Özdinç Deşifreler / Transcriptions by Serra Cankur, Dilek Karagöz, Deniz Kırımsoy Tercüme / Translation by Çağıl Öngen Redaksiyon / Edited by Deniz Kırımsoy Grafik Tasarım / Graphic Design by MİM Atölye Yayımlayan/ Published by Gündem Çocuk Derneği Çocuk Hakları İzleme Raporları - 04 Büklüm Sokak, No:44/4 06680, Kavaklıdere, Ankara, Türkiye Tel.-Fax: +90 (312) 437 76 41 E-mail: [email protected] http://gundemcocuk.org/ Baskı / Printed by: Rehber Ofset Matbaacılık Eti Mahallesi, Ali Suavi Sokak No:1/28 Maltepe / Ankara Tel: 0 312 3240041-71 Fax: 0 312 3240071 [email protected] iyEge Basım Matbaa ve Reklam Sanatları Ltd. Şti. Esatpaşa Mahallesi Ziyapaşa Caddesi No:4 Ataşehir / İstanbul - Türkiye (216) 470 44 70 ISBN: 978-9944-0486-2-0 © Gündem Çocuk Derneği - Haziran 2014 © Agenda Child Association - January 2014 Bu Rapor Finlandiya’nın Ankara Büyükelçiliği’nin mali desteği ile basılmıştır. This Report is published by financial support of Finnish Embassy in Ankara İçindekiler Giriş........................................................................................................................................................................................................ 7 Yöntem................................................................................................................................................................................................ 9 Ayırımcılık ve İnsan Hakları........................................................................................................................................... 11 ‘Çocuğa Karşı Ayırımcılık’ Kavramı......................................................................................................................... 12 Toplumdaki Çocuk Algısının Ayrımcı Sonuçları.............................................................................................................12 Çocukların Ayırımcılığa Karşı Savunmasızlığı ve Yüksek Kırılganlıkları.................................................................12 Çocuklara Karşı Ayırımcılığın Zincirleme Sonuçları......................................................................................................12 Çocuklara Karşı Ayırımcılık Alanlarının Çeşitliliği ve Derinliği..................................................................................12 Çocuğa Karşı Ayırımcılık Alanları............................................................................................................................. 13 Irka Dayalı Ayırımcılık (Irkçılık).............................................................................................................................................13 Etnik Kökene Dayalı Ayırımcılık...........................................................................................................................................14 Dinsel İnanca Dayalı Ayırımcılık...........................................................................................................................................14 Cinsiyete Dayalı Ayırımcılık...................................................................................................................................................15 Cinsel Yönelime Dayalı Ayırımcılık......................................................................................................................................15 Engelliliğe Dayalı Ayırımcılık.................................................................................................................................................15 Ekonomik Ayırımcılık...............................................................................................................................................................15 Çocuğun birinci derece yakınlarının meslek ve/veya işleri........................................................................................15 Çocuğun birinci derece yakınlarından birisinin cezaevinde bulunması...............................................................16 Çocuğun gelişimsel, fiziksel farklılık(lara) ya da dezavantaj(lara) sahip olması..................................................16 Eğitim sistemi kaynaklı ayırımcılık......................................................................................................................................16 Çocuğun anne ve/veya babası ile birlikte olamaması.................................................................................................16 Çocuğun kurum bakımı altında olması............................................................................................................................16 Çocuğun suça sürüklenerek ya da suç mağduru olarak çocuk adalet sistemine dahil olması��������������������17 Çocuğun birinci derece yakınlarından birisinin engelli, hasta ve/veya bakıma muhtaç olması�����������������17 Çocuğa Karşı Ayırımcılığın Önlenebilmesi İçin Yapılması Gerekenler..................................... 18 Ayırımcılığın Önlenmesinde Devletin Yükümlülükleri................................................................................................18 Ayırımcılığın Önlenmesinde Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü....................................................................................18 Ayırımcılığa Karşı Bireylerin Sorumlulukları....................................................................................................................18 Görüşme Notları Listesi..........................................................................................................................................................19 Kaynaklar.....................................................................................................................................................................................19 EKLER: .............................................................................................................................................................................................. 21 EK-1: Etnik ve dinsel ayrımcılık üzerine (1 nolu görüşme)................................................................................................................21 EK-2: Cinsel yönelim kaynaklı ayırımcılık üzerine (2 nolu görüşme).............................................................................................27 EK-3: Etnik ayırımcılık ve kapalı kurumda bulunmaya dayalı ayırımcılık üzerine (3 nolu görüşme)..................................31 EK-4: Dinsel ve cinsiyete dayalı ayırımcılık (4 nolu görüşme)..........................................................................................................33 EK-5: Kurum bakımı altında olmak nedeniyle ortaya çıkan ayırımcılık (5 nolu görüşme).....................................................35 Contents Introduction................................................................................................................................................................................ 41 Method............................................................................................................................................................................................ 43 Discrimination and Human Rights.......................................................................................................................... 45 Concept of ‘Discrimination Against Children’.............................................................................................. 46 Discriminatory Outcomes of the Perception of Children in Society......................................................................46 Defenselessness and High Fragility of Children Against Discrimination.............................................................46 Successive Outcomes of Discrimination Against Children........................................................................................46 Diversity and Depth of Discrimination Against Children...........................................................................................46 Domains of Discrimination Against Children................................................................................................ 47 Racial Discrimination...............................................................................................................................................................47 Ethnic Discrimination..............................................................................................................................................................48 Religious Discrimination........................................................................................................................................................48 Gender based discrimination...............................................................................................................................................49 Sexual orientation....................................................................................................................................................................49 Disability......................................................................................................................................................................................49 Economic discrimination.......................................................................................................................................................49 Occupation/job of first degree relative of children......................................................................................................49 First degree relative of children might be serving time.............................................................................................50 Child’s developmental or physical discrepancies and disadvantages..................................................................50 Discrimination originated from the system of education..........................................................................................50 Children may not be living with their parents...............................................................................................................50 Children may be living in alternative care.......................................................................................................................50 Children may be involved in judicial system by being pushed into crime or being victimized�����������������51 First degree relative of children might be disabled / sick / in need of care.........................................................51 What should be done to prevent discrimination against children............................................. 52 State’s obligations to prevent discrimination.................................................................................................................52 Non-Governmental Organization’s Role in Preventing Discrimination................................................................52 Individual’s Responsibility for Preventing Discrimination.........................................................................................52 List of Appendix........................................................................................................................................................................53 References...................................................................................................................................................................................53 APPENDIX .................................................................................................................................................................................... 55 APPENDIX-1: On ethnic and religious discrimination (Interview No-1)......................................................................................55 APPENDIX-2: Discrimination due to sexual orientation (Interview No-2)...................................................................................59 APPENDIX-3: Ethnic discrimination and discrimination due to being served time (Interview No-3)..............................61 APPENDIX-4: Religious discrimination and gender based discrimination (Interview No-4)................................................63 APPENDIX-5: Discrimination due to living in alternative care (Interview No-5).......................................................................65 Giriş “Eğer bir ülkede yurttaşların bir kısmı klimalı villarlarda veya katlarda oturuyorsa, başka bir kısmı da mağaralarda veya kerpiç evlerde yaşıyorsa, orada sosyal adaletsizlik vardır. Eğer bazı çocuklar okula Cadillacla götürülüyorsa, aynı yaştaki başka çocuklarsa ekmeğini kazanmak için yük taşıyorsa, orada sosyal adaletsizlik vardır. Eğer bazı kadınlar, tercih yapamadıkları için bir çırpıda üç kürk satın alabiliyorsa, başka bazı kadınlarsa hayatını kazanmak için kendini satıyorsa, orada sosyal adaletsizlik vardır.” İoanna Kuçuradi Gündem Çocuk Derneği olarak çocukların yaşadıkları hak ihlallerini görünür kılmak için raporlar hazırlıyoruz. 2011’den bu yana hazırladığımız yıllık Türkiye’de Çocukların Yaşam Hakkı Raporuna 2013’ten itibaren iki rapor daha ekliyoruz: Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu ve Türkiye’de Çocuğun Katılım Hakkı Raporu. Her yıl yayımlayacağımız bu üç raporla birlikte çocuklar için daha iyi bir dünya hedefimize her yıl bir adım daha yaklaşacağımıza inanıyoruz. bizimle içtenlikle ve tüm açıklığı ile paylaşan görüşmecilerimize ve raporun ortaya çıkması için mali kaynak sağlayan Finlandiya’nın Ankara Büyükelçiliği’ne teşekkürü borç biliriz. Elinizdeki bu rapor, Türkiye’deki çocuklara yönelik ayırımcılığı görünür kılmayı hedefliyor. Amacımız Türkiye’de çocukların ayırımcılığa uğramamaları için devletin, yükümlülüklerini bir an evvel yerine getirmesine katkıda bulunmak. Diğer yandan sivil toplum örgütlerine ve bireylere de ayırımcılıkla mücadelede rollerini hatırlatmak ve bir yol haritası sunmak. Biliyoruz ki hak ihlalleri raporları, konuyu görünür kılarak, kamuoyunun dikkatini çekerek ve devlete yükümlülüklerini hatırlatarak çocuk haklarına ilişkin politikalarda kişilerin ve toplumların tutum ve davranışlarında olumlu yönde değişiklik sağlayabiliyor. Bu amacımızın gerçekleşmesi için ulusal ve uluslararası kamuoyunun konuyu sahiplenmesi ve sesini yükseltmesinin yaşamsal önem taşıdığını biliyor ve herkesi çocuk hakları için daha fazla emek vermeye çağırıyoruz. Çocuğa karşı ayırımcılığı ortaya koyma iddiası ile çıkılan yoldaki bu ilk raporumuzun hazırlanmasında emeği geçen herkese, özellikle de yaşamlarını Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 7 Yöntem 2014 yılından itibaren her yıl yayımlamayı planladığımız Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporunun bu ilkinde referans alacağımız ayırımcılık kavramını çocuklar açısından ele almaya ve bunun önemini ortaya koymaya, bundan sonraki raporlar için izleme ve raporlama çerçevemizi çizmeye, daha net ifade edersek yol haritamızı belirlemeye çalıştık. Türkiye’de diğer hak ihlallerinden (yaşam hakkı ihlali, işkence, yargısız infaz, adil yargılanmama vb.) farklı olarak ayırımcılığın, medya taraması ile, ihlal başvuruları ile ya da sayısal olarak derlenecek vakalarla ortaya konması çok daha çeşitli güçlükler ve hatta imkansızlıklar barındırıyor. Zaten veri yoksulu olan ülkemizde ayrıştırılması çok zor olan ayırımcılık vakalarına ilişkin verilere ulaşmak neredeyse imkansız. Bunun yapılabilmesi için öncelikle ayırımcılığın en önemli toplumsal kaynağı olan normal kabul edilirliğinin aşılması ve toplumda anlamlı bir düzeyde ayırımcılık karşıtı bilinç oluşması gerekiyor. Oysa Türkiye’de biz henüz ayırımcılığın ne olduğunu, neyin ve neden ayırımcılık olduğunu tanımlama aşamasındayız. Ayırımcılığı, bir de doğrudan maruz kaldığı pek çok ayırımcılık, yaşının gereği normal kabul edilen ve ayırımcılığa karşı savunmasız ve kırılganlıkları yüksek olan çocuklar için yapmaya çalışmak daha da zor. Çünkü ayırımcılık, gerçekleşme ihtimali olan bir ihlal riskinden daha çok herkesin içinde yaşadığı bir iklim gibi. Bu durum ayırımcılığın tespitini zorlaştırdığı gibi çözümü ve karşı mücadeleyi de zorlaştırıyor. Ayırımcılık ile ilgili gerekli kavram netliğinin var olmaması, ayırımcılık kavramının insan hakları ile ilgisinin kurulmasındaki sorunlar, ayırımcılığın önlenmesinde olduğu gibi yapılması gerekenlerin belirlenmesinde de sorunlara yol açıyor. Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Diğer yandan vaka temelli bir ayırımcılık raporu düzenlemeye girişip raporun öznesi olan çocuklar ile bire bir görüşerek, bugünkü yaşamları içindeki ayırımcılık vakalarını ayrıştırmalarını, tanımlamalarını beklemekten, farklı sorunlar barındırdığından uzak durmayı tercih ettik. Bunun yerine bugün 1825 yaş arası olan yetişkinlerle, çok uzak olmayan çocuklukları üzerine konuşarak ve çocukluk dönemlerinde yaşadıkları ve ancak bugün ayırımcılık olduğunu ayırt edebildikleri olayları, bazen kendi yaşamlarındaki kişisel sonuçlarını da görerek ve göstererek derlemeye çalıştık. Bu yaş aralığı ve görüşmecilerimizin en büyüğünün 1990 doğumlu olduğu göz önüne alındığında raporun 1995-2013 yılları arasındaki dönemle ilgili veriler barındırdığı söylenebilir. Görüşmecilerimizin yakın dönemde geçen çocukluklarında yaptığımız derinlemesine yolculuklarda ayırımcılığın farklı görüntüleri içinde yaşadığımız ayırımcılık ikliminin kökenlerini, sistemsel yanlarını yakalamaya ve buradan yola çıkarak ayırımcılığa karşı mücadelede yapılması gerekenleri ortaya koymaya çalıştık. Mali ve insan kaynağı kısıtlarımızdan dolayı bu ilk rapor için ancak 6 görüşme yapabildik. Oysa kurgusal olarak tanımladığımız çocuğa karşı ayırımcılık alanlarının sayısı 15. Her ayırımcılık alanı için birden fazla görüşmeci ile derinlemesine görüşmeler yapılması, örtüşen ve ayrışan verilerin bir arada değerlendirilmesi gerektiğinin farkındayız. Aradaki bu fark bundan sonraki raporlarda tamamlanmak üzere, Türkiye’de çocuğa karşı ayırımcılığı mümkün olan en geniş çerçevede ortaya koyma ödevi olarak karşımızda duruyor. 9 Ayırımcılık ve İnsan Hakları İngilizce discrimination sözcüğünün karşılığı olarak a y ı r ı m c ı l ı k, kelime anlamı olarak bir kişi ya da gruba, diğer kişi ve gruplardan farklı ve eşitliğe aykırı muamele hali demektir . İnsan hakları çerçevesinde bir kavram olarak ele alındığında ise “insan hakları ihlali ortaya çıkaracak şekilde eşitliğe aykırı muamele hali” ayırımcılık olarak tanımlanabilir. Daha geniş bir ifadeyle ayırımcılık, “haklar ve onur bakımından eşit olarak doğduğu ”kabul edilen insanlardan bazılarına; sırf o kişiyi belirleyen bir veya daha çok özelliğinden kaynaklı olarak; doğrudan, dolaylı, açıkça ya da örtülü olarak, eşitliğe aykırı bir şekilde, onun bazı haklarını kullanmasını geciktirici, engelleyici ya da ortadan kaldırıcı muamele halidir. Bu özellik(ler) kişinin varlığından gelen ve seçemediği ırkı, anadili, etnik kökeni, cinsel yönelimi olabileceği gibi, kendi seçimi olan dini inanç, felsefi düşünce vb. kimlik öğeleri de olabilir. A y ı r ı m c ı l ı k kavramı sıklıkla a y r ı m c ı l ı k kavramı ile karıştırılır ve bu iki kavram sıklıkla birbiri yerine kullanılır. Ancak bu noktada a y ı r ı m c ı l ı k kavramının bizim de ilgilendiğimiz discrimination kavramının Türkçe karşılığı olduğu, a y r ı m c ı l ı k kavramının ise ‘şeyler arasındaki farkı ayırt edebilme yeteneği’ olarak Türkçeleştirebilecek differentiation kavramının karşılığı olduğunun akılda tutulması gerekir. Örneğin, kadın ile erkek arasındaki farkları ortaya koymak kadınla erkeğin a y r ı m ı n ı yapmaktır. Ancak erkek çocukların okula gönderildiği bir ailede kız çocuklarının okula gönderilmemesi cinsiyetinden dolayı eşitliğe aykırı muameledir yani a y ı r ı m c ı l ı k t ı r. Bu madde tüm insan hakları hukuku manzumesi içinde insan haklarının neliğine dair tanımlama çabası olan tek ve bu niteliği sebebiyle de en önemli maddedir. “İnsanlar haklar ve onur bakımından eşit doğarlar”. İşte bu yüzden kişilere eşitlik ilkesi çerçevesi içinde muamele edilmeli ve kişiler yaşamı süresince bu eşitliği bozucu muamelelerden korunmalı. Bu aynı zamanda, her birimize diğer herkese eşitlikçi şekilde muamele etme yükümlülüğü verir. İnsan haklarına evrensel bir talep olma gücü veren de bu eşitlik fikridir. Dolayısıyla, a y ı r ı m c ı l ı k, bu eşitlik fikrine, yani insan haklarına aykırı bir eylemdir ve temel insan hakları ihlallerindendir. Bir insan hakları ihlali olarak a y ı r ı m c ı l ı k, tüm insanlar için geçerli yani evrensel talepler olan insan haklarının, kişinin varlığından gelen ya da kendi seçtiği ona ait bazı özellikler bahane edilerek o kişi ya da kişiler için yerine getirilmemesi durumunda ortaya çıkar. Uluslararası insan hakları hukukunun çerçevesini çizen en temel belge olan 1947 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 1. Maddesi insanların neden eşit olduklarını ve bir fikir olan insan haklarının gerekçesini açıklar. Madde şöyledir: “Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdanla donatılmışlardır, birbirlerine kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. “ Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 11 ‘Çocuğa Karşı Ayırımcılık’ Kavramı Çocuğa karşı ayırımcılık’ kavramı ‘ayırımcılık’ kavramından farklı öncülleri olan bir kavram değildir. Ancak genel ayırımcılık kavramından ayrı ele alınmasını gerektirecek önemli dört nedenden bahsedilebilir: 1. Toplumdaki Çocuk Algısının Ayırımcı Sonuçları: Kültürel ve tarihsel kökleriyle bir toplumda var olan çocuk algısı çocuğa karşı ayırımcılığın en önemli kaynaklarından birisidir. Bunun açıklaması da her birimizin genel olarak çocuklukla ve kendi çocukluğumuz ile olan ilişkimizde ve bunun toplumsal görüntüsünde yatar. Çocukluk bir insan için hayatındaki g e ç i c i bir dönemdir. Yaşanır ve geçer. ‘Orta yaşlı, beyaz, zengin erkek’ ideali üzerine kurulu ataerkil toplum düzeninde çocukluk bir an önce aşılması gereken ve varış noktası (başarısı!) yetişkinlik olarak görülen bir süreç, neredeyse kabakulak gibi kaçınılmaz bir hastalık olarak algılanır. Çocukluktan çıkmak ise bir nevi sınıf atlamak gibidir. Kişiler yetişkinliğe varmak üzere motive olmuş bir ortamda, bir şekilde ‘atlattıkları’ çocukluklarını hemen unutmaya ve bir çocukları olana kadar da bir daha düşünmemek üzere geride bırakmaya programlanmış gibidirler. Çocukluk ile ilgili bu çarpık algı çocukların bir nevi e k s i k i n s a n kabul edilmesi sonucunu doğruyor. Çocuklara yaklaşım ve muamele de bu eksik insan kabulü ile şekilleniyor ve kaçınılmaz olarak ayırımcılıkla sonuçlanıyor. Bu ise insan haklarının temelini oluşturan eşitlik kavramını yok sayan bir durum ve ayırımcılık ile mücadelede en temel alanlardan birisi. 2. Çocukların Ayırımcılığa Karşı Savunmasızlığı ve Yüksek Kırılganlıkları: Çocuklar yasal olarak sınırlandırılmış katılım ve örgütlenme hakları sebebiyle yaşadıklarını ifade etmede önemli sorunlarla karşı karşıyalar. Oy veremeyen, örgütlenemeyen, hak arayamayan çocuklar karar alıcıları etkilemede etkisiz kalıyor. Toplumun üçte birinden fazlasını oluşturmalarına rağmen toplumsal kaynaklardan faydalanma 12 oranları çok düşük ve siyasetin de öznesi konumunda değiller. Hak ihlaline uğrayan bir çocuğun hakkını arayabilmesi, ihlal ile ortaya çıkan zararın tazmin edilebilmesi ve benzer ihlallerin tekrarının engellenmesi ne yazık ki yetişkinlere bağlı. Bu da çocuğa yönelik ayrımcılığın çok yüksek bir oranda cezasızlıkla sonuçlanmasına ve ayırımcılığın engellenmesinin de çok uzun zaman almasına sebep oluyor. 3. Çocuklara Karşı Ayırımcılığın Zincirleme Sonuçları: İnsan yaşamının gelişimsel olarak en özel dönemi olan çocukluk evresinde maruz kalınan bir hak ihlali, bu döneme özel gelişimsel fırsatların kullanılmasını engellediği ya da geciktirdiği için yetişkin bir bireyle karşılaştırıldığında telafisi çok daha zor hatta imkansız sonuçlar ortaya çıkabiliyor. Diğer yandan çocukluk dönemindeki bir ayırımcılık kaçınılmaz şekilde zincirleme pek çok hak ihlalini peşi sıra getirebiliyor. 4. Çocuklara Karşı Ayırımcılık Alanlarının Çeşitliliği ve Derinliği: Politik, ekonomik ve sosyal olarak yetişkinlere bağımlı bir yaşam süren çocuklar, bağımlı oldukları yetişkinlerin ya da içinde oldukları toplumsal sınıfın, kesimin ya da grubun yaşadıklarının etkilerinden de muaf değiller. Dolayısıyla yukarıda bahsi geçen ayırımcılık kaynaklarının yanı sıra çocukların yakın çevresinden, yani ailesinden başlayarak, üyesi olduğu toplumsal sınıf, kesim ya da gruptaki yetişkinlerin durumlarından, maruz kaldıkları hak ihlali ve/veya ayırımcılıktan misli ile etkileniyorlar. Bu da çocukları tehdit eden ayırımcılık alanlarını hem çeşitlendiriyor hem de derinleştiriyor. Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Çocuğa Karşı Ayırımcılık Alanları Yukarıda tanımlanan gerekçeler çerçevesinde çocuğa karşı ayırımcılık alanları aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Bu alanların bir kısmı, genel ayırımcılık alanları olup çocukların da yetişkinlerle birlikte mağduru olduğu alanları ifade ederken, bir kısmı çocukların bağlı/bağımlı oldukları yetişkinlerden dolayı dahil oldukları ayırımcılık alanlarını tarif etmektedir. 1. Irka Dayalı Ayırımcılık (Irkçılık): Irkçılık yani bir “ırk”ın diğer bütün “ırklar”dan üstün olduğu savı, kendi başına bir insan hakları ihlalidir. Deneysel olarak da yanlışlanmış bile olsa son yıllarda tüm dünyada ve ülkemizde de artış göstermektedir. Irk ayırımcılığı etnik, dilsel, dinsel gruplara karşı ayırımcılığa da kaynaklık etmekte, bunlar zaman zaman iç içe geçmekte ve tabir uygun düşerse birbirlerine ilham vermektedirler. Çocuklar da ırkları çoğunluktan farklı olduğunda eşitliğe aykırı muameleye maruz kalabilmektedirler. Irkçı ayırımcılık çoğu kez etnik, dinsel ve dolayıyla dilsel kökenli ayırımcılıkla birlikte ortaya çıkmaktadır. En yaygın örnek olarak Türkiye Romanlarının maruz kaldıkları ayırımcılık bu tip bir ayırımcılıktır. Köken olarak çoğunluktan farklı bir ırktan olan bir grubun üyesi olan çocukluklar da yaşamlarının ilk anlarından itibaren ayırımcılık kaynaklı insan hakları ihlallerine maruz kalmaktadırlar. Ayrımcılığın zincirleme sonuçlarını en derin yaşayan gruplardan birisi de Roman çocuklardır. Yaşamlarının ilk yıllarından itibaren Roman olmalarından dolayı ekonomik ve sosyal olarak dışlanmalarının sonucu olarak beslenme, barınma, sağlık, eğitim haklarından yeterince yararlanamayan çocuklar bu haklarını kullanmada engellenmiş olmalarının ağır sonuçlarını yaşamlarının ileriki yıllarında yaşamaya devam etmektedirler. Örneğin, eğitim hakkından eşitlikçi bir şekilde yararlanamayan Roman çocuklar, ileriki yıllarda akademik olarak geriye düşmekte bu da yüksek öğrenim, iş bulma, ekonomik hayata katılma ve buna bağlı diğer olanaklardan mahrum kalmalarına yol açmaktadır. kendilerini tam olarak gerçekleştirmelerini neredeyse imkansız kılmaktadır. Sonuçta Romanlar ayırımcılığa uğrayan diğer toplum kesimlerinin bile ayırımcı tavırlarına maruz kalan ve tüm toplumca dışarlanan bir grup olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun sonucu olarak örneğin, diğer pek çok toplum kesimi için bir risk olarak bile görünmeyen çadır/baraka yangını, Roman çocuklar için sık rastlanan bir yaralanma ve ölüm sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir örnek olarak Meclis İnsan Hakları İnceleme Komisyonu’nun Bursa’daki Romanlar ile ilgili bilgi istediği Bursa Valiliğinin cevabi yazısında Romanlara ilişkin kullandığı ifadeler bu ayırımcılığın idari düzeyde bile ne kadar kanıksandığını ve bizatihi ayırımcılığın sonucu olan durumların da Romanlar için bir etiket haline nasıl getirildiğini göstermektedir. Açıklamadan bir bölüm şöyle: “Bu zamana kadar gerek yapılan çok yönlü çalışmalarda gerekse vatandaşlarca yapılan ihbarların değerlendirilmesi neticesi… Roman vatandaşların genelinin yasal gelir getirici herhangi bir sanat ve mesleklerinin olmadığı, bu sebeple gerek uyuşturucu ticareti ve gerekse kendilerine kazanç sağlayıcı olarak gördükleri hırsızlık, yankesicilik, kapkaç, gasp gibi suçları işleyerek hayatlarını sürdürdüklerinin gözlemlendiği...(Bianet, 26 Eylül 2013) Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. Yaşamlarının ilk yıllarında yaşadıkları ayırımcılık, daha sonraları içinden çıkılmaz bir yoksunluk olarak kendini göstermekte ve bu da Roman çocukların Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 13 2. Etnik Kökene Dayalı Ayırımcılık: 3. Dinsel İnanca Dayalı Ayırımcılık: Çocuklar etnik kökenleri sebebiyle eşitliğe aykırı ve insan hakları ihlaline yol açıcı muameleye maruz kalabilirler. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Kürtlerin ya da Ermenilerin yaşadıkları ayırımcılık, çoğunluktan farklı dinsel inanca ve/veya anadile sahip bir etnik grup olarak birden çok ayırımcılık alanının biraradalığının sonuçlarını göstermektedir. Rapor çerçevesinde yapılan 1 ve 3 no’lu görüşmeler bu ayırımcılık alanına dair örnekleri ortaya koymaktadır. Dini inanç kişisel bir olgu olsa ve aileden edinilen kaçınılmaz kimlik öğelerinden (ırk ve etnik köken gibi) birisi olmasa da sosyolojik ve kültürel arka planı ile birlikte değerlendirildiğinde çocukların içinde yetiştikleri aile ve toplumsal kesimin dinsel inancı ile anılmaları ve değerlendirilmeleri bir genellik arz etmektedir. Bu sebeple çocuklar, içinde bulundukları toplumda çoğunluktan farklı bir dinsel inanca sahip bir ailede yetişmelerinden ya da toplumsal kesimin/ grubun üyesi olmalarından dolayı eşitliğe aykırı muameleye maruz kalmaktadırlar. Görüşme 1’den: Görüşmeci üniversite öğrenimi sırasında ırkçı bir saldırıya maruz kalıyor. Bu saldırı ve sonrasında gelişen olaylar ayırımcılığın günlük hayattan, eğitime, eğitimden yargıya her alan ve ortamda görüldüğünün kanıtı gibi: “Annem ve avukatımız üniversiteye, dekanla görüşmeye gidiyor ve dekan; “Gelmesin okula, bunlar kara cahil; çekerler vurular, benim başıma da dert açmasın” diyor.” Ardından konuyla ilgili savcılığa şikayette bulunmaya giden aile burada da ayırımcılık ile karşılaşıyor: Savcı anneme: “Ermeniyseniz komşunuzu, okulunuzu ona göre seçip yaşayacaksınız, öyle her yerde yaşayamazsınız” dedi… Bunu söyleyen adamın kapısında “azınlık savcısı” yazıyordu … Annem o gün çok üzülmüş, ağlamıştı, unutmuyorum. … O anda bu gerçekten büyük bir yıkım oluyor. Çünkü insanlar farklı davranıyorlar ve buna alışıyorsunuz ama devletin sana farklı davranıyorsa, işte o anda ayırımcılığa uğradığını çok net anlıyorsun. … Biz devlet memuru olamıyoruz, çöpçü dahi olamıyoruz, bırakın hakimi, savcıyı… Yasada eşitiz, ama hayatta değiliz. Bunu biliyoruz ve kabul ederek yetişiyoruz sanki.” 1 no’lu görüşme bu ayırımcılık alanına ilişkin çerçeveyi ortaya koymaktadır. Sokakta ayırımıcılığa uğradığını belirtiyor ve ensesindeki haç dövmesi sebebiyle yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Ensemde haç dövmesi var. Taksimde dolmuş beklerken kulağıma eğilip “ya sev, ya terk et” diyen biri olmuştu. Döndüm “sevmesem, senin gibi biriyle burada yaşamaya değer mi ?“ dedim…” “Yine bir gün Taksimde, iki kulağımda aynı anda bir çığlıkla irkildim. Kulağımı sağır edecek şekilde, kulak zarım patlasa, patlardı yani. Kırklı yaşlarında iki tane baş örtülü kadındı bunu yapan. Daha sonra gülerek yanımdan uzaklaştılar. Bir kere de yine Taksimde biri enseme bir şaplak attıp, geçmişti.” Görüşme 3’ten: Şiddet konusunda bir ayırımcılık olmadığını ama şiddetin dozunu belirleyenin etnik köken gibi kişisel özelikler olduğunu belirtiyor görüşmeci: “Şiddet herkese uygulanıyordu. Ama şiddetin dozunu sizin etnik kökeniniz belirliyordu. Elektrik bize(kürtlere) özeldi. “ 14 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 4. Cinsiyete Dayalı Ayırımcılık: 6. Engelliliğe Dayalı Ayırımcılık: Çocuklar cinsiyetleri gerekçe gösterilerek eşitliğe aykırı muameleye maruz kalmaktadırlar. Cinsiyete dayalı ayırımcılık son dönemde çocuklar açısından toplumsal bilincin en geniş olduğu ayırımcılık alanı olarak değerlendirilebilir. Bu hem yaygınlığının hem de kadın hareketinin kız çocukları ile ilgili çalışmalarının bir sonucudur. Ama aynı zamanda en yaygın olan ve bu sebeple en çok mücadelenin gerektiği ayırımcılık alanıdır. Engellilik yetişkinler ve çocukların ortaklaştığı ayırımcılığa maruz kalma sebeplerindendir. Çocukların yetişkinlere olan ekonomik, sosyal bağımlılığı engellilikle birlikte artmakta ve mutlaklaşmaktadır. Engelli çocuğun bağımlı olduğu yetişkinin kamusal olarak desteklenmesindeki eksiklikler, engelli çocuğu doğrudan etkilemekte ve zincirleme hak ihlallerinin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. 5. Cinsel Yönelime Dayalı Ayırımcılık: 7. Ekonomik Ayırımcılık: Çocuklar sahip oldukları cinsel yönelimler sebebiyle ayrımcı muameleye maruz kalmaktadırlar. Türkiye’de, çocukların da yetişkinler gibi farklı cinsel yönelimlerinin olduğu kültürel ve dinsel normların baskısı ile görmezden gelinen ve üzerine neredeyse hiç konuşulmayan bir konudur. Bu görmezden gelme ve beraberinde ortaya çıkan baskı, ayırımcılığın temel kaynaklarından birisidir. Çocuklar ailelerinin ekonomik durumundan dolayı ekonomik olarak dezavantajlı duruma düşebilirler. Bu durum çocukların bazı haklarını (eğitim, sağlık, gelişim, beslenme, barınma vb.) kullanabilmelerini tehlikeye atabilir, geciktirebilir ya da ortadan kaldırabilir. Ayrıca çocukların ailelerinin ekonomik durumu, sınıfsal farklılıkları onların okul ortamında, sokakta ayrımcı muameleye maruz kalmalarına sebep olmaktadır. 2 no’lu görüşme bu ayırımcılık alanına dair bir örnek üzerinden çerçeveyi çizmektedir. “İlkokul bir ya da ikinci sınıfa gittiğim yıllardı. O zamanlar kot ceket modaydı. Neyse bir mağazaya girdik. Ben ondan almak istediğimi söyledim. Mağazadaki tezgâhtar şey demişti: “biz onları kız çocuklarına satıyoruz, sen bunu istediğine emin misin?” Babam da şey demişti, “o da zaten kız gibi, fark etmez” demişti. Ben bunu hayatım boyunca hiç unutmadım. Rezil olmuş gibi hissettim kendimi. “Hep bir şey olduğunda mesela çocuklukta olur ya akraba çocuğudur, kuzenler, kavga edersin. Hep suçlu konumunda kalan ben olurdum. Annem hep “o mu yaptı, o mu yaptı?” derdi. Hep ben azarlanılma konumunda kalırdım. “... ben hep dışlandım ortaokula kadar, “senin neden kadın gibi sesin var, sen neden böylesin, şöylesin gibi”. Hep ayrımcılığa uğradım. İnsanlar benimle konuşmazlardı. Öğretmenlerimden böyle bir şey kesinlikle görmedim. Her zaman öğretmenlerim benim arkamda oldular, beni savundular. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. 8. Çocuğun birinci derece yakınlarının meslek ve/veya işleri: Çocuğun ebeveynlerinin, ona bakmakla yükümlü olan kişilerin ya da birinci derece yakınlarının toplumun değer yargıları sebebiyle hoş karşılanmayan/ hor görülen / benimsenmeyen / itibarsız addedilen iş veya meslek sahibi olmalarından dolayı ayrımcılığa uğrayabilirler. (1)Ebeveyni seks işçisi olan çocukların askeri okullara alınmaması, okulda, mahallede hor görülmesi ve dışlanması, (2) Babası apartman görevlisi olan çocuğa okulda temizlik yaptırılması, (3) Ebeveynlerinden birisi temizlik işçisi olarak çalışan çocukla mahallede dalga geçilmesi, Yukarıda üç örneği verilen bu ayırımcılık alanının Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 15 detaylı değerlendirilmesi yapılacaktır. sonraki raporlarda 9. Çocuğun birinci derece yakınlarından birisinin cezaevinde bulunması: Çocuğun birinci derece yakınlarından birisinin cezaevinde bulunması, çocuk için üç farklı ayırımcılık riski ortaya çıkarır. (1) Cezaevinde olan yakınının hükümlü olduğu suçun (yüz kızartıcı suçlar; hırsızlık, adam öldürme, tecavüz vb.) çocuğun yakın çevresinde doğrudan ya da dolaylı olarak çocukla özdeşleştirilmesi, bu özdeşleştirme riskine karşı çocuğun korunmaması. (2) Kendisine bakmakla yükümlü olan kişi ya da kişilerden birisi hapiste olan çocuğun bakım, gözetim, beslenme, eğitim, sağlık, barınma vb. ihtiyaçlarının karşılanmasının aksaması ve çocuğun cezaevinde olan yakınının eksikliği sebebiyle ortaya çıkan ekonomik, sosyal, duygusal mağduriyet riskine karşı korunmaması. (3) Çocuğun hükümlü olan annesi ile birlikte kapalı kurumda bulunduğu süre içinde çocuğu gözeten gerekli tedbirlerin alınmaması. yükümlülük çerçevesinde çocuğun alacağı eğitimin niteliğini belirleyen kriter çocuğun b a ş a r ı s ı değil, e ş i t l i k olmalıdır. “Başarılı ve zeki” çocuğa daha iyi eğitim vermek üzerine kurulu olan ve çocukları, yerindeliği tartışılır bir tür başarı tanımına göre sıralamaya odaklanmış bir eğitim sistemi bir bütün halinde ayırımcılık üretmektedir. Eğitim sisteminin bu yanlış motivasyonu, sadece tartışmalı başarı / zeka kriterlerini sağlayan çocuklara bir sonraki aşamada daha iyi olanaklar sunmakta ve bu şekilde eşitsizlik devlet eliyle pekiştirilmekte ve sosyal adaletsizlik üretilmektedir. Bu eşitsizlik oldukça yüzeysel, çarpık ölçme ve değerlendirme sistemi içerisinde bir sebeple geride kalan çocuklar açısından geri dönülmez sonuçlar doğurmaktadır. Oysa ölçülmesi gereken çocuğun başarısı değil, eğitim sisteminin her çocuğun özelliklerini ve ihtiyaçlarını gözetmedeki başarısıdır. Eğitimin odaklanması gereken başarı çocukların birbirleriyle yarışmadaki başarıları değil, her çocuğun kendi olanaklarını gerçekleştirmedeki başarısı olmalıdır. Oysa mevcut eğitim sisteminin amacı bu amacın çok uzağına düşmektedir. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. 12. Çocuğun anne ve/veya babası ile birlikte olamaması: 10.Çocuğun gelişimsel, fiziksel farklılık(lara) ya da dezavantaj(lara) sahip olması: Çocuğun, ölüm, boşanma, ayrılık, bilinmeme vb. sebeplerden dolayı anne ve/veya babası ile birlikte olamaması, tipik çekirdek aileden farklı bir ailede yetişmesi çocuklar için bir ayırımcılık alanıdır. Çocuğun yaşıtlarına göre fark edilebilir şekilde uzun boylu, kısa boylu, kilolu, zayıf olması, gözlük kullanması, estetik farklılık veya deformasyonlarının olması, bu farklılıkların herhangi birinden kaynaklı ayırımcılık riskine karşı korunmaması çocuk için bir ayırımcılık kaynağıdır. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. 11. Eğitim sistemi kaynaklı ayırımcılık: Eğitim her çocuğun hakkıdır ve devletin yükümlülüğü her çocuğun özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun eğitim almasını sağlamaktır. Bu 16 Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. 13. Çocuğun kurum bakımı altında olması: Çocukların çeşitli sebeplerle devlet sorumluluğunda, kurum bakımı altında olması çocuklar için bir ayırımcılık kaynağıdır. 4 no’lu görüşme bu ayırımcılık alanı ile ilgili çerçeveyi çizmektedir. Okulda biz yuva çocukları 3 numara saçlarla okula giderdik. Yuva çocuğu olduğumuz belli olurdu. Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Bunlardan uzak durun. Aileler zaten çocuklarını tembihlerlerdi, yuvalı çocuklardan uzak durun diye. Size zarar verebilirler, eşyalarınızı, yiyeceklerinizi çalabilirler gibi. Bize karşı bir önyargı vardı. Saçlarımız aynıydı, ayakkabılarımız aynıydı. Öğretmenler bize daha sinirli davranırlardı. Öğretmenler hep şamar oğlanı olarak bizi görürlerdi. Otoritelerini bizim üzerimizden gösterirlerdi. Zamanla, okulda yanıma oturmaya korkan arkadaşlarla yakın oluyorduk. Sonra itiraf ediyorlardı, önceden yanıma oturmaya korktuklarına. Aileler uzak tutmaya çalışırlardı. Yetiştirme yurdu bizi dershaneye kaydettirdi. 5 kişi dershaneye gidiyorduk. Bir arkadaşımız tuvaletteki pisuarı kırdı. Hepimizi dershaneden attılar. Bana sen devam edeceksin dediler önce. Yoklamada ismim okunmadı. Senin kaydın yok dediler. Yok olmak istedim. Kabustu. 14.Çocuğun suça sürüklenerek ya da suç mağduru olarak çocuk adalet sistemine dahil olması: Suç faktörlerinin ortaya çıkış nedenlerine bakılmaksızın, yaşam boyu etiketlenmesine neden olan çocuk adalet sistemine dahil olması, o andan itibaren çocuk için bir ayırımcılık kaynağıdır. Bu ayırımcılık mağdur ya da fail olan çocuklar için çeşitli düzeylerde ve farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. 3 no’lu görüşme bu ayırımcılık alanına dair çerçeveyi çizmektedir. “Haftanın belli günleri dayak için fırsattı. Çocuk olduğumuz için mıntıka temizliğine bizi çıkarırlardı. Mıntıka temizliği demek dayak demekti. Alabildiğince uzun bir koridoru temizliyorduk. Orada şiddetin boyutu değişti. Diliniz döndüğünce kendinizi ifade etmeye başladığınızda olan oldu. Cezaevi ikinci müdürü mıntıka temizliği sırasında “ne yapıyorsun?”diye sordu. Ben de “devleti temizliyorum” diye cevap verdim. O müdürün insanın alnına vurduğu farklı bir yumruk stili vardı. On dakika sonra geldi ve anlıma yumruk vurdu. Ben orada kendimden geçtim. O gün cezaevinde ilk kez elektrikle tanıştım, işkence görmeye başladım.. Ayağınızı suyun içine sokuyorlar ve elektrik veriyorlar. O güne kadar gördüğüm şiddetin şiddet olmadığını anladım. Size insan olmadığınızı söylüyorlar bu şekilde. Siz de zaten şiddet göreceğinizi anlıyorsunuz ve yapacağınızı yapmaya devam ediyorsunuz. 12 yaşında gördüğünüz şiddet sizin hayattan umudunuzu kesen bir etki yaratıyor.” 15.Çocuğun birinci derece yakınlarından birisinin engelli, hasta ve/veya bakıma muhtaç olması: Çocuğun kardeşlerinden ve/veya ebeveynlerinden birisinin engelli olması, sürekli bir hastalığı olması ya da bakıma muhtaç olması ailenin diğer bireyleri gibi çocukları da etkilemektedir. Bu durum çocuklar için bir ayırımcılık kaynağıdır. Bu ayırımcılık alanının detaylı değerlendirilmesi sonraki raporlarda yapılacaktır. Şiddet görmesinin açık nedeninin etnik kökeninin farklı olmasına, Kürt olmasına değil etnik kökeni ile ayrılmaz bir bütün olan anadilinin farklı olmasına yani Türkçe konuşamamasına bağlıyor görüşmeci: “Kürt olduğum için değil Türkçe bilmediğim için şiddet gördüm. ... Ben o yaşıma kadar okula gittim. Haftada bir gün ders oluyordu ve bu bir gün benim Türkçe öğrenmeme yetmedi. Cezaevine girince “bu ülkede başka dil mi var sen nasıl türkçe konuşmazsın” diyerek çok dayak yedim. Türkçe öğrendikten sonra şiddetin sadece bahanesinin değiştiğini, şiddetin ise şekil değiştererek ve artarak sürdüğünü belirtiyor: Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 17 Çocuğa Karşı Ayırımcılığın Önlenebilmesi İçin Yapılması Gerekenler 1. Ayırımcılığın Önlenmesinde Devletin Yükümlülükleri 2. Ayırımcılığın Önlenmesinde Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü Çocuğa yönelik ayırımcılığın önlenmesinde yükümlülük sahibi devletlerdir. Her devlet, kendi sınırları içinde yurttaş olan çocukları ve yurttaşı olmasa da sınırları içinde bulunan, ancak başka devletin vatandaşı olan ya da herhangi kayıtlı vatandaşlığı olmayan çocukları ayırımcılığa karşı koruyacak yasal koruma mekanizmasını kurmak ve bu mekanizmayı işletmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük aşağıdaki şekilde ayrıştırılabilir. Çocuğa karşı ayırımcılığın önlenmesi için devletin yükümlülüklerini hatırlatmak, bir an evvel yerine getirmesine katkıda bulunmak, diğer yandan sivil toplum örgütlerine ve bireylere de ayırımcılıkla mücadelede rollerini hatırlatmak ve bir yol haritası sunmak sivil toplum kuruluşlarının sorumluluğudur. Bu çerçevede sivil toplum kuruluşları aşağıdaki başlıklar çerçevesinde çalışmalar yürüterek çocuklara yönelik ayırımcılığın engellenmesine katkıda bulunabilirler. i) İnsan haklarına dayalı mevzuat oluşturma ve uygulama ii) Henüz taraf olunmayan uluslararası sözleşmelerin onaylanması, taraf olunan sözleşmelerin uygulanması iii) Etkin ve bağımsız ombudsmanlık sistemi iv) Bireysel başvuru mekanizmalarının güçlendirilmesi v) Ayırımcılık yasağı için etkin yasal altyapı kurulması vi) İnsan hakları eğitimi i) İzleme, raporlama ve savunuculuk ii) Ayırımcılığa uğrayanlara destek verilmesi iii) İnsan hakları eğitimi 3. Ayırımcılığa Karşı Bireylerin Sorumlulukları Her ne kadar yasal yükümlülük sahibi devlet olsa da, devlet insanların oluşturduğu bir organizasyondan başka bir şey olmadığından insan hakları ihlallerinin önlenmesinde en kapsamlı ve uzun vadeli kazanım bireylerin insan haklarını ihlal etmeme bilinci kazanması ile mümkündür. Bir kişinin insan haklarını koruması için önce insan haklarının ne olduğunu bilmesi gerekir. Ardından insan haklarını korumayı istemesi gerekir. En son olarak da insan haklarını korumaya cesaret etmesi gereklidir. Bu koşulların her üçünün de kaynağı etik temelli bir insan hakları eğitimindedir. İnsan haklarını bilen, insan haklarını korumayı isteyen ve insan haklarını korumaya cesareti olan bireyler ancak insan haklarının etik eğitiminin, örgün eğitimin her aşamasında yer bulması ile mümkün olacaktır. Bu tür bir eğitimin ardından herkesten beklenen eylem şöyle iki madde halinde tanımlanabilir: i) ii) 18 Ayırımcılık yapmamak Ayırımcılığı görmezden gelmemek Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Örnek Grüşme Notları: Ek-1: 1 No’lu Görüşme / Etnik ve dinsel ayırımcılık üzerine (Uzman: Emrah Kırımsoy) Ek-2: 2 No’lu Görüşme / Cinsel yönelim kaynaklı ayırımcılık üzerine (Uzmanlar: Ezgi Koman, Emrah Kırımsoy) Ek-3: 3 No’lu Görüşme / Etnik ayırımcılık ve kapalı kurumda bulunma sebebiyle ayırımcılık üzerine (Uzmanlar: Emrah Kırımsoy, Erkan Sert) Ek-4: 4 No’lu Görüşme / Dinsel ve cinsiyete dayalı ayırımcılık üzerine (Uzmanlar: Ezgi Koman, Bişeng Özdinç) Ek-5: 5 No’lu Görüşme / Kurum bakımı altında olma sonucu ortaya çıkan ayırımcılık örneği (Uzmanlar: Emrah Kırımsoy, Mehmet Onur Yılmaz) Kaynaklar - Gündem Çocuk Derneği, Türkiye’de Çocuğun Yaşama Hakkı Raporu 2011, Ankara, 2012 - Gündem Çocuk Derneği, Türkiye’de Çocuğun Yaşama Hakkı Raporu 2012, Ankara, 2013 - Kuçuradi, İoanna, İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 2011 - Korkut, Levent, Ayrımcılık Karşıtı Hukuk, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Ankara, 2009 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 19 Ek-1: 1 NOLU GÖRÜŞME: Etnik ve dinsel ayırımcılık üzerine Görüşmeyi Yapan Uzman: Emrah Kırımsoy Görüşme Tarihi: Görüşmeci Hakkında: 21 yaşında, Ermeni, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, kadın. YORUMLANMIŞ GÖRÜŞME NOTLARI : Görüşme ağırlıklı olarak 2004-2010 yılları arası dönemi yani görüşmecinin çocukluk ve ilk gençlik dönemini kapsamaktadır. Görüşmeye ilkokul dönemi ve okuldaki durumu konuşarak başlandı. Çoğunluktan farklı bir etnik kökene ve dinsel inanca sahip olmanın eğitim ortamındaki görüntüsü iki şekilde ortaya çıkabildiği görülüyor. Bunlardan birincisi doğrudan eğitimcilerin ya da yetkili pozisyondaki kişilerin (okul idarecileri vb.) söz, tutum ve davranışları ile yaptığı ayırımcılık. Görüşmecinin okul ortamı ile ilgili aktardığı şu tespitler dikkat çekicidir: (Görüşmeci ilk, orta ve lise eğitimini ermeni okullarında okumuştur.) “İlkokul hocamız sınıfa dönerek “hepiniz eşekoğlueşeksiniz“ diye bağırmıştı. Ama bilmiyorum onu çok sinirlendirdiğimiz için mi, yoksa Ermeni olduğumuz için mi. Orası bir soru işareti!” Lisede okurken kaydını Ermeni okulundan düz liseye aldırmak istediğinde olanlar ile ilgili olarak şunları söylüyor: Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu “Kaydımı Bakırköy Lisesine aldırmak istedim. … Bizim evin iki sokak yukarısındaydı. Cazip geliyordu ve yarım gündü. Öğlenci var, sabahçı var. Bizim okul tam gündü ve çok özenirdik. Ve oraya gittim görüşmeye, ama o okulun müdürü beni okula almadı. Benim iyiliğim için almadığını söyledi ve dedi ki “Burada sen harcanırsın. …. sen burada yapamazsın, geri git okuluna” dedi. O okulda okuyan bir ermeni arkadaşım vardı ve dışlanmıştı, gitsem muhtemelen ben de dışlanırdım.” Ermeni okulunda okumanın kendilerine korumacı bir ortam sağladığına dikkat çeken görüşmeci müfredattan kaynaklı sorunları da öğretmenlerin anlayışı ve karşılıklı sessizlikle aştıklarını anlatıyor: “Mesela lisede, kitapta ‘ermeni sorunu’ diye bir konu vardı. Biz de lise 2 ya da 3’teyiz, o yüzden rahatız da. Biz dedik hocalara, “hocam napıcaz bu konuyu, bakın bizim sorunumuz varmış, işleyecek miyiz bu konuyu?” ve işlemedik o konuyu, geçtik. Hocalarımız konuşmazlardı Ermeni tarihi hakkında, … hassas yaklaşırlardı, özellikle tarih hocalarımız, … ve belki özellikle öyle kişiler seçiliyordu….” Bizimle ne onun munakaşasına girildi, ne konusu açıldı. Biz de uğraşmadık hocalarımızla: “Hocam siz ne diyorsunuz?” gibi sorular sormadık, uğraşmadık onlarla. Karşılıklı sessizlik üzrine kurulu bir anlaşma vardı.” Görüşmeci üniversite öğrenimi sırasında ırkçı bir saldırıya maruz kalıyor. Bu saldırı ve sonrasında 21 gelişen olaylar ayırımcılığın günlük hayattan, eğitime, eğitimden yargıya her alan ve ortamda görüldüğünün kanıtı gibi: “Annem ve avukatımız üniversiteye, dekanla görüşmeye gidiyor ve dekan; “Gelmesin okula, bunlar kara cahil; çekerler vurular, benim başıma da dert açmasın” diyor.” Ardından konuyla ilgili savcılığa şikayette bulunmaya giden aile burada da ayırımcılık ile karşılaşıyor: “Savcıya gittik ve savcı anneme dedi ki; “Gazze’de çocuklar öldürülüyor, sizin uğraştığınıza bakın?” Bunun üzerine annem savcıya: “Bu benim çocuğum ve sen benim savcımsın. Ben de Gazze’deki çocuklara üzülüyorum, ama bu da benim çocuğum. Buna üzülmemeli miyim?” dedi. … Savcı anneme: “Ermeniyseniz komşunuzu, okulunuzu ona göre seçip yaşayacaksınız, öyle her yerde yaşayamazsınız” dedi… Bunu söyleyen adamın kapısında “azınlık savcısı” yazıyordu … Annem o gün çok üzülmüş, ağlamıştı, unutmuyorum. … O anda bu gerçekten büyük bir yıkım oluyor. Çünkü insanlar farklı davranıyorlar ve buna alışıyorsunuz ama devletin sana farklı davranıyorsa, işte o anda ayırımcılığa uğradığını çok net anlıyorsun. … Biz devlet memuru olamıyoruz, çöpçü dahi olamıyoruz, bırakın hakimi, savcıyı… Yasada eşittiz, ama hayatta değiliz. Bunu biliyoruz ve kabul ederek yetişiyoruz sanki.” Irkçı saldırıda okulun güvenlik tedbirlerinin yetersiz olmasının etkisi olduğu iddiası ile dava açması üzerine eğitim ortamının kendisi için daha çekilmez hale geldiğini belirten görüşmeci şunları belirtiyor: “Bir hocam, okulu mahkemeye verdim diye beni geçirmiyor. Üç dersim kaldı. Okul iki yıllıktı, 6. senem bu sene, hoca açık açık söyledi, “ben okulda olduğum müddetçe sen mezun olamazsın” diye. Bölüm başkanı kendisi, yani ‘kimi kime şikayet edeceksin’ durumu var. Ben okula gitmiyorum bu yüzden, belki emekli olur da o zaman giderim diyorum.” Bu tavra rağmen üniversite eğitimini tamamlamak 22 isteyen görüşmeci okul idaresinin tavrının başka bir yansıması ile karşılaşmış: “Okula gittiğimde gruplaşma oldu, daha once olayları duyanlar, onun ben olduğumu öğrendiğinde, benimle arkadaşlık yapmayı kesti, bir kız “seninle arkadaşlık yapmaya korkuyorlar, başlarına bir iş açılacak diye” dedi. ….. Sonrası da zor geçti benim içim, ilk bir hafta iyi geçti, ama sonrasında “günaydın” diyorum buyur demiyorlar, yanlarına oturuyorum kalkıyorlar.” Bu tip ayırımcı tavırların çok seyrek olmadığını ve çok daha ciddi olanların bile sık sık yaşandığını aktaran görüşmeci başka bir örneği de şöyle veriyor: “Bir Ermeni çocuk, şehir dışında biri devlet yurdunda kalıyordu … gece boğazına bıçak dayanıyor “git burdan” diye ve çocukta ertesi gün kalkp, apar topar gidiyor. … Sonuçta konu hiç uzamadı çocuk geri döndü ve okulunu bıraktı.” Farklı etnik köken ve/veya dinsel inanç sahibi ailelerin çocukları için diğer bir ayırımcılık kaynağını da çok küçük yaşlardan itibaren yaşıtlarının tavır ve davranışları oluşturuyor. Bu tavırlar okul ya da mahalle ortamında ortaya çıkabiliyor. Ermeni görüşmecinin bu konuda aktardıkları şöyle: “7 yaşındaydım, bir çocuk beni seviyordu. … bana çıkma teklif etti , … ben kabul etmeyince de bana “gavur” diye bağırdı. Anlamını biliyor muydu bilmiyorum. … Hatta Ermeni’nin ne demek olduğunu bile belki bilmiyordu, … ben üzülmüştüm, “niye bize böyle söylüyorlar?” diye. İlkokuldayken sözlüğü açıp bakmıştık. Bir yerde, “Allah’a inanmayan” olarak geçiyordu, başka bir yerde de “hıristiyan “olarak geçiyordu. Ailem bana “gavur; Allah’a inanmayan“ demek demişti. Ben buna inandım. Buna rağmen Ermeniler ve gavurluk çok bağdaşmış olarak gidiyordu, biz de bunu kabullendik, yani “allahsız olarak” kabul edilmeyi, kabullendik galiba.” Buna benzer başka bir deneyimi de 14 yaşında yaşıyor. Şöyle anlatıyor: “14 yaşımdayım, … erkekler tarafından teklifler gelmeye başladı, tanışmak isteyenler Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu oldu. Biri vardı ki, belki terbiyesizce olacak biraz ama, bilinen bir şeydir, “Madem ki Ermenisin, istemeden vermelisin” derdi ve bunu sürekli söylerdi. Tekerleme gibi… Türkler için de “Madem ki Türksün, göster bi ürksün” derler, Süryaniler için de “En iyi Süryani, ölü Süryani” derler, onu da bilirim, onu da duymuşumdur. Bunu bana söyleyen çocuk, kötü niyetli değildi, arkadaşımdı, ama dalga konusu olarak, benimle uğraşmak niyetiyle söylerdi. Çok fazla büyütmezdim konuyu, çünkü arkadaşımdı, aynı ortamdaydık ve beni sevdiğini bilirdim. Ama şimdi düşününce 14 yaşında bir kıza söylenmeyecek bir şeymiş ve belki başka biri söylese korkacağım bir şeymiş.” Bu gibi doğrudan saldırılar dışında, girdiği ortamlarda sonradan Ermeni olduğu ortaya çıkınca, insanların tavırlarındaki olumsuz değişikliğe çok şahit olmuş görüşmeci: “Ermeni olduğumu öğrendiklerinde bir tepki değil, ama bir geri çekilme, yaşıyordum ve bunu beni üzüyordu, çünkü beni tanımıyorlardı. Belki beni çok seveceklerdi, ama fırsat vermiyorlardı, şanş vermiyorlardı. Mesela bazen dershanede oluyordu, birileriyle tanışırsınız bir gruplaşma oluşur, belli bir siyasi görüşten ya da daha dinine bağlı insanlardan bir dışlanmışlık olur, şahsi olarak bir şey söylemesler, bir şey vurgulamazlar, ama farkedilir, belli ki onlarla arkadaşlık kuramayacaksızdır, bir duvar koyarlar. …. Ya da “Ermeni’yim” derim, karşıdaki “olsun” der. Yani “olsun o da insan”, “bizden değilsin, ama olsun” der gibi. Ya da “esah mı?” derler.” … “Şunu farkediyorsun, bazen insanlar çok sıcak kanlı konuşmaya başlıyor, gözünüzün içine baka baka, sizi sevdiklerini anlıyorsunuz, ama bir yerde bir şey oluyor, mesela adının anlamını soruyor, “Türkçe değil nece?” dediklerinde, Ermenice dersin, o sırada, “Hımm Ermeni misin? ” der ve hemen anlarsın. Orada bir ses tonu vardır ve belli eder, onun sizden kaçışını. Aslında o da bilir, sevmiştir aslında karşısındaki insanı, ama herhalde bir baskı var ortada; nedir bilemiyorum ama, onun da içinden gelen bir şey belki, araya hemen duvar koyar.” Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Ayırımcı tavırların yaygınlığını dile getirmek açısından aktarılan iki ayrı örneğe daha burada yer vermek isteriz. Birincisi nüfus dairesinde yaşanıyor: T.C. kimlik numaralarının ilk geldiği zamanki yenilemeler sırasında nüfus dairesine nüfus kağıdı değiştirmek için gittiğimizde, görevli kadın, din hanesi için doğrudan ‘İslam’ seçti. Annem “Hıristiyan olmalı” diye uyarmasına rağmen kadın annemin gözünün içine baka baka “yarın gelip düzelttirirsin” dedi. Annem ertesi gün de bu ‘yanlışı’ düzeltmek için tekrar gitmek zorunda kaldı. Aktarılan diğer ayırımcılık vakası ise hastanede geçiyor: “Babam kalp krizi geçirmişti, devlet hastahanesine kaldırdık, acil yoğun bakıma …. Acilden babamın alınıp, başka bir hastahaneye nakli çok riskliydi. … Annem babamın doktoruyla konuştu, yukarıda yer yoktu, ama orada daha çok anjiyolar oluyor ve hastalar bir günde taburcu ediyorlardı. Doktor biraz beklersek babamı yatırabileceğini söyledi. Biz de biri çıkınca geçicez diye beklemeye başladık. Aşağıda görevli ….. bir bayan vardı. … Babamın kimliğine(ismine) baktı ve “burada fazla kalabalık var, sizi Okmeydanına göndericem” dedi. Okmeydanı Bakırköyden arabayla bile, yarım saat, kırk dakika mesafede, … Annem bu arada kadına ağlıyor “bak bizi gönderme, yukarıda doktorumuz var, ayarlıyor, bak yer boşalıcakmış, ne olur bizi alma ” diye . Kadın kesinlikle çok sert, böyle aşağılayan gözlerle baktı, yani sanki orada bir hasta yakını yokmuş da, bakaldan veresiye isteyen bir varmış gibi bir tavırla bize, “hayır sizi göndericem” dedi. Ben sonra gittim, kibarca rica ettim, ama hiç bir şekilde taviz vermedi. Orada babamdan daha rahat şekilde sevki yapılabilecek kişiler vardı. Yapmadı ve bizden başka kimseyi de sevk etmedi, sadece biz gittik. Böyle bir uğraşa ve riske soktu bizi. … İstese yapmayabilirdi ama yaptı.” Kamu hizmeti alırken yaşadıkları ayrımcılığın yanı sıra sokakta da ayırımıcılığa uğradığını belirtiyor ve ensesindeki haç dövmesi sebebiyle yaşadıklarını 23 şöyle anlatıyor: “Ensemde haç dövmesi var. Taksimde dolmuş beklerken kulağıma eğilip “ya sev, ya terk et” diyen biri olmuştu. Döndüm “sevmesem, senin gibi biriyle burada yaşamaya değer mi ?“ dedim…” “Yine bir gün Taksimde, iki kulağımda aynı anda bir çığlıkla irkildim. Kulağımı sağır edecek şekilde, kulak zarım patlasa, patlardı yani. Kırklı yaşlarında iki tane baş örtülü kadındı bunu yapan. Daha sonra gülerek yanımdan uzaklaştılar. Bir kere de yine Taksimde biri enseme bir şaplak attıp, geçmişti.” Çoğunlukta olanlar algılamasa da, bazı genel geçer davranışların maruz kalan kişilerde ayırımcılık hissi oluşturduğunu ve ayırımcılık kaynağı olduğunu ve çocukluk anılarında çok yer ettiğini yaşayandan dinleyince anlıyoruz: “Mesela “memleket nere?” sorusu, beni en çok rahatsız eden sorulardan biridir. Ya da dinimin sorulması. Hıristiyanım. Bunu hiç bir zaman gizlemedim, çekinmedim bunu söylemekten … ama bu soruları özellikle soran insanlar var. “Senin dinin nedir?”, “senin şeklin nedir?” yani, seni bir kalıba oturtmaya çalışan insanlar var. Ben bunun ayırımcılık olduğunu düşünüyorum.” Bu ayırımcı ortama karşı ayırımcılığa uğrayan kesimlerin tavır ve davranışları ile ilgili şunları söylüyor Ermeni görüşmeci: “Gizli, yani konuşulmadan yapılan bir sözleşme var aile arasında. Ama hiç hatırlamıyorum, annemin ya da ablalarımın bana gelip “Türk biriyle çıkamazsın, evlenemezsin” dediğini ama bu hep bilinir. Bunu kimse konuşmaz bile, bu bir çizgidir. Bunu bütün Ermeni arkadaşlarım bilir. Bir arkadaşıma sordum, “Sizinkiler sana hiç böyle bir uyarı geçti mi?” dedim, “Yooo hayır “dedi. Ona da hiçbir zaman öyle dememişler, ama o da biliyor. Herhalde böyle büyüyoruz.” Çocukluğundan bu yana yaşadığı ayırımcılıklara karşı kendisini korumak için ne yaptığını sorduğumuzda “öyle sorunlar yaşamamak için artık arkadaş çevremi oturttum ve yeni kişileri çok dahil 24 etmiyorum, dolayısyla sorun yaşamıyorum” diyor görüşmeci ve bu ayırımcı ortsamın yaşam tercihlerini etkilediğini belirtiyor. Bu ayırımcı ortamın doğal olarak ve farkedilmeden çocukların yaşam tercihlerini nasıl etkilediğine bir diğer örneği de şöyle aktarıyor: “… Biz mümkün olduğunca Ermeni ortamlarındaydık. Özellikle şeçilmedi bu. Zaten grup halinde yaşarız biz; muhtemelen böyle olaylarla karşılaşmamak için. Mesela üniversitede şehir dışına gitmemiz söz konusu bile olamıyordu, şimdi yeni yeni gidenler var. Ama ablamın döneminde, ki çok eski bir dönem değil, ablam mezun olalı 6-7 sene oldu, o dönem 5 Ermeni genci Edirne’de okuyordu. Üstelik İstanbul’da oturup, Edirne’ye okumaya gidiyorlardı ama şehir dışında okuyorlar diye bizim yerel Ermeni gazetesine çıkmıştı, olay olmuştu.” Farklı etnik köken ve dinsel inanç sahipleri için iş hayatı da pek kolay olmuyor. Lisenin ardından eğitimine bir sene ara verip çalışmaya karar veren Ermeni görüşmeci 17 yaşında girdiği ilk işle ilgili deneyimini şöyle anlatıyor: “Bir mağzaya girdim, bilinen büyük çaplı bir zincir mağazaydı. Sadece 5 gün dayanabildim. … Şöyle bir diyalog geçmişti: Hemşinli bir bayandı oranın işletmecisinin yeğeni ve kendi arada bir gelip bakardı. Orada çalışmıyordu, ama hergün orada olan bir bayandı. Bir öğlen yemeğinde aynı masada denk geldik, galiba ismimden açıldı mevzu, “Aaa ben senin Ermeni olduğunu bilseydim, ‘Ermeni soykırımı yoktur’ dedirtmeden işe almazdım seni” dedi. … Ben de “siz böyle bir şey sorsaydınız, ben de çalışmazdım burada” dedim ve zaten sonra işten ayrıldım.” Farklı olduklkarını ama olduklarından daha farklı olarak algılandıklarını ve bunun bilgisizllikten kaynaklandığını belirten görüşmeci şunbları söylüyor: “… Evet farklı olarak algılanabiliriz, çünkü farklıyız bunu kabul ediyoruz. Dinimiz genelden farklı. %99’u müslüman olan bir ülkede yaşıyoruz, kültürümüz biraz farklı. Ama her ne kadar çok çok farklı sanılsak da, Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu aslında Anadolu insanıyız. Benim babam da her Anadolu erkeği gibi bir kafa yapısına sahip. Bir arkadaşım sormuştu bana, “siz öyle aileden ayrı eve çıkabiliyorsunuz di mi?” dedi. Amerikan filmlerindeki gibi yaşadığmızı sanıyordu. Ben de “Yok, hayır, ne alaka; senin baban nasılsa, benim babam da öyle dedim”. Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 25 Ek-2: 2 NOLU GÖRÜŞME: Cinsel yönelim kaynaklı ayırımcılık üzerine Görüşmeyi Yapan Uzman: Emrah Kırımsoy, Ezgi Koman Görüşme Tarihi: Nisan 2013 Görüşmeci Hakkında: 19 yaşında, eşcincel, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, erkek YORUMLANMIŞ GÖRÜŞME NOTLARI : “İlkokul bir ya da ikinci sınıfa gittiği yıllardı. O zamanlar kot ceket modaydı. Neyse bir mağazaya girdik. Ben ondan almak istediğimi söyledim. Mağazadaki tezgâhtar şey demişti: “biz onları kız çocuklarına satıyoruz, sen bunu istediğine emin misin?” Babam da şey demişti, “o da zaten kız gibi, fark etmez” demişti. Ben bunu hayatım boyunca hiç unutmadım. Rezil olmuş gibi hissettim kendimi. Yani o an, onun tarifini bilmiyorum ne kadar mümkün ama çok acı oluyor.” “Yaşadığım ayırımcılıkların benim cinsel kimliğimle alakalı değil ailemin yetiştirilme tarzı ile alakalı olduğunu düşünüyorum. Hakkımda hep şöyle bir cümle kurulduğunu bilirim mesela: “iyi çocuk, hoş çocuk, sempatik ama...”. “ “İnsanlara karşı bir güçlüyüm imajı bırakamıyorum. Bunu girdiğim hiçbir ortamda yapamadım. ‘Güçlüyüm’ imajı bırakamıyorsun. Çünkü yetiştirme tarzı olarak insanları kıramam, edemem. Kimsenin Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu yaptığına karşılık bir şey söyleyemiyorum, çok çok aykırı bir durum değilse. Her denilene eyvallah diyorsun, hep böyle yetiştirildim çünkü. Hiçbir başkaldırışım olmadı.” “Hep bir şey olduğunda mesela çocuklukta olur ya akraba çocuğudur, kuzenler, kavga edersin. Hep suçlu konumunda kalan ben olurdum. Annem hep “o mu yaptı, o mu yaptı?” derdi. Hep ben azarlanılma konumunda kalırdım. “Hani şey algısı vardır ya medyanın da insana empoze ettiği, işte geyler, onların tabiri ile “yumuşak erkek” hani böyle zayıf erkek. Bunun cinsel kimliğimle hiçbir alakası yok. Ben de KAOS ile tanışmadan önce hep böyle olduğumu düşünüyordum. Hani “ben geyim ve bu yüzden böyleyim”, ama KAOS’a gelince kendi içimdeki tabularım da yıkıldı. Gördüm ki bir geyin de kendi ayakları üzerinde durabileceğini, kendi tavrını koyabileceğini, kendi çizgilerini belirleyebileceğini ... gördüm.” “... ben hep dışlandım ortaokula kadar, “senin neden kadın gibi sesin var, sen neden böylesin, şöylesin gibi”. Hep ayrımcılığa uğradım. İnsanlar benimle konuşmazlardı. Öğretmenlerimden böyle bir şey kesinlikle görmedim. Her zaman öğretmenlerim benim arkamda oldular, beni savundular. Ama arkadaşlarımdan ben bunu yaşadım. Ta ki 7. sınıfa kadar.” “Birol Güven, sağ olsun, bu noktada çok destek oluyordu. Selami karakteri (Çocuklar Duymasın adlı dizi filmdeki karakterlerden 27 birisi) ile yarattığı light erkek imajını ben o dizi bitene kadar çektim. Ben hep savunmuşumdur kadınlara daha nazik davranılması gerektiğini ama arkamdan hep ‘light erkek’, kendi tabirlerince ‘top’, ‘ibne’ gibi hakaretlere maruz kaldım.” “Bu ayırımcılığı sadece erkeklerden görüyordum. Birlikte oynadığım kız arkadaşlarımdan hiç görmedim.” “Çevremdeki yetişkinlerden değil de daha çok yaşıtlarımdan ayırımcılık gördüm. Birkaç yaş büyük, birkaç yaş küçük. Küçüklerden bile bunu duydum.” “Yaşadıklarımı kimseyle paylaşamazdım. Genelde hep o yastık altı ağlamalar, başka hiçbir şey yok. Kimseye anlatamıyordum. Anlatmak kabullenmek gibi gelirdi. Anlatırsam ben böyle olduğumu kabulleniyorum ve bunun için bir çözüm arıyormuşum imajı olurdu. O yüzden de kimseye bir şey anlatmıyordum. Bir kere, böyle tam nerede olduğunu hatırlamıyorum, bir yerde bana ‘top’ mu demişlerdi, bir şey mi demişlerdi işte… Evde bunun üzerinden bir eşcinsellik muhabbeti oldu. Annem dedi ki “sana neden böyle diyorlar?” dedi. Ben de “bilmiyorum ki onlara sor” dedim. Hep böyle derdim “bilmiyorum, onlara sor”. Hiçbir şey konuşmazdım.” “O zamandan beri hep şey üzerinden giderdim, tamam bu muhafazakâr bir toplum ben de bu muhafazakârlıkları üzerinden belki kendimi kabullendirebilirim diyordum. Hep “sen neden böylesin?” dediklerinde, “Allah da beni böyle yaratmış” diyordum. “seni nasıl yarattıysa beni de böyle yaratmış” diyordum. Böyle diyince biçbir şey diyemiyorlardı. Çünkü Allah var işin içinde. “7. sınıfta, sınıftan 2 tane kız arkadaşım beni aralarına aldılar. Böyle 1-2 gün iş-teknik dersinde bir çalışma yapılacak. Hoca herkesi gruplaştırdı, ben de o ikisi ile şey yapacağım. Böyle masada oturduk, tabi gene sınıfta kimse benimle konuşmuyor ihtiyaç olmadıkça. Beraber resim yapıyoruz, boyama yapıyoruz, işte el basıp sulu boya ile çiziyoruz falan. Öyle öyle aramızda bir muhabbetleşme oldu. İşte “al benim malzememi kullanabilirsin, alabilir miyim, kullanabilir miyim” ile başlayan, 28 ortak, kolektifçe yapılan şeyler doğrultusunda anladılar ki ben de onlar gibiyim, normalim. Hiçbir şekilde bir bozukluğum yok, bunu anladılar. Sonra onlarla sosyalleşmeye başladım. Resim dersi için bir tahta almamız gerekiyordu. Beraber tahta almaya gitmiştik. İlk kez bir arkadaşımla çarşıya çıkmıştım. İlk kez insanlar beni kabullenmişlerdi. O iki kişiyle ben konuştukça, konuştukça sonra sınıf beni kabullendi. 8. sınıfta çok güzel arkadaşlıklarım oldu. Hala görüşürüm onlarla, hiç kopmadık. Ve daha önceki dönemde gördüğüm ayrımcılığı, aslında ben o zaman anladım. Bu işin sosyo-kültürel durumla ya da muhafazakârlıkla ya da ateistlikle ya da şununla, bununla alakalı olmadığını ben o zaman anladım.” “Bir arkadaşım vardı. Bunun annesi ile babası ayrı, bu böyle pek kimseyle konuşmazdı falan filan. Bana “sen de benim gibi garibansın” derdi ve benimle konuşurdu, ederdi. Çok da muhafazakâr bir ailenin kızıydı. Okuldan çıkınca başörtüsünü örterdi. O zaman anladım bu işin okumayla şununla bununla ilgili olmadığını.” “Diğer taraftan, gittiğim dershanede böyle kolejden gelen çocuklar vardı ve hani birkaçına, hepsini genelleyemem, hepsi yapmıyordu, öyle de bir yapı da yoktu zaten. Birkaçının, okumuş işte, anne baba okumuş, kendi kolejlerde okumuş falan. Ama homofobisi vardı, işte ‘top’, ‘ibne’. Ha bu o yaş için normal mi? Belki normal karşılanabilir. Daha çocuk, neyin ne olduğunu bilmiyor. Daha cinselliğin ne olduğunu bilmiyorken böyle şeyler söylemesi, atıp tutması, küçük çocuğun küfür etmesi gibi bir şey bu hani. İyi bir şey sanır ya o yaşlarda, ergen. Hani gelip bana ‘top, ibne’ dediğinde, yanında bir de kadınlar varsa kendini böyle bir erkek sanma. Ben erkeğim o değil imajı bırakmak gibi. Bunları yaşadım yani. Bunun üzerine, bunun muhafazakârlıkla şununla bununla olmadığını o zaman anladım. İşin garibi gittiğim dershanenin müdürü ocağın reisi idi. Bir günden bir güne, o adamın bana “sen niye böylesin?” ya da “neden böyle kadın gibi davranıyorsun?” dediğini duymadım. Ve her toplantıda, her şeyde anneme şey derdi, tabi muhafazakârlık da var, “Allah razı olsun, çok iyi bir çocuk yetiştirmişsiniz. Çok terbiyeli, çok düzgün bir çocuk yetiştirmişsiniz”. Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu “İlkokulda sınıftan iki erkek arkadaşım bana “sen kız gibi konuşuyorsun, biz seninle konuşmayız” demişti. Bana “sen neden böyle kadın gibisin” diye sorarlardı. Benim o zaman en çok canımı acıtan ise “senin baban da mı böyle” diye sormalarıydı. Bu hakikaten o zaman canımı çok acıtıyordu.” “Okulda, çocuksun ya, saklambaç oynar, şu oynar, bu oynar. Ya ben oynayabilir miyim, diyemiyordum. Hep ben uzaktan izlerdim.” “Türkçe dersindeydik ortaokulda galiba, hoca bir ödev vermişti, bir şey olmuştu falan. Bir fabl yazacaktık ve kendimizi bir hayvanla özdeşleştirecektik. Ben de dedim ki aslan olayım! Öyle, o geldi aklıma, öyle hiç de ataerkil falan da düşünmedim. O yaşta tabi ne kadar düşünebilirsem. Bunu ssöylediğimde bir arkadaşım “ondan aslan falan olmaz, olsa olsa kaplan olur” demişti. O zaman hoca çok tepki göstermişti. “Sen sus, konuşma. Bir daha arkadaşına böyle bir şey söylediğini duyarsam dersten atarım. Dersime giremezsin.” demişti. Öğretmen öyle tepki verip beni koruyunca ben kendimi gerçekten aslan gibi hisstmiştim. Gururun okşanmıştı. Yalnız olmadığımı düşünmüştüm.” Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu 29 Ek-3: 3 NOLU GÖRÜŞME: Etnik ayırımcılık ve kapalı kurumda bulunmaya dayalı ayırımcılık üzerine Görüşmeyi Yapan Uzman: Emrah Kırımsoy, Erkan Sert Görüşme Tarihi: Mart 2013 Görüşmeci Hakkında: 23 yaşında, Kürt, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, erkek YORUMLANMIŞ GÖRÜŞME NOTLARI : Çocuk adalet sistemine ile cezai ehliyeti olmadığı bir yaşta, 11 yaşındayken dahil oluyor görüşmeci ve tutuklu olarak yargılanmaya başlıyor. Cezaevine ilk girdiğinde en büyük sıkıntıyı Türkçeyi iyi konuşamamaktan dolayı yaşadığını aktarıyor. Bu yüzden şiddet gördüğünü belirten görüşmeci şunu ifade ediyor: “Tamamı Kütçe konuşan, kendinizi Kürtçe ifade ettiğiniz bir ortamdan birden herşeyin Türkçe olup bittiği bir yere geçmeniz sizi o yeni dili öğrenmeye itiyor. Bunun cezaevindeki yolu da dayaktan ve şiddetten geçiyor. Ama sonradan yaşadıklarımla karşılaştırınca o zaman gördüğüm ilk şiddetin sadece başlangıç olduğunu gördüm.” Şiddet görmesinin açık nedeninin etnik kökeninin farklı olmasına, Kürt olmasına değil etnik kökeni ile ayrılmaz bir bütün olan anadilinin farklı olmasına yani Türkçe konuşamamasına bağlıyor görüşmeci: Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu “Kürt olduğum için değil Türkçe bilmediğim için şiddet gördüm. ... Ben o yaşıma kadar okula gittim. Haftada bir gün ders oluyordu ve bu bir gün benim Türkçe öğrenmeme yetmedi. Cezaevine girince “bu ülkede başka dil mi var sen nasıl türkçe konuşmazsın” diyerek çok dayak yedim. Cezaevinde Türkçeyi öğrenmesi de beraberindeki şiddet de bir buçuk yıl sürmüş: “Bir buçuk yıl sürdü, dayak da dil öğrenmek de. Dilin öneminin farkına sonradan farkına varıyorsunuz. Ama o döndem dayakla birlikte öğretilince direniyorsunuz öğrenmeye. . ... Çocuklar için ayrılan kısımda kalıyordum. Çocukların arasında kalmanın da yetişlkinlerin arasında kalmanın da farklı sorunları vardı. Koğuşta en küçük bendim. Gücü gücü yetene mantığı geçerli orada. İlk bir yılı atlattıktan sonra siz de hem şiddete alışıyorsunuz hem de uygulamaya alışıyorsunuz. “ Türkçe öğrendikten sonra şiddetin sadece bahanesinin değiştiğini, şiddetin ise şekil değiştererek ve artarak sürdüğünü belirtiyor: “Haftanın belli günleri dayak için fırsattı. Çocuk olduğumuz için mıntıka temizliğine bizi çıkarırlardı. Mıntıka temizliği demek dayak demekti. Alabildiğince uzun bir koridoru temizliyorduk. Orada şiddetin boyutu değişti. Diliniz döndüğünce kendinizi ifade 31 etmeye başladığınızda olan oldu. Cezaevi ikinci müdürü mıntıka temizliği sırasında “ne yapıyorsun?”diye sordu. Ben de “devleti temizliyorum” diye cevap verdim. O müdürün insanın alnına vurduğu farklı bir yumruk stili vardı. On dakika sonra geldi ve anlıma yumruk vurdu. Ben orada kendimden geçtim. O gün cezaevinde ilk kez elektrikle tanıştım, işkence görmeye başladım.. Ayağınızı suyun içine sokuyorlar ve elektrik veriyorlar. O güne kadar gördüğüm şiddetin şiddet olmadığını anladım. Size insan olmadığınızı söylüyorlar bu şekilde. Siz de zaten şiddet göreceğinizi anlıyorsunuz ve yapacağınızı yapmaya devam ediyorsunuz. 12 yaşında gördüğünüz şiddet sizin hayattan umudunuzu kesen bir etki yaratıyor.” Şiddet konusunda bir ayırımcılık olmadığını ama şiddetin dozunu belirleyenin etnik köken gibi kişisel özelikler olduğunu belirtiyor görüşmeci: “Şiddet herkese uygulanıyordu. Ama şiddetin dozunu sizin etnik kökeniniz belirliyordu. Elektrik bize(kürtlere) özeldi. “ 32 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Ek-4: 4 NOLU GÖRÜŞME: Dinsel ve cinsiyete dayalı ayırımcılık Görüşmeyi Yapan Uzman: Ezgi Koman, Bişeng özdinç Görüşme Tarihi: Nisan 2013 Görüşmeci Hakkında: 21 yaşında, Kürt-alevi, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, kadın YORUMLANMIŞ GÖRÜŞME NOTLARI : - Yaşadığınız mahallede alevi olmanızdan dolayı sorun yaşadınız mı? “Alevi bir ailenin çocuğuyum yaşadığımız mahalle sünni… Bununla ilgili çocuklukta sıkıntılarımız oldu. Başka alevi aileler de var. Onlarla daha sık görüşürdük. Aynı anda Kürtüz ama din her zaman etnik kökenin önüne geçti.” “Ramazan aylarında annem yemek yapardı. Kapıyı pencereyi kapatırdı. Kendi yemez bizim yememizi beklerdi.” “Aşure ayında komşulara götürdüğümüz aşurenin gözümüzün önünde çöpe döküldüğünü görmek çok yaralayıcıydı. Yıllar önce aşuremizi döken insanlar bizi tanıdıkça artık çocuklarını gödnerip aşure ister oldular.“ - Pek ya okul hayatında, Alevi olmandan dolayı sorun yaşadın mı? Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu “İlk okuldayken bir kız çocuğu ve alevi olduğum için beni sevmeyen çocuklar beni itti ve ön dişlerim kırıldı. Olayı öğretmenler de gördü ama okuldan ayrılmak zorunda kalırım diye korktum ve şikayet etmedim. Kazara olduğunu söyledim.” “Öğretmenler tarafından bana olmadı ama bunun sebebi Alevi olduğumuzu genelde söylemezdik. Diğer arkadaşlarımdan farklı olarak ben gizlemezdim. Alevi olduğumu bilen bazı arkadaşlarım bana Alevi olduğumuz için oruç tutmadığmızı, namaz kılmadığımızı ve cehenneme gideceğimizi söylerdi. Ben annemin ve babamın cehenneme gideceğini düşünüp çok üzülürdüm. Bunun için oturup ağladığımı hatırlıyorum. Cennete gitsinler diye namaz kılmayı bile düşündüm. Bu konuları annemle babamla hiç konuşmadım. Onlar Alevi olduğumu söylememi istemezdi.” - Yaşadığın sorunları paylaşabileceğin kimse var mıydı çevrende? “Yoktu. Öğretmenlerimiz dinleyen insanlar değildi.” hiç derdimizi - Kamu Hizmeti alırken, örneğin hastanede ya da başka bir kamu kurumunda sorun yaşadın mı? “Hastanede, Alevi olduğum için değil ama Kürt olduğum için ayırımcılığa şahit oldum. Kürtçe bilmeyen bir kadını sağlık ocağına götürmüştüm. Orada ona kötü davranıldı. 33 “Mersin Kültür Merkezine gitmiştik. Bale izlemeye gitmişiz. Kimliğinde Hakkari Yüksekova yazan bir arkadaşımı billeti olmamasına rağmen içeri almadı. “Sen baleden ne anlarsın” diye aşağıladı onu.“ - Bir Alevi ya da kız çocuğu olarak engellendiğini düşündüğün neler oldu çocukluğunda? “Babam bizi kısıtlamaya çok çalıştı. Benden sonra kardeşim de kız doğunca annem babamın ailesinden tepki görmüştü. Keşke doğmasaydın gibi bakılıyor kız çocuklarına…” “Üniversitede Kürt olan arkadaşlarım vardı ama hiçbiri Kürt olduğunu söyleyemezdi. Çevremde tek Alevi bendim sanırım. Alevi olanlar da söylemiyordu belki.” - Sence, Alevilere yönelik ayırımcılığın sebebi ne? “Ayırımcılığın Alevileri tanımamalarından kaynaklı olduğunu düşünüyorum.” - Senin çocukluğun ile bugün arasında değişen bir şey var mı sence? “Eğitimdeki son düzenlemelerle okullarda Alevi çocuklara yönelik ayırımcılık gittikçe arttı.” “9 yaşında bir kız çocuğu yaşıtı bir erkek arkadaşı ile sokakta oynayamıyorsa ve bu yasak dine bağlanıyorsa bu onun önüne çıkarılmış bir engeldir. “ 34 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Ek-5: 5 NOLU GÖRÜŞME: Kurum bakımı altında olmak nedeniyle ortaya çıkan ayırımcılık Görüşmeyi Yapan Uzman: Emrah Kırımsoy Görüşme Tarihi: Mayıs 2013 Görüşmeci Hakkında: 27 yaşında, devlet koruması altında (çocuk yuvası ve yetiştirme yurdunda) kalma deneyimine sahip, erkek. YORUMLANMIŞ GÖRÜŞME NOTLARI : Görüşmeci Hakkında: 27 yaşında, devlet koruması altında (çocuk yuvası ve yetiştirme yurdunda) kalma deneyimine sahip, erkek. Görüşme ağırlıklı olarak 1990-1999 yılları arası dönemi yani görüşmecinin çocukluk ve ilk gençlik dönemini kapsamaktadır. 4-19 yaşları arasında 15 yıl süre ile devlet koruması altında kalan görüşmeciyle yapılan geriye dönük görüşmede kurumda, okulda, yaşanılan yerlerde karşılaşılan ayırımcılıkla ilgili deneyimler görüşüldü. Alanlarla ilgili açıklamalardan önce görüşmede ayırımcı uygulamaların hali hazırda yarattığı duygu ve düşünceleri özetleyen en belirgin cümleler aşağıdadır: “Üzülüyor insan, beni anlamıyorlar hissi yaratıyor. Onun dışında o insanlar değersizleşiyorlar… İnsanlar gözümde değer kaybediyor, destek olmak yerine kırıcı oluyorlar daha çok. Hala sürüyor bu durum… Alanlarla ilgili olarak ise okulda, “aile yanında değil Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu de devlet koruması altında olma” nedeniyle yaşanan özellikle önyargı odaklı ayırımcılık deneyimleri dikkat çekicidir. “Biz 3- 4 arkadaş okuldayken bize hep “bunlar yuvalı” derlerdi. Diğer çocukları da örgütleyerek sizin eşyalarınızı çalarlar, kötülerdir onlar, diyorlardı.” “Okula gidiyorsunuz ve herkes sizi tanıyordu… Mesela ben lise üçüncü sınıfa giderken, arkadaşlarımın sonradan yaptığı itiraflara göre, ben sınıftakilerin içinde kenardan ortaya oturmuştum, benim yurtlu olduğumu öğrenenler yanıma oturmuyorlardı. Sonra zamanla kaynaştıktan sonra mezun olmamıza az bir zaman kala seninle aynı sınıfa düştüğümüzde çok korkmuştuk dediler.” Ailesiyle birlikte yaşayan çocukların koruma altında olan çocuklara davranışlarının da çekingen olabileceğine dair ifadelerde bulunulmuştur. “Korkak davranırlardı bize. Aileleri de bu şekilde telkinlerde bulunurlardı; tehlikeliydik biz onlar için… Aileler çekiniyordu daha çok aslında. Serseri ve hırsız olduğumuzu düşünüyorlardı. Ergenlik dönemindeki şiddete eğilim sadece bize özgü değil bütün çocuklarda görülüyordu…” Kurumda kalırken çevrenin de etiketleyici ve damgalayıcı yaklaşımları olduğuna değinildi. “.. ortaokulda bir köydeydik, bize ceza gelir ve dışarı çıkmak yasak olurdu dolayısıyla o gün 35 yurdun bahçesine kimse çıkmamış olurdu ve akşam yurda şikayet gelirdi, bahçemize yurdun çocukları girmiş diye, ama halbuki yurttan kimse dışarı çıkmamış olurdu.” Devlet bakımı altında kalan çocukların aldıkları harçlıkların özellikle kırsal bölgelerde, ellerinden alınmaya çalışıldığı, kimi zamanlar bu nedenle duygusal ve fiziksel şiddet görebildikleri ifade edilmiştir. “Şehirde de, köyde de, yatılı okulda da kaldım... Köyde çıkamazdık korkardık, haraç alırlardı çünkü, 3-4 kişi giderdik bakkala. Ortaokulda okurken, köydeki yurtta, bakkala gittim ve alışveriş yapıp çıktım, çıktığımda birisi beni çağırdı ve ben de yanına gitmedim ve yürümeye başladım, 4-5 kişi beni motorla sıkıştırdılar. Yurda gidip şikayet ettiğimde bana bir daha dışarı çıkmamamı söylediler. “Bizim harçlık aldığımızı biliyorlardı, harcamak için bakkala gidiyorsun, muhakkak önünü kesiyorlardı. Bu pek bilinmeyen bir durum aslında.” Çocukların okul kadar dershane ortamlarında da haklarında genellemeler yapılarak ayırımcı uygulamalar gördükleri ifade edildi. “Bizi dershaneye gönderdiler. Nasıl bir anlaşma yaptıklarını bilmiyorum o zamanlar, muhtemelen rica ediyorlardı, 5 kişi kaydolduk ve başarı durumumuz gayet iyiydi. Bir arkadaşımız tuvalette pisuarı kırmıştı, kırdığı için beşimiz de dershaneden atılmıştık. Hatta bana o zaman; herkesi attık dershaneden bir tek sen kaldın demişlerdi, yoklama alınırken listede bir kişi fazla vardı o da bendim. Bana sınıfta kaçak olduğumu söylediler. O an yok, olmak istemiştim. Kabus gibiydi.” Bunun yanı sıra söz konusu önyargıların oluşmasında devlet koruması altında olan çocuklara uygulanan “tek tip” uygulamaların etkili olabileceği ifade edilebilir. “Bizler de okulda saçlarımızın üç numara olmasından belli oluyorduk. Hepimizin giysileri ve ayakkabılarının aynı olmasından belli oluyorduk. Tırnaklarımız bile aynı gün kesilirdi. Bizler yuvalıydık, onlar değildi. Fiziksel olarak deşifre ediliyorduk” Öte yandan devlet bakımı altında kalan çocukların 36 önyargı ile karşılaşmamak için dış görünüşlerine çok önem vermeye çalıştıkları, bunun için çok daha fazla çaba harcamayı önemsedikleri ifade edildi. “Yurtta kalan çocuklar için dış görünüş çok önemli, güzel giyinmek bakımlı olmak zorundasın, saçlarını güzel yapman gerek. Herkes kendi ütüsünü kendi yapardı… insanlar bu sayede bizimle arkadaş olmaya çalışıyorlardı.” Okulda devlet koruması altında olan çocuklara öğretmenlerin farklı davrandıkları, bunun bir sebebinin de koruma altındaki çocuklara yönelik duygusal veya fiziksel şiddetin hem “meşru” olarak görüldüğü hem de cezasız kalması olduğu dile getirildi: “.. okuldayken, ailesinin yanında kalan çocuklara daha sıcak yaklaşırken bize daha ters ya da daha sinirli davranıyordu. Hatta bazıları ceza vermek için seçilen çocuk “şamaroğlanı” olarak yuvalı çocuk olurdu. Çünkü ailesiyle birlikte yaşayan çocukların ailelerinden iyi ya da kötü tepki gelirdi ancak bizde okuldaki de öğretmendi yuvadaki de öğretmendi. Sonuçta hepsi birbiriyle sohbet ediyorlardı ve her şey meşruydu” Devlet koruması altında kalan çocukların kendi aralarında bir iletişim oluşturduğu ve birbirlerine lakap taktıkları görülmektedir. Bunun aidiyet ve kabul edilme duygularının kimi zaman olumlu kimi zaman da “etiketlenme” sonucu doğuracağı için çocukları olumsuz etkileyebileceği düşünülmektedir. “İsmimizin kelimesine göre lakap takardık. Birçok kişinin lakabı vardı. Mesela kafası büyük bir arkadaşımız vardı ‘tokmak’ derdik biz ona.” Koruma altındaki çocukların kendi aralarında bir dayanışma ağı oluşturmak durumunda kaldıkları ve kimi zaman bunu dışarıya karşı şiddet göstererek da gösterdikleri ifade edildi. “..biz ister istemez yetişme tarzımız gereği grup şeklinde yetişiyoruz. Çocuklar okulda kavga edip tartışabilirler. Bizdeki herhangi bir arkadaş kavga ya da tartışmaya karışıyorsa biz de hemen sorgusuz sualsiz kavgaya karışıyorduk. Şiddete eğilimimiz vardı, itiraf edeyim… Yurttan ağabeyler var hiç kimse bize hiç kimse hiçbir şey yapamaz diye iyi hissediyorduk.” Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Devlet koruması altında bulunulan sürelerde sağlık hizmetlerine erişim konusunda engellerle karşılaşılmadığı ifade edildi. “Bu açıdan tamamen avantajdı. Yurtta hemşireler vardı, yuvadayken de hemşirelerle birlikte gidiyorduk hastaneye ve sıra beklemeden falan tedavi oluyorduk. Yurttayken kendimiz gidiyorduk hastaneye. Bizde direk sevk olmadan muayene olup çıkıyorduk.” özelliği olduğu açıktır. “Cinsel eğilimi farklı olan bir arkadaşımız vardı. Erkek bir arkadaşımızdı. İki kişilerdi. Onlara çok kötü bakıyorlardı. Çocukların sözlü tacizleri çok yaygındı ama sonuçta bizden biri olduğu için kabul görüyorlardı. Kız gibi ya da ibne gibi laflar ediyorlardı. Çalışanlar bunu bilmiyorlardı. Çünkü öğrendikleri zaman yurttan uzaklaştırılacaklardı. Ama yurtta çalışan sosyal hizmet uzmanından biri yurdu gazeteye ihbar etmişti. Yurtta cinsel taciz olaylarının yaşandığıyla ilgili ve o sıralarda kamptaydık ve yurda geri dönmek istemiyorduk…” Kurumda kalan çocukların gelecek planları konusunda güçlü bir şekilde desteklenmediklerine dair ifadeler de dikkat çekicidir. Bu, çocukların potansiyeline yönelik düşük inanç ve önyargıların işareti olarak ele alınabileceği gibi olanaklar doğrultusunda çocuğun ilgi ve isteğinin gerçekleştirilememesi konusunda kendisine bilgilendirme yapılmadığını da düşündürtmektedir. Sonuç olarak da çocuğun istemediği bir bölümde okula yönlendirilmesinin onun yaşamını nasıl etkileyebileceği de aşağıdaki ifadeden takip edilebilir. Kurum içerisinde dinsel veya etnik köken ayırımı ile ilgili ayırımcı uygulamalar dile getirilmemiş olsa da etnik kökeni nedeniyle kurum dışından ayırımcı uygulamalara uğrayan bir çocuktan bahsedilmiştir. “İlkokuldan beri birlikte olduğumuz bir arkadaşım vardı hep büyüyünce cumhurbaşkanı, başbakan olacağını söylerdi… ama bu arkadaşı mobilya bölümünü yazdırmışlar, meslek sahibi olması için. Çocuk düz liseye sonra da üniversiteye gitmek istiyordu ancak kimse dinlemedi, sonra çocuk valiye gitti ama o da dinlemedi. Çocuk orada okumak istemedi. Başarılı olmadı. Ortaokul mezunu olarak yurttan ayrıldı, yaşı da geldiği için, sonra devlette memur olarak işe başladı ve okulda hademelik yapıyordu ama yine istemedi, sonra işten ayrıldı sokaklara düştü ve şu anda sokaklarda yaşıyor çocuk ve hiç iyi durumda değil. Böyle dört- beş arkadaşımız daha var.” Devlet koruması altında kalan çocuklara sonradan istihdam olanağı olmasının ayırımcı uygulamalara neden olup olmadığı sorulduğunda, çevreden bir kıyaslama ve kızgınlık ifadeleri geldiği ifade edildi. Kurum yaşamı sırasında cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği nedeniyle ayırımcı uygulamalar deneyimlendiğine dair ifadeler dile getirilmiştir. Görüşmecinin, o dönemde çocukların kendi aralarında durumu kurum çalışanlarına iletmediklerini, ilettikleri taktirde cinsel yönelimi ve cinsiyet kimliği farklı olan çocukların kurumda uzaklaştırıldığını ifade etmeleri de kaygı vericidir. Nitekim hem kurumdaki çocukların özelliklerinin, çalışanlar tarafından bilinmiyor olması, bilindiği taktirde de uzaklaştırma gibi uygulamalar geliştirilmesinin ayırımcı uygulamaları besleyen bir Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu “Yurtta dinsel bir ayrım ya da etnik köken ayrımı yoktu. Nötr bir durum vardı. Mardinli bir arkadaşımız vardı ve Kürt’tü. Lakabı Kürt idi. O çocuğu korumaya çok gidiyorduk. Biz yaşlardaydı. Okulda daha çok tacize uğruyordu ve okul çıkışlarında onu koruma amaçlı almaya gidiyorduk. Gittiği okul daha çok varlıklı ailelerin gittiği okuldu ve sadece Kürt olduğu için başına olaylar geliyordu ama bizim için bir önemi yoktu.” “19- 20 yaşında devlet memuru oluyorsun ve gidip çalışmaya başladıktan sonra oturup insanlarla konuştuğunda ilk fırsatta, ‘bizim çocuklarımız o kadar üniversite okuyor, derecelerle bitiriyor ama iş bulamıyor, siz şükredin halinize’ diyorlar. Konuşurken idealinden bahsetsen bile şükret diyorlar” Devlet koruması altındaki çocukların eğitim süreci kapsamında çalışmaya yönlendirildiği ifade edilmiş ve iş kolları olarak genelde çocukların istediği alanlar olmadığı ifade edilmiştir. “Zorunlu eğitim bittiğinde çocuğu sanayiye yönlendirmeye başlıyorlar. Yani 6 yaşında okula başlayıp 14 yaşına geldiğinde, çocuğun eğer karnesinde 8 tane zayıf varsa onları düzeltmek yerine sanayiye göndermeye 37 hazırlanıyorlardı. Tehdit olarak da kullanıyorlardı bu durumu… Aslında bizi hep sanayiye, mobilyacıya gönderiyorlardı, oto tamircilerine gönderiyorlar. Yazları buralarda çalışıyorduk. Çalışmak istiyorduk ama kendi istediğimiz yerler buralar değildi.” Kurumda kalırken toplumsal yaşamla bütünleşme olanakları olarak önemli bir işlevi olan serbest zaman etkinlikleri ve sosyal faaliyetlere katılım konularında ise çocuklar için güçlendirici çalışmaların çok kısıtlı kaldığı anlaşılmıştır. “Pek öyle yerlere gitmiyorduk, sosyal ortam olarak sadece dershane ortamları vardı. İlk başta yurtta kaldığımızı söyleyemiyor çekiniyorduk. Olduğumuz gibi kabul edilmek istiyorduk.” Devlet koruması altında bulunma deneyimi üzerine, ayırımcı uygulamaların önlenebilmesi konusunda ise özellikle toplumsal algının “tarafları düşünerek” ve dolayısıyla hak temelli bir değişimine ihtiyaç duyulduğu belirtilmiştir. “Ailesinden ayrı yaşayan çocuklarında normal çocuklar olduğu insanlara anlatılmalı öncelikli olarak. Bu çocukların normal çocuklar olduğu anlatılmalı. Ajitasyon içeren yönlendirmeler kamu spotları falan değiştirilmeli bence. O çocuklar da bu kamu spotlarını reklamları izliyorlar. Aslında yurttayken bunu çok anlamıyorsun ama o reklamlarla vs ile karşılaştığında fark ediyor durumu ve o zaman üzülüyor aslında.” 38 Türkiye’de Çocuğa Karşı Ayırımcılık Raporu Report on Discrimination Against Children in Turkey 2013 Introduction “If in a country, some citizens live in air-conditioned villas or flats while some live in cages or in adobe houses, there exists social injustice. If some children are taken to school with Cadillac’s while some other of the same age works as a porter to make their own living, there exists social injustice. If some women buy three furs in a lump just because they can’t decide while some others sell their bodies to make their living, there exists social injustice.” Ioanna Kuçuradi We, Agenda Child Association prepare reports to bring into view the violations of rights that children suffer. Since 2011, we release Annual Report for Children’s Right To Live - . From now on, we will release two more reports, Report for Discrimination Against Children and Report for Children’s Right to Participate. We believe, we will be one step closer to realize our goal, a better world for children with our three annual reports. This report aims to make visible the discrimination against children. Our goal is to make contributions to the implementation of governmental responsibilities as soon as possible. On the other hand, we also aim to remind non-governmental organizations and individuals of their roles in anti-discrimination and to determine a road map. We know that reports about violations of rights have a positive effect in changing the attitude and stance of people and communities by creating awareness, drawing public attention and reminding the responsibility of state. We are aware of the vital importance that national and international public opinion embrace the issue and raise its voice. We call everyone to make more efforts for the rights of children. We thank those who contributed to our first report, which claims to reveal the discrimination against children, especially our interviewees who share their lives sincerely and frankly and Embassy of Finland in Ankara who provides financial funds. Report on Discrimination Against Children in Turkey 41 Method Beginning from 2014, we plan to publish annual Report for Discrimination Against Children. In this first annual report, we attempt to take discrimination as a reference by emphasizing the importance of discussing the subject with regard to children and determining a road map for our future follow up reports and our reporting framework. In Turkey, different from other violations of rights (violation of right to live, torture, extrajudicial execution, violation of right to a fair trial etc.) it is difficult, even impossible, at some point, to handle discrimination by tracking media, compiling statistically cases and appeals of violations of rights. It is a lot more difficult to separate discrimination from other violations of rights in Turkey while suffering from lack of data. Therefore, primarily we have to put an end to normalization of discrimination, which socially provokes more discrimination, and create awareness in anti-discrimination. However, in Turkey we are in the process of describing what is discrimination and why something defines as discrimination. It is very difficult to step up for children because they are highly fragile and defenseless, and the discrimination they are directly exposed to can be normalized due to their age. The discrimination is looking more like a climate that everybody lives in, not a violation that could possibly happen. This makes it even harder to identify the discrimination, to solve and to fight with it afterwards. Since the concept of discrimination is not clear, it is difficult to relate discrimination to human rights, to determine what to do and to prevent it. with children and expecting them to separate and define discrimination cases in their daily lives, because its problematic nature. Alternatively, we made interviews with adults between 18-25 years olds and we talked about their childhoods, which are not very far from today. We talked about the incidents they defined today as discrimination and compiled them by recognizing and showing the personal outcomes of discrimination they were exposed to in their childhoods. Considering that the oldest interviewee was born in 1990, this report covers the period between 1995 and 2013. By making a journey thanks to the in-depth interviews about their childhoods in recent era, we tried to capture the roots of different views of discrimination we live today and systemic sides of the discrimination and to determine what to do to fight with it. Because of the limitations of financial and human resources, we managed to make 6 interviews. However, in the beginning we had stated 15 different discrimination domains. We are aware of the necessity of making more than one in-depth interview for each domain of discrimination. The necessity of putting forth the discrimination against children in a framework as widely as possible is an obligation for us in the future reports. On the other hand, we preferred to stay out of a case oriented discrimination report by interweaving Report on Discrimination Against Children in Turkey 43 Discrimination and Human Rights Discrimination is defined as “the practice of unfairly treating a person or group of people differently from other people or groups of people” . Within the scope of human rights, discrimination can be defined as “the practice of unfairly treating that can lead to violations of human rights.” In broader definition, discrimination is treating unfairly some human being “who are born free and equal in dignity and rights” directly or indirectly, clearly or covered way, because one or more features of him/her and preventing, delaying or removing his/her rights. The feature of a human being can be innate like race, language, ethnicity and sexual orientation or by choice like religious belief, philosophical thinking and elements of identity. This article also requires us to treat everyone fairly. Thereby, discrimination conflicts with this idea of equality and human rights and it is a violation of human rights. The discrimination as a violation of human rights is treating unfairly someone under the guise of personal features (innate or by choice) by violating the basic human rights that are universal for everyone. Discrimination is generally confused with differentiation and these words are frequently used for each other’s place. Differentiation means showing the differences between two things like man and woman. However, discrimination is treating unfairly. For example, if in a family, girls cannot go to school while boys can, it is a gender-based discrimination. The first article of the Universal Declaration of Human Rights, which is the basic document that forms the framework of international law of human rights, explains why all human beings are equal and the rationale of the idea of human rights. The article is: “All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.” This article is the single article, which defines the human rights in all human rights documents, for this reason it is the most important article. “All human beings are born free and equal in dignity and rights. This is the reason why everyone must be treated in the scope of the principle of equality and must be protected from every practice that violates equality.” Report on Discrimination Against Children in Turkey 45 Concept of ‘Discrimination Against Children’ The premises of “discrimination against children” are not different from the premises of discrimination. It can be mentioned about four reasons why discrimination against children must be discussed differently. 1. Discriminatory Outcomes of the Perception of Children in Society The perception of children in society that has its cultural and historical roots is one of the important sources of discrimination against children. It can be explained with the connection between us and our childhood and the image of this connection in the society. A childhood is a temporary process in human life. “In the world of rich, white, middle-aged man” and its patriarchal society, childhood is a period of life that must be left behind right away. The sole success (!) of being a child is becoming an adult eventually. Childhood is perceived like an inevitable disease. Growing up is like climbing the social ladder. As if adults are programmed to forget about their childhoods they left behind with great difficulty. The crooked perception about childhood leads us to the acceptance of children as an incomplete form of a person. This acceptance shapes how we treat children and consequently this results in discrimination against children. It violates the equality that is the foundation of human rights, and it is also one of the main fields for fighting with discrimination against children. rights, compensate for the damage from violations of rights and avoid future violations. Consequently, the violations go unpunished frequently and it takes a long time to prevent discrimination. 3. Successive Outcomes of Discrimination Against Children Developmentally, the most important period of life is childhood. Any sort of violations occurred in childhood can results in many unrecoverable outcomes because it restrains or delays developmental opportunities. Discrimination occurred in childhood can inevitably leads to many successive violations of rights. 4. Diversity and Depth of Discrimination Against Children Children are politically, economically and socially dependent to adults. They are not exempt from the effects of being a member of a social class or group. When, the family, the social class or group they belong to is exposed to discrimination, children can be affected whole lot more. This diversifies and deepens the discrimination that threatens children. 2. Defenselessness and High Fragility of Children Against Discrimination Children have difficulty expressing what they lived because of their limited rights of participation and association. Children are not effective in making themselves heard by for decision makers because they cannot vote or be united or claim their rights. Although more than one third of the population is children, they cannot benefit from social resources as it should be and they do not have a say in political arena. They are dependent to adults for claiming their 46 Report on Discrimination Against Children in Turkey Domains of Discrimination Against Children The domains of discrimination are determined by taking into account all the reasons discussed about. Some domains are general domains of discrimination that children are exposed to with adults while some are domains of discrimination that children are exposed to because of the adults that they are dependent to. 1. Racial Discrimination Racism, a belief that a particular race is superior to others, is violation of human rights per se. Even it has proven wrong, in recent years racism increases in our country. Racial discrimination causes discrimination against ethnic, linguistic and religious groups. On occasion different types of discrimination interlace and inspire each other. Children can be exposed to racial discrimination. Mostly, racial discrimination exists together with ethnic, religious, linguistic discrimination. The most common example of this is the discrimination against Romani people in Turkey. When children are members of a different racial group, they can be exposed to discrimination and consequently violations of rights from the beginning of their lives. The children of Romani people are one of the most deeply exposed groups to successive outcomes of discrimination. Because they are excluded socially and economically from the beginning of their lives, they are deprived of their rights of housing, rights of education and health. They are faced with worse consequences in the coming years because of this deprivation. For instance, the children deprived from rights of education fall behind academically and miss opportunities for higher education, to get a job and to participate in economic life and in parallel miss many other opportunities. As a result of discrimination, a fire in tent/hutch is a frequent risk of death or injury for Romani children although it is considered as negligible, among other people of society. Another example of the discrimination against Romani people can be seen in the response of governorship of Bursa, for the request of information of Parliamentary Human Rights Committee. The words used in this response reveal that discrimination against Romani people is even adopted by administrative organizations and the outcomes of discrimination themselves become a label for Romani people. “As a general rule, Romani people do not have a wage-earning profession, they make their living by drug trafficking, robbery, and pick pocketing based on our observations…. (Bianet, September 26, 2013)” The racial discrimination will be discussed in detail in our further reports. The discrimination that Romani children have been exposed to from the beginning of their lives becomes tangled and it is almost impossible for them to fulfill themselves. As a result, Romani people are the most exposed group to discrimination in whole society even among other alienated groups. Report on Discrimination Against Children in Turkey 47 2. Ethnic Discrimination 3. Religious Discrimination Children can be exposed to unfair treatment and violations of rights because of their ethnic background. Kurdish and Armenian citizens of the Republic of Turkey exposed to a combination of different forms of discrimination because of their religious and/or linguistic features. Considering sociological and cultural background, although religious belief is a personal feature, not an inevitable and inherited feature of identity like race and ethnicity, children are generally incorporated into their families’ and communities’ religious beliefs. They are treated unfairly because the religious belief of their family or the community they grew up in is different from the majority’s religious belief. Interviewee exposed to racial discrimination in college. The mother of the interviewee wants to speak with the dean. The dean refuses to speak. He says, “They should not come to school. Students here are utterly ignorant and might kill them. It can be trouble for us”. Afterwards, family goes to prosecution office to file a complaint. The prosecutor says: “If you’re Armenian, you should choose your school, your neighbor accordingly. ” It was written “Prosecutor of Minority” at his door. That day my mom cried a lot. At that moment you realize it. It is a big destruction. People trait you differently and you get used to it. But when the state treats you differently, you realize that you are exposed to discrimination. We cannot be a public servant such as a garbage man let alone a prosecutor or a judge. We are equal before the law but not in life. We know that and we live thereby. Interviewee states, she exposed to discrimination in streets because her cross tattoo on her back of the neck. I have a cross tattoo on my back of the neck. When I was waiting for the bus, a man whispered into my ears “love this country or leave”. I turned back “if I don’t love, do you think it is worth to live by someone like you” I said. One day, two women screamed to my ears. It was so loud that could perforate my eardrums. Another time, someone slapped in my back of the neck. When people find out that I am Armenian, they step back. They do not give a chance to get to know me. Maybe they would love me, if they give a chance. Interviewee highlights there is no discrimination in sense of violence in prison, but the dosage of violence changes according to ethnic features. “When I was in prison. We were all exposed to violence. But the dosage of the violence was determined by your ethnicity. Electric shock was just for us (Kurds).” 48 Report on Discrimination Against Children in Turkey 4. Gender Based Discrimination 6. Disability Children are treated unfairly because of their gender. We can say there is a considerable amount of social awareness in gender-based discrimination compared to other domains of discrimination. This is the accomplishment of women’s movement in working with girls. Disability discrimination has common features for both adults and children. Economical and social dependency to adults is increasing for disabled children. The lack of social support effects children directly and causes successive outcomes of violations of rights. Because gender-based discrimination is the most common form of discrimination, it requires much effort to fight with it. Disability discrimination will be discussed in the following reports. Disability discrimination will be discussed in the following reports. 5. Sexual Orientation Children are exposed discrimination because their sexual orientation. It is usually ignored that children might have different sexual orientation like adults have because of the pressure of cultural and religious norms. This ignorance is the foundation of sexual orientation discrimination. Interviewee states that he exposed discrimination in his family. I was in second grade. Denim jackets were in fashion. When I was shopping with my father I wanted to buy a denim jacket with feathers. Sales clerk said that jacket was made for girls and asked if we still want the jacket. My father answered back “it doesn’t matter, he is kind a girl anyway.” I was ashamed and I still remember that. When something happened… like you had a fight with your cousins. Every time, I was accused of something. My mother always asked, “Again it was him, wasn’t he.” As always, I was scolded. I was excluded and exposed discrimination until secondary school. They asked me why I was speaking like a woman and why I was different.” People except my teachers weren’t speaking with me. My teachers were always supporting and defending me. Report on Discrimination Against Children in Turkey 7. Economic Discrimination Children can be at economically disadvantage because their family’s economic status. It can risk children’s rights (education, health, nutrition, adequate housing). The family’s economic status can results in discrimination in school, in street against children. Economic discrimination will be discussed in the following reports. 8. Occupation/job of first degree relative of children Children’s parents, caregivers or first-degree relatives have occupations or jobs that society despises or do not approve or respect. This might results in discrimination against children. (1) Children of sex workers do not be accepted into military school, might be despised and alienated in school or in neighborhood. (2) Children of a janitor might be forced to clean up in school. (3) Children of a cleaner might be mocked in neighborhood. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. 49 9. First degree relative of children might be serving time Three different risks of discrimination might occur while first degree relative of child is behind bars. (1) Child may be identified with his/her first degree relative who commit an disgraceful crime (theft, homicide, rape etc…) and cannot be protected from labeling. (2) While the guardian of child is behind bars, child’s basic needs such as care, education, health, housing might not be fulfilled and child may be suffering economically, socially and emotionally because the absence of his/her guardian. (3) While child is behind bars with his/her parent, protective measures cannot be taken. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. 10.Child’s developmental or physical discrepancies and disadvantages Child may have noticeable physical discrepancies (being tall, short, overweight, underweight, having esthetical discrepancies and deformations etc…) and child may be exposed discrimination by his/her physical appearance. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. 11.Discrimination originated from the system of education Every child has the right to education and states are responsible for providing a proper education for every child’s characteristics and needs. Within this responsibility, the quality of education must be determined by equality not by the child’s academic achievement. The system of education who ranks children and intends to give the best education to the smart and successful ones create discrimination and social injustice by the hands of the state. Superficial and crooked form of assessment and evaluation in the system of education results in irrevocable consequences. 50 It is necessary to measure the success of a system of education in providing a proper education for every child’s characteristics and needs, not each child’s academic achievements. The system of education must be focused to give opportunity to every child to fulfill his/her goals not to race children. However the current system of education in Turkey fall short to satisfy this goal. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. 12.Children may not be living with their parents Children may be exposed to discrimination while they are not living with their parents because of death, divorce or separation of the parents. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. 13.Children may be living in alternative care Living in alternative care services might be results in discrimination. “When we were at school, we all (children in alternative care service) have the same length haircut. For this reason people can understand that we were the children in alternative care. We all have the same shoes as well. Parents warned their children to stay away from us. Parents told children that we could steal from them or hurt them. They were prejudiced.” “The teachers were much angrier with us. We were scapegoats for them. They were proving their authorities by using us.” “In time, we made friends in class. They confessed, they were afraid of sitting next to me. The reason they were hesitated to be friends with us because their parents tried to keep them away from us.” The institution (alternative care service) enrolled us to a private teaching center to be prepared for university entrance exam. We were five kids from the institution. One of us broke the urinal in the center and we all expelled. At first, they told me that I could Report on Discrimination Against Children in Turkey attend class. But I wasn’t in the attendance list. They said I was expelled as well. That moment, I wished the ground would swallowed me up. That was a nightmare.” 14.Children may be involved in judicial system by being pushed into crime or being victimized Without considering the factors of crime, after being involved in judicial system children are affected for the rest of their lives by being labeled. The discrimination a child is exposed to may differ depending on whether he/she is pushed into crime or is a victim of a crime. 15.First degree relative of children might be disabled / sick / in need of care Children may be exposed to discrimination when their first-degree relative is disabled or sick or in need of care. This domain of discrimination will be discussed in the following reports. Interviewee states that he was exposed to discrimination because he could not speak Turkish, not because his ethnic background. When I was in prison, I was exposed to violence not because I was Kurd. I was exposed to violence because I could not speak Turkish. At school, we had only one course once a week and it wasn’t enough for me to learn Turkish. In prison, “How come you don’t speak Turkish?” they said and I was beaten up a lot. Interviewee added the violence did not stop after he learned to speak Turkish. He states the pretext of violence changed and it increasingly continued afterwards. One day during zone cleaning, the warden asked me what I was doing. I responded,“I clean up the state.” He had a different style of punching. He punched me in the forehead. I lost my consciousness. That day, I experienced electric shock for the first time. They put your feet in water and give you electric afterwards. That day, I realized I wasn’t exposed to real violence before. They tell you, you are not human by doing that. At the age of 12, violence destroys all the hopes in your life. Report on Discrimination Against Children in Turkey 51 What should be done to prevent discrimination against children 1. State’s obligations to prevent discrimination 2. Non-Governmental Organization’s Role in Preventing Discrimination States are responsible for preventing discrimination against children. States are obliged to establish and conduct mechanisms to prevent discrimination against all children in their territory including other country’s citizens. The obligations are: Non-Governmental Organizations are responsible for reminding governments of their obligations in preventing discrimination, contributing to the fulfillment of these obligations, reminding nongovernmental organizations and individuals of their roles in anti-discrimination and to determining a road map. Non-governmental organizations can make contributions to prevention of discrimination against children by : i) Making and implementing legislations based on human rights ii) Ratifying and implementing international conventions iii) Effective and independent ombudsman iv) Empowerment of mechanisms of individual petition v) Setting up an effective legal infrastructure to prohibit discrimination vi) Human rights education i) monitoring, reporting and advocating ii) supporting people who are exposed to discrimination iii) Human rights education 3. Individual’s Responsibility for Preventing Discrimination Even though legal responsible for preventing discrimination is the state, the state is nothing but an organization constituted by people. Therefore, the long-term and comprehensive acquisition can be achieved by gaining consciousness in human rights. One must be acquainted with human rights first to preserve it. Then he/she must want to preserve human rights and has courage to do it. All three conditions can be satisfied by an ethical based human rights education. Ethical based human rights education must be in all stages in formal education in order to raise individuals who are acquainted with human rights, enthusiastic and courageous to preserve it Following this education, it is expected from individuals: i) not to discriminate ii) not to ignore discrimination 52 Report on Discrimination Against Children in Turkey Appendix: 1. Interview No:1 / On Ethnic and Religious Discrimination 2. Interview No:2 / On Sexual Orientation Discrimination 3. Interview No:3 / On Ethnic Discrimination / Discrimination due to being served in time 4. Interview No:6 / Religious Discrimination 5. Interview No:4 / Discrimination due to living in alternative care References • Agenda Child Association, Report for Children’s Right to Life in Turkey 2011, 2012 Ankara • Agenda Child Assocaition, Report for Children’s Right to Life in Turkey 2012, 2013 Ankara • Kuçuradi, Ioanna, İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 2011 • Korkut, Levent, Ayrımcılık Karşıtı Hukuk, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Ankara, 2009 Report on Discrimination Against Children in Turkey 53 Appendix-1: INTERVIEW NO 1: On ethnic and religious discrimination Interviewer : Emrah Kırımsoy Date of Interview: About the Interviewee: 21 years old, Armenian, citizen of Republic of Turkey, woman INTERPRETED INTERVIEW NOTES: Interview mainly involves the childhood and the youth era of the interviewee, which was between 2004-2010. In the beginning of the interview, overall situation in the elementary school was talked. Belonging to a different ethnic origin than the majority belongs and having a different religious belief than the majority has, has two aspects in educational environments. First aspect is the discrimination showed by direct speech, attitude and behaviors of educators and authorized stuff. The observations of the interviewee about school environment are striking: (Interviewee received education in Armenian elementary, secondary and high schools.) “Our teacher in elementary school said, “You all are donkeys” in class. But I don’t know why the teacher said that. Was it because we were Armenians or we annoyed him? It’s a mystery.” The interviewee wants to transfer her school enrollment from Armenian high school to a regular high school. She tells what happened: Report on Discrimination Against Children in Turkey “I wanted to transfer my school enrollment to Bakırköy High School. The school was two blocks away from my home. It was also a part time school. That was appealing because my school was a full day school. I went to talk to school principal about my school enrollment. The school principal didn’t accept me and said, “It is for your own good. You can’t do anything here. Go to your school.” I had a friend in that school and my friend was excluded in school. Probably I would be excluded to.” The interviewee states that studying in an Armenian school provides a safe environment and problems related to syllabus were overcome by understanding and mutual silence: “For instance, in high school there was a subject as ‘Armenian Problem’ in our textbook. We were at tenth or eleventh grade and we were all have fun. We asked, “What are we going to do? We have a problem, so are we going to discuss about it? We didn’t discuss, we skipped it.” “Our teachers were not talking about Armenian history. Their attitude was sensitive. Especially our history teachers were sensitive about this subject. Maybe school preferred sensitive teachers as a policy. This subject never came up. We never asked about their opinion either. There was a silent and mutual agreement.” The interviewee is exposed to a racist attack in college. This attack and what happened after that 55 proves that discrimination can be seen in daily activities, in education, in justice system: “My mother and our attorney wanted to talk to the dean. The dean said: “They should not come to school. Students here are utterly ignorant and might kill them. It can be trouble for us”. Afterwards, family goes to prosecution office to file a complaint. They are exposed to discrimination here as well: “The prosecutor said: “Children are killed in Gazze. And you, you are dealing with this? My mother said, “This is my child and you are our prosecutor. I feel sorry for the children in Gazze too. But this is my child. ” The prosecutor said: “If you’re Armenian, you should choose your school, your neighbor accordingly.” It was written “Prosecutor of Minority” at his door. That day my mom was upset and cried a lot. At that moment you realize it. It is a big destruction. People trait you differently and you get used to it. But when the state treats you differently, you realize that you are exposed to discrimination. We cannot be public servant such as a prosecutor or a judge, let alone a garbage man. We are equal before the law but not in life. We know that and we live thereby.” After the case presented against school due to lack of safety measures, college environment becomes much more unbearable for the interviewee: “I can’t pass three courses because I filed charges against school. I was in a two-year programme and that was my sixth year in college. My teacher said straight out “As long as I am here, you can’t graduate.” He/she is also head of the department. To whom can I go to complaint about him/her? I didn’t want to go to college. I wanted to wait for his/her retirement.” Despite this attitude, the interviewee wants to graduate. When she returns to college, she encounters with another reflection of the attitude of school administration: “When I returned to college, some friends learned that was me who filed charges and 56 stopped talking with me. A girl said, “People are afraid to get into trouble by being friends with you.” First week was good. But after that, I say ‘hi’ they don’t answer. I sit beside them and they leave.” The interviewee states that discriminative attitudes even more serious ones happen frequently. She gives another example: “An Armenian student was staying in a state dormitory. One night some people threatened him with a knife and asked him to leave. The student left next day. This event did not take any attention. Eventually the student dropped college.” Another form of ethnic and religious discrimination is the discrimination that can be seen by attitudes and behaviors of peers since childhood. They can encounter with these attitudes in school or in neighborhood. The interviewee narrates: “I was seven years old and some kid liked me. He asked for a date. When I did not accept, he yelled ‘gavur (unbeliever)’ at me.” I don’t whether he knew what it means. Maybe he didn’t know what Armenian means as well. I was upset. In elementary school, we looked up in the dictionary. The meanings were ‘somebody who doesn’t believe in Allah’ and ‘christian’. My parents told me ‘gavur‘ means somebody who doesn’t believe in Allah. Being Armenian and being a gavur accepted as the same thing in this society. I think, we accepted that too, being an unbeliever.” The interviewee narrates a similar experience: “I was 14 years old. Boys were asking for date. One of them always says –it is a little bit vulgar – if you are an Armenian you have to accept sexual intercourse unquestioningly and he says that all the time, like a rhyme. For Turks, they say, “Since you are a Turk, show it to scare them. For Assyrians, they say, “Best Assyrian is the dead one.” I heard it too. But this kid was my friend. He wasn’t mean. He was just making fun of me. I didn’t make a big deal out of it, because he was my friend and I knew he loved me. But now I see, you can’t say this to a 14 years old girl. I would have been scared if somebody else had said it.” Report on Discrimination Against Children in Turkey The interviewee witnesses the changes in attitudes when people learn that she is Armenian: “When people find out that I am Armenian, they step back. They do not give a chance to get to know me. Maybe they would love me. You know sometimes, you feel alienated in class. Some people who have certain religious belief or political stance keep their distance. Then you know they have put a wall and they won’t talk to you. And sometimes I say that I am Armenian. They say ‘’be it so’. It is like ‘you are not one of us, but you are a human being.’ And sometimes they are surprised.” …. “You realize that… Sometimes people talk to you very friendly and you know they like you. But then something happens. They ask what your name means and what language it is. When you answer ‘it is Armenian’. They ask you ‘Are you Armenian?’ Here you realize the tone in their voices. The tone shows the alienation. They were friends once and they loved you once. I don’t know. Maybe there is a pressure or something genuine. They put a wall.” Discriminative attitudes are common. One happens in civil registry: “We went to the civil registry to renew my identity card. The officer wrote ‘Muslim’ in the card without asking. My mother warned her to change it to Christian. She looked at my mother’s eyes and said, “Come back tomorrow to correct it”. My mother had to go there again next day.” Another discriminative attitude takes place in hospital. “My father had an heart-attack. We took him to state hospital, in the intensive care unit. It was too risky to transfer him to another hospital. My mother talked with his doctor. He said that we can move my father to upstairs but we have to wait. On upstairs there were patients who come for angio and they were supposed to be discharged on the same day. So we waited.” “There was an employee there. She looked at Report on Discrimination Against Children in Turkey my father identity card (his name) and said the hospital is crowded so they will transfer my father to another hospital, which is really far even by car. My mother cried and asked her not to transfer my father. She was strict. By scorning us said “I will transfer your father.” “Then I went to talk to her. I asked nicely. She didn’t accept. There were many patients that could be easily transferred. They transferred my father only. She put my father’s health at risk. ” Besides the public services, the interviewee states that she was exposed to discrimination in street as well. She exposed to discrimination in streets because her cross tattoo on her back of the neck. “I have a cross tattoo on my back of the neck. When I was waiting for the bus, a man whispered into my ears “love this country or leave”. I turned back “if I don’t love, do you think it is worth to live by someone like you” I said. “One day, two women screamed to my ears. They were forty something and wearing headscarfs. It was so loud that could perforate my eardrums. They laughed at me. Another time, someone slapped in my back of the neck.” It is usually difficult for people to detect these attitudes as discrimination. But as we talk, we can understand that these attitudes leave scars from childhood. “I hate these questions: Where is your home town? What is your religion? I am Christian. I never kept it as a secret. But if they ask about your religion, it’s like they try to make a stereotype of you. I think it is discrimination.” The interviewee narrates the attitudes of people who are exposed to discrimination: “There is an implicit agreement in my family. I don’t remember if my mother or my sister said that I can’t marry a Turk but it is a known rule. Nobody talks about it. But all my Armenian friends know it. I asked one of my friends: “Did your parents say something about it. My friend said “No, never.” But still we all know this. I 57 guess we are raised like this.” When it is asked how can she protect herself from discrimination. The interviewee says: “I don’t prefer to add new friends into my social circle. ” The interviewee states that the discriminative environment affects her choices in living. The interviewee states how naturally and without being noticed the choices of living of children can be affected: “We were usually in Armenian environments. That wasn’t our choice. Probably, it was for protection. For example, we didn’t prefer to go to college in other cities. Now, students prefer to go. But when my older sister was in college five Armenian students were going to college in Edirne while they were living in İstanbul. A local Armenian newspaper made news about them. My sister graduated 6-7 years ago.” Minorities are also exposed to discrimination in work environments. The interviewee talks about her working experience while she was 17 years old: “I was working in a mall. It was a famous chain store. I could only resist five days. There was a woman. She was the niece of the owner. Sometimes she was stopping by. When she learned that I am Armenian, she said that I wasn’t be hired until I say that the Armenian genocide didn’t happen. I said that I wouldn’t have been working here if you had wanted me to say it. I quit my job afterwards.” The interviewee states as minorities they are different but she adds that they are perceived even more different. She says this belief originates from ignorance. “Yes we are different. Our religion is different. We live in a country that majority is muslim. Our culture is a little different. But we are still people of Anatolia. My father is like any Anatolian man. One of my friends asked me whether we could move from our parent’s home and live alone. He/she thinks that we live like in the American movies. I answered “No. My father is just like your father.” 58 Report on Discrimination Against Children in Turkey Appendix -2: INTERVIEW NO 2: Discrimination due to sexual orientation Interviewer: Emrah Kırımsoy, Ezgi Koman Date of Interview: April 2013 Interviewee: 19 years old, gay, citizen of Republic of Turkey, man. INTERPRETED INTERVIEW NOTES : “I was in first or second grade. Denim jackets were in fashion. When I was shopping with my father I wanted to buy a denim jacket with feathers. Sales clerk said that jacket was made for girls and asked if we still want the jacket. My father answered back “it doesn’t matter, he is kind a girl anyway.” I was ashamed and I still remember that. I don’t know that is possible to describe this pain.“ “I think the discrimination I was exposed to was related to how my parents were raised up, not to my sexual identity. For example, I know how they talk about me in family. When they talk about me, they say “he is nice, sympathetic but….” “I never create an impression that I am strong. It is because how I was raised up. I can’t hurt anybody. I can’t retaliate if it isn’t too serious. I just accept I because I was raised up like this. I never rebel. ” “When something happened… like you had a fight with your cousins. Every time, I was Report on Discrimination Against Children in Turkey accused of something. My mother always asked, “Again it was him, wasn’t he.” As always, I was scolded.” “You know, there is a perception the media create about gays. They use the term ‘soft man’ about gays and it means a weak man. Before I know KAOS, I think I was soft too because I was gay. When I know KAOS, all the taboos in me were broken. I learned that a gay could stand on his own feet.” “I was excluded and exposed to discrimination until secondary school. They asked me why I was speaking like a woman and why I was different.” I exposed to discrimination a lot. People except my teachers weren’t speaking with me. My teachers were always supporting and defending me.” “Thanks to Birol Güven (the scriptwriter of a tv serie, Çocuklar Duymasın tn.) I suffered because the image of a ‘light man’ portrayed by Selami in the show (a character in the Çocuklar Duymasın tv serie). I always defend to be nice to women. But when I was nice to women, they called me ‘faggot’, and ‘light. “Only boys treated me like this. My girlfriends never treated me like this. ” “Mostly the people of my age and the people younger than me treated discriminatorily not the adults.” “I never shared what I was living through. I 59 usually cried secretly. If I shared my feelings it would mean that I accept what I am and I seek a remedy. I don’t quite remember, but one day, they called me ‘faggot’. At home we discussed about it. My mother asked me why they said this to me. I answered ‘You should ask them’. I always answered like this. I never talked about it.” “I know that I live in a conservative society. I thought maybe I could use this to make them accept me. When they asked me why I was like that. I answered ‘Allah created me like this’. They couldn’t say anything when Allah was involved.” “When other kids were playing hide-and-seek, I couldn’t ask to join. I was just watching them.” “We were at Turkish class and we had an assignment. The assignment was writing a fable and identifying us with an animal. I chose lion. One of my friends argued against it and said, “He can’t be a lion. He can be a tiger at the most.” The teacher reacted and warned him. When the teacher protected me I felt like a lion. I was flattered. I thought I wasn’t alone.” “In seventh grade, I was in the same group with two girls for a class assignment. We were drawing pictures together. When we became friends, they saw that I am normal. This is the first time I was accepted. After that whole class accepted me. I made many friends in school. We still see each other. Thus, I learned the discrimination has nothing to do with being atheist or conservative or social-cultural structure or literacy.” “I had a friend. Her parents were separated. She didn’t speak much. She said, “You are as miserable as I am.” She was also conservative. She was wearing a headscarf. I learned the discrimination has nothing to do with literacy.” “On the other hand, there were some kids from private schools. They were calling me ‘faggot.’ Maybe, it is normal at this age. They were kids and they didn’t know what it means. It was like a common swearing word for them. For the adolescents, calling me faggot was a proof of manhood, especially if there were women among them. I understood it has nothing to do with conservatism. The director of the school was conservative and nationalist man. He always thanked my mother: “You raised a nice and well-behaved child.” “In the elementary school, two boys said, “You speak like a girl. We don’t want to talk to you.” They were asking me why I was like a woman. The most heartbreaking question was about my father. They were asking me if my father was like me. It was hurting me.” 60 Report on Discrimination Against Children in Turkey Appendix-3: INTERVIEW NO 3: Ethnic discrimination and discrimination due to being served time Interviewer: Emrah Kırımsoy, Erkan Sert Date of Interview: March 2013 About Interviewee: 23 years old, Kurd, citizen of Republic of Turkey, man. INTERPRETED INTERVIEW NOTES : The interview got involved in the criminal justice system when he was 11 years old, before the age of criminal responsibility. He is jailed pending trial. In the beginning, he suffers a lot because he can’t speak Turkish properly. He states he was exposed to violence for this reason: “Suddenly, when you end up in a place that everybody speaks Turkish, you want to learn Turkish. In prison the way to learn Turkish is being beaten up and exposed to violence. But the violence in the beginning was nothing compared to the violence I was exposed to later.” The interviewee states that he was exposed to violence because of his native language, not because his ethnicity. He was beaten up because he couldn’t speak Turkish: “When I was in prison, I was exposed to violence not because I was Kurd. I was exposed to violence because I couldn’t speak Turkish. At school, we had only one course once a week and it wasn’t enough for me to learn Report on Discrimination Against Children in Turkey Turkish. In prison, “There is only one language in this country and how come you don’t speak Turkish?” they said and I was beaten up a lot.” It took one and half year to learn Turkish for the interviewee. The violence continued till he learned to speak Turkish: “It took one and half year to learn Turkish and the violence continued till I learned Turkish. You realize the importance of language. But because they teach you with violence you resist to learn.” … “I was among with children in prison. I was the youngest. In prison there is one rule; strong children crush weak children. After the first year, when you survived, you get used to it and you start to commit violence. ” The interviewee added the violence did not stop after he learned to speak Turkish. He states the pretext of violence changed and it increasingly continued afterwards: “Some days of the week were just a pretext for violence. Children were responsible of zone cleaning and it was just a pretext of being beaten up. One day during zone cleaning we were cleaning a long hallway. The warden asked me what I was doing. I responded, “I clean up the state.” He had a different style of punching. He punched me in the forehead. I lost my consciousness. That day, I experienced 61 electric shock for the first time. They put your feet in water and give you electric afterwards. That day, I realized I wasn’t exposed to real violence before. They tell you, you are not human by doing that. At the age of 12, violence destroys all the hopes in your life.” The interviewee highlights there is no discrimination in sense of violence in prison, but the dosage of violence changes according to ethnic features: “When I was in prison. We were all exposed to violence. But the dosage of the violence was determined by your ethnicity. Electric shock was just for us (Kurds).” 62 Report on Discrimination Against Children in Turkey Appendix-4: INTERVIEW NO 4: Religious discrimination and gender based discrimination Interviewer: Ezgi Koman, Bişeng Özdinç Date of Interview: April 2013 Interviewee: 21 years old, Kurd-Alevid, citizen of Republic of Turkey, woman. INTERPRETED INTERVIEW NOTES : -Did you have any difficulties in your neighborhood as being an Alevi? “My family is Alevid and we live in a Sunni neighborhood. When I was a kid, we had some problems. There are other Alevi families in the neighborhood and we pay a visit to each other. We are Kurds too but religion always comes before ethnicity. “In Ramadan, my mother was closing all the doors and windows when she was cooking meal. We were eating, she wasn’t.” “In the month of Muharram, we were making ashoura and serving it to neighbors. It was heartbreaking that some neighbors spill it into the trash in front of us. But in time these neighbors got to know us. Now, they want ashoura from us.” -What about in school, did you have any difficulties in school? “In the elementary school, some kids hit me and my front teeth were broken. My teachers Report on Discrimination Against Children in Turkey saw that. I didn’t make a complaint. I thought I would have been obliged to leave school. So I scared and didn’t make a complaint. I told them that was an accident.” “I didn’t have any problems with my teachers because we usually don’t tell that we are Alevis. On the contrary of my friends I wasn’t hiding my identity. Some of my friends told me that we would go to hell because we don’t obey Islamic rules. I was crying when I thought my parents would go to hell. I thought I could obey Islamic rules to save them. I never talked about this with my parents. They didn’t want me to declare my identity.” -Was there anybody to share your problems? “No. We couldn’t talk about our problems with teachers. They wouldn’t listen.” -Did you have any problems in public services? “I witnessed a discrimination in a community health center. I took a woman to a community health center. She was exposed to discrimination because she was Kurd not because she was Alevid. They mistreated her.” “We went to see a ballet performance in the city cultural center. The ticket agent didn’t let my friend in because he/she was from Hakkari although he/she had a ticket. The ticket agent insulted my friend and said, “You can’t appreciate ballet.” -As an Alevi little girl, did anything hold you back? 63 “My father tried to restrict our freedom. When my sister was born, my paternal side was angry with my mother. People don’t want to have baby girls.” “My Kurdish friends were hiding their identities in college and I was the only Alevi in the group. Maybe there were other Alevi students but they were hiding it.” -Why do you think Alevids are exposed to discrimination? “I believe they are exposed to discrimination because people don’t know them.” -Do you think anything has changed since your childhood? “I believe the discrimination towards Alevis in school increased after latest regulations.” “If a nine years old girl can’t play with a boy her age because of religion. This is a complication.” 64 Report on Discrimination Against Children in Turkey Appendix-5: INTERVIEW NO 5: Discrimination due to living in alternative care Interviewer: Emrah Kırımsoy Date of Interview: Mayıs 2013 Interviewee: 27 years old man, under care of the State (orphanage) INTERPRETED INTERVIEW NOTES : The interview mainly covers the period from 1990-1999 the years of childhood and early adolescence of the interviewer. A retrospective interview was conducted with the subject that had spent 15 years during the ages of 4-19 under state care and the focus was on the discrimination encountered in the institution, school. Before reflecting on the experiences encountered the most striking sentences summarizing the thoughts and feelings of discriminatory practices is as follows: “You get upset, a feeling stems up that they do not understand me. Apart from that people become worthless ... I lose my belief in people they become offending rather than being supportive. This still carries on ...” In regard to the experiences; at school, experience of discrimination due to prejudice is noteworthy especially “being under state care instead of being a part of a family”. “...We were 3- 4 friends at school.... they would Report on Discrimination Against Children in Turkey say “they’re from the dorm”. They would influence other children and would say that we were bad and that we would steal their belongings” “You attend school and everyone knows you ... As an example, when I was at high school in last grade, according to my friends which they admitted later on, I sat in the middle out of the edge in the classroom, those who learned that I was from the orphanage did not sit with me. Later when we socialized, just about graduation time they told me that they were at first very scared being in the same classroom with me” It was also stated that behavior of children who lives with their family towards children under state care may be timid. “They were afraid. Their families suggested these thoughts; we were dangerous to them.... It was the families who were actually afraid. They thought that we were bum and thieves. Adolescent tendency to violence during adolescences were not unique to us but was seen in all of the children...” While under the care of the institution’s it was reflected that labelling and stigmatizing approaches were also experienced via the society. “.. We were in a village during junior high school, we served penalties so it was forbidden to go out so no one would be out in the garden that day hence there were complaints by 65 evening accusing us of entering into people’s gardens while we were all grounded and stayed indoors.” It was stated that children under state care in rural areas sometimes experienced emotional and physical violence as some people tried to take away their pocket money. “I was a boarding student in the village also in the city... We would not go out in the village cause we were afraid and they collected racket we would go in 3-4’s to the shop. While in junior high school in the village, I went shopping and I went to the shop and bought things then someone called me and I did not go over and I started to walk, 4-5 people cornered me with a motorbike. When I complained to the school I was told not to go out again”. “They knew we got pocket money, you go out to but stuff at the shop and they would surely cut you out. This was a known fact. “ Discriminatory practices due to generalizations were also made in private teaching institutions (dershane) as well as schools. “We were sent to private teaching institutions. I do not know what kind of a deal they had made back then. They probably asked a favor and 5 of us were signed in and we were quite successful. Then a friend of ours broke the urinal in the WC then all of us were dismissed. Then they told me that all were dismissed but I was the one remaining. During the attendance check there was one extra in the list and that was me they told me that I was the fugitive. I just wanted to vanish it was like a nightmare.” It could be stated that in regard to prejudices “unitype” practices towards children under state care may be effective. “You could point us out as our heads were shaved clean. It was still evident as from the same type of closing and shoes. Even our nails were cut the same day. We were instituinolised they were not. We were physically deciphered.” On the other hand children under state care took care of looking good to prevent prejudices it was stated that much effort was put into this. 66 “Looking good was very important for children staying at the dorms; you have to wear nice clothes and be groomed and do your hair good. Everyone would do their own ironing We thought of ourselves as elites, these were the reasons people were trying to be friends with us. “ Treatment of children under state care of teachers varied, the reason for this was that both emotional and physical violence towards children under state care was considered “legitimate” and was also subject to impunity: “.. In school, while the approach to children living with their families was much warmer when it was us they were arrogant and nervous. Sometimes when a punishment was to be given as an example it was always the child from the dorm as a “stooge”. In case it was a child living with their family there would be reactions good or bad, but it was the teacher for us in the school and also in the dorm. Ultimately all were chatting with each other and everything was legitimate” Children remaining under state care came up with a form of communication and they would give nicknames to each other. This is considered at times to have positive affect as to feeling an acceptance or belonging while on the other hand as it was “labelling” would at times have negative effects. “We would nickname each other according to the meaning of our names. Many had nicknames. As an example we had a friend who had a big head and we would call him “knob”. Children under state care also established a solidarity network in order to support each other and sometimes would practice this by a way of violence towards others. Inevitably as a way of brought up we would be raised in a group. Children can get into a discussion and fight. If any one of us was in a fight we would join in regardless of the reason. I have to admit we had a tendency towards violence...By having elder boys in the dorm and we felt good believing that no one can hurt us” Report on Discrimination Against Children in Turkey It was indicated that during the period under state care there was no obstacle in access to health care. “From this perspective it was completely an advantage. There were nurses in the dorm, we would go with the nurses to the hospital and would get treated immediately without waiting or anything. In boarding we would go on our own to the hospital without being ad missioned we would be inspected directly.” Remarks on not being supportive of the future plans of the children under state care are striking. This is an indication that there are predijuces and beliefs of the low potentiality of the child and that the child was not informed in relation to its desires and interests. As a result it can traced by the statement below on how the child’s life would be effected in recourse of the child being directed to a department of the school that was not in his interest. “I had a friend that we all grow up together since elementary school he would say that when he grew up he would be the president, the prime minister ... but then they signed him up to the furniture department in the belief that he should acquire a profession. The kid wanted to go to an ordinary high school and then to the university but no one would listen to him, he went to the governor but he also did not listen to him. The kid did not want to study there. He did not become successfully. He withdrew from the dorm as a junior high graduate, as there was the aspect of age, he then started as a public officer and worked as a janitor in schools but still was not happy, then quit his job, and started living in streets and he still does and this child’s state is not bright. We have 4 or 5 more friends such as this.” It was stated that there were discriminatory practice in regard to sexual orientation and gender identity during the period in the institution. The subject indicated that they did not inform the officers the state of things as children with a different sexual orientation and gender identity were dismissed from the institution. It is evident that as the officers did not know the inclination of children and upon such knowledge the dismissal of children and such practices adds up to discriminatory practices. Report on Discrimination Against Children in Turkey “We had a friend with a different sexual orientation. He was a friend. There were two of them. They were regarded as bad. Verbal abuse was common by children hence as they were one of us they were accepted. There were remarks as girls or gay. The officers did not know about it. In case they learned then they would be dismissed from the dorm. But one of the social workers working for the dorm had reported the dorm to a newspaper that there was sexual abuse in the dorm. We were camping at the time and we did not want to go back to the dorm....” There was no remarks on discriminatory practices related to religious or ethnicity hence a child who had suffered discriminatory practices due to ethnicity outside the organization was mentioned. “There was no distinction in regard to religion or ethnicity in the dorms. It was a neutral state. We had a friend from Mardin and he was a Kurds. Was nicknamed Kurd. We would always protect him. He was about our age. He suffered more abuse at the school he was attending and we would go to pick him up and for protection. He went to a school were children of wealthy family attended and went through a lot solely by being a Kurd “ When asked a question on experiencing discriminatory practices due to employment opportunities for children under state care it was indicated that there were incidents of anger and comparisons. “You become a civil servant at the age of 19- 20, and after the start of work on the first occasion when you sit down to talk to people they would say that ‘our children go to college to study, they get their degrees but cannot find work, you should be thank full. And even when you talk about your ideals they would say be thank full for what you got”. It was indicated that children under the state care during their education was influenced to work and these works were other than the wishes of children. “When compulsory education ends the child is directed to industry. So starting at age 6 and then to age 14, if the child has a lot of low grades, in case of improving them they 67 would prepare to send him to the industry. They would also use this as a threat...In fact they would always send us to the industry, the carpenters and auto repairs. We would work in these places in the summer. We wanted to work but these weren’t the places we wanted to.” It was understood that empowering studies for children during the period spent at the institution especially for the integration to social life by means of free time and social activities were quite limited. “We didn’t go to places as such, you could socialize only at private education institutions. At first we would be timid in indicating that we were staying at dorms, so we wouldn’t say. We wanted to be accepted as we were.” In regard to experiencing state care and prevention of discriminatory practices it was indicated that social perception should be changed having the stakeholders in mind and a change should be made on a basis of right. “At first people should be made aware that children who live separate from their families are normal children. That these children are normal children. Influences and public announcement with agitation should be changed. These children also watch these public announcements. When you’re at the dorm you don’t get it at first but when you watch and see these ads you become aware of the situation and that causes pain.” 68 Report on Discrimination Against Children in Turkey
