Bekir Celen Online Formlarin Kullanisliligi

MARMARA ÜNiVERSİTESİ
Eğitim Bilimleri Enstitüsü
BĠLGĠSAYAR VE ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ EĞĠTĠMĠ
ĠNSAN BĠLGĠSAYAR ETKĠLEġĠMĠ
Online Formların KullanılıĢlılığı
Bekir ÇELEN
20070172
DANIġMAN
Prof. Dr. Servet BAYRAM
Ocak 2008
Özet
Bu makale, elektronik ortamda (online) doldurulan formların kullanışlılığı hakkında daha
önce yapılan çalışmalar ışığında günümüz teknolojileri de göz önüne alınarak inceleme
niteliğinde makale olarak hazırlanmıştır. Çalışmada, Formların yerleşimi, Form tasarımında
dikkat edilmesi gereken unsurlar, motivasyon, hata mesajları gibi konular üzerinde yapılmış
çalışmalar incelenmiş , Türkiye de ve dünyada kullanıcıların en çok girmiş olduğu sitelerin
form kullanışlılığı literatürdeki form kullanışlılığı hakkındaki bilgilere göre incelenmiştir.
GiriĢ
Internet, her geçen gün insanların hayatına daha fazlasıyla girmeye başlıyor. Yapılan
araştırmalara göre dünya nüfusunun % 18.9’u, Avrupa’nın % 39,8’i, (Türkiye bu orana % 5,1
ile direk katkı sağlıyor). Türkiye’de ise nüfusun % 21,1’i Internet’i kullanıyor.( Internet
Usage World Stats - Internet and Population, 2007)
Yine bu araştırmaya göre nüfus yoğunluğunu da göz önüne alırsak; Türkiye, Internet
kullanımında 2000-2007 yılları arasında %700 gibi bir artışla her yıl Internet
kullanımının %100 arttığı hızla gelişmekte olan bir ülke konumunda gözükmektedir.
Kullanıcı sayısındaki bu gelişimin arkasında alt yapının artması, maliyetin azalması,
teknolojinin, ihtiyaçların, alışkanlıkların hızlı bir şekilde değişime uğramasının yanı sıra artan
genç nüfusun yeniliklere kolay adapte olması önemli bir faktördür.
Internet’in yayılmasının bu derece hızlı olması, özelikle pazarlama, bankacılık, eğitim ve
reklam-yayıncılık başta olmak üzere birçok sektörde web teknolojilerinin etkin şekilde
kullanılmasını hedef olarak amaçlanmıştır. Erişilebilirliği ve kullanışlılığı yüksek olarak
tasarlanabilen siteler oluşturulup kullanıcıların beklentilerini karşılayabilecek, motive
edebilecek, sürekli güncellenen ve istenilen bilgiye hızlı bir şekilde sunabilen sitelerin sayısı
bir hayli artarken bir yandan da uçsuz bucaksız olan bu ortamda bilgi kirliliği de söz
konusudur.
2
Dünyada En Çok
Türkiye’de En çok
Türkçe dile sahip En
Ziyaret Edilen
Ziyaret Edilen
Çok Ziyaret Edilen 10
10 Site
10 Site
Site
1
www.yahoo.com
www.google.com.tr
www.google.com.tr
2
www.google.com
www.facebook.com
www.milliyet.com.tr
3
www.live.com
www.live.com
www.hurriyet.com.tr
4
www.youtube.com
www.youtube.com
www.mynet.com
5
www.msn.com
www.google.com
www.ekolay.net
6
www.myspace.com
www.milliyet.com.tr
www.gittigidiyor.com
7
www.facebook.com
www.hurriyet.com.tr
www.haberturk.com
8
www.wikipedia.org
www.mynet.com
www.yonja.com
9
www.hi5.com
www.msn.com
www.internethaber.com
10
www.orkut.com
www.yahoo.com
www.sourtimes.org
SIRA
Kaynak : (Alexa, 2008)
Verilerin dijital ortamda saklanmaya başlanması ile birlikte, yeryüzündeki bilgi miktarının
sürekli arttığı günümüzde veri tabanlarında saklanan veri miktarı da benzer oranda
artmaktadır. Son zamanlarda Web üzerinden veri toplamı kavramı günümüzde Web
madenciliği olarak anılmaya başlandı. Tanım olarak bu kavram; WWW üzerinden kullanışlı
bilgiyi keşfetme ve analiz etme işlemi, şeklinde olarak tanımlanabilinir. Bu geniş tanım bir
yandan, milyonlarca siteden ve çevrimiçi (online) veritabanlarından veri ve kaynakların
otomatik olarak aranması ve elde edilmesi işlemi olan Web içerik Madenciliği’ni tarif ederken,
diğer yandan, bir yada daha çok Web sunucusu veya çevrimiçi servisten kullanıcı erişim
desenlerinin keşfi ve analizi işlemi olan Web Kullanım Madenciliği’ni tarif eder ( Cooley,
Mobasher, Srivastava, 1997)
Internet hayatımızdaki birçok kağıt gerektiren işi elektronik hale getirdi. Mektup, e-postaya
dönüştü; ansiklopediler, web sitesine. Fakat değişmeyen bir şey var ki o da form doldurmak.
Elektronik bile olsa. Sıkıcı, uzun, zaman zaman sinir bozucu ve çoğu kez zamanımızı çalan bu
işlemi hepimiz bir şekilde, bir yerde gerçekleştiriyoruz.
3
Her kim olursanız olun, nerede yaşarsanız yaşayın, ne iş yaparsanız yapın, hepimizin mutlaka
yapmak zorunda olduğu bir şey var: form doldurmak. Askerlik formu, kredi kartı başvuru
formu, üyelik formu ve daha bir sürü gerekli/gereksiz form.
Öte yandan formlar bir web site için en önemli araçlardan biri. Formlar, kullanıcıların,
sitenize geliş amacını gerçekleştirmelerine yardımcı olan bir gereksinim. Buna rağmen hiçbir
web ziyaretçisi, bir siteye sırf form doldurmak için gelmiyor. Onlar, kredi kartı almak için
geliyor, sitedeki yazıları okumak ya da sitedeki yazılara katkıda bulunmak isteğiyle geliyor,
bilgi almak, bilgi vermek, işe girmek için geliyor. Ya da o çok istedikleri bir ürünü, kitabı,
hizmeti almak için geliyor. Nedeni ne olursa olsun, bu isteklerini gerçekleştirmek, hedeflerine
ulaşmak için o sitede onlara sunulan formu doldurmaları gerekiyor.
Formlar, site sahipleri içinde vazgeçilmez öğeler. Bu formlar sayesinde, ziyaretçilerimizden
istediğimiz bilgileri alıyor ve hem onların hem de bizlerin ulaşmak istediği hedeflere
ulaşıyoruz.
Fakat bütün bunlara rağmen, form tasarımı, belki de bir web site içinde en göz ardı edilen,
kullanılabilirliğine ve kullanıcı deneyimine en az zaman ve caba harcanan kısımlar. Çoğu kez,
formlar, göz korkutucu, sinir bozucu, karmaşık ve kullanıcıdan, onların istediğinden daha
fazla çaba sarf etmelerine neden olacak şekilde tasarlanıyor.
Herkes, istediği her şeyin çabucak gerçekleşmesini istiyor. Herkes, her şeye çabucak sahip
olmak istiyor. Bu özellikle web için çok daha geçerli. Eğer bir şeyleri gerçekleştirmek
zamanımızı ve çabamızı sarf ediyorsa, anlam içermiyorsa, o zaman istediğimizi bulmak için,
bir başka yere, başka bir siteye bakınmaya başlıyoruz. Bu nedenle, kullanıcılarımıza
sunduğumuz formların kullanılabilirliğine zaman harcamak ve kullanıcının hedeflerini
gerçekleştirmesine yardım edecek şekilde tasarlamak gerekiyor.
Web içindeki formlar, bilgi ve değer alışverişinin başladığı yerler. Eğer kullanıcınız, sitenizin
içindeki formu doldurmak için zaman harcıyorsa, bunun karşılığında siz de ona bir şeyler
vermeli, onları bu çabasına karşılık değer katmalısınız. Peki site sahibi olarak neler
yapabiliriz?
4
Web Uygulamalarında Form Tasarımı
Kullanıcılar form doldururken etkin ve hızlı bir şekilde formu doldurmak isterler. Bu
yüzden form kullanışlılığı ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmış ve etkin olan form
elemanlarının yerleşimi belirlenmiştir.
Form Planı (YerleĢimi)
Formu doldurma zamanını minimuma indirme ihtiyacı duyulduğunda ve bilgiyi kullanıcıların
en alışık olduğu şekilde toplamak istediğimizde, en iyi çalışma şekli dikey yerleştirilmiş
elemanlar ve etiketler gibi duruyor. Her etiket ve form elemanı ilişkiselliklerine göre dikey
şekilde gruplanır ve etiket - eleman hizalarının uyumu göz hareketini azaltır. Kullanıcılar
sadece bir yöne hareket ederler: Aşağı. (Shneiderman&Plaisant, 2004; Fried & Linderman ,
2007).
5
Bu planda, giriş elemanlarının etiketleri için kalın font kullanmak daha akıllıca. Böylece
etiketlerin formun önalanında bulunmasını ve görsel ağırlıklarını arttırmış oluruz. Kalın font
kullanmadığımız zaman, form elemanlarıyla aynı ağırlıkta oldukları için karışacak ve
kullanıcının dikkatini vermekte zorlanmasına sebep olacaktır (Chisholm, Vanderheiden &
Jacobs,1999).
Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi Bilgiler, alışık olunmayan ya da kolay işlem grupları
halinde sunulmayan (bir adresin farklı bölümleri gibi) bir form ile toplanırken, etiketleri sola
hizalamak formda istenen bilginin taranmasını kolaylaştırır. (Johnson, 2007;).
Alternatif bir plan, etiketleri sağa yaslamaktır. Böylece etiket eleman arasındaki ilişki açıkça
belirtilmiş olur. Bununla birlikte etiketlerin sol bölümü, etiketlerin taranmasını zorlaştıracaktır.
6
Batı dünyasında, soldan sağa doğru okuruz. Bu yüzden gözümüz yazıların sol tarafındaki
boşluklara alışık değildir.
M. Penzo tarafından Formların yerleşimiyle ilgili Göz hareketlerinin incelenmesi için yapılan
çalışmaya göre;( Penzo, 2006)
Sola Hizalanmış Yatay Etiketlerde Göz
Sağa Hizalanmış Yatay Etiketlerdeki Göz
Hareketleri
Hareketleri
Kaynak :( Penzo, 2006)
7
Aşağı doğru Hizalanmış Yatay Etiketlerdeki Aşağı doğru Hizalanmış ve Kalın yazılmış
Göz Hareketleri
Yatay Etiketlerdeki Göz Hareketleri
Kaynak :( Penzo, 2006)
Görsel Elemanların Kullanımı
Sola hizalı etiketlerin avantajlarına bağlı kalarak (Kısa dikey boşluk, etiketlerin kolay
okunması), hatasını düzeltmeye çalışmak daha makul gelebilir: etiketlerin ve ilgili
elemanların boşlukları
8
Bunun gibi bir yaklaşım (ekstra arka plan rengi ve çizgiler): farklı arka plan rengi, bir dizi
dikey etiket ve bir dizi dikey eleman oluşturur. Yatay çizgiler ise etiketler ve elemanlar
arasındaki ilişkiyi belirler. Bu yaklaşım çekici görünse de birkaç problem doğurur.Doğal
görsel algılama kurallarına göre, plana 15 ekstra görsel eleman eklendi: ortadaki çizgi, her
elemanın arka plan rengi ve her kutunun yatay çizgisi(Nielsen, 1993;2005; Reichley, 2001).
Bu elemanlar gözünüzü meşgul edecek ve plandaki en önemli noktalara odaklanmanızı
zorlaştıracaktır: Etiketler ve giriş elemanları, Tufte,(2006)’ın belirttiği gibi “Bilgi, farklılık
yaratan farklardan ibarettir.” Başka bir değişle, planınıza yardımcı olmayan elemanlar onu
zorlaştırır. Bu etiketleri okumaya çalıştığınızda görülebilir. Gözünüz arka plan rengi ve çizgi
kombinasyonuyla oluşturulmuş her kutucuğu dikkate almak için sürekli duraklar.
Tabiî ki bu, formlarda asla bu planı kullanmamalıyız anlamına gelmez. Daha önce belirttiğim
gruplaşmayı kullanıcıya gösterecek şekilde yerleştirilmiş ince bir yatay çizgi ya da hafif bir
arka plan rengi görsel bütünlüğü sağlayabilir.
9
Birincil ve Ġkincil ĠĢlemler
Bir formdaki birincil işlem (genellikle “kaydet”) diğer elemanlardan daha ağır bir görsellik
ihtiyacı duyar (örneğin: parlak renk, kalın font, arka plan rengi) ve giriş elemanlarıyla aynı
hizada olmalıdır. Bu kullanıcılara formu tamamlamak için bir yol gösterir.Bir form “Kaydet”
ve “Geri Dön” gibi birden fazla işlem içerdiği zamanlarda, ikincil işlemin görsel ağırlığını
düşürmek etkili olacaktır. Bu bariz hataları minimuma indirir (Starling, 2001).
10
Form Tasarımında Kullanıcı Motivasyonu Sağlamak
1-Kullanıcılar, onlara sunulan formu doldurmanın ne kadar zaman alacağını bilmeli
Geleneksel kağıt formlar içinde, bir formu doldurmak için geçebilecek zamanı tahmin
edebiliyoruz ya da formun kaç bölümden oluştuğunu kolayca görebiliyoruz. Fakat birçok web
formu, çeşitli bölümlere ayrıldığından, aynı lükse, web sitelerinde sahip değiliz. Bu nedenle,
özelikle bilgi girişinin çok olduğu formları doldururken kullanıcılara, çeşitli ipuçları ve görsel
öğeler ile doldurmakta oldukları formun büyüklüğü, uzunluğu hakkında bilgi vermek
gerekiyor. Bunun güzel bir örneğini Sigortam.net sitesinde görebiliyoruz: "En uygun fiyata
ulaşmak için sadece 2 adım kaldı!" Diğer bir örnekte Kariyer.net sitesindeki özgeçmiş
bilgilerini güncelleme ekranında. Sağ tarafta bulunan formun bölümleri arasında geçişin
kolayca sağlaması kullanıcı belirsizlikten kurtarır (Brinck, Gergle, & Wood,2002).
Kaynak: (Sigortam.net , 2007)
11
Kaynak: (kariyer.net, 2007)
2-Kullanıcıda belirli bir beklenti oluĢturmalı ya da beklentileri karĢılanmalı
Eğer kullanıcıdan, onların ve sizin hedeflerinize ulaşmak için, belirli bir bilgiyi almak
istiyorsanız, onlara bu bilgiyi nasıl kullanacağınızı ve bu bilgi sayesinde ne gibi bir fayda elde
edileceğini, onlara anlatmanız gerekiyor. Bilgilere kim sahip olacak ve nerede kullanılacak?
bu bilgiler sayesinde ne gibi çıkar elde edilecek? gibi soruları, bu bilgileri istemeden önce ya
da isterken cevaplamak, kullanıcıların formu doldurup, bitirmelerine yardımcı olacaktır.
Ayrıca bu bilgiler verildikten sonraki oluşacak işlemi kullanıcıya anlatmakta fayda var.
Örneğin "Bu formu doldurduktan 24 saat içinde, şirketimizden bir uzman, sizinle temasa
geçecek" gibi. Bilgi detayları ile ilgili güzel bir örneği Volvo Türkiye sitesinde bulabilirsiniz.
Beklentiler, formun bulunduğu ortama göre değişebiliyor. Örneğin e-ticaret sitelerinde,
kullanıcıların birçok beklentisi var. Bunlardan biri ise, ödeme bilgileri. Birçok web kullanıcısı,
bir ürün satın aldığında, bu ürüne ödeyecekleri toplam fiyatı bilmek istiyor. Bundan birkaç
sene üzerinde gerçekleşmiş bir olayda bir e-Ticaret sitesinde bu konuda hata yapılıyormuş.
Site istatistiklerine bakılınca sorun belli olmuş. Birçok müşteri, fiyatı pahalı olan mobilyayı
alışveriş sepetine koyuyor, adres bilgilerini giriyor fakat kredi kartı bilgilerine gelince, işlemi
yarıda bırakıyormuş. Kullanıcılara nedenini sorulduğunda ise, mobilya gibi ağır bir ürününün
12
kargo fiyatını, kredi kart bilgilerini vermeden önce görmek istediklerini söylemesiymiş.
Böylesine bir beklentiyi karşılamayan şirket sahibi ise birçok müşteriyi ellerinden kaçırmış
(Doğan, 2005; Scrivens, 2003).
Aşağıdaki örnekte hepsiburada.com firmasının Ödeme işlemi öncesi kargo gönderimi ile bilgi
ekranını gözüküyor. Ayrıca dikkat edilecek olursa Bedava kargo kampanyasından
yararlanmak için kullanıcıya bir geri bildirimde var. Belki limiti aşmak için alışveriş yapılır!
Kaynak: (Hepsiburada.com, 2007)
3-Gereksiz, anlamsız ya da herkese uymayan sorulardan kaçınılmalı
Internet'in en güzel taraflarından birisi, belirli bir ülkeye ya da bölgeye sahip olmaması.
Siteye, dünyanın dört bir köşesinden ziyaretçiler gelebilir. Peki onlara sunduğunuz formlar
buna hazır mı? Birçok form tasarımı, lokal mantık ile hazırlandığından, bu gerçeği
unutabiliyor. Örneğin yurtdışında yaşayan bir kişiden yaşadığı il ve cep telefonu bilgileri
istemek gibi. Ya da birçok e-devlet sitesinde gördüğümüz "bilgi alma" formundan bilgi almak
isteyen yabancı uyruklu bir kişiye T.C. Kimlik numarası sormak ve bunu zorunlu kılmak gibi.
Formu hazırlarken su soruları kendinize sorun.Bu soruyu neden soruyorum?
1. Sorduğum bu soru, kullanıcı ile kurmak istediğim ilişkinin bulunduğu aşamaya uygun
mu?
2. Sorduğum sorunun cevabını daha sonra edinebilir miyim?
3. Sorduğum sorunun cevabını kullanıcı geneli cevaplayabilir mi?
13
4-Form içinde Anlamlı ön-eleme, ön-test ve hata ve bilgi mesajları verilmeli
Bunu birkaç örnek olayla açıklarsak:
Örnek - 1 Flickr sitesinin kurucularından biri olan Caterina Fake, Facebook sitesine kayıt
olmak için sitede bulunan formu gerçek bilgileriyle dolduruyor. Caterina'nın soyadı Fake.
Fake'in anlamı ise "sahte". Facebook, Caterina formu doldurup "gönder" düğmesine
basınca, hata mesajı ona soyadının yanlış (ya da sahte) olduğunu ve bunu düzelterek
"gerçek" soy isim yazmasını söyleyen "akıllı" bir mesaj veriyor.
Kaynak: (Fake, 2007)
Ön-eleme yaparken, herkesin kötü niyetli olduğunu düşünmek yerine, herkesin iyi niyetli
olduğunu düşünmek gerekir. Bende Facebook ile ilgili nedenini anlayamadığım bir
uygulamadan ötürü bir sıkıntı yaşıyorum. 1981 doğumluyum ama üye olurken yanlışlıkla
1982 olarak kayıt edilmiş. Üye olduktan sonra farkına vardım ama maalesef Facebook’ta
doğum yılınızı değiştiremiyorsunuz! Bende arkadaşlarıma 1982 doğumlu olmadığı teker
teker anlatmak yerine mecburen sadece profilim de gözükmesi için Gün ve Ay’ı
göstermesi için ayarlamak zorunda kaldım.
14
Kaynak: (Facebook, 2007)
Örnek - 2 Form doldururken parolamızı unuttuğumuz zaman gerekli olan güvenlik
sorularını biliriz, Cevabını iyi bildiğiniz bir güvenlik sorusu seçip ya da bazen yazıp,
kendi cevabınızı vermenizden oluşan bir çalışma.
Listede Annenizin kızlık soyadı,
Beğendiniz Renk, Yakın Arkadaşınızı Doğum Tarihi gibi sorular vardır. Geçen gün
Microsoft Live hesabı oluştururken bu sorulardan "Annenizin doğum yeri" sorusunu
seçtim, cevabımı sorunun aşağısında bulunan kutuya yazdım: İzmir. Gönder tuşuna
basmadan önce metin kutusunun aşağısındaki bilgiyi okudum "En az beş karakterli;
büyük küçük harf duyarlı". Nasıl yani? Madem belli bir alt sınır var Niye girişi bana
bırakıyor? Peki “Van”, “Muş”, “Köln” doğumlu olsaydı, Annemin doğum yerini mi
değiştireceğim? böyle "akıllı" bir sistem için?
Kaynak: (Microsoft Live , 2008)
15
Örnek - 3 Bir arkadaşlık sitesinin bayan üyeleri siteye çekmek için ücretsiz mesaj hakkı
verdiği bir uygulamanın neticesi aşağıda gözükmektedir.
Sanırım erkek üyeler, bayan üye olarak kayıt olup belli bir zaman mesajlaştıktan sonra
özüne dönmemek için yapılan bir uygulama!
5- Yapabileceğiniz iĢlemi, kullanıcınızdan yapmasını istenmemeli! Ya da onlara açık ve
detaylı bir Ģekilde anlatılmalı.
Belirli bir format içinde bir forma sahip olmanız, siz, site sahibinin amacı fakat kullanıcının
umurunda bile değil. Bunu en çok, belirli bir bilgiyi, belirli bir kısma girerken görüyoruz.
Örneğin telefon numaraları, kredi kartı numaraları, posta kodu gibi bilgiler girerken
kullanıcıdan istenen format belli olmadığı zaman kullanıcılar acaba boşluk bırakacak mıyım
araya (-) işareti koyacak mıyım gibi şüpheler duyabilirler. Amacımız kullanılabilirliği
arttırmak, kullanıcıların işini kolaylaştırmak!
16
Kaynak: (Hepsiburada.com, 2007)
Hepsiburada.com’ un ödeme seçenekleri kısmındaki 1-Kredi Kartı ile Ödeme seçeneğinde
Kart numarasının girileceği metin kutusu kullanıcıya kredi kartı numarasının hangi formatta
girileceği konusunda bilgi verilmiyor. Birkaç küçük programcılık hilesi ile kullanıcının girdiği
çeşitli formatlar, istenilen (örneğin boşluk, (-) karakterlerinin işlevselliği olmadığı) şekle
dönüştürülebilir ve böylece kullanıcı, kredi kartı numarasını nasıl girerse girsin, hata mesajı
vermemesi sağlanılabilir. Ya da kredi kartı numara girişini birbiri ardı geçişi sağlayan 4 ayrı
metin kutusu olarak tasarlamakta başka bir çözüm olabilir.
Altında bulunan 2. Garanti CepBank Alışveriş ile Ödeme kısmında ise örnek format verilmiş.
Kullanıcı hangi formatta veri girişi yapacağını biliyor.
17
6-Hata mesajları!
Form içinde bulunan sorular, kullanıcıya yardım eden küçük ipuçları ve hata mesajlarında
kullanılan dil, o formu doldurmak isteyen kullanıcıya yardımcı olurken, sizin, kullanıcıdan
almak istediğiniz bilgilere de kolayca ulaşmanızı sağlayacaktır. Örneğin kullanıcıyı,
doldurulan formdan uzak bir başka sayfa hata mesajı görüntülemek için göndermek hem diğer
girilen verilerin kaybolmasına hem de zaman kaybına neden olur. Bunun yerine, istenilen
bilgiyi ve ipucunu işaretleyen bir mesajla hatanın yeri gösterilebilirdi. Örneğin TEB Ataşehir
Lisesi 10. Sınıf Öğrencileri için hazırlamış olduğum Bilgisayar Tutum Anketindeki hata
mesajlarında hangi kısımları bos bıraktığımı açıklıyor ve
hatanın olduğu form elamanı
seçilerek kullanıcıyı yönlendiriyor. Hemen alttaki hata mesajı ise net değil!
18
Kaynak: (www.atasehirlisesi.k12.tr/tutum/ , 2008)
Hatayı önlemenin en önemli yolu, bu hataya sebep olacak unsurları ortadan kaldırmaktır.
Yani "olasılık tasarımı". Bunun yapmak ise kullanıcıya form doldurma işlemi sırasında
yardımcı olmak ile baslar. Microsoft’un Live.com sitesindeki üyelik formunu doldururken her
bir form elemanı seçtiğinizde o kısımla ilgili gerekli açıklamada geliyor.
19
Kaynak: (Microsoft Live , 2008)
7-Web form için oluĢan standartları dikkat edilmeli
Web formları içinde oluşmuş belirli bir standart vardır. Örneğin bizler * (asteriks) işaretini
gördüğümüzde, bunun doldurulması zorunlu kısım olduğunu biliriz başka bir örnekse
Hatalı/olumsuz mesajları kırmızı renkle, Olumlu mesajları yeşil/mavi gibi renklerle alırız ya
da böyle bir model, önceki deneyimlerden dolayı oluşmuş bir kavramdır. Eğer, bizler bu
standartları bozarsak, kullanıcının hata yapmasına neden oluruz.
Kaynak: (gayet.net, 2008)
Kötü Bir Örnek, Hata mesajı ve Olumlu mesaj aynı renkte olması benim 4-5 farklı kullanıcı
adı girmeden sonra bu işte bir terslik var deyip hata mesajının yanlış bir standartta
verilmesinden olduğunun farkına varmam sayesinde daha fazla kullanıcı adı denemedim.
Kaynak: (gayet.net, 2008)
20
İyi bir Örnek
Kaynak: (Microsoft Live , 2008)
Sonuç
Formlar, site sahipleri içinde vazgeçilmez öğeler. Bu formlar sayesinde, ziyaretçilerimizden
istediğimiz bilgileri alıyor ve hem onların hem de bizlerin ulaşmak istediği hedeflere ulaşıyor.
Fakat bütün bunlara rağmen, form tasarımı, belki de bir web site içinde en göz ardı edilen,
kullanılabilirliğine ve kullanıcı deneyimine en az zaman ve caba harcanan kısımlar. Çoğu kez,
formlar, göz korkutucu, sinir bozucu, karmaşık ve kullanıcıdan, onların istediğinden daha
fazla çaba sarf etmelerine neden olacak şekilde tasarlanıyor. Kullanıcıların erişebilirliğini ve
motivasyonunu arttırmak hataları en aza indirgemek için Form tasarlarken yukarıdaki kriter
ve standartlar çok iyi analiz edilmelidir. Kullanıcı odaklı bir yapı için bu unsurlar önemlidir.
21
Öğrencilerin Bilgisayar Tutumunu Ölçmek için tasarlanan Online Form
Kaynak: (www.atasehirlisesi.k12.tr/tutum/ , 2008)
22
KAYNAKÇA
Accessify, (2002), Better Accessible Forms, Erişim: 08.12.2007,
http://accessify.com/features/tutorials/accessible-forms/
Alexa, (2008), The Web Information Company, Erişim: 01.01.2008,
http://www.alexa.com
Brajnik, G. (2000). Automatic web usability evaluation: What needs to be done?
Proceedings of the 6th Conference on Human Factors and the Web. Erişim: 14.12.2007
http://www.tri.sbc.com/hfweb/brajnik/hfweb-brajnik.html.
Brinck, T., Gergle, D., & Wood, S.D., (2002). Designing Web sites that work:
Usability for the Web. San Francisco: Morgan Kaufmann.
Buckingham Shum, S.& McKnight, C., (1997) World Wide Web usability:
introduction to this special issue, International Journal of Human-Computer Studies
v47(1) 1-222
Chisholm, W., Vanderheiden, G., & Jacobs, I., Eds. (1999). Web Content Accessibility
Guidelines 1.0. Web. Erişim: 02.01.2008, http://www.w3.org/TR/WCAG10/
Cooley, R., Mobasher, B., Srivastava, J., (1997), Web Mining: Information and
Pattern Discovery on the Proceedings of the 9th IEEE International Conference on Tools
with Artificial World Wide Web. Intelligence (ICTAI'97), Kasım 1997
Crescimanno, B.,(2005). Sensible Forms: A Form Usability Checklist Erişim:
13.12.2007, http://alistapart.com/articles/sensibleforms
Doğan, M., (2005). John'un T.C. Kimlik Numarası, Altı Üstü Tasarım, Erişim:
13.12.2007 http://www.altiustutasarim.com/arsiv/2005/02/amerikali_johnu.php
Fake,C. (2007). Flickr, Erişim: 21.12.2007,
http://www.flickr.com/photos/caterina/255452513/
Fried, J., Linderman M., (2007).Creating Bulletproof and Easy to Complete Web
Forms, Erişim: 14.12.2007,
http://www.peachpit.com/articles/printerfriendly.aspx?p=170288&rl=1
Internet Usage World Stats, (2008), Internet and Population Statistics, Erişim:
01.01.2008, http://www.internetworldstats.com
Isaac, T.,(2001), Usable Forms, Erişim: 12.12.2007,
http://www.evolt.org/article/Usable_Forms_for_an_international_audience/4090/15118/
Johnson, J.,(2007).GUI Bloopers 2.0 Common User Interface Design Don’ts and Dos,
USA, Burlington: Morgan Kaufmann Publishers.
23
Nielsen. J.,(1993). Usability engineering. USA, Burlington: Morgan Kaufmann
Publishers.
Nielsen. J., (2005). Forms vs. Applications, Useit, Erişim: 10.12.2007
http://www.useit.com/alertbox/forms.html
Scrivens, P., (2003). More Form usability, Erişim: 13.12.2007,
http://kalsey.com/2003/07/more_form_usability
Shneiderman, B., Plaisant, C,. (2004). Designing the User Interface: Strategies for
Effective Human-Computer Interaction, 4th ed., Addison-Wesley, p 295-303
Penzo, M.,(2006). Label Placement in Forms, Ux Matters Erişim: 18.12.2007,
http://www.uxmatters.com/MT/archives/000107.php
Reichley, K., (2001). 7 Steps to Useable Forms , Erişim: 10.12.2007,
http://www.sitepoint.com/article/steps-useable-forms
Spool J.M., (2007), Five Usability Challenges of Web-Based Applications, User
Interface Engineering,Erişim: 18.12.2007,
http://www.uie.com/articles/usability_challenges_of_web_apps/
Starling, A., (2001). Usability and HTML Forms, Erişim: 15.12.2007,
http://www.wdvl.com/Authoring/Design/Basics/form1.html
The MIT Information Services and Technology department’s Usability Guidelines,
Erişim: 12.12.2007, http://web.mit.edu/ist/usability/usability-guidelines.html
Tufte, Edward R., (2006), Beautiful Evidence. Graphics Publishers
24