madencilik madenciliğimiz

Transkript

MADENCİLİK
VE
MADENCİLİĞİMİZ
Mehmet KAYADELEN
Maden Mühendisi
ODTÜ Mezunları Derneği Enerji Komisyonu, 05.03.2013.
1
Sunum Planı
• Madencilik
- Tanımlar
- Dönemleri
- Yöntemler
- Özellikleri
• Madenciliğimiz
- Anadolu'da madencilik
- Tarihçe, Mevzuat, Kurumlar
- Dünyadaki yeri
- Ekonomideki yeri
- Üretim, Dış ticaret
- Yapısı
- Son yıllardaki gelişmeler, eğilimler
- Sorunları
2
MADENCiLiK
Madencilik Sektörü
• ISIC Rev.3 (UN, International Standard Industrial Classification of All Economic
Activities, Rev.3) sınıflandırmasına göre;
C- Madencilik ve Taşocakçılığı ana sektörü, 5 Alt Sektörden
oluşmaktadır.
10- Taş kömürü ve Linyit madenciliği ile Turba Çıkarımı
11- Tetkik ve Arama Hariç, Ham Petrol ve Doğal Gaz
Çıkarımı ve Bunlarla İlgili Hizmet Faaliyetleri
12- Uranyum ve Toryum Cevheri Madenciliği
13- Metal Cevheri Madenciliği
14- Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı
4
Madencilik / Bazı Tanımlar
• Maden (TDK) :
- Metal, maden ocağı, mecazi anlamlar dışında:
Yer kabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış doğal etkenlerle oluşan,
ekonomik yönden değer taşıyan mineral
⇒ Ya da| Maden:
Maden Kârlı olarak işletilebilen mineral
•
Maden Kanunu’na göre maden:
Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve
ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında
kalan her türlü madde
• Cevher : Aslında yalnızca doğal metalik mineralleri çağrıştırmakla birlikte,
maden ile aynı anlamda kullanılmakta
• Madencilik (TDK) : Yer kabuğundaki madenlerin araştırılması, çıkarılması
ve işletilmesi ile ilgili teknik ve yöntemlerin bütünü
5
Madencilik / Dil Hataları
• "Ekonomik Maden (yatağı)" doğru mu?
• Hangisi doğru?
Maden mühendisi / madencilik mühendisi
Maden kanunu / madencilik kanunu
Maden İşleri Genel Müdürlüğü / Madencilik Genel Müdürlüğü
Maden sektörü / Madencilik sektörü
6
Bir mineral yatağı (tamamı ya da bir bölümü) kârlı
olarak işletilebiliyorsa/çıkarılabiliyorsa, o bir
maden/cevher yatağıdır.
Karlılık; toplam süreç/ömür ve paranın zaman değeri dikkate
alınırsa;
Gelirlert-Giderlert
∑ -----------------------------t=1
(1+i)t
n
NBD>0 olmalı
8
Madencilik / Bazı Tanımlar / Kaynak -Rezerv
• Mineral yataklarına ait her tonaj/miktar ≠rezerv
• Pek çok ülkede kabul gören Rezerv/Kaynak/Arama
Sonuçlarını Raporlama Standardına göre):
- Jeolojik bilgilerin düzeyi ve güvenilirliği ile yatağın
işletilebilirliğini etkileyen hususlara bağlı olarak; mineral
yatağının tonajı/miktarı 2 ayrı kategori ile onların alt
kategorilerinden birine girer:
1) Mineral Kaynağı (Mümkün, Muhtemel, Görünür)
2) Maden/Cevher Rezervi (Muhtemel, Görünür / ispatlanmış)
Madencilik / Bazı Tanımlar / Kaynak/Rezerv
• Mineral Kaynağı: Biçim, kalite ve miktar olarak sonuçta ekonomik
olarak istihraç (çıkarılma) şansı olan bir madde/malzeme
(materyal) yoğunlaşması.”;
• Mineral kaynağı artan güvenirlilik derecesine göre mümkün
(inferred), muhtemel (indicated) ve görünür (measured) olmak üzere
3 alt kategoriye ayrılmıştır.
• Maden/Cevher Rezervi: “Muhtemel ve/veya Görünür Mineral
Kaynağının ön fizibilite ya da fizibilite araştırması ile ekonomik
olarak işletilebileceği ortaya konmuş bölümü.”
• Maden Rezervleri, güvenilirlik bağlamında Muhtemel (Probable)
maden rezervleri ve Görünür/ispatlanmış (Proved) maden
rezervleri olmak üzere 2 alt kategoriye bölümlenir.
10
“Maden”
ve “rezerv” terimleri, yalnızca jeoloji ve madencilikle ilgili kavramlar değildir. Aynı
zamanda, metalürji, ekonomi, pazarlama, çevre, hukuk, sosyal, idare vb ile de ilgili kavramlardır.
Kaynak: CRIRSCO Internatıonal Reportıng Template For Exploratıon Results, Mıneral Resources And Mıneral Reserves
(CRIRSCO: Committee For Mineral Reserves Intenational Standarts)
11
Madencilik / Bazı Tanımlar / Kaynak-Rezerv
• Buna göre: Saha bazında ayrıntılı çalışmalara dayanmayan
rezerv miktarlarına itibar edilmemeli.
• Türkiye kömür rezervi 8 milyar ton mu, 13,5 milyar ton mu?
Miktarlar saha bazında ayrıntılı çalışmalara dayanıyor mu?
• Örnek: Hekimhan-Hasançelebi. En büyük demir yatağı. Düşük
tenörlü. Yaklaşık 50 yıldır araştırılıyor. Karlı bulunmuyor. Şu
anda kaynak. Yeni teşvik verilirse, kârlı olursa, işletilebilecek,
rezerv olabilecek.
• Örnek: Bingöl-Karlıova linyit yatağı. Kimse talip olmuyor.
• «...rezerv belirlendikten sonra 2. aşama olan fizibilitede,
rezervin karlı bir şekilde çıkarılıp çıkarılmayacağı saptanır.» Bir
prof.’un cümlesi!
Madencilik / Dönemleri
• Bir maden yatağının aranması, bulunması ve değerlendirilerek
işletmeye hazır hale getirilmesi uzun süreli bir çalışmayı gerektirir.
(Büyük projelerde 7-8 yıl).
• Bir madenin ömrü: 4 dönem
1) Arama Dönemi: Varsa önceki etütler; jeolojik, jeofizik,
jeokimyasal etütler; jeolojik-topografik haritalar; sondaj, yarma,
analiz, teknolojik etüt, önfizibilite, fizibilite, finansman temini.
2) Yatırım Dönemi: İhaleler/görüşmeler, sözleşmeler, mühendislik
hizmetleri; altyapı, madenin geliştirilmesi, idari-sosyal-yardımcı
bina/tesisler, gerekiyorsa zenginleştirme tesisi, makine-donatım
tedariki ve montajı, deneme işletmesi vb, vb.
3) İşletme Dönemi (Madenin çıkarılması + zenginleştirilmesi):
4) Madenin terki ve arazinin ıslahı/doğanın onarımı (recultivation)
13
Madencilik / Üretim Yöntemleri
• İstihraç / madencilik / üretim yöntemleri:
1) Açık işletme
2) Yeraltı işletme
3) Çözelti (solüsyon) madenciliği
• Makina ve ekipman teknolojisindeki gelişmeler açık
işletmecilik yöntemlerinin payını arttırıyor.
• Üretim yöntemlerinin seçiminde; örtü tabakası kalınlığı, kaya
formasyonlarının sertliği, basma dayanımı, kazılabilirlik
parametreleri, ilk yatırım tutarı ve birim üretim maliyetleri vb
belirleyici olmaktadır.
14
Madencilik / Üretim Yöntemleri / Açık İşletme
2 temel sistem
- Sürekli işletme Sistemi
- Süreksiz İşletme Sistemi
- Sürekli Madencilik Sistemi
Kazı, yükleme ve nakliyatın kesintisiz olarak yapıldığı sistem. Büyük
işletmelerde tercih sebebidir. Döner kepçeli ekskavatör ve zincirli
ekskavatör, surface miner gibi kazıcı - yükleyici makinalar + bant konveyör, aktarıcı konveyör ve demiryolu nakliyatı kullanılmaktadır.
• Elbistan’da 3.000 m3/saat kazı - yükleme kapasitesinde döner kepçeli
ekskavatörler bulunmaktadır.
• Döner kepçeli ekskavatörlerde günlük 240.000 m3 (yerinde) kapasiteye
ulaşılmış durumdadır (Almanya) .
Kaynak: DPT 9. Plan Madencilik ÖİK Raporu
15
Madencilik / Üretim Yöntemleri / Açık İşletme
• Süreksiz İşletme Sistemi:
• Sistemin ana makinaları dragline, elektrikli ve hidrolik ekskavatör,
yükleyici ve kamyonlardır.
• Dragline uygulaması daha çok örtü kalınlığı ince olan açık işletmelerde
uygulanır.
• TKİ'nin çeşitli üretim bölgelerinde kepçe kapasiteleri 1-20 yd3 arasında
değişen ekskavatörler (elektrikli ve hidrolik), 0,7–10,3 m3 yükleyiciler ve
35-170 short ton kapasiteli kamyon çalışmaktadır. Özel sektörde
kullanılan iş makinalarının büyük bir çoğunluğu düşük kapasitelidir.
EÜAŞ’ne bağlı Sivas- Kangal'da 25 yd3'lük ekskavatör de var.
• Günümüzde değişen teknolojiye paralel olarak, dünyada ekskavatör
kapasiteleri 70 yd3'e, dragline kapasiteleri 220 yd3'e, kamyon kapasitesi
400 short tona kadar çıkmıştır.
16
Madencilik / Üretim Yöntemleri / Yeraltı İşletme
Maden yatağına
kuyu, galeri ya da
rampa ile ulaşılır
Ocağa girişte: “Selametle"/ “Uğur ola"
Ocaktan çıkışta: “Geçmiş olsun”
17
Madencilik / Üretim Yöntemleri / Yeraltı İşletme
• Uzun kazı arınlı üretim yöntemi:Uzun ayak, diyagonal ayak
• Kısa kazı arınlı üretim yöntemi: Tavan ayak, taban ayak
• Topuklu üretim yöntemi: Göçertmeli topuklu, dolgulu topuklu, çapraz topuklu,
travers ayak, ara katlı topuklu ayak
• Oda üretim yöntemi: Oda-topuk yöntemi, tali katlı göçertme,
• Blok yöntemleri.
Madencilik / Üretim Yöntemleri /
Çözelti (Solüsyon) Madenciliği
• Yöntem, temelde, yeryüzünden açılan bir sondaj kuyusu ile
cevher yatağına ulaşarak, cevher karakteristiğine uygun bir
çözücü yardımıyla liçleme yapılması ve cevherin çözelti
halinde yeryüzüne pompalanması esasına dayanmaktadır.
• Tek ya da çoklu kuyularla üretim yapılabilmektedir.
• (Örnek: Eti soda- Beypazarı Trona)
19
Madencilik / Cevher Hazırlama Zenginleştirme Yöntemleri
• Triyaj (Elle ayıklama) /optik ayırma
• Tane küçültme (Kırma ve öğütme) sonrası;
- Gravite, manyetik, elektrostatik, flotasyon, liç, ağır ortam,
kalsinasyon, yıkama vb yöntem ve teknolojilerle cevherin
içindeki yararlı ve yararsız veya zararlı unsurlar birbirlerinden
ayrıştırılır.
Gerekiyorsa, elde edilen zenginleştirilmiş cevherin sudan
arındırılması (çöktürme, elektro çöktürme, elektroliz,
susuzlandırma, kurutma)
Gerekiyorsa, zenginleştirilmiş cevherin boyutunun
büyütülme/topaklama (briketleme, peletleme, sinterleme)
işlemi
20
Madencilik / Özellikleri
• Madencilik sektörü, tarım ile birlikte ekonominin iki temel
hammadde üreticisinden biridir. Buna göre; yaşantımızda
kullandığımız / yararlandığımız bir şeyin ilk hammaddesi tarım
kökenli değilse, madencilik yoluyla ortaya çıkarılmıştır, denebilir.
• Uygarlığın madencilik ile başladığı söylenebilir.
• Arkeolojik bulgular göstermektedir ki; Homo Sapiens’in uygarlığa
yolculuğunda ilk adımlarından itibaren, kendini korumak ve
yaşamını iyileştirmek için doğal mineralleri ve metalleri
kullanmıştır.
• Bu nedenle, madencilik uygarlık ile paralel gelişmiştir.
Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi
• İnsan; taşların sertliklerinin birbirinden farklı olduğun fark ettiğinde;
birini diğerinin işlenmesi için kullanabileceğini de öğrendi.
• İlk ok / mızrak / balta ucu gibi
delici/kesici aletler, obsidyen
(volkan camı) ve
çakmaktaşındandır.
•İnsanlığın mineralleri kullanımı
İhtiyaçlar / Kullanım Alanı
Amaç __
Çağ
Araç-gereç, kap-kacak
Silahlar
Süs ve dekorasyon
Para
Yapılar ve cihazlar
Enerji
Makine
Elektronik
Nükleer parçalanma
Gıda, korunma
Avlanma, savunma, savaş
Mücevher, kozmetik, boya
Parasal değişim
Barınma, taşıma
Isı, güç
Sanayi
Bilgisayar, iletişim
Güç, savaş
Tarih öncesi
Tarih öncesi
Antik çağ
Erken orta çağ
Erken orta çağ
Orta çağ
Modern
Modern
Modern
Kaynak: Howard L. Hardman- Jan M. Mutmansky, Inroductory Mining Engineerining,
23
• Minerallerin eski çağlarda boyar madde (pigment) olarak
kullanıldığı bilinir. Örneğin
• Hematit (Fe2O3), Malahit [Cu2CO3(OH)2], Kobalt
• Arkeolojik bulgulara göre tarihteki en eski maden ocağının
Swaziland’ta hematit çıkarılan “Aslan Mağarası” (Lion Cave)
olduğu belirtiliyor. Yaşı: 43.000 yıl.
• Madencilik uygarlığa paralel bir seyir izlemiştir.
• Tarihteki önemli kültürel evrelerin hemen hepsi çeşitli mineraller
ya da onların türevleri ile ilişkilendirilmiş ve anılmıştır:
- Taş Devri (- ~ MÖ 4500)
- Bakır Devri (~ MÖ 4500-3000)
- Tunç Devri (~ MÖ 3000-1200)
- Demir Çağı (~ MÖ 1200-17. yy)
- Çelik Çağı (17. yy-1945)
- Nükleer Çağ (1945-?)
- ?? (Bilişim- Nano teknoloji)
25
• Bir otomobil için (Yaklaşık olarak):
•
1018 kg çelik (2.250 kg demir cevheri)
12 kg bakır (1.180 kg bakır cevheri)
11 kg kurşun (435 kg kurşun cevheri)
8 kg çinko (327 kg çinko cevheri)
39 kg cam (77 kg silis kumu, kalker,
feldspat, dolomit, soda)
o 63 kg Alüminyum (254 kg boksit)
o 277 kg diğer materyaller
(588 kg diğer mineraller)
o
o
o
o
o
o Toplam 1.428 kg metal
(Toplam 5.081 kg maden)
3
26
• Bir mobil telefon için 20 çeşit mineral / metal (% dağılımı):
Cam (15.4), bakır (15), demir (8), magnezyum (3,2),
alüminyum (3,1), titanyum (2,2), nikel/kobalt (2), çinko (1,6), kalay (1,1),
baryum (1,1), kurşun (0,7), gümüş (0,55)
mangan, zirkonyum, antimon, altın, paladyum, berilyum vd.
• Bir renkli tv için 35 çeşit mineral.
Ekonomik ömürleri kısa.
E-atık kavramı oluştu.
Bu atıklar tehlikeli. Ancak ekonomik.
=> Bertarafı /değerlendirilmesi için Yasal düzenlemeler yapılmaya başladı.
Kaynak: ilknurunpenceresi
27
1.500 metrelik boğaz köprüsü için
27 bin ton çelik, 73 bin m3 beton
[çimento (kalker, killi mineraller, alçıtaşı vd.) agrega]
100 m2’lik apartman dairesi için: 125 ton çimento
1 km hızlı tren demiryolu için 750 ton çelik ray.
28
• Kişi başına düşen maden tüketimleri:
- ABD : 21 t/yıl
- Avrupa: 16 t/yıl
- Türkiye: 6 t/yıl
• Kişi başına çelik tüketimi (2011):
- Dünya: 214,5 kg
- AB (27) : 310 kg
- Türkiye: 342 kg
Kaynak: ilknurunpenceresi
29
• Mineral kaynaklar, yenilenemeyen/tükenen kaynaklardır. Örneğin:
bugün bilinen rezervlerinin, bugünkü tüketim hızıyla tükenme ömürleri
(MMO):
- Kömür: 400 yıl
- Alüminyum: 1027 yıl
- Krom: 143 yıl
- Bakır: 75 yıl
- Altın: 45 yıl
- Kurşun: 42 yıl
- Nikel: 90 yıl
Bu özellikleri nedeniyle, diğer doğal kaynaklar için yapıldığı gibi, uğruna
savaşlar çıkarılmakta. Son örnek (Ocak 2013) Fransa’nın Mali’ye müdahalesi.
Söylenen gerekçe: İslamcıların önünü kesmek. Ama asıl gerekçe uranyum
vd madenler.
Madencilik /Özellikleri
•Bazı mineraller her yerde bulunmamakta ve stratejik/kıt minerallere
sahip olanlar güç avantaj elde edebilmekte.
• Örnek: AB için kritik hammaddeler (14)
•
•
•
•
•
•
•
Antimon
Berilyum
Flourspar
Galyum
Germanyum
Grafit
İndiyum
• Kobalt
• Magnezyum
• Nadir Toprak Elementleri
(İtriyum, skandiyum, lantan, selyum vd)
• Niobyum
• Platin Grubu Metaller
(Platin, paladyum, iridyum, osmiyum vd)
• Tantal
• Tungsten
• Mineral kaynaklar; hiç kimsenin emeği olmaksızın milyonlarca yılda
oluşan kaynaklardır. Bu anlamda insanlığa mirastır ve onlarda
gelecek kuşakların da hakkı vardır. Sürdürülebilir kalkınma,
sürdürülebilir madencilik için, mineral kaynakların verimli
işletilmesi, israf edilmemesi gerekir.
• Maden yatakları, yalnızca bulundukları yerde işletilebilir.
Tesislerin yer seçimi şansı sınırlı. OSB, tenha verimsiz alan vb de
değerlendirilme şansı yok. Ya bulunduğu yerde işletilir, ya da
işletilemez. Üstünde/çevresinde orman, köy, tarım alanı, akarsu,
turistik tesis vb olabilir. Ne yapmalı? Kriter? => F/M analizi.
• Bir mineral yatağının işletilebilirliği 2 ana belirsizliğin tehdidi altında:
a) Jeolojik belirsizlik: Jeolojik yapı, değişkenlik (süreksizlik)
gösterebilir. Homojen yapıda olmayabilir.
Yatağın, jeolojik açıdan nicelik ve niteliği (tonaj, tenör vb)
alınan numunelere dayanarak tahmin edilir. Dolayısıyla da,
nicelik ve niteliğine ilişkin bilgiler, tanım gereği birer
tahmindir. Kesin bilgiler ancak mineral kazıp çıkarılınca elde
edilebilir.
b) Ekonomik belirsizlik: Çıkarılmasına yönelik maliyetler sabit
değil. Fiyatlar zaman içinde değişebilmekte.
• Bu nedenle, bugün için kârlı olan bir mineral yatağı gelecekte
bir zamanda kârlı olmayabilir. Ya da tersi.
33
Madencilik / Özellikleri/ Fiyatlar hareketli
Bazı madenlerin / metallerin ortalama fiyatları
Ortalama Fiyatlar
Yıllar
Demir
Cevheri**
Termal
Kömür**
(USD/dmtu)
(USD/t)
Bakır*
Altın*
Alüminyum*
(USD/
ton)
(USD/
Ounce)
(USD/
ton)
2003
30
27
1.789
364
1431
2004
36
44
2.868
410
1717
2005
62
53
3.684
445
1900
2006
73
53
6.725
604
2568
2007
80
56
7.124
697
2638
2008
145
125
6.938
872
2567
2009
97
70
5.178
974
1671
2010
205
98
7.558
1.233
2200
• Madenciliğin negatif ve pozitif dışsallıkları önemlidir.
• Negatif dışsallıklar:
- İşletme yöntemine ve alınan önlemlere bağımlı olarak
●
Canlı doğaya zarar verebilir,
●
Yeraltı ve yer üstü su kaynaklarını kirletilebilir,
●
Önemli miktarda atık oluşturabilir,
●
Gürültü ve toz çıkarabilir,
●
Maden yatağının bulunduğu ve çevresindeki araziyi tahrip eder,
●
Ormanlara / bitki örtüsüne zarar verebilir.
●
Topografyayı değiştirebilir,
●
Tasman oluşturabilir
●
Görüntü kirliliğine yol açabilir.
Madencilik / Özellikleri / Dışsallıkları
• Pozitif dışsallıklar:
● Ülkenin döviz kazancına (ya da tasarrufuna)
● Fiziksel altyapının (yol, su, elektrik, telekomünikasyon, kanalizasyon,
okul, hastane, rekreasyon alanı vb) geliştirilmesine,
● Doğrudan ya da dolaylı olarak yaratılan istihdama,
● Özellikle az gelişmiş yörelerdeki bölgesel ve yerel kalkınmanın
hızlandırılmasına,
●Bölgelerarası gelişmişlik farkının azaltılmasına ve
● Đç göçün önlenmesine
katkıda bulunabilir.
• Bunlara, “sosyal sorumluluk” adı altında verilen “rüşvetler” de
eklenmeli. Türkiye’de Ciner’n; Ankara-Çayırhan, Siirt- Madenköy,
altıncıların Bergama-Ovacık, Uşak- Eşme’eki okul, burs, tarıma katkı
projeleri gibi.
36
• Bu nedenlerle, yeni bir maden işletmesi, üretici güçlerin
gelişmesine olumlu yönde bir müdahaledir.
• Madencilik, ileri geri bağlantılarıyla pek çok sektörü tetikleyebilir.
(Metalürji, enerji, seramik, makine imalat, doğal taş işleme, lojistik,
kimya sanayii, bilişim, mühendislik vb)
• Madencilik faaliyetleri durdurulduğunda yeniden üretime
alınmasının maliyeti yüksektir.
Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler -Fransızcanın Etkisi
• Türkçe karşılıkları az bilenen/kullanılmayan, yanlış kullanılan jargonu
var.
- Tenör : Değerli elementin yüzde miktarı. Fransızca: Teneur [İçerik, Nicelik]
Sınır tenör: Madenin Fiyatı ve çıkarım maliyetinin fonksiyonu.
Hangi tenöre kadar işletilecek?
- Rödevans: Üretim payı . Fransızca: Redevance: [Rödevans, imtiyaz ücreti ]
- Fay: Kırık (Kayaç kütlelerinin bir kırılma düzlemi boyunca yerlerinden
kayması)
Fransızca Faille.
Fay kırığı? => Örneğin mesela ya da yanlış hata
- Lavaj: Yıkama Farnsızca Lavage:Yıkama
- Triyaj: Elle ayıklama. Fransızca: Triage [Ayırma, seçme, Seçilmiş şeyler.]
- Grizu Farklı kullanıyor. (%5-15 metan içeren hava) Fransızca Grisou: Ocak gazı
(Metan, etan, CO2, CO, N, vd)
=> Metan sanayide patlarsa metan; kömür madeninde patlarsa grizu!!!
Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler -Fransızcanın Etkisi
- Dekapaj (Örtü kazı, örtü alım),
Fransızca Décapage [kir ve pasını temizleme]
İngilizce: Stripping
- Dekapaj Oranı
● Genel (Overall) Dekapaj Oranı
● Anlık (Instantaneous) Dekapaj Oranı
● Başa baş (Break-Even) Dekapaj Oranı (Açık Ocak sınırı / Yeraltına
geçiş sınırı)
Kömür madenciliğinde çok sık atıf yapılır. ==>
Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler / Genel Dekapaj Oranı –
Şematik gösterim
Kömür madenciliğinde hep genel örtükazı/dekapaj oranından söz edilir.
Genel Dekapaj Oranı:
(Kazılan toplam örtü hacmi) / (Kazılan toplam cevher tonajı) (m3 / t)
Yüzey
Örtü
Kömür
Anlık oran= Genel oran
Madencilik / Bazı Terimler / Anlık Dekapaj Oranı Şematik gösterim
Yalnızca genel dekapaj oranı vermek yeterli/anlamlı değil.
Yüzey
6:1
Örtü
3:1
2,5 : 1
Cevher
Anlık oran ≠ Genel oran
Varsayım: Genel Dekapaj Oranı: 1/3
41
Madencilik / Bazı Terimler / Anlık Dekapaj Oranı Şematik gösterim
Yüzey
4:1
8:1
Örtü
2:1
Kömür
Kömür
Anlık oran ≠ Genel oran
Varsayım: Genel Dekapaj Oranı: 1/5
Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler / Başa baş Dekapaj Oranı
• Soru: Dekapaj oranı kaç oluncaya kadar kabul edilebilir?
• Cevap: Başabaş dekapaj oranına kadar.
• Başabaş dekapaj oranı analizi 2 amaçla yapılır.
1) Yalnızca, açık ocak yöntemi söz konusu ise:
Kazacağınız madenden elde edeceğiniz kazancı eşitleyecek dekapaj
maliyetine karşılık gelen oran.
2) Yer altı işletme yöntemi de söz konusu ise:
Yeraltı işletme yöntemi maliyeti ile açık işletme maliyetini eşitleyen
dekapaj oranı
Soma:
MADENCĐLĐĞĐMĐZ
Madenciliğimiz/ Tarihçe / Anadolu‘da Madencilik
Anadolu’da yaşayan her uygarlık (44?) madencilik
yapmış.
- Cilalı Taş Devri
(Neolitik Çağ)
(~ MÖ 8000- 4500)
Arkeolojik kazılarla bu döneme ait pek çok yerleşim
yeri bulunmuş:
-İstanbul’daki son kazılar,
-Mersin Yumuktepe Höyüğü, MÖ 7500
- Efes kenti'nin ilk kuruluşu: M.Ö. 6000
Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Cilal%C4%B1_Ta%C5%9F_Devri
45
Madenciliğimiz / Tarihçe / Anadolu’da madencilik
Bakır Devri
Truva, MÖ 3000’den itibaren önemli yerleşim
(~ MÖ 4500-3000)
- Tunç Çağı
Hitit Krallık Dönemi (MÖ ~ 1700-1200)
(~ MÖ 3000-1200)
- Demir Çağı.
(~ MÖ 1200-17. yy)
Urartu Krallığı (MÖ 900-600)
Lidyalılar (MÖ 680-540 )
Pers İmp. (MÖ 546-330)
Roma-Bizans İmp. (MÖ 133 -1453)
Malazgirt Savaşı (1071)
Anadolu Selçuklu (1060-1307)
- Çelik Çağı
(17. yy-1945)
Osmanlı İmparatorluğu (1299-1923)
Madenciliğimiz/ Tarihçe / Anadolu’da Madencilik
• M.Ö 5000 – 3000 yıllarında Anadolu insanları için bakır çok
değerli olmuş.
• M.Ö 4. bin yılın sonlarında önce gümüş ve kurşun, daha sonra
altın yavaş yavaş tarihteki yerini almıştır.
• Anadolu’da, 6500 yıllık yeraltı maden ocağı bulunmuş: Çorum
-Bayat ilçesinde (Derekütüğün köyü) (2007).
Dünyanın en eski maden ocağı olabilir deniyor.
Kaynak: Madencilik Türkiye. Sayı 20
- Tunç Devri’nde (M.Ö 3000 - 1200) madenler, galeriler açılarak yer
altından çıkarılmış ve ocaklara yakın uygun alanlarda ergitilmiş.
- M.Ö 3. bin yılın ilk yarısında, demir cevherinin (hematit, manyetit, götit
gibi) ergitilmesi ile demir elde edilmeye başlanmış.
Kanıt:
Türkiye'de eski dönemlerden kalma 200’den fazla yerde cüruf birikimi
bulunmuş.
Bu cüruf birikimleri, bakır, kurşun, gümüş ve demir metalürjisine ait
kalıntılar.
Kaynak: MTA Tü
Türkiye Madencilik Tarihi Birimi
48
• Tunç Çağının ikinci yarısında yarı değerli taşlar
işlenmiş.
• İlk metal parayı (altın) Lidyalılar bastırmış (MÖ 7.yy).
• Mermerin altın çağı M.Ö. 7. yy’da başlar.
Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat
• 1848 – Zonguldak havzasındaki kömür yataklarını "Emlak-ı Şahane" arasına
alan Sultan Abdülmecit Fermanı. => 1848 yılı, taşkömürlerinin işletilmeye
başlandığı yıl kabul edilir. (Kömürün bulunuşu 1829). İşleticilerden alınacak
bedeller belirlendi. Gelirler din ve hayır işlerine tahsis.
• 1858 - Arazi Kanunnamesi: Madenlerden alınacak devlet payı belirlendi.
- Öncesinde şer’i hükümler geçerli idi.
• Madenler eğer boş arazide ise Devlet, vakıf arazisinde ise vakıf idaresince
işletilmiş.
• Şahıslara ait tapulu arazilerde bulunmuş ve şahıs madeni işletmek için
sermaye koymuşsa, madenin işletme hakkı, bu şahsa bırakılmakta. Böyle
durumlarda şahsın madeni işletmesinden ötürü devlete 1/5 oranında vergi
vermesi zorunlu tutulmuş. Şahsın, tapulu arazisinden çıkan madeni
işlememesi durumunda devlet bu madene el koyabilmekte.
51
• 1862 Maadin Nizamnamesi. (1872, 1887, 1906’da yenilendi. 1942’de
bazı değişiklikler yapıldı. 1954’te 6309 ile mülga.)
• 1867 Ereğli Kömür Maden-ü Hümayunu İdaresinin Nizamnamesi –Dilaver Paşa Nizamnamesi olarak da biliniyor. (Padişah tasdikinden
geçmediği için Teamülname denmiş.) (Dilaver Paşa, Ereğli Livası
Kaymakamı. Sonra da, Havza-i fahmiye Müdürü. )
Ruhsat, taşıma, yapı, çalışma yaşamı vb düzenleniyor. 100 maddeden
oluşmakta. 1954’te, 6309 sayılı yasa ile ilga.)
- Teamülname, Nizamnameden farklı hükümler de içeriyor.
- Teamülnamede, İmal hakkı süre ile sınırlı değil, kömürün bitmesi ile
ilgili. Çıkan kömürün belirli bedelle Bahriyeye satılması zorunlu.
1882’den sonra çıkan kömürün %40’ını istediğine satma serbestliği
geldi. Bunlardan temettü hissesi alındı. 1918 yılından itibaren
Maadin Nizamnamesi hükümlerine göre, nispi resim alınmaya
başlandı.
Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat /
Dilaver Paşa Nizamnamesi
- Mükellefiyet uygulaması başlattı. (Birinci İş Mükellefiyeti Dönemi)
- Nizamname ile (m. 21) Ereğli Sancağı’nın 14 kazasında 13 ile 50 yaş
arasındaki erkeklerin tamamı zorunlu çalışmaya tabi tutuldu. (15 gün
köyde, 15 gün madende)
Her kim ki çalışamaz duruma gele
Eşeğe bindirilip köyüne gönderile (m. 30)
(Metin Köse-Mükellefiyet, Doğan Kitap)
-İkinci İş Mükellefiyeti 1940 (Milli Koruma Kanunu: 16 yaşından yukarı
erkek çocukların maden işlerinde çalıştırabileceği kararı.)
- “Zorunlu iş mükellefiyeti” 1 Eylül 1947 tarihinde yürürlükten
kaldırıldı.)
=> Etkisi: Gruplu/Münavebeli çalışma halen TTK’da devam ediyor.
53
• 1901- Taşocakları Nizamnamesi
(Taşocakları, 2004’te 5177 sayılı kanun ile Maden Kanunu kapsamına alındı. Mülga)
• 1911 - Teskere-i Samiye (No: 289)
- Kömürün rahat çıkarılması için Havza kamulaştırıldı. (1986’da yürürlükten kaldırıldı)
• 1921 - Ereğli Havza-i Fahmiyyesi Amelesinin Hukukuna
Müteallik Kanun (No: 151)
- 1. mükellefiyet dönemi sonlandı.
- Amele Birliği Biriktirme ve Yardım Sandığı kuruldu.
• 1940 Ereğli Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi
Hakkındaki Kanun (No: 3867), Füzyon
=> Bakanlar Kurulu Kararları ile bütün ocakların devletçe işletilmesi kararı. İlkinde
tüm ocaklar devletleştirildi. Sonrakilerde imtiyaz alanı daraltıldı.)
54
1954 – Maden Kanunu (No: 6309) => Mr. Elly (ABD) hazırladı.
1961- Anayasa (m.130) : Tabii servetler ve kaynakları, Devletin hüküm
ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete
aittir. (Anayasa’da ilk kez.)
1978- Devletçe İşletilecek Madenler Hakkında Kanun (No: 2172):
Kömür, demir, bor sahalarının Devletçe işletilmesi
• 1982- Anayasa (m. 168.) Bazı yeni hükümler eklendi.
• 1983- Bor Tuzları Trona Ve Asfaltit Madenleri İle Nükleer
Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini, Linyit Ve Demir
Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanun (No: 2840);
Devletleştirilmiş bazı sahalar iade edildi
55
• 1985 – Maden Kanunu (No: 3213).
- Mermer, Kanun kapsamına alındı.
- Madencilik Fonu kuruldu. Fon 1993 yılında Genel Bütçe kapsamına alındı.
- 2004 – 5177 Sayılı Kanunla değişiklik (Taşocakları Kanun
kapsamına alındı.)
- 2010 – 5995 sayılı Kanunla değişiklik yapıldı (Mali yeterlilik)
- 1987, 1986, 1993, 2009 ve 2012- Anayasa Mahkemesi bazı
madde iptalleri
56
Madenciliğimiz / Tarihçe /Kurumlar
Madenciliğimiz / Tarihçe / Kurumlar
• 1924 Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebi Zonguldak’ta
açıldı
(1931’de kapandı. 1953’te İTÜ Maden Fakültesi kuruldu. 1960’ta ODTÜ’de
Maden bölümü kuruldu. ).
Türkiye’de madencilik eğitiminin 1872 yılında kurulan Orman ve Maden Mektebi ile
başladığı da söylenmekte. (Birön, 1978’e atıf; Y.Doç.Dr. Nilgün Okay.)
• 1935 – Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğü (MTA)
kuruldu. (Kanun No: 2804).
• - 1985 yılında kanunda değişiklik yapıldı. Adındaki Enstitü kaldırıldı.
Madenciliğe eleman yetiştirme görevi kalktı.
• 1935 – Etibank kuruldu. Etibank Kanunu (No:2805).
Madencilik, metalürji ve bankacılık
• - 1993 Etibank Bankacılık ÖİB’na devredildi.
- 1998 - Eti Holding A.Ş. Kuruldu. Bağlı ortaklıklar:
Eti Bor A.Ş. / Eti Alüminyum A.Ş. / Eti Krom A.Ş. / Eti Bakır A.Ş. / Eti Gümüş
A.Ş.,/ Eti Elektrometalurji A.Ş. / Eti Pazarlama ve Dış Tic. A.Ş.
- 2004 - Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü adını aldı.
58
• 1937 Ereğli Kömürleri İşletmesi T.A.Ş. (EKİTAŞ) kuruldu.
(Etibank’a bağlandı)
- Fransız sermayeli Ereğli Şirketi’nin sahip olduğu tüm mal
varlıkları Etibank’a devredildi (3146 sayılı yasa ile ).
• 1939- Karabük Demir Çelik Fabrikası işletmeye alındı.
(1995 yılında özelleştirildi.)
• 1955 – Türkiye Demir Çelik İşletmeleri (TDÇİ) kuruldu, demir
madenciliği ve demir-çelik üretimi TDÇİ’ne devredildi.
(Divriği, Karabük)
- 2007’te Sümer Holding ile birleştirildi.
- 2008’te Tüzel kişiliğine son verildi.
• 1957- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) kuruldu. (Kanun
No: 6974).
Linyit ve taşkömürü işletmeleri Etibank’tan alınıp TKİ’ye bağlandı.
59
• 1963 – Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) kurulduMaden Dairesi.)
• 1968 Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ) Kuruldu.
(%49 Etibank %51
özel. Zamanla özel hisseleri Maliye Bakanlığı devraldı).
• 1968- Çinko Kurşun Metal Sanayii AŞ (ÇİNKUR) kuruldu.
(1993’te KBİ ve Çinkur ÖİB’na devredildi.)
• 1972- Kütahya Manyezit İşletmeleri AŞ (KÜMAŞ) kuruldu.
• 1983 - T. Taşkömürü Kurumu (TTK) kuruldu.
- 2004 yılında (5177 sayılı kanunla) getirilen düzenlemelerle özel sektörün
Zonguldak Havzasında rödevans yoluyla üretimin yasal dayanağı
oluşturuldu.
• Maden Kanunu kapsamında mı değil mi tartışmaları vardı.?
60
• 1993 ETKB Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM kuruldu.
Öncesinde Maden Dairesi idi.)
• 2001 Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) kuruldu. Bazı kömür sahaları
TKİ’den buraya devredildi.
• 2003- Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN) kuruldu.
• 2001-2008 – Özelleştirmeler hızlandı: Pek çok madencilik
kurumu ve maden işletmesi (de) özelleştirildi.
- Ergani bakır (Elazığ), Guleman krom (Elazığ), ÇİNKUR çinkokurşun (Kayseri) , Halıköy cıva (İzmir) ve Mazıdağı fosfat
(Mardin) işletmeleri kapatıldı.
61
Kurumlar / 2002-2010 Yılları Arasında Özelleştirilen Madencilik Kuruluşları
SATIŞ
BEDELĐ
(000x$)
KURULUŞ ADI
Yeri
Üretimi
Satış
Yılı
SATIN ALAN
EREĞLĐ Demir Çelik Fab
Ereğli
Yassı ürün
2006
OYAK
Đskenderun DÇ Fabrikası
Đskenderun
Uzun had. ürünle.
2002
ERDEMĐR
50.000
TDÇĐ (Divriği-Hekimhan)
Sivas/Divriği
Malatya/Hekimhan
Demir cevheri
(Parça+Konsan.)
2004
ERDEMĐR
28.500
2.770.000
ETĐ HOLDĐNG Bağlı Ortaklıkları/Đştirakleri
Eti Bakır AŞ.
Samsun
Kastamonu/Küre
Artvin/Murgul
Cu izabesi, H2So4,
Cu Maden ve zen.
Cu Maden ve Zen.
2004
CE-KA Đnş.Mak.Mad. AŞ
21.879
Eti Elektrometalürji AŞ
Antalya
Krom cevheri,
Ferro-krom türleri,
karpit vb
2004
AKSU Madencilik-Sarp
Đnş.
15.320
Eti Gümüş AŞ.
Kütahya
Gümüş
2004
KSS Mad.Đnş.Tur. AŞ
41.200
Eti Krom AŞ.
Elazığ
Cr cevheri
Y. Kar., Ferrokrom
2004
Yıldırım Dış Tic. AŞ
58.050
ETĐ Alüminyum AŞ
Seydişehir
Alüminyum ürün.
2005
CE-KA Đnş.Mak.Mad. AŞ
Çayeli Bakır AŞ (%45)
Rize/Çayeli
Cu Konsantresi
2004
Inmet Mining Co.
Merzifon
Yozgat/Sorgun
Linyit
Özelleştirme kapsamında (27.6.2003)
Eskişehir, Muğla
Balıkesir
Kütahya, vd
Linyit, Tuz
Feldispat,
Demir Cev.
Özelleştirme kapsamında (27.6.2003)
TKĐ Đştirakleri
Yeni Çeltek Kömür Mad.
(%16)
KĐAŞ Kömür Đşl. AŞ (%10)
Kaynak: Maden MO ve web sayfaları
305.000
49.250
Madenciliğimiz / Güncel Mevzuat
Madenciliğimiz / Günümüzde Mevzuat
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Anayasa
Maden Kanunu
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
Orman Kanunu
Mera Kanunu
Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun
Milli Emlak Genel Müdürlüğü Mevzuatı
Milli Parklar Kanunu
Turizm Teşvik Kanunu
Kıyı Kanunu
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
Su Ürünleri Kanunu
Belediyeler Kanunu
Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kurulmasına Dair Kanun
Kara Avcılığı Kanunu
İlgili yönetmelikler
64
Mevzuat / Bir madenin Açılması için Alınması Gereken izinler
No
Alınacak İzin
İzni Veren Makam
1
MADEN ARAMA/İŞLETME RUHSATI
MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2
ÇED OLUMLU BELGESİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
3
ATIK DEPOLAMA İZNİ
4
ÖN EMİSYON VE EMİSYON İZİNLERİ
5
ARAZİ KULLANIM İZNİ
TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ
6
ARAZİ KULLANIM İZNİ
ARAZİ SAHİBİNDEN
7
ORMAN İZNİ
ORMAN VE SU İLERİ BAKANLIĞI
8
9
10
YER SEÇİMİ İZNİ
TESİS İZNİ
AÇILMA İZNİ
MİGEM
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
BELEDİYE veya İL ÖZEL İDARELERİ
11
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI OLUMLU GÖRÜŞÜ KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
12
İŞYERİ BİLDİRİMİ
SSK, ÇALIŞMA BAKANLIĞI, VERGİ DAİRESİ
13
İMAR İZNİ
14
İNŞAAT İZNİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞII VEYA BELEDİYE
15
16
ELEKTİRİK RUHSATI
SU RUHSATI
TEDAŞ
DSİ VEYA BELEDİYE
17
PATLAYICI MADDE DEPO İNŞAAT İZNİ
İÇİŞLERİ VE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
18
PATLAYICI MADDE SATIN
ALMA VE KULLANMA RUHSATI
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
19
DİĞER İZİNLER
ASKERİYE, DSİ, VS.
65
Madenciliğimiz / Mevzuat / Anayasa
MADDE 168- Tabiî servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve
tasarrufu altındadır.
Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Devlet bu hakkını
belli bir süre için, gerçek ve tüzelkişilere devredebilir. Hangi tabiî servet ve
kaynağın arama ve işletmesinin, Devletin gerçek ve tüzelkişilerle ortak
olarak veya doğrudan gerçek ve tüzelkişiler eliyle yapılması, kanunun açık
iznine bağlıdır. (.... Devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve
müeyyideler kanunda gösterilir.)
⇒ Doğal kaynaklar, içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir. Tapu
sahibi, arazisindeki doğal/mineral kaynaklara sahip olamaz.
66
Madenciliğimiz / Mevzuat / Maden Kanunu
• Madenler 6 gruba ayrılmış:
• I. Grup madenler
a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak
bulunan kum ve çakıl.
b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile
çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer
almayan kayaçlar.
• II. Grup madenler
a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan
Agrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar.
b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak
üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar.
67
• III. Grup madenler
Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde
bulunan tuzlar, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz
ve petrollü alanlar hariç) ile Hidrojen Sülfür (Petrol Kanunu
hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla)
68
• IV. Grup madenler
a) Kaolen, Bentonit, … ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips,
Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat,
İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları, Barit, Talk, Fosfat, Asbest
(Amyant), Manyezit, Tabiî Soda mineralleri (Trona vd), Pomza, Perlit,
Obsidyen, Grafit, Kükürt, Zımpara Taşı, Kuvars, Kuvarsit, Feldispat, Mika
gibi endüstriyel hammaddeler.
b) Turba, Linyit, Taşkömürü, kömüre bağlı metan gazı , Antrasit, Asfaltit,
Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz
kalmak kaydıyla) gibi enerji hammaddeleri.
c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez,
Krom, Cıva, Antimuan, Kalay, Nikel, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum
(Boksit vd), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve
Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit vd), Berilyum, Zirkonyum,
Germanyum, Selenyum gibi metalik mineraller.
69
• V. Grup madenler
Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Agat, Oniks, Opal, Kuvars
kristalleri, Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Kehribar, Oltutaşı,
Lületaşı gibi değerli taşlar.
• VI. Grup madenler
Radyoaktif mineraller ve diğer radyoaktif maddeler.
70
Madenciliğimiz / Mevzuat /Maden Kanunu /
Bazı Hükümler
• Maden hakları, medeni hakları kullanmaya ehil T. C. vatandaşlarına,
şirketlere, KİT’lere verilir. + Mali Yeterlilik
• Beyan usulü uygulanır. Tersi belirleninceye kadar verilen bilgiler doğru
kabul edilir.
• Devlet hakkı, madenin ocak başı fiyatı üzerinden hesaplanıyor. Maden
gruplarına göre (%2-4). Hazine arazilerinde ve orman alanlarındaki
üretimlerde %30 fazla. Yeraltı işletmelerine ve cevheri kendi tesisinde
işleyene %50 indirim. Devlet hakkının %50’si Hazineye, %25’i İl Özel
İdaresine %25’i de Köylere Hizmet Götürme Birliklerine.
• Maden işletme faaliyetleri, maden mühendisi nezaretinde
yapılır. =>Fenni Nezaretçilik Uygulaması var. Bugünün şartları??
• Yeraltı üretim yöntemiyle çalışan işletmeler ile en az onbeş işçi çalıştıran
açık işletmeler asgari bir maden mühendisini daimi olarak istihdam etmek
zorunda.
• İlgili Birim: ETKB /Maden İşleri Genel Müdürlüğü
71
Madenciliğimiz /
Günümüzde Kurumlar
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / ETKB-MİGEM
• Başlıca Görevleri:
- Maden hakları ile ilgili ruhsatları vermek, ruhsat sahalarındaki
madencilik faaliyetlerini takip etmek,
- Maden sicilini tutmak, madenlerin genel envanterini yapmak,
- Madencilik faaliyetlerinin ülke ihtiyaçları, yararı, güvenliği ve
gelişen teknoloji doğrultusunda yürütülmesini sağlayacak
tedbirleri almak =>?
-Maden kaynaklarının ülke menfaatlerine en uygun şekilde
değerlendirilmesi için gerekli arama, üretim, stoklama ve
pazarlama politikalarının esaslarını tespit etmek, =>?
- Ülke ve dünya madencilik faaliyetlerini takip etmek, bilgileri
derlemek, değerlendirmek ve yayınlamak. =>?
73
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / MTA
• Madencilik sektörünün gelişmesi için gerekli her türlü bilgiyi
üreten ve altyapı hizmetlerini sunan araştırmacı bir kuruluş olarak
tanımlanmakta.
• Arama-araştırma faaliyetlerini, kendi ruhsat sahalarında ve talep
halinde ücreti karşılığında özel ve kamuya ait ruhsatlı sahalarda
yürütür. (Jeolojik, jeofizik, jeoteknik, teknolojik etüt, sondaj,
analiz, test, harita, vb)
• Bölge müdürlükleri (7): Kocaeli, Balıkesir, İzmir, Konya, Adana,
Kızılcahamam, Zonguldak, Sivas, Malatya, Diyarbakır, Van.
• Tabiat Tarihi Müzesi: 1968 yılında açıldı. 2005 yılında yeni binasında
sorun çıktı ve kapandı. 2011 yılında yeniden açıldı. Gezilmesinde
yarar var.
74
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / TTK
•
1983’te TKİ’den ayrılıp genel müdürlük oldu . 1848’de
Zonguldak taşkömürü havzasında başlayan madenciliğin varisi
kabul edilir. Logosunda 1848 kullanır
Silsile : Fransız sermayeli Ereğli Şirketi=> Ereğli Kömürleri
İşletmesi (EKİTAŞ)/Etibank => EKİ/TKİ => TTK
• Genel Müdürlük Zonguldak’ta. 5 Müessese (Armutçuk, Kozlu,
Üzülmez, Karadon ve Amasra)
75
REZERV (X 1000 TON)
Kamu Kurumları / TTK / Havza Rezervi
1.500.000
1.200.000
368.012
900.000
424.783
600.000
560.659
300.000
0
Armutçuk
Kozlu
Üzülmez
GÖRÜNÜR
Karadon
MUHTEMEL
–1200 m derinliğe kadar tahmin edilen jeolojik rezervi: ~
1,354 Milyar ton.
~ 561 Milyon ton) görünür rezerv olarak
Bunun %42’si (~
kabul edilmektedir.
Amasra
TTK
MÜMKÜN
27%
42%
Görünür
Muhtemel
Mümkün
31%
76
Kamu Kurumları / TTK / Havza Kömürlerinin Özellikleri
Müesseseler /
Kömürün
Nitelikleri
Armutçuk
Rutubet (%)
2-14
Kül (%)
Uçucu Madde (%)
9
Kozlu-Üzülmez
Karadon
Amasra
2-24
2-14
3-14
11-13
12-13
14-15
25-27
25-27
32-35
47-54
52-57
51-56
41-47
Üst Isıl Değeri
(Kcal/kg)
6.250-7.250
6.500-7.150
6.400-7.150
5.650-6.050
Alt Isıl Değer
(Kcal/kg)
6.050-7.050
6.400-6.950
6.200-6.950
5.450-6.050
Sabit Karbon (%)
Kükürt (%)
ISO Koklaşma
Değeri
29-34
0,9
Orta-Zayıf
0,8
Orta-İyi
0,8
1,5
Çok-İyi
Pek Zayıf
Kamu Kurumları / TTK (EKİ) / Üretim Miktarları (Ton/Yıl)
TTK (EKĐ) Üretimleri
9.000.000
Üretim (Ton/yıl)
8.000.000
7.000.000
6.000.000
Tuvönan
5.000.000
4.000.000
3.000.000
Satılabilir
2.000.000
1.000.000
19
42
19
60
19
71
19
73
19
75
19
77
19
79
19
81
19
83
19
85
19
87
19
89
19
91
19
93
19
95
19
97
19
99
20
01
20
03
20
05
20
07
20
09
20
11
0
Yıllar
Kaynak: TTK
Madenciliğimiz /Kamu Kurumları / TTK /
Bazı Büyüklükler
TTK ( KONSOLĐDE )
TEMEL BÜYÜKLÜKLER
2009
2010
2011
Tuvönan üretim (ton)
2.833.243
2.727.414
2.607.182
Satılabilir üretim (ton)
1.879.629
1.708.844
1.592.515
Yeraltı (YA) Đşçi Sayısı
8.784
8.885
8.750
Yerüstü (YÜ) Đşçi Sayısı
2.195
2.156
2.075
Kaza sayısı
3.456
3.371
2.809
7
5
4
3.453
3.367
2.805
Ticari maliyet (TL/ton)
370
409
483
Ortalama Satış fiyatı (TL/ton)
150
151
189
386
456
460
Ölü sayısı
Yaralı sayısı
Yıllık zarar (Milyon TL)
585
555
513
Genel Randıman (kg/Yevmiye)
Satışların yaklaşık %60’ı santrale, ÇATES, 2x150 MW, (Filtrasyon ürünü, 3200-3460) ±150 kcal/kg
Geri kalanlar:
Demir-çelik fabrikalarına, Kardemir,
(%27), 0-10 mm,
Sanayi ve ısınmaya (6925- 7365) ±150 kcal/kg
(7020-7365) ±150 kcal/kg
Kaynak: TTK
Kamu Kurumları / TTK / İşçilik Randımanları (1942-2012)
Genel Randıman ( Kg/yev.)
700
600
500
400
300
200
100
0
19
42
19
60
19
71
19
73
19
75
19
77
19
79
19
81
19
83
19
85
19
87
19
89
19
91
19
93
19
95
19
97
19
99
20
01
20
03
20
05
20
07
20
09
20
11
Randıman (Kg/yevmiye)
800
Yıllar
Kaynak: TTK
80
Kamu kurumları / TTK / Rödevanslı Saha Bilgileri
2011 Yılı
MÜESSESE
ARMUTÇUK TOPLAM
ÜRETĐM (TON)
ALINAN RÖDOVANS
(TL)
182.504
2.124.675
AMASRA TOPLAM
37.202
576.500
ÜZÜLMEZ TOPLAM
282.888
4.272.162
KARADON TOPLAM
519.763
7.840.905
4.374
78.466
1.026.732
14.892.709
KOZLU TOPLAM
KÖMÜR TOPLAM
Ortalama Rödevans Bedeli (TL/Ton): 14,5
Havzada 24 sahada rödevans karşılığı üretim yapılmakta.
Amasra’da ve Bağlık İnağzı’nda henüz üretim yapılmıyor.
Kaçak ocak sayısı?
81
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / TKİ
• 4 Müessesesi var:
• ELİ Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi - Soma/Manisa
(ÇLİ, Çan Linyitleri İşletmesi - Çan/Çanakkale)
• GELİ Güney Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi - Yatağan/Muğla
(YLİ Yeniköy Linyitleri İşletmesi - Milas/Muğla)
• GLİ Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Tavşanlı/Kütahya
(ILİ Ilgın Linyitleri İşletmesi – Ilgın/Konya)
• SLİ Seyitömer Linyitleri İşletmesi Müessesesi Seyitömer/Kütahya
(BLİ Bursa Linyitleri İşletmesi - Orhaneli/Bursa)
• Kapatılan Birimler:
Erzurum Aşkale ve Oltu; Çorum Dodurga; Şırnak Silopi; Tekirdağ
Saray; Tunçbilek yeraltı; Soma Darkale; Soma-Karanlıkdere
82
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / TKİ
• Türkiye’nin yaklaşık 12.4 milyar ton olan linyit rezervinin 2,6
milyar tonu (%21’i) TKİ’nin uhdesinde
• Rezervin işletmelere dağılımı:
Rezerv
- Ege Linyitleri İşletmesi:
610 milyon ton
- Çan Linyitleri İşletmesi:
77 "
"
- Güney Ege Linyitleri İşletmesi: 153 "
"
- Yeniköy Linyitleri İşletmesi:
259 "
"
- Garp Linyitleri İşletmesi
269 "
"
- Ilgın Linyitleri İşletmesi
425 "
"
- Seyitömer Linyitleri İşletmesi: 176 "
"
- Bursa Linyitleri İşletmesi
106 "
"
83
Kamu kurumları / TKİ / 2011 Yılı
• Toplam üretim: 34,5 milyon ton
- 27,5 milyon tonu açık ocak,
- 5,9 milyon tonu yeraltı işletmeciliği ile
- Termik santrallere: 27,7 milyon ton (toplam satışın % 78’i).
- Isınma ve sanayi sektörüne: 7,6 milyon ton (%22)
- Fakir ailelere verilen miktar: 2,2 milyon ton
- Toplam dekapaj miktarı: 210 milyon m3
Bunun 141 milyon m3ü (% 67 ‘si) ihale ile yaptırılmıştır.
Kamu kurumları / TKİ / Fakir Ailelere Kömür Yardımı
• 2003-2011 Yılları arasında toplam 13 milyon ton grafik
• Yıllar
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kaynak: TKİ
Dağıtım (1000 ton)
663
1.047
1.319
1.262
1.472
1.628
1.936
1.521
2.207
Madenciliğimiz / Kamu kurumları / TKİ /
Rödvans karşılığı verdiği sahalar
Tekirdağ-Saray: 2006 yılında Başat Elektrik Üretim ve Tic. Ltd. Şti. 300 MW
1 krş / kwh rödevans birim bedeli => ÇED alınamadı, TKİ’ye devredildi.
Bolu-Göynük: 2006 yılında Aksa Enerji Üretim A.Ş, 275 MW 1,62 krş/ kwh rodövans
birim bedeli.
Bursa Keles: 2006 yılında Çalık-NTF 270 MW 1,15 krş/Kwh rodövans birim bedeli =>
ÇED alamadığı için iptal edilmiş. Aralık 2012’deki sözleşme ile, Çelikler Madencilik, 270
MW, 5,61 kuruş/kWh birim rodövans bedeli
Manisa-Soma (Deniş sahası) : 2012 yılında HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat
Dağıtım ve Tic. A.Ş. (Kolin İnş.), 450 MW, 4,69 krş /kWh
Adana- Tufanbeyli: Haziran 2012, TEYO Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş. Sözleşme, 600 MW,
2,57 krş /kwh.
Kütahya-Domaniç ilanda (İhale: 26.03.2013)
Bingöl-Karlıova: Birkaç kez ihaleye çıkıldı.
86
Madenciliğimiz / Kamu kurumları / TKİ /
Ruhsatını devrettiği sahalar
Şırnak Silopi (Asfaltit): 135 MW kuruldu. => 405 MW olacak
(Ciner Grup)
[Şırnak (Asfaltit): 2x135 MW (Global Yatırım, Galata Enerji)]
Çankırı Orta: 165 MW (Çalık Enerji)
Konya-Ilgın ??
Madenciliğimiz / Kamu kurumları / EÜAŞ
• Türkiye linyit rezervinin %65’ine sahip (7,6 milyar ton)
• Afşin Elbistan (19952te TKİ’den devir alındı):
- A Sektörü: 574 milyon ton
- B Sektörü: 431,25 milyon ton (özel sektör işletiyor. Heyelan nedeniyle
durmuş)
- C Sektörü: 759 milyon ton
- D Sektörü: 758 milyon ton
- E Sektörü: 741 milyon ton => Toplam: 3,263 milyar ton.
• Çayırhan: Toplam rezerv: 363 milyon ton (Ciner Grup)
• Sivas-Kangal: Özelleştirildi. Konya Şeker-Siyah Kalem Ortak Girişim Grubu
(985 milyon dolar. 08.02.2013) Kalan görünür rezerv 99 milyon ton. (15 yıl
yetecek kadar)
Kaynak: EÜAŞ
88
Madenciliğimiz / Kamu kurumları / EÜAŞ /
MTA’dan devir alacağı sahalar
- Konya-Karapınar. Rezervi: 1,8 milyar ton ( kalori?
- Kahramanmaraş. Rezervi: 515 milyon ton kalori
- Trakya kömür sahası: Rezervi: 495 milyon ton kalori
- Eskişehir-Mihalıççık (Koyunağılı sahası): Ruhsatı Adularya
Enerji’ye (Naksan Holding) devredildi. 2x135 MW’lık santral
kuracak.
•2011 yılı linyit üretimi: 31,6 milyon ton (Afşin Elbistan
Linyitleri Đşletmesi)
89
Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / Eti Maden
• 4 İşletmesi, 2’si yurt dışında 3 iştiraki var. Bor ürünleri üretip satıyor:
- Kırka Bor İşletme Müdürlüğü
- Emet Bor İşletme Müdürlüğü
- Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü
- Bigadiç Bor İşletme Müdürlüğü
• 2011 yılında 2 milyon ton (906 bin ton B2O3) bor ürünleri satışı
karşılığında 854 milyon $ gelir elde edilmiştir.
• 2011 yılında dünya bor pazar payının, miktar (ton) bazında %47’sine
sahip.
90
Madenciliğimiz / Özel Kuruluşlar/ CİNER Grup
- Çayırhan yeraltı kömür işletmesi:
Günlük üretim: 500 t => 7000 t
Randıman: 0,5 t/yevmiye=> 14 t/yevmiye
- Eti Soda, Beypazarı Trona (Doğal soda) İşletmesi:
Yılan hikayesi. Çözelti madenciliği ile Ağır soda külü üretimi.
- Kömür yıkama hizmetleri (TKİ ve TTK’ya)
- Siirt/Madenköy bakır madeni
Yılan hikayesi, Konsantre Cu üretimi
-
Şırnak’ta Asfaltit üretimi ve termik santral.
- Divriği demir tozlarının zenginleştirilmesi
- Ankara-Kazan’da trona cevherinden soda külü üretimi (Riotur aldı):
- Konya Ilgın linyitlerinin ruhsatı alınmış. 2x250 MW TS kurulacak
- Mardin-Mazıdağı Fosfat Tesisleri devralınmış. (Cengiz Grubu ile birlikte. )
Yılan hikayesi.
91
Madenciliğimiz / Özel Madencilik Şirketleri / Faaliyet alanları
- Altın madencileri (Tüprag, Koza Altın, Çalık Grubu- 16 sahada Alacer Gold
ile ortak.)
- Metal madenleri üreticileri
- Kömür üreticileri
- Doğal taş üreticileri (Mermer, granit, bazalt, traverten, andezit vb)
- Agrega üreticileri
- Endüstriyel hammadde üreticileri (Feldspat, kalsit, kaolen,
kuvars, manyezit vd)
- Yabancı sermayeli şirketler (Sayısı 2004 yılında 138, 2009
yılında 478). (Türkiye’de Madencilik Sektörü raporu, invest.gov.tr)
Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri
• Karşılaştırmalarda kriterler:
- Üretilen mineral çeşitliği,
- Pazar payı,
- Üretim miktarı ve değeri
- Rezerv / kaynak payı
• Dünyada ticareti yapılan 90 mineral türü var. Türkiye, üretilen
mineral çeşitliliği açısından 152 ülke arasında 29 tür mineral üretimi
ile 10. sırada.
• Üretici ülkelerin dünya pazarı içindeki payları sıralamasında % 0,16
oranı ile 52. sırada.
Bazı minerallerin dünya mineral üretimindeki payı
•Bor %50
•Perlit %26
•Feldspat %24
•Ponza %24
•Bentonit %13
•Soda külü %12
•Zeolit %5
•Magnezyum %5
KaynaK: (Madencilik Türkiye sayı 3, UGS Mineral commodity Summary 2012’den alınma)
Rezerv Payına Göre Değerlendirme:
• Türkiye dünya kara yüzölçümünün % 0,5’ine, dünya nüfusunun %
1’ine sahiptir. Dünya maden rezervleri içinde Türkiye’nin payı, bu
oranlardan seçilen birine göre fazlaysa ülke zengin, az ise fakir
demektir.
• Buna göre dünya rezervleri içinde % 0,5’ten fazla paya sahip
olduğumuz madenler ülkemiz için önemli madenler olarak
nitelenebilir.
• Dünyada ticareti yapılan 90 çeşit mineralden bugüne kadar sadece
13'ünün ülkemizde varlığı saptanamamış. Ülkemiz, geri kalan 50
çeşit mineral açısından zengin ya da çok zengin, 27 çeşit mineral
bakımından ise yetersizsiz. (MTA)
=> Şu tablo konu hakkında daha açık bir fikir verebilmekte.
Türkiye Maden Rezervlerinin Zenginlik Sınıflandırması
Çok Zengin
Zengin
Normal-Fakir
Yok
Krom
Mermer
Altın
Diatomit
Bakır
Doğal gaz
Platin
Cıva
Perlit
Gümüş
Alunit
Kurşun
Kükürt
Kalay
Toryum
KalkerMarn
Wolfram
Olivin
Çinko
Kil
Vanadyum
Lantan
Dolomit
Antimuan
Şiferton
Kadmiyum
Kaolen
Potas
Fluorit
Zımpara
Alüminyum
Vermikülit
Demir
Grafit
Zirkon
Feldspat
Tuz
Linyit
Fologobit
Manganez
Fosfat
Rutil
Jips
Barit
Silis
Yapı taşları
Kobalt
Vollastonit
Sillimanit-Andaluzit
Bentonit
Zeolit
Asbest
Pirofillit
Nikel
Mika
Korendon
Bor
Lületaşı
Sodyum sülfat
Kum-Çakıl
Molibden
Lösit
Güherçile
Manyezit
Pomza
Stronsiyum
Pirit
Titan
Süs taşları
Lityum
Trona
Huntit
Gröna
Arsenik
Boya T.
Sepiolit
Glokonit
Talk
Kalsit
Tras
Uranyum
Taş kömürü
Elmas
Brom-Đyot
Arduvaz
Kolombiyum
Disten
Kuvarsit
Petrol
Kaynak: MTA
96
• Bazı rezervlerimizin dünya toplamındaki payı (%);
- Bor : % 72
- Doğal taş: %40
- Trona : %10
- Mermer % 33
- Bentonit: % 20
- Feldspat : %23
- Perlit : >50
• Bilinen mineral yataklarının bir çoğu, bugün için, miktar ve/veya
kaliteleri açısından ekonomik değil. Özellikle, enerji hammaddeleri
açısından Türkiye’nin zengin olduğu söylenemez.
Kaynak: Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik Özel Đhtisas Komisyonu Raporu
http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/öik690.pdf
• Dünyada demir dışı metal aramalarına harcanan risk
sermayesi 2012 yılında 21.5 milyar USD. Türkiye’de 160
milyon USD. Bunun da %75’ i altın aramalarında harcanmış.
(Toplamın %0,8 i)
• Dünyada altın aramalarına harcanan risk sermayesinin
yaklaşık %1’i Türkiye’de harcanmış. (M. Köse, Madencilik Türkiye )
Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız
Cinsi
Rezerv (Gö
(Gör+Muh
r+Muh)
Muh) (Ton)
Açıklamalar
Altı
Altın
328
Metal Au (potansiyel 560 ton)
Antimuan
99.306
Metal Sb
Asbest
29.646.379
Değişik lif boylarında, lif yüzdesi> % 4
Asfaltit
82.000.000
AID: 2876-5536 Kcal/kg
Bakı
Bakır
1.462.580
Metal Cu
Barit
34.222.792
% 71-99 BaSO4
Bentonit
241.519.504
Sondaj+döküm+ağartma
Bitü
Bitümlü
mlü Şist
1.641.381.000
Or.AID 541-1390 Kcal/kg
Boksit
68.910.000
% 55 Al2O3 (25.667.000 Metal Al)
Bor
3.052.568.000
% 24.4-35 B2O3 (Gör+Muh+Müm)
Civa
3.820
Metal Hg
Çinko
1.659.502
Metal Zn
Demir
113.252.000
% 55 Fe (82 458 750 t metal Fe)
Feldspat
372.790.701
Albit ve Ortoklaz
Fosfat
70.500.000
% 19 P2O5
Gümüş
5.740
Metal Ag
Kaya Tuzu
5.157.036.177
% 88,5 üzeri NaCl içerikli (200 bin t göl Rezervi)
Kaolen vb (Ser+Ref
(Ser+Ref)
Ref)
420.647.806
% 15-37 Al2O3
Kaynak: MTA, 01.12.2012.
99
Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız / 2
Rezerv (Gör+Muh.) ( Ton)
Açııklamalar
26.637.873
% 20 üzeri Cr2O3
Krom
198.100.000
% 5.34 Cr2O3 ortalama tenörlü
Kurşun
795.201
Metal Pb
Kuvars Kumu
1.884.208.585
% 90 üzeri SiO2
Kuvarsit
2.460.735.184
% 90 üzeri SiO2
Kükürt
625.700
% 32 S
Linyit
12.000.000.000
AID: 868-5000 kcal/kg
Lületaşı
1.483.670
iyi, orta kalite (Sandık)
Manganez
3.200.000
%34.54 Mn (Metal Mn içeriği 1.576.000)
Manyezit
106.673.833
% 41-48 MgO
Mermer
5.137.342.751
m3, toplam potansiyel rezerv (13,9 mi.ton)
Molibden
372.657
(0.5-0.27 Cu eşdeğeri, 0.01-0.0176 Mo; Gör+Muh+Müm)
39.500.000
Lateritik (% 1.34 Ni , 0,042-0,060 Co )
Nikel
179.000
Sülfit (% 1-4 Ni )
Perlit
5.688.021.716
Değişik genleşme oranlarında
Pomza
1.397.786.725
(m3) iyi kalite
Cinsi
100
Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız / 3
Cinsi
Rezerv (Gö
(Gör+Muh
r+Muh)
Muh) (Ton)
Açıklamalar
Sodyum Sü
Sülfat
11.050.467
% 81 NaSO4 (13.040.000 tonu göl rezervi )
Titan
161.348.413
% 0,87-0,98 TiO2 (Görünür-plaser) Sakarya-Karasu)
5.131.969
% 4,95 TiO2 (Görünür-Primer) Manisa-Alaşehir
Toryum
380.000
% 0.21 ThO2
Trona
836.283.891
% 56 üzeri Trona
Uranyum
9.129
% 0.05-0.1 U3O8
Vanadyum
41.346
Seydişehir boksitlerinde % 0,05-0,07 V2O5
Volfram
36.719
Metal W
Vollastonit
31.500.000
Düşük kalite
Zeolit
344.217.073
Klinopitilolit+Höylandit (Gör.+Muh)
Zımpara
3.607.564
iyi kalite
Güncelleme Tarihi:
01.02.2010
Kaynak: MTA, 01.12.2012.
101
Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri
• Sektörün GSYİH’daki payı %1-1,5 arasında
• Toplam ihracat içindeki payı son 10 yılda %1,90 ile %3,40 arasında
• Son yıllarda madencilik sektörünün toplam sanayi içindeki payı %
4,2- 5,6 aralığında; madencilik sektöründeki istihdamın toplam
sanayi istihdamı içindeki payı ise % 2-3,5 aralığında.
• Cirosu 2002’de 1,9 milyar dolar iken 2008’de 10,2 milyar Dolara
çıkmış.
• Türkiye’deki mevcut faal madencilik kuruluşlarının sayıları, üretim
kapasiteleri ve istihdam seviyeleri hakkında tam ve sağlıklı güncel
bilgi bulabilmek mümkün değildir. (MİGEM biliyor olmalı, ama…)
İSO 500 Listesindeki madencilik şirketleri
- Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Bor Madenciliği, Ankara)
- Soda Sanayii A.S. (Soda ürünleri ve krom kimyasalları, İstanbul)
- Tüprag Metal Madencilik San. ve Tic. A.S. (Altın Madenciliği, Ankara)
- Eti Gümüş (Gümüş madenciliği, Kütahya)
- Eti Alüminyum A.S. (Boksit ve Alüminyum üretimi, Konya)
- Erdemir Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ (Demir, bentonit madenciliği, Ereğli)
- Eti Bakır A.S. (Bakır Madenciliği, Kastamonu)
- Çayeli Bakır (Bakır madenciliği Rize)
- Park Teknik Elektrik Madencilik Turizm San. ve Tic. A.S. (Bakır Madenciliği, Ank.)
- TTK (Zonguldak)
- Demir Export (Demir; bakır-çinko; krom cevheri işletmeciliği, Ankara)
- Soma Kömür İşletmeleri AŞ (Kömür ve krom madenciliği, Manisa)
- ESAN Eczacıbaşı Endüstriyel Hammaddeler AŞ (Endüstriyel hammadde, İst.)
- KÜMAŞ Manyezit San. AŞ (Manyezit madenciliği ve refrakter, Kütahya)
=> + Başka faaliyetleri de olanlar da var. (Çimento fabrikaları gibi)
103
Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri
• Gelir İdaresi Başkanlığının 2010 yılı kurumlar vergisinde ilk 100’e
girenlerden 12’si madencilik şirketi.
(Eti Maden, Tüprag, Koza Altın, Çayeli Bakır, Park Teknik, TKİ
Seyitömer, Çimsa Çimento, Erdemir Madencilik, TKİ GELİ, Soda
Sanayii, Mardin Çimento, Eti Gümüş.)
• İlk 1000 ihracatçı arasında 33 madencilik firması var. Şişecam, bakır,
mermer, soda.
Madenciliğimiz / Enerji hammaddelerinin üretim miktarları
(2003-2010, MİGEM’e bildirilen)
2003-2010 YILLARI ENERJĐ HAMMADDELERĐ ÜRETĐMĐ
Sıra no:
Maden
Adı
Kurum
1
Asfaltit
2
Bitümlü
Madde TKĐ
2003
2004
414.050
EÜAŞ
TKĐ
Özel
Kömür Sektör
Toplam
TTK
3
Üretim Miktarı
(Taşkömürü)
KÖMÜR GENEL TOPLAMI
Kaynak: MİGEM
6.441
2005
18.135
2006
22.137
2007
2008
0
68.247
0
721.899
887.703
452.386
781.649
480.001
16.057.585
12.658.583
24.959.522
27.372.717
34.871.446
38.140.044
2009
2010
Birim
362.435
285.362
ton
813.827
600.000
ton
36.267.866 32.012.592
ton
28.718.676 24.115.256 29.520.601 31.143.894 33.160.733
42.132.923 43.063.881 44.170.523
ton
3.939.949 4.166.511 4.043.279 4.759.257 3.536.119
4.039.737 7.537.869 5.774.331
ton
48.716.210 40.940.350 58.523.402 63.275.868 71.568.298
84.312.704 86.869.616 81.957.446
ton
2.954.334 2.805.654 2.621.263 3.131.233 2.453.762
2.335.457 2.833.243 2.727.414
ton
51.670.544
43.746.004
61.144.665
66.407.101
74.022.060
86.648.161
89.702.859
84.684.860
ton
Madenciliğimiz / Doğal taşların üretim miktarları
(2003-2010, MİGEM’e bildirilen)
2003-2010 YILLARI DOĞAL TAŞ ÜRETĐMLERĐ
Üretim
Maden
Sıra no: Adı
2003
2004
3.352.070 m3
5.663
995.065
230.616
2.322
759.118 1.002.866
2.113 m3
879.319 m3
3.823.042
3.279.860 3.848.499
4.287.526 m3
1.507.870 1.849.319 2.281.466 2.896.164
Bazalt
Granit
4
Dekoratif taş
+ Mozaik +
Kayrak vd.
0
5
Serpantin
0
42.401 28.555
106.169 125.030
1.276
26.313
517.831 2.485.956 4.115.184 3.307.107 1.908.544 6.436.380 ton
12.963.00
749.589 2.909.031 4.914.124 8.448.618
3 20.320.391 ton
160.930 320.069
252.354
367.959 324.718
239.819 ton
161.166
112.318
207.961 ton
22.671
14.000
26.745 ton
TOPLAM
229.175 253.077 2.487.201 6.103.196 10.697.948 12.307.521 15.322.583
Not: Tüm andezit, bazalt ve granit üretim değerlerinin birimi "ton" olarak düzenlenmiştir.
27.231.296 ton
Kaynak: MİGEM
17.592
Biri
m
2.262.537 2.715.601
Mermer 1.300.637 1.207.584 1.578.730 1.855.740
Oniks
176
57
451
2.578
Traverten 198.730 601.068 696.545 1.017.672
2
3
2010
2.801.757
3
4
5
81.900
2009
1.969 m3
52.055 m3
2.071
18.486
80.605
2008
5.538
122.172
0
20.174
Andezit
458
5.282
2007
Diyabaz
Đgnimbrit
1
790
39.820
2006
1
2
TOPLAM
622
7.705
2005
31.506
0 1.027.345
382.377 1.111.024
5.763
305.262
106
Madenciliğimiz / Çimento ve İnşaat Malzemeleri Üretimi
(2003-2010, MİGEM’e bidirilen)
2003-2010 YILLARI ÇĐMENTO VE ĐNŞAAT HAMMADDELERĐ ÜRETĐMĐ
Sıra
Maden Adı
no:
1
Kalker
2
3
4
5
6
Kumtaşı
Marn
Kil
Pirofillit
Tras
7
Şist / Bitümlü Şist
8
2003
2004
2005
2006
Üretim
2007
2008
2009
2010
Birim
61.378.970 66.181.436 119.113.009 176.351.412 211.453.745 207.981.552 243.183.512 270.440.988
0
292.214
4.392.518 3.341.942
1.396.018
898.909
345.462
142.482
1.814.187
955.448
2.505.875 3.619.845 3.367.480
10.831.766 10.464.305 14.060.905
4.515.870 4.068.182 9.958.782
37.955
84.556
158.619
2.222.058 2.880.166 2.076.142
6.839.132 8.908.971
13.621.435 11.784.522
11.006.423 8.311.652
140.263
192.643
2.062.881 2.086.942
ton
ton
ton
ton
ton
593.923
678.323
543.558
526.433
2.223.827
1.589.886
2.096.754
ton
Diğer Çimento
Hammaddeleri
0
424.812
5.403.972
4.413.671
1.881.476
2.053.395
2.453.156
ton
9
Breş + Gnays +
Konglomera vb
Diğer Đnşaat Dolgu
Maddeleri
0
0
88.055
553.980
799.995
234.731
474.111
ton
10
1-A Grubu Ariyet
ve Kum-Çakıl
Üretimi
0
94.235
940.392
738.030
408.207
0
0
ton
69.900.188 72.406.354 133.996.551 203.440.913 238.802.913 242.916.985 280.731.658 306.749.739
ton
TOPLAM
1
Tuğla Kiremit
Kili
573.033
592.595
8.617.291
3.531.388
187.949
756.949
ton
0
0
649.123
4.785.094
4.844.423
5.365.728 6.468.167
9.313.444
ton
107
Kaynak: MİGEM
Madenciliğimiz / Metalik Maden Üretimi
(2003- 2010, MİGEM’e bidirilen)
2003-2010 YILLARI METALĐK MADEN ÜRETĐMLERĐ
Sıra
no:
1
2
3
4
5
6
7
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Altın (metal)
5,39
3,26
4,17
8,04
9,92
11,02
Antimon TU.
650
8.711
28.377
25.316
28.111
50.357
Bakır Tu. 2.919.579 1.616.432 2.618.813 4.293.530 4.806.198 5.208.831
Boksit Tu
333.574 1.176.929
453.765
879.214 1.264.933
818.928
Çinko Tu.
371.504 495.191
485.236
554.425
464.690
627.870
Demir Tu. 4.208.156 4.119.484 4.598.230 3.785.121 4.849.397 4.696.950
Gümüş metal
8 Kadmiyum T.
9 Krom Tu.
10 Kurşun Tu.
11 Manganez T.
12
13
14
15
Üretim Miktarı
Maden Adı
Molibden T.
Nikel Tu.
Pilatin Tu.
Pirit
TOPLAM
96
97
137,56
167,34
198
294,4
0
0
0
141
12.650
2.291
504.803 1.168.336 1.620.386 1.849.864 3.639.752 5.100.482
173.910 253.590
366.305
279.727
684.931
565.374
2009
2010
14,47
16,89
24.917
25.974
5.173.773 5.469.844
1.473.181 1.311.064
362.327
238.125
3.854.972 5.814.045
351,6
Birim
ton
ton
ton
ton
ton
ton
363,52
ton
15
0
6.240.290 8.624.042
599.705
526.277
ton
ton
ton
25.202
21.204
52.273
32.144
42.033
51.703
141.246
134.336
ton
0
0
0
0
0
0
0
52.988
0
640
0
20.000
0
63.674
185
107.000
10.000
109.100
25
51.250
0
116.091
0
106.127
0
124.130
0
224.662
0
131.315
ton
ton
ton
ton
18.101.049 22.500.064
ton
8.537.479 8.859.977 10.277.155 11.783.332 16.019.188 17.290.457
Madenciliğimiz / Endüstriyel Hammaddeler Üretimi
(2003-2010, MĐGEM’e bildirilen)
Sıra
no:
1
2
3
4
5
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Maden Adı
2003-2010 YILLARI ENDÜSTRĐYEL HAMMADDELER ÜRETĐMĐ
Üretim Miktarı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2.354.234 2.300.703 3.500.864 4.369.771 5.546.496 7.338.127
4.369.589
622
0
0
6.683
2.511
15.324
2.068
113.254
113.775
157.179
161.993
184.041
482.740
213.187
945.925 1.281.468
501.142 1.134.251 1.742.487 1.553.588
932.487
2.424.185 2.261.977 3.478.784 3.955.574 4.406.970 4.998.826
3.923.494
0
0
0
0
65
0
0
0
0
0
34.606
12.532
5.134
109.409
0
0
3.100
0
0
80
50
36.303
1.324
44.122
45.420
33.135
62.685
27.634
5.716.599 7.071.625 10.636.615 14.621.691 15.672.171 17.815.854 11.152.094
3.396.326 3.936.742 4.560.226 5.771.892 6.548.796 6.767.500
4.212.547
4.375
0
0
0
0
2.931
3.756
0
0
900
1.300
1.300
1.000
1.000
0
28
0
0
0
3.236
2.400
0
0
0
27.898
57.774
61.577
36.509
2.941
3.945
4.716
4.706
5.461
4.370
2.162
581.479
734.473
908.862 1.064.107
914.117
792.044
727.649
Alçıtaşı
Alünit (Şap)
Barit
Bentonit
Bor
Civa
Çört
Dikit
Diyatomit
Dolomit
Feldispat
Fluorit
Fosfat
Grafit
Đllit
Kalsedon
Kaolen
Kil
(Kil+Karışım
2.387.371 3.626.625
kili +
Halloyisit)
Kuvars
377.805
395.248
Kuvars
3.098.668 2.073.725
Kumu
Kuvarsit
1.456.376 1.279.929
Kükürt
0
0
1.962.072
503.715
3.034.560 2.871.145
408.725
3.261.379
343.299
555.841
1.729.525
2.608.260 4.997.694
962.818
0
1.463.162 1.803.670
0
0
2010
Birim
6.321.891 ton
433.310 ton
172.618 ton
798.397 ton
5.823.836 ton
0 ton
115.518 ton
0 ton
18.448 ton
15.224.546 ton
6.281.597 ton
25.189 ton
0 ton
0 ton
35.622 ton
1.814 ton
787.287 ton
2.412.609 4.030.961
550.246
ton
747.223
ton
2.422.587
4.499.154 4.022.433
ton
1.207.131
300
1.393.631 1.795.149 ton
5.230
427 109
ton
Madenciliğimiz / Endüstriyel Hammaddeler Üretimi (2003-2010)
2003-2010 YILLARI ENDÜSTRĐYEL HAMMADDELER ÜRETĐMĐ
Üretim Miktarı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Sıra no: Maden Adı
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
Manyezit ( +
558.432 2.218.236
571.142
466.193
802.406
Hidromanyezit)
Kalsit
1.077.476 2.534.016 3.177.661 5.875.732 7.171.456
Mika
4.772
321
3.584
0
3.313
Montmorillonit
520.000
0
260.000
428.756
530.879
Nef. Siyenit
51
205
0
0
400
Obsidyen
0
32
0
0
226
Olivin+Dünit
20.464
71.396
94.439
191.298
145.839
Perlit
330.184
366.489
333.400
474.966
478.579
Pomza
2.167.277 2.426.037 1.860.037 3.515.644 3.995.423
Radyolarit
0
0
0
7.056
62.040
Rutil (Tüvenan)
2.000
4.900
12
0
20
Sepiyolit (+ Lületaşı +
31.885
19.554
10.478
19.242
36.402
Paligorskit)
Sileks (Çakmaktaşı)
19.029
9.938
0
7.228
12.325
Sodyum Sülfat (Soda)
920.074
890.354
766.636
826.206 1.120.968
Stroansiyum Tuzu
159.923
127.957
30.100
0
0
Talk
17.099
8.233
8.775
4.969
12.722
Trona
204
6.000
12
2.184
1.716
Turba
20.352
62.108
71.749
185.944
145.403
Kaya tuzu
81.410
87.258
32.710
211.263
280.350
Kaynak T
2.848
10.642
9.563
12.386
14.615
Göl
tuzu
1.673.028
1.566.202
1.582.521
1.463.926
1.531.501
Tuzlar
677.784
2009
Birim
861.180 2.316.763 ton
6.176.997 6.291.822 8.629.005 ton
8.392
4.172
387 ton
125.000
279.473 539.943 ton
0
759
1.308 ton
0
19
106 ton
170.631
168.567 192.394 ton
551.266
522.832 545.585 ton
3.449.733 4.322.543 4.198.751 ton
82.363
458
51.280 ton
20
4.000
1.000 ton
3.824
3.448
7.818
961.295
0
3.364
23.673
113.112
244.164
11.750
1.597.259
7.038
4.592.014
0
6.887
1.581.149
65.315
1.685.708
16.046
1.579.375
Deniz Tuz
556.532
582.440
529.234
535.598
537.166
616.958
484.435
Magne. T.
0
156.887
5.458
0
0
192.240
11.953
0
0
249.572
9.378
0
0
121.014
13.899
0
0
104.138
19.108
0
19.695
107.951
57.722
75
0
141.728
28.198
10.000
Zeolit
Zımpara+Diyasporit
Zirkon (Tüvenan)
2010
16.342 ton
6.222
1.600.603
0
1.826
1.623.192
214.620
2.149.464
25.181
1.695.859
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
173.750 ton
0
33.813
110
67.989
0
ton
ton
ton
ton
Madenciliğimiz / Miktar olarak en çok üretilen madenler
• Enerji hammaddeleri: Linyit, taşkömürü
• Doğal Taşlar: Mermer, Traverten, Andezit, Bazalt
• Çimento hammaddeleri: Kalker, Marn, Kil, Kumtaşı, Tras,
Şist,
• Metalik Madenler: Demir, Krom, Bakır, Boksit
• Endüstriyel hammaddeler: Dolomit, Kalsit, Bor, Alçı taşı,
Feldspat, Kil, Kuvars kumu, Ponza, Kuvarsit, Göl tuzu
111
Madenciliğimiz / Son yıllarda üretimi en çok artan madenler
•
•
•
•
•
Linyit
Doğal taşlar
Çimento hammaddeleri
Krom, Bakır, Altın, Nikel, Antimon
Kalsit, Dolomit, Alçı taşı, Feldspat, Bor, Trona, Ponza, Kaya tuzu
112
Madenciliğimiz / Altın Üretimi
Kaynak: Altın Üreticileri Derneği
AÜD YK Başkanı açıklamış: 21.01.2013 günü Habertürk’te verdi.
2012 de, 1,7 milyar USD lık altın üretilmiş. 29,5 ton. Şimdiye kadar yaklaşık 2 milyar dolarlık
yatırım yapmışlar . Bunun 630 milyon Doları arama, 1,4 milyar Doları tesis ve madenlere
harcanmış.
Madenciliğimiz / Maden İhracatı (2002-2012)
MADEN ĐHRACATININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI
5.000,00
ĐHRACAT (milyon $)..
4.500,00
4.181,38
4.000,00
3.531,66
3.365,30
3.500,00
3.260,90
3.000,00
2.715,48
2.508,60
2.500,00
2.080,72
2.000,00
1.525,14
1.500,00
1.207,83
841,15
1.000,00
577,46
500,00
0,00
2002
2003
2004
2005
2006
YILLAR
Kaynak: MİGEM. (İMİB, Aralık 2012 değerleri)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri /
Maden İhracatının Toplam İhracattaki Payı (2001-2012)
MADEN ĐHRACATININ TOPLAM ĐHRACAT ĐÇĐNDEKĐ PAYI
3,50
3,22
3,40
2,88
3,00
2,43
2,56
2,56
2,75
2,47
2,50
1,85
1,90
1,90
2,06
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kaynak: MİGEM
115
Madenciliğimiz / Maden İhracatı (Değere Göre Sıralı 2011, İlk 15)
Sıra No
MADEN ADI
MĐKTAR (Ton)
DEĞER (1000 $)
1
Mermer, Ham Blok Ve Plakalar
Halinde
5.247.034
719.843
2
Mermer, Đşlenmiş
1.486.509
717.750
3
Krom
2.159.841
465.389
4
Bakır
257.955
364.876
5
Çinko
316.684
202.839
6
Traverten, Đşlenmiş
258.809
132.917
7
Feldspat
3.962.250
130.792
8
Yontulmaya Veya Đnşaata
Elverişli Diğer Taşlar
514.342
91.024
9
Manyezit
276.538
90.468
10
Kurşun
65.912
88.800
11
Alçı Taşı, Alçılar
821.583
72.117
12
Demir Veya Çeliğin Đmalinden
Elde Edilen Döküntüler, Cüruf
Ve Molozlar
562.028
38.651
13
Kuvars
324.270
37.280
14
Bentonit
318.659
34.907
15
Tuzlar
417.037
30.480
Kaynak: MTA, (TUİK verileri)
Madenciliğimiz / Maden-Mermer İhracatı Karşılaştırma
1.568,20
1.240,97
1.267,67
1.242,46
1.053,36
1.027,36
719,54
581,73
430,70
410,45
600,00
381,76
900,00
626,10
1.200,00
805,60
1.500,00
302,90
(milyon $)
1.800,00
1.473,02
2.100,00
2.278,26
2.201,19
1.402,07
1.838,83
2.400,00
1.675,28
2.087,09
2.700,00
1.903,12
MADEN-MERMER ĐHRACATI KARŞILAŞTIRMA GRAFĐĞĐ
300,00
0,00
2002
2003
2004
2005
2006
Doğal Taşlar
Kaynak: MĐGEM. ĐMĐB, Aralık.2012 verileri.
2007
2008
2009
Maden
2010
2011
2012
Madenciliğimiz / Mal Grupları Bazında Maden İhracatı
(2011 Yılı)
Kaynak :MTA. İMMİB verileri.
Madenciliğimiz / Maden İhracatımızda İlk 10 Ülke (2011 Yılı)
Madenciliğimiz / Doğal Taş İhracatının Ürün Gruplarına
Yılı)
Dağılımı (2011
Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Mermer; Ham Blok Ve Plakalar Halinde
ÜLKELER
Çin
MĐKTAR
(Ton)
DEĞER ($)
3.196.898
558.914.837
Hindistan
113.094
30.119.889
Suriye
697.614
24.919.305
Tayvan
70.039
14.890.123
Rusya
101.022
9.486.460
Đtalya
30.220
8.521.102
Brezilya
77.188
6.228.226
Hong Kong
25.147
5.899.544
Ukrayna
63.368
5.897.926
872.444
54.965.980
5.247.034
719.843.392
Diğer Ülkeler
Genel Toplam
121
Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Mermer; İşlenmiş
ÜLKELER
MĐKTAR
(Ton)
DEĞER ($)
A.B.D.
289.047
171.126.325
Irak
291.854
76.026.917
Suudi Arabistan
171.425
60.885.971
Đngiltere
53.278
36.560.437
Đsrail
80.170
32.660.015
Kanada
36.673
32.587.803
Fransa
53.433
29.925.304
B.A.E.
50.477
27.576.979
Azerbaycan
25.800
20.533.715
Rusya
28.343
19.359.621
Avustralya
28.736
17.415.511
Türkmenistan
19.710
14.253.859
Almanya
25.217
12.998.954
Đspanya
19.571
11.553.908
312.774
154.285.111
1.486.509
717.750.4
Diğer Ülkeler
Genel Toplam
Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Krom
ÜLKELER
Çin
MĐKTAR (Ton)
DEĞER ($)
1.806.774
385.529.900
Rusya
82.328
25.525.070
Đsveç
121.801
11.500.264
Hindistan
35.925
9.431.516
Hollanda
33.850
8.462.375
Diğer Ülkeler
79.165
24.939.593
2.159.841
465.388.718
GENEL TOPLAM
Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Bakır
ÜLKELER
Çin
MĐKTAR
(Ton)
DEĞER ($)
145.647
193.018.399
Hindistan
24.912
40.032.695
Đsveç
26.815
39.416.133
Finlandiya
24.088
37.482.728
Bulgaristan
20.550
33.291.117
Diğer Ülkeler
15.943
21.634.744
257.955
364.875.816
GENEL TOPLAM
Madenciliğimiz / İhracat / Krom Cevheri (2007-2011)
Maden İthalatı (Değere Göre Sıralı 2011, İlk 14)
Sıra No
MĐKTAR (Ton)
1
TAŞ KÖMÜRÜ
2
DEMĐR
3
4
DEĞER ($)
23.712.496
3.977.584.256
6.644.309
1.169.657.390
GRANĐT, ĐŞLENMĐŞ
326.152
186.622.785
KOKLAŞABĐLĐR
KÖMÜRLER
309.690
128.275.942
5
FOSFATLAR
814.382
108.991.662
6
KAOLĐN VE
KAOLĐNLĐ
KĐLLER
497.148
57.458.948
ZĐRKONYUM
SĐLĐKAT
24.458
56.950.464
8
MANYEZĐT
58.625
46.361.381
9
KROM
122.070
39.022.108
10
SÜS TAŞLARI
82
31.168.587
11
KÜKÜRT
161.866
30.790.197
12
REFRAKTER KĐLLER
250.893
24.811.908
13
MERMER, ĐŞLENMĐŞ
27.604
21.370.102
14
KUM
531.651
20.168.150
7
Madenciliğimiz / İthalat /Taşkömürü
ÜLKELER
MĐKTAR (Ton)
DEĞER (1000$)
Rusya
9.975.849
1.408.558
A.B.D.
2.443.156
506.960
Kolombiya
2.840.705
261.876
Avustralya
1.375.861
251.883
954.440
225.619
Güney Afrika
1.826.497
220.790
Ukrayna
1.244.322
163.494
DĐĞER
1.413.543
172.267
22.074.373
3.211.445
Kanada
TOPLAM
127
Madenciliğimiz / İthalat / Demir cevheri
ÜLKELER
MĐKTAR (Ton)
DEĞER (Bin $)
Brezilya
3.443.011
438.422
Đsveç
1.851.438
267.280
Ukrayna
866.234
95.713
Rusya
666.793
73.342
A.B.D.
145.278
18.658
Kanada
165.205
17.429
DĐĞER
83.019
12.900
7.220.977
923.743
TOPLAM
Madenciliğimiz / Yapısı
• Madencilik sektörünün merkezde, orta-büyük ölçekli kamu kuruluşları
ve onların çevresinde küçük ölçekli özel sektör kuruluşlarından oluşan
bir yapıya sahip olduğu bilinirdi.
• Ancak bu yapı son dönemde, Eti Holding A.Ş. (Eti Maden) bağlı
ortaklıklarının özelleştirilmesi ve TKİ’ye bağlı işletmelerin bazılarının
EÜAŞ’a devir edilmeleri sonucunda önemli ölçüde değişmiş durumda.
• Bugünkü durum itibariyle Türkiye madenciliğinin kurumsal yapısı, kamu
özel ayırımı olmaksızın küçük-orta ölçekli işletmelerden oluşmakta.
• Çoğunlukla işletmelerde teknolojik düzey ve verim düşük, maliyet
yüksek, rekabet gücü zayıf.
• MİGEM’e göre toplam 11.500 gerçek ve tüzel kişi maden arama ve
işletme ruhsatına sahip.
• Türkiye çapında yaklaşık 6000 civarında maden işletmesi var. (MMO)
• 1500 doğal taş ocağı, 2000 fabrika, ve mermer 9000 atölyesi var. Doğal
taş sektöründe çalışan sayısı 300.000 dolayında. (Kaynak?)
Madenciliğimiz / 2012 yılında verilen ruhsatların gruplara dağılımı
MADEN ADI
GENEL ARAMA
DÖNEMĐ
ARAMA
Maden grubu
ÖN ARAMA
DÖNEMĐ
ĐŞLETME
TOPLAM
I- A Grubu
2
0
2
I-B Grubu
73
0
73
II-A Grup
576
0
576
196
426
419
1042
5
5
2
12
540
422
999
1962
2
0
2
4
8
II-B Grup
1
III. Grup
IV. Grup
1
Maden
4
V. Grup
VI. Grup
1
18
1
2
22
TOPLAM
3
763
1507
1426
3699
Kaynak: MİGEM
2002 - 2012 ARASINDA YAPILAN RUHSAT MÜRACAATI
VE DÜZENLENEN ARAMA RUHSAT SAYILARI
YILLAR ĐTĐBARĐYLE
MÜRACAAT VE DÜZENLENEN ARAMA RUHSATI SAYISI
20000
5069
726
663
4342
1702
253
2010
2011
2012
508
0
4730
9461
10377
1278
1390
1767
700
3984
2625
0
2000
955
4000
1106
6426
4401
6000
6856
4452
10000
6157
9132
12000
10462
14000
17297
10731
15149
16000
8000
17669
9957
18208
18000
0
2002
2003
2004
Müracaat Sayısı
2005
2006
2007
Düzenlenen Ruhsat Sayısı
2008
2009
Đhaleden kesilen ruhsat sayısı
Kaynak: MİGEM
131
Madenciliğimiz /son yıllardaki değişiklikler
• Özellikle son 10 yılda çeşitli dinamiklerin etkisi ile madenciliğimizde
gözle görülür değişiklikler oluyor. Bu değişikliklerin ekonominin
genelindeki ve onun da dünyadaki gelişmelerden bağımsız olması
beklenemez. Bunların akla ilk gelenleri:
Kamu kesiminin sanayiden çekilmesi, yerini özel sektöre bırakması.
Yolu/yöntemi:
a) Özelleştirme
b) Rödevans yöntemi
c) Hizmet alımı
Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler /
Özelleştirmelerin sonuçları
• KİT’lerin özelleştirilmesi her boyutu ile bütünlüklü olarak
tartışılmadı. Yalnızca bazı yönleri, yüzeysel ele alındı.
• Olumlu / olumsuz etkileri ??
• İşletmelerin geçmişteki / bugünkü durumları:
Teknolojik düzey, verimlilik
İstihdam etkisi
İşçi sağlığına ve iş güvenliğine etkisi –iş kazaları
Kapasite, KKO
Ekonomiye ve/veya bölgesel gelişmeye etkisi
Dış ticarete etkisi
Çalışanların ekonomik ve demokratik haklarına etkisi
Doğal kaynakların etkin ve verimli değerlendirilmesi açısından
Madenciliğimiz / son yıllardaki gelişmeler /özelleştirme
• Kamu işletmelerinin durumu hiç iç açıcı değildi.
- Yatırım yapılmadığı için, eskiyen teknoloji yenilenmedi.
- İlk kuruluşlarında zaten sorunlar vardı.
- Atamalar çok uzun yıllardır siyasi olduğu, yönetici kadrolar çok sık
değiştiği, uzun süre yatırım yapılmadığı, yeni eleman alınmadığı ve
olan nitelikli insanlar da atıl tutulduğu/küstürüldüğü için adeta felç
olmuştu. Bilgi birikimi olmadı, olanlar da erozyona uğradı. Böylesi
durumda olan kurumların rasyonel yönetiliyor olmaları mümkün
değildi.
Rödevans ihalesini bile doğru dürüst yapamıyorlar.
Madenciliğimiz / son yıllardaki değişiklikler
• Özelleştirmeler ile, sermaye ve bilgi birikimi düşük bedellerle kamu
kesiminden özel kuruluşlara aktarıldı. Özel kuruluşların dinamik
yapısı, ve kar odaklı olmaları, faaliyetlerin daha rasyonel biçime
dönüşmesine katkıda bulundu. Tesisler modernize edildi,
kapasiteleri artırıldı, KKO arttı, yapılmayan yatırımlar yapıldı. Atıl
rezervleri/kaynaklar değerlendiriliyor; kırsalda yeni yatırımlar
olabiliyor.
• Ham satmak ihraç etmek yerine daha fazla işenmeye başlandı.
• Bu nedenlerle özelleştirmelerin etkisi incelenirken tüm yönlerinin
incelenmesi önemlidir. Tek yönlü değerlendirmeler eksik olur.
• Madencilikte kamu kesiminin payı azaldı, özel kesimin payı arttı.
Madenciliğimiz / Son yıllardaki değişiklikler
• Her boydan yerli özel sermayenin madenciliğe ilgisi arttı. Koç, Ciner
ve Eczacıbaşı vardı. İlgisini artırdı. Çalık, İhlas, Demirören, Zorlu… ve
hatta taşra/Anadolu sermayesi. .. Nedenleri: Sermaye birikiminin
artması, döviz cinsinden borçlanmanın cazibesi, sermayenin gidecek
yerinin olmaması, madencilik ve enerjiye yatırımın «moda» olması.
Örneğin, Zorlu grubu nikel metal elde etmeye yönelik tesis kuruyor.
Samsun’da blister bakır işlenerek katot bakırı elde edilecek.
Soda’dan soda külü elde ediliyor….
• Ancak bunlar yalnızca kendi aralarında değil, yabancı sermaye ile
de rekabet etmek durumundadır. Çünkü yabancı sermayenin de
Türkiye’de madenciliğe ilgisi artmakta. Özellikle, altın, metal
madenleri ve mermere. Bir yabancı sermaye grubu, geleceğin en
önemli madencilik ülkesi ilan etmiş Türkiye’yi.
• Bunun sonucunda maden arama ve işletmeciliğinde çıta yükseldi.
Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler
• Kömür aramalarına önem verilmesi ve sondaj miktarının artması
sonucu kömür kaynak /rezerv miktarı arttı. Bunun sonucunda;
Trakya (Tekirdağ-Merkez ve İstanbul-Çatalca), Soma (Manisa),
Karapınar (Konya), Dinar (Afyonkarahisar), Alpu (Eskişehir) ve
Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş) havzalarında yeni kömürler
bulundu, bilinen sahalarda ise rezerv artışları sağlandı.
• Maden yasasında değişiklik yapıldı Maden Arama Ruhsatı
verilmesinde yeni düzenlemeler yapıldı. Mali yeterlilik, Arama
projesi, arama süresinin dönemlerinde ayrılması ve her dönemin
ayrı değerlendirilmesi gibi. Bunun sonucunda, «çantacılar» dışlandı,
ruhsat sayıları azaldı.
• Geçmişte genel olarak ‘Fakir madenci kalabalığı’ olarak nitelenen
özel madenci profili yerini görece daha büyük sermayeli şirketler
almakta ve buna bağlı olarak da, özel kesimde hakim olan
karakuşi/geri/ilkel arama ve üretim yöntemlerini daha bilimsel
yöntemler almaya başlamıştır.
137
• Yeterli mali kaynağı, insan gücü, ve organizasyonu olmayan
firmalar, sektörün dışında kaldı son yasadaki değişiklikle. Ruhsatı
elinde tutanların %95’i gitmiş, %5 kalmış. Ve yeni gelenler olmuş.
• Bu yapının gelecekte daha da büyük sermaye gruplarına doğru
evrilmesi beklenir. Bu değişiklikte, 2010 yılında Maden Yasasında
yapılan değişiklikle, ruhsat verirken mali yeterlilik aranmaya
başlamasının da katkısı olur.
• Madenlere talep artış eğilimine girdi. Bunun sonucunda; fiyatları
uzun süre arttı. Önemli nedeni: Çin’in alım miktarını artırması. Ve
inşaat sektörünün canlı olması. İnşaat girdileri, Mermer, altın,
krom üretimleri arttı.
• Maden fiyatlarının artması ile daha düşük tenörlü mineraller de
işletilebilir oldu.
• Buna karşılık, yüzeydeki madenler bitiyor, daha derinlerdekileri
aramak işletme gerekiyor. Dünyada bu aşamalar çoktan geçilmiş.
• Örneğin, 1950’lerde yaklaşık 50-60 m olan maden arama derinliği
günümüzde 900 m olmuş. (M. Köse, MT).
• Bunun için de büyük risk sermayesi gerekiyor.
139
• Son aylarda iki yasa hazırlıklarından söz edilmekte.
• Biri, Akreditasyon Komitesi diye bir komitenin kuruluş yasası. Diğeri
Maden yasasında değişiklik/yenileme.
• Akreditasyon Komitesi yasa tasarısının gerekçesi. MİGEM’e
bildirilen rezervlerin güvenilirliğinin olmaması. Laboratuvar,
mühendislik bürosu akredite edilecek; raporlara standart
getirilecek. Tasarı dolaşımda.
• Maden Yasası’nda nasıl değişiklik yapılacağı belli değil. Bana göre
de yeni bir yasa hazırlanmalı. Bu konuda internette çok iyi örnekleri
gördüm. Avustralya, G. Afrika ülkelerinin örneğin.
Madenciliğimiz / Sorunları
• Madenciliğimiz oldu bitti sorunlu bir sektör olarak bilinir.
• Sorunların bir kısmı, yalnızca yüzeyde görünenleri yıllardır,
sempozyumlarda, kongrelerde, şûralara dile getirildi. Temeldeki
sorunları kimse görmüyor, görse de dile getirmiyor.
• 2009 yılında Meclis’te bu madenciliğin sorunlarını araştırmak amacı
ile bir komisyon kuruldu. Komisyon Raporu 2010 yılında
yayımlandı. Raporda sorun kaynakları şu gruplarda toplandı.
1) Yapısal, Yasal ve Kurumsal Sorunlar
2) Toplumsal-Sosyolojik Nedenlerden Kaynaklanan Sorunlar
3) İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Sorunlar ve
4) Sektörde Karşılaşılan Diğer Önemli Sorunlar
Madenciliğimiz / Sorunları / TBMM Komisyon Raporu
• Bu ana başlıkların altında yer alan bazı alt başlıklar:
- Siyasi irade eksikliği,
- MİGEM ve diğer kamu kuruluşlarının kurumsal yapısı,
- Bürokratik süreç,
- Devlet yardımları,
- Maden Kanunu ve ilgili mevzuat,
- Uygulama,
- Rezervlerin küçüklüğü,
- Sermaye yetersizliği,
- Sektörde halkla ilişkilerin eksikliği ve bilgi kirliliği,
- Genel bir veri tabanı eksikliği,
- Eğitim, =>
Madenciliğimiz / Sorunları / TBMM Komisyon Raporu
- İş güvenliği kültürü eksikliği,
- Teftişlerin etkin olamaması,
- Meslek mensuplarının uzmanlaşma yetersizliği,
- Meslek hastalıklarının teşhisinde yetersizlik,
- Arama yetersizliği,
- Yatırım güvencesinin eksikliği,
- Mermer-doğal taş sektöründe standart olmayışı,
- Maden arama, rezerv ve madenlere ilişkin diğer bilgilerin güvenilir ve
uluslararası standartlara uygun olmayışı.
⇒Özetle; Meclis Komisyonu malumu bir kez daha ilan etti:
Madenciliğimiz A’dan Z’ye sorunlu.
• Bana göre en önemli sorun, mineral kaynaklara gereken önemin
verilmeyişi. Sahipsiz, herkesin istediği tasarrufta bulunabileceği
kaynaklar gibi görülmesi.
• Neye dayanarak söylüyorum? Mevzuata ve uygulamaya bakarak.
• Anayasa’da ve Maden Yasasında, mineral kaynakların korunması
ve verimli işletilmesine ilişkin bir hüküm yok.
• Tüm doğal kaynaklar gibi, mineral kaynaklar insanlığa miras olarak
kabul edilir. Ve ona yönelik tasarruf hakkının, üzerinde yaşayan
toplum adına egemenlik hakkını kullanan devlete ait olduğu kabul
edilir. Bu anlayış örneğin G. Afrika Madencilik Yasasında şöyle
yazılmış.
• Mineral ve petrol kaynakları bütün G. Afrika halkına mirastır.
Devlet, bütün G. Afrikalıların yararı için onların emanetçisidir.
Madenciliğimiz / Sorunlar
• Hemen her ülkenin madencilik yasasında bu anlayışın hayata
geçirilmesi için hükümler var. Olasılıkla da uygulanıyordur. Mali ve
teknik yeterliliği olmayana ruhsat vermiyorlar. Uygulamayı da çok
sıkı izledikleri bilinir.
• Bizde, doğal kaynaklara ait hüküm ilk kez 1960 Anayasasında yer
aldı. 1980 Anayasası onu büyük oranda tekrarladı. Korunmasına,
verimli işletilmesine, işletilmesinde toplum yararının gözetilmesine
ilişkin hüküm yok.
• Oysa, diğer doğal kaynaklar ile tarihi, kültürel ve doğa varlıklarının
korunması için, bunlardan yararlanmada kamu yararının öncelikli
olduğuna ilişkin hükümler var.
=>
Madenciliğimiz/ Sorunları /Anayasa/ Korunan Varlıklar
MADDE 43- Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.
Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, (…) sahil şeritlerinden yararlanmada
öncelikle kamu yararı gözetilir.
• MADDE 44- Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve
geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek (…) amacıyla gerekli
tedbirleri alır.
• MADDE 56- … Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre
kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
• MADDE 63- Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin
korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır.
• MADDE 64- Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur.
• MADDE 169- Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi
için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır.
146
Madenciliğimiz / Sorunlar
• Devlet yenilenebilir kaynakları koruyor ama, yenilenemez mineral
kaynakları korumuyor.
• Örneğin maden ocağı açılacağında üstteki toprağın zayi olmaması
için önlem alınmak zorundasın. Ama, mineral kaynağa istediğini
yapabilirsin, onu istediğin gibi işletebilirsin. Yağmalayabilirsin,
tahrip edebilirsin, zengin kısımlarını alır, diğer kısımlarından
yararlanılamaz hale getirebilirsin.
• Bunların hepsi de yıllardır yapıldı, ve halen de yapılıyor. Hem de
Devletin, Devlet adına hareket edenlerin gözleri önünde ve onların
koruması ve kollaması altında. Devlet mineral kaynakları korumadı
ama, madenciyi korudu kolladı.
• Ne demek istiyorum? Şunu:
Madenciliğimiz / sorunları
• Yıllarca her şey «mış gibi» yapıldı.
• Her isteyene arama ruhsatı verildi. Oysa Devlet, bir çatı onarım
ihalesinde bile, isteklilerin mali ve teknik yeterliliklerine bakıyor.
Maden aramak ve işletmek için bu kriterleri aramıyor. TC vatandaşı
/ şirketi olmak yeterli. 2010 yılında yapılan değişiklik ile, mali
yeterlilik şartı aranmaya başlandı.
• Arama ruhsatına sahip olan, aramış gibi yapıyor, düzmece raporlar
sunuyor. Şu sondajları, şu faaliyetleri yaptım. Şu kadar rezerv
buldum. Altında mühendis imzası da var. Yalan olduğunu herkes
bilir ama, doğru gibi kabul eder. İşletme projesini yeni mezun
mühendis de hazırlayabilir. Çok yüzeysel. Hatta dandik de
olabiliyordu. (Örneğin, başı kömürden, sonu kromdan söz eden
projeler olurdu.).
Madenciliğimiz / sorunları
• Devlet onu incelemiş gibi yapıyor ve şekil şartları yerine gelmişse
işletme ruhsatı veriyor. Ne de olsa Beyan usulü geçerli. Tersi
belirlenmediği sürece, beyan sahibinin dediği doğru kabul edilir.
İncelemeye gerek yok.
• Madenci proje ile hiç ilgisi olmayacak biçimde, madeni işletiyor.
Devlet belirli aralıklarla gidiyor, denetlemiş gibi yapıyor
• Maden işletmeciliğinin «Fenni Nezaretçi» gözetiminde yapılması
gerekir. Bir FN 10 işletmenin sorumluluğunu üstlenebilir. 15 günde
bir gidip baksa yeterli. 15 günde bir gidip denetlemiş gibi yapıyor.
Deftere bir şeyler yazıyor, geliyor.
• Bu anlayış, 1950’li yıllarda, yeterli maden mühendisinin olmadığı
zamanlarda bulunmuş bir çözüm. Ama halen uygulanıyor.
• Bir kaza olmasa, herkes mutlu. Ama özellikle ölümlü bir kaza olursa,
o zaman savcılar, bilirkişiler, hakimler suçluyu bulmaya çalışıyor.
• Madenci çıkardığı madeni çoğunlukla elle ayıklama dışında hiçbir
işleme tabi tutmadan satıyor / ihraç ediyor. Devlet her aşamada
şekil şartları ile ilgileniyor. O şartlar yerine gelmişse, sorun yok.
Gelmemişse, o zaman sorun oluyor.
• Son yıllarda bazı şeyler değişmeye başladı. Ancak halen olması
gerekenin çok uzağındayız.
• Burada kilit unsur MİGEM. O değişmedikten sonra, hiçbir şey doğru
dürüst olamaz. Yıllarca hep çoğu geçici olarak görevlendirilen
personel ile işleri yürüttü. İktidarlar değişince personel de kolaylıkla
değişebiliyordu. Kadroları çok nitelikli değil. Örneğin, 9 yıl polislik
yaptıktan sonra adamını bulunca MİGEM’e geçip yetkili olabilen
maden mühendislerinden söz edilir. (MİGEM’de herkes denetime
gitmek ister! Birini cezalandıracaklarında denetime göndermezler.)
• Madencinin profili ve bu profilin zaman içindeki değişimi tahmin
edilebileceği gibi ekonominin geneli ile uyumlu. Kısa bir hatırlatma
yapacak olursak:
• Cumhuriyet kurulduktan sonra; sermaye ve bilgi birikimi olmadığı ilk
dönemlerde, ekonominin ihtiyacı olan enerji ve sanayi
hammaddelerini üretmeyi devlet işletmeleri üstlendi. Bu amaçla
yeni kurumlar kuruldu.
• Ticaret, montaj sanayi, paradan para kazanma ve gayrı
menkul/arazi/arsa rantından para kazanmanın kolay olduğu bir
yerde, madencilik gibi zor ve riskli bir alana «hiçbir aklı başında»
insan girmez. Uzun süre de öyle oldu.
• Doğa, boşluğu sevmez. Meydan, parası olmayan ama hayali
olanlara, tesadüfen bulunmuş madenleri ilkel yöntemlerle
işletenlere kaldı. Bunların çoğu, sanayici değil defineci niteliğinde
(idi). Bilimle işi olmayan, sermayesi kıt kişilerdi.
• Sonraları bunlara, hafriyat müteahhidi görünümünde olanlar
eklendi. Doğru dürüst arama yapmadan madeni bul/kirala/satın al,
kaz, yükle-taşı ve sat. Yaptıkları bu oldu.
• Mevzuat, Devlet, madenci böyle olunca, madenlerimizin nitelikli
olması, maden işletmeciliğimizin rasyonel olması mümkün
olamazdı. Öyle de değil zaten.
• Halen, iyi örnekleri de olmakla birlikte çoğunlukla, yeraltı
madenlerimiz emek yoğun. Açık ocak madenlerimiz kiralanmış
makinelerle, taşeronlarla yürütülebilmekte.
• Sonuçta, iş güvenliği önlemleri yetersiz, işletme verimsiz.
Madenciliğimiz / Sorunları / Katma değer
• Üretilen maden genellikle işlenmeden, zenginleştirilmeden
satılabiliyor / ihraç edilebiliyor. İhracat verileri bunu gösteriyor. Yani
minimum yatırım ile maksimum kar hedefleniyor. Sermaye birikimi
daha risksiz alanlarda (Taşınmaz, turizm, otelcilik vb.)
değerlendiriliyor.
• Cevher/maden, ham/işlenmemiş ihraç ediliyor çoğunlukla.
Dolayısıyla ülkede katma değer yaratılmıyor.
• Örnek: Cu konsantresi üretiminde 1 birim KD yaratıyorsa, blister
bakır üretiminde 8 birim; ve bakır kablo üretiminde 24 birim KD
yaratılıyor, deniyor.
Madenciliğimiz / Sorunları /İnsan gücü
• İnsan gücü niteliği de sorunlu. Kamu kurumlarında 1970’li yıllara
değin kendi dinamiği ile kör topal yürüyen gelişme süreci, CHPMNP koalisyonu döneminde ilk ciddi darbeyi aldı ve ondan sonra da
MC’ler, 12 Eylüller, ve sonrasındaki iktidarlar sayesinde iflah olmadı.
Orada nitelikli eleman yetişmesi mümkün değil. Ne işe alırken ne,
yönetim kademelerine atamalarda nitelik aranıyor.
• Enerji sektörünü ilgilendiren bir örnek sonuç: Zamanında kömür
kalorisinin hatalı belirlenmesi sonucu, termik santrallarda 2000
MW lık kapasite kullanılamamakta, deniyor.
• Piyasada kaliteli mühendislik hizmeti talebi de yok. O işler ek ve
gereksiz maliyet gibi görünüyor. Sonuçta, bu bir hafriyat işi.
Bilmiyorlar ki, gerek projelendirme döneminde, gerekse de işletme
döneminde, bilerek yapılacak faaliyetlerle, daha nitelikli
maden/ürün çıkabilecek, üretim maliyeti azalabilecek.
Madenciliğimiz / sorunlar / İnsan gücü
• Halen 19 üniversitede 28 program kapsamında maden mühendisliği
öğretimi var. Kontenjanları toplamı 2000. Çoğunlukla dolmuyor.
Çoğunun laboratuvarı, öğretim üyesi yetersiz. Staj çok önemli ama
staj yapmadan, pratik yapmadan mezun olunuyor. Mezun olan da
ertesi gün her yetkiye sahip oluyor.
Madenciliğimiz / Sorunlar /Başbakanlık Genelgesi
• Bunlar yetmezmiş gibi, geçen yılın haziran ayında madenciliğin
nur topu gibi bir sorunu daha oldu.
• 6 Haziran 2012 günü Resmi Gazete'de bir genelge yayımlandı.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasını taşıyan bu
genelge şöyle: Kamu kurum ve kuruluşları (Belediyeler
ve il özel idareleri hariç) ile sermayesinin yüzde 50'sinden
fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait şirketlerin, kendi
mülkiyetlerinde veya tasarruflarında bulunan taşınmazlarıyla
ilgili olarak; kamu kurum ve kuruluşları, vakıf, dernek veya
bunların şirketlerine, gerçek veya tüzel kişilere; satış, kira,
irtifak, takas, tahsis, devir vb. her türlü tasarrufa yönelik
işlemleri için Başbakanlıktan izin alınacaktır.
156
Madenciliğimiz / Sorunlar / Genelge
• Bu genelgeye dayanılarak yıllardır rutin bir işlem olarak görülen
arama ve işetme ruhsatları da artık Başbakanlığın iznine tabi. Bu izin
de aylardır çıkmıyor.
Madenciliğimiz / Ne yapılmalı?
• Anayasa’da ve ona paralel olarak diğer mevzuatta, mineral kaynakların
korunması, verimli işletilmesi ve işletilmesinde toplum yararının
gözetilmesi gerektiğine ilişkin hüküm yer almalı. Bu kapsamda, mineral
kaynaklarının aranması ve işletilmesi için ruhsat verileceklerde mali
yeterliliğe ek olarak, teknik yeterlilik de aranmalı ve ruhsatlar nitelikli
fizibilite raporlarına dayandırılmalı.
• Maden yasası, doğru adlandırma ile Madencilik Yasası çağdaş
örneklerinden de yararlanılarak sil baştan yenilenmeli.
• Başta ETKB MİGEM olmak üzere, sektördeki tüm kamu kurumları her
şeyiyle sil baştan yenilenmeli.
• Mühendislik danışmanlık mesleğinin uygulanmasında gelişmiş
ülkelerdekilere benzer uygulamalar getirilmeli. Yetkin mühendislik,
raporlama standartları gibi.
• Pek çok ülkenin yaptığı gibi, ham ihracat yasaklanmalı.
• Madenler ciddi denetlenmeli.
Kaynaklar
Howard L. Hardman- Jan M. Mutmansky, Inroductory Mining Engineerining,
http://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=jPdF6K0at4YC&oi=fnd&pg=PR11&dq
=1.1+MINING%E2%80%99S+CONTRIBUTION+TO+CIVILIZATION&ots=AFx68Tiq4N&sig=
acxp3FmMCOASEruZxxT0gFzKr70&redir_esc=y#v=onepage&q=1.1%20MINING%E2%8
0%99S%20CONTRIBUTION%20TO%20CIVILIZATION&f=false, Erişim: 15.11.2012.
2) http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=2037&id=98
3) ilknurunpenceresi http://blog.milliyet.com.tr/ilknurunpenceresi
4) http://www.demirbirlik.org/content/docs/demir-celik-sektor-degerlendirmeraporu-haziran-2012.pdf
5) MTA, TKİ, MİGEM, TTK, Eti Maden, EÜAŞ, TMMOB Maden Müh. Odası, CRIRSCO
web sayfaları
6) Madencilik Türkiye, Çeşitli sayıları
7) Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu
http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/öik690.pdf
8) Kayadelen, M.; Madencilik Yatırım Projelerinde Temel Kavramlar; Madencilik
Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi Seminer Notları içinde, Maden
Mühendisleri Odası, Nisan 2008, Ankara.
1)

madencilik madenciliğimiz

Transkript

Benzer belgeler

Avustralya`da Madencilik ve Metal Kazanımı (Mining and Metal

Maden Mühendisliğine Giriş Ders Notu 1

Kanada`da Madencilik ve Metal Kazanımı (Mining and Metal

Kara Bulutları Dağıtmak Elimizde!

Resimli Madencilik Terimleri Sözlüğü - Đ

maden kompresörü - Sarmak Kompresör

Türkiye`den Haberler - Sektörmaden Dergisi | Anasayfa

Madencilik Sektörü Raporu ( 2002 – 2010 ) - Fe

YIL 2012, SaYI: 45 EKİM, KaSIM, aRaLIK

TÜRKİYE MADENCİLER DERNEĞİ

eti soda a.ş türkiye`de bir ilk trona üzerinde çözelti madenciliği eti

Mitto Katalog - Mitto Madencilik ve Müşavirlik

Balıkesir İli Maden Potansiyeline Bir Bakış

madencilik - SRK Consulting

46 - Türkiye Madenciler Derneği

madencilik raporu - MADENCİLİK REHBERİ