İnsanlık 21. yüzyıl ekonomisinin üstesinden nasıl
Transkript
İnsanlık 21. yüzyıl ekonomisinin üstesinden nasıl
Edouard TETREAU11 İnsanlık 21. yüzyıl ekonomisinin üstesinden nasıl gelecek? Papa François’nın New York’ta 2015 Eylül’deki inisiyatifinin savunması VoxEurop - Mehmet Koksal tarafindan Francizcadan tercüme edilmistir 1 Edouard Tétreau www.mediafin.fr şirket yönetici danışmanı ve Paris’teki Avrupa Konseyi Dış İlişkiler yöneticisidir (www.ecfr.eu). Finans ve yeni ekonomi üzerine çok sayıda makale ve eserler yayınlamıştır; Finansal çılgınlığın ortasında bir analist (Grasset, Senato en iyi ekonomi kitabı ödülü, 2005); 20 000 milyar dolar, yeni Amerikan borcu (Grasset, 2010); Dolar bizi öldürdüğünde (Grasset, 2011), 二十万亿美元:强大美国的背后》出中文版, (Pekin, CHINA CITIC Press, 2012). 1 Giriş: 2014 Noel’i için bir mesaj «Sevgili Edouard, Acaba bize Papalık Kültür Konseyi dergisi için bir makale verebilir misin ? Bir sonraki sayının ekonomi üzerine olmasınıarzu ediyoruz (…) » 10Eylül2014’te,birpapazarkadaşım,DinlerarasıDiyalog’tansorumluLaurent MazasbanaRoma’danbupostayıyolluyor. Enbaşta,hayırdemeyidüşündüm.Çokişimvardıbusenebaşında;birAvrupa düşüncekuruluşundayenigörevlerim,dünyaekonomisivefinansıiçinçok bulanıkbirzamandadanışmanlıkyapmamgerekenmüşteriler;LesEchosiçin yazdığımyazılar;gecikmekteolanbirkitap;AvrupaveAsya’yaseyahatler. Nihayetveherşeydendahaönemlisi,herikiebeveynideçokfazlailgilenmeyen, büyüyençocuklarım. Vesonra,hakikatortayaçıktı:iyian,iyiyayınveevrensellik(Kültürveİnanç) dünyaekonomisivefinansıhakkındakiderinkanaatimikısıtlamasızolarakifade etmekbirbiriyleçatışmıyormuydu?BirHristiyan’ınkanaati,helekiinançlıbir Hristiyan’ınki,başlığıikiyekatlıyor.44yıldanbuyanainancımıyaşıyorum,dini özgürlüklerlegüngeçtikçedahakötübirilişkiyesahipbirülkede.20yıldanbu yanaiseşirketlerinvefinansındünyasınıyaşıyorum,ekonomikkrizlerinidare edilmesiveöncedentahminiüzerindekiuzmanlığımla. Vebenimkanaatımşudur:eğerderhalradikalbirşeyleryapmayacesaret etmezsek,kizatenmakaleninsonundabuhususüzerinebirnotumvar, önümüzdekikrizler,hemteknolojikhemdefinansal,ekonomilerimizdendaha fazlasınıelimizdenalmaklatehditediyorbizi:insanlığımızı. Hristiyanümidimodurki,2014Noel’iiçin12dildeyayınlananbuçağrı duyulsun.İşteburadanedenivenasılı. (Takipedensayfalar,PapalıkKültürKonseyi’ninKültürveİnançdergisinde yayınlanan«İnsanlıkyeniekonomininüstesindengelebilecekmi?»isimliorjinal makaleninçevirisidir) 2 Eski Ekonomi’nin Prensibi 90’lıyıllarınbaşındaöğrenciyken,ekonomibirbeşeribilimdi.Gözlemci,girişimci vefinansçıolarakçağdaşkültürübelirleyenbusektördegeçen20yılımdan sonra,ekonomininhâlâtamanlamıylabirbilimolupolmadığındanemindeğilim. Vegiderekekonominininsandışılaştığınainanıyorum. Hocalarımbanadeğişmezkanıtlarolarakkabulettiğimbirtakımgerçeklikler öğretmişlerdi.Onlarınprensiplerişuüçlemeüzerinekuruluydu: ‐«insanzengiliğienmühimidir»(JeanBodin):Neredeinsanlarvarsa,orada yükseliş,ümit,dinamizmveinsanyaratıcılığıvardır.«Birülkenindemografisine bakınveonungelecektekizenginliğinigöreceksiniz».Ekonomiciddeniyibir beşeribilimdi. ‐«zamanonsuzyapılanasaygıduymaz»(PaulMorand):süreye,yatırım süresineveuzunvadeyeövgü.Ekonomideçökeltiyoktur:zamansiziniçinoynar. Zamanparanınarkadaşıdır:faizoranlarıbunaşahittir. ‐«Paranadirdir,kıymetlidir,buyüzdenpahalıdır.İştebuyüzdenparasadece tecrübeliveihtiyatlıkişilereemanetedilebilir:bankacılar.»Obankacılarki, risklerianlayıp,tanımlayabilenlerdir.Ekonomininhizmetindekifinans,herhangi birkimseninelinebırakılamayacakciddibiriştir. Şimdiise,şirketlervefinansdünyasındaçalışarakgeçmiş20kısasenede,bu üçlemeninherbirayağınıngözleriminönündeyıkıldığınıveadımadımşuan bütündünyanıniçindeyıkandığı«yeniekonomi»’ninkurulduğunugördüm, Meseleburadageçmişyüzyıllarıneskiekonomisininkapitalizminaşırılıklarınıve iyiyanlarıüzerindekullanılantartışmayıyenidenaçmakdeğilİnsanları kucaklayanvebirbirineyaklaştıran,ürünlerin,fikirlerinveinsanlarınserbest dolaşımınaolanaksağlayandünyaticaretiylebirlikte,kapitalizm,çokbüyük krizlerinerağmen,benimdesahipolduğumdemokrasiveözgürlükfikirlerinin yanısıra,erkeklerinvekadınlarınhayatbeklentilerinivekaliteleriniönemli ölçüdeartırdı.Öteyandan,kapitalizminalternatifi,nekadariyiniyetlerledolu olsada,sosyalizminsanları,kimilerininesillerboyuncaolmaküzere,totaliter gecelerdeboğdu;çalışmavetoplamakamplarınınbarbarlığı,daimibilinç hırsızlığıvebedenlereeziyet… Günümüzünproblematiğiiseşudur:buküçükgezegendeyaşayan7.2milyar insanyeniekonomiyeadapteolmayamuktedirmi?Öylebirekonomiki, kurallarauymayan,fakattümgeçmiştemsillerimizihavayauçuracakveinsan oğlunudenklemindençıkaracakgibigörünenkontroledilemezisteklere, etkileşimlerevefenomenlereboyuneğen… Yeni Ekonomi’nin bir tanımı 3 2014’ünYeniEkonomisi,modayauygunbirterminolojikullanacakolursak, klasikfakatkendiaralarındabirbirinibesleyenüçfenomenin,globalleşme, numaralandırmaveinsanlarınekonomikaktivitelerininfinansallaştırmanın kombinasyonuyla«yükseltilmiş»birekonomidir. Globalleşme Globalleşmeeskibirfenomendir,hattayüzlerceyıllıkbirfenomen.Winnie ByanyimaveJoseAngelGurriayazılarıdagloballeşmeninsorunlarvezorlukarını bendedahaiyianlatıyorlar(www.cortiledeigentili.com).Üretimfaaliyetlerinin veticaretingloballeşmesinikolaylaştırıcıtekniklerin,normlarınvearaçların ortayakonulması(serbestdeğişimanlaşmaları,konteynırlar,ekonomik aktivitelerinstandardizasyonunusağlayanyönetimsoftware’leri,ortakbir çalışmadilininsahneyekonması,gitgidegloballeşenşirketler),BerlinDuvarı’nın çöküşü,komünizminyıkılışıvedünyadakiülkelerinbüyükçoğunluğununpazar ekonomisiprensiplerinegeçişleriilebirlikte1989’danitibarenciddibiçimde hızlandı.Ozamanbunukısaveözolarak,ortakbirdilinyardımıylagösterelim: sayılar. Globalleşmeninkazançları: ‐1980’denbuyana1milyardanfazlaişyaratılmıştır.2 ‐1990’danbuyana1milyardanfazlainsanaşırıfakirlikten3çıkarken,evrensel zenginliküretimi4katına4çıkmıştır. ‐2000yılındanbuyana,hanehalkızenginliğiikikatındandahafazlasına çıkmıştır.5 Globalleşmeninzararları: ‐Gezegeninsınırlıkaynaklarınaöylesinesaldırıyoruzki,2025yılında,WWF,5.5 milyarinsanınsuyokluğuçekilenbölgelerdeyaşıyorolacağınıtahminediyor.6 ‐2.8milyarinsangünlük2ABDdolarınınaltındayaşarken,925milyoninsan karnınıdoyuramayacak.7 ‐Dünyanın%1’likenzenginkısmı,tümevrendekizenginliğininneredeyse yarısınasahipolacak.8Herkesefaydasağlamasıbeklenenbiryükselişerağmen, bueşitsizliklerderinleşmeyedevamedecek,vetabiikibununlabirlikte adaletsizlikhissiyatıda:10kişiden7’sison30seneiçerisindeekonomik eşitsizliğinyükseldiğibirülkedeyaşıyorolacak.9 2 Tarım dışı işler: The Economist, When giants slow down, Haziran 2013 1.25$ altında yaşandığı gerçeğini uluslararası anlamda ortaya koyan (The Economist, Temmuz 2013) 4 Dünya Bankası 5 Credit Suisse, Global Wealth Databook 2014, Ekim 2014 6 “The Human as Bigfoot”, The New York Times, Ekim 2010 7 Birleşmiş Milletler, Resources for Speakers on Global Issues 8 Crédit Suisse, Global Wealth Report 2014 9 ABD’de, 2009’dan beri yükselişin %95’ini en zengin %1’lik kesim elde etti. Oxfam’da atıfta bulunuldu, ekstrem eşitsizlikler ile noktalandı. Ocak 2014 3 4 Özetolarak,1989’danberi,dünyadadahafazlazenginlik,dahafazlaişvar. Ancak,oyununsadecebirkaçkişininkarınaişlediğigerçeğindendahaazkabul görenülkelerveinsanlararasındaartaneşitsizlik,vedörtbiryandasömürülen sınırlıkaynaklarıylabirgezegenvar. Numaralandırma «Nümerik’inEgemenliği»10isimlitarihegeçecekyapıtındaPierreBellanger, fransıznümerikgirişimcisi,meseleyişöyleözetler:«İnternetbizimbildiğimiz dünyayaeklenmeyegelmiyor,onudeğiştirmeyegeliyor.İnternetişlerimizin, bilgilerimizin,özelhayatlarımızın,fikrimülkiyetimizin,refahımızın(…)ve özgürlüğümüzünüzerinesifonçekiyor.»Gerçeklerverakamlaronahakveriyor. BostonConsultingGroup’unbirçalışması2020’yekadar,500milyonAvrupalının dışarıdangelennümerikplatformlarcatoplananbilgilerinin1000milyarEuro değertaşıyacağınıtahminediyor.11Budeğerintümdünyadayakalanabilmesiise buplatformlariçinbüyükbirmesele.Gitgidedahadavetsizolmaklabirlikte,bu platformlar,bizimrızamızla,enufakjestlerimiziveeylemlerimizi, hareketlerimizi,tüketimalışkanlıklarımızıbugüntüketimmarkalarına,yarın nüfuslarıüzerindekontrollerinikorumakisteyenendişelidevletleredaha öncedentahminetmek,cevapvermekvesatmakiçingözetliyorlar. Verilerimizvekişiselhayatlarımızınyağmacılığınıyapanbuplatformlar,bizlerin rızasıvegelenekselşirketlerinpasifsuçortaklığıile,dünyadakibirçokdevletten dahagüçlükaynaklarladonatılmışimparatorluklaradönüşüyorlar. Hakikaten,borçlarvehesapaçıklarıilekalburadönmüşFransız,İtalyan, Arjantin,Britanyadevletlerinin,herdaimyaşlanmaktaolannüfuslarına bakmanınyanısıra,Google,Alibaba,Apple,FacebookveAmazonkarşısındane gibibirgüçlerivar?Bubeşşirketintoplamdayaklaşık1600milyardolardeğeri, yüzlercemilyardolardanfazlavarlığı,veonlarahantaldevletlerinönünedaha çokgeçmelerineolanaksağlayanAr‐Ge(özelliklerobotik,insangenomuve nanoteknolojiüzerinde)yatırımlarıvar.Öylehantaldevletkibunlar, nüfuslarınınihtiyaçlarınacevapverebilmekiçinhâlâşirketlerivergilendirmek zorundalar.Okadargloballeşmişveokadarçevikleşmiş,herbirikendi yöntemleriyleevrenselolaraktoplam5500ve26000milyardolararasındamali kaçağasebepolannümerikindevleriileartıkbunudabaşaramıyorlar12. Yarınkimbirorduyuenkolayşekildekuruponufinanseedebilecek?Egemen devletlermi,yoksaaralarındaBostonDynamics’indebulunduğubirçokaskeri robotfirmasınaelatanveböylelikleçokyakınbirgelecekteaskerirobottaburu kurabilecekolanGooglemı?Burobotlarsizlerhakkındabirçokbilgiyesahipler veinternetüzerindekiaraştırmalarınız,jeolokalizasyonuaçıkolarakaldığınız hizmetler,iletişimvearkadaşağınız(sosyalmedya,Gmail)sayesindesizi tanıyabilecekler. 10 11 12 Editions Stock, 2013 Financial Times, “Personal data value could reach €1tn”, 7 Kasım, 2012 Dünya Bankası ve Tax Justice Network’e göre 5 YeniEkonomi,elbette,pozitifyönleredesahip.Çoğuücretsizolanyenihizmetler yaratıyor,birçokalandaetkinliğimiziartırıyor,ilginçyeniişalanlarıüretiyor, nüfusunhayatınakalitevehizmetlerekliyor.Kimbugün«eskisigibi» yaşayabiliryadaçalışabilir?Yani,elektronikpostalar,ceptelefonuolmadanveya internetdururkenkağıdabasılıbiransiklopedidebirbilgiyiaramayagiderek? PekibuYeniEkonomiherkesiçinbelirlisayıdaişyaratıyormu?Dünyanınikien büyükişvereni,MacDonald’sveAmerikandağıtımdeviWal‐mart,toplamda4 milyonkişiyeişveriyorlar.İkisinintoplamborsadeğeri325milyardolar,vebu miktarortalamaolarakherbirçalışantarafındanüretilen81250dolaratekabül ediyor. BumiktarepeyazkalıyorYeniEkonomi’ninyıldızlarıiçin:Alibaba,Facebookve Googleancak80000kişiyiişealıyorken,hepsinintoplamdeğeri800milyar dolarayakınvebudaherbirçalışanınürettiği10milyondolaradenkgeliyor. Doğu’danBatı’ya,Kuzey’denGüney’e,birYeniEkonomiçalışanı,klasikekonomi çalışanının100katıdahaçokdeğeresahip…HernekadarYeniEkonomi,«insan sermayesi»neklasikekonomiden100katdahaazihtiyaçduyuyorolsada. Oxford’da13araştırmacıolanMichaelOsborneveCarlBenediktFrey’in«İşe alımınGeleceği»isimliçalışmalarıhiçşüphesizbukonuda:insanaktivitelerio derecedenumaralandırılıyorki,ABD’debukonuylaalakalıişlerin%47’siyok olmanoktasınageldi.14İnsanınmakinelerileyerdeğiştirmehareketişunları başlattı:süpermarketlerdeelektronikkasalar,kasiyerlerinyerinegeçiyor,üretim süreciesnasındaendüstriyelrobotlarinsanlarınyerinegeçiyor,2012yılında, AppleveNokia’nınÇinlitaşeronuFoxconnişçilerininyerinegeçirmeküzere1 milyonrobotalacağınıilanetti. Hangiişçihiçbirzamanuyumayan,verilengörevemukavemetetmeyen, kendisinindikkatinidağıtacakkişiselproblemleriolmayanbirendüstriyel robottandahaüretkenvedahakarlıolabilir?Hangişoförbiralgoritmadandaha ihtiyatlıolabilir?Veyarın,hangiprogramcısentetik«süperzeka»iledonatılmış birprogramlamamakinesindendahayaratıcıveetkinolabilecek?15 İnsanlarbuhareketinüstesindengelebilecekmi?Halihazırda,nümerikaraçlarla büyümemiş,«digitalnative»olmayanlarzatenakımıniçerisinde kaybolduklarınıbiliyorlar.Elbettekiinsanoğluherşeyeadapteoluyor– geçmiştekiteknolojikkırılmalara(printer’lar,elektrik,petrol,demiryolu) başarıylaadapteoldu,kendisinezamanbırakıldığıtakdirde.Pekiyaşimdi,insan oğlununyavaşlığıvedüşünmesüresininuzunluğuylaartıkkendibaşına yapmasınınimkansızolduğuyatırımlarıvetüketimlerikararlaştıran algoritmalarkarşısındanekadarzamanıvar? 13 http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf Avrupa’da Bruegel Enstitüsü’nün tahmini, bu oranı %54’ten daha yukarıda veriyor. 15 James Barratt’nın « Our Final Invention: Artificial Intelligence and the End of the Human Era » da altını çizdiği bir fikir 14 6 YeniEkonomiilebirlikte,insanlığahizmetedecekteknolojikgelişmenin–hoş karşılanacakolan‐birbaşkaetabıdeğil,insanınmakinetarafındanyerinin doldurulduğuBüyükYerDeğiştirmedoğuyor.Yoksabuekonomikdevrim,hedefi insanvemakineyifüzyonauğratıp,insanınkabiliyetleriniartırmakvesonunda onuölümsüzyapmakhedefindekitranshümanizmdenilenbirbilimsel,politikve filozofikprojedemiyeralıyor?İşteprojeböylesineçılgın,amaartık gerçekleştirebilir;Google’ınbaşmühendisitranshümanizminöncülerinden, projesindenvehedefindeniçerisindeaçıkçabahsettiğibaşarılıkitabın(The SingularityisNear:WhenHumansTranscendBiology,HowtoCreateaMind) yazarıRayKurzweil’denbaşkasıdeğil. Çünkütranshümanizmkomploteorilerinibesleyecekgizlibirprojedeğil: kendisiniaçıkçaifadeediyor,kendiniKurzweil’inkitaplarında,Google’ın alımlarında,inovasyonlarındaveürünlerindegösteriyor.Maksatuzunzamandan beridoğrudanticariyadafinansaldeğil:bizimyaşamtarzlarımızıve değerlerimiziyenidenşekillendirmesianlamındaartıkpolitik,vehattadinî. Transhümanizmkendisiniölümsüzlüknoktasınavaranteknolojikgelişmelerle zenginleştirilmiş,«yükseltilmiş»insanbedenivebeyniilehaklıçıkarıyor.Kimse etrafımızavedışarıdavücudumuzayerleştirilenteknolojileredirenmeyibilemez. Veneyazıkkietiğinveinsanınsınırlarıyokluğadoğruuçupgidiyor. Şuanakadarçokazülkeaçıksözlülüklebuyerleştirmelerekarşıçıktı–Çin’de BeijingGenomicsInstitute’unevrenselrekabettekendipopülasyonunkanlarını dahaöndetutmakiçindahasonra«iyi»DNA’yıenjekteedebilmeküzere2200 taneüstünDNAzincirlemesihakkındakiçalışmasındanbaşlayabiliriz.İkiAvrupa ülkesi,FranceveAlmanyabirdireniştebulunuyorlar–ancakbunekadar sürecek?Almanya’da,hükümetvedüşüncekuruluşlarıinternetüzerindeözel hayatınkorunmasımeselesindehareketediyorlar.AxelSpringer’inCEO’su MatthisDöpfner«WhywefearGoogle16»isimlicesurvenetaçıkmektubunda Google’avebugrubunekonomikmodelinebireleştiridebulundu.Fransa’da, nümerikinbirkaçgirişimcisesi17,özellikleAvrupalıakilinsanlarıvesiyasi otoriteleributürbaskıaraçlarınıntehlikesihakkındauyarıyorlar.Mesela Google’ıntranshümanistprojesinianalizedenDoctissimo’nunkurucusudoktor LaurentAlexandre’ıneseritarihegeçecek18:Google’ınaskerirobotsatın alımınınkatlanarakartmasından,«eniyi»insanembriyosunuçıkaracakseçici sıralamasınaolanaksağlayan8543339B219diplomalarbasmasınakadar,bu işlemtamamiyleinsanveinsantopluluklarını«iyileştirmekten»veonları teknolojiilesarmalamaktanibaret,artıkmaskesidüşmüş,birvizyondur. Seslerözellikleİspanya,İtalyavePolonyagibidemokrasinin20.yüzyıladoğru geriyegidebileceği,totalitervizyonlaradabunlarınsonuçlarınagüvenmediğimiz Avrupaülkelerindeyükselmekte:öjenizm,ruhlarınvevücutların 16 http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/debatten/mathias-doepfner-s-open-letter-to-eric-schmidt12900860.html 17 Olivier Sichel ve Open Internet Project, Godefroy Jordan ve Renaissancenumerique.org 18 http://fr.openinternetproject.net/news/25-video-le-monde-futur-vu-par-google-et-decrypte-parlaurent-alexandre 19 http://www.google.com/patents/US8543339 7 manipülasyonu,geçmişteUntermenschen’ler(alt‐insanlar)olarak adlandırabileceğimizgüçsüzlerinreddedilmesi…Transhümanistbirdünyada, normalinsanlarınhepsiUntermenschen’lerolmayacaklarmı? Veyarınrobotlaşmışbirinsanla,insanlaşmışbirrobotarasındakisınırnerede konumlanacak?Teknolojigeliştikçe,busınırtüm«normal»insanlarıyada,daha açıkşekilde,teknolojikgelişmelereayakuyduracakekonomikimkanları bulunmayanlarısistemindışınaiterek,dahadabulanıklaşacak.«Sahipolanlar» ve«sahipolmayanlar»kamplarıoluşacak.Ölümvehastalıklariçinzavallı insanlar;veölümsüzlükiçinsüper‐insanlar.Teknolojikanlamdayeterikadar« yükseltilmiş»olmayan,oyvermeyiyadaşehirhayatınakatılmayıdahi bilmeyecekolanlar;vediğerleri,oyvermeayrıcalığınasahip«süper‐vatandaşlar »,«süper‐akıllılar».Hangidemokrasibunadayanabilir? Finansallaştırma Globalleşmevenumaralandırmaylaberaber,finansallaştırmadaYeniEkonomi’yi biziminsanivedünyevigerçeklimitlerimizinçokdahaötesindekurulmaya itiyor. ‐Dünyaüzerinde7.2milyarinsanız.Herseneyaklaşık75000milyardolarbir zenginliküretiyoruz20.Ortalamaolarak,herDünyalısenelikolarak10000 dolardanbirazdahafazlabirzenginlikortayaçıkarıyor.Buorantılınoktayı kafamızdatutalımki,takipedecekolanorantısızkarakteridahaiyioturtabilelim. ‐Hersene,elektronikakımlar,kliklervebilgisayarlarhariçhertürlüelletutabilir gerçekliktenbağımsızbirpazarda,yaklaşık2000000milyardolarpara hareketigerçekleşiyor,çoknetolmakgerekirse1934500000000000dolar21. Budolarakarşıeuro,yenvesterlindeğiştirdiğimizevrenseldövizpazarı.Bu pazardünyadakizenginliküretiminin25katıfazlasınıtemsilediyor.Artık dünyanınekonomikyadasosyalgerçekliğiilehiçbiralakasıkalmamış. ‐Bugünyenibirbankaişlemişeklivar:«shadowbanking»,netşekildediyecek olursak,gölgebankacılığı.Tümbankacılıkkurallarınahakimbirtakımfinansal aktörlerzamaniçerisindetıpkıbankalargibidavranmaimkanınasahipoldular: kısavadelimevduatları(sizinbankadakiparanız),borçlandırarakuzunvadeli kredileredönüştürmeişi.Kimbuborçlanmanınseviyesini,onların hareketlerinindoğasınıveyabilançolarınınburisklerikarşılamakapasitesini kontroletmeyemuktedirdir?2007yılında,2008krizininfecaateyolaçangüçlü faktörlerindenbirisiolan«shadowbanking»,gerçekçibakışaçısıylatümdünya zenginliğinedenk,62000milyardolartutarındaydı.Krizdensonra,bizbu kontroldışıaktivitelerisıfıraindirdikmi,yadaciddibiçimdesınırlandırdıkmı? ABDBaşkanıBarackObama’nınWallStreet’inçılgınlığınırezileden,«milyarder vemilyonler»’eaktivitelerinisınırlayacakbir«ebeveynkontrolü»çağrısında 20 21 IMF ve Dünya Bankası BRI kaynağı, Uluslararası Regülasyonlar Bankası 8 bulunansözlerihâlâkulaklarımdadır(«adultsupervision»)22.Sonhaberlere göre,shadowbanking70000milyardolarayakınbirmiktarda:arttı! Birkaçayboyunca,buçokağır2008kriziningerçekdünyanınyöneticileri– devletbaşkanları,bakanlar,şirketyöneticileri,tümdünyanınmerkez bankalarınınbaşkanları–içinkontrolüellerinealmalarıiçintarihibirfırsat olacağınainandım.G20zirveleribuyöndebirtavıriçindelerdi.Deliyedönmüşbu finanskarşıdahafazlaregülasyonoluşturulmasıiçinçoksayıdaekonomistle beraberbendebastırıyordum.Aralar23ındaPaulVolcker’indebulunduğu birkaçnadirses,bukötügenikandançıkarmayıvefinansallaştırmanınen tehlikeliaktörlerinisilahsızbırakmayıdenediler:spekülatörleri,gizliakbabaları ,vebugünArjantingibikocabirülkeyidevirmeyibaşarabilecekkadargücesahip olanları.Aksine,onlarısilahsızlandırmakyerine,dünyakuruluşlarıonlarıdaha çokgüçlendirmeyekararverdiler.Büyükdevletlerinmerkezbankalarının politikalarıbuyöndeoldu:krizöncesiaçgözlüöforileriylefahişfiyatlara satılamazhâlegelmişaktiflerisatınalanözelbankalarartıkşirketlerevekişilere paraödünçvermekolanfonksiyonlarınıyerinegetiremezhaldelerdi. MerkezBankaları,birbiriardına,parayıexnihilo’yaçevirerek,artıksatılamaz hâlegelenürünlerialmayakararverdiler.Bununadıquantitiveeasing’tir: 2008’denberi,dünyanın6büyükanamerkezbankasıyöneticileri8000milyar dolaryaratabilmekiçinbilgisayarlarındanelektronikkodlaryazdılar;yoktanvar ettikleri!Satılamazaktiflerikarşılığındatümdünyanınbankalarınavermek zorundaolduklarılikiditeler... DünyanınparasınıntapınağınıngardiyanlığınıyapmaklayükümlüMerkez Bankalarıaynızamandabilançolarınızehirliürünlerledoldurdular–sanki banknotlarladolubirkutuyaküflütoprakatargibi.Hiçşüphesizkigeçerlibaşka birseçenekleriyoktu–bununalternatifidünyafinansalsisteminin sulanamamaktankaynaklıbirkalpkrizigeçirmesiolurdu.Özelbankalar ödemelerini,spekülatifaktivitelerinivekarlarınıdevamettirebilmekiçinbu Allahvergisindensonraddeyekadarfaydalandılar.2008yılındadünyafinansal sisteminiçöküntüyegötürenWallStreetbankacıları2008’dekinden10milyar dolardahafazlaolan26.7milyardoları2013’tepaylaştılar.24 Özelbankalarkullanılmayankaynaklarladoluptaşıyor,takiciddimiktarlarda cezalaraçarptırılanakadar.KimileriLatinAmerika’dakiuyuşturucu koridorlarındaparaakladıkları,kimileriisekasıtlıolarakAmerikanmüşterilerini aldattıklarıiçin.Bubankalarpazaratekbirmesajveriyor:«Yinefenadeğil!». 2009’danberi,buAvrupalıveAmerikalıbubankalarABD’ye128milyar dolardandadahafazlacezaödediler,hiçbiridezorlanmadı.Vebuyrunsebep: 22 Andrew Clark, “Obama promises 'adult supervision'”, The Guardian, December 19, 2008 Institut Montaigne’nin Londra ve Pittsburg G20 öncesi brifingi, Mart ve Eylül 2009 http://www.institutmontaigne.org/fr/publications/reconstruire-la-finance-pour-relancer-leconomie ve http://www.institutmontaigne.org/fr/publications/entre-g2-et-g20-leurope-face-la-crise-financiere 24 New York State Comptroller ; kişi başına düşen ortalama bonus 164 530 US$ 23 9 2009’danberisadeceAmerikanbankaları500milyardolardandahafazlakâr eldeetti.25 Şirketlerdebuhareketitakipediyorlar.Onlardabiriktirdiklerikârlaartıkne yapacaklarınıbilmiyorlar.BuşekildeBorsa’dakienbüyük500Amerikanşirketi 2013yılındakârlarının%95’inihissedarlarınaverdiler. Geleceğifinanseetmekiçinproje,arzuveparaylayenidenyatırımyapmadaki başarısızlık,şirketlerinDanteşiirlerinianımsatanlikitseviyelerindende okunabilir:2013sonunda,Avrupalı,AfrikalıveOrtaDoğuluşirketler1000 milyardolarlıkhazineyesahipken26,Amerikanşirketleri1600milyardolarlık birlikidesahiplerdi27.İşjargonunda«drypowder(kurupudra)»dediğimiz yatırımdakullanılmamışprivateequityfonlarındabirokadar28kapitalvardı (2013sonunda).Okurupudraki,happyfews(mutluazınlık)’inyönetim komisyonlarınınelinesudahidökemez. «Herşeybununiçin!».Tümdünyada,hepdahaverimliolsunlardiyeiknaedici gelenişsizliktehdidiilekadınlarıveerkekleribaskılıyoruz,dünyada200 milyondandahafazlaişsizvar.Buişsizlerin75milyonu25yaşınaltında.Gençler, büyüklerinekıyaslaişsizlikten3katdahafazlaetkileniyorlar:özellikleOrtaDoğu veAvrupa’dagörülen,tümfanatizmleribesleyen,hızlayabancıdüşmanlığıve sahtedindarlıkdiskuruylakarşımızaçıkanbirdram.200milyonbuişsizlere, günde2dolarınaltındayaşayan839milyonçalışandaekleniyor.29Veşirketler tümdünyadahâlâmasrafkısmaişlemlerinedevamediyorlar,çalışanlarıdaha çoküretkenveçalışkanolsunlardiyeuyguladıklarıgünlükbaskıdanasla vazgeçmiyorlar,takibirrobotunonlarınyerinegeçeceğigünekadar. İşte21.yüzyılınYeniEkonomi’siningerçekliğibu:globalleşmişbirekonomi, numaralandırmayolundahızlailerleyen,aşırı‐finansallaştırılmış.Amakârından yenidenyatırımyapmakiçininsanlığaveyageleceğeyeterincegüveniolmayan... 25 26 27 28 29 FDIC, Wall Street Journal, Reuters Deloitte. 2013 yıl sonu dünya bilançosunda şirketler tarafından ‘hazineleştirilen’ 3 500 milyar $ Moody’s Source Preqin BIT (International Labour Bureau) 10 NasılinsanıyenidenmerkezekoyacağızveonuYeniEkonomituzağından çıkaracağız? YeniEkonomituzağındannasılçıkacağız? Benikiihtimalgörüyorum,vesadeceiki.İlkihernepahasınaolursaolsun kaçınmamızgerekenbirihtimal:bukarakazasenaryosu,istenenyadaçekilen, YeniEkonomi’ninreaktörününtamkalbindebile.Bilmekgerekliki,globalleşmiş venümerizeedilmişfinansalpazalardainsanlarınartıkçokdahaazkontrolüvar. Karakazasenaryosu Üçtanekazaoluşabilir,hiçşüphesizherbiriaynıolasılıklabirlikte: - 2008 krizi ile karşılaştırılabilir bir ekonomik kriz, ancak dünya sisteminin kendisini kurtaramayacağıbir kriz. Geriye bakacak olursak, ve üçaşağıbeş yukarıbunu New York’ta yaşamışbiri olarak, biliyorum ki bir evrensel ekonomik mahvoluşu kıl payıatlattık. Şans ya da Kader bu konuda farklıkarar verdi. Ama o dönemden beri, bir sonraki yangına karşıdurabilmemiz için hiçbir anlamlıyangın alarmıortaya konulmadı. Bir sonraki yangın nerede meydana gelecek? Eninde sonunda Avrupa’da borsaların düşüşüne sebep olacak olan yavaşlayan evrensel ekonomiden mi? Yoksa Çin’deki bir banka çöküşünden mi? Çok da mühim değil: yangın bir kere birbirine sıkısıkıya bağlıekonomik sistemde yayılmaya başlarsa, çok uzaklara kadar ulaşacaktır. Hem de çok hızlı. - Pazar robotlarının kazara önükesilemez biçimde ayaklanışı. Bu kaza daha önce düşük bir seviyede yaşandı. 6 Mayıs 2010’da, New York borsasında « flash crash » dediğimiz olay meydana geldi. O dönemde, borsa faaliyetlerinin üçte ikisi robotlar (algoritmalar) tarafından gerçekleştirilmişti. Amerikan regülatörüSEC başta olmak üzere kimsenin açıklığa30 kavuşturamadığı sebeplerden dolayı, pazarın robotlarıayaklandılar, 20 dakikada 862 milyar dolar borsa değerini yok ettiler. In extremisşekilde insani bir müdahaleye gerek duyuldu –New York Stock Exchange’in patronu pazarın «fişini çekerek» (yüzbinlerce borsa işlemini keyfi şekilde iptal etti) bu düşüşün sınırlandırılması ve idare edilmesi için müdahale etti. Eğer ki önlemleri almazsak, hepsi birbirine bağlıdünya finans alanlarında doğacak daha başka « flash crashes »’lara daha yüksek seviyelerde şahit olacağız, Ve bu risk en az otomatikleştirilmişborsa faaliuyetleri ve onların yoğunluğu kadar artacak. Aynışekilde ABD’de borsa faaliyetlerinin yarısınıtemsil eden ve talimatlarıışık hızında yerine getirmeyi mümkün kılan yüksek frekanslıticaret de artacak: artık pazarın robotlarıiçin 600’den daha fazla borsa faaliyetini alınan talimat üzerine bir kirpik kırpma süresinde (100 milisaniyede) gerçekleştirmek mümkün. Artıran var mı? - Bilinçli bir saldırı. Numaralandırılmışdünya pazarında ekonomik zenginliğin tüm parçalarınıbuharlaştırabileceğinden şüphe edilen böyle bir kaza tamamen tesadüfen –birbirleri arasında etkileşen makinelerin karmaşıklığı–ya da 30 http://www.bloombergview.com/articles/2012-05-07/flash-crash-story-looks-more-like-a-fairy-tale 11 finansal dünyayıyok etmek için kasıtlıbiçimde yürütülen bir stratejiden ortaya çıkabilir. Eğer bir grup tanımlanamayan hacker, 2014 yazında ABD’nin en güçlübankası JPMorgan’ın bilgi sistemine girebilse ve –gelecekte ve belirlenmemişbir kullanım için - 76 milyon Amerikalının kişisel bilgilerini çalsa, elimizde hangi finansal bilgiler ve veriler kalırdı? Hangi banka, hangi finansal ortam hiçtereddüt etmeden kendisinin böylesine güvenlik risklerinden uzakta olduğunu söyleyebilir? Dünyadaki en büyük sigorta şirketi AXA’nın CEO’su Henri de Castries, 2014 Nisanı’nda dünyadaki tüm sigortacıların karşılaşacaklarıen büyük tehdidin araba kazalarından, doğal felaketlerden ve savaşlardan önce siber risk olacağınısöylemişti.31 Kimsadecebirkaçtıktavebirelektronikyazıoyunuylabirilerinintümhesabını boşaltıpyokedeceğinibilerekhesabınainternetüzerindenrahatlıklabakabilir ki?Eğerbinlercemilyarlıklikiditelerinenjeksiyonumerkezbankalarınınbirkod satıryazısındanibaretolabiliyorsa,birbaşkakodsatırıdabubinlercemilyarlık likiditeyibuharlaştıramazmı? Uzundönemyatırımcılarvemirasüzerindeçalışan,fikirlerisorulandanışmanlar kendileriniböylesibirriskekarşıdonatmaktangerikalmayacaktırlar. Yatırımcılarbugünbüyükmiktarlardagayrimenkullereyatırımyapıyorlar: şirketler,reelekonomi,binalar,tarımarazileri,enerji.Vehaklarıdavar.Ancak bizimeşguledensorubilançoyuyadamirasıoptimizeetmekdeğil,1929veya 2008’dekigibibirekonomik,sosyalvefinansalpatlamadankaçınmaktır. Toplumumuzuyenidenyolunakoyacak,ancakbukezfinansçıolacakbir Déluge’ümübeklemeliyiz?Yanifinansıekonomiye,globalleşmişekonomiyide insanlığaboyuneğdirecekbirDéluge’ü?Toplumumuzadahilolacakalgoritmalar verobotlarıkontrolaltınaalacak,bizlerekonforadüşkünlüğümüzve tembelliğimizyüzündentercihlerimizivedahasonraseçimlerimizidikte etmelerineizinvermekyerine,onlarıbizimhizmetçilerimizyapacakbir Déluge’ü?Dünyadabirçokdevlettendahagüçlü,yarınöbürgünmakinelerle doluordularüretipkurabilmeyemuktedir,kimseyiyanıtlmayan«Şeytan olmayın»sloganlarıylayağmacıticarihareketlerinisüsleyecekkadarcüretkarve ahlaksızmonopolnümerikimparatorluklarakaptırdığımızegemenliğimizigeri alacakbirDéluge’ü? «Don’tbeevil»,«Şeytanolmayın».Kimkurtaracakbizibukötülükten?Bu özgürleşmeninsonsenaryosu.Tekmümkünsenaryo:finanstanyada makinelerdendahaüstünbirotoritetarafındanyardımedileninsanlara,onları YeniEkonomi’nintuzağındanazatetmekiçingeliyor. «Hiçbirşeybizimgerçekliğimizdışındainşaedilemez»diyorduCharlesde Gaulle.Yinede,eğerinsanımerkezekoyarakyenibirevrenselekonomive topluminşaetmekistiyorsak,çokbasitbirdeyişleyolaçıkmakgerekir:hiçbir 31 Les Echos’da röportaj, 23 Nisan 2014 12 finansalgüç2014’ünfinansallaştırılmışevrenselekonomiateşiningücünekarşı çıkmayısözkonusuedemez.Aynışekilde,hiçbirmillet,yadadevletlertopluluğu, nekadarbilgilivegüçlüolurlarsaolsunlar,bugüninsanüstübirhızda10milyar objeninbağlıolduğuinternetüzerindekurulmuşsentetikzekasistemlerinekarşı ayaklanamaz.32 Allah’aşükür,insanlarbundançokdahagüçlübiraraçladonatılmışlar.Buaraç birkumtanesikadarküçük,çokiyiyağlanmışbirmakinedebirhardaltanesi.Bir küçükçakıltaşıkadargereksiz.ŞubüyüklerimizinLatince’de«scrupulum» dedikleri«küçükçakıltaşı».Vicdanazabı:ayakkabıda«arayakaçmışküçük çakıltaşı»,felaketedoğrufazlahızlıilerlemeyiengelleyen. Vicdanazabı,yadabilincinuyanışı.Biziinsanlıkdışınaçıkarmakisteyen,biri transhümanizeetmekisteyenbuYeniEkonomi’yekarşıeniyipanzehir,Silicon Valley’inkötüpeygamberlerigibikonuşmakgerekirse,insanbilincidirelbette. Hiçbirmakine,nekadarzekiolursaolsun,hiçbirtotalitarizm–tabiikitrans hümanizmbunlarınarasındatartışmasızyeralmaktadır;hiçbirparayığınıinsan bilincininüzerinetoprakatmayıbaşaramaz.İnsantarihibizegösterdiki, özellikledegeçenyüzyıl,LechWalesa,ElieWiesel,NelsonMandela,Gandhi’den geçerekAlexandreSoljenitsyne’denVaclavHavel’e;«Ravensbrück’tebizlerden birinesığınacakyervermekiçinölensonkadın33»;veKarolWojtyla.21.yüzyılda, insanbilincibirkezdahamakinelerivefinansıdomineedecek,aynen20. yüzyılıntotalitarizmlerinekarşıaklınıkullanabildiğigibi. «Birçekiçheryerdeçivigörür»,aynıbuşekildeSiliconValley’inbirtakım mühendislerivegirişimcileride,Hindistan’dakiBangalore’dan,Çin’deki Guancun’akadarinsanlarıniçindesadeceetparçaları,kemiklervesonsuzluğa kadarprogramlanabilirvemodifiyeedilebilirmoleküllere,denklemlere indirgenebilirbirzekagörüyorlar.BirtakımWallStreet,CityveyaHongKong finansçılarınıninsanlarısadecebirpara‐akışı,işkapasitesi,değerlendirip sömürülecekbiralanolarakgördükleridoğrudur.Amabizbiliyoruzki,bilimsel olarakbile,onlarçoktanbuelikaybettiler.Paris’tekiCollegedesBernardins’ta katıldığımçalışmalarsırasında«İnsanBeyniProjesi»veTelAviv’dekiBarIlan Üniversitesi’nininsanbeyniüzerinegerçekleştirilençalışmalarıortayakonuldu. Buaraştırmacılardanbirinininsözleriyleifadeedecekolursak:«İnsanbeyninin tümfonksiyonlarınıizoleetmeyi,birgünlüğüneikikatınaçıkarmayıbaşardık,tek birihariç:bilinç.» Bubilinçeldenalınamaz.YeniEkonomi’ninlideriABD’de,bilincinsesine filantropidiyorlar.«Geriver»yani.Hersene,Amerikanşirketlerinin%95’i yardımkuruluşlarına300milyardolardanfazlamiktardaparaveriyorlar.34İşte YeniEkonomi’ninbiziiçinekoyduğutuzağıyıkmakveinsanımerkezekoymak içinilkyol. 32 33 34 Source IMS André Malraux, Jean Moulin’ın küllerinin Panthéon’a taşınması sırasındaki sözü, 19 Aralık 1964 National Philanthropic Trust 13 İkinciyoliseAvrupa’dangeçiyor:paylaşımcıekonomiden,yavaşfakatdüzenlibir yükseliştenibaret.HiçşüphesizkiAvrupa’dadünyanıngerikalanındanfarklı olarak,insanvedoğalkaynaklarısınırlıbirevrendeolduğumuzunbilincimevcut. Buyüzden,dünyanıngerikalanındabolcaolanaçgözlüvetüccarmantığınıkabul etmektense,dahanadirgörülenpaylaşmatercihiniyapıyoruz,olabilecekkadar çokparasalharekettenkaçınarak.Yoldabirarabayıpaylaşıyoruz,yada evlerimizdebirhizmeti,evimizi.İnsankendisorumluluklarınasahipçıkıyor, cemaat,yerel.Paylaşmaekonomisinin–birmalasahipolmaktanziyade,onu kullanmak–önündegüzelbirgelecekvar.35 Amerikanfilantropisi,veAvrupa’nınpaylaşmaduygusu.Asyadabukonudageri kalmıyor,Çin’inenzenginiveAlibaba’nınkurucusuJackMa21.yüzyılınbaşında enbüyükfilantrofolmavesoydaşlarınayenibirgelişmemodelikonusunda ilhamvermepotansiyelineveisteğinesahip. Paylaşımvefilantrofi.Hiçbiralgoritmasonsözesahipolacakinsanbilincininbu varlığınınneyerinegeçebilir,nedeikiyekatlayabilir.Pekiyanasılbubilinciçok büyükhızlainsandışılaşanYeniEkonomi’ninortasında,fazlagecikmeden, yenidenortayaçıkartacağız? Teknikbiryol,ortavadedebuişiçinaraçlarasahipuluslararası organizasyonlarca(IMF,DünyaBankası,BirleşmişMilletler)keşfedilmeyihak ediyor.Buaraçlar,kurallarvetüketim«etiketleri».Artıkekonomilerimizin globalleştirilmesine,numaralandırılmasınavefinansallaştırılmasınakarşı tamameninsaninormlarempozeetmeninvaktigeldi.«İçimizdeinsanız». Zenginlikoluşturmasüreçlerindetrans‐insanyadamakineleryerinesomutve ölçülebilirşekildeinsanı,açgözlülükleriyerinefilantrofiyi,yırtıcılıklarıyerine paylaşımıönplanakoyanşirketlerleçalışmalıveonlaraödülvermeli.Burada meselebirşirketinzenginliküretiminidoğrudanefektifişimkanlarıyaratmasına bağlamakdeğil–bugüzelbirbaşlangıçolurdu,amayeterlideğil:uygulanan çalışmakoşulları,vebununçevreüzerindekietkileri–bizHristiyanların Yaratılandediği‐herşekildehesabakatılmalıdır,aynızamanda,artıküretken ekonomiyekatılamayanvesayılarıgitgideartankadınlarınveerkeklerinyaşam şartlarıdahesabakatılmalıdır. İşteburada,buevrenselorganizasyonlarvedetümsorumluluksahibiveYeni Ekonomi’ningelişiminekatkıdabulunankişiler,WaltStreet,HongKong,Pekin, Londra,Berlin,TelAviv,Bangalorevedetümyarıniçerisindeyaşayacağımız dünyayıhazırlayanteknolojivefinansmerkezlerindekifinansçılardan,Silicon Valleymühendislerine,bütünbuinsanlartarafındanacilenbaşlatılmasıgereken gerçekçibiraksiyonprogramı.Buprogramzamanalacak.İnsanbilinciningit gidedahaazbulunduğubuekonomideyenidenortayaçıkmasınaençokbugün ihtiyaçvar.Buyenidenortayaçıkışınbir«springboard»’aihtiyacıvar:dahaüst birruhaniveahlakiotoriteolabilecekbiratlamatahtasına. 35 2012 yılında, İngilizlerin yarısı, Almanların da dörtte biri ‘ortak tüketici’ler idi. (Arte, Temmuz 2013) 14 Benhayalediyorumki,yakınbirgünde,gitgidedahadabarbarlaşanveinsan bilincinintutuklaştığıbudünyada,böylesinebirahlakiveruhaniotoriteile donatılmışbirinsançıkıpgelecek.Bastonunuvepelerininialmış.Bugünküdünya ekonomisininmerkezineveBirleşmişMilletler’inmerkezinedosdoğru yönelecek,NewYork’a.Onunlabirlikte,eksiksizveistisnasız,tümdinlerin liderleridevarsınoraya.Vehepberaber,21.yüzyılınekonomik,finansalve politikliderlerineşusademesajıtaşısınlar:«şuduvarıyıkın».1978’den başlayarakSaintJean‐Paul’ünvesonrasında1987’deBerlinDuvarıönündeki RonaldReagan’ınimajıyla,buolunmazduvarıyıkmakiçintümdünyanın elitlerinitoplasınlar.Buduvarki,insanlarıbirbirindenayıran,insanlararası rekabeti,şiddetiveeşitsizlikleridahadaartıran,çılgınparanınveteknolojik yabancılaşmanınduvarı.Buduvarki,görülmeyenamahareketeden,ruhsuz makinelerinyararına,insanlarıdemokratik,ekonomikvesosyalyaşamındışına itenduvar. «Teardownthiswall»(«Şuduvarıyıkın»).Kim,çokgeçkalınmadan,ademoğlu içinayrıcalıklıbirşansolaninsanbilincininyenidenortayaçıkmasını sağlayacak? PapaFrançois’danbaşkakim,NewYork’undışında,6.Paul’unBirleşmişMilletler BarışMesajı’ndakikonuşmasından50yılsonra,böylesinebirkurtuluşmesajı getirebilirki? Post‐yazı:Pekiyayarın? 15 (KültürveİnançrevüsüAralık2014sayısındanvePapa’nın2015Eylül’ünde NewYork’agelişinindoğrulanmasındansonrayenidenkalamealınmışmetin) PapaFrançois’nınNewYork’takikurtuluşmesajıbekleniyor.Çılgınvebaskın paranın21.yüzyılında,duvardayerideğiştirilemezgörünürlüktebirçizik bırakacak.İnsandışılaştırıcıteknolojilerinduvarında.Vebuçiziğiniçinde, ekonomilerimizinvetoplumlarımızınyeniden‐insanlaştırılmasıiçinsomutyollar kurabilmekiçinhepbirlikte,bütüntektanrılıdinlervedeaynızamandainsan onurunuherşeyinüstündetutanlaikfilozofilerbulunmalı. Aslında,buanlamda,KatolikKilisesibiryüzyıldanfazlabirsüredenbuyana günümüzüntehditlerineyanıtvermeyeçalışanbirsosyaldoktrintavsiyeediyor. Aynışekildeinsanasaygıveinsanonurukoruyannetprensipler.Elle tutulamayanbirinsan,sadecesömürülmeyibilecektir:«Nesnelerindüzeni, insanlarındüzeninebağlıolmalıdır,tamtersideğil.36»Transhümanistlerve diğerDoktorFolamour’laranlayacaktırlar. Ekonomilerimizinfinansallaştırılmasınınasılyeneceğiz,‘varlıklarıngideceğison durak’prensibinisomutlaştırmazsak37?ElbettekiYaratılan’ınbirçokparçasının sahipleriyiz,amadahaziyadesiyleemanetçileriyiz:etrafmızdayaşayanlarve bizlerdensonrayaşayacaklariçinonlarıdahadaüretkenbiçimdekullanmakve çoğaltmakbizimelimizde.OrtakMaldediğimizşeyehizmetedensürdürülebilir finansınçerçevesibuşekildeçiziliyor38. Nihayetinde,fırsatlarıkadartehlikeleribakımındandazengingloballeşmenin zorluklarınanasılcevapvereceğizeğersonundabir«evrenselumumiotorite»’yi ortayaçıkartmazsak39?Öylebirotoriteki,yenibirBirleşmişMilletler; kirişlerinde21.yüzyılıntümgüçlerine,LatinAmerika’ya,ÇindışıAsya’yave Müslümandünyasınayerveren...YenibirBirleşmişMilletlerki, ekonomilerimizinvetoplumlarımızınyeniden‐insanlanlaştırılmasınıajandasının enbaşınakoyan,buolmaksızıntoplumlararasısürdürülebilirbarışınmümkün olamayacağınıbilen... BuisePapaFrançaois’ınNewYork’tazorlanacağınoktaolacak:Birleşmiş Milletler’e,BerlinDuvarı’nınyıkılışından25,kendikuruluşundan70yılsonra çoktankaybetmişgöründüğübirmisyonuvemeşruiyetiyenidenvermek.Ümit şeklinegirmişbirzorluk. 36 Kilise’nin sosyal doktrininin bir özeti http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/justpeace/documents/rc_pc_justpeace_doc_200 60526_compendio-dott-soc_fr.html 37 Aynı isimli eser 38 François Villeroy de Galhau’nun « Bir Avrupalının Ümidi »’nde tasvir edilmiş. (Odile Jacob, 2014) 39 Jean XXIII, Mater ve Magistra, 1963 16 EdouardTétreau,24Aralik2014,www.edouardtetreau.com 17