yükseltgenme basamakları

YÜKSELTGENME BASAMAKLARI
Kimyasal bir reaksiyonda elektron alış verişi yapan bir elementin verdiği ya da aldığı elektron
sayısına YÜKSELTGENME BASAMAĞI ( SAYISI ) denir. Bir atom yükseltgendiğinde, elektron kaybeder ve
kaybettiği elektron sayısı kadar yükseltgenme basamağı artar. Bir atom indirgendiğinde, elektron kazanır ve
kazandığı elektron sayısı kadar yükseltgenme basamağı azalır.
-
-5
-4
Yükseltgenme ( e verilir )
-3 -2 -1
0 +1 +2 +3 +4
+5
Yükseltgenme basamağı
-
İndirgenme ( e alınır )
Yükseltgenme basamaklarının belirlenmesindeki kurallar;
1.Elementel halde tüm elementlerin yükseltgenme basamağı sıfırdır. Örneğin; Fe, Zn, C, H2, O2, F2, P4, S8...
2.Tek atomlu iyonların yükseltgenme sayısı, iyonun yüküne eşittir.
2+
Mg iyonunda yükseltgenme sayısı +2
3+
Fe
iyonunda yükseltgenme sayısı +3
Cl
iyonunda yükseltgenme sayısı -1’dir.
3.Bileşiklerdeki atomların yükseltgenme sayılarını belirlemek için;
a. *Oksijen, bileşiklerinde çoğunlukla -2 yükseltgenme sayısına sahiptir.
Na2O, CaO, CO2, Al2O3, N2O5, MgO, H2O, K2O, HNO3, N2O3...
*Peroksitlerde oksijenin yükselgenme sayısı -1’dir. H2O2, Na2O2, BaO2...
*Oksijenin flüour ile yaptığı OF2 bileşiğindeki yükseltgenme sayısı +2’dir.
b.Hidrojen bileşiklerinde çoğunlukla +1 yükseltgenme sayısına sahiptir. H 2O, H2SO4, NH3, H2O2, HCl...
Metal hidrürlerde ise, yükseltgenme sayısı -1’dir. NaH, MgH2, CaH2...
c.Periyodik cetvelde 1A grubu metallerinin yükseltgenme basamağı +1’dir. NaCl, K2O, LiH...
d.Periyodik cetvelde, 2A grubu metallerinin yükseltgenme basamağı +2’dir. CaO, BaCl2, Mg(OH)2...
e.Halojenler ( F, Cl, Br, I ), iki tür atom içeren bileşiklerinde -1 yükseltgenme sayısına sahiptir. HCl, NaI,
MgBr2, BF3...
Çok atomlu bileşiklerinde ise, +1’den +7’ye kadar değişik yükseltgenme sayısında olabilir. Ancak
flüourun yükseltgenme sayısı daima -1’dir.
f.Gümüşün (Ag) yükseltgenme sayısı +1’dir.
Çinkonun (Zn) yükseltgenme sayısı +2’dir.
Alüminyumun (Al) yükseltgenme sayısı +3’tür.
4.Bir bileşiği oluşturan elementlerin yükseltgenme basamakları toplamı sıfıra eşittir. Bileşik içinde
yükseltgenme basamağı bilinmeyen elementin yükseltgenme basamağı hesaplanabilir.
NaClO4 ta Cl’un yükseltgenme sayısı;
+1+Cl+(-2).4=0
Cl-7 = 0
Cl = +7 olur.
5.Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme basamakları toplamı, iyonun yüküne eşittir. İyon içinde
yükseltgenme basamağı bilinmeyen elementlerin yükseltgenme basamakları hesaplanabilir.
2-
SO4
iyonunda S’ün yükseltgenme sayısı;
S+4.(-2)= -2
S – 8 = -2
S=+6 olur.