ortak transit sözleşmesi teminat düzenlemeleri
Transkript
ortak transit sözleşmesi teminat düzenlemeleri
T.C. BAŞBAKANLIK GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI AT ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü ORTAK TRANSİT SÖZLEŞMESİ TEMİNAT DÜZENLEMELERİ TÜRKİYE’NİN UYUM SORUNU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ (Uzmanlık Tezi) Özay KUTLU AT Uzman Yardımcısı Ankara, Eylül 1998 ÖNSÖZ Türk transit tasimacilik teminat düzenlemelerinin, Ortak Transit Sözlesmesi teminat düzenlemeleri ile karsilastirilip uyumlastirilmasi, öncelikle transit sistemlerinin bilinmesini, bu baglamda hem Türk transit mevzuatinin hem de, diger geçerli uluslararasi transit düzenlemeleri dahil, Ortak Transit mevzuatinin degerlendirilmesini gerektirmistir. Ayni sekilde, geçerli teminat düzenlemeleri ortaya konulduktan sonra, Türk transit tasimacilik teminat düzenlemeleri ile Ortak Transit Sözlesmesi teminat düzenlemelerinin karsilastirilmasinin daha dogru oldugu düsünülmüstür. Ancak transit ve buna bagli olarak teminat düzenlemeleri gözden geçirildikten sonra, ülkemizin Ortak Transit Sözlesmesi çerçevesinde yapmasi gereken mevzuat ve uygulama degisiklikleri konusunda öneriler sunulmustur. Kisacasi, önce yalniz Sözlesme hükümleri incelenip, sonra çözüm önerileri sunma yoluna gidilmemis, genis perspektifli ve kapsamli bir çalisma yapilmistir. Ancak yine de, bu çalismanin yeterli oldugu asla iddia edilmemekte, çalismadan yararlanmak isteyenlerin, özellikle bu hususu göz önünde bulundurmalarinda yarar görülmektedir. Çalismanin hazirlanmasinda emegi olanlara, en içten tesekkürü borç bilirim. Özay KUTLU, Ankara, Eylül 1998 İÇİNDEKİLER Sayfa No. vi KISALTMALAR GİRİŞ 1. Çalışma Yöntemleri 1-5 3 1.1. Yazılı Kaynaklar 3 1.2 Anketler 3 1.3 Durum-tespit Ziyaretleri 3 1.4 Raporlar 4 1.5 Görüşme / Danışma 4 2. Tezin Oluşumu 5 BÖLÜM I TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ I.1. Transit Nedir? I.2. Tarihsel Gelişim 6-40 6 7 I.3. Günümüz Transit Rejimleri 10 I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri 11 I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri 12 I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri 14 I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu 15 I.3.4. Topluluk Transit Rejimi 17 I.3.4.1. Transit Eylem Planı 24 I.3.5. Ortak Transit Rejimi 27 I.3.6. Baltık Transit Sistemi 31 I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi 32 I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin Karşılaştırılması 33 I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri 35 I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı 35 I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı 36 I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları 36 I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit 37 I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya 38 I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü 38 I.3.9.7. Uygulamada Transit 39 BÖLÜM II TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ II.1. Teminat Kavramı 41-120 41 II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri 42 II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Tüzenlemeleri 45 II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri 47 II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Tüzenlemeleri 51 II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri 52 II.5.1.1. Bireysel Teminat 52 II.5.1.2. Maktu Teminat 52 II.5.1.3. Kapsamlı Teminat 53 II.5.1.3.1. Geçici Yasaklama 55 II.5.2. Teminattan Feragat 58 II.5.3. Kefil 59 II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı 60 II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi 63 II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Sistemi 65 II.6.1. Anasorumlu 66 II.6.1. 1 Anasorumlunun Yükümlülükleri 66 II.6.2. Kefil 68 II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olacağı Tutar 69 II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılamayacağı Durumlar 71 II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller) 72 II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri 74 II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü 74 II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri 76 II.6.4.1. Nakit Teminat 76 II.6.4.2. Kapsamlı Teminat 77 II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması 78 II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler 79 II.6.4.2.3. Geçerlilik Süresi: Uzatma 80 II.6.4.2.4. İptal 80 II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması 80 II.6.4.2.6. Geçici Yasaklama 85 II.6.4.3. Maktu Teminat 88 II.6.4.3.1. Maktu Teminat Tutarı 90 II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış 90 II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat 92 II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi 92 II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri 93 II.6.4.3.6. İptal 94 II.6.4.4. Bireysel Teminat 94 II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı 95 II.6.5. Teminat Belgeleri 96 II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları 96 II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat 97 II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması 99 II.6.8. Araştırma Prosedürü 100 II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım 102 II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri 103 II.7.1. Muayene 104 II.7.2. Teminat 105 II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması 105 II.7.4. Global Teminat 106 II.7.5. Memur Gözetimi 108 II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar 109 II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler 110 II.7.8. Telef ve Zayi Olan Eşya 110 II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması 111 II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya 111 II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar 111 II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat 112 II.7.13. Teminatın Çözülmesi 112 II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi 113 II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları 115 II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması 116 II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması 118 BÖLÜM III ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE 121-124 III.1. Tarihsel Gelişim 121 III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler 121 III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları 122 III.4. AT Komisyonu – EUROCUSTOMS Protokolü 123 III.5. Beklentiler 124 DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ 1. Değerlendirme 125-139 125 2. Öneriler 127 2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması 127 2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi 128 2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi 128 2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler 128 2.5. Refakatin Teminat Olmaması 129 2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması 129 2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi 130 2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi 131 2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi 131 2.10. Teminat Sistemine Giriş 132 2.11. Bilgisayarlaşma 133 2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi 134 2.13. Maktu Teminat Fişleri 134 2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi 135 2.15. Teminat İstisnaları 135 2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar (Forwarders) 135 2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil) 136 2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri 137 2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar 137 2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması 138 2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması 138 2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi 139 3. Sonuç 139 EKLER 140 KAYNAKÇA 154 KISALTMALAR AEK Avrupa Ekonomik Komisyonu AS Armonize Sistem AT Avrupa Topluluğu ATA Geçici Kabul ATRG Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi BM Birleşmiş Milletler ECO Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ECU Avrupa Topluluğu Para Birimi EFTA Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi GATT GK GY IBCC Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması Gümrük Kanunu Gümrük Yönetmeliği Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu IRU Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği ITI Uluslararası Eşya Transiti NCTS Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi OTS Ortak Transit Sözleşmesi RG T.C. Resmi Gazete TARIC Avrupa Topluluğu Entegre Tarifesi TIR Uluslararası Karayolu Taşımacılığı T1 Topluluk statüsünü haiz olmayan eşyaya uygulanan transit rejimi T2 Topluluk statüsünü haiz eşyaya uygulanan transit rejimi TGK TİB Topluluk Gümrük Kanunu Tek İdari Belge TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği WP.30 Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu GİRİŞ AT ve EFTA ülkeleri arasında düzenlenen 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak Transit Sözleşmesi, 1968 yılında oluşturulan Topluluk Transit Rejimi ile özellikle de teminat düzenlemeleri bakımından hemen hemen aynı hükümleri içermekte, hatta ileride bunların tek bir transit rejimi altında birleştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bugün 23 Akit Tarafta uygulanmakta olan Ortak Transit Sözleşmesi, üçüncü ülkelerin katılımına açık tutulmuştur. 31 Aralık 1995 tarihinde AT ile bir gümrük birliği ilişkisine giren ülkemizin bu sistemin dışında kalması mümkün değildir. Zaten bu nedenle, 5 Ekim 1995 tarihinde Topluluk Komisyonu nezdinde Sözleşmeye katılım başvurusu yapılmış bulunmaktadır. Türkiye’nin anılan Sözleşmeye katılma sürecinde ise, sistem çerçevesinde teminatın nasıl işleyeceği ve kimlerin kefil olabileceği gündeme gelecektir. Ortak Transit Rejimi teminat düzenlemelerinin kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde incelenmesi ve ülkemizin mevcut transit mevzuatı ile karşılaştırılarak, gerekli altyapının bir an önce oluşturulması hem gümrük hem de işlemciler açısından büyük önem arz etmektedir. TIR Sözleşmesi uygulamalarında olduğunun aksine, deneme-yanılma yöntemi yerine bilinçli olarak yeni sistemi öğrenmek ve gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra uygulamaya geçmek yerinde olacaktır. Keza, 1 Ocak 1996 tarihinden beri yürürlükte olan Tek Tip Gümrük Beyannamesi ve Kullanma Talimatı, Eşya Ticaretindeki Formalitelerin Basitleştirilmesine ilişkin Sözleşme’de öngörülenin kötü ve yanlış bir kopyası durumundadır. Sözde, mevcut mevzuatımıza uyumlaştırma yapılmıştır. Bu uyumlaştırılmış düzenlemenin düzeltilmesi, Ortak Transit Sözleşmesine katılma çalışmalarında büyük zaman ve enerji kaybına yol açmıştır. Aynı hataya bir kez daha düşülmemesi için, ilgililerin üzerlerine düşeni eksiksiz yerine getirmeleri gerekmektedir. Kamu ve özel sektörden herkes, eşya akışının kolaylaştırılması ile kaçakçılığa karşı korunmanın güçlendirilmesi arasındaki dengenin kurulmasını istemektedir.1 Keza, Avrupa Birliğine ön katılım (preaccession) stratejisi olarak, mevcut Topluluk ve Ortak Transit sistemlerinin yerini alacak otomasyona dayalı yeni bir Avrupa transit sistemine ihtiyaç duyulmaktadır2. Böyle bir sistemde Akit Taraflar arasındaki taşımalarda TIR3 sistemi uygulanmayacaktır. İşlemleri hızlandıracak ve belge sahteciliği ve sahte mühürlerin kullanılmasının önlenmesi ve ibra edilmeyen işlemlerin çabuk belirlenmesi ile kaçakçılık riskini azaltacak, hatta ortadan kaldıracak olan bilgisayarlı transit sitemi 2000 yılı ortalarına kadar aşamalı olarak mevcut sitemin yerini alacaktır. Böyle bir sistem nihayet teminatın yönetimi ve kontrolünde yeni fırsatlar yaratacaktır.4 Ülkemizin böyle bir sistemin dışında kalması düşünülemez. Bunun ilk ve belki de en önemli koşulu ise, iç mevzuatın, Ortak Transit Sözleşmesi teminat düzenlemeleri ile uyumlu hale getirilmesidir. 1 2 3 4 Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları önsözü, Brüksel, 30 Nisan 1997. Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final, Action Plan for the Transit System, s. 7, 10.6.1997 tarihli ATRG C176. Uluslararası Karayolu Taşımacılığı (Transports Internationaux Routiers). A New Transit System For Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, s. 32-37, Brüksel, 30 Nisan 1997. 1. Çalışma Yöntemleri 1.1. Yazılı Kaynaklar Bu tezin hazırlanmasında, yazılı kaynaklara, özellikle de resmi belgelere başvurulmuştur. Uluslararası sözleşme ve anlaşmalar ile Türk ve Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri bu bağlamda en çok incelenen ve tezde kullanılan belgeler olmuştur. Bununla birlikte, raporlar ve basın bildirileri gibi kaynaklardan da oldukça yararlanılmıştır. 1.2. Anketler Hazırlık aşamasında düşünülmüş ve öngörülmüş olmasına karşın, gerek transit sisteminin yöneticisi konumundaki kamu sektörü (gümrük, maliye, ulaştırma) gerek transit sisteminin kullanıcısı konumundaki özel sektöre (TOBB, UND, bankalar, sigortacılar) yönelik anketler, yeterli sürenin ve maddi koşulların bulunmaması nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Bu, ilgililerin görüş, düşünce ve beklentilerinin teze yansıtılamamasına yol açmıştır. 1.3. Durum-tespit Ziyaretleri Bir gümrük idaresinin ziyaret edilerek, uygulamanın yerinde görülmesi, yine süre yetersizliği nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Transit işlemleri bakımından daha önceden gerçekleştirilen birtakım ziyaretlerden edinilen bilgi ve deneyimlerden yararlanılırken, teminat işlemleri için bu yola başvurmak söz konusu olamamıştır. Keza, teminat uygulamalarının yerinde görülmesinin, hem teorik bilgilerin daha iyi yerleşmesini hem de uygulamaya yönelik önerilerin düşünülmektedir. daha sağlıklı ve yerinde olmasını sağlayacağı 1.4. Raporlar Tezin oluşumunda Topluluk boyutu değerlendirilirken, Topluluk ilgili birimlerinin raporlarından oldukça yararlanılmıştır. Bu, ülkemizin Ortak Transit Sözleşmesine katılım çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilen ziyaret ve toplantılara ilişkin raporlar için de geçerlidir. Bununla birlikte, eğitim programı ve Matheaus programı çerçevesinde Topluluk Üye Devletlerinde gerçekleştirilen bazı ziyaretlere ilişkin raporlardan, içerikten yoksun ya da yanlış bilgiler içerdikleri tespit edildiğinden, yararlanılamamıştır. 1.5. Görüşme / Danışma TOBB’de Ticaret ve TIR Şubesi Müdürü ile yapılan görüşme, TIR siteminde ülkemiz kefil kuruluşu olan bu kuruluşun TIR sitemi deyimleri ile Ortak Transit teminat düzenlemelerine ilişkin görüş, beklenti ve önerilerinin teze yansıtılmasını sağlamıştır. Gümrük Müsteşarlığı Kontrol Genel Müdürlüğü yetkilileri ile yapılan görüşmeler tezin hazırlanmasında oldukça yönlendirici olmuştur. Gümrük Müsteşarlığı Modernizasyon Projesi Birim Başkanlığı’ndan bir uzman ile yapılan görüşme, Türk Gümrük Otomasyon Sisteminin transit boyutunun teze yansıtılmasını sağlamıştır. 2. Tezin Oluşumu Tez, “Transit Sistemlerine Bakış”, “Transit Teminat Düzenlemeleri” ve “Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye” olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Transit Sistemlerine Bakış Bölümü’nde, transit teminat düzenlemelerini daha iyi anlamak için, transit kavramı, tarihsel gelişme, özellikle Topluluk ve Ortak Transit rejimleri olmak üzere günümüz transit sistemleri ve Türk transit mevzuatı gözden geçirilmektedir. Transit Teminat Düzenlemeleri Bölümü’nde, teminat kavramı, Ortak Transit rejimi ayrıntılı olmak üzere günümüz transit sistemlerinin teminat düzenlemeleri ve Türk transit teminat mevzuatı karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye Bölümü’nde, ülkemizin Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olması amacıyla yürütülen çalışmalar gözden geçirilmektedir. Değerlendirme, Öneriler ve Sonuç kıısmında, bir değerlendirme yapıldıktan sonra, Türkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesi teminat düzenlemelerine uyum çerçevesinde yapması gereken mevzuat ve uygulama değişiklikleri konusunda öneriler sunulmaktadır. ---o--- BÖLÜM I TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ I.1. Transit Nedir? Transit, belirli bir gümrük bölgesi içinde ya da farklı gümrük bölgeleri arasında ticaretin kolaylaştırılmasını amaçlayan bir ayrıcalık sistemidir. Transitin özü, belirlenmiş bir gümrük bölgesini taşımacılık kapsamında geçerken bir üçüncü ülkeden gelen ya da bir üçüncü ülkeye giden eşya üzerindeki gümrük vergileri, özel tüketim vergisi (excise) ve KDV’nin, geçici olarak askıya alınmasına izin verilmesidir. Vergi ve resimlerin askıya alınması, eşyanın ilgili gümrük bölgesinden çıkmasına ya da bir başka gümrük rejimine tabi tutulmasına kadar ya da vergi ve resimler ödenerek eşyanın serbest dolaşıma girmesine kadar sürmektedir.5 Benzer şekilde, gümrük transiti, bir gümrük bölgesinden eşyanın pazara sunulmaksızın geçişinin kolaylaştırılması demektir. Bu Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 1947’nin V. Maddesi’nde öngörülen “transit serbestisi”dir.6 Bu Maddeye göre, bir Akit Tarafın sınırları dışında başlayan ve biten tam bir seferin bir kısmını bu Akit Tarafın ülkesinden, aktarmalı ya da aktarmasız, antrepolu ya da antreposuz, kesintili ya da kesintisiz, ya da taşıma şekli değiştirilerek ya da değiştirilmeden geçen (bagajlar dahil) eşya ile gemiler ve diğer taşıma araçları söz konusu Akit Tarafta transit halinde kabul edilmektedir. Bununla birlikte, hava taşıtları bu Madde hükmünden yararlanamamaktadır. Öte yandan transit taşımalar, taşıma masrafları ile taşıma dolayısıyla yapılan idari masraflar ya da verilen hizmetler 5 6 Report on the Community Transit System, Analysis (I) The transit system today, European Parliament’s Committee of Inquiry into Community Transit System, Raporteur: Edward Kellett-Bowman, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge, 3.1.1. Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996, COM(96)477 final Ek 1, s. 1. 30.10.1947 tarihli “the General Agreement on Tariffs and Trade” karşılığı ücretler hariç, Gümrük vergi ve resimlerinden ve diğer yükümlülüklerden muaf tutulmaktadır.7 I.2. Tarihsel Gelişim Gümrük düzenlemelerine ilişkin 1900 ve 1913 Kongrelerinde alınan kararlara karşın8, taşımacılığı kolaylaştırmaya yönelik ilk önemli gelişme 10 Mart 1921 tarihinde toplanan Barselona Konferansı sonucu 31 Ekim 1922 tarihinde yürürlüğe giren 20 Nisan 1921 tarihli Transit Serbestliği Sözleşmesi ile Barselona Konferansı’nın 14 Nisan 1921 tarihinde kabul ettiği ve Sözleşme’nin eki olan Transit Serbestliği Statüsü9’dür. Milletler Cemiyeti Misakı10 hükümleri çerçevesinde, Versay Barış Antlaşması11 hükümlerine halel getirmeksizin, iletişim ve transit serbestliğinin güvence altına alınması ve sürdürülmesi amacıyla transit geçirilen eşyadan transit dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta, gümrük vergisiyle gümrükçe alınan diğer vergi ve resimlerin alınmaması, ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla verilen hizmetler karşılığı olan resim ve ücretlerin aranmasını öngören12 ve İspanya’nın Barselona kentinde imzalanan bu Sözleşme ve Statü’ye, Afrika, Asya, Avrupa, Güney Amerika ve Avustralya kıtalarından 50 ülke taraf olmuştur13. 7 8 9 10 11 12 13 Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20, Ankara, 1983, s.187-188. ATA Handbook, Bölüm 2, s. 4. The Convention and Statute on Freedom of Transit (Milletlerarası Barselona Mukavele ve Nizamnamesi) United Nations, Transport Facilitation Conventions, International Telecomunication Union, www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html The Covenant of the League of Nations. The Treaty of Peace, Versailles, 28 Haziran 1919. Barselona Statüsü, Madde 3. Türkiye, bu düzenlemeye ancak 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne girdikten sonra taraf olmuş ve gümrük mevzuatında yer vermiştir (GK, Madde 90 ve GY, Madde 501). Başka varış yerlerine gitmek üzere gelen eşyanın ülkelerden geçişine nasıl izin verileceği sorusu uluslararası düzeyde ilk defa 1948 yılında kurulan IRU’nun yönettiği 1959 TIR Sözleşmesi ile ele alınmıştır. Bu sistem temel olarak TIR karneleri aracılığıyla güzergahta kaybolan vergi ve resimler için teminat sağlamaktadır. Bununla birlikte, eşyanın vergi ve resimlerinin statüsüne ilişkin herhangi bir kanıt sunmamaktadır. Daha sonra, 1968 yılında Avrupa Topluluğu’nda Ortak Gümrük Tarifesi oluşturulduğunda gümrük vergileri ödenmiş eşya, yani serbest dolaşımdaki eşya ile hem gümrük vergileri hem de dolaylı vergileri ödenmemiş eşya arasındaki ayrımı bir şekilde bu sisteme eklemek gerekmiş ve böylece eşyanın kaybolduğu Üye Devleti belirlemek amacıyla iç sınır geçişlerinde verilen transit bilgi notunun (transit advice note) kullanıldığı Topluluk transit rejimi ortaya çıkmıştır. Ayırım, serbest dolaşımda olmayan eşyaya uygulanan T1 belgesi ile yalnız dolaylı vergileri varışın bulunduğu Üye Devlet’te ödenecek eşyaya uygulanan T2 belgesi arasında yapılmıştır. Sistem, yaklaşmakta olan tek iç pazar ışığında transit bilgi notu kullanılması gereğinin ortadan kalktığı 1990 yılına kadar hemen hemen değişmeden kalmıştır. Bugün uygulamada yalnız T1 sistemi vardır. Aynı zamanda ihracat amaçlı transit sisteminin kullanımı da artık gerekmemekte ve günümüzde mali açıdan eşyanın ihraç edildiğini göstermek için Tek İdari Belge’nin (Single Administrative Document – TİB) 3 numaralı yaprağı kullanılmaktadır. İhracat koşuluyla bir ödemenin yapıldığı ihracat ve yeniden ihracatlarda, eşya serbest dolaşımda olmadığından, T1 sistemi hala kullanılmaktadır. 1972 yılında o zaman EFTA içinde yer alan iki ülke, Avusturya ve İsviçre üzerinden Topluluğun bir yerinden bir başka yerine eşya göndermek için bir yönteme gereksinim duyulduğu görülmüştür. Böylece, Topluluk Transit Sistemi iki anlaşma ile bu iki ülkeyi kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 1987 yılında Topluluk Transit Sisteminin bu genişlemesi, diğer EFTA ülkeleri, Finlandiya, İsveç, İzlanda ve Norveç’i de içeren Ortak Transit Sözleşmesi (OTS) ile yaygınlaştırılmıştır. Topluluk bir bütün olarak bu Sözleşme’nin bir üyesidir14. 1 Ocak 1995 tarihinde Avusturya, Finlandiya ve İsveç Avrupa Topluluğu’na üye olduklarından, Topluluğun geri kalanıyla olan ticaretlerinde Topluluk Transit Sistemi uygulanmaya başlanmış ve Sözleşme’nin ayrı bir üyesi olmaktan çıkmışlardır. 1 Temmuz 1996 tarihinde, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan’ın katılımıyla kapsam bir kez daha genişlemiştir. Öte yandan, Bulgaristan, Estonya, Latviya, Litvanya, Romanya ve Slovenya ile birlikte Türkiye’nin Sözleşmelere katılma çalışmaları devam etmektedir. Ortak Transit Sisteminde transit bilgi notu, Avrupa Topluluğu içi hariç, hala kullanılmaktadır.15 I.3. Günümüz Transit Rejimleri Gümrük transiti ile ilgili uluslararası sözleşmeler şunlardır: 14 15 Ortak Transit Sözleşmesi, Madde 3(3). 23.9.93 tarih ve 1/93 No.lu Karar ile değişik, 14.2.1996 tarihli ATRG L36, s.33. Interim Report, s. 2-3. • Geçici Eşya Kabulü için ATA Karnelerine ilişkin Gümrük Sözleşmesi (ATA Sözleşmesi)16, 6 Aralık 1961, Brüksel; • Uluslararası Eşya Transitine ilişkin Gümrük Sözleşmesi (ITI Sözleşmesi)17, 7 Haziran 1971, Viyana; • TIR Karneleri Kapsamı Altında Uluslararası Eşya Taşımacılığına ilişkin Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi)18, 15 Ocak 195919, Cenevre; ve 14 Kasım 1975 Revize TIR Sözleşmesi20. 1975 TIR Sözleşmesi, 1959 TIR Sözleşmesini sona erdirmiş ve onun yerine geçmiştir. Ancak, örneğin, eski Sözleşme’nin Akit Taraflarından birinin yeni revize 1975 TIR Sözleşmesi’ne henüz katılmamış olması gibi çeşitli nedenlerle, 1959 TIR Sözleşmesi hala yürürlüktedir.21 • Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi)22, 20 Mayıs 1987. I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri ATA Sözleşmesi’nde “transit” terimi, ilgili Akit Tarafın ulusal yasa ve yönetmeliklerinde yer alan koşullara göre, o Akit Taraf toprağındaki bir 16 17 18 19 20 21 22 The Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods, (Brüksel, 6 Temmuz 1961). ATA Sözleşmesi 30 Temmuz 1963’te yürürlüğe girmiştir. 1996 yılı verilerine ATA Sözleşmesi’ne 58 ülke taraftır. The Customs Convention on the International Transit of Goods. ITI Sözleşmesi henüz yürürlüğe girmemiştir. The Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets. 7.2.1960 tarihinde yürürlüğe giren Sözleşme’ye Türkiye 23.2.1966 tarihinde katılmış ve Bakanlar Kurulu’nun 29.3.1966 tarih ve 6/6228 sayılı Kararı ile Sözleşme 24.5.1966 tarihinde ülkemizde yürürlüğe girmiştir. Bakanlar Kurulu’nun 27.8.1984 tarih ve 84/8457 sayılı Kararı ile Türkiye Sözleşme’ye katılmış ve 85/8993 sayılı Kararı ile de, Sözleşme’nin 12.5.1985 tarihinden itibaren ülkemizde geçerli olması onaylanmıştır. 31.3.1985 tarihli ve 18711 sayılı RG. Economic Commission for Europe, TIR Handbook including the Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975), United Nations, New York and Geneva, 1995, s. 5. The Convention on a Common Transit Procedure, 15.6.1987 tarihli ve AET/415/87 sayılı Konsey Kararı olarak yayımlanmış ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe girmiştir, 13.8.1987 tarihli Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi (Official Journal of the European Communities - ATRG) L226, s. 1-119. Gümrük idaresinden aynı topraklarda yer alan bir başka Gümrük idaresine eşyanın taşınması olarak tanımlanmaktadır. Keza, transit için ATA karnesi (Admission Temporarie – Temporary Admission) kullanılması öngörülmekte, bu çerçevede, “karne veren kuruluş (issuing association)” ve “kefil kuruluş (guaranteeing association)” deyimleri açıklanmaktadır.23 ATA Sözleşmesi geçici kabule ilişkin olmasına karşın, transit koşullarında verilen ve kullanılan ATA karnelerinin Akit Taraflarca, istenilirse, kabul edilebileceği belirtilmektedir.24 ATA Sözleşmesi’nin 23. Maddesi çerçevesinde Türkiye, Gümrük İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri’ne ATA Sözleşmesi’ne katılma bildirimini 23 Ağustos 1974’te iletmiştir. Bildirimde, tüm birinci sınıf gümrük idarelerinin ATA karnesi kabulüne yetkili olduğu belirtilirken, ATA karnelerinin transit işlemleri için kabul edilmeyeceği açıklanmıştır. Halen bir tek IBCC25 tarafından kurulan “karne veren kuruluş ve kefil kuruluş zinciri” bulunmaktadır26. ATA Sözleşmesi’ne göre, her bir karne veren kuruluş ve kefil kuruluşun Gümrük makamlarınca onaylanması gerekmektedir. İlgili Gümrük makamlarının onaylaması koşuluyla, onaylı bir kuruluş, başka ulusal kuruluşları kendi teminatı altında ATA karneleri vermeye yetkili kılabilmektedir.27 I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri 23 24 25 26 27 ATA Sözleşmesi, Madde 1. ATA Sözleşmesi, Madde 3(3). Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu (International Bureau of Chambers of Commerce), dünyanın her yanındaki ticaret odaları arasında bağlantıyı sağlamak üzere Uluslararası Ticaret Odası (ICC) içinde 1950 yılında kurulmuştur. ATA Handbook, Bölüm 2, s. 18. ATA Sözleşmesi, 2 ve 6. Maddeler. Kyoto Sözleşmesi’nin 1 Ekim 1977 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük transitine ilişkin E.1. Eki’ne göre, “Gümrük transiti”, eşyanın Gümrük denetimi altında bir Gümrük idaresinden diğerine taşınmasıdır. “Gümrük transit işlemi”, Gümrük transiti kapsamında bir hareket idaresinden bir varış idaresine eşya taşımacılığıdır. Hareket idaresinden Gümrük transit işleminin başlatılmasını kolaylaştırmak amacıyla denetimi altında belirli hazırlık önlemlerinin alındığı Gümrük idaresine “yükleme idaresi”; Gümrük transit işleminin başlatıldığı Gümrük idaresine “hareket idaresi”; Gümrük transit işlemi sırasında eşyanın ithal ya da ihraç edildiği Gümrük idaresine “güzergah Gümrük idaresi”; Gümrük transit işleminin sona erdiği Gümrük idaresine “varış idaresi” denilmektedir.28 Kyoto Sözleşmesi’nin yukarıda anılan Gümrük Transitine ilişkin E.1 Eki’nde, Gümrük makamlarının eşyanın kendi topraklarında Gümrük transiti kapsamında taşınmasına izin verecekleri belirtilmekte ve Gümrük transit işleminin, iki ya da çok taraflı anlaşmalar gereğince, tek bir Gümrük transit işlemi sırasında bir ya da daha fazla sınır geçilmesi durumunda “uluslararası Gümrük transiti” olarak adlandırılacağı açıklanmaktadır. Bu çerçevede, • tam (through) transit (giriş Gümrüğünden çıkış Gümrüğüne); • içe yönelik (inward) transit (giriş Gümrüğünden iç Gümrüğe); • dışa yönelik (outward) transit (iç Gümrükten çıkış Gümrüğüne); ve • iç (interior) transit (iç Gümrükten iç Gümrüğe) deyimleri kullanılabilmektedir.29 Ancak bu deyimler, uluslararasında kabul gören Gümrük terminolojisi yönünden resmi olmayıp, Gümrük 28 29 Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, Tanımlar Bölümü. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 3 sayılı Standart. transit hareket türlerini tanımlamayı kolaylaştırmak amacıyla kullanılmaktadır. Yukarıdaki “iç Gümrük” deyimi, coğrafi anlamda kullanılmamakta olup, bir iç Gümrük, Gümrük bölgesinin herhangi bir yerinde, örneğin kıyıda yerleşik olabilmektedir. Bir başka deyişle iç Gümrük, bir Gümrük transit işleminde eşyanın Gümrük bölgesine girmediği ya da onu terk etmediği bir hareket ya da varış Gümrük idaresidir. Yukarıda anılan uluslararası anlaşmalar, anlaşmaya taraf her bir ülkede kabul edilen hem Gümrük transiti için bir eşya beyanname formu hem de teminat öngörmektedir. Aynı Ek’te, Gümrük transiti kapsamında taşınmakta olan eşyanın, Gümrük makamlarınca belirlenen koşullara uyulması durumunda, ithalat ya da ihracat vergi ve resimlerine tabi olmayacağı öngörülmektedir. Bununla birlikte, bu genel ilke, eşya Gümrük transiti ya da ulusal ihracat rejimi kapsamında ihraç edildiğinde ihraç vergi ve resimlerinin ödenmesi gerekiyorsa, bunların ihraç ülkesinde tahsil edilmesini ya da Gümrük transiti sona erdiğinde ve, örneğin, eşya kesin kullanım için gümrüklendiğinde, ithal ülkesinde ithal vergi ve resimlerinin tahsil edilmesini önlemeyeceği belirtilmektedir.30 I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri TIR sistemi 14 Kasım 1975 tarihinde imzalanan bir uluslararası sözleşmeye 30 dayanmaktadır. Akit Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 4 sayılı Standart. Tarafların idareleri tarafından yetkilendirilen ulusal kefil kuruluşların kullanıcılara karne vermeleri amacıyla Cenevre’de yerleşik Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU)31 tarafından basılıp dağıtılan ve TIR Karnesi olarak bilinen bir belgeye dayanmaktadır. Günlük olarak, IRU ve kefil kuruluşlar TIR sisteminin ticari yönünün iyi işlemesinden ve teminat düzenlemelerinin işleyişinden sorumludur. Resmi bakımdan, gümrük rejimi Akit Tarafların gümrük idarelerince yönetilmektedir ve TIR Sözleşmesi nitelikli çoğunluk oyu ile çalışan Akit Taraflardan oluşan TIR İdari Komitesi tarafından yürütülmektedir. Teknik yönler, BM/AEK İç Taşımacılık Komitesi’ne32 rapor veren ve WP.30 olarak bilinen bir BM/AEK çalışma grubunca33 yürütülmektedir. Değişiklik usulü, herhangi bir Akit Tarafın itiraz etmesi durumunda işlemediğinden, uygulamada oybirliğinin aranması anlamına gelmektedir. TIR sistemi, Topluluk/Ortak transit sistemleriyle birtakım özellikleri paylaşmaktadır. TIR karnesinde, geçilen her bölge için birer tane olmak üzere 1 ve 2 numaralı nüsha (copy) yapraklardan (sheet) oluşan çakıştırma takımları vardır. İşlemin başlangıcında, ilk yaprak hareket gümrük idaresince alıkonulmakta ve aynı gümrük bölgesinden çıkıştaki gümrük idaresinden ilk çakıştırma nüshasının geri gelmesi üzerine ibra edilmektedir. Bu usul, aynı karneden müteakip çakıştırma çiftleriyle geçilen her bölgede yinelenmektedir. TIR Sözleşmesi yönünden Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesidir34. Bu nedenle sistem, Topluluk transiti ile benzer şekilde, AT içinde, son varış ya da çıkış 31 32 33 34 International Road Transport Union. 23 Mart 1948 tarihinde Cenevre’de kurulmuş olup, 65 ülkede 151 üyesi vardır. United Nations/Economic Commission for Europe, Inland Transport Committee. (Working Party on the Customs Questions effecting Transport) Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu. ATA Sözleşmesi yönünden de Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesi olarak kabul edilmektedir, Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets, europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm gümrük idaresinin Topluluğa girişteki hareket ya da giriş gümrük idaresine bir kağıt belgeyi geri göndermesini gerektirmektedir. İki sistem arasındaki temel fark, taşımacılığın 64 Akit Tarafın herhangi birinin ülkesinde başlayabilmesi ya da sona erebilmesidir.35 Topluluk mevzuatına göre, TIR düzenlemeleri ancak Topluluk ve üçüncü ülkeler arasındaki ticarette kullanılabilmektedir.36 I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu 1975 TIR Sözleşmesi’nin günümüz koşullarını karşılayamayacak duruma gelmesi nedeniyle, 1995 Ekim Ayında başlatılan revizyon çalışmalarının, kefil kuruluşların ve işlemcilerin TIR sistemine kontrollü girişi, uluslararası teminat sisteminin şeffaflaştırılması, TIR karneleri için uluslararası Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange) kontrol sisteminin uygulanması ve TIR Yürütme Kurulu'nun kurulmasını içeren ilk aşaması 1997 Haziran ayında yapılan görüşmelerle tamamlanmış olup, TIR Sözleşmesi’nin 59. Maddesi gereğince revizyon hükümlerini yürürlüğe sokma çalışmaları halen devam etmektedir. İlk aşama revizyon hükümleri Birleşmiş Milletler belgesi37 olarak 17 Kasım 1997 tarihinde yayımlanarak Akit Taraflara iletilmiş olup, 17 Kasım 1998 tarihine kadar herhangi bir üyeden itiraz gelmemesi durumunda 17 Şubat 1999’da yürürlüğe girmesi beklenilmektedir. Bu arada, 1969 Viyana Sözleşmesi’nin 25. Maddesine dayanılarak, revizyon hükümlerini TIR Sözleşmesi’nde öngörülen süreden önce yürürlüğe sokma girişimleri, ülkemizin de beklentisi doğrultusunda, başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Söz kunusu 1975 TIR Sözleşmesi ilk aşama revizyon hükümlerinin normal prosedüre göre ülkemizde de yürürlüğe 35 36 37 Report on the Community Transit, 3.1.4. Interim Report, Ek II, s. 3. C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997. sokulabilmesi için gerekli iç mevzuat hazırlık çalışmaları başlatılmış bulunmaktadır. En önemli konularını, mevcut merkezi teminat sistemi yerine ademi merkezi yeni bir teminat sisteminin getirilmesi38, TIR Karnesi modelinde değişiklik yapılması, “hassas ürünler” için yeni bir TIR karnesinin kabul edilmesi, TIR rejiminin bilgisayarlaştırılması ve “ibra” işleminin tanımlanması ile alternatif ibra yollarının getirilmesinin oluşturduğu TIR Sözleşmesi revizyon sürecinin ikinci aşamasının, öngörüldüğü üzere, Şubat 1999’da tamamlanması beklenilmektedir.39 I.3.4. Topluluk Transit Rejimi Topluluk gümrük transiti 1960larda tasarlanmıştır. Hem ithal vergilerini hem de dolaylı vergileri kapsayan Gümrük transiti, uluslararası ticaretin ve iç pazarın hızlı ve iyi işlemesi için temel olup, gümrük sisteminin çeşitli yönlerini bir arada tutan birincil yapıştırıcı konumundadır. Gümrük transiti olmadan, tüm ithal vergileri ve dolaylı vergilerin dış sınırlarda ödenmesinde ısrar etmeksizin eşyanın Topluluk Gümrük bölgesine girmesi ve bu bölgede serbestçe hareket etmesine izin verilmesinin mümkün olamayacağı söylenmektedir.40 1989’da Doğu Avrupa’daki rejimlerin çökmesiyle, daha önce imkansız olan ticaret önce yavaş artmış, sonra hızla olağanüstü miktarlara ulaşmıştır. Bunun daha çok karayolu ile olması, transit 38 39 40 Yeni TIR teminat sistemi çerçevesinde, AT Komisyonu tek bir Topluluk teminat kefil kuruluşu oluşturmak için bir çalışma başlatmıştır. Action Plan, s. 8. Interim Report, s. 1. işlemlerinin sayısında büyük artış anlamına gelmiştir. Doğu ile ticaretteki gelişme, sınır-aşan suçların organize şekilde transit kaçakçılığına yönelmesi anlamına da gelmiştir. 41 Topluluk transit rejimi, Avrupa Topluluğu gümrük bölgesinde başlayan ve biten eşya hareketleri için temel transit rejimidir. Topluluk transitinin yürürlükteki mevzuat temeli, Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması’nın42 28, 100a ve 113. Maddelerine dayanan 1992 tarihli Topluluk Gümrük Kanunu’dur (TGK)43. Topluluk transit rejimi, kararların nitelikli (qualified) çoğunlukla alındığı Parlamento ve Konsey’in ortak-karar usulüne (co-decision procedure) tabidir44. TGK, iç pazara rağmen, dış transit rejimi ve iç transit rejimi ayrımı yapmaktadır: TGK’nın 91 ila 97. Maddelerinde düzenlenen dış transit rejimi, ithalat vergileri ve diğer vergilere ya da ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın Topluluk-dışı eşyanın ya da ihracat gümrük işlemleri yapılmış ve üçüncü ülkelere ihraçlarına ilişkin bir Topluluk önlemine tabi olan Topluluk eşyasının Topluluk gümrük bölgesi (territory) içindeki bir noktadan bir başkasına taşınmasına olanak vermektedir45. 163 ila 165. Maddelerde düzenlenen iç transit rejimi ise, Topluluk eşyasının, gümrük statüsünde bir değişiklik olmaksızın, üçüncü ülke topraklarından geçerek Topluluk gümrük bölgesi içindeki bir noktadan bir başkasına taşınmasına olanak vermektedir46. 31 Aralık 1992 tarihine kadar iç transit rejimi, Topluluk iç sınırlarından geçişi 41 42 43 44 45 46 Interim Report, s. 3. Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma (Treaty establishing the European Economic Community), Roma, 25.3.1957. 12.10.1992 tarihli ve 2913/92 sayılı Konsey Tüzüğü, 19.10.1992 tarihli ATRG L302. Interim Report, Ek II, s. 2. TGK, Madde 91. TGK, Madde 163. kolaylaştırarak ve hareket Üye Devletindeki “sevk” beyannamesi ile varış Üye Devletindeki “giriş” beyannamesi arasında bağ oluşturarak Üye Devletler arasında Topluluk eşyasının hareketini kapsamaktaydı.47 Topluluk Transit sistemi, T beyannamesine dayanmaktadır. Bu, üzerinde transit işlemi ile ilgili ayrıntıların (ithalatçı, ihracatçı, komisyoncu, eşyanın niteliği, varış, kefil vb.) yer aldığı ve transit işleminin başladığı yerdeki idarede gümrükçe geçerli kılınan (dördü transitte kullanılan) 8 yapraklı bir formdur. İlk yaprak, hareket gümrük idaresinde alıkonulmakta, taşımacıdan, geri kalan 4, 5 ve 7 numaralı yaprakları ve eşyayı varış idaresine sekiz gün içinde ibraz etmesi istenilmektedir48. Varıştaki gümrük idaresi, eşyanın varışta ibraz edildiğinin onaylanması amacıyla T formunun 5 numaralı yaprağına mühür vurarak transit işleminin başladığı gümrük idaresine posta ile geri göndermektedir. 5 numaralı yaprağın alınması üzerine, hareket idaresi bunu alıkoyduğu 1 numaralı yaprakla karşılaştırmakta ve böylece transit işlemini “aklamaktadır”.49 İç sınırlar ve bunlarla bağlantılı kontrollerin kaldırıldığı bir iç pazarın kurulmasının da yan etkileri olmuştur. Tek pazar beklentisiyle alınan ilk önlemler arasında, her geçişte kullanılan bir kağıt belgenin50 kaldırılması bulunmaktadır. Şüphesiz bu durum, bir usulsüzlüğün nerede ve ne zaman yapıldığının tespitini zorlaştırmıştır. Öte yandan, benzer bir sistem, Ortak Transit rejimi ve TIR sisteminde hala bulunmaktadır. Sonuçta, yalnızca transit işlemcisinin kayıp eşyaya ilişkin 47 48 49 50 Interim Report, Ek II, s. 30. TGK, Madde 96 ve TGY, 348(1) ve 356(4) ve (5). Maddeler. Report on the Community Transit, 3.2.1. Topluluk içinde Transit Bilgi Notu (Transit Advice Note) 1990’dan beri kullanılmamaktadır. vergi ve resimleri hangi ulusal idareye ödeyeceği sorununu karmaşık hale getirmemekte, aynı zamanda suçluların izlenmesini çok daha fazla güçleştirmektedir.51 Geçici KDV sisteminin uygulanmaya başlaması, Topluluk-dışı eşyanın hareketlerinde kullanılan Topluluk dış transit rejimi (T1) ile karşılaştırıldığında, Topluluk iç transit rejiminin (T2) uygulamada Topluluk içinde ortadan kaybolması anlamına da gelmektedir.52 Topluluk Transit sistemi, anasorumlunun başlangıçta hareket gümrük idaresine varış noktasını bildirmesini gerektirmesine karşın, eşya yoldayken varış idaresinin değiştirilmesine izin verilmektedir. Varışın değiştirilmesinin ilgili makamlara bildirilmesi gerekmemektedir. Aynı şekilde, taşıyıcının hareket ve varış idareleri arasında belirli bir güzergahı kullanma zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, son zamanlarda, Topluluk Komisyonu hassas ürünler için hareket idaresinin bağlayıcı güzergah öngörmesine izin veren ve hareket idaresinin açık izni olmaksızın varış idaresini değiştirmeyi ortadan kaldıran hükümler getirmiştir.53 482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, bağlayıcı güzergah belirlenmesine, varış idaresi değişikliğinin yasaklanmasına ve hassas ürünlerin taşınmasına ilişkin özel yükümlülükler getirilmesine izin vermektedir.54 51 52 53 54 Interim Report, s. 2. Interim Report, s. 4. Report on the Community Transit, 3.1.2.7. 20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir. Her Topluluk transit işlemi, askıya alınmış vergi ve resimlerden sorumlu bir kişinin, bir “anasorumlu”nun varlığını gerektirmektedir. Gümrük makamlarına karşı anasorumlunun yükümlülüğü, ilgili Üye Devlette eşya ile ilgili ödenmesi gereken toplam vergi, resim ve özel tüketim vergisi kadardır.55 Dış ve iç transit rejimleri çerçevesindeki taşımalar, TIR karnesi, transit belgesi olarak kullanılan bir ATA karnesi, Ren Manifestosu56 ya da Form 30257 kapsamında ya da posta yolu58 ile de gerçekleştirilebilmektedir. TGK’nin 163. Madde, 3. Fıkrası59, dış transit rejimine ilişkin TGK’nın 92 ila 97. Maddelerinde yer alan rejimin sona ermesi, rejimin üçüncü ülke topraklarında askıya alınması, teminat sistemi, ilgililerin sorumluluğu ve basitleştirilmiş işlemlere ilişkin hükümlerin, iç transit rejimi için de uygulanmasını öngörmektedir. Diğer yandan, “askıya alma rejimi”60 deyimi, iç transit kurallarının yalnızca eşyanın Topluluk statüsünün korunması ve vergi önlemlerinin uygulanmasının sürdürülmesini kapsamakta, ancak ortada askıya alınan hiçbir Topluluk önlemi bulunmadığından, yalnızca dış transit rejimi için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, dış transit rejiminin, gerçek bir 55 56 57 58 59 60 Report on the Community Transit, 3.1.2.4. Revize Edilmiş Ren Nehri Taşımacılığı Sözleşmesi, Madde 9. 19.06.1956 tarihli Kuzey Atlantik Anlaşması’na taraf ülkeler arasındaki Sözleşme ile öngörülmüştür. 13.12.1991 tarihli ve AET/3648/91 sayılı Konsey Tüzüğü ile Avrupa Topluluğunun tek bir bölge olduğu belirtilerek, NATO silahlı kuvvetlerinin eşyalarına yönelik iç sınır geçişlerindeki gümrük formaliteleri 1 Ocak 1992 tarihinden itibaren kaldırılmıştır, 17.12.1991 tarihli ATRG L348. 9.6.1986 tarihli ve AET/1797/86 sayılı Konsey Tüzüğü ile bir Üye Devletten diğerine gönderilen Avrupa Topluluğu menşeili ya da üçüncü bir ülkeden gelmekle birlikte Toplulukta serbest dolaşımda olan eşyanın gümrüğe ibrazında alınan posta harcı 1.1.1998 tarihinden itibaren kaldırılmıştır, 12.6.1986 tarihli ATRG L157. TGY, Madde 38(2). TGK, Madde 84(1). “askıya alma” ile sonuçlanmaksızın belirli Topluluk önlemlerinden yararlanan eşyanın izlenmesinde kullanılabileceği de unutulmamalıdır.61 Askıya almaya rağmen dış transit rejimi, bir ekonomik etkili gümrük rejimi değildir. Bunun sonucu, bir ekonomik etkili gümrük rejimini62 kullanmak için önceden izin alma ilkesi, transite uygulanmamaktadır. Ekonomik etkili askıya alma düzenlemelerinde olanın aksine63, gümrük kuralları transit rejiminin nasıl ibra edileceğini, terimin bazı maddelerde düzenli olarak kullanılmış almasına karşın64, doğrudan tanımlamamaktadır. TGK’nin 92. Maddesi yalnızca rejimin “sonu”nu tanımlamaktadır: eşya ve ilgili belgelerin söz konusu rejim hükümlerine göre varış gümrük idaresine ibraz edildiği an. Asıl işlevi yanında, gümrük transiti gümrük onaylı işlem ve kullanımları da tamamlamaktadır65. Örneğin, bu tür işlem ve kullanımlardan önce (serbest dolaşıma giriş ya da ekonomik etkili gümrük rejimleri) ya da sonra ya da bir (ekonomik etkili) askıya alma düzenlemesinin ibrası ile ilke olarak yeniden ihraç edilen eşya ile neticelenecek daha ileri bir gümrük işlem ve kullanıma giriş arasında kullanım için bir ara rejim olarak da kullanılabilmektedir. Son olarak, iki rejim arasında, örneğin iki gümrük antreposu ya da (askıya alma sistemi kapsamında) dahilde işleme rejiminin gerçekleştirildiği iki yer 61 62 63 64 65 Interim Report, Ek II, s. 4. TGK, 85 ila 87. Maddeler. TGK, Madde 89. TGY, 373(2), 374, 444(11)(c), 448(11)(c) Maddeler. TGK, 54 ve 55. Maddeler. arasında eşya transferi için de kullanılabilmektedir. Bu durumda, TGK dış transit yerine özel rejimler uygulanmasını öngörmektedir66. Temel yasal metne ilave olarak, TGK uygulama kuralları, yani Topluluk Gümrük Yönetmeliği (TGY)67 ve transit ve TİB ile ilgili İdari Düzenlemeler ve Yorumlar Toplusu68 bulunmaktadır. 1 Temmuz 1996 tarihinden itibaren, Topluluk transit düzenlemeleri, Topluluk-Andora Gümrük Birliği69 kapsamında, Andora ile olan ticarete de yaygınlaştırılmıştır. San Marino ile olan Gümrük Birliği70 kapsamında İtalya ile San Marino arasındaki eşya hareketleri için de benzer bir genişleme de facto bulunmaktadır. Öte yandan, Türkiye Ortak Transit Sistemine katılmak için başvurmuş71 olmasına karşın, 1 Ocak 1996 tarihinden beri Türkiye ile olan Gümrük Birliği kapsamında Topluluk Transitini ya da bir başka transit sistemini genişletme ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır.72 Topluluk Transit sistemi, Ortak Transit Sistemi ile birlikte yılda toplam 450 milyar ECU’lük bir vergi hacmi olan 18 milyon işlemi kapsamaktadır. Sigara, alkol ve diğer hassas tarım ürünleri gibi, ulusal 66 67 68 69 70 71 72 TGK, Madde 91(3). 2.7.1993 tarihli ve 2454/93 sayılı Komisyon Tüzüğü (Regulation) - 11.10.1993 tarihli ATRG L253. Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and Interpretations relating to Transit and the Single Administrative Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı Komisyon Belgesi. AT-Andora Karma Komitesi’nin 01.07.1996 tarihli 1/96 sayılı Kararı uyarınca (96/447/AT) 1 Temmuz 1996 tarihnden itibaren yürürlüğe girmiştir. 24.7.1996 tarihli ATRG L184, s.39-40. AET-San Marino İşbirliği Komitesi’nin 22.12.1992 tarihli 4/92 sayılı Kararı uyarınca (93/104/AET) 1 Ocak 1993 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir, 19.2.1993 tarihli ATRG L42, s.34-36. Türkiye, OT ve TİB Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde yapmıştır. Başvurumuz değerlendirilerek ülkemiz uzmanları bilgilendirme toplantılarına (task force) katılmaya davet edilmiştir. Interim Report, Ek II, s. 2. özel tüketim vergilerine (excise duties) tabi hassas ürünler vergiden kaçınanların tercih ettiği bir hedef olmaya devam etmektedir. Her yıl transit kaçakçılığı nedeniyle Topluluk bütçesinin kaybının en azından 200 milyon ECU olduğu tahmin edilmektedir. Kaçağa giden ulusal vergiler ise daha da fazladır: Avrupa Parlamentosu yıllık KDV kaybını 700 milyon ECU civarında göstermektedir.73 I.3.4.1. Transit Eylem Planı Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu bir belgede74, transit gümrük geçişlerinin Avrupa düzeyinde ticari, ekonomik ve siyasi bütünleşmenin köşetaşlarından biri olduğunu belirterek, Ortak Transit Sistemine katılmanın, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri ön katılım stratejisinde anahtar parçayı oluşturduğunu vurgulayarak, ancak bilgisayarlaşma75 ile sağlanabilecek transit rejimleri reformunun, tek bir gümrük idaresi gibi hareket edecek 15 gümrük arasında daha sıkı bir işbirliği öngören ve bu amaca ulaşmak için mekanizmalar belirleyen “Gümrük 2000” (Customs 2000) Programı kapsamında gerçekleştirilebileceğini ileri süren bir eylem planı (Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy) sunmuştur. Belgede ayrıca, Topluluk ve Ortak Transit sistemlerinin birleştirilmesi amacıyla tüm Avrupa’yı kapsayan yeni bir sözleşmenin yapılması ve ileride ticareti kolaylaştıran ve basitleştiren diğer iki-taraflı ve çok-taraflı sözleşmelere yaygınlaştırılması önerilmektedir. 73 74 75 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1. Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final. Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi (New Computerized Transit System – NCTS). Yalnız yetkili, dürüst ve güvenilir işlemcilerin basitleştirilmiş transit usullerini kullanmaları, ancak GATT’ın 5. Maddesi çerçevesinde, tam teminata tabi basitleştirilmemiş transit usullerinin ise, herkese açık olması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, teminat idarelerine, başvuranları inceleme ve teminat tutarını belirlemede yasal çerçeve ve uygulama araçlarının sağlanması öngörülmektedir.76 Keza, herkese açık standart işlemler için, azami mali korumayı sağlayan bir teminat (tam tutarı kapsayan maktu teminat fişleri dahil bireysel teminat), öte yandan, işlemin potansiyel riski ve alınan güvenlik önlemlerine göre hesaplanan tutar göz önüne alınarak, belirli kriterleri yerine getiren işlemciler için basitleştirilmiş teminat kolaylıklarının (kapsamlı, maktu) sağlanılması öngörülmektedir. Hatta, bazı durumlarda, teminat yerine geçmek üzere gümrük vergisi ve resimleri için bir sigorta B h h D e** e K D h h G cy cy R E h e F h* h* IR vy h L 76 I Actionh* Plan, s. h* 11. 77 LAction Plan, s. 22. U h** h X N e ve h çalışması yapılması taşımacı istenilmektedir.77 ı taşımacı u olu taşımacı lu taşımacı suyollar Ülke y Teminat sistemininn yaygınlaştırılması planı Bilindiği üzere, teminat yalnızca karayolu taşımacılığı için söz h h konusudur. e h taşımacılık türlerinin iyice gözden geçirilmesi, Bu nedenle, örneğin Belirli denizyolu h h cy cy kapsamının yeniden tanımlanması ve h b* h h* düzenli vy h h* h* h h h h taşımacılığı ile ilgili denizcilik transitin hatlarıyla Topluluk-dışı eşyanın transiti için zorunlu teminat getirilmesi amacıyla Haziran 1997 tarihinde bir Topluluk mevzuat önerisinin kabul edilmesi istenilmektedir.78 Yandaki tabloda, Komisyon’un Üye Devletlere yönelttiği taşımacılık türlerine göre teminat aranılıp aranılmamasına ilişkin bir ankete verilen yanıtlar yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, denizyolu ile yapılan taşımacılığın teminat kapsamına alınması yönünde bir eğilim olduğu görülmektedir79. Bu yöndeki mevzuat değişikliği, TGY’ye 313a ve 313b Maddeleri eklenerek Ocak 1998 tarihinde gerçekleştirilmiştir.80 Bununla birlikte, benzer bir eğilimin, özel demiryolu şirketleri söz konusu olduğunda, demiryolu taşımacılığı için de bulunduğu görülmektedir. Öte yandan, transit kurallarının uygulanmasının izlenmesi amacıyla bir ulusal transit koordinatörünün ve yılda 10.000 transit yetkisi veren büyük gümrük idarelerinde birer transit bağlantısının atanması planlanmaktadır.81 Güvenlik önlemleri olarak, hassas eşyaya kurşun mühür takılması, kullanılan taşıma araçlarının ulusal yetkili makamlarca tezkiye edilmesi, “T” transit plakalarının kullanılması, transit beyannamelerinde aracın zorunlu güzergahının gösterilmesi ve gözetim önlemlerinin işlemci ile birlikte koordine edilmesi önerilmektedir.82 78 79 80 81 82 Action Plan, s. 13. Report on the Community Transit, s. 12.6.1. AT/75/98 sayılı Komisyon Tüzüğü, 13.1.1997 tarihli ATRG L7. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir. Action Plan, s. 15. Action Plan, s. 17. Yine aynı belgede, ortak risk yönetimi politikasının geliştirilmesi, risk profilleri oluşturacak ve kullanılacak seçme kriterlerini belirleyecek bir Topluluk risk çözümleme biriminin kurulması istenilmektedir.83 I.3.5. Ortak Transit Rejimi Ortak transit sistemi, 20 Mayıs 198784 tarihli Sözleşme ile Topluluk ve EFTA ülkeleri arasında kurulmuş ve daha yakın bir zamanda Doğu Avrupa ülkeleri Avrupa Topluluğu üyeliği için aday olduklarında, katılım öncesi (pre-accession) stratejisi olarak, gümrük sistemlerini Topluluğunkine uydurmaya çalışmaları gerekmiş ve ilk adım olarak, itibaren başlangıçtan doğru olarak çalışmalarını sağlamak için gerekli hazırlıklardan sonra85 1 Temmuz 1996 tarihinden itibaren Visegrad devletlerini86 de kapsayacak şekilde Bulgaristan, 83 84 85 86 87 genişletilmiştir.87 Estonya, Ortak Transit Sistemi AT EFTA Almanya Andorra Avusturya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa Hollanda İngiltere İrlanda İspanya İsveç İtalya Lüksemburg Portekiz San Marino Yunanistan İsviçre İzlanda Lihtenştayn Norveç EFTA Ülkeleri Macaristan Polonya Slovakya Çek Cum. Visegrad Ülkeleri Bulgaristan Estonya Latviya Litvanya Romanya Slovenya Türkiye Aday Ülkeler Action Plan, s. 18. 28 Nisan 1987 tarihinde imzalanmıştır. 15 Haziran 1987 tarihli ve AET/87/415 sayılı Konsey Kararı ile resmen onaylanmıştır - 13.8.1997 tarihli ATRG L226. Interim Report, s. 4. Ortak Transit rejimi halen 22 ülkede uygulanmaktadır: 15 AT Üye Devleti (Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, ve Yunanistan), 3 EFTA ülkesi (İsviçre (Lihtenştayn dahil, Sözleşme’nin 20(2) Maddesi gereğince), İzlanda ve Norveç) ve 4 Visegrad ülkesi (Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya). 26.10.1995 (96/306/AT) tarihli AT-EFTA Karma Komitesi’nin 1/95 sayılı Kararı, 14.05.1996 tarihli ATRG L117. Latviya, Litvanya, Romanya ve Slovenya ile birlikte Türkiye’nin Sözleşmelere katılabilmeleri amacıyla teknik yandım programları devam etmektedir. Ortak transit sistemi, Topluluk Transit Sisteminin bir benzeridir. Aynı belge ve usullere dayanmaktadır. (Hemen hemen) aynı kurallara ve benzer teminat düzenlemelerine tabidir. Topluluk Transitinden üç önemli açıdan farklılık göstermektedir: • AT ülkeleri yanında EFTA ülkeleri ve/veya Visegrad ülkelerini içeren işlemlerde kullanılmaktadır. • Zorunlu değildir (alternatif olarak TIR sistemi kullanılabilmektedir) • Yasal olarak AT’nin bir iç düzenlemesinden daha çok bir uluslararası Sözleşme’ye dayanmaktadır.88 Bunların yanında dikkate alınması gereken bazı küçük farklılıklar da bulunmaktadır: Tek bir gümrük bölgesi yerine birden çok gümrük bölgesi bulunmakta, transit gümrük idareleri sistemi ve transit bilgi notu (EK-III’e bakınız) uygulaması devam etmekte, teminat açısından bireysel feragat bulunmamakta, transit işleminde en az bir sınır geçişi gerekmekte89 ve Topluluk transit önlemlerinin kabulü ile müteakiben Ortak Transite yaygınlaştırılmaları için geçen süre uzamaktadır.90 Ortak Transit rejimi, duruma göre T1 rejimi ya da T2 rejimi olarak adlandırılmaktadır. T2 rejimi, eşya bir EFTA Ülkesine T2 rejimi kapsamında geldiğinde ve aşağıda belirtilen özel koşullar çerçevesinde Avrupa Topluluğu’nun 88 89 90 Report on the Community Transit, s. 3.1.3. OTS, Madde 3(1)(a). Interim Report, Ek II, s. 7. bir Üye Devletine yeniden gönderildiğinde uygulanmaktadır. T2 rejimi kapsamında bir EFTA Ülkesine getirilen ve bu rejim çerçevesinde Avrupa Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilebilecek eşya, kimliği ve durumunda hiç bir değişiklik olmamasını sağlamak için her zaman gümrük makamlarının denetimi altında kalmaktadır. Bu tür eşyanın bir EFTA Ülkesinde bir transit ya da antrepo rejimi dışında bir gümrük rejimi kapsamına alındıktan sonra Avrupa Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilmesi halinde T2 rejimi uygulanmamaktadır. Ancak bu hüküm, bir sergi, fuar ya da benzeri bir kamuya açık etkinlikte gösterilmek üzere geçici olarak gelen ve ilk durumlarında muhafaza etmek ya da sevkiyatı bölmek için gerekli olanın dışında hiç bir işlemden geçmemiş eşyaya uygulanmamaktadır. Eşyanın antrepo rejimi kapsamında depolandıktan sonra Türkiye’den yeniden gönderilmesi halinde T2 rejimi, ancak aşağıdaki şartlarla uygulanabilmektedir: • eşyanın antrepo süresinin beş yılı aşmamış olması; ancak Eşya Nomanklatürü’nün (14 Haziran 1983 tarihli Armonize Eşya Tanımı ve Kodlama Sistemi Uluslararası Sözleşmesi) 1'den 24'e kadar olan Fasılları kapsamına giren eşya için bu süre altı ayla sınırlıdır, • eşyanın, özel yerlerde depolanmış olması ile ilk durumunda muhafaza edilmesi ya da ambalaj değiştirilmeden sevkiyatın bölünmesi gerekliliği dışında hiç bir işlemden geçmemiş olması, herhangi bir işlemin gümrük denetiminde gerçekleştirilmiş olması. Bir EFTA Ülkesi gümrük makamlarınca verilen herhangi bir T2 belgesi ya da eşyanın Topluluk statüsünü teyit eden herhangi bir belgede, eşyanın bu EFTA Ülkesine getirilmesinde kullanılan ve söz konusu eşyanın Topluluk statüsünü teyit eden ilgili belge ya da T2 belgesine atıfta bulunulmakta ve bu belgelerde bulunan bütün özel onaylar yer almaktadır. Avrupa Topluluğu’nda T2 rejimi, yalnızca Topluluk eşyasına uygulanmaktadır. Diğer durumlarda, T1 rejimi uygulanmaktadır.91 Ortak Transit Sistemi, Akit Tarafların Gümrük İdareleri Başkanları’dan oluşan AT/EFTA ortak Transit Karma Komitesi (Joint Committee) tarafından yürütülmektedir. Bu organ, uygulama kararları alma yetkisine kararlarda, sahiptir, uzlaşı kararı ancak için Sözleşme’nin Akit kendisini Taraflara etkileyen başvurmaktadır. Topluluğun kendisi de Sözleşme’nin bir Akit Tarafı’dır. Bu nedenle karar-alma sürecinde büyük yetkisi bulunmaktadır. Ancak, Sözleşme’de yapılacak herhangi bir değişiklik ve bunun kuralları tüm Akit Tarafların vetosuna tabidir. Uygulamada, Ortak Transit kural ve usulleri Topluluk Transitininkiyle çok uyumlu tutulmaktadır. Bu yolla, hassas ürünlere yönelik teminatı düzenleyen kurallar 1996 yazında Ortak Transit Sistemine yayılmıştır.92 Ortak Transit Karma Komitesi’ne, Avrupa Komisyonu temsilcisinin başkanlık ettiği bir Çalışma Grubu yardımcı olmaktadır. Çalışma Grubu, aynı İdari Düzenlemeler Toplusu’na dahil edilmek üzere 91 92 OTS, 2 ve 9. Maddeler, 19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993 tarihli ATRG L25, s 30. Report on the Community Transit, s. 3.1.3. Topluluk Transitindeki ile aynı yönde idari düzenleme ve yorumlar yapabilmektedir.93 19 Aralık 1996 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Konsey, 1994 yılında başlatılan bir pilot projeyi geliştiren ve yaygınlaştıran Topluluktaki gümrükler için bir eylem programı (Gümrük 2000)94 kabul etmiştir. Programın amaçları arasında, Topluluk dış sınırlarındaki kontrollerin tekbiçimleştirilmesi bulunmaktadır.95 İşlemcilerin Topluluk gümrük bölgesinde Topluluk transit düzenlemelerini kullanmaları zorunlu iken, Ortak transit düzenlemeleri için bu tür bir zorunluluk bulunmamaktadır.96 I.3.6. Baltık Transit Sistemi 13 Şubat 1995 tarihinde Baltık Devletleri Başbakanları tarafından imzalanan “Via Baltica” ile ilgili Karar’da (Resolution), Baltık Transit Sisteminin, Ortak Transit Sözleşmesi hükümlerine dayanacağı ve bu konuda Estonya, Letonya ve Litvanya arasında üç-taraflı bir anlaşmanın akdedileceği bildirilmektedir. 26 Ocak 1996 tarihinde, Baltık Transit Sisteminin kurulması için bir program hazırlanmış ve uzmanlar grubu oluşturulmuştur. Bu anlaşma, TİB ve Ortak Transit Sözleşmeleri’ne katılmayı araştıran bir geçici önlem olarak görülmektedir.97 93 94 95 96 97 Interim Report, Ek II, s. 2. 210/97/AT sayılı Karar - 4.2.1997 tarihli ATRG L33. 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.2. OTS, 1, 2(2) ve 4. Maddeler. Ministry of Customs of the Republic of Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/title.html. I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi Orta Asya’nın, son yıllarda önemli bir transit bölgesi konumuna gelmesi, aşağıda özetlenen girişimleri de beraberinde getirmiştir. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) Üye Ülkeleri, bir standart geçiş belgesi (ECO Passage Document)98 kullanılmasını ve transitle ilgili ithalat ya da ihracat vergi ve resimlerinin ödenmesi ya da depozito olarak sunulması yerine kullanılan transit kefalat senetlerini (bond) vermek üzere kefil kuruluş olarak hareket edecek ulusal mali kuruluşların belirlenmesini99 öngören Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması’nı 15 Mart 1998 tarihinde İslamabat’ta imzalamış, ancak bugüne kadar uygulamaya sokulamamıştır100. Taşınan eşyanın, kefil kuruluşun belirlediği tüzüğe göre kurşun mühür altına alınmış olması gerekmektedir101. Anlaşma’nın işleyişini izlemek ve anlaşmazlıkları çözmek üzere, tüm ECO Üyesi Ülkelerin temsil edildiği ve evsahipliğini Türkenistan’ın yaptığı ECO Daimi Transit Ticaret Komitesi (ECO Standing Committee on Transit Trade) oluşturulmuştur.102 Öte yandan, “Orta Asya Dış Ticaret ve Transit Taşımacılık Girişimi: İpek Yolunun Yeniden İnşası (Central Asian External Trade and Transit Transport Initiative: Rebuilding the Silk Road)” çerçevesinde, karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu ve boruhattı ile yapılan taşımacılığın birer ek olarak düzenlendiği Transit Ticaret Çerçeve Anlaşması (Transit Transport 98 99 100 101 102 ECO Geçiş Belgesi, ECO Odası (ECO Chamber) tarafından basılıp dağıtılacaktır, ECO Transit Ticaret Anlaşması, EK II-Uygulama Kılavuzu, Madde A(6). ECO Transit Ticaret Anlaşması, II(vi) ve VI. Maddeler. Bu Anlaşma’yı (Economic Coperation Organization Transit Trade Agreement) ECO Üyeleri İran, Kazakistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan onaylamış, bununla birlikte, imza attıkları halde Azerbaycan, Kırgızistan ve Türkiye onaylamamış, Özbekistan ise henüz bu Anlaşma’ya taraf olmamıştır, Annotated Agenda for the Fifth Meeting of the Heads of Customs Administrations of ECO Member Countries, Turkey, October, 1998, s. 3. ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde VII(b). ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde XII(a) ve (b). Framework Agreement) 9 Mart 1998 tarihinde ECO Üyesi Ülkeler tarafından imzalanmıştır.103 Ancak, bu Anlaşma’da, ECO Transit Ticaret Anlaşması ile olası çatışmalarını önlemek amacıyla bazı düzeltmelerin yapılması gerekmektedir. I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin Karşılaştırılması Topluluk transit sisteminde 15 AT Üye Devleti ile Andorra ve San Marino yer alırken, Ortak Transit Sistemi AT Üye Devletleri yanı sıra, 4 EFTA ülkesi104 ve 4 Visegrad ülkesi olmak üzere 23 ülkede uygulanmaktadır. TIR sisteminde, Ortak Transit Sözleşmesi Akit Tarafları ile birlikte, dünyanın birçok bölgesinden 64 Akit Taraf105 vardır. Topluluk Transit sistemi, Topluluk Komisyon Tüzüğü’ne dayanırken, Ortak Transit ve TIR sistemlerinin temelini uluslararası sözleşmeler oluşturmaktadır. Topluluk Transit Sistemi, Topluluk Komisyonu; Ortak Transit Sistemi, AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi; ve TIR sistemi, BM komiteleri106 tarafından yürütülmektedir. Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde her biri kendi sigortasından sorumlu anasorumluların verdiği teminat, TIR 103 104 105 106 Bu Anlaşma’ya, Çin, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya yanında Afganistan, İran, Pakistan ve Türkiye de taraf olmuştur, Report of the Mission Findings, United Nations Conference on Trade and Development, July 1998, s. 22. Ortak transit sistemi İsviçre ile birlikte Lihtenştayn’da da uygulanmaktadır. 17 Eylül 1998 tarihli BM/AEK belgesine göre TIR Sözleşmesi bunlardan ancak 47 tanesinde uygulanabilmektedir. TIR İdari Komitesi, Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu. sisteminde, IRU ve ulusal bağlantılarının yönettiği merkezi olarak sigortalanmış teminat söz konusudur. Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde yılda yaklaşık 18 milyon işlem gerçekleştirilirken, TIR sisteminde bu sayı 2.5 milyon civarındadır.107 Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde teminat tutarı değişken iken, TIR sisteminde, yük başına 50.000 $’lık sabit bir teminat vardır. Öyle taşımalar vardır ki, milyonlarca dolar değerinde, örneğin, sigara için bu değer 25 milyon marka ulaşabilmektedir. Ortak Transitte ise teminat eşyanın kıymetine göre tespit edilmektedir. Bununla birlikte, asgari teminat tutarı 7.000 ECU, yani yaklaşık 15.000 DM’dir. Oysa, TIR karnesi kapsamında her halükarda 50.000 $’lık teminat vermek gerekmektedir. TIR siteminde TIR karnesinin yaprakları geçilen her bir ülke içinde tek tek koparılıp kapatılmakta, gümrüklerin kapalı olduğu günlerde gümrükte kuyruklar oluşmaktadır. Ortak Transit Sisteminde ise, yalnızca bir kayıt bulunmakta olup, 1 numaralı yaprak hareket idaresinde kalmakta, 4, 5 ve 7 numaralı yapraklar eşya ile birlikte gitmektedir. Sınırda yalnızca birer adet transit bilgi notu verilmesi yeterli olmaktadır. Bunu, sürücünün kendisi yapabilmektedir. Karşılaştırma ise, işlem tamamlandıktan sonra bir kerede yapılmaktadır. 107 Report on the Community Transit, 3.1.5. Böylece, bir belgeyle tüm Avrupa’nın bir uçtan diğer uca geçilmesi mümkün olmaktadır.108 I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri Transit rejimi Gümrük Kanununun 90 ila 94. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliğinin 500 ila 578. Maddeleri ve aktarma rejimi Gümrük Kanununun 95 ila 99. Maddeler ve Gümrük Yönetmeliğinin 590 ila 631. Maddelerinde düzenlenmiştir. I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı Transit rejimi, yolcu, taşıt ve gümrük vergileriyle ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ya da gümrük işlemleri tamamlanmış çıkış eşyasının duruma göre yabancı bir ülkeden gelip, Türkiye gümrük bölgesinden geçerek yabancı bir ülkeye ya da Türkiye'ye, Türkiye'den yabancı bir ülke ya da Türkiye gümrük bölgesindeki bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınması olarak tanımlanmaktadır.109 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.110 I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı Türkiye'den transit geçirilen ya da Türk limanlarında aktarması yapılan eşyadan, bu işlemler dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta, 108 109 110 Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR A.2 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 2. GK, Madde 90 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500. GK, Madde 95 ve GY, Madde 590. gümrük vergisiyle gümrükçe alınan diğer vergi ve resimler alınmamakta, ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla verilen hizmetler karşılığı olan resim ve ücretler aranmaktadır.111 I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları Kanunlar, tüzükler, kararnameler ve bunların yetkili kılacağı merciler tarafından konulmuş yasaklık ve kısıntılar saklı kalmak üzere, eşyanın transit ve aktarması serbestçe yapılmaktadır.112 Keza, Türkiye ile ticaret anlaşması ya da modüs vivendi akdetmiş ya da transitin serbestliğine ilişkin sözleşmelere katılmış ülkeler menşeli eşyanın Türkiye'de alışık yollardan transiti serbest tutulurken, diğer ülkelerin eşyası ancak bunların Türkiye'ye ithali yasak olmadığı takdirde serbestçe transit edilebilmektedir. Bu konuda ülkeler arasında farklı muamele yapılamamaktadır. Ancak, transiti yasak ya da transiti kısıntıya tabi eşya bu hükmün dışında tutulmaktadır.113 İç ve dış emniyetin sağlanması, halkın, hayvanların, bitkilerin ve ürünlerin hastalıklardan korunması, tarih ve sanat eserlerinin ülkeden çıkarılmasının önlenmesi amacıyla ya da mali ve iktisadi zorunluluk halinde ve ülke çıkarları göz önünde bulundurularak; eşyanın transit ve aktarma serbestliğini kısıtlamaya ya da kaldırmaya, Bakanlar Kurulu yetkilidir.114 Türkiye'ye ithali yasak ya da kamunun emniyet ve sağlığı, hayvan ve bitkilerin hastalıklardan ve zararlardan korunması amacıyla, Türkiye'den transiti kayıt ve şarta tabi eşyanın ve hayvan sürülerinin adi 111 112 113 114 GK, 90 ve 96. Maddeler ve GY, 501 ve 591. Maddeler. GK, Madde 18 ve GY, Madde 25. GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, Madde 502, Milletlerarası Barselona Mukavele ve Nizamnamesi. GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, 26 ve 503. Maddeler. transit usulünde transit edilebilmesi için gerekli izni vermeye ilgili başmüdürlükler yetkili kılınmıştır.115 I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit Gümrük işlemleri iç gümrüklerde yapılmak üzere dahile gönderilen demiryolu vagonlarının mühürleme ve gönderme işlemleri transit hükümlerine göre gümrük idaresi tarafından yapılmaktadır.116 Bununla birlikte, gümrüklü eşya bulunan vagonlara milletlerarası taşımada kullanılan etiketlerin yapıştırılması gerekmektedir.117 Boğazlardan transit geçen gemiler, Montrö Sözleşmesi ve Ticaret ve Seyrüsefain Anlaşmalarında en çok gözetilen ulus kayıtları gereğince kontrol edilmemekte, yalnızca, dışardan gözetim altında bulundurulmaktadır.118 Yere inmeksizin transit geçecek hava gemileri, anlaşmalar uyarınca karşılıklı olarak kontrol edilmemektedir.119 Boru hattı ile yapılan taşımalar milletlerarası transit hükümlerine tabi tutulmaktadır.120 Türk limanlarına aktarma olunacak eşya, istisnai durumlar hariç, yalnız ulusal gemiler ile taşınabilmektedir.121 I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya Transit hükümleri, Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile getirilip tekrar çıkarılmak üzere diğer bir sınır ya da kıyı ya da hava meydanı gümrüğüne karadan ve havadan gönderilecek eşya ile 115 116 117 118 119 120 121 GK, Madde 19 ve GY, Madde 526. GY, Madde 54. GY, Madde 98. GY, Madde 80. GY, Madde 89. GK, Madde 92 ve GY, Madde 500. GK, Madde 98 ve GY, Madde 593. Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile getirilip gümrük vergileri ödenmeksizin, işlemi gideceği gümrükte yapılmak üzere, iç ve kıyı gümrüklerine kara ya da hava yolu ile gönderilecek eşyaya uygulanmaktadır.122 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.123 Eşya terimi, her türlü yolcu bagajlarını ve her türlü taşıma araçlarını da kapsamaktadır.124 I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü Gümrük mevzuatımız, kullanılan taşıma aracına göre, demiryollarından başka kara taşıma araçları ile taşınan eşya için adi transit usulü ve demir ve havayolları ile taşınan eşya için milletlerarası transit usulü ayırımı yapmaktadır. Keza, antrepoya konmaksızın yalnız taşıt değiştirilerek yine demiryolu, havayolu ya da boruhattı125 ile yapılacak sevkiyata da milletlerarası transit usulü uygulanmaktadır.126 Hatta, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile iç ya da kıyı gümrüklerine gönderilecek ya da Türkiye'den transit geçirilecek eşya için, demiryolu ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı usulünün uygulanacağı öngörülmektedir. Öte yandan, bu türlü kara taşıma araçları ile taşınacak transit eşyası, bir kamyonu dolduracak kadar değilse, bunların kaplarına kurşun mühür vurulması ve durumun 122 123 124 125 126 GK, 28, 90 ve 93. Maddeler ve GY, Madde 504. GK, Madde 95 ve GY, Madde 590. GK, Madde 90 ve GY, Madde 500. GK, Madde 92 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500 (29.12.1995 tarihli ve 22508 sayılı RG ile değişik). GK, 91 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 505. manifestolarında belirtilmesi koşuluyla ülke eşyası ile birlikte sevkine de gümrükçe izin verilebilmektedir.127 I.3.9.7. Uygulamada transit Gümrük Yönetmeliğine eklenen 1568a Maddesi128, Yönetmelikte geçen gümrük rejimlerinin beyanında tek tip gümrük beyannamesinin kullanılmasını ve bu beyannamelerin doldurulmasında Yönetmeliğin 65 sayılı Ekindeki Kullanma Talimatının esas alınmasını öngörmektedir. Adi transit işlemlerinde, 1 Ocak 1996 tarihinden beri TİB’in 1, 4 ve 5 numaralı yaprakları kullanılmaktadır. 1 numaralı yaprak hareket idaresinde kalırken, 4 ve 5 numaralı yapraklar eşya ile birlikte varış idaresine gitmektedir. Varış idaresince 4 numaralı yaprak alıkonulmakta, onaylanan 5 numaralı yaprak, hareket idaresine geri gönderilmektedir. 1 ve 5 numaralı yapraklar hareket idaresinde karşılaştırılmakta, uygunluk görülürse teminat çözülmektedir. Hareket idaresi, transit alındısını, istek üzerine onaylayıp taşımacıya vermektedir.129 Bir beyanname formunun hem ihracat hem de Türkiye gümrük bölgesi içinde başlayacak ve bitecek bir adi transit işleminde kullanılması durumunda, 1, 2 ve 3 numaralı yapraklar çıkış beyannamesi, 4, 5 ve 7 numaralı yapraklar transit beyannamesi olarak kullanılmaktadır. Bu durumda, 7 numaralı yaprak yukarıda belirtilen şekilde işlem görerek hareket gümrüğünde kalmaktadır. 127 128 129 GK, 28, 91 ve 92. Maddeler ve 90 ve GY, Madde 506. 29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG, s. 47-96. TUR A.2, s. 9. Bir beyanname formunun Türkiye gümrük bölgesi içinde başlayacak ve bitecek bir adı transit işleminde ve ithalatta kullanılması durumunda, transit rejimi için 1, 4 ve 5 numaralı yapraklar, yukarıda belirtildiği şekilde kullanılmaktadır. 6, 7 ve 8 numaralı yapraklar ise, ithalat işlemlerinde kullanmaktadır. Yukarıdaki açıklamaya göre, Ortak Transit sitemindekinden farklı olarak, TİB’in istatistik amaçlı 7 numaralı yaprağı adi transit işlemlerinde hiç kullanılmamaktadır. Aynı beyanname formunun hem ihracat hem transit işleminde kullanılması durumunda 7 numaralı yaprağın, hatalı bir şekilde 1 numaralı yaprak yerine kullanıldığı görülmektedir. Keza, transit alındı belgesi de, varış idaresi yerine hareket idaresince verilmektedir. ---o--- BÖLÜM II TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ II.1. Teminat Kavramı “Teminat” kavramı, garanti, güvence anlamında kullanılmaktadır. “Garanti” sözcüğü Fransızca “garantie” sözcüğünden gelmektedir. Türkçe bir sözcük olan “güvence”, “inanca” ise, alınan sorumluluğa karşı ortaya konulan şey, olarak tanımlanmaktadır130. “Kefalet” kavramı, kimi yasalarda, doğru olarak, “kefillik” anlamında kullanıldığı halde, birçok yerde “garanti, güvence” karşılığı olarak kullanılmıştır.131 Her ne kadar Gümrük literatüründe “teminat” sözcüğü kullanılageldiyse de, bundan sonra, Türkçe olması nedeniyle, “güvence” sözcüğünün kullanılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir. Aynı kargaşa, İngilizce kavramlarda da bulunmakta olup, bazı kaynaklarda “guarantee”132 ya da “guaranty”133, bazı kaynaklarda “security”134, bazı kaynaklarda da “surety”135 sözcüklerinin teminat anlamında kullanıldığı görülmektedir. Ancak, bir yükümlülüğün yerine getirilmesini teminen verilen, alınan ya da depozito olarak sunulan şey anlamıyla “security” daha genel anlamlı bir kavram, bir koşulun yerine getirilmesi için güvence anlamıyla “guarantee” ise daha dar anlamlı bir kavram olarak “guarantee”, nakit kullanılmaktadır. depozito ve Keza, bir “security”nin, başka şekilde bono, olabileceği görülmektedir.136 130 131 132 133 134 135 136 Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1998. Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle Birlikte Türk Meden Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411, AÜ Basımevi, Ankara, 1975, s. 951. Örneğin, 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi). TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2. Örneğin, Kyoto Sözleşmesi, EK E.1. Mart 1975’te kabul edilmiş ve 1 Ekim 1977’de yürürlüğe girmiştir. ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods, Customs Cooperation Council, Temmuz 1996, Bölüm 2, s. 24. World Trade Organization, G/ADP/N/1/AUS/2, 17.08.1998. CLECAT137, Eurotransit 97 Konferansı’na sunduğu belgede, teminat türlerini global, maktu ve özel (specific) teminat olarak ayırmaktadır.138 II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri Teminat konusu ATA Sözleşmesi’nin 6. Maddesi’nde düzenlenmiştir. Bu Maddeye göre, bir kefil kuruluş, bir başka kefil kuruluşun düzenlediği ATA karneleri kapsamında bir ülkeye getirilen eşya bakımından transit koşullarına uyulmaması durumunda ithal vergi ve diğer ödentilerin ödenmesi gerektiği tespit yükümlenmektedir. edilen ülkenin Gümrük Kefil kuruluşun, ilgili makamlarına kişi ile birlikte, ödemeyi tutarın ödenmesinden müştereken ve müteselsilen yükümlü olduğu belirtilmektedir. Ancak, kefil kuruluşun yükümlülüğü, ithal vergileri tutarını yüzde ondan daha fazla aşmayacak şekilde sınırlandırılmaktadır139. Aynı Maddeye göre, ithal ülkesi Gümrük makamları belirli bir eşya açısından bir ATA karnesini şartsız olarak ibra etmişse, bu eşyaya ilişkin olarak yukarıdaki paragrafta anılan tutarın ödenmesini kefil kuruluştan talep edememektedir. Ancak, ibranın usulsüz ya da hileli bir şekilde yapıldığı ya da transit koşullarının ihlal edildiği sonradan tespit edilirse, kefil kuruluşun yükümlülüğü devam etmektedir. Keza, Gümrük makamlarının, karne geçerlik süresinin dolmasından itibaren bir yıl içinde talepte bulunmazsa, yukarıda 137 138 139 CLECAT, AT Üye Devletlerinin 22 Gümrük Komisyoncuları ve Taşımadan Sorumlu Aracılar Ulusal Federasyonu’nu kapsamaktadır. CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, s. 140, Brüksel, 30 Nisan 1997. Kefil kuruluşun yükümlülüğünün sınırlandırılması, 15. Madde gereğince, özellikle karne hamiline yönelik cezalar söz konusu olduğunda, ilgili kişinin yükümlülüğünü etkilememektedir. belirtilen tutarı ödemesini kefil kuruluştan hiç bir şekilde talep edemeyeceği vurgulanmaktadır. Teminat, Gümrük transiti kapsamındaki koşullara uyulmasını sağlamak ve eşya üzerindeki potansiyel olarak ödenmesi gerekecek ithal vergi ve resimleri güven altına almak için Gümrükçe aranılmaktadır. İlgili kişinin, yani karne hamilinin, ithal vergi ve resimleri ödeme yükümlüğünün doğduğu ülkede ikamet etmemesi nedeniyle, ATA Sözleşmesi’nde öngörüldüğü gibi, bir uluslararası Gümrük rejimi altında ödenmesi gereken ithal vergi ve resimlerin tahsili çeşitli sorunlar yaratmaktadır. Bu güçlüğü aşmak için: • bireysel teminatla desteklenen ve karnenin kendisinin teminatın geçerliliğini kanıtladığı ATA karnesi oluşturulmuş; ve • aynı zincire bağlı karne veren kuruluşların verdiği karnelerin güvenliğini sağlayan kefil kuruluşların oluşturduğu zincir temeline dayanan uluslararası bir güvenlik sistemi benimsenmiştir.140 ATA Sözleşmesi’nde, kefil kuruluşun teminat (security) vermesiyle ilgili bir hüküm bulunmamakta, bu konu her Akit Taraf’ın iç mevzuatına bırakılmaktadır. Uygulamada birçok Akit Taraf, bir onay koşulu olarak, kefil kuruluştan genellikle bir banka ya da bir sigorta şirketinden garanti mektubu (letter of guarantee) formatında teminat vermesini istemektedir. Teminat tutarı, yıllık ATA karneleri kapsamı işlemlerin sayı ve hacmine göre Gümrük tarafından belirlenmekte, gerektiğinde azaltılıp yükseltilebilmektedir. Gümrüğü doğrudan ilgilendirmemekle birlikte, ATA karnesi altında, karne veren kuruluşun riskini kapsamak amacıyla ikinci bir teminata gereksinim vardır. Burada sorun, karne veren kuruluşun, kendisinin verdiği 140 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 18. karne ile ilgili aynı zincir içinde bulunan bir başka kefil kuruluş tarafından ödenen tutarın tamamını ödeyip ödememesi ile ilgilidir.141 IBCC tarafından düzenlenen ATA sistemine ilişkin Beyanname’nin 4. Maddesi, karne için başvuruda bulunanların karne veren kuruluşun tüm giderlerinin geri ödenmesi amacıyla bir taahhütname imzalamalarını öngörmektedir. 6. Maddeye göre, gerekli görüldüğünde karne veren kuruluş ek teminat (security) isteyebilmektedir. Ek teminat ilke olarak üç şekilde olabilmektedir: • karne veren kuruluşun verilen karnelerin riskini kapsayan bir genel sigorta yaptırması; • karne için başvuranlardan teminat (banka garantisi, sigorta poliçesi, nakit depozito vb.) vermelerinin istenilmesi; ya da • iki sistemin birlikte kullanılması.142 II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Düzenlemeleri Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’nin “Tanımlar” bölümünde, “teminat (security)” terimi, Gümrüğün tatmin olmasını sağlayan Gümrüğe karşı yerine getirilmesi gereken bir yükümlülük olarak tanımlanmakta ve teminatın, birçok işlemden ortaya çıkan yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlaması durumunda “genel” olarak nitelendirileceği belirtilmektedir. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’de, genel olarak teminat, 17 sayılı Standart; teminat tutarı, 16 sayılı Standart ve 18 sayılı Önerilen Uygulama; teminat 141 142 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 25. ATA Handbook, Bölüm 2, s. 25. formu, 14 sayılı Standart ve 15 sayılı Önerilen Uygulama ve teminatın çözülmesi, 28 sayılı Standart’ta düzenlenmiştir. Birçok transit işleminden ortaya çıkacak yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla teminat gerektiğinde, Gümrük makamları genel bir teminatı kabul etmektedir143. Gümrük transit işlemi için sağlanacak teminat tutarını Gümrük makamları belirlemektedir144. Teminat tutarı, ödenmesi gereken potansiyel ithal ya da ihraç vergi ve resimleri göz önüne alınarak mümkün olduğunca düşük belirlenmek durumundadır145. Gümrük transiti için sağlanacak teminatın formu, ulusal mevzuatta yer almakta ya da ulusal mevzuata göre Gümrük makamlarınca belirlenmektedir146. Çeşitli kabul edilebilir teminat formları arasından seçim yapılması beyan sahibine bırakılmaktadır147. İlgili kişinin yükümlülüklerini yerine getirdiğine yetkili Gümrük makamları ikna olduğunda, verilen teminatın gecikmeksizin geri verilmesi gerekmektedir. Teminatın çözülmesi için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bazı sistemlerde teminat varış idaresince çözülmekte; diğerlerinde ise, varış idaresi hareket idaresine, eşyanın Gümrük alanına girdiği yerdeki idare ya da merkezi kontrol idaresine Gümrük transit işleminin tamamlandığını bildirir ve bu idareler teminatı çözmektedir. Ayrıca, teminatın çözülmesi için atılan adım, verilen teminatın türüne göre de değişiklik göstermektedir. Genel bir teminat verilmişse, teminatı çözme sadece bir muhasebe işlemidir; diğer taraftan bir nakdi geri ödeme de söz konusu olabilmektedir. Bu durumda, geri ödemenin doğrudan varış idaresi tarafından yapılmasının ticareti kolaylaştıracağı söylenebilmektedir148. 143 144 145 146 147 148 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 17. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 16. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 18. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 14. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 15. Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 28. ITI Sözleşmesi, TIR Sözleşmesi ve ATA Sözleşmesi’ne taraf olmayan Akit Tarafların uluslararası Gümrük transit rejimine ilişkin iki ya da çok taraflı anlaşmalar düzenlemeleri durumunda, anılan Ek.E1’in 1 ila 30 sayılı Standart ve Önerilen Uygulamalarını dikkate almaları istenilmekte ve bu anlaşmalara dahil edilmesi öngörülen özel hükümler arasında ‘teminat’ da sayılmaktadır. Buna göre teminat, Gümrük transiti için eşya beyanname formu ya da bir başka belge ile sağlanan bu tür teminatların varlığının kanıtı olarak, gerektiğinde, kapsanılan her bir Gümrük alanında geçerli bir teminat formunda verilmekte ve kabul edilmektedir. Çeşitli uluslararası teminat düzenlemeleri bulunmaktadır. Örneğin, TIR ve ATA Sözleşmelerinin, her bir Akit Taraf toprağında zincirin ulusal üyesinin bulunduğu uluslararası teminat zinciri temelinde oluşturulmuş uluslararası teminat sistemleri vardır. ITI Sözleşmesi de bu tür bir sistemin kurulmasını öngörmektedir, ancak bu Sözleşme henüz yürürlüğe girmemiştir. TIR ve ATA sistemlerinde, eşya beyanname formunun (karne) kendisi, belgede belirtilen eşyayı kapsayan teminatın kanıtıdır. Diğer taraftan ITI teminat sistemi, belirli bir süre için geçerli genel bir teminat öngörmekte ve teminatın kanıtı bir teminat kartı ile sağlanmaktadır. Bununla birlikte, Gümrük makamlarınca teyit edilen teminatın ayrıntıları, teminat kartının kendisinin eşyaya eşlik etmesi gereksinimini ortadan kaldırmak amacıyla, bir kolaylaştırma önlemi olarak beyanname formuna kaydedilebilmektedir.149 II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri 149 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 32. TIR sistemi teminat düzenlemeleri Topluluk transitininkinden çok farklıdır. Her bir TIR karnesi, taşınan her bir kamyon-yükü için 50.000 $’lık teminat (guarantee) veren bir güvenlik (security) belgesidir. 2 Temmuz 1993 tarihinde, WP.30 47 sayılı Çözüm (Resolution) ile yüksek kaçakçılık riski bulunduğundan tütün ve alkol taşımacılığı için karne başına 200.000 $’lık teminat limiti sağlayan özel bir Tütün/alkol karnesi150 kullanılmaya başlanmıştır151. İçerdiği teminat IRU ile İsviçre’deki bir merkezi sigorta havuzu152 güvencesinde olan TIR karnesi hareket ülkesinin kefil kuruluşu153 tarafından verilmektedir. Sonuç olarak, TIR teminat sistemi, merkezi bir sistem olup, tutar olarak sınırlıdır ve bir güvenlik belgesinin varlığına dayanmaktadır. Bu nedenle TIR karnelerinin verilmesi, T1 belgelerinden daha sıkı kontrol edilmekte ve araçları belirli asgari, özellikle de güvenliğe ilişkin, standartlara sahip güvenilir taşıyıcılarla sınırlanmaktadır. TIR işleminin tamamlanmaması durumunda, “açık” TIR formunun verildiği ülkenin kefil kuruluşu ilgili gümrük idaresine teminat çerçevesinde yükümlü olmaktadır. Eylül 1996 sonunda, Alman kefil kuruluşlarından birinin154, Birleşik Krallık’tan gelen eşyaya yönelik biriken talepleri dolayısıyla TIR sisteminden çekilme tehdidiyle teminat sağlanmasını tehlikeye soktuğunda bunun önemi teyit edilmiştir.155 Bu durum, IRU ve uluslararası sigortacılar Almanya’nın iki kefil kuruluşunun ileteceği gümrük taleplerinin karşılanmasını daha fazla güvence altına almak istememelerinden kaynaklanmıştır. Her ne kadar sorun, ilgili tarafların yoğun çalışmaları 150 151 152 153 154 155 1995 yılından beri kullanılmamaktadır. AT bu Çözümü hemen yürürlüğe girmek üzere kabul etmiştir, 18.3.1994 tarihli ATRG L76. 1995 yılından beri sistemde yer almamaktadır. TOBB, 11.5.1987 tarih ve 18751 sayılı RG’de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı gereğince Türkiye’de kefil kuruluştur. Bundesverband des Deutschen Güterfernverkehrs (BDF). Report on the Community Transit, 3.1.4.5/6. sonucu Alman kefil kuruluşları 25 Ekim 1996 tarihinde iptal kararlarını geri çekmişlerse de, bunun sonucunda TIR sistemi, yalnız Almanya’da değil, tüm AT içinde çökme noktasına gelmiştir.156 Belki de bu yüzden, Doğu-Batı ticareti sekteye uğrayacaktı. Bu deneyim, TIR sistemi için, biriken taleplerin bireysel işlemcilerden daha çok tehlikeli olduğunu göstermiş157 ve revize TIR Sözleşmesi görüşmelerinin hızlandırılmasını sağlamıştır. WP.30’un 24-28 Şubat 1997 tarihlerindeki toplantısının revize TIR Sözleşmesi görüşmeleri sırasında göz önüne alınmak üzere, Rus heyetince sunulan bir metinde, ademi-merkezi bir teminat sistemine geçiş savunularak, TIR Sözleşmesi’nin 6. Maddesine, uluslararası kuruluşun sigorta, teminat fonu ve diğer önlemler kullanarak sistemin işlemesinden sorumlu bir organ olarak tanınması hükmünün ilave edilmesi önerilmiştir.158 Anılan Çalışma Grubu toplantısında önerildiği üzere, AEK Sekreteryası TIR rejimi revize teminat sitemi konusunu görüşmek üzere 8-9 Nisan 1997 tarihlerinde 14 AEK Üye Devleti, IRU ve TIR teminat sistemi sigortacılarından oluşan bir uzmanlar grubu toplantısı düzenlemiştir. Toplantıda mevcut teminat sistemi, gümrük makamlarının haklı ödeme talepleri, mevcut uluslararası sigorta sisteminin eksiklikleri ve geliştirilme olasılıkları ile revize uluslararası teminat sisteminin anahtar unsurları değerlendirilmiştir. Buna göre, ulusal ya da uluslararası sigorta sistemleri dikkate alınmaksızın, Sözleşme’nin sigorta kontratlarına dayalı bir uluslararası teminat sistemine izin verip vermeyeceği ya da TIR transit rejiminin, güvence (suretyship) ve banka teminatına dayalı bir teminat sistemini gerektirip 156 157 158 Press Release, ECE/TRANS/4, www.unece.org/press/96trans4.htm, 31 October 1996. Report on the Community Transit, 4.1.1.4. TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2-3. gerektirmediği incelenecektir. Mevcut merkezi sigorta sisteminin, Topluluk ve Ortak Transit sistemleri ile uyumlu olarak ademi-merkezi bir sistemle değiştirilmesi için zamanın henüz erken olduğu belirtilmiştir. Yine ademi-merkezi sistemde, kefil kuruluşların yalnızca kendi verdikleri TIR karnelerinden sorumlu olmaları, gümrük taleplerinin karşılanmasında bazı güçlüklere yol açacaktır. Ödeme taleplerine uymayan kefil kuruluşların geçici olarak ihracı ancak TIR İdari Komitesi ya da TIR Yürütme Kurulu (TIRExB) tarafından yapılabilmelidir.159 Uluslararası teminat sistemindeki ilişkiler, • sigortacılar uluslararası havuzu ile IRU arasında imzalanan sigorta teminat kontratı; • kefil kuruluş ile IRU arasındaki taahhüt kontratı; ve • taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki taahhüt beyanı ile düzenlenmiştir. Sigorta teminat kontratının normal TIR karnesi başına kapsamı azami 50.000 $, Tütün/Alkol TIR Karnesi başına ise 200.000 $ ile sınırlı olup, ilgili ulusal yasalara tabidir. Kefil kuruluş ile IRU arasındaki taahhüt kontratı, kefil kuruluşa uluslararası teminat siteminin iyi işlemesi için birtakım yükümlülükler yüklemekte olup, İsviçre yasalarına tabidir. Taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki ilişkileri düzenleyen taahhüt beyanı ise, yine ulusal yasalara tabidir. Bununla birlikte, kefil kuruluş ile Gümrük makamları arasındaki ilişkilere yönelik tekbiçim bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu amaçla, bazen mektup değişimine gidilse de, genellikle bir ‘anlaşma’ yapılmaktadır. Benimsenen form ya da isim ne olarsa olsun, bu, ulusal yasalar çerçevesinde kefil kuruluş tarafından 159 TRANS/WP.30/R.195, s. 1-10, 14.4.1997. yürürlüğe sokulan bir teminat kontratıdır160. Bu nedenle, bir teminat kontratına uygulanan medeni (ticari) ulusal yasalara tabidir. Teminat kontratında, TIR karnesi tutarının, bir teminat sertifikası kapsamında ulusal bir sigortacıya yeniden sigortalanması öngörülebilmektedir. Bu durumda, uluslararası sigortacılar havuzunun, teminat sertifikası kapsamında ödenen tutarı sigortalıya geri ödemeyi teyit etmesi gerekmektedir.161 II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri Teminatın türü ne olursa olsun, teminatla ilgili hükümlerin amacı, dış transitte olduğu gibi zorunlu olduklarında, üstlenilen her bir işlemde yer alan tüm tutarların güvenceye alınmasıdır. Bununla birlikte, dış transitte olduğu gibi, borç, hem gümrük borcu hem de diğer harçlar (charges) anlamına gelmekte, teminat her ikisini de kapsamaktadır. Bu nedenle, teminat hem, teminata ilişkin olanlar dahil, TGK’deki genel gümrük borcu hükümleri hem de TGY’deki transit işlemlerine ilişkin gümrük borcu ve teminatı özel hükümlerine tabidir. TGK, TGY’ye göre önceliğe sahiptir. Vergi borcu söz konusu olduğunda, yalnızca transite ilişkin özel hükümler uygulanmaktadır. İç transitte ise, gümrük borcu söz konusu olmadığından, yalnızca TGY uygulanmaktadır.162 TGK’de teminat, 189 ila 200. Maddelerde düzenlenmiştir. Teminat tutarı, bir işlem çerçevesinde doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da daha fazla bir düzeyde belirlenmektedir163. Teminat, gümrük borcunun 160 161 162 163 1975 TIR Sözleşmesi, Madde 11’in açıklama notu 0.11.2. Example of an International Guarantee System Established by the International Road Transport Union, www.itu.int/editrans/facilit/tircon/tta3.htm. Interim Report, Ek II, s. 16. TGK, Madde 192(1). Bununla birlikte, hassas olmayan eşya için, doğabilecek gümrük borcu dikkate alınmaksızın, yalnız bir maktu teminat fişi yeterli olmaktadır. Bu nedenle, maktu ödenmesinde yetersiz kalması durumunda arttırılabilmektedir164. Topluluk Gümrük Kanunu, Madde 29’daki teminat tutarı faturadaki fiyattır. Ancak buna, AT sınırına kadar olan maliyet de (taşıma+sigorta) eklenmektedir.165 Transit düzenlemelerini ilişkin teminat, yalnızca ilgili Üye Devlette değil, tüm Toplulukta geçerlidir.166 II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri Topluluk transit düzenlemelerinde, kapsanan işlem sayısına ve tutarın güvence altına alınış biçimine göre üç tür teminat vardır. Bununla birlikte, TGY’ye göre, maktu teminat bireysel teminatın bir özel biçimi sayıldığından, yalnızca birden fazla işlemi kapsayan kapsamlı teminat ve tek bir işlemi kapsayan bireysel teminat söz konusudur167. II.5.1.1. Bireysel Teminat Bireysel teminat, en basit ancak en az esnek olan teminat türüdür. Doğacak gümrük vergisi ve diğer vergi tutarını kapsayan kefalet senedi168 ya da nakit depozito formunda, belli bir transit işlemi için hareket idaresine verilmektedir. Depozito, nakit olarak verildiğinde, transit işlemi hareket idaresinde ibra edilince geri verilmektedir169. 164 165 166 167 168 169 teminat tutarının, doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da daha fazla bir düzeyde belirlendiği söylenemez. TGK, Madde 198. Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirilen Matthaeus Değişim Programı Raporu, Özay Kutlu, Ankara, 21 Nisan 1998, s. 4. TGK, Madde 189(2) ve TGY, Madde 359(1). TGY, Madde 359. TGY, Ek 49. TGY, Madde 373(2). II.5.1.2. Maktu Teminat Bireysel teminat gibi maktu teminat da tek bir transit işlemini kapsamakta ancak, işlemin başlangıcında ne hareket idaresi, ne teminatın sağlandığı transit işlemi, ne de anasorumlu belirlenmektedir. Kefilin taahhüdü, isteyen herhangi bir işlemciye transit beyannamesi başına her biri 7.000 ECU’lük maktu teminat fişi verilmesini sağlamaktadır170. Bununla birlikte kefil, TGY, Ek 52’de yer alan hassas eşyayı kapsamdan çıkararak ya da her bir taşıma aracı başına kullanılabilecek fiş sayısını yedi ile sınırlayarak maktu teminatın geçerliliğini sınırlayabilmektedir171. Hareket idaresi ilke olarak transit beyannamesi başına 7.000 ECU’den fazla teminat isteyememekte, ancak eşya TGY, Ek 52’de yer alıyorsa ve eşya miktarı 7.000 ECU’ye denk gelenden fazla ise172, yüksek riskli işlemler için, özellikle de kapsamlı teminat kullanılması geçici olarak askıya alınanlar için, gümrük vergileri ve diğer harçları (charges) kapsayacak sayıda maktu teminat fişi gerekmektedir173. II.5.1.3. Kapsamlı Teminat Kapsamlı teminatta ilke, gümrük borcunun zamanla değiştiği durumlarda, teminat tutarının, borcu her zaman kapsayacağı bir düzeyde belirlenmesidir.174 TGY’nin yeni 360. Maddesi kapsamlı teminatı kullanma koşullarını belirlemektedir. Buna göre, teminatın 170 171 172 173 174 TGY, 367 ve 370. Maddeler ve Ek 54. TGY, Madde 371. TGY, 368(3) ve 369. Maddeler. TGY, Madde 368(4). TGK, 191 ve 192(1). Maddeler. verildiği Üye Devlette yerleşik, önceki altı ay boyunca rejimi düzenli olarak kullanmış, mali yönden sağlam ve gümrük ya da vergi yasalarını ciddi olarak ihlal etmemiş olmak gerekmektedir175. Kapsamlı teminat, kefil tarafından teminat idaresine bir senet formunda verilmektedir. Teminat tutarını teminat idaresi belirlemekte ve anasorumlu hareket idaresinden bu tutarı aşan bir işlem gerçekleştirememektedir176. Teminat tutarı, bir haftalık ödenmesi gereken gümrük vergileri ve diğer harçların (charges), 7.000 ECU’den az olmamak üzere, en az % 30’u düzeyinde belirlenmektedir177. Tutar, yıllık olarak yenilenmekte ve gerektiğinde yeniden ayarlanmaktadır178. Kefalet senedine dayanarak, anasorumlu teminat tutarını ve kendi adına transit beyannamelerini imzalayarak anasorumluyu temsil eden yetkili kişilerin adını gösteren bir ya da birden çok teminat fişi almaktadır. Her teminat fişi en fazla iki yıl geçerli olup, belirli koşullar altında yenilenebilmektedir179. Teminat fişi numarasının her bir transit beyannamesine yazılması gerekmektedir180. 175 176 177 178 179 180 Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 94. Madde gereğince, kapsamlı teminattan yararlanmak için, Avrupa Topluluğunda yerleşik olma, gümrük ya da vergi yasalarını ciddi ihlal etmemiş olma ve Topluluk rejimi deneyiminin bulunması gereklidir. Aksi halde, her bir transit işlemi için bireysel teminat vermek gerekmektedir, 19.8.1998 tarihli ATRG C261, s. 16. TGY, 360(2) ve (3). Maddeler. Bununla birlikte, kapsamlı teminat söz konusu ise, kefalet senedinde yazılı tutarın aşılıp aşılmadığı kontrol edilemediği için, bu hüküm geçersiz kalmaktadır. Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi uygulamaya geçtiğinde işlemlerin ve tutarlarının izlenmesi mümkün olacak ve gerektiğinde düşüm yapılabilecektir. TGY, Madde 361(1). TGY, Madde 361(3). TGY, 360(4), 363 ve 366. Maddeler. TGY, Madde 360(5). Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu bir belgede181, transitin sağlam mali yönetiminin, risk altındaki tutarın, işlemcinin güvenilirliğine ve işlemin riskine uyarlanan uygun teminatları (guarantee) gerektirdiği belirtilmektedir. Öte yandan, herhangi bir tutarın, gümrük ya da vergi borçlarının doğmasına yol açan kişilerden ilk başvuruda tahsil edilmesi (recovery) için etkili mekanizmalara gereksinim olduğu vurgulanmaktadır.182 Böylece, anasorumlu yanında eşyanın alıcısı vb. kişilerin de müşterek yükümlülüğü söz konusu olabilecektir. II.5.1.3.1. Geçici Yasaklama Komisyon ya da bir Üye Devletin girişimiyle, yüksek kaçakçılık riski taşıdığı kabul edilen eşya için kapsamlı teminatın kullanılması geçici alarak yasaklanabilmektedir. Bu amaçla komite usulü (committee procedure)183 ile alınmış Komisyon kararlarına gereksinim vardır. Bu kararlardan etkilenen eşya listesi yılda bir kez Topluluk Resmi Gazetesi’nin “C” serisinde yayımlanmakta ve Komisyon yine yılda bir kez yasaklamanın devam edip etmeyeceğine karar vermektedir. Yasaklama uygulandığında, transit beyannamesine “Madde 362” açıklaması ve eşyanın Kombine Nomanklatür pozisyonu (heading) yazılmaktadır. Bu tür beyannamelerin 5 numaralı yaprağı varışa ibraz edilmesini izleyen çalışma günü sonuna kadar geri gönderilmektedir.184 181 182 183 184 Action Plan, s.10. Action Plan, s. 23. TGK, Madde 247 gereğince, Gümrük Kodu Komitesi “Komite” olarak adlandırılırken, “komite usulü” TGK, Madde 249(2) ve (3)’te açıklanmaktadır. Buna göre, AT Komisyonu temsilcisi başkanlığında Üye Devletlerin temsilcilerinden oluşan Komite, Topluluk Gümrük Kanunu’nun uygulanması için gerekli hükümleri, Topluluğun uluslararası taahhütlerine uygun olarak, komite usulü ile belirlemektedir. TGY, Madde 362. 19.3.1996 tarihli ve AT/96/482 sayılı Komisyon Tüzüğü ile değişik, 20.3.1996 tarihli ATRG L70, s. 9. Bazı transit rejimleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklamak amacıyla kabul edilen Komisyon kararları aşağıda açıklanmaktadır: Bu yöndeki ilk karar185, İspanya’nın 4 Nisan ve 27 Temmuz 1995 tarihli iki ayrı talebi üzerine, Komisyon’un, İspanya Gümrük İdaresini, TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde özel önlemler almaya ve Armonize Sistem 24.02.20 alt-pozisyonundaki sigaraları içeren Topluluk dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın İspanya’da kullanılmasını geçici olarak yasaklamaya yetkilendirmesidir. Benzer bir talep 6 Eylül 1995 tarihinde Almanya’dan gelmiş ve bir başka karar186 ile bu ülkenin, TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde özel önlemler almasına ve belirli hassas eşyayı (tarımsal ürünler) içeren Topluluk dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklamasına izin verilmiştir (Bakınız EK-X). Komisyon, AT/482/96 sayılı Tüzüğü ile, İspanya’nın 1 Şubat ve Almanya’nın 1 Nisan 1996 tarihlerinden itibaren tüm Üye Devletlerde sonuç doğuran geçici yasaklama önlemlerini 31 Aralık 1996 tarihine kadar uzatmıştır. Öte yandan, anılan Tüzük ile Topluluk düzeyinde önceden güzergah belirleme, varış idaresinin değiştirilmesinin yasaklanması ve kapsamlı teminat kullanma sisteminin güçlendirilmesine karşın, bazı eşya için Topluluk dış transit işlemleri yüksek kaçakçılık riski taşımaya devam etmiştir. Bununla birlikte, belirli miktarları aşmayan eşya taşımacılığının ciddi risk içermediği ve mali çıkarların 185 186 28.11.1995 tarihli ve AT/95/521 sayılı Komisyon Kararı, 12.12.1995 tarihli ATRG L299, s. 24. 20.12.1995 tarihli ve AT/96/37 sayılı Komisyon Kararı, 13.1.1996 tarihli ATRG L10, s. 4445. korunması amacıyla alınan önlemlerin Ortak Transit Sistemine de yansıtılması gereği tespit edilmiştir. Yine bu Tüzük ile, 360. Madde Gümrük Kodu Komitesi’nin müdahalesini gerektiren kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklama önleminin Komisyon tarafından kabulü için yeni bir usul getiren 362. Madde ile değiştirilmiştir. Nihayet Komisyon, 362. Madde gereğince, 35.000 parçayı aşan 24.02.20 altpozisyonundaki sigaralar ile belirli miktarları aşan ve Topluluk eşyası olmayan eşya ile ilgili Topluluk transit işlemleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını 1 Ocak 1997 tarihinden itibaren geçici olarak yasaklanmasına karar vermiştir. Bununla birlikte, bir belge kapsamı eşya öngörülen miktarları aşmasa bile gümrük vergi ve resimleri toplamı 7.000 ECU’yü aşması durumunda, kapsamlı teminatın kullanılması yine geçici olarak yasaklanmıştır. Bu Karar, önceki ikisinin aksine, tüm Üye Devletlere yönlendirilmiştir.187 Bir başka Karar ile, peynir ve lor, buğday, mahlut ve çavdarın daha fazla yüksek risk taşımadığı gerekçesiyle, hassas eşya listesi daraltılmıştır.188 Son bir Karar ile de, geçici yasak 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren 12 ay süre ile uzatılmıştır.189 Öte yandan, TGY’nin 362(2) ve (3) Maddesi değiştirilerek, Komite usulü uyarınca Komisyon aksini belirlenmediği sürece, kapsamlı 187 188 189 9.12.1996 tarihli ve AT/96/743 sayılı Komisyon Kararı, 28.12.1996 tarihli ATRG L338, s. 105-106. 28.7.1997 tarihli ve AT/97/583 sayılı Komisyon Kararı, 28.8.1997 tarihli ATRG L237, s. 4142. 16.12.1997 tarihli ve AT/98/7 sayılı Komisyon Kararı, 6.1.1998 tarihli ATRG L2, s. 11. teminatın kullanılması azami 12 ay süre ile yasaklanabileceği hükme bağlanmıştır.190 482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, kapsamlı teminata giriş için kriterler konulmasına ve belirli eşya için kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına izin vermektedir.191 2153/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü192, bazı özel durumlar hariç193, kapsamlı teminat düzeyini % 100 olarak belirlemiştir. II.5.2. Teminattan Feragat Transit düzenlemeleri kapsamında gerçekleştirilen işlemler: • TGK hükümleri194 gereğince herhangi bir askıya alma rejimi için kamu kuruluşlarına ya da güvence altına (secure) alınacak tutarın 500 ECU’yü aşmadığında tanınan gümrük borcu ile ilgili güvenlik (security) sağlama gereğinden feragatler; • Belirli taşımacılık rejimleri195 kapsamında gerçekleştirilen transit işlemleri (hava, deniz196, Ren ve bağlı suyolları, boruhattı, özel 190 191 192 193 194 195 196 13.1.1998 tarihli ATRG L7, s. 7. 20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir. 12.11.1996 tarihli ATRG L289. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir. Sigara ve alkol için kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasının 1996 yılında yürürlüğe girmesi, bu ürünlerin taşınma yöntemini hava ve deniz taşımacılığına kaydırmıştır. Bu, eşyanın deniz ya da hava yolu ile taşınması durumunda, kapsamlı teminatın kullanılmasının yasaklanmasının zorunlu olmamasından kaynaklanmaktadır. TGK, Madde 189(4). TGK, Madde 92(2). Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 95. Madde ile, denizyolu ile yapılan taşımalar teminat kapsamına alınmıştır, 19.8.1998 tarihli ATRG C261, s. 17. demiryolu şirketleri dahil Üye Devlet demiryolu şirketleri)197 için tanınan belirli feragatler; ve • Üye Devlet gümrük makamlarınca bir kez yenilenebilir iki yıllığına ilgili Üye Devlette yerleşik, temiz kayıtları ve sağlam mali yapısı ile rejimin düzenli kullanıcısı olanlara tanınan Topluluğun tümünde geçerli bireysel feragatlerden198 de yararlanabilmektedir. Ancak bireysel feragat, toplam kıymeti 100.000 ECU’yü aşan ya da yüksek riskli eşyaya tanınmamaktadır.199 II.5.3. Kefil Teminat, nakdin depozito olarak verilmesi hariç, Toplulukta yerleşik, Üye Devlet gümrük makamlarınca onaylanmış, borcu ödeme gücü olan, kendisini gecikmeksizin ve belirlenen süre içinde borcun ödenmesi için yazılı olarak borçlu ile müştereken ve müteselsilen bağlayan bir üçüncü kişinin kefaleti olmaktadır. Kefilin, Toplulukta yerleşik ve bir Üye Devletin gümrük makamlarınca onaylanmış bir üçüncü kişi olması ve borçluya sağladığı teminat için ödenmesi gereken ve kendisinin güvence altına aldığı borç tutarını onunla birlikte müştereken ve müteselsilen ödemek amacıyla bir yazılı taahhüt vermesi gerekmektedir.200 Kefil ve anasorumlu müştereken ve müteselsilen sorumlu olmalarına karşın, yükümlülüklerini karşılama koşulları ve süreler değişiklik göstermektedir. Kefil, yalnızca gümrük borcu ortadan 197 198 199 200 TGK, Madde 94(2)(3). TGK, Madde 95(1) ve TGY, 375 ve 377. Maddeler ve Ek 55. TGK, Madde 95(3) ve TGY, Madde 376 ve Ek 56. TGK, Madde 195 ve TGY, Madde 359(3) ve 48, 49 ve 50. Ekler. kalkmadığında ya da gümrük borcu devam edipte, borçludan talep edildiğinde201, tescil tarihini izleyen 12 ay içinde transit beyannamesinin ibra edilmediği kefile iletilmişse202 ve tescil tarihini izleyen üç yıl içinde belirli bir transit işlemi için güvence altına alınan (secure) tutarları ödemesi istenildiği ya da istenilebileceği bildirilmişse203 sorumlu tutulabilmektedir. II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı AT Komisyonu, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde gerçekleştirilen EUROTRANSIT 97 Konferansı ile aralarında ülkemizin de bulunduğu 31 Avrupa ülkesinin Gümrük transit sisteminin işleyişinin geliştirilmesiyle ilgili tüm çevrelerinden temsilcileri ilk defa bir araya getirerek, yalnızca görüş alışverişi için bir forum oluşturulmaya değil, aynı zamanda krize Avrupa düzeyinde ortak bir çözüm bulmak için sistemin yöneticileri ile kullanıcıları arasında bir işbirliği yaratmaya çalışmıştır.204 Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi’nde, beyan sahibinin elektronik ya da kağıt transit beyannamesini hareket idaresinde doldurması, bu idarenin bilgileri varış ve transit idarelerine elektronik yolla anında aktarması, teminat kontrolünün ulusal bazda tutulan veritabanı ile otomatik olarak yapılması, keza eşyanın varış idaresine vardığının hareket idaresine derhal bildirilmesi söz konusu olacaktır. Böylece, gümrük idarelerinin, teminatın geçerliliğini daha iyi kontrol etmesi ve teminat kullanımını daha iyi izlemesinin; ekonomik 201 202 203 204 TGK, Madde 199(1). TGY, Madde 374(1). TGY, Madde 374(2). AT Komisyonu’nun 27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belgesi. işlemcilerin ise, teminat ibrasını daha hızlı yapmasının mümkün olacağı umulmaktadır.205 EUROTRANSIT 97 Konferansı’nda ekonomik işlemcilere transit bilgisayarlaşma projesi hakkında daha iyi bilgi verilmesinin sağlanması ile ilgili olarak açıklanan öneriler doğrultusunda, AT Komisyonu 28 Nisan 1997 tarihinde Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi hakkında bir konferans düzenlemiştir. Konferansta üzerinde durulan konular arasında teminat yönetimi de yer almıştır.206 Konferans’a sunulan bir bildiride, denizyolu ile gerçekleştirilen belirli transit işlemleri için teminat aranması, havayolu transit işlemleri için derinlemesine inceleme yapılması ve demiryolu için ise herhangi bir teminatın henüz istenmemesi önerilmiştir.207 Konferans çalışma belgesinde, mevcut Topluluk ve Ortak Transit sistemlerinin yerini alacak yeni bir Avrupa Transit sistemi önerilerek, bu yeni sistemin içeriği açıklanmaktadır. Öncelikle, Ortak Komite yanında bir İdari Komitenin yer alacağı yeni bir karar-alma süreci getirilmekte ve karar-alma düzeyi ne olursa olsun oyların en az 2/3 olumlu ve en fazla 3 karşıt oya dayalı nitelikli çoğunluk aranması istenilmektedir. Yeni sistemdeki belki de en önemli nokta, alınan kararların ulusal düzeyde onaylanmasına bağlı olmadan doğrudan uygulanmasıdır. Keza, üçüncü ülke geçişleri ve TIR Sözleşmesi’nin diğer Akit Tarafları ile olan ticaret dışında, Akit Taraflar arasında TIR karnesinin kesinlikle kullanılamaması önerilmektedir. Transit rejimine giriş ve basitleştirilmiş usullerden yararlanma kontrol altına alınmakta ve gerekirse beyaz ve kara listelerin oluşturulması önerilmektedir. Bu son konuda gümrük 205 206 207 AT Komisyonu’nun 6.2.1997 tarih ve XXI/121/97 sayılı belgesi. AT Komisyonu’nun 25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazısı. AT Komisyonu’nun 4.1.1997 tarih ve XXI/120/97 sayılı belgesi. idaresi ile işlemciler arasında bir mutabakat zaptının imzalanması planlanmaktadır. Bu belgede teminat için de öneriler getirilmektedir: standart rejimde kullanılan teminatın temel biçimi seçimlik, bireysel ve tam teminat (integral guarantee) olmalıdır. Aynı şekilde, bireysel teminatın bir biçimi olan maktu teminat da yeniden tanımlanmalıdır. Teminat konusunda iki formül sunulmaktadır: Zorunlu esnek teminat (mandatory flexible guarantee), kaçakçılık riski ve işlemcinin güvenilirliğine göre belirlenen tutardaki kapsamlı teminattır. Seçimlik kapsamlı teminat (optional comprehensive guarantee) ise, işlemcinin aldığı güvenlik önlemlerine göre belirlenen, tam muafiyetten tam kapsama kadar değişen tutardaki kapsamlı teminattır. Sigorta ise, teminatın alternatifi olarak gösterilmektedir. Son olarak, risk analizlerinin yapılması, taşıma araçlarına transit amaçlı “T” plakası takılması, transit güzergahlarının önceden belirlenmesi, mevcut 8 günlük seyahat süresinin katedilecek mesafeye göre belirlenmesi, risk analizlerine dayalı olarak fiziksel kontrollerin geliştirilmesi, Gümrük 2000 programında öngörülen gümrük idareleri arasındaki işbirliğinin arttırılması ve uydu ile izleme ve DNA (desoxyribonucleic acit) ile eşyanın işaretlenmesi dahil yeni izleme araçlarının kullanılması önerilmektedir.208 II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi ile, kağıda dayalı belgelerin, transit rejimi için gerekli bilgileri içeren elektronik iletilerle değiştirilmesi öngörülmektedir. Varış idaresine bilgilerin önceden gönderilmesi, bir transit işleminin tamamlanmasının daha iyi kontrol edilmesini ve daha iyi risk 208 Eurotransit 97, a new Transit System for Europe, AT Komisyonu’nun 30.1.1997 tarih ve TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı Çalışma Belgesi. analizleri yapılmasını sağlayacaktır. Öte yandan, büyük miktarlardaki kağıt dolaşımına bağlı olan gecikmeleri ortadan kaldırarak sistemin çalışmasını hızlandırması ve yapılan hata oranını azaltması beklenilmektedir. Keza, bilgisayarlı sistemdeki güvenlik önlemleri göz önüne alındığında, transit belgelerindeki sahteciliğin önemli ölçüde azalması umulmaktadır. Bir başka nokta, bu yeni sitemin istatistiklerin daha iyi tutulmasını ve dağıtılmasını sağlamasıdır. Yukarıdaki B D K D G R E F Kaçakç Zamanınd Devletini ılığı a zce azaltac tamamlana finanse ak? cak? edildi? cevap evet belirsiz yok tabloda, Topluluk Transit Sistemini Araştırma Komitesi’nin Üye devletlere yönelttiği ankete verilen yanıtlar yer almaktadır. Yeni Bilgisayarlı Transit evet evet evet evet belirsiz evet görüşünde evet evet evet bulunurken, evet evet evet evet evet evet zamanında Sistemi’nin, kaçakçılığı azaltacağı tam bir uzlaşı sistemin uygulamaya geçeceği konusunda büyük bir belirsizlik bulunmaktadır. 10 Üye Devlet sistemin zamanında tamamlanmayacağı ya da en azından bir belirsizliğin olduğunu bildirmiştir. Toplam maliyeti yaklaşık 30-35 milyon ECU olarak hesaplanan sistemin Avrupa Komisyonu ve Üye Devletler tarafından finansmanında esaslı bir sorun yaşanmayacağı görülmektedir.209 209 Report on the Community Transit, s. 12.2.3.3-4. Yararları arasında teminat sisteminin daha iyi yönetilmesi de bulunan210 ve ileri bilgisayar sistemleri, elektronik veri işleme teknolojisi ve elektronik veri değişimi kullanacak olan Yeni Bilgisayarlı Transit Sitemi 2000 yılı ortalarında Topluluk, EFTA ve Visegrad ülkelerinde uygulanmaya başlayacaktır. Bilgisayarlaşma süreci üç aşamaya bölünmüştür: • Öncelikle, Mart 1997 sonuna kadar sistemin teknik ve işlevsel özelliklerinin tanımlanması; • Aralık 1996-Haziran 1998 tarihleri arasındaki ikinci aşamada, sistemin inşasını (belirlemeler, yazılım, bilgisayar sistemleri ve bağlantıları) kapsaması ve dördüncü ve altıncı aylarda kağıda dayalı mevcut sisteme paralel olarak sınırlı sayıda idarede uygulanması; ve • Haziran 1998 tarihinde başlayan üçüncü ve son aşamada, ağ ve altyapının transit işlemleri yapmaya yetkili tüm gümrük idarelerine yaygınlaştırılması planlanmıştır. Değişiklik önce pilot ülkelerde211 gerçekleştirilecek ve sonra diğer ülkelere yaygınlaştırılacaktır.212 II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri Ortak Transit Sistemi'nde teminat, Akit Tarafların birbirine güveni teminat aracılığı ile sağlandığı ve Akit Taraflardan biri tarafından verilen bir teminat diğer Akit Taraflarda da geçerli 210 211 212 Action Plan, s. 9. Almanya, Fransa, Hollanda, İspanya ve İsviçre. 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1. olduğundan, büyük önem arz etmektedir. Sözleşme'nin teminata ilişkin düzenlemeleri ayrıntılı bir şekilde aşağıda açıklanmaktadır.213 Bir transit işlemi çerçevesinde kendi bölgesinden bir eşya geçişi ile ilgili olarak her ülkenin tahsil etme yetkisine sahip olduğu gümrük vergisi ve diğer ödemelerin (charge) tahsil edilmesini güvence altına almak amacıyla, anasorumlu, deniz ve hava seyahatları, eşyanın Ren’de ve Ren su yollarında taşınması, boru hatları ile taşıma ve ülkelerin demiryolu şirketlerince gerçekleştirilen işlemler hariç olmak üzere214, bir teminat vermek zorundadır.215 Bu teminat, söz konusu transit işlemine dahil olan tüm Akit Taraflar için geçerli olmaktadır.216 Kara ve hava taşımacılığının beraber yapılması durumunda havalimanına kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf değildir. Örneğin, Ankara'dan Budapeşte'ye havayolu ile yapılacak bir taşımada, ihracatçı şirketin Ankara'daki bürosundan havalimanına kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf olmayacaktır.217 II.6.1. Anasorumlu Anasorumlu, kişi olarak ya da yetkili temsilci yoluyla uygun beyanda bulunmak suretiyle bir transit işlemini yapmak istediğini belirten ve transit belgesinin 50 numaralı kutusunu imzalayan kişidir.218 213 214 215 216 217 218 Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 1. OTS, EK I, Madde 33(1). OTS, EK I, Madde 24(1). OTS, Madde 10(1) ve EK I, Madde 24(1)(2). Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998 tarihli TUR A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 5. OTS, EK I, Madde 2(d). Anasorumlunun eşya ile ilişkisi çok çeşitli olabilmektedir: Eşyanın sahibi, taşıyıcı firma, depo sahibi vb.. Anasorumlu, sağladığı teminatın türü ve tutarını transit belgesinin 52 numaralı kutusunda beyan etmektedir. Hareket gümrük idaresi teminatın gerçekten var olup olmadığını araştırmak durumundadır. Örneğin, İspanyol Gümrük İdaresi'nde teminatın geçerliliği bilgisayar ortamında değerlendirilmektedir.219 II.6.1.1. Anasorumlunun Yükümlülükleri Anasorumlu, • öngörülen süre içinde ve ayniyeti sağlamak amacıyla yetkili makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşya ve transit belgesinin varış idaresine ibraz edilmesinden; • Ortak Transit rejimi ile ilgili hükümlere uyulmasından; ve • Ortak Transit işlemi sırasında ya da onunla bağlantılı işlenen bir ihlal ya da aykırılığın bir sonucu olarak ödenmesi gereken Gümrük vergisi ve diğer ödemelerden, sorumludur. Anasorumlunun yukarıda belirtilen yükümlülükleri yanında, Ortak Transit kapsamında taşındığını bildikleri eşyayı kabul eden taşıyıcı ya da alıcı da öngörülen süreye kadar ve ayniyeti sağlamak amacıyla yetkili makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşyanın varış idaresine ibraz edilmesinden sorumlu olmaktadır.220 Anasorumlunun yanında taşıyıcı ve alıcı da Gümrükçe belirlenecek süre ve şekilde eşyayı varış idaresine ulaştırmakla yükümlüdür. Transit belgesi varış gümrüğüne ibraz edildiğinde, Gümrük idaresi eşyanın 219 220 TUR A.3, s. 11. OTS, EK I, Madde 11. ayniyetine ve Ortak Transit Sistemi kurallarına uyup uymadığına bakmaktadır. Transit sırasında bir ihlal olduğu tespit edilirse, anasorumlu tüm Gümrük vergilerini ve diğer ödemeleri karşılamakla yükümlüdür. Bununla birlikte, anasorumlunun yükümlü sayılamayacağı iki durum vardır: • Birincisi, herhangi bir ihlal halinde, transit belgesinin hareket gümrüğüne sunulduğu tarihten itibaren 11 ay içinde kendisine haber verilmeyen anasorumlunun yükümlülüğünün ortadan kalkmasıdır. • İkincisi, diğer muafiyet durumlarını tanımlayan hükümlere halel getirmeksizin, anasorumlunun, zorlayıcı nedenler ya da tümüyle kanıtlanmış kaçınılmaz kaza sonucunda eşya zarar gördüğünde ya da eşyanın doğasından kaynaklandığı kabul edilen eksiklikler olduğunda, ilgili ülkenin yetkili makamlarınca vergi ya da diğer ödemelerden muaf tutulabilmesidir.221 Sözleşme'de zorlayıcı neden ve kaçınılmaz kazanın tanımına ilişkin hükümlerin bulunmaması nedeniyle, Akit Taraflar kendi mevzuatına başvurmak durumundadır. Örneğin, İspanya'da sel kaçınılmaz kaza, bir kamyonun freninin patlaması zorlayıcı neden olarak değerlendirilmekte, ancak transit sırasında eşyanın çalınması bu kapsamda değerlendirilmemektedir. Burada önemli olan zorlayıcı neden ve kaçınılmaz kaza halinin kanıtlanması gerekliliğidir.222 221 222 OTS, EK I, Madde 30. TUR A.3, s. 12. Fransa’da, anasorumlu bilinen bir kişi ise, teminat işlemi sırasında kendisinden TC-31 belgesi ve TC-32 maktu teminat fişinin aslı istenmemekte, bunların fotokopileri ile yetinilebilmektedir. İşlemci başına bir dosya oluşturulmakta ve ne kadar işlem yapıldığı izlenmektedir. Anasorumlunun tanınması çok önemlidir. Bu denetim yolu ile olmaktadır. Şüphe varsa, Bölgesel Gelir İdaresi'ne başvurulmaktadır.223 II.6.2. Kefil Kefil, • normalde, teminatın sağlandığı Akit Tarafta yerleşik ya da kurulmuş bulunan; ve • Akit Tarafın yetkili makamlarının yürürlükteki hükümlerine ve söz konusu makamca getirilebilecek olan onay için gerekli koşullara tabi olarak, söz konusu yetkili makamca onaylanmış bulunan, müşterek ve müteselsil teminatı veren gerçek ya da tüzel bir üçüncü kişidir.224 Almanya’da, kefilin anasorumluya bağlı olmaması, ilgili vergi dairesince güvenilir kabul edilmesi (vergi kefili) istenilmektedir. Kefil, vergi dairelerinin denetimine tabi tutulmakta, bir başka deyişle vergi dairelerinin izni aranmaktadır. Keza, kendi özsermayesinin üzerindeki tutarlarda kefil olamamaktadır.225 223 224 225 TUR A.5, s. 2. OTS, EK I, Madde 24(3). TUR A.2, s. 8. II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olduğu Tutar Kefilin sorumluluğunun sınırları, teminat kefalet belgeleri metinlerinde açıklanmaktadır: Kefil ile Gümrük idaresi arasında düzenlenen teminat kefalet belgesinin kefilin taahhüdü kısmında, kefilin, kapsamlı ve bireysel teminat durumunda kefalet belgesinde belirtilen tutara kadar, maktu teminat durumunda ise, düzenleyeceği her biri 7.000 ECU'lük maktu teminat fişlerinin toplam tutarına kadar sorumlu olacağı öngörülmektedir.226 Bir başka deyişle, kefil, kapsamlı ve bireysel teminat durumunda, kefalet belgelerinin düzenlendiği anda belirlenen ve sonradan değişmeyen bir teminat tutarından sorumlu olurken, maktu teminatta ise, kefilin sorumlu olacağı tutar başta belirlenmemekte, kefilin vereceği maktu teminat fişleri sayısına bağlı olarak her an artabilmektedir. İlk ödeme başvurusu alındısından önce ya da bu başvuruyu izleyen 30 gün içinde başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi ile ilgili olarak imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, ilgili taahhüde uygun olarak halihazırda ödenmiş olan tutar, kefalet belgesinin öngördüğü azami tutardan düşürülmeyebilmektedir.227 Bu hüküm, müteakip ödeme talepleri olması durumunda, kefilin yükümlülüğünü kefalet belgesinde belirlenen tutarla sınırlandırmasına imkan vermektedir. Bununla birlikte, bu hüküm yalnızca, ilk ödeme talebini izleyen 30 gün içinde başlayan transit işlemleri için mümkün bulunmaktadır. 226 227 OTS, EK II, Ekler 4, 5 ve 6. OTS, EK II, Ek 4, Paragraf 2(3). Kefil ilk bildirimden itibaren 30 gün içinde ödemeyi yapmalıdır. Kapsamlı teminat ile ilgili bu süre içinde müteakip ödeme talepleri olursa, aşağıda örnekte gösterildiği şekilde uygulama yapılmaktadır: X Bankası bir teminat idaresine 50.000 F’lık bir kapsamlı teminat vermiştir. Kefile, 15 Ocak 1994 tarihinde 40.000 F tutarında bir ödeme için bir talep yapılmıştır. Bu durumda kefilden, 14 Şubat 1994 tarihinden önce başlayan bir transit işlemi için yalnızca 10.000 F’lık bir bakiyeyi ödemesi istenilebilmektedir (söz konusu transit işleminin 15 Ocak 1994 tarihinden önce başlayıp başlamamasının bir önemi yoktur). Öte yandan, ikinci ödeme talebinin 14 Şubat 1994’te ya da daha sonra başlayan bir transit işlemi ile ilgili olması durumunda, kefil talep edilen tutarın 50.000 F’a kadar ödenmesinden bir kez daha sorumludur. Buradaki 30 günlük süre, kefilin bir kez daha toplam teminat tutarının tamamına kadar olabilecek bir ödemeden tekrar yükümlü duruma gelmeyi istememesi durumunda, ilk ödeme talebinden sonra teminatını iptal etmesine imkan veren bir düşünme (reflection) süresidir.228 Tek bir transit işlemi ile bağlantılı olarak işlenen suçların ya da usulsüzlüklerin bir sonucu olarak iki ya da daha fazla Akit Tarafa aynı anda gümrük vergi ve resimlerinin ödenmesi gerektiğinde, teminat aşağıda açıklandığı şekilde halledilmektedir: • Kapsamlı teminat söz konusu ise, kefile teminat belgesinde belirtilen tutarı aşan ödeme taleplerinde bulunulamamaktadır. Kefil ödeme taleplerinden birini karşıladığında, yükümlülüklerini tamamen yerine getirmiş kabul edilmektedir. 228 İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 92. • Maktu teminat söz konusu ise, kefile hareket idaresine sunulan maktu teminat fişlerinin karşılığı tutarı aşan ödeme taleplerinde bulunulamamaktadır. Ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar için sonuç, kapsamlı teminat için olanlarla aynıdır. • Bireysel teminat söz konusu ise, teminat belgesinin hiçbir azami tutarı öngörmemesine karşın, kefilin bir suç ya da usulsüzlük durumunda ödenmesi gereken tutarı ödemesini şart koşmaktadır. Bu nedenle, ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar kefilden tutarların tamamının ödenmesini isteyebilmektedir.229 II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılmadığı Durumlar Kefil, transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiği zaman yükümlülüklerinden kurtulmaktadır. Hareket ülkesinin yetkili makamlarınca kefile transit belgesinin ibra edilmediğinin bildirilmemesi durumunda, transit beyannamesinin tescil tarihinden itibaren 12 aylık bir sürenin sonunda kefilin yükümlülüklerinin sona erdiği kabul edilmektedir. Yukarıda makamlarca transit belirtilen belgesinin süre ibra dahilinde, edilmediğinin kefile yetkili bildirilmesi durumunda, kefile ayrıca söz konusu transit işlemi ile ilgili olarak yükümlü olduğu tutarı ödemesinin gerektiği ya da gerekeceği de bildirilmelidir. Bu bildirim kefile, transit beyannamesinin tescil tarihinden sonra en geç üç yıl içinde yapılmalıdır. Bu sürenin sona ermesinden önce bu tür bir bildirimde bulunulmaması durumunda, kefilin yükümlülüklerinin yine sona erdiği kabul edilmektedir.230 229 230 İdari Düzenlemeler Toplusu, s.73-74. OTS, EK I, Madde 31. II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller) İki tür ihlal vardır: • Birincisi, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının makul süre içinde hareket gümrüğüne geri gelmemesi durumudur. • İkincisi ise, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının hareket gümrüğüne geri gelmesi, ancak belgedeki bilgiler ile transit belgesi ile gümrüğe ibraz edilen eşya arasında farklılık olması durumudur. Örneğin, transit belgesinde 20 tane makine beyan edilmiş olmasına karşın, varış gümrüğüne bunlardan 17 tanesi ulaşırsa, bu durumda varış gümrüğünün transit belgesinin 5 numaralı yaprağına gerekli şerhi düşmesi gerekmektedir. Burada önemli olan bir husus, ihlalin hangi ülkede gerçekleştiğinin belirlenmesidir. İhlal ya da aykırılığın, transit işlemi sırasında, belirli bir ülkede yapılmış olduğu anlaşılırsa, ödenmesi gerekebilecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tahsilatı, cezai takibata halel getirmeksizin, yasa, tüzük ya da idari eylemle belirlenen hükümlere göre o ülke tarafından yapılmaktadır. İhlal ya da aykırılığın yeri belirlenemezse: • transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir iç sınırda231 yerleşik bir transit idaresinde fark edildiğinde, taşıma aracının ya da eşyanın henüz terk ettiği Akit Tarafta; • transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir transit idaresinde232 fark edildiğinde, bu idarenin ait olduğu Akit Tarafta; 231 232 OTS, EK I, 2(j) Maddesine göre, iç sınır, iki Akit Tarafın ortak sınırı demektir. OTS, EK I, 2(g) Maddesine göre, transit idaresi, hareket edilen Akit Taraftan farklı bir Akit Tarafa girme noktasındaki Gümrük idaresi ya da sevkiyat, bir Akit Taraf ile bir üçüncü ülke arasındaki bir sınırdan geçerek yapılan bir transit işlemi sırasında bu Akit Tarafın Gümrük bölgesini terk ettiğinde bir Akit Taraftan çıkış noktasındaki Gümrük idaresi demektir. • transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir ülke toprağının bir transit idaresinden farklı bir başka yerinde fark edildiğinde, fark edildiği ülkede; • sevkiyat varış idaresine ibraz edilmemiş olduğunda, taşıma aracının ya da eşyanın sınır geçiş belgesinde girdiği görülen son Akit Tarafta; ya da • ihlal ya da aykırılık, transit işlemi tamamlandıktan sonra fark edilirse, fark edildiği ülkede, yapıldığı kabul edilmektedir.233 II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri Kefilin diğer Akit Taraflardaki tebligat yetkililerinin adreslerini bildirmesi gerekmektedir. Örneğin, Slovakya teminata başvurmak isterse, TC-30 belgesi düzenlemektedir. En kötü durumda, yani ödeme yapılmadığında, Slovakya kefile başvurmaktadır. Ama Slovakya gümrük idaresi, doğrudan kefile değil, bir anlamda posta görevi gören Slovakya'daki tebligat yetkilisine başvurmaktadır. Tebligat yetkilisi, bir gerçek ya da tüzel kişi, örneğin, bir banka olabilmektedir. Bu tebligat yetkilisini kefilin kendisinin belirlemesi gerekmektedir. II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü Teminat, bir kez kabul edildiğinde, diğer ülkeleri de kapsamaktadır. Teminata başvurulduğunda, teminatı kabul eden Akit Tarafın yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için belirlenen teminat tutarının yeterli olması gerekmektedir. Teminat idaresinin, teminat 233 OTS, EK I, Madde 34. tutarını doğru belirlemesi amacıyla, anasorumlunun tüm işlemlerini izlemesi ve kaydını tutması gerekmektedir. Teminat (Gümrük) idaresi, kapsamlı ya da maktu teminatın verildiği yetkili makamdır.234 Akit Taraflarda farklı farklı düzenlenmiştir. Bazı ülkelerde gümrük başmüdürlüğü, bazılarında ise gümrükler genel müdürlüğü teminat idaresi olarak görev yapmaktadır. Örneğin, Almanya’da kapsamlı teminat ilgili gümrük başmüdürlüğüne, maktu teminat ise Federal Maliye Bakanlığı’na verilmektedir.235 Çek Cumhuriyeti’nde ise, Çek Gümrük Kanunu 5/1(i) ve 8(b) Maddelerine göre, kapsamlı ve maktu teminat iznini, hem Maliye Bakanlığı hem de Gümrük Müdürlükleri verebilmektedir.236 İtalya’da, toplam gümrük idaresi sayısı 220 kadar olmakla birlikte, bunların 90 kadarı teminat idaresi olarak hareket etmektedir. İtalya’nın Roma I Gümrük İdaresi’nde, teminat idaresinden sorumlu olarak tek bir kişi çalışmaktadır.237 Fransa’da, teminat idaresi müdürü, imzası ile teminatı kabul etmeden önce şirketler hakkında denetim yapmaktadır. Kapsamlı ya da maktu teminatı bu müdür tespit etmekte, tutarını saptamakta ve izlemektedir. Gerekirse teminatı yenilememektedir. Muhasebe konusunda kararı Bölgesel Gelir İdaresi (Recette Regionale) vermektedir. 234 235 236 237 OTS, EK I, Madde 2(i). TUR A.2, s. 7. Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek Cumhuriyeti Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16 Temmuz 1998, s. 3. İtalya Raporu, s. 6. Esas kararı alan teminat müdürü olup, bölge müdürünün görevi yalnızca kayıt ile işlemin izlenmesidir.238 Fransa'da, teminat gümrük idaresi müdürü, hem idari hem de mali yönden sorumludur. Özellikle TİB’in 52 numaralı kutusuna bakarak, bireysel, maktu ya da kapsamlı bir teminatın sağlanıp sağlanmadığını incelemektedir. Transit işleminin başlamasından itibaren 1 yıllık sürede herhangi bir araştırma yapmazsa, mali sorumluluğu doğmaktadır. Ayrıca, belgenin varış yerine ulaşması açısından 53 numaralı kutu ve sonradan kontrol açısından arka sayfadaki G kutusu da önemlidir. Bu bakımdan, hareket idaresi tarafından özellikle transit belgesindeki 50-53 numaralı kutuların iyi doldurulup imzalandığına dikkat edilmektedir.239 Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu Transit Eylem Planı’nı içeren belgede, transit belgesinin 1 ve 5 numaralı yapraklarının karşılaştırılması ve araştırma prosedürlerinin yürütülmesinden sorumlu bir ulusal idarenin (örneğin, teminat idaresinin) belirlenmesi amacıyla 1997 sonu ila 1998 başında Topluluk ve Ortak Transit İdari Düzenlemeler Toplusu’nda değişiklik yapılması planlanmıştır.240 II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri 238 239 240 Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 2. TUR A.5, s. 4. Action Plan, s. 14. Teminat, bir çok transit işlemini kapsayacak şekilde kapsamlı ya da tek bir transit işlemini kapsayacak şekilde bireysel olabilmektedir.241 Maktu teminat ise, bireysel teminatın bir türü olarak görülmektedir. II.6.4.1. Nakit Teminat Tek bir transit işlemi için verilmiş olan bir bireysel teminat, teminatın tutarını belirlemek durumunda olan hareket idaresine sunulmaktadır. Bu teminat, bir nakit depozito da olabilmektedir. Bu durumda, söz konusu nakit depozito, ilgili transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiğinde iade edilmektedir.242 Nakit paranın depozito olarak verildiğinde faiz getirmemesi, firmanın iadeyi de beklemek istememesi gibi nedenlerle, normal olarak nakde başvurulmamaktadır.243 Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde transit işlemlerinin yaklaşık % 85’i kapsamlı teminat, % 10’u maktu teminat, % 3’ü bireysel teminat ve % 2’si nakit teminat kapsamında yapılmıştır. Nakde başvurma oranı, 1997’de %0.3’e düşmüş ve 1998’in ilk aylarında bu oran değişmeden kalmıştır.244 II.6.4.2. Kapsamlı Teminat Kapsamlı teminat sistemi güven esasına dayanmaktadır. Bir teminat idaresine sunulmakta olan kapsamlı teminattan yararlanma yalnızca: 241 242 243 244 OTS, EK I, Madde 24(2). OTS, EK I, Madde 29(1) ve (2). TUR A.2, s. 6. Çek Raporu, s. 8. • teminatın verildiği ülkede (yerleşik ya da)245 kurulmuş bulunan; • önceki altı ay boyunca Ortak Transit rejiminin anasorumlu ya da gönderici olarak düzenli kullanıcısı olan ya da Gümrük makamları tarafından taahhütlerini yerine getirmeye izin verecek mali duruma sahip olduğu bilinen; ve • herhangi bir ciddi ya da mükerrer Gümrük ya da vergi yasalarına karşı yolsuzluk yapmamış kişilere tanınmaktadır. Teminat idaresi, teminat tutarına belirleyerek, kefilin taahhüdünü kabul ettikten sonra anasorumluya, teminat limitleri dahilinde, hareket idaresini dikkate almaksızın, transit işlemini gerçekleştirme yetkisi (authorisation) vermektedir. Yetkilendirmeyi alan her bir kişiye, ilgili ülkelerin yetkili makamlarının belirlediği koşullara tabi olarak, OTS, Ek II, Ek 7’de yer alan örneğe uygun olarak düzenlenen ve A5 boyutlarındaki kağıda basılan, bir ya da daha fazla teminat belgesi (TC-31) verilmektedir (Bakınız, EK-II). Her bir transit beyannamesinde teminat belgesine atıf yapılmaktadır.246 II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması Kapsamlı teminat belgesi, EK II, 36 ila 39. Maddelere uygun olarak düzenlenmekte ve kullanılmaktadır. 245 246 OTS, EK I, Madde 26(2), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.28. Sözleşme’nin kefilde aranan koşulları düzenleyen EK I, Madde 24(3)’ün aksine, bu Maddede “yerleşik” (resident) sözcüğü bulunmamakta, yalnızca “kurulmuş” (established) sözcüğü yer almaktadır. Anasorumlunun, tüzel kişi yanında gerçek bir kişi de olabileceği göz önüne alındığında, bu eksikliğin bir hata sonucu olduğu düşünülmekte ve ileri bir tarihte düzeltileceği umulmaktadır. OTS, EK I, Madde 26. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.28. Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminat belgesi Ortak Transit Sistemi, ulusal transit ve transit hariç diğer askıya alma rejimleri için şeklen aynı, ancak renkleri Ortak Transit Sistemi için yeşil, ulusal transit için mavi, diğer gümrük rejimleri için açık mavi olarak düzenlenmiştir. Keza, bunların üzerinde sırasıyla “Ortak Transit”, “Ulusal Transit” ve “Teminat” yazılıdır. Böylece, kefiller ne tür işleme kefil olduklarını bilebilmektedir.247 II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler Anasorumlu, teminat belgesinin düzenlendiği anda ya da bu belgenin geçerli olduğu süre içinde herhangi bir anda, sorumluluğu kendisine ait olmak üzere belgenin arka tarafında, transit beyannamelerini kendi namına imzalamak üzere yetkili kıldığı bir kişi ya da kişileri atayabilmektedir. Yetkili kılınan her kişinin imzasından önce söz konusu kişinin soyadı ve adı yer almalıdır. Her yetkili kişi ataması, anasorumlunun imzası ile onaylanmalıdır. Anasorumlu, isterse kutuları boş bırakabilmektedir. Anasorumlu, herhangi bir anda yetkili kılınan bir kişinin ismini belgenin arkasından silebilmektedir.248 Bir hareket idaresine sunulan bir teminat belgesinin arkasında adı bulunan her kişi, edilmektedir.249 247 248 249 Çek Raporu, s. 2-3. OTS, EK II, Madde 36. OTS, EK II, Madde 37. anasorumlunun yetkili vekili olarak kabul Anasorumlu, fiilen transit işlemlerinin başlatılabileceği her yerde bulunamayacağından, bir TC-31 belgesi üzerinde, kendi adına işlem yapmak üzere, en fazla 8 kişiyi vekil atayabilmektedir. Bu kişiler, TC-31 belgesinin 10 numaralı kutusunu, ad ve soyadlarını yazarak imzalamaktadır. 11 numaralı kutunun da anasorumlu tarafından imzalanması ile vekil atama işlemi tamamlanmaktadır. Kapsamlı teminat çerçevesinde, transit belgesinin 50 numaralı kutusunu anasorumlu adına imzalayan kişinin adı TC-31 belgesinin arkasında yer almalıdır. II.6.4.2.3. Geçerlik Süresi: Uzatma Bir teminat belgesinin geçerlilik süresi en fazla iki yıl olmakla birlikte, teminat idaresi tarafından, iki yılı geçmemek üzere bir dönem daha uzatılabilmektedir.250 II.6.4.2.4. İptal Teminatın iptal edilmesi durumunda anasorumlu, kendisine verilen tüm geçerli teminat belgelerinin derhal teminat idaresine iade edilmesinden sorumludur. Her ülke, iade edilmemiş geçerli belgelerin ayrıntılarını bunları diğer ülkelere iletecek olan Avrupa Topluluğu Komisyonu'na bildirmek zorundadır.251 Teminat idaresi örneğin, 10 adet teminat belgesi verdiği halde, anasorumlu 8 tanesini iade ederse, geri kalan 2 teminat belgesi ile ilgili bilgileri, diğer Akit Taraflara da iletecek olan AT Komisyonuna bildirmektedir. Kaybolan, çalınan belgelerin takibinde, bilgisayar kullanılması işleri kolaylaştırmakta, aksi halde bu 250 251 OTS, EK II, Madde 38. OTS, EK II, Madde 39. belgelere ilişkin liste hazırlanmaktadır. Gümrük görevlileri, kendilerine sunulan belgeleri ilgili listeden kontrol etmektedir.252 II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması Ek II’nin 34B Maddesi hükümlerine halel getirmeksizin kapsamlı teminat seviyesi şu şekilde belirlenmektedir: Gümrük makamları, kapsamlı teminat tutarını, • işlemcinin, kapsamlı teminat sistemi kapsamında, 2 yıl süresince düzenli olarak Ortak Transit işlemleri gerçekleştirmiş olması; • bu sürede yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması; ve • eşyanın, Ek II, Ek 8'deki taşınmaları maktu teminatta bir artışa konu olan eşya listesinde yer almaması koşullarıyla, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, 7.000 ECU’den az olmamak üzere, en az %30’u seviyesinde tespit edilmesi durumu hariç, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, en az 7.000 ECU olmak üzere, %100’ü seviyesinde tespit etmektedir. Yukarıdaki indirime ilişkin istisna, belirtilen koşullar sürdürülemezse, uygulanmamaktadır. Uygulamayı sağlamak için teminat idaresi: • sevkiyatın yapılmasından; ve • teminat idaresinin bulunduğu ülkede uygulanan en yüksek vergilendirme seviyesine göre belirlenen Gümrük vergisi ve diğer ödemelerden, sonraki bir haftalık süre içinde bir değerlendirme yapmaktadır. Bu değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye 252 TUR A.2, s. 10. bölünmektedir. Kapsamlı teminat kullanmak üzere ilk defa başvuranların olması durumunda, teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği içinde, halihazırda mevcut verileri esas alarak, belirli bir süre için taşınan eşyaya uygulanacak tutarı, kıymeti ve vergileri tahmin etmektedir. Teminat idaresi, mevcut verilerle tahminde bulunmak suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak eşyanın olası kıymetini ve bunlara uygulanacak vergileri belirlemektedir. Teminat idaresi, kapsamlı teminat tutarını, özellikle de hareket idarelerinden gelen bilgiler esasına göre yıllık olarak gözden geçirmekte ve gerekirse, tutarı ayarlamaktadır.253 Teminat idaresi, teminat idaresinin bulunduğu ülkede uygulanan en yüksek vergilendirme seviyesini dikkate alarak ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri bir haftalık bazda değerlendirmektedir. Bu değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye bölünmektedir. Örneğin, bir işlemcinin 15.9.1997-14.9.1997 tarihleri arasında yaptığı taşımalara ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerinin toplam tutarı 260.000.000.000 TL ise, bu firmanın kapsamlı teminat tutarı 260.000.000.000 TL / 52 = 5 milyar TL olacaktır. İşlemcinin, yukarıda belirtilen koşulları sağlaması durumunda, bu tutarın 5.000.000.000 TL x %30 = 1.500.000.000 TL’ye kadar indirilmesi mümükündür. Burada unutulmaması gereken nokta, her iki durumda da teminat tutarının 7.000 ECU’den az olmamasıdır. Örneğin, 1 ECU’nün 300.000 TL olduğunu kabul edilirse, asgari tutarın 7.000 ECU x 300.000 = 2.100.000.000 TL olduğu görülür. O halde, indirimle bulunan 253 OTS, EK II, Madde 34A. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.28. 34A Maddesi ilk olarak AET/EFTA Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38. 1.500.000.000 TL’lik tutarın en az 2.100.000.000 TL olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu, tam teminat tutarının %42’si demektir. Keza, teminat idaresi teminat tutarını %100 ila %30 arasında herhangi bir oranda belirleme yetkisine sahiptir. İşlemci, yukarıdaki belirtilen koşulları sürdürememesi durumunda, indirime ilişkin istisnadan daha fazla yararlanamayacaktır. Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler, teminat limitleri içinde kalmak koşuluyla254, sınırsız sayıda transit işlemi gerçekleştirebilmektedir. Örnekteki işlemcinin, gerçekleştireceği her bir işlemin Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarının, indirimsiz durumda 5.000.000.000 TL’yi, indirimli durumda 2.100.000.000 TL’yi geçmemesi gerekmektedir. Bu işlemcinin, teminat süresi içinde herhangi bir anda gerçekleştirmek istediği bir transit işleminin Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarı örneğin 5.500.000.000 TL olursa, bu işlemi bu teminat kapsamında indirimli ya da indirimsiz fark etmeksizin gerçekleştiremeyecektir. Keza, işlemin tutarı 5.000.000.000 TL’den az ancak 2.100.000.000 TL’den çok ise, işlemci indirimli teminatla bu işlemi gerçekleştiremeyecektir. Burada, bir açmazla karşılaşılmaktadır: Bir yandan belirli koşulları sağladığı için işlemciye indirim olanağı verilmekte, öte yandan bu tutarı aşan işlemleri gerçekleştirmesine izin verilmemektedir. Bu açmaz, işlemcilerin teminat limitlerine ulaşıncaya kadar yeterli sayıda transit belgesi düzenlemeleri ile aşılabilir. Örneğimizden yola çıkarak, işlem tutarının 4.000.000.000 TL olduğu kabul edilirse, 2 transit belgesi ile 2.100.000.000 TL’lik teminat tutarı aşılmamış (4.000.000.000 TL / 2 = 2.000.000.000 TL) olacaktır. Ancak bu transit işlem sayısının, dolayısıyla iş yükünün gereksiz yere arttırılması 254 OTS, EK I, Madde 26(3), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.28. demektir. Oysa, indirimden yararlanmayan işlemci bu transit işlemini tek bir belge kapsamında gerçekleştirebilmektedir. Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminattan en az altı aydır transit işlemleri yapan çok sayıda işlemci yararlanmaktadır. Bu durumda, toplam tutar 26’ya bölünmekte ve haftalık gümrük vergi ve resimleri tutarı bulunmaktadır. İznin verilmesinden altı ay sonra, izleyen altı ay için yeniden bir değerlendirme yapılmakta ve uygun görüldüğünde haftalık tutarın % 30’una kadar indirim yapılmaktadır.255 Kapsamlı teminat kullanmak üzere ilk defa başvurulması halinde, teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği içinde, halihazırda mevcut verilerle tahminde bulunmak suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak eşyanın olası kıymetini ve bunlara uygulanacak vergileri belirlemektedir. Kapsamlı teminat ile yapılacak taşımalarda, her bir transit belgesine ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarı kapsamlı teminat tutarını geçememektedir. Kapsamlı teminat tutarı, teminat idaresince bir yıl boyunca değiştirilememekte, bununla birlikte, her yıl bir önceki yıla ait veriler değerlendirilerek, azaltılabilmekte ya da arttırılabilmektedir. Kapsamlı teminat tutarı en az 7.000 ECU olmak üzere belirlenmektedir. Bu tutarın belirlenmesinde iki olasılık vardır: Birincisi, kapsamlı teminat tutarının, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin 255 %100’ü Çek Raporu, s. 4. seviyesinde tespit edilmesidir. İkincisi ise, taşımacının kapsamlı teminat sistemi altında, 2 yıl süresince düzenli olarak Ortak Transit işlemleri gerçekleştirmiş; bu sürede yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması ve eşyanın, Ek II, Ek 8'deki listede yer almaması koşuluyla, Gümrük makamının kapsamlı teminat tutarını, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin %30’u düzeyine kadar indirilebilmesidir. Özet olarak, sadece belirli şartları sağlayan kişiler kapsamlı teminat sisteminden yararlanabilmekte ve belli bir süre sistemi usulüne uygun olarak kullananlara teminat tutarı konusunda avantaj sağlanabilmektedir. II.6.4.2.6. Geçici Yasaklama AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin kararı ile kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanabilmesi amacıyla Ortak Transit Sözleşmesi Ek II'ye 34A Maddesi eklenmiştir256. Buna göre, Ek II, Ek 8A’da yer alan ve üçüncü ülkelerden ithal edilen, yüksek kaçakçılık riski içeren eşyaya ilişkin transit işlemi için, bir ya da daha fazla Akit Tarafın talebi üzerine, kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanabilmesi öngörülmektedir. Karma Komite’nin yasaklama kararı, herhangi bir Akit Taraf’tan itiraz gelmemesi koşuluyla, taslak kararın ülkeler tarafından alınmasını izleyen beş çalışma günü içinde tamamlanacak bir hızlandırılmış yazılı usul yoluyla alınmaktadır. Yasaklama, Karma Komite tarafından uzatılmadığı sürece altı ayla sınırlı tutulmaktadır. 256 AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, Ortak Transit Sözleşmesi, Ek II, Madde 34A çerçevesinde, 35.000 parçayı aşan 24.02.20 alt-pozisyonundaki sigaralar için kapsamlı teminatın kullanılmasını 1 Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak yasaklamıştır.257 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, yine 34A Maddesi çerçevesinde, listede yer alan ve belirli miktarları aşan eşyanın transit rejimi kapsamında taşınmasında kapsamlı teminatın kullanılmasını 1 Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak yasaklanmasına karar vermiştir. Öte yandan, bir transit beyannamesi birden fazla bu tür eşyayı kapsarsa, yasaklama sevkiyatın gümrük vergi ve resimleri toplamının 7.000 ECU’yü aşması durumunda söz konusu olacağı öngörülmüştür.258 Karma Komite, yukarıda açıklanan iki yasaklama kararını 1 Şubat 1997 tarihinden itibaren 6 ay süre ile uzatmıştır.259 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, 23 Temmuz 1997 tarihinde aldığı bir karar ile, 34A ve 34B Maddelerini değiştirmiş ve 34C Maddesini Sözleşme’ye eklemiştir. Bu amaçla, Sözleşme, Ek I, 13. Maddeye, Ek II, Madde 34B hükümleri uygulandığında ya da Gümrük makamları gerekli gördüğünde, hareket idaresinin sevkiyat için belirli bir güzergah belirleyebileceğini öngören 1A260 ve önceden belirlenen 257 258 259 260 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.7.1996 tarih ve 1/96 sayılı Kararı, 7.9.1996 tarihli ATRG L226, s.20-21. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.7.1996 tarih ve 2/96 sayılı Kararı, 7.9.1996 tarihli ATRG L226, s.22-24. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.12.1996 tarih ve 5/96 sayılı Kararı, 14.2.1997 tarihli ATRG L43, s. 44. OTS, EK I, Madde 15(2) gereğince, gözetim amacıyla, EFTA Ülkeleri kendi topraklarında transit güzergahları belirleyebilmektedir. güzergahın zorlayıcı nedenlerle değiştirilebileceğini öngören 1B paragrafları eklenmiştir. Öte yandan, daha önce 34A Maddesi’nde düzenlenen kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklanması, 34B Maddesi içine alınmıştır. Bu çerçevede daha önce yalnızca T1 işlemi için öngörülen yasaklamaya T2 işlemleri de dahil edilmiş, hızlandırılmış yazılı usul, (normal) yazılı usule döndürülerek, yazılı usulün tamamlanma süresi beş çalışma gününden 30 güne uzatılmış ve yine daha önce belirtilmeyen itiraz yeri olarak Avrupa Komisyonu Genel Sekreteryası gösterilmiş, Akit Taraflara kararın işlemcilere bildirilmesi görevi yüklenmiş ve nihayet daha önce altı ay olan yasaklama süresi oniki aya uzatılmıştır. Söz konusu değişiklikle eklenen 34C Maddesinde ise, 34B hükümleri kapsamındaki eşyaya ilişkin T1 ya da T2 transit işlemlerinde, T1 ya da T2 belgesinde en az dört rakamlı Armonize Sistem kodunun belirtilmesi, T1 ya da T2 beyannamelerine 100 mm’ye 10 mm’den az olmamak üzere kırmızı ile “Ek II’nin 34B Maddesi” yazılması ve bu açıklamayı taşıyan T1 ya da T2 belgelerinin geri gelen yapraklarının eşya ve T1 ya da T2 belgesinin varış idaresine ibraz edilmesini izleyen bir çalışma günü içinde hareket idaresine geri gönderilmesi öngörülmektedir.261 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin yeni bir Kararı ile, risk altındaki mali çıkarların korunması için, Topluluk transiti için alınan önlemlerden azami yararı sağlamak amacıyla Ortak Transit için 261 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97 sayılı Kararı, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.27-29. de aynı önlemlerin sürdürülmesi gereğinden yola çıkılarak, 1/96 ve 2/96 sayılı Kararlar ile alınan önlemler 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren 12 ay süre ile uzatılmıştır (Bakınız, EK-XI).262 II.6.4.3. Maktu Teminat Her Akit Taraf, kefilin tek bir teminat vererek, sorumluluğu altında gerçekleştirilen bir transit işlemi çerçevesinde tahakkuk edebilecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin ödenmesini, anasorumlu kim olursa olsun, beyan yoluyla belirli bir maktu tutar için güvence altına aldığını kabul edebilmektedir. Eşyanın taşınmasının yüksek risk içermesi durumunda, özellikle, bir ya da daha fazla ülkede tabi oldukları vergi ve diğer ödemelerin tutarı dikkate alınmak suretiyle maktu tutar, hareket idaresi tarafından, aşağıda “teminat tutarında artış” başlığı altında açıklandığı üzere, daha yüksek bir seviyede belirlenmektedir. Maktu teminat, bir teminat idaresine verilmektedir.263 Maktu teminat sisteminde iki aşama vardır. Birincisi, Ek II, Ek 6’daki örneğe uygun olarak kefil ile teminat idaresi arasında yapılan maktu teminat kefalet belgesidir. İkincisi ise, kefilin, her biri 7.000 ECU tutarındaki Ek II, Ek 9’da gösterilen maktu teminat fişlerini vermek üzere anasorumlu ile yaptığı sözleşmedir. Bu teminat sisteminde kefil, birden çok anasorumluya her biri tek bir transit işleminde kullanılmak üzere bir ya da birden çok maktu teminat fişini (TC-32) verebilmektedir. Anasorumlunun kullanmak amacıyla alacağı fiş sayısı, kefil ile yaptığı sözleşmeye bağlıdır. 262 263 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 17.12.1997 tarih ve 5/97 sayılı Kararı, 9.1.1998 tarihli ATRG L5, s. 36. OTS, EK I, Madde 28. Maktu teminatın verileceği yer, Almanya’da Federal Maliye Bakanlığı’dır. Almanya’da tek bir maktu teminat kefili vardır: Amex. Kefil, Eşya Taşımacılığı Federal Birliği aracılığıyla işlemcilere TC-32 belgesi satmaktadır. Anasorumlu, hareket idaresinden işlemin usulüne uygun olarak sona erdiğini kefile göstermek amacıyla üzerine gerekli açıklama düşülerek TC-32 belgesinin geri verilmesini isteyebilmektedir.264 İtalya’da, maktu teminat, Ticaret Birliği ve Tüccar Kuruluşları tarafından verilmektedir.265 İspanya’da ise, Uluslararası Taşımacılar Birliği (ASTIC) vermektedir. Akit Taraflar, maktu teminat kefillerini AT Komisyonu, XXI. Genel Müdürlüğe bildirmektedir. Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde halen bir tane maktu teminat kefili bulunmaktadır. Kefil yüz milyon Kronluk teminat vermiştir. Maktu teminat kefili, işlemcinin TC-32 belgesi ile gümrük idaresine teminat vermesini sağlamaktadır. Slovak işlemciler, ülkelerinde kefil henüz faaliyete geçmediğinden, Çek kefilden TC-32 belgesi satın almaktadır. TC-31 belgesi gibi, TC-32 belgesi de tüm Akit Taraflarda geçerlidir, alındığı kullanılabilmektedir.266 264 265 266 TUR A.2, s. 7. İtalya Raporu, s. 2. Çek Raporu, s. 4. ülke fark etmeksizin tüm Akit Taraflarda TİB’in teminat kodlarına ilişkin 52 numaralı kutusuna, TC-31 belgesinin aksine, TC-32 belgesinin sayısı ile teminat idaresinin adı yazılmamaktadır.267 II.6.4.3.1. Teminat Tutarı OTS, Ek II’nin maktu teminat tutarının istisnalarını düzenleyen Madde 41(2) ve (3) hükümlerine halel gelmeksizin, kefilin bir beyanname yoluyla güvene altına almasına izin verilen maktu tutar 7.000 ECU olarak belirlenmiştir.268 II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış Hareket idaresinin, belirli bir beyanname kapsamındaki eşyaya ilişkin Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarına bakılmaksızın, her bir T1 ya da T2 transit beyannamesi için 7.000 ECU’lük bir maktu tutarı aşan bir teminat talep etmemesi gerekmektedir.269 Bir başka deyişle, her bir transit işlemi için yalnız bir tek maktu teminat fişi yeterli olmaktadır. Bununla birlikte, bir taşıma işleminin, kendisine özgü koşulları nedeniyle, yüksek risk taşıması ve bu nedenle de 7.000 ECU’lük teminatın yetersiz kalması durumunda, hareket idaresi sevkedilen eşyanın toplam tutarı ile ilgili Gümrük vergilerini güvence altına almak amacıyla 7.000 ECU’den daha fazla tutarda bir teminat istemek zorundadır.270 267 268 269 270 OTS, EK III, Ek 9. AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesinin 22.4.1988 tarih ve 1/88 sayılı Kararı ile değişik, 29.6.1988 tarihli ATRG L162. OTS, EK II, Madde 40. OTS, EK II, Madde 41(1). OTS, EK II, Madde 41(2)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile değişik, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s. 35. Bu bağlamda, özellikle bir taşıma işleminin, kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanması ile ilgili Ek II, Madde 34B hükümlerinin uygulandığı eşya söz konusu olduğunda, yüksek risk taşıdığı kabul edilmektedir.271 Öte yandan, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan eşyanın taşınması, taşınan eşyanın miktarının, 7.000 ECU’lük maktu tutara karşılık gelen miktarı aşması durumunda maktu teminat tutarında artışa neden olmaktadır.272 Bu durumda, maktu tutar, sevkedilen eşya miktarının güvence altına alınması amacıyla 7.000 ECU’nün gerekli olan katına çıkarılmaktadır.273 Anasorumlu, yukarıdaki istisnai durumlarda, hareket idaresine gerekli 7.000 ECU katlarına karşılık gelen sayıda maktu teminat fişi vermek durumundadır.274 Özet olarak, transit belgesi kapsamı eşyanın gümrük vergi ve diğer ödemeleri tutarı ne olursa olsun normal koşullarda bir transit işlemi için bir maktu teminat fişi yeterli olurken, Ek II, Ek 8’de listelenen yüksek riskli eşyanın ya da 34B Maddesi uyarınca kapsamlı teminat ile taşınması geçici olarak yasaklanan eşyanın taşınması durumunda, söz konusu 271 272 273 274 OTS, EK II, Madde 41(2)(2), AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97 sayılı Kararı ile değişik , 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29. OTS, EK II, Madde 41(3)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 8.12.1994 tarih ve 3/94 sayılı Kararı ile değişik, 31.12.1994 tarihli ATRG L371, s. 8. OTS, EK II, Madde 41(3)(2). OTS, EK II, Madde 41(4). eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarını karşılayacak sayıda maktu teminat fişinin ibraz edilmesi gerekmektedir. II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat T1 ya da T2 transit beyannamesinin, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan yüksek riskli eşyanın yanında bir başka eşyayı da içermesi durumunda, maktu teminat hükümleri, ayrı beyannamelerin kapsadığı iki eşya kategorisi söz konusu imiş gibi uygulanmaktadır. Bununla birlikte, bunların miktar ya da kıymetinin göreceli olarak küçük olması durumunda, hesap iki kategori eşya varmış gibi yapılmamaktadır.275 II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi Teminatın teminat idaresince kabul edilmesi, kefilin, teminat koşulları çerçevesinde, anasorumlu olarak seçeceği herhangi bir hareket idaresinden başlatacağı bir T1 ya da T2 işlemi gerçekleştirmeyi planlayan kişiye maktu teminat fişi ya da fişleri (flat-rate guarantee voucher) düzenlemesine olanak vermektedir. Maktu teminat fişi, OTS, Ek II, Ek 9’daki örneğe uygun olacaktır (Bakınız, EK-V). Bununla birlikte, bu örneğin arka yüzündeki bilgiler, ön yüzde bu belgeyi veren kişi ya da firmaya ilişkin bilgilerin üzerinde gösterilebilmektedir. Diğer bilgiler aynen korunmaktadır. Maktu teminat fişini veren olarak kefil, fişe bir fiş koçanı ve uygun ise bir alındı ekleyebilmektedir.276 Örneğin, İspanya ve Çek Cumhuriyeti uygulaması bu şekildedir. 275 276 OTS, EK II, Madde 42. İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 94. Kefil, her bir maktu teminat fişi için, 7.000 ECU’ye kadar olan bir tutardan sorumlu olmaktadır. Anasorumlu, Ek II’nin maktu teminatta artışı düzenleyen 41. Maddesinin ve maktu teminat fişlerinin geçerliliğini sınırlamayı düzenleyen 44. Maddesinin hükümlerine halel gelmeksizin, her bir maktu teminat fişi kapsamında yalnızca tek bir T1 ya da T2 işlemi gerçekleştirebilmektedir. Fiş, alıkonulacağı yer olan hareket idaresine verilmektedir.277 Çek Cumhuriyeti’nde, TC-32 belgesi üç yapraktan oluşmaktadır: kefil bir yaprağı alıkoymakta, geri kalan iki yaprağı, birini gümrük idaresine vermek üzere, işlemciye vermektedir. Çek Cumhuriyeti’nde TC-32 belgesi 600 Kron (1 Kron ≅ 8.000 TL) olup, Almanya ve Avusturya’daki ile hemen hemen aynı fiyattan satılmaktadır. Almanya’daki kefil kuruluş olan AMEX fiyatı belirlememekte, TC-32 belgelerini satması için Eşya Taşımacılığı Federal Birliği’ne vermektedir. Brüksel’de, teminat altına alınan tutarın 7.000 ECU’den 5.000 ECU’ye indirilmesi yönünde çalışmalar devam etmektedir.278 II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri Kefil, düzenlediği maktu teminat fişlerinin, Ek II, Ek 8’de yer alan eşya ile ilgili bir T1 ya da T2 işlemi için geçerli olmamasını ve Ek 8’de yer 277 278 OTS, EK II, Madde 43. Çek Raporu, s. 4. almayan eşya için taşıma aracı279 başına yedi adetten fazla fiş kullanılmamasını isteyebilmektedir. Kefil bu amaçla, bu tür maktu teminat fişlerine, “sınırlı geçerlilik (limited validity)” açıklamasını büyük harflerle çapraz olarak yazmak durumundadır.280 Maktu teminat fişlerinin, sınırlı geçerlilik açıklamasını taşıması halinde, bu fişlerle Ek 8’de yer alan eşyanın taşınması ya da her bir taşıma aracı başına bu fişlerden yediden fazla verilmesi mümkün değildir. II.6.4.3.6. İptal Bir maktu teminatın iptal edildiği, ilgili teminat idaresinin bulunduğu ülke tarafından diğer ülkelere derhal bildirilmek zorundadır.281 II.6.4.4. Bireysel Teminat Tek bir transit işlemi için verilen bireysel teminat, teminat tutarını belirleyecek olan hareket idaresinde verilmektedir. Yukarıda nakit teminat kısmında açıklandığı üzere bu teminat, hareket idaresine yatırılan nakit bir depozito da olabilmektedir. Bu durumda bu tutar, transit belgesi hareket idaresi tarafından ibra edildiği zaman iade 279 280 281 OTS, EK I, Madde 12’ye göre, eşyanın birden fazla hareket idaresinde yüklenmesi ve birden fazla varış idaresinde boşaltılması için aynı taşıma aracı kullanılabilmektedir. Her bir T1 beyanı yalnızca, bir hareket idaresinden bir varış idaresine tek bir taşıma aracı ile taşınmak üzere yüklenen ya da yüklenecek olan eşyayı içermektedir. Taşınan eşyanın birlikte sevkedilmesi koşuluyla aşağıdakilerin tek bir taşıma aracı oluşturduğu kabul edilmektedir: treyler(ler)i ya da yarı-treyler(ler)i ile birlikte bir karayolu aracı; demiryolu vagonları dizisi; tek bir zincir oluşturan gemiler; bu Madde anlamı çerçevesinde bir taşıma aracına yüklenen konteynerler. OTS, EK II, Madde 45. OTS, EK II, Madde 45. edilmektedir. Usulsüzlük durumunu düzenleyen Madde 34’e uygun olarak Gümrük vergisi ya da diğer ödemelerin ödenmesini isteyen Akit Tarafın yetkili makamının talebi üzerine, hareket idaresinin bulunduğu Akit Tarafın yetkili makamı, herhangi bir gecikme olmaksızın, yatırılan tutarı, talebin uygulanmasına izin veren bir belgenin ibrazına tabi olmak üzere, talepte bulunan makama transfer etmek durumundadır. Talebe ve/veya bunun uygulanmasına izin veren belgeye itirazda bulunulması durumunda transfer talebinde bulunulamamaktadır.282 Bireysel teminat, teminat türleri arasında en basit olanı olup, tek bir transit işlemi için geçerlidir. Anasorumlu hareket idaresine taşınacak eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeler tutarının tamamını kapsayan bir teminat vermek zorundadır. Bu teminat nakit depozito olarak da verilebilmektedir. Bu durumda, kefil bulunmamakta, yalnızca anasorumlu söz konusu olmaktadır. II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı Kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına ilişkin Madde 34B hükümlerine uygun olarak kapsamlı teminat dışında tutulan ve Ek II, Ek 8’de yer alan eşya ile ilgili transit işlemlerini kapsaması amaçlanan bireysel teminatın tutarı Ek 8 çerçevesinde hesaplanmaktadır.283 Bu Madde'de belirtildiği üzere, Ek 8'deki liste kapsamı eşyanın bireysel teminat ile taşınması durumunda alınacak bireysel teminat tutarı listede belirtilen ölçütlere göre hesaplanmaktadır. Örneğin, bu 282 283 OTS, EK I, Madde 29. OTS, EK II, Madde 45A. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97 sayılı Kararı ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29. listede yer alan 0405 pozisyonlu eşyanın her 3.000 kg.lik kısmı için 7.000 ECU'lük teminat alınması gerekmektedir. Söz konusu eşyadan 12.000 kg. taşımak istenilmesi halinde, verilmesi gereken bireysel teminat tutarı 28.000 ECU olacaktır. II.6.5. Teminat Belgeleri Ortak transit sisteminde teminat belgeleri, Ortak Transit Sözleşmesi, Ek II’de gösterilen örneklere uygun olmalıdır.284 Teminat belgeleri, kapsamlı teminat durumunda, Ek 4’te; bireysel teminat durumunda, Ek 5’te; maktu teminat durumunda, Ek 6’da bulunan örneğe uygun olmak durumundadır (Bakınız, EK VI, VII ve VIII).285 Bununla birlikte, ulusal hukuk, yönetmelik ya da idari eylem ya da ortak uygulamada belirtilen hükümlerin gerektirmesi halinde, her Akit Taraf, teminat belgelerinin, örnek belgelerde belirtilenlerle aynı hukuki etkilere sahip olması koşulu ile farklı bir şekilde olmasına izin verebilmektedir.286 II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları Eklerde aksi belirtilmediği sürece, Akit Tarafların, • yalnızca kendi topraklarını içeren T1 ya da T2 işlemleri için teminattan feragat edilmesi hususunda anlaşmaları ya da • Akit Taraflardan birisinin, hareket idaresi ile birinci transit idaresi arasındaki T1 ya da T2 işlemi kısmı için bir teminat istememesi 284 285 286 OTS, Ek I, Madde 25(1). OTS, Ek II, Madde 34. OTS, EK I, Madde 25(2). durumları hariç olmak üzere, herhangi bir T1 ya da T2 işlemi, işleme dahil olan tüm Akit Taraflar için geçerli olan bir teminat kapsamında olmak zorundadır.287 Bir başka deyişle, Akit Taraflar yalnızca kendi topraklarında gerçekleştirilecek transit işlemler için teminat istisnası sağlayabilmektedir. Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Keza, Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir karar ile, Türkiye’deki hareket idarelerinden başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan ya da Yunanistan’a girişte yer alan transit idaresine kadar olan kısmı için teminat aranmaması mümkün olacaktır. II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat OTS, Ek II’de gerektiği hallerde belirlenecek durumlar hariç olmak üzere, • deniz ve hava yolu ile taşıma; • Ren ve Ren su yollarında taşıma; • boru hatları ile taşıma; ve • ülkelerin demiryolu şirketlerince gerçekleştirilen işlemler için herhangi bir teminat verilmesi gerekli değildir. Her Akit Taraf, yukarıda belirtilenlerin dışında kendi topraklarında bulunan su yollarında eşya taşınması ile ilgili olarak bir teminat verilmesinden feragat edebilmektedir. İlgili ülke bu konuda alınan önlemlerin 287 OTS, Madde 10 ve Ek I, Madde 24(1)(2). ayrıntılarını, diğer ülkelere bildirecek olan, Avrupa Topluluğu Komisyonu'na iletmektedir.288 Yukarıda belirtilen teminattan feragat kapsamında olan taşımacılık türlerini de içeren kombine transit taşımacılık için de teminattan feragat edilmesi söz konusudur. Örneğin, Ankara'dan Viyana'ya kadar havayolu, buradan Münih'e kadar karayolu ile devam edecek tek bir transit belgesi kapsamı transit işleminde havayolu kısmı için teminat aranmazken, Viyana'dan başlayacak olan karayolu taşımacılığı için teminat gereklidir. Demiryolu ile başlayan bir kombine transit işleminde, transit belgesini demiryolu idaresi imzaladığından, söz konusu transit işleminin tamamı için teminat aranmamaktadır. Örneğin, demiryolu ile başlayıp, havayolu ile devam eden ve karayolu ile sonuçlanan bir transit işleminde, transit belgesini demiryolu idaresinin imzalaması halinde, söz konusu idare transit işleminin tamamının usule uygun olarak sonuçlandırılmasından sorumludur. Bu taşımayı demiryolu idaresi gerçekleştirdiğinden, taşımanın karayolu kısmı için de teminat ibrazı gerekli değildir. İtalya’da, taşımanın karayolu kısmı için, demiryolu idaresi taşıtlarının kullanılıp kullanılmaması fark etmeksizin, teminat verilmesi gerekmektedir.289 II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması 288 289 OTS, Ek I, Madde 33. İtalya Raporu, s. 6. Gümrük vergileri hesaplanırken, Gümrük vergisi, katma değer vergisi, gecikme faizi ve cezalar göz önüne alınmaktadır. Gümrük Vergisi: Gümrük vergisinin hesaplanmasında, transit belgesinde kayıtlı TARIC kodu esas alınmaktadır. Belgede bu kodun eksik kaydedilmiş olması halinde, transit belgesi kapsamı eşyaya ilişkin fatura istenilerek, eşyaya ilişkin bilgiler ve kod tespit edilmektedir. Gümrük idaresi eşyanın kodunun tam olarak tespit edilemediği hallerde, o eşya grubuna ait en yüksek vergi oranını içeren kodu uygulayabilmekte ya da daha ayrıntılı bilgi için anasorumluya başvurabilmektedir. TARIC yerine Kombine Nomanklatür kodunun yazılması da yeterli olmaktadır. Gümrük vergisinin hesaplanmasında transit belgesinin tescil tarihi esas alınmaktadır. Katma Değer Vergisi: Her Akit Taraf kendi mevzuatına göre hesaplamaktadır. Gecikme Faizi: Hangi tarihten itibaren geçerli olacağı ulusal mevzuata bırakılmıştır. Bununla birlikte, Topluluk Transit sisteminde transit belgesi varış idaresine 8 gün içinde ulaşmalıdır. 8 günün bitiminden itibaren gecikme faizi uygulanmaktadır. Örneğin, İspanyol Gümrük idaresince gecikme faizi transit belgesinin varış idaresine ulaştığı tarihten itibaren uygulanmaktadır. İspanya'da gecikme faizi bütçe kanunu ile yıllık olarak belirlenmektedir. Cezalar: Ortak Transit Sözleşmesi’nde cezaların kimin tarafından karşılanacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kefile cezaların yansıtılması mümkün olmamakla birlikte, Sözleşme'ye aykırı olmamak kaydıyla, ulusal mevzuata göre anasorumluya gidilebilmektedir.290 II.6.8. Araştırma Prosedürü Ortak Transit Sözleşmesi'ne göre, varış idaresince transit belgelerin 10 gün içinde hareket idaresine geri gönderilmesi gerekirken, Fransa'da bu 3 günde yapılmaktadır.291 Öte yandan, Sözleşme'nin hassas ürünler için bu süreyi bir çalışma günü ile sınırladığı unutulmamalıdır292. 5 numaralı yaprağın, transit belgesinin tescil tarihinden itibaren on hafta içinde hareket idaresine geri gelmemesi durumunda, anasorumluya durum bildirilerek, belgenin akıbeti sorulmaktadır. Anasorumludan, tescil tarihinden itibaren dört ay içinde bir cevap alınamaması durumunda, varış idaresine araştırma bildirimi (TC-20) gönderilmektedir. Varış idaresinin, dört ay içinde bir cevap vermemesi durumunda, bağlı bulunduğu amir idare nezdinde TC-22 belgesi ile tekit edilmektedir. Bu amir idareden tescil tarihinden itibaren onikinci ayın sonuna kadar bir cevap alınamaması durumunda, iadeli taahhütlü mektupla, teminata başvurulabileceği kefile bildirilmekte, aynı zamanda anasorumluya da bilgi verilmektedir. Üç ay içinde anasorumlu haklılığını kanıtlayamazsa, ilgili gümrük vergi ve resimlerini ödetme yoluna gidilmektedir. Bir başka olasılık, varış idaresinin, eşyanın kendisine ulaşmadığını bildirmesidir. Bu durumda, anasorumlu bir başka yolla kanıtlama 290 291 292 TUR A.3, s. 19. TUR A.5, s. 6. EK II, Madde 34C yoluna gidebilmektedir. Yine, kefile ödeme durumunda kalabileceği bildirilmektedir293. Gümrük idaresi, tescilden itibaren oniki ay içinde kefil ve anasorumluya bildirimde bulunması koşuluyla, üç yıla kadar ödeme talebinde bulunabilmektedir. Örneğin, Fransa’da, ondördüncü ayın sonuna kadar anasorumlu işlemi aklayacak bilgi getiremezse ödemeyi yapmak zorundadır. Bu andan itibaren Bölgesel Gelir İdaresi bu borcun tahsilinden sorumlu hale gelmektedir. Borç özel bir deftere işlenmekte ve resmen takip edilmektedir. Bu birimin, parayı tahsil için, tescil tarihinden itibaren üç yılın sonuna kadar süresi vardır. Anasorumlu iflas gibi nedenlerle ödeyemeyecek durumdaysa, oniki ay içinde ödeme durumunda kalacağı kendisine bildirilen kefile başvurulmaktadır. Üç yılın sonuna yaklaşırken, anasorumlu ödemeyi reddeder ya da ödememek için çeşitli yollara başvurursa, kendisiyle üç yıllık zamanaşımını iptal eden, örneğin otuz yıla uzatan bir senet yapmak gerekmektedir. Bu ondört aylık süre bir iç düzenleme ile farklı yapılabilmektedir.294 Kefile oniki ay içinde bildirimde bulunulmamış olsa da, anasorumlu yine sorumludur. Ama kefil bu sürenin sonunda sorumluluktan kurtulmaktadır. Sürelere dikkat etmeyerek, kefile ve anasorumluya bildirimde bulunulmaması durumunda idare müdürünün sorumluluğu ortaya çıkmaktadır. II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım 293 294 OTS, EK I, Madde 31. TUR A.5,s. 3. Sevk edilen bir eşya usulüne uygun olarak varış yerine varmazsa, yani bir aykırılık ya da ihlal söz konusuysa vergi ve resimleri kimin alacağı da önemlidir. Ortak Transit Sözleşmesi’nin 13295 ve 13a296 Maddeleri ve Ek II, Madde 16’da belirtilen alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardım konusu 1 Temmuz 1996 tarihinde yürürlüğe giren Ek IV’te düzenlenmiştir.297 Bu Ek’e ilişkin ayrıntılı kurallar Ek IV, Ek 1’de açıklanmakta, bilgi talebi formu Ek IV, Ek 2’de, bildirim talebi formu Ek IV, Ek 3’te ve tahsil/ihtiyatî tedbirler alma talebi formu Ek IV, Ek 4’te yer almaktadır. Ortak Transit işlemi kapsamında bir suçun işlenmesi sonucunda Gümrük hakları, KDV, faizler ve masraflara ilişkin bir alacağın doğması durumunda karşılıklı yardım talebinde bulunulabilmektedir298. Bu çerçevede, ilgili ülkeden borçlu ya da ilgili herhangi bir kişi hakkında bilgi talebinde299 mevzuatına göre bulunulabileceği ilgililere gibi, bildirimde300 talepte bulunulan bulunulması da ülke talep edilebilmektedir. Keza, tahsili olanaklı kılan belgenin onaylı nüshasının eklenmesi koşuluyla alacakların tahsil edilmesi talebinde de bulunulabilmektedir301. Talepte bulunulan ülkenin, alacağı, kendi mevzuatına göre ve kendi parası cinsinden 12 ay içinde tahsil ederek, talepte bulunan ülkenin parası cinsinden belirtilen tutar ile orantılı 295 296 297 298 299 300 301 19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993 tarihli ATRG L25, s 32. 8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 5.4.1997 tarihli ATRG L91. 8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile eklenmiştir, 5.4.1997 tarihli ATRG L91. OTS, Ek IV, 1 ve 3. Maddeler. OTS, Ek IV, Madde 4 ve Ek IV, Ek 1, 2 ila 5. Maddeler. OTS, Ek IV, Madde 5 ve Ek IV, Ek 1, 8 ila 10. Maddeler. OTS, Ek IV, Madde 7 ve Ek IV, Ek 1, 11 ila 19. Maddeler. olarak, talepte bulunan ülkeye bir ay içinde transfer etmesi gerekmektedir. Öte yandan, bu alacakların ulusal alacaklara göre bir önceliği bulunmamaktadır. Yine talepte bulunan ülke, ödemenin yanında, ödemenin gerçekleştirilmesi için önlemler302 alınmasını da isteyebilmektedir.303 Düzenleme yeni olduğundan ve süre üç yıla kadar uzayabildiğinden, alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardımlaşma ile henüz uygulamada başarısı, her Akit karşılaşılmamıştır. Tarafın üzerine Karşılıklı düşeni yardımlaşmanın yapmasına bağlı bulunmaktadır.304 II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri Türk mevzuatında transite ilişkin teminat düzenlemeleri Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği’nin çeşitli maddelerine serpiştirilmiş bulunmaktadır. Bununla birlikte, transit rejimine ilişkin Gümrük Kanunu’nun 90 ila 94. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 500 ila 578. Maddeleri ve aktarma rejimine ilişkin Gümrük Kanunu’nun 95 ila 99. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 590 ila 631. Maddeleri teminata ilişkin hükümlerin yoğunlaştığı maddelerdir. Örneğin, transit teminatına ilişkin hükümler Çek Gümrük Kanunu’nda daha derli toplu yer almaktadır. Bu Kanunun 139 ila 144. Maddeleri transiti düzenlerken, 254 ila 263. Maddeler teminata ilişkin hükümleri içermektedir. Bu Kanunun teminata ilişkin hükümlerinin 302 303 304 OTS, Ek IV, Madde 13 ve Ek IV, Ek 1, 11 ila 19. Maddeler. Ortak Transit Sisteminde “Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım” ile ilgili 9-11 Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri, s. 4. TUR A.2, s. 5. ayrıntıları Çek Gümrük Yönetmeliği’nde yine toplu bir şekilde 33 ila 52. Maddeleri kapsamaktadır.305 Kişilerle, eşya geçirenlerin yerine getirecekleri yükümlülük, Gümrük İdarelerinin ve Gümrük ve Muhafaza Kuruluşlarının kanunları gereğince kendi adına ya da başka idareler ad ve hesabına tahsil edeceği her çeşit vergi, resim, harç ve ücretleri ödemeyi ya da bunları teminata bağlamayı da kapsamaktadır.306 Gümrük vergisiyle gümrükçe tahsil edilen diğer vergi ve resimlerin (özel kanunlarında aksine hüküm olmadıkça) vergi ödeme mükellefiyeti, koşula bağlı teminatlı ya da teminatsız olarak yurda muafen sokulan eşyada muaflık beyannamesinin tescil, eğer beyannamesi yok ise diğer geçiş belgeleri üzerinde gümrükçe yapılan en son giriş işlemi ya da vizenin yapıldığı günde başlamaktadır.307 II.7.1. Muayene Gümrüğe sunulan transit eşyasının muayenesi sırasında eşya sahibi ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcısı da bulunabilmektedir. İlgililerce eşya cinsinin en yüksek tarifesi üzerinden vergileri teminata bağlanılması istenildiğinde, bu istek kabul olunmaktadır. Bu durumda, gümrükçe yalnız eşya cinsinin beyana uygunluğunun incelenmesiyle yetinilmektedir.308 305 306 307 308 Çek Raporu, s. 1. GK, Madde 2 ve GY, Madde 3. GK, Madde 3 ve GY, Madde 4. GK, Madde 92 ve GY, Madde 516. Demiryolu ile yapılacak transit taşıma, demiryolları idaresinin sorumluluğu altında yapıldığından eşyaya uygulanabilecek gümrük ve diğer vergilerden dolayı gümrüğe karşı bu idare kefil ve sorumludur. Bu bakımdan giriş yerindeki gümrükçe ayrıca teminat aranmayacağı gibi, kuvvetli şüphe olmadıkça vagonlar kapsamı, gerek girişte gerek çıkışta muayene edilmemektedir.309 II.7.2. Teminat Giriş gümrüğü muayene edilip gümrük vergi ve resimleri hesap ve tespit edilen eşya için, sahip ya da temsilcilerinden ya da taşıyıcılarından, bunların tutarınca Gümrük Yönetmeliği’nin 1554 ve 1555. Maddeleri hükümleri çerçevesinde teminat alınmaktadır. Vergi ve resimleri güvence altına alınmayan eşyanın adi transit suretiyle taşınmasına izin verilmemektedir.310 II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması Alınacak teminat tutarı, eşyanın transit beyannamelerinin tescili tarihindeki yürürlükteki kanunlara göre tabi olduğu gümrük ve resimlerinin belirlenmesi yoluyla hesaplanmaktadır. Menşe şahadetnamesi sunulursa, gümrük vergisinin hesabında ahdi indirimler (taviz) de dikkate alınmaktadır. Orijinal fatura ya da menşe şahadetnameleri sunulmamış eşyanın beyan edilen kıymetlerini, tahakkuk memurları, gümrük ve üretim vergileri kanunlarına göre belirlemektedir. 309 310 GY, Madde 547. GK, Madde 92 ve GY, Madde 518. Alınan teminatın içeriği ve bunun karşılığında eşya sahibine ya da temsilcilerine ya da taşıyıcılarına verilen depozito ya da ayniyat alındısının numara ve tarihleri, gümrükçe beyannameler üzerinde gösterilmektedir.311 II.7.4. Global Teminat Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 23 Kasım 1988 tarih ve 273 sayılı “Global Teminat Mektupları” Genelgesi’nde, yurt dışından getirilen eşyanın giriş gümrüğünden iç gümrüğe aktarılması sırasında taşınan her parti eşya için ayrı ayrı teminat alınması yerine, taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri tutarı göz önüne alınarak Başmüdürlüklerce saptanacak tutar kadar global teminat mektuplarının verilmesi, bir defada taşınacak gümrüklü eşyanın vergi ve resimleri tutarının global teminatı aşması durumunda, artan tutarın vezneye yatırılması; partiler halinde ayrı ayrı taşıma araçları ile taşıma durumunda ise, anılan teminatla taşınmak istenilen eşyanın vergilerini karşılayacak bir teminat tutarının kalmadığının anlaşılması durumunda, bu parti eşya için de yeni teminat yatırılması ya da başlangıçta sevki yapılan eşyanın ilgili gümrüğe teslim edildiğinin anlaşılması durumunda taşınan eşyanın vergileri tutarı serbest kalacağından, yeniden bu tutar kadar eşyanın aktarılmasına izin verilmesi öngörülmüştür. Öte yandan, 26 Ekim 1991 tarihinde Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) ve 15 Haziran 1994 tarihinde İstanbul, Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası ile imzalanan 311 GK, 3, 4 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 518. protokollerle, anılan dernek ve oda üyelerinden her taşıma işlemi için teminat almak yerine, bunların üyelerinin verdiği teminat mektupları karşılığında adi transit usulüyle taşıma yapabilmeleri sağlanmıştır. UND ile yapılan protokol, değişen koşullar dikkate alınarak 12.4.1993 ve 10.3.1995 tarihlerinde güncelleştirilmiştir. Buna göre, bir sınır gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç gümrükten diğerine ya da sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar için hem UND hem de firmalar Ankara Gümrük Saymanlık Müdürlüğü’e ayrı ayrı süresiz ve kat’i Global Teminat Mektubu vermektedirler. Global teminattan yararlanmak isteyen firmaların kabul ve reddine Gümrük Müsteşarlığı (Gümrükler Genel Müdürlüğü) yetkili kılınmıştır. Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği’nde düzenlenmemiş olan global teminat, Ortak/Topluluk Transiti kapsamlı teminatına benzemektedir. Türkiye’deki en büyük nakliyeciler derneği UND ve firmalar, Gümrük Müsteşarlığının, UND’nin de görüşünü alarak her yıl belirlediği tuturda bir teminat vermektedir. Yukarıda anılan Genelge’nin aksine, global teminat uygulamasında, bakılmaksızın bir gümrük takvim vergi yılında ve resimleri gerçekleştirilen tutarlarına tüm işlemleri kapsamakta, teminat tutarından da herhangi bir düşüm yapılmamakta ve taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri tutarı göz önüne alınmadan sabit bir tutar global teminat olarak yatırılmaktadır. Eşyanın yurda girişi sırasında transit belgesine “UND global teminat” açıklaması yazılmakta, ancak global teminat tutarını aşan kısım için ek teminat aranmamaktadır. tamamlandığında Düşüm esasen yapılmadığından, teminatın çözülmesi transit de söz işlemi konusu olmamaktadır. Kaçakçılık durumunda, eşyaya ilişkin gümrük vergi ve resimlerini önce firmanın sonra UND’nin global teminatından tahsil yoluna gidilmektedir.312 II.7.5. Memur Gözetimi Taşıma aracının özelliği nedeniyle mühürleme yapılamaması, eşyanın hassas olması vb. nedenlerle, adi transit suretiyle taşınmasına izin verilen eşya için gümrük vergileri ve resimleri karşılığı teminattan başka memur eşliği ya da teminat yerine memur ikamesi mümkündür. Ancak, bunun için mükellefin Gümrük Kanununun 177. Maddesinde belirtildiği üzere, Harcırah Kanunu'na göre yolluk ve yevmiyeleri ile Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek tutar üzerinden yapılacak kaza ve ölüm sigorta masraflarını ödemesi, ayrıca Gümrük Yönetmeliği’nin 15 sayılı ekinde yer alan taahhütnameyi doldurarak ilgili gümrüğe sunması, böylece bir gümrükten diğer gümrüğe ya da bir gümrükten antrepolara yapılacak teminatsız aktarmalarda bizzat Başmüdürün yetkili kılınmasını ve Başmüdürün uygun görmesi halinde acil durumlar söz konusu olduğunda ilk önce resmi dairelerin sonra diğer kuruluşların memur ikamesi taleplerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Ancak, Başmüdür bu yetkisini ilgili gümrük müdürüne devredebilmektedir.313 II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar Çıkış gümrüğünce yapılacak muayene sonucunda eşya beyannamedeki cinsine uygun olmakla beraber miktarca noksan görülürse, noksana rastlayan ithal gümrük vergisi ile diğer vergi ve 312 313 TUR A.2, s. 9. GK, Madde 92, GY, Madde 519 ve 11.4.1979 tarihli ve 55 sayılı ve 10.3.1988 tarihli ve 62 sayılı Genelgeler. resimler teminattan düşülüp ve gelir kaydolunarak eşyanın çıkarılmasına izin verilmektedir. Noksan çıkan eşyaya ait vergi ve resimler, giriş gümrüğünce yapılan tespite ve o tarihte yürürlükteki kanun ve usullere göre tahakkuk ettirilmektedir. Giriş ile çıkış tarihleri arasında yeni vergiler konmuş ya da vergi ve resim oranı arttırılmış bulunduğu takdirde, bu yeni hükümler dikkate alınmamaktadır. Bu surette vergi ve resimleri alınan eşyanın menşeine göre ithal rejimi bakımından gereği, yürürlükteki ithal rejimi ve ticaret anlaşmaları ve Türk Parasının Kıymetini Koruma Kararları hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır. Muayene neticesinde eşyanın cins ve nevi farklı çıkarsa ya da noksan çıkan eşya giriş rejimine göre yurda girmemesi gerekiyorsa sahip ya da taşıyıcıları hakkında kaçakçılık kovuşturması yapılarak, kovuşturma sonucuna kadar eşya alıkonulmaktadır.314 II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler Çıkış gümrüğü, eşyanın çıkarılmasından ya da antrepoya ya da gümrükçe izin verilen yerlere konulmasından sonra, beyannamenin bir yaprağını alıkoyarak diğerini giriş gümrüğüne geri göndermektedir. 314 GY, Madde 522. Giriş gümrüğü, gelen yaprağı birinci yaprağa ekleyerek, eşyanın çıkmış olduğu ya da çıkış gümrüğünde antrepo ya da gümrükçe izin verilmiş yerlere konulduğu tarihi, birinci yaprakta da göstermekte ve teminatın çözülme ve varsa noksana ait gümrük vergi ve resimlerinin mahsup işlemlerini yapmaktadır. Kapatılan transit beyannameleri, bir klasör içinde numara sırasıyla ispatlayıcı belge olarak saklanılmaktadır. Giriş gümrüğü, acele hallerde, çıkış gümrüğünün resmi tel yazısı üzerine de teminatı çözebileceği gibi, teminat nakit olarak alınmış ise, çıkış gümrüğü de önceden verilmiş alındı karşılığında reddedebilmektedir.315 II.7.8. Telef ve Zayi Olan eşya Türkiye gümrük bölgesi içinde, bozulma ve hasara uğrama hariç, ispat edilen zorlayıcı sebeplerden telef ya da zayi olan transit eşyası için vergiler aranmamakta, süresi içerisinde çıkarılmadığı ya da gümrük antrepolarına ya da gümrükçe izin verilen yerlere teslim edilmediğinde, bunlara ait gümrük vergileri tahakkuk ve tahsil edilmekte ya da varsa teminatlarından düşülmekte ya da gelir kaydedilmektedir.316 II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması Teminata bağlanmayan transit eşyasından manifestosuna nazaran eksik çıkanlar hakkında, Dış Ticaret Rejimi, Türk Parasının Kıymetini Koruma Kararnamesi ve Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Gümrük Kanunu’nun girişte 315 316 GY, Madde 524. GK, Madde 94 ve GY, Madde 527. manifesto hükümlerinin ihlalini düzenleyen 154. Maddesi uygulanmaktadır.317 II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya Giriş gümrüğünce yapılan muayene neticesinde transit beyannamesine aykırı çıkan eşya için, -sonradan ihraç edilsin edilmesinGümrük Kanunu’nun kanun ve emirlere aykırı hareketi düzenleyen 156. Maddesine göre ceza verilebilmektedir. Fazla çıkan eşya için adi transit usulünde ayrıca teminat aranmaktadır.318 II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar Denizcilik Bankası’nın gemileri ile sahip ya da acenteleri tescil edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan 60 rüsum tonilatodan fazla deniz taşıtlarıyla taşınacak aktarma eşyası için teminat aranmamaktadır. Ancak, bir liman içindeki gümrükler arasında (İstanbul limanı gibi) eşya aktarma edildiğinde, bunlardan, denetime tabi tutulmak ve gerekli önlemler alınmak koşuluyla teminat aranmamasına gümrük amirleri yetkili kılınmıştır.319 II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat Aktarma beyannamesi verilen eşyadan teminata bağlanması gerekenler, girişteki usullere göre ne olursa olsun muayene edilmektedir. Bu muayenede eşya sahibi ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcı da bulunabilmektedir. Teminat, muhasebe servisince alınmakta ve durum beyannamede gösterilmektedir. Muayeneye tabi olmayan eşyanın 317 318 319 GK, Madde 154 ve GY, Madde 577. GK, 146 ve 156. Maddeler ve GY, Madde 578. GK, 40, 41, 96 ve 97. Maddeler ve GY, 114, 118 ve 592. Maddeler. kolcular tarafından, marka numara, kapların cins ve adedi üzerinde yapılacak kontrolleriyle yetinilmektedir.320 II.7.13. Aktarmada Teminatın Çözülmesi Teminat altında aktarmasına izin verilen eşyanın teminatı, varış limanı gümrüğünden gönderilecek onaylı aktarma beyannamesi üzerine çözülmektedir. Yabancı limanlara teminat altında gönderilmiş ise, teminatın çözülmesi, o yer gümrük idarelerinden verilmiş ve Konsolosluklarımızca vize edilmiş bir belgenin ibrazı ile olabilmektedir. Bu belgelerin, aktarma tarihinden itibaren altı ay içinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Zorlayıcı ve geçerli nedenler dolayısıyla bu süre Gümrükler Genel Müdürlüğünce uzatılabilmektedir. Altı ay içinde belge ibraz edilmediği takdirde, durum yazı ile ilgiliye hatırlatılmaktadır. Hatırlatma tarihinden itibaren bir ay içinde belge ibraz olunmadığı ve Genel Müdürlükçe süre uzatılmadığı takdirde, teminat gelir kaydedilmekle beraber gereği halinde ilgililer hakkında kovuşturmaya geçilmektedir.321 II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi Gümrük işlemleri sırasında teminat alınmasına gerek görülen hallerde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki Kanunun 10. Maddesinde sayılanlardan, aşağıda gösterilenler, teminat olarak kabul olunmaktadır: • Para ( tedavülde olan Türk Parası); 320 321 GK, Madde 97 ve GY, Madde 603. GY, Madde 628. • Hükümetçe belirlenen bankaların verecekleri teminat mektupları (Bu mektupların Hükümetçe belirlenen bankalar tarafından verilmiş olmaları ve Gümrük Yönetmeliği’nin 1555. Maddesindeki kayıt ve koşullara uygun, alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz bulunmaları gerekmektedir.); • Hazine tahvil ve bonoları (bunların nominal değerleri üzerinden kabulü gerekmektedir); • Hükümetçe belirlenen milli esham ve tahviller (Bu esham ve tahviller, teminatın kabul edilmesine en yakın borsa cetvelleri üzerinden %15 noksanı ile değerlendirilmektedir); • İlgililer ya da ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve alacaklı amme idarelerince haciz belgelerine dayanılarak haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar; • Resmi daire ve belediyelerle, Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt mektupları (Bunları teminat olarak kabule Gümrük Müsteşarılığı yetkilidir. Gümrük idarelerince, bu konuda yapılacak başvurular resen kabul edilmemekte, her defasında Gümrük Müsteşarlığı’nın izni alınmaktadır); • Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 48. Maddesine göre yapılacak ertelemelerde, bankalarca verilecek teminat mektupları, istenildiğinde paraya çevrilebilecek durumda olan Hazine tahvilleri ile belirli prensiplere uyulmak kaydıyla gayrımenkuller; • Türkiye'ye geçici olarak sokulacak ya da Türkiye'den transit edilecek eşyanın vergi ve resimleri Türk parası ile teminat altına alınamadığı hallerde, Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek yabancı paralar (Resmi alış kuru üzerinden hesaplanarak Emaneti Ayniye Makbuzu karşılığında alınan bu paralar her türlü kambiyo kırıntıları dışında, ayni emanet olarak gümrükte saklanmakta ve eşyanın belli süresi içinde yurt dışı edildiği ispat olunması halinde, sahibine geri verilmektedir). Kabul edilen teminat, sonradan tamamen ya da kısmen değerini kaybeder ya da borç tutarı artarsa, bunun tamamlanması ya da yerine başka teminat gösterilmesi, ilgilisinden istenilmektedir. Teminatı veren, verdiği teminatı, idare amirinin izniyle kısmen ya da tamamen aynı değerde başka teminat ile değiştirebilmektedir. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından verilen teşvik belgelerinde gösterilen yatırım mallarının ithalinde, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 46(6). Maddesi gereğince, tahakkuk edip fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenecek olan Katma Değer Vergilerinin teminatı olarak 6183 sayılı Kanun'un 10. Maddesinde belirtilen teminatları sağlamayanlar, aynı Kanunun 11. Maddesinde belirtilen güvenilir bir kişi ya da kişileri, müteselsil kefil ve müşterek borçlu olarak gösterebilmektedir. Şahsi kefalet, Bakanlıkça tespit edilecek koşullar ve bu koşullara uygun olarak belirlenecek unsurları içeren şahsi kefalet senedinin, noterden tasdiki yoluyla oluşturulmaktadır. Gümrük Müsteşarlığı şahsi kefaleti ve gösterilecek kişiyi, kefilin ödeme gücünün varlığına ilişkin olarak düzenlenecek denetim elemanları raporlarına göre kabul edip etmemekte serbesttir. Ertelenen Katma Değer Vergisini ödeyen kefile buna dair belge verilmektedir.322 322 GK, 73, 74, 77, 121 ve 177. Maddeler, GY, Madde 1554 ve 6183 sayılı Kanun, Madde 10. II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları Gümrük işlemleri dolayısıyla vergiler teminatı olarak kabul edilebilecek teminat mektupları, idareye mükellef tarafından ibraz olunduktan sonra, ilgili servisince ait oldukları tahakkuku yapılmış vergiler tutarını karşılayıp karşılamadıkları incelenerek, uygun görüldüğü takdirde muhasebe servisine iletilmektedir. Muhasebe servisince de, kendisine verilen teminat mektupları, Hükümetçe tayin edilmiş geçerli bankadan verilmiş olup olmadığı, Gümrük Yönetmeliği’ne ekli (GY, Ek: 49 ve 50 ) ya da Yönetmeliğin 880. Maddesinde belirtilen (GY, Ek: 14) formüle uygun olarak düzenlenip düzenlenmedikleri, kıymetinin hesaplanan vergileri tamamen karşılayıp karşılamadığı, şayet vadeli ise, beyanname üzerinde belirlenen süreye uygun olup olmadığı, yönlerinden incelenmektedir. Teminat mektubu, incelenip kabule değer görüldüğünde Emaneti Ayniye Defterine kaydedilerek, sahibine karşılığında bir Ayniyet Alındısı verilmektedir. Bu mektuplar ayrıca Banka Teminat Mektuplarının Takibine Mahsus Deftere de kaydedilmektedir. Emaneti Ayniye Defterinin hangi sıra numarasına ve takip defterinin hangi yerine kaydedildiği, hem mektubun altına, hem de beyannameleri üzerinde gösterilmektedir. Tahvillerle, hazine bonolarının kayıt ve Muhasebesi Genel Yönetmeliğine göre yapılmaktadır. takipleri, Devlet Gümrük Müsteşarlığınca teminat olarak kabul edilecek garanti mektupları ve taahhütnameler de, özel bir deftere kaydedilmekte ve takip olunmaktadır. Transit ve geçici kabul eşyası için teminat olarak alınacak yabancı paralar (döviz) da, Emaneti Ayniye Defterine kaydedilmektedir.323 II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması Teminat mektuplarında, işlemle ilgili kanuni süre hangi günde sona erecekse, banka teminat mektuplarının izlenmesine özgü defterin o günkü sayfasına işlenmektedir. Bu defteri kullanan memurlar, her gün o günün tarihinden 20 gün sonraki tarihe ait yaprağı inceleyerek, o sayfada kayıtlı olan ve henüz işi bitirilmemiş bulunan teminat mektupları için her mektubun ve ait olduğu beyannamenin numara ve tarihinden, içindekinden ve bunda yazılı sürenin dolmak üzere olduğu halde, bu hususa ait taahhüdün henüz yerine getirilmemiş olduğundan bahisle, idare amirinin imzasını taşıyan bir yazı ile bankaya ve ithalatçıya bildirimde bulunmakta ve mektubun paraya çevrilmesini istemektedir. Banka mektubu yerine depozito alınmış ise, yine sürenin bitiminden 20 gün önce, idare amirinin imzası ile sürenin bitmek üzere olduğu, işlemin tamamlanması gerektiği, aksi takdirde 20 gün sonra depozito hesabındaki paranın irada geçirileceği bir mektupla mükellefe bildirilmektedir. 323 GK, 73/2, 121 ve 177. Maddeler ve GY, Madde 1555. Gümrük idaresince (Muhasebe Servisi), süre bitiminden önce ilgili bankaya ya da mükellefe sözü edilen bildirimin gönderilmemesi ya da bildirimin zamanında ulaşmaması mükellefi kanunda belirtilen sürelerin bitiminden önce süre uzatımı başvurusunda bulunma yükümlülüğünden kurtarmamaktadır. Ancak kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak verilen emirleri yerine getirmeyen personele kısa süreli durdurma cezası uygulanmaktadır. Gümrük Kanununun 78. Maddesinde yazılı sebeplerden dolayı mükelleflerle, idare arasında vergi tahakkukundan doğan anlaşmazlıkların çözülmesinden önce gümrükten mallarını çekmek isteyen ilgililerin Gümrük Kanununun 77. Maddesi uyarınca vergi farklarını ödeyecekleri hakkında bankaların verecekleri teminat mektupları, Gümrük Yönetmeliğinin 1555. Maddesinde anılan formüle (GY, Ek: 47) göre düzenlenmiş bulunacağından, anlaşmazlığın idare lehine çözülmesi durumunda, gümrük vergilerinin tahsilatı yapılarken faiz aranmamaktadır. Ancak teminat mektubu içeriğinin ödenmesi hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde para ödenmezse, istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük Müsteşarlığınca belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir. Mükellefler merci kararları hakkında yürütmenin durdurulması kararı ibraz etmedikçe, teminat mektuplarının paraya çevrilmesi işi durdurulmamaktadır. Para cezaları hakkındaki teminat, kararın kesinleşmesinden sonra paraya çevrilmektedir. Teminat mektuplarında işlemle ilgili olarak gösterilen süre içerisinde gerekli koşulların yerine getirilmediği kanıtlandığında, gümrük idaresi, bankadan her zaman parayı istemekte serbest ve bankada parayı derhal ödemekle yükümlüdür. Bankaların bu hususta herhangi bir şekilde yapacakları itiraz geçerli olmayacağından, bu gibi itirazlarla, zamanında bulunduğu takdirde taahhüdünü durum yerine derhal getirmeyen Gümrük bankalar Müsteşarlığına bildirilmektedir.324 II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması Ortak Transit rejiminde teminatın nakit olarak verilmesi hariç olmak üzere üç teminat türü bulunmaktadır. Bu çerçevede teminat, nakit para ya da kefalet senedi formunda verilmektedir. Türk mevzuatında ise, herhangi bir teminat türü ayrımı yapılmamaktadır. Ancak, nelerin teminat olarak kabul edilebileceğine ilişkin hükümler incelendiğinde, nakit, şahsi kefalet ve global teminat türlerinin olduğu söylenilebilir. Bununla birlikte, Türk global teminat düzenlemelerinin Gümrük Kanunu ya da Yönetmeliği yerine tebliğ ve genelgelerle düzenlenmesi yoluna gidilmesi sürekli değişen bir özelliğin oluşmasına neden olmaktadır. Örneğin, önceleri yalnızca yurt dışından getirilen eşyanın giriş gümrüğünden iç gümrüğe aktarılması söz konusu iken, sonradan bir sınır gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç gümrükten diğerine ya da bir sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar olarak 324 kapsam GY, Madde 1556. genişletilmiştir. Keza, önceleri teminat tutarını Başmüdürlüklerin belirlemesi söz konusu iken, daha sonra bu yetki Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne alınarak sınırlandırılmıştır. Yine, daha önce, teminat tutarından düşüm yapılması öngörülürken, bugün teminat tutarının aşılması söz konusudur. Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller, menkul ve gayrimenkul mallar, resmi daire ve belediyelerle Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt mektuplarının teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir. Burada önemli bir konu, banka teminat mektuplarının hükümetçe belirlenen bankalar tarafından verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz bulunma koşulunun Ortak Transit kefalet belgelerindeki gereklere uygun olmasıdır. Türk mevzuatına göre, teminat mektuplarının kovuşturulmasında kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak verilen emirleri yerine getirmeyen personele kısa süreli durdurma cezası uygulanması öngörülmektedir. Ortak Transit sistemi çerçevesinde, örneğin Fransa’da olduğu gibi, yükümlülüğünü yerine getirmeyen görevliye mali sorumluluk da yüklenmelidir. Türk mevzuatına göre, memur görevlendirildiğinde teminat aranmamaktadır. Ortak Transit Rejiminde ise, bu mümkün olmayıp, en fazla bir güvenlik önlemi olarak kurşun mührün yerini tutabilmektedir. Ortak Transit sisteminde, denizyolu ile yapılan taşımacılık teminattan muaf tutulurken, Türk mevzuatında ise, Denizcilik Bankasına ait gemiler ile Gümrük Yönetmeliği’ne göre sahip ya da acenteleri tescil edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan, 60 rüsum tonilatodan fazla diğer deniz taşıtlarıyla taşınan eşya için teminat aranmamaktadır. Ortak Transit sisteminde, yetkili makamlar, kefilin talebi üzerine, 30 günlük ödeme süresini uzatabilmektedir. Uzatma nedeniyle oluşacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Akit Tarafın para ya da mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde hesaplanmaktadır. Türk mevzuatına göre ise, teminat mektubu içeriğinin ödenmesi hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde para ödenmezse, istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük Müsteşarlığınca belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir. ---o--BÖLÜM III ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE III.1. Tarihsel Gelişim Topluluk Transit Rejimi, Avrupa Topluluğu'nda ortak gümrük tarifesinin 1968'de yürürlüğe girmesiyle birlikte oluşturulmuştur. Topluluk Transit Rejimi'ni EFTA ülkelerini de kapsayacak şekilde genişletmek amacıyla AT ve EFTA ülkeleri arasında imzalanan Ortak Transit Sözleşmesi ve Eşya Ticaretindeki Formalitelerin Basitleştirilmesine ilişkin (TİB) Sözleşme sırası ile 15.6.1987 tarihli ve AET/415/87 sayılı ve 28.4.1987 tarihli ve AET/267/87 sayılı Konsey Kararları ile yayımlanmış325 ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe girmiştir. III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler 1990’ların başında siyasi ve ekonomik alanlardaki hızlı ve köklü değişime bağlı olarak Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin de Ortak Transit Sistemine girmelerinin gündeme gelmesi nedeniyle, AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, 23 Eylül 1993 tarih ve 1/93 sayılı Tavsiye Kararı ile Ortak Transit Sözleşmesini, 3. ve 15(3). Maddelerini değiştirerek, 15. Maddeye ilave yaparak ve 15a Maddesini ekleyerek; keza TİB Sözleşmesini, 1. ve 11. Maddelerini değiştirerek ve 11a Maddesini ekleyerek üçüncü ülkelerin katılımına açmıştır. Söz konusu Tavsiye Kararı mektup teatisi ile 1 Temmuz 1994 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 22 Kasım 1993 tarihli Konsey Kararı olarak yayımlanmıştır326. Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15a(1) ve TİB Sözleşmesi'nin 11a(1) paragraflarına göre, Karma Komite'nin kararı üzerine, bu Sözleşmelerin depoziteri olan Avrupa Toplulukları Konseyi Genel Sekreteryası tarafından davet edilen bir üçüncü ülke Akit Taraf olabilmektedir327. Keza, Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15(6) ve TİB Sözleşmesi'nin 11(6) paragraflarında, davet yapılan üçüncü ülke yetkililerinin, Karma Komite, alt-komiteler ve çalışma grupları toplantılarına gözlemci olarak katılabilecekleri öngörülmektedir. 325 326 327 13.8.1987 tarihli ATRG L226, s.1-119 ve 22.5.1987 tarihli ATRG L134, s.1-7. 14.2.1996 tarihli ATRG L37. AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 26.10.1995 tarihli ve 1/95 sayılı Kararı ile, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya Ortak Transit Sözleşmesi’ne 1 Temmuz 1996 tarihinden itibaren katılmaya ayrı ayrı davet edilmiştir, 14.5.1996 tarihli ATRG L117, s. 13. III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları Türkiye-AT Ortaklık Anlaşması ve Katma Protokol çerçevesinde, 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı’nın328 28. Maddesi, transit rejimi de dahil olmak üzere Türk Gümrük Mevzuatının Topluluk Gümrük Mevzuatına yakınlaştırılmasını öngörmüştür. Bu amaçla, TİB’nin ulusal bazda gümrük beyannamesi olarak kullanılmasına 1 Ocak 1996 tarihinde başlanılmıştır. Türkiye, Ortak Transit ve TİB Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde yapmıştır. Başvurumuz değerlendirilerek ülkemiz uzmanları bilgilendirme toplantılarına (task force) katılmaya davet edilmiştir. 26 Şubat 1996 tarihinde Brüksel’de yapılan ilk bilgilendirme toplantısında, transit sisteminin revizyonunun başlatıldığı, iki yıl kadar sürmesi beklenen revizyon çalışmaları tamamlanmadan yeni ülkelerin taraf olmalarının söz konusu olmadığı öğrenilmiştir.329 1996 yılı Temmuz ve Eylül aylarında iki kez yapılması planlanan ancak çeşitli nedenlerle ertelenen ilk ikili görüşmeler 27 Ocak 1997 tarihinde yapılabilmiştir. AT Komisyonu yetkilileriyle, ülkemizin söz konusu Sözleşmelere taraf olma koşullarını değerlendirmek üzere, Topluluk'tan gelen heyetlerle bir dizi görüşme yapılması ve Türk tarafının uygulamaları yerinde görmesi hususunda mutabakata varılmıştır. Bu görüşmelerde alınan kararlar çerçevesinde, Gümrük Müsteşarlığınca konu ile ilgili uzmanların yer aldığı bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. 2-3 Şubat 1997 tarihlerinde yine Brüksel’de yapılan ikinci bilgilendirme toplantısına katılım sağlanmış, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde yapılan Eurotransit 97 328 329 13.2.1996 tarihli ATRG L35, s. 1-46. 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı da diğer Ortaklık Konseyi Kararları gibi Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nde yayımlanmamıştır. Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu (Task Force) Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996. Konferansı'na katılan 31 Avrupa ülkesi arasında ülkemiz de yer almıştır. Yine 14 Kasım 1997 tarihinde Brüksel’de yapılan üçüncü bilgilendirme toplantısına da katılım sağlanmıştır. III.4. AT Komisyonu - EUROCUSTOMS Protokolü AT Komisyonu, Gümrük 2000 programı çerçevesinde Ortak Transit alanında ülkemize teknik yardım sağlanması amacıyla Eurocustoms ile bir Protokol330 hazırlamıştır. Söz konusu Protokol 28 Mayıs 1997 tarihinden başlamak üzere 15 aylık bir süreyi331 ve 300.000 ECU’lük bir meblağı kapsamıştır. Protokol ile ilgili işlemleri takip etmek üzere, bir Bağlantı Görevlisi belirlenmiş ve çalışmaları yürütmek üzere bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Bu Protokol ile, bir dizi görüşme ve ziyaretin gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede, Tek İdari Belge (22-26 Eylül 1997), Transit kurallarının karşılaştırılması (3-7 Kasım 1997), Teminat (8-12 Aralık 1997), Demiryolu taşımacılığı (2-6 Şubat 1998), Merkezi idarelerin kurulması (2-6 Mart 1998), Alacakların karşılanmasına ilişkin karşılıklı yardım (9-11 Haziran 1998) ve Kompendiyum (15-19 Haziran 1998) konularında görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Keza, Çek Cumhuriyeti’ne bir çalışma ziyaretinde (30 Haziran-1 Temmuz 1998) bulunulmuştur. Ülkemizin talebi üzerine, AT Komisyonu Protokolü üç ay süre ile uzatmıştır. III.5. Beklentiler Uyum çalışmaları koordinatörünün 330 331 olumlu tamamlandıktan görüşü sonra, Türkiye doğrultusunda, ulusal Türkiye’nin Transit Contract No. XXI/97/507 on “Technical assistance to Turkey on the implementation of the transit procedures and the use of the SAD”, 28.5.1997. Bu süre daha sonra 18 aya çıkarılmıştır, XXI/97/507A, 26.8.1998. Sözleşmeleri uygulamaya hazır olup olmadığının yerinde görülmesi amacıyla bir Akit Tarafların temsilcilerinin katılacağı bir değerlendirme ziyareti yapılacaktır. Bu ziyaret sonucunda, olumlu görüş verilmesi üzerine, ülkemiz Sözleşmelere taraf olana kadar, AT-EFTA Çalışma Gruplarına gözlemci olarak katılabilecektir. Son aşamada Türkiye, Sözleşmelerin Akit Taraflarından biri olarak, AT-EFTA Ortak Komitesi’nde yer alacaktır. ---o--- DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ 1. Değerlendirme Türkiye, 1959 TIR Sözleşmesi’ne 1966 yılında, 1975 Revize TIR Sözleşmesi’ne 1985 yılında taraf olmuştur. 1987 tarihli Ortak Transit Sözleşmesi’ne ise henüz taraf değildir. Yani, ülkemiz uluslararası transit taşımacılık düzenlemelerine her geçen gün daha geç taraf olmaktadır. Mevcut Türk gümrük transit ve transit teminat düzenlemelerinin Ortak Transit sisteminin gereklerini ne kadar karşıladığı ise şüphelidir. Herşeyden önce, Türk mevzuatındaki transit türleri ayırımının, OTS’dekinden apayrı olduğu görülmekte, hatta yanlış olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda, Türk mevzuatında transitin, denizyolu taşımacılığı için ‘aktarma’, diğer taşımacılık türleri için ‘transit’ olarak adlandırılması, bunların birbirinden farklı rejimlermiş gibi algılandığını göstermektedir. Üstelik, transit türlerinin, taşıma araçlarına göre ‘adi’ ve ‘milletlerarası’ olarak ayrılması da oldukça tehlikelidir. Yoksa, ne ‘adi transit’ adi, ne de ‘milletlerarası transit’ uluslararası özelliği haizdir. Vurgulandığı üzere ayırım, yalnızca taşıma araçlarına göre yapılmaktadır. Hal böyle olunca, örneğin TIR rejimi ‘milletlerarası’ değil, ‘adi’ transit usulü olarak değerlendirilmektedir. Keza, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile transit taşınacak eşya için, demiryolu ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı usulünün uygulanacağı öngörülmektedir. Ancak, bu yönde bir uygulamaya yapılan araştırma sırasında rastlanılmamıştır. Yani, uygulaması olmayan bir hüküm olarak mevzuatta öylece durmaktadır. Ortak Transit sisteminde kapsamlı teminattan yararlanacakların, rejiminin düzenli kullanıcısı olması ya da mali gücünün bulunması gerekmektedir. Düzenli kullanıcı sayılmada aranan 6 aylık süre koşulu, OTS’ye yeri taraf olan ülkeler ve sisteme yeni giren işlemciler bakımından sağlanamamaktadır. Böylece, ilgililerin mali gücü önem kazanmakta, mali gücü yeterli bulunan kişiler kapsamlı teminattan yararlanabilmektedir. Ancak bu kişilerin, transit kurallarını bilmemesi ve sistemin işleyişini aksatmaları olasıdır. Bu nedenle, mali güç yanında süre koşulunun da mutlaka aranmasında yarar görülmektedir. Süre koşulu, bu sisteme girilmesinden itibaren 6 ay süresince kapsamlı teminatın Türk işlemciler tarafından kullanılamamasını doğuracaktır. Başlangıçta hiç kullanılamayacak olan kapsamlı teminat, diğer teminat türlerine göre zamanla daha fazla kullanılacak, hatta yüzde yüzlere yaklaşacaktır. Örneğin, 1 Temmuz 1996 tarihinde OTS’ye taraf olan Çek Cumhuriyeti’nde teminat türleri arasında kapsamlı teminatı kullanma oranı, iki yılın sonunda yaklaşık %85’e ulaşmıştır. Başlangıçtan beri sistemde yer alan Almanya’da bu oran %98’i bulmuştur. Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler, bir kapsamlı teminat belgesiyle, belgenin geçerlilik süresi içinde hareket idaresi ve ülkesi dikkate alınmaksızın sınırsız sayıda transit işlemi gerçekleştirebilmektedir. Örneğin, Türk teminat Gümrük idaresinin kapsamlı teminat kullanmasına izin verdiği bir kişi, örneğin Almanya, Macaristan ya da bir başka Akit Taraftan transit işlemini başlatabilecektir. Aynı şekilde, Almanya, Macaristan ya da bir başka Akit Taraftaki bir teminat idaresinden kapsamlı teminat alan bir kişi de Türkiye'den transit işlemini başlatabilecektir. Her ne kadar daha yüksek teminatın daha az kaçakçılık anlamına geleceği düşünülse de, teminattaki artış dolayısıyla ortaya çıkan fazladan mali yük, kaçakçılık riskini daha da arttırmaktadır. Örneğin, bazı eşya için kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanması, bu eşyanın taşınmasında geleneksel kaçakçılık yöntemlerine yönelinmesine, örneğin yanlış beyanda bulunulmasına yol açmaktadır. Kapsamlı teminatı kullanma yasağının geçici olması öngörüldüğü halde, birçok defa uzatılmıştır. Bu da, yasaklamının geçici olmaktan çıkarak, sürekli olma özelliği kazanacağı anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, yeni bilgisayarlı transit sisteminin uygulamaya sokulmasıyla birlikte, teminat yükümlülüğünün yalnızca birkaç gün süreceği düşünülürse, söylenebilir. buna bağlı olarak maliyetlerin düşüceği 2. Öneriler 2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması Türk transit düzenlemelerinin, Ortak Transit ile uyumlu olarak yeniden düzenlenmesi, bu çerçevede, ulusal ve uluslararası transit ayırımın yapılması, ancak ulusal transit düzenlemelerinin mümkün olduğunca basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir. Keza, özellikle Gümrük Yönetmeliği’nde transit ve transit teminat hükümlerinin çok farlı yerlerde bulunduğu görülmektedir. Kullanıcıların bunlara ulaşması oldukça zordur. Bunların, belki yönetmelikte değil ama, hazırlanacak tebliğ ve genelgelerde topluca düzenlenmesinde büyük yarar bulunmaktadır. 2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi Transit rejimlerinde, transit boyunca askıya alınan vergi, resim ve özel tüketim vergisinden (excise) sorumlu olacak kişilerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu, Ortak Transit sisteminde, transit taşımacılık beyanında bulunarak bir T1 ya da T2 rejiminin usulüne uygun olarak sonuçlandırılmasından sorumlu “anasorumlu” (principal) olarak karşımıza çıkmaktadır. Anasorumlu kavramının transit mevzuatımıza dahil edilmesi gerekmektedir. 2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi Türk mevzuatı yalnızca bireysel teminatı ve UND tarafından verilen global teminatı öngörmektedir. Ortak Transit Sözleşmesi’ndeki diğer iki teminat türü, kapsamlı ve maktu teminatın da iç mevzuata dahil edilmesi gerekmektedir. 2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller, menkul ve gayrimenkul mallar ve resmi daire ve belediyelerle Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt mektuplarının teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir. Görüldüğü üzere, hükümetçe belirlenen bankalar tarafından verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz bulunma özelliği nedeniyle banka teminat mektuplarının Ortak Transit kefalet belgelerini karşılayabileceği söylenebilir. Diğer değerlerin ise, ancak depozito olarak verilebileceği düşünülmektedir. 2.5. Refakatin Teminat Olmaması Gümrük Mevzuatımız teminatın, masrafların taşıyıcı tarafından karşılanması koşuluyla, bir gümrük görevlisinin refakati ile ikame edilebileceğini öngörmektedir. Ortak Transit Sistemine göre bu imkansızdır. Memur eşliği ancak bir güvenlik önlemi olarak kabul edilebilir. Bu nedenle, bu hüküm mevzuattan çıkarılmalıdır. 2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması Gümrük idaresi, anasorumlu ve kefil arasındaki bildirim süre ve formlarının, İdari Düzenlemeler Toplusu dikkate alınarak mevzuatımıza aktarılması gerekmektedir. Aksi halde, teminata başvurulması durumunda önemli bir unsur olarak karşımıza çıkan sürelere uyulmaması nedeniyle, teminatın gelir olarak tahsili mümkün olmayacaktır. 2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi Türk mevzuatına göre, hareket gümrüğünün belirlediği bireysel teminat hareket gümrük idarelerine, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün belirlediği global teminat ise Ankara Gümrük Saymanlığı’na sunulmaktadır. OTS’ye göre, bireysel teminat hareket gümrük idaresine sunulurken, maktu ve kapsamlı teminatın verileceği yer teminat idareleridir. Bu idareler hem teminat tutarını belirlemekte, hem de teminatı kabul etmektedir. Uygulamada, maktu teminat idareleri ile kapsamlı teminat idarelerinin ayrıştırılması mümkündür. Maktu teminat için daha üst bir makam gerekli görülürken, kapsamlı teminat için, işlemlerin hacmi dikkate alındığında, daha alt düzeylerin yeterli olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda, maktu teminat için Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün, kapsamlı teminat için ise, (belki Gümrükler Genel Müdürlüğü yanında) başmüdürlüklerin yetkilendirilmesi yerinde olacaktır. Unutulmaması gereken bir husus, maktu teminat bir kez verildikten sonra, teminat gümrüğüne fazla bir iş düşmezken, kapsamlı teminat söz konusu olduğunda, kapsamlı teminatın yenilenmesi, ayarlanması, ilgililerin işlemlerinin izlenmesi vb. nedenlerle, teminat idaresinin işi sürekli olmaktadır. 2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi Ortak Transit Sözleşmesi’ne ülkemiz taraf olmadan önce, Gümrük idaresinin yararına olacağından, yeni sitemi benimsemeleri açısından, Ortak Transit rejimini kullanacak mali/ekonomik çevrelere teminat sisteminin içeriğinin ve faaliyetleri üzerindeki etkilerinin açıklanması ve Gümrük idaresinin kendi görevlilerinin bilgilendirilmesi gerekmektedir. İşlemciler açısından, teminat seçme olanağı (kapsamlı, bireysel ya da maktu teminat): Birçok işlemi kapsadığından kapsamlı teminatın mali avantajı varken, maktu ve bireysel teminat işlemleri ise daha basittir. Gümrük idareleri için, geniş ölçüde uyumlaştırma (standart teminat belgeleri, teminatın hesaplanmasında tek yöntem): Kefil ayrı ayrı hesaplanan taleplerden sorumlu olduğundan, riskin yaygınlaştırılması (kapsamlı ve bireysel teminat) söz konusudur. Kapsamlı teminatın kullanılması gümrüğün onayına bağlıdır. Kapsamlı teminat için verilen izin usulsüzlüklerin olması durumunda iptal edilebilmektedir. Transit idaresindeki formaliteleri azaltmak amacıyla her bir sevkiyat için teminatı (kapsamlı teminat hariç) % 100 düzeyinde belirleme olanağı vardır. 2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi İşlemciler ve gümrük idaresi arasında bir mutabakat zaptının yapılarak rollerin ve sorumluluklarının belirlenmesi yerinde olacaktır. Böyle bir zapt, kaçakçılığa karşı işlemciler ile gümrük idaresi arasında iletişimi ve işbirliğini kolaylaştıracaktır. 2.10. Teminat Sistemine Giriş Gümrük idaresi, bire bir güvence sağladığı için bireysel teminatı, ticaret erbabı ise, daha ucuza sağlandığı için kapsamlı teminatı tercih etmek durumundadır. Ülkemizde, pek çok sayıda işlemcinin kapsamlı teminattan yararlandırılması, onların uluslararası rekabet gücünün artması, dolayısıyla ülke ekonomisinin kalkınması demektir. Türk mevzuatı global teminat düzenlemesinde, global teminattan yararlanmak isteyenler için C2 yetki belgesine sahip olma koşulunun getirildiği görülmektedir. Ortak Transit kapsamlı teminat düzenlemelerinden yararlanmak isteyenler için ise, daha kapsamlı ve nesnel ölçütlerin belirlenmesi gerekmektedir: • Mali özelikler: örneğin sermayesinin teminata karşılık gelecek tutarda olması dahil, mali yapının nesnel değerlendirilmesi; • Mesleki özellikler: değerlendirilmesi iletişim dahil ve elektronik anasorumlunun veri değişiminin deneyiminin nesnel değerlendirilmesi; ve • Kişisel özellikler: önceki gümrük suistimal kayıtlarının izlenmesi dahil anasorumluyu temsil eden kişilerin nesnel değerlendirilmesi. Keza, bireysel ve tam teminat ile herkes Ortak Transit sistemine girebilirken, ancak belirli koşulları yerine getirenler kolaylıklardan ve basitleştirmelerden yararlanmalıdır. Örneğin, kapsamlı teminattan yararlanmada tüm işlemciler için düzenli kullanıcı, güvenilir tacir ve güçlü mali durum koşulları aranabilir. 2.11. Bilgisayarlaşma 2000 yılı ortalarında tam anlamıyla kullanılmaya başlanılması planlanan NCTS ile uyumlu bilgisayarlaşmanın gerçekleştirilmesi zorunlu görülmektedir. 1995 yılında Dünyü Bankası ile yapılan anlaşma gereğince Türk Kamu İdaresinin Modernizasyonu çerçevesinde Gümrük İdaresinin de otomasyonu çalışmaları başlatılmış ve 22 Haziran 1998 tarihinde Türkiye’nin toplam ithalat/ihracatının %25’inin yapılmakta olduğu Atatürk Havalimanı Giriş ve Çıkış Gümrük İdareleri’nde özet beyanın bilgisayar ortamında pilot uygulamasına geçilmiştir. 2000-2001 yıllarında Türkiye’nin toplam ithalat/ihracatının %95’inin gerçekleştirilmekte olduğu 50 gümrük idaresinin otomasyona geçmiş olması beklenilmektedir. Fransız Gümrük İdaresi’nin kullandığı SOFIX Programı’ndan uyarlanan ve Bilge adı verilen programa ilave modül takılarak, TIR, Ortak Transit vb. transit rejimlerinin de bilgisayar ortamında elektronik takip ve teyit işlemlerinin yapılması beklenilmektedir. Keza, risk analizlerinin transit eşyası için ayrıca yapılması öngörülmektedir. Bilge Programının en önemli yararlarından birisi de, transit teminat işlemlerinin bilgisayar ortamında izlenmesi olacaktır. Böylece, gerek teminat belgelerinin düzenlenmesinin, gerek işlemlerin gerçekleştirilmesinin usule uygun olması sağlanabilecektir. 2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi İptal edilen, çalınan ya da kaybolan teminat belgeleri, durumu diğer Akit Taraflara iletecek olan AT Komisyonuna bildirilmektedir. Bu aşamadan sonra her Akit Taraf sorumlu duruma gelmektedir. Bu nedenle, ilgili gümrük idarelerinde teminatı kabule ve belgelerin geçerliliğinin kontrolüne tek bir kişi yetkili kılınmalıdır. Bu kişi, kendisine sunulan kefalet belgelerinin geçerli olup olmadığını bilgisayardan, yoksa daha önceden oluşturulan bir listeden kontrol etmelidir. İptal edilen, çalınan ya da kaybolan bir belge ile karşılaştığında, belgenin üzerini çizerek iptal etmeli ve belgeyi düzenleyen gümrük idaresine, gerekirse diğer bir Akit Tarafa göndermelidir. 2.13. Maktu Teminat Fişleri Transit belgesinde anasorumlunun imzası bulunduğundan, imzalanmamış olmaları maktu teminat fişlerinin geçerliliğini etkilememekte, keza aynı seri numarası birden fazla maktu teminat fişine verilmemektedir. Maktu teminat fişlerinin üç nüsha düzenlenerek, biri işlemci için alındı belgesi, biri gümrük nüshası, diğeri de kefil için teyit belgesi olarak kullanılması, tarafların işlemlerini kolaylaştıracaktır. Hareket idaresi, transit işlemi ibra edildiğinde, maktu teminat fişlerini arkalarına tarih yazarak bir klasörde saklamalıdır. 2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi Ortak Transit rejimi kefillerinin, diğer Akit Taraflarda kendi tebligat adreslerini belirlemesi gerekmektedir. İlgili Akit Tarafta bulunan bir tebligat adresine yapılacak bir bildirim kefilin kendisine yapılmış sayılmaktadır. 2.15. Teminat İstisnaları OTS’ye göre, Akit Taraflar yalnızca kendi topraklarında gerçekleştirilecek transit işlemlerin için teminat istisnası sağlayabilmektedir. Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Yine, Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir kararı ile, Türkiye’deki bir hareket idaresinden, örneğin, Ankara’dan başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan ya da Yunanistan’a girişte yer alan transit idaresine kadar olan kısmı için teminat aranmaması mümkün olacaktır. 2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar Taşımadan sorumlu aracılar (freight forwarders), eşyanın belirli bir yere teslimini düzenleyen, gümrüğe T1 ya da T2 belgesini sunma yetkisini ulusal mevzuattan alarak anasorumlu konumuna gelen aracılardır. Bu aracıların, riskin azaltılması açısından tanınmış müşteriler ve iyi bir taşımacı şirketle çalışmaları ve sigortaya sahip olmaları önerilmektedir. 2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil) Türk Gümrük mevzuatına göre, teminat mektubu verecek bankaları hükümet belirlemektedir. Ancak, Ortak Transit kefillerinin (sigorta şirketleri dahil) belirlenmesi yetkisi Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü, başmüdürlükler vb.) verilmelidir. Kapsamlı teminat kefili olabilme ölçütlerinin getirilmesi ve bu ölçütlerin nesnel olması gerekir. Teminat kefalet belgelerinin süresiz olduğu düşünülürse, kefillerde sürekliliğin mutlaka aranmasında zorunluluk görülmektedir. Riski azaltacağı düşüncesiyle, kapsamlı teminat kefaletinin bir ya da birkaç yerde toplanması yerine yaygınlaştırılmasına çalışılmalıdır. Maktu teminat kefillerinin, kefil olunacak tutarın önceden öngörülemeyeceği, dolayısıyla bu tutarın çok büyük rakamlara ulaşabileceği de göz önüne alınarak, Gümrük Müsteşarlığı’nın belirleyeceği tek bir makam tarafından belirlenmesinde yine bir zorunluluk görülmektedir. Bu makam, Gümrükler Genel Müdürlüğü olabilir. Maktu teminatın niteliği gereği, UND maktu teminat kefili olmak isteyebilir. Böylece, üyelerine maktu teminat fişi vererek sorumluluğu paylaşacağından sektörün daha az sorunlar doğurmasını sağlayabilir. Öte yandan, TOBB da, TIR Ulasal Teminat Kefili olarak, Avrupaya yönelik TIR karnesi kapsamı taşımalarda olabilecek azalmalara bağlı gelir kaybını maktu teminat kefili olarak kapatmak isteyebilir. Zaten, maktu teminat fişi de, TIR karnesi gibi, maktu bir tutar ile sınırsız tutarda eşya taşınmasına olanak vermektedir. Bu noktada, TOBB’un deneyimli olması da bir avantaj olarak görülmektedir. Kısaca, araya başka adaylar girmese de, UND ve TOBB’un maktu teminat kefili olmaları güçlü görülmektedir. Bu, iki kefilin maktu teminat fişleri konusunda rekabet etmesini ve böylece fiyatların düşmesini sağlayacaktır. Kefil belirlemede önemli bir konu da, anasorumlu ile kefilin aynı kişi olamamasıdır. 2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri Ulusal transit, Ortak Transit Sistemi yanında uygulanmalı ve ona yakınlaştırılmaktadır. Bu çerçevede, TİB’in 1 numaralı kutusunun 3. Altbölümüne yazılmak üzere, bir sınır gümrüğünden bir sınır gümrüğüne, bir sınır gümrüğünden bir iç gümrüğe, bir iç gümrükten bir iç gümrüğe ve bir iç gümrükten bir sınır gümrüğüne yapılan transit taşımacılık için yeni kodların belirlenmesi gerekmektedir. Ulusal transit kefalet senedi ve belgelerinin oluşturulmasında Ortak Transit Sistemi esas alınmalıdır. 2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar Yetkili gönderici ve alıcı olarak basitleştirilmiş prosedürlerden yararlanma ölçütleri getirilmelidir. Örneğin gerekli koşullar arasında şunlar olabilir: • ödemeler dengesinin iyi olması, • belirli bir hacme ulaşmış işlem sayısı ve tutarı, • belgelerin kontrol edilebilmesi, • gümrük vergileri için teminat sağlanması, • eşya hareketlerine ilişkin kayıtların gümrük idaresine gönderilmesi, • eşya hareketlerinin (tür, menşe, varış vb.) faksla bildirilmesi. 2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü bünyesinde TIR karnelerini kontrol merkezi ve TIR karnelerini izlemede deneyimli gümrük görevlileri bulunmaktadır. TIR Karnelerinin yönetimi bilgi işlemle yapılmaktadır. Bu merkezin geliştirilerek, Ortak Transit Merkez İdaresi olarak da çalışması sağlanabilir. Kurulacak idareye, Ortak Transit belgelerinin dağıtımı şeklindeki basit posta görevi yanısıra, mühürlerin kontrol edilmesi ve araştırma prosedürünü yürütme görevi verilebilir. Bu amaçla, belgelerin merkez idareye geliş-gidiş tarihlerinin ve sayılarının kaydedildiği bir kütük oluşturulabilir. 2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması Gümrük idarelerimiz Tek İdari Belge bazında transit işlemi yapmaktadır. Bununla birlikte, Ortak Transit işlemi yapmaya yetkili gümrük idarelerinin belirlenmesi ve bu idarelerde İdari Düzenlemeler Toplusu’nun en son hali, kontrol için bulunması gerekmektedir. Bu idarelerde, 1 ya da 2 kişilik bir transit bölümü oluşturularak transit belgelerinin yönetimi ve T5 yapraklarının geri gönderilmesi sağlanmalıdır. 2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi Ortak Transit sisteminde ve özellikle teminat belgelerindeki mühürlerin kontrol edilmesinde video-spektoral analize yatırım yapılması yerinde olur. Yalnızca, İngiltere’de olduğu gibi merkezi idare ya da bir başka birim de kullanabilir. Video-spektoral analiz cihazının, usule uygun olarak basılmış mühürleri kontrol edebileceği göz önüne alınarak, mühürlerin mümkün olduğunca temiz olmasına dikkat edilmelidir. Bu cihaz baska yerlerde, örnegin mense kaselerinin kontrolünde de kullanilmasi mümkündür. 3. Sonuç Son söz olarak, Ortak Transit Sözlesmesi’ne, diger uluslararasi sözlesmelerden farkli olarak, basvuruda bulunarak degil, davet edilerek taraf olunmaktadir. Davet edilebilmek için de, Sözlesme’ye taraf olundugunda, sistemi aksatmadan uygulayabilecek mevzuat ve fiziki yapiya sahip olmak gerekmektedir. Bu nedenledir ki, bu Sözlesmeye taraf olmak isteniliyorsa, gerekleri istisnasiz yerine getirilmelidir. Iste bu çerçevede, Ortak Transit teminat düzenlemeleri önemli bir unsur olarak karsimiza çikmaktadir. Bu konuda gereken uyum ya yapilmali ya da Sözlesmeye taraf olma arzusundan vaz geçilmelidir. Ikinci olasilik istenilmedigine göre, birincisi mutlaka yerine getirilmek durumundadir. ---o--- KAYNAKÇA ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods, Customs Cooperation Council, Temmuz 1996. Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma, Roma, 25.3.1957. Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988. Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20, Ankara, 1983. CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997. Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and Interpretations relating to Transit and the Single Administrative Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı Komisyon Belgesi. Convention and Statute on Freedom of Transit, United Nations Transport Facilitation Conventions, International Telecomunication Union, www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html. Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods, (Brüksel, 6 Temmuz 1961). Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets, europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm. Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması, 15 Mart 1998. Example of an International Guarantee System Established by the International Road Transport Union, www.itu.int/editrans/facilit/ tircon/tta3.htm. G/ADP/N/1/AUS/2, World Trade Organization, 17.08.1998. Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996. Kellett-Bowman, Edward, Raporteur, Report on the Community Transit System, European Parliament’s Committee of Inquiry into Community Transit System, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge. Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirilen Matthaeus Değişim Programı Raporu, Ankara, 21 Nisan 1998. Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek Cumhuriyeti Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16 Temmuz 1998. Ministry of Customs of Republic Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/ title.html. Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Önsöz, Brüksel, 30 Nisan 1997. A New Transit System for Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997. Report of the Mission Findings, United Nations Conference on Trade and Development, July 1998. Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu (Task Force) Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996. TIR Handbook including the Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975), United Nations Economic Commission for Europe, New York and Geneva, 1995. 1996 UCLAF Annual Report. Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle Birlikte Türk Meden Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411, AÜ Basımevi, Ankara, 1975, s. 951. Ortak Transit Görüşmeleri Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR A.2 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu. Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu. Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998 tarihli TUR A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu. Ortak Transit Sisteminde Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım ile ilgili 9-11 Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri. Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazeteleri 1.8.1972 tarihli ve 14263 sayılı RG 3.2.1973 tarihli ve 14437 sayılı RG 31.3.1985 tarihli ve 18711 sayılı RG 11.5.1985 tarihli ve 18751 sayılı RG 26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG 29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG BM/AEK Belgeleri ECE/TRANS/4, 31.10.1996, Press Release, www.unece.org/press/ 96trans4.htm TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996 TRANS/WP.30/R.195, 14.4.1997 C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997. 17.9.1998 tarihli belge Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri 22.5.1987 tarihli ATRG L134 12.6.1986 tarihli ATRG L157 13.8.1987 tarihli ATRG L226 29.6.1988 tarihli ATRG L162 17.12.1991 tarihli ATRG L348 19.10.1992 tarihli ATRG L302 2.2.1993 tarihli ATRG L25 19.2.1993 tarihli ATRG L42 11.10.1993 tarihli ATRG L253 15.1.1994 tarihli ATRG L12 18.3.1994 tarihli ATRG L76 31.12.1994 tarihli ATRG L371 12.12.1995 tarihli ATRG L299 13.1.1996 tarihli ATRG L10 14.2.1996 tarihli ATRG L36 13.2.1996 tarihli ATRG L35 14.2.1996 tarihli ATRG L37 20.3.1996 tarihli ATRG L70 14.5.1996 tarihli ATRG L117 24.7.1996 tarihli ATRG L184 7.9.1996 tarihli ATRG L226 12.11.1996 tarihli ATRG L289 28.12.1996 tarihli ATRG L338 13.1.1997 tarihli ATRG L7 4.2.1997 tarihli ATRG L33 14.2.1997 tarihli ATRG L43 5.4.1997 tarihli ATRG L91 10.6.1997 tarihli ATRG C176 28.8.1997 tarihli ATRG L237 29.8.1997 tarihli ATRG L238 6.1.1998 tarihli ATRG L2 9.1.1998 tarihli ATRG L5 13.1.1998 tarihli ATRG L7 19.8.1998 tarihli ATRG C261 AT Komisyonu Belgeleri 22.7.1994 tarih ve XXI/175/94 sayılı belge 4.7.1996 tarih ve XXI/2128/95 Rev. 2 sayılı belge 4.1.1997 tarih ve XXI/120/97 sayılı belge 27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belge 30.1.1997 tarih ve TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı çalışma belgesi 6.2.1997 tarih ve XXI/121/97 sayılı belge 25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazı 28.5.1997 tarih ve XXI/97/507 sayılı belge 26.8.1998 tarih ve XXI/97/507A sayılı belge EK-I Tek İdari Belge’nin 52 numaralı kutusunda kullanılan teminat kodları: Durum Kod Gerekli diğer bilgiler Kapsamlı teminat 1 - belge numarası - teminat idaresi adı Bireysel teminat 2 Nakdi teminat 3 Maktu teminat 4 Ortak Transit Sözleşmesi’nin Ek I’in Başlık V, Bölüm 3 uyarınca teminat gerekli değilse Ortak Transit Sözleşmesi’nin Madde 10(2)(b) uyarınca hareket idaresi ile ilk transit idaresi arasındaki kısım için teminat gerekli değilse Belirli kamu kurumları için teminat gerekli değilse 6 7 8 EK-II (Ek: 12) TC-31 TEMİNAT BELGESİ (Ön) Bu belge, teminatın iptal edilmesi üzerine teminat idaresine gecikmeksizin iade edilmelidir. 1. Son geçerlilik tarihi 2. No 3. Anasorumlu (soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi ve ülke) 4. Kefil (soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi ve ülke) 5. Teminat idaresi (tam adres ve ülke) 6. Teminat kapsamı (ulusal para birimi cinsinden) rakaml a: yazıyla: 7. Teminat idaresi, yukarıda ismi bulunan anasorumlunun, aşağıdaki üzeri çizilmeyen gümrük bölgelerinde T1/T2 Ortak transit işlemi gerçekleştirmeye yetkili olduğunu onaylar: AVRUPA TOPLULUĞU, ÇEK CUM., İSVİÇRE, İZLANDA, MACARİSTAN, NORVEÇ, POLONYA, SLOVAKYA, TÜRKİYE ..............……………........................'da, .........…………............................'nde (imza yeri) 8. Süre uzatımı dahil ...............……………..…...............'da, ..........…….…………...................'nde (imza yeri) (tarih) (tarih) Anasorumlu bir şirket ise, 11 no.lu kutuyu imzalayan kişi, ad, soyad ve şirketteki konumunu belirtmelidir. (Teminat idaresi resmi imza ve mührü) ve mührü) 9. Anasorumlu adına T1 veya T2 beyannamelerini imzalamaya yetkili kişiler. 10. Yetkilendirilen kişinin soyadı, 11. Anasorumlunun imzası 10. Yetkilendirilen kişinin soyadı, adı ve imza örneği adı ve imza örneği (Teminat idaresi resmi imza (Arka) 11. Anasorumlunun imzası (Ek: 13) TC-10 TRANSİT BİLGİ NOTU Taşıma aracının kimliği: ………………………………………………………………………………………….. TRANSİT BELGESİ Tür (T1 veya T2) ve sayısı Hareket idaresi ÖNGÖRÜLEN GÜZERGAH (VE ÜLKE) RESMİ KULLANIM İÇİN Transit tarihi: ……………..…………………………. ……………………………………..…. (İmza) Resmi mühür (Ek: 14) TC-11 ALINDI ………………………………………..………………………………’deki varış idaresi, ……………………………………………...…..……….……………….…… idaresince ……………….…….……… sayı ve ……….…..………………… tarih ile tescil edilen T1, T2* belgesinin ibraz edildiğini ve düzenlenen bu belge kapsamındaki sevkiyata yönelik herhangi bir usulsüzlüğun bu tarihe kadar tespit edilmediğini onaylar. Resmi mühür ………………….…....…….’de, ……..……….19……. ‘de Yer Tarih ………………………………………………………………………………………. (İmza) ________ (*) Gerekeni siliniz (Ek: 15) (Ön) TC-32 MAKTU TEMİNAT FİŞİ A 000 000 .............................………....................................................................................... ...................................................................................... tarafından düzenlenen (Birey veya firmanın ad ve adresi) (.........................................……...............…........... ....… teminat idaresi tarafından ..........................................……....…................’de kabul edilen teminat taahhüdü) Bu fiş .........................………...……………...……..…....... .............................den sonra başlamayan bir T1, T2 işlemi için 7 000 ECU miktarına kadar geçerlidir ve bu açıdan ....................…….................................................. anasorumludur. (Birey veya firmanın ad ve adresi) ...................................................... ...................................................... (Anasorumlunun imzası)* (Kefilin mühür ve imzası) __________ (*) İmza ihtiyaridir (Arka) Hareket idaresi tarafından doldurulacak .............................................................................. …..'ndeki idare tarafından ............................................ sayı ve ...................................................... tarih ile tescil edilenT1/T2 belgesi kapsamında geçerli transit işlemi .................................................... ................................................... (Resmi mühür) (İmza) (Ek: 16) ORTAK TRANSİT REJİM KAPSAMLI TEMİNAT KEFALET BELGESİ (Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki birkaç transit işlemini kapsayan kapsamlı teminat kefalet belgesi) I. Kefilin taahhüdü 1. .....................................................................................………………………......................…. ......................................………………............ adresinde1 yerleşik aşağıdaki imzanın sahibi2 ............................……………………………..……………………………….......................... …………………………………………………… işbu belge ile müştereken ve müteselsilen, …………......................................……………...............………………… teminat idaresinde, anasorumlu3 ...............……...............……….............….................................................’nun Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere maksimum ……....................………………………. ...................................…...............’na kadar olan herhangi bir tutarı, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder. 2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder. Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır. İlk ödeme başvurusu alındısından önce veya bu başvuruyu izleyen 30 gün içinde başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi ile ilgili olarak aşağıdaki imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, işbu taahhüde uygun olarak hali hazırda ödenmiş olan miktar, bu miktardan düşürülmeyebilir. 3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur. 1 2 3 4 Tam adresi. Soyadı ve adı veya firma adı. Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi. Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz. Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir. İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur. Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden, ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder. 4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için adresini6............................................................................................................………….......... ...….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir: Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ............................................................................................... ........................................................……………................. …………............................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... .......................................…………………………………… Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder. Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi taahhüt eder. ....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir .............................................................................................................. (imza)7 II. Teminat idaresi tarafından kabul Teminat .........................….........................….....………………................................... Kefil taahhüdünün kabul ...........................………………............................................... idaresi tarihi ............................................................................................................................. 5 6 7 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır. Tam adres. İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır. (Mühür ve imza) (Ek: 17) ORTAK TRANSİT REJİMİ TEK BİR İŞLEM İÇİN TEMİNAT KEFALET BELGESİ (İlgili Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki tek bir transit işlemini işlemini kapsayan teminat kefalet belgesi) I. Kefilin taahhüdü 1. ..................................................…………….............................……………............................ .................................................…...…………………………………........332 adresinde yerleşik aşağıdaki imzanın sahibi333 ………………………….…............................................................. ......................................…………….....................……............................................... bu belge ile müştereken ve müteselsilen, ..…………….........……....……………………...................... ...............………………...……………………………………………....... hareket idaresinde, anasorumlu334 ……..............................………………..................................……....................... ........................................…………….............................…..........……...……...................’nun .........………............................……………...............……………………. hareket idaresiden ......................……………………………................…........... varış idaresine kadar Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere maksimum …………...............…………………… ……..…....................................…...............’na kadar olan herhangi bir tutarı, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder. 2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili 332 333 334 4 Tam adresi. Soyadı ve adı veya firma adı. Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi. Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz. makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder. Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır. 3. Bu taahhüt, hareket idaresince kabul tarihinden itibaren geçerli olur. 4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için adresini6..................................................................................................….......................…..... ..……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir: Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ............................................................................................... ........................................................……………................. …………............................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... .......................................…………………………………… Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder. Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden hareket idaresine bildirmeyi taahhüt eder. ....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir .............................................................................................................. (imza)7 II. Hareket idaresi tarafından kabul Hareket idaresi .......................................……..................................................... 5 6 7 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır. Tam adres. İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır. Kefilin taahhüdü, .................................. tarih ve ..….………….......... sayı ile düzenlenen T1/T28 transit işlemini kapsamak üzere ...……................. tarihinde kabul edilmiştir. ............................................................................................................. (Mühür ve imza) (Ek: 18) ORTAK TRANSİT REJİMİ MAKTU TEMİNAT KEFALET BELGESİ (Maktu Teminat Sistemi kefalet belgesi) I. Kefilin taahhüdü 1. ......…………........................................................……………….............................................. .............................………......…...................……………..........................1 adresinde yerleşik aşağıdaki imzanın sahibi2 ................…………………………................................................, herhangi bir anasorumlunun Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti lehine düzenlediği her teminat fişi için maksimum 7 000 ECU’luk bir tutara sorumlulu olmayı kabul ettiğini ...........................……………….…….......................... teminat idaresinde, bu belge ile müştereken ve müteselsilen garanti etmektedir. 2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, her bir teminat fişi için 7 000 ECU’ya kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder. Yetkili makamlar, aşağıdaki imza sahibin isteği üzerine ve geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle, aşağıdaki imza sahibinin talep edilen miktarları ödeme başvurusundan itibaren 30 günden sonra ödemek zorunda olduğu süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, söz 8 1 2 Uygun olanı çiziniz. Tam adres Soyadı ve adı veya firma adı konusu miktar bu durumda ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında tahakkuk edecek olana eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır. 3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur. Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir. İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur. Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden, ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder. 4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için adresini6..........................................................................................…………............................ ...….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir: Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ............................................................................................... ........................................................……………................. …………............................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... .......................................…………………………………… Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder. Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi taahhüt eder. ....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir .............................................................................................................. (imza)7 II. Teminat idaresi tarafından kabul 5 6 7 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır. Tam adres. İmzadan önce, “Teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile yazılmalıdır. Teminat .........................…..................……………….....….......................................... Kefilin taahhüdünün kabul .......................……...........…………..................................... ............................................................................................................................. (Mühür ve imza) idaresi tarihi 14.5.96 L117 Ortak Transit Sözleşmesi, Ek II, Madde 34B(2)’nin uygunlandığı eşya listesi AS kodu Transit işlemi türü Tanım ex 01.02 Canlı sığırlar A ex 01.03 Canlı domuzlar A ex 01.04 Canlı koyun ve keçiler A 02.01 Sığır eti, taze ya da soğutulmuş A 02.02 Sığır eti, dondurulmuş A 02.03 Domuz eti, taze, soğutulmuş ya da dondurulmuş A 04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren A 04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar A 04.06 Peynir ve lor A 10.01 Buğday ve mahlut A 10.02 Çavdar A 10.03 Arpa A 10.04 Yulaf A 17.01 Şeker A Sigaralar A ex 24.02 A= Üçüncü ülkelerden akit tarfların gümrük bölgesine ithal edilen eşya ile ilgili T1 işlemleri 13.1.96 L10 AS kodu Tanım ex 01.02 Canlı sığırlar ex 02.02 Sığır eti, dondurulmuş 04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren 04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar 04.06 Peynir ve lor 08.03 Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş 10.01 Buğday ve mahlut 10.02 Çavdar 17.01 Şeker ex 22.07 Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da daha fazla olan tağyir edilmemiş etil alkol ex 22.08 Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az olan tağyir edilmemiş etil alkol 9.1.98 L5 AS kodu Tanım Standart 7.000 ECU tutarına karşılık gelen Miktar 1 2 3 ex 01.02 Canlı sığırlar 4 000 kg ex 02.02 Sığır eti, dondurulmuş 3 000 kg 04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren 5 000 kg 04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar 3 000 kg 08.03 Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş 8 000 kg 17.01 Şeker 7 000 kg ex 22.07 Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da daha fazla olan tağyir edilmemiş etil alkol 3 hl 22.08 Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az olan tağyir edilmemiş etil alkol 5 hl 24.02.20 Sigaralar 35 000 adet