sablon 2 - Mutlu Çocuklar Derneği

Transkript

2011-2012 YILI
MUTLU ÇOÇUKLAR DERNEÐÝ
ÇALIÞTAYI BÝLDÝRÝ KÝTAPÇIÐI
w w w . m u t l u c o c u k l a r . c o m
Mebusevleri Caddesi Þerefli Sokak No:27/3 Çankaya/ANKARA
Tel :0312 222 03 55 Faks :0312 222 03 09
Yrd.Doç.Dr.Mehmet Akif OCAK- Yüksel BAÐIÞLAR
" Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy "
ÖNSÖZ
Deðerli katýlýmcýlar,deðerli hocalarýmýz,
“Çaðýmýzda Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu Çalýþtaya hoþ geldiniz diyor, saygýlarýmý sunuyorum.
Mutlu Çocuklar Derneðimiz, ülkemiz çocuklarýnýn saðlýklý, özgüveni tam, dünyadaki yaþýtlarýyla rekabet edebilecek bedensel ve zihinsel
donanýma sahip olabilmesi amacýyla, devlet kurumlarý ve diðer sivil toplum kuruluþlarýyla da iþbirliði içerisinde, destekleyici projeler
üretmek amacýyla yola çýkarak, 2010 yýlýnda, merkezi Ankara’da olmak üzere, “Ýstanbul, Bursa, Trabzon, Gaziantep ve Diyarbakýr”
illerinde merkezleri kurulan, kendisini aile ve çocuk sorunlarýnýn çözümüne adamýþ, bir sivil toplum kuruluþudur.
Çocuklarýmýz için, ihtiyaç duyulan her alanda projeler üretmek, toplumda bilinç oluþturmak, daha geniþ kitleleri ve kurumlarý harekete
geçirmek genel hedeflerimiz arasýndadýr.
Mutlu Çocuklar Derneði olarak, çalýþtayýmýzýn da konusu olan çocuklarýmýzýn, teknolojinin doðru kullanýlmasý konusunda duyarlý hale
getirilmesi ve bu konuda özellikle aile ve öðretmenlerin görev ve sorumluluklarý konusunda bilinçlendirilmesi amacýyla, Ýçiþleri
Bakanlýðý Dernekler Dairesi Baþkanlýðýyla Derneðimiz arasýnda 16 aralýk 2010 tarihinde bir protokol imzalanmýþtýr.
" Bugünün küçükleri, yarýnýn büyükleridir. "
Bu protokol ile hedeflerimiz; ailelerin çocuklarýyla daha fazla ama, kaliteli zaman geçirmelerini saðlamak, çocuklarýmýzýn ekran
karþýsýnda geçirdikleri zamanlarýný, ailelerin kontrol altýna alabilmelerini saðlamak, yararlý ve eðitici programlarýn seçilerek çocuklarý bu
programlarý izlemeye teþvik etmek,internet, bilgisayar, tv ve cep telefonu karþýsýnda geçirilen zamaný sýnýrlandýrarak kontrol altýna
alabilmelerini teþvik etmektir.
Teknolojinin doðru kullanýlmamasýndan dolayý zararlara maruz kalmalarý nedeniyle çocuklarýmýzýn, ailelerimizin ve öðretmenlerimizin tv,
bilgisayar, cep telefonu ve internet kullanýmýnda bilinçlendirilmeleri son derece önem kazanmaktadýr.
Çocukluðun ilk yýllarý, ruhsal, bedensel ve sosyal kimliðin geliþip biçimlendiði en önemli yýllardýr ve erken çocukluk yýllarýnda, saðlýklý
psikososyal geliþim çocuðun gördükleri, duyduklarý ve sosyal çevresi ile yakýndan iliþkili olmaktadýr. O halde ailelerin, çocuklarý söz
konusu olduðunda özellikle televizyon gibi etkili bir iletiþim aracýný kullanýrken son derece seçici olmasý gerekmektedir. Ayrýca, çocuklarýn
biliþim teknolojisinden maksimum faydayý saðlarken, özellikle internet ve cep telefonunun yan etkilerinden de korunmalarý
gerekmektedir.Her geçen gün artan ve mini el bilgisayarý gibi çalýþan yeni nesil cep telefonlarý, içerdiði özellikler sayesinde, günlük
yaþamda daha çok yer almakta ve kullanýcýya ait kredi kartý bilgisi, hesap numaralarý, þifreler, kontak adresleri, konum bilgileri gibi daha
pek çok bilgiyi taþýyarak bir anlamda güvenlik riski oluþturmaktadýr. Bizi dünyanýn bir ucundan diðer ucuna götüren internet de ayný
zamanda büyük tehlikelerin kapýsýný aramaktadýr. gün geçtikçe artan dolandýrýcýlýk ve cinsel istismar haberleri, güvenli internet
kullanýmýnýn önemine iþaret etmektedir. Ýnternette en fazla zararý, maalesef bunun farkýnda bile olamayan çocuklar görmektedir.
Ýnternetin ölçüsüz kullanýmýnýn, aile içi iletiþimin kopmasýnýn yanýnda, zaman kaybý, eðitimde verimin düþmesi, günlük iþlerin aksamasý,
dikkat daðýnýklýðý, asosyallik, davranýþ bozukluklarý gibi sýkýntýlarý da beraberinde getirmesi neticesinde çocuklara teknolojiden nasýl
faydalanýlmasý gerektiði izah edilmesi ve tehlikelere karþý uyarýlmasý gerekmektedir.
Deðerli katýlýmcýlar, Mutlu Çocuklar Derneði Yönetim Kurulu adýna “Ýnternet, bilgisayar, tv ve cep telefonunun etkileri konusunda sadece
çocuklarýn deðil, aile bireylerinin ve eðitimcilerin de bilgilendirilmesi gerektiði fikrinden hareketle deðerli hocalarýmýzýn katkýlarýyla
yapýlacak “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu çalýþtayýmýza teþriflerinizden dolayý tekrar teþekkür ediyor saygýlarýmý ve þükranlarýmý
sunuyorum.
Sevgi MERMERCÝ
Mutlu Çocuklar Derneði
Yönetim Kurulu Baþkaný
2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY
1
www.mutlucocuklar.com
2
MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012
YÖNETÝCÝ ÖZETÝ
Deðerli okurlar,
Hýzla geliþen teknoloji kullanýmý ve bu geliþmelerin getirdiði riskler ve problemler gün geçtikçe çoðalmaktadýr. Bu nedenle, teknolojinin
doðru kullanýmý önemini daha çok hissettirmekte ve gerekli önlemlerin alýnmasýný beraberinde getirmektedir. Günümüzde genel olarak
teknoloji, özel olarak internet, bilgisayar, cep telefonu ve televizyon yaþantýmýzýn her alanýnda kullanýlýr duruma gelmiþ, adý geçen
teknolojilerin olmadýðý bir yaþam düþünülemez olmuþtur.
Bu baðlamda, Mutlu Çocuk Mutlu Aile projesi kapsamýnda, Teknolojinin Doðru Kullanýmý Çalýþtayý bildiri kitapçýðýný yayýnlamanýn gurur
ve heyecanýný yaþýyoruz.
Bildiri kitapçýðýnda teknoloji kullanýmý, aile, sosyal ve psikolojik, hukuksal, öðretici ve saðlýk yönlerinden ele alýnmýþ, farklý kurum ve
kuruluþlarda çalýþan uzmanlarýmýzýn katýlýmýyla Teknolojinin Doðru Kullanýmý konusu derinlemesine incelenmiþtir.
Bu açýdan, bildiri kitapçýðý konu ile ilgisi direk olarak olmasa bile, teknolojinin günlük hayatýmýzdaki etkin ve verimli þekilde kullanýlmasý
bakýmýndan herkes için faydalý olacak þekilde hazýrlanmýþtýr.
Teknolojinin Doðru Kullanýmý Çalýþtayý bildiri kitapçýðýna katkýda bulunan baþta deðerli uzmanlarýmýz olarak, emeði geçen herkese ve
diðer katýlýmcýlara teþekkür ediyor, saygý ve sevgilerimi sunuyorum.
Yrd.Doç.Dr.Mehmet Akif OCAK
Çalýþtay Baþkaný
Gazi Üniversitesi
Gazi Eðitim Fakültesi
Bilgisayar ve Öðretim Teknolojileri Eðitimi Bölümü
DEÐERLÝ OKUYUCU;
Mutlu Çocuklar Derneði olarak; çocuk haklarýný, çocuklarda ve ailede demokrasi kültürü ve bilincinin oluþturulmasýný, çocuklarýmýzýn
teknolojiyle barýþýk ama onu yerli yerinde kullanan, bedenen ve ruhen saðlýklý yetiþtirilmelerini saðlamayý, eðitimde fýrsat eþitliðinin
saðlanmasý amacýyla çalýþmalar yapmayý, ailede ve toplumda çocuða karþý þiddetin önlenmesini kendimize öncelikli misyon olarak
seçtik.
Bu misyondan yola çýkarak Mutlu Çocuklar Derneði ile Ýçiþleri Bakanlýðý Dernekler Dairesi Baþkanlýðýnýn 16.12.2010 tarihinde
imzaladýðý “Mutlu Çocuk-Mutlu Aile” Projesi kapsamýnda; Ankara merkezde, 16 okulda, 633 öðretmen, 7.670 öðrenci ve 2.539 veli
olmak üzere toplam 10.842 kiþiye Uzman eðitimciler vasýtasýyla “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu seminerler verdik. Verilen bu
seminerlerde dernek olarak hazýrlamýþ olduðumuz Teknolojinin Doðru Kullanýmýyla ilgili 7500 adet kitapçýðý da Öðretmen, veli ve
öðrencilerimize ulaþtýrdýk. Ayrýca seminer verilen okullarda 3000 öðrenciye “Çocuklarda Teknoloji Kullaným Alýþkanlýðý”nýn tespitine
yönelik anket uygulamasý ile Türkiye'de bu anlamda yapýlan ilk çalýþmayý gerçekleþtirdik.
Bu uygulamanýn sonuçlarýna yönelik deðerlendirmeleri kitaplaþtýrarak ilgili kurum ve kuruluþlara daðýttýk.
GÝRÝÞ
Teknolojideki hýzlý geliþmenin etkisiyle dünyamýzda hýzlý bir deðiþim süreci yaþanmakta ve bu süreçten en fazla çocuklarýmýz
etkilenmektedir. Çocuklarýmýz ile teknolojiyi bütünleþtirebilme aþamasý önemli olduðu kadar çocuklarýmýzýn teknoloji konusundaki
algýsý iyi anlaþýlýp doðru adýmlar atýlarak teknolojiden “en az zarar ile sýyrýlarak en fazla fayda saðlama” ilke edinilmelidir. Bu
amaçla, Ýçiþleri Bakanlýðý Dernekler Dairesi ile 16.12.2010 tarihinde imzalanan “Mutlu Çocuk-Mutlu Aile” Projesi kapsamýnda,
04.06.2011 tarihinde, Ankara Hekim evinde “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu bir çalýþtay yapýlmýþtýr. Alanýnda uzman
akademisyen ve eðitimciler; internet, televizyon, cep telefonu ve bilgisayarýn zararlarý ile doðru kullanýmlarý konusunda teblið ve
sunum yapmýþlardýr.
Mutlu Çocuk-Mutlu Aile Projesi kapsamýnda sýrasýyla “Teknoloji ve aile içi iletiþim”, “Eðitimde teknolojinin kullanýmý ve öðretmenin
görevleri”, “Teknolojinin çocuklar üzerindeki fiziksel etkisi”, “Elektromanyetik kirlilik”, “Biliþim araçlarýnýn yanlýþ kullanýmý ve
sonuçlarý”, “Teknolojinin çocuk istismarý”, “5651 yasa kapsamýnda Ýnternet içerik düzenlemeleri ve Güvenli Ýnternet Projesi”,
“Ýnternet ve video oyunlarýnýn gençler ve çocuklar üzerindeki etkisi” ve “Çocuklarda teknoloji alýþkanlýklarý üzerine bir anket
çalýþmasý” temalarý sýrasýyla iþlenmiþtir. Yayýnlanan bu bildiri ile bahsi geçen temalar detaylandýrýlarak çalýþtaydan çýkan analiz ve
sonuçlar eþliðinde okurlara sunulmuþtur.
Yapýlan çalýþtay ile elektronik ortamda bulunurken ve çevrimiçi teknolojileri kullanýrken çocuklarýmýzýn saðlýk, psikolojik ve
gelecekteki yaþamlarýný etkileme boyutlarý göz önünde bulundurulmuþ; bu konudaki gerçek hayat örnekleri ve alýnabilecek
tedbirler eðitimcilere ve ailelere ile paylaþýlmak üzere bu bildiride toplanmýþtýr.
Yukarýda belirtilen hususlar çerçevesinde; bu bildirinin hazýrlanmasýnda emeði geçen baþta Mutlu Çocuklar Derneði'ne ve tüm
katýlýmcý eðitimcilerimize teþekkürü bir borç bilirim.
Ahmet ÇUBUKCU
Bilgi Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumu Uzman Yardýmcýsý
Yine Projemiz kapsamýnda yer alan ve 04 Haziran 2011 tarihinde akademisyen ve alanýnda uzman personelin katkýlarýyla
“Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu bir çalýþtay icra ettik. Bu çalýþtay kapsamýnda sunulan kýymetli tebliðleri okuyacaðýnýz bu
kitapçýkta icmal ettik. Proje Koordinatörü olarak, yaptýðýmýz bu çalýþmalara katký saðlayan bütün hocalarýma teþekkür ederken,
çalýþmanýn ülkemiz ve çocuklarýmýzýn geleceði adýna faydalý olmasýný diliyor, saygýlar sunuyorum.
Yüksel BAÐIÞLAR
Proje Koordinatörü
3
4
Teknolojinin Kullanýmý ve Aile Ýçi Ýletiþim
DOÇ.DR. Dolunay ÞENOL
Kýrýkkale Üniversitesi Sosyoloji Bölümü
[email protected].
Özet
21. yüzyýl teknoloji çaðý olarak bilinmekte. Böyle bir çaðda teknolojinin imkanlarýndan faydalanmamak
mümkün olmadýðý gibi teknolojinin sosyal hayatýmýza olumlu ve olumsuz etkilerinin olmayacaðýný
beklemek de mümkün deðildir. Hem insan hem de sosyal hayat son derece karmaþýktýr. Bu karmaþýklýðý
düzenlemek mümkün.
Ýnsanoðlu hayatýný düzenlemek zorunda, aksi halde sosyal hayatý onu kontrolü altýna alacaktýr.
Sosyalizasyon süreci bu görevi yerine getirmektedir. Bu düzenlemeyi yapmak her zaman
ailelere düþmektedir. Çocuklarýn iyiyi kötüden ayýrt edebilmesi son derece zordur. Ayrýca her
toplumun doðru yanlýþ standartlarý da faklýdýr. Bu standartlarý yeni kuþaklara öðreten ve
kültürün devamlýlýðýný da saðlayan çoðunlukla önceki kuþaklardýr. Anne baba baþta olmak üzere
tüm aile fertleri rollerini olmasý gerektiði þekilde yerine getirdiklerinde teknolojinin insanlýðýn
emrinde olduðunu aksi halde teknolojinin insanoðlunu esir alacaðýný bilmek gerekir.
Günümüzde çok tartýþýlan teknolojinin aile içi iliþkileri olumsuz etkileyip etkilemeyeceði
sorusunun cevabýný belirleyecek olan temel faktörün aile içi saðlýklý iliþki aðý olduðunu kabul
ediyoruz.
Anahtar Kelimeler: Teknoloji, Teknolojinin kullanýmý, aile , aile içi iletiþim.
Ýnsan ve Sosyal Hayatý
Ýnsan sosyal bir varlýktýr. Sosyal hayat son derece karmaþýk bir yapý ortaya koymaktadýr. Ýnsan sosyal bir varlýk
olarak doðmaz ancak zaman içinde içine doðmuþ olduðu toplumun kurallarýný öðrenerek sosyalleþir. Ýnsanýn
öðrenme süreci anne karnýnda baþlayýp ölünceye kadar devam eden son derece uzun ve emek isteyen bir
zaman dilimini kapsamaktadýr.
Çocuk doðduðu anadan itibaren ilk olarak anne ile iletiþime girer. Bu sebeple insanýn sosyalizasyon
sürecindeki ilk ajanýnýn annesi olduðu kabul edilir. (Tolan ve Diðerleri, 1997: 37)) Anne içine doðmuþ olduðu
toplumun kurallarýna göre davranarak çocuðun sosyalleþmesinde rol model oluþturur. Anne daha sonra çocuða
neleri yapýp neleri yapmamasý gerektiðini sosyal hayat içinde öðretmeye devam eder.
Bu eðitim sürecinde sadece anne deðil, bütün aile fertleri baþta olmak üzere etkileþime girmiþ olduðu tüm
insanlar etkili olmaktadýr. Bu sebeple çocuðun etkileþim sürecinde iletiþime girmiþ olduðu bireylerin
özellikleri ve hassasiyetleri son derece önem arz etmektedir.
Bugünün dünyasýnda çocuðun etkileþime girmiþ olduðu insan sayýsýný kontrol edebilmek son derece zor.
5
Çünkü geleneksel toplumlarda insanýn etkileþim alanýný çevrelerinde bulunan insanlar sýnýrlamakta. Bu insanlar da sýnýrlý bir
bölgede, belirli kültürün etkisinde kalan insanlar olduðu için etkileþim aðý çok büyük bir farklýlýk ortaya koymamaktadýr.
Cemaatvari toplumlarda etkileþim aðý yüz yüze ve kulak kulaðadýr (Çevik 1994: 75)Böyle olunca da birbirleri ile karþýlýklý bir
etkileþim aðý söz konusu olup farklýlýklarýn oluþmasýna fazla müsaade edilmesi söz konusu deðildir.
Geleneksel toplumlarda birkaç kuþaðýn bir arada yaþadýðý, dolayýsý ile rol modellerin yaþlý kuþak olmasý sebebiyle
geleneksel davranýþ þekillerinin nesiller arasýnda aktarýmýnýn yaygýn olduðu ve yaþlý kuþaðýn genç kuþaðýn
eðitimini üstlendiði bir yapý söz konusudur. (Kurtkan: 1991: 22) Bu durum hem geleneksel rollerin
öðretilmesini, hem de genç kuþaðýn kendi kültürünün dýþýndaki farklý kültürleri öðrenmesinin, kendi
kültürünü ve kültürel farklýlýklarý büyüklerinin
kontrolü altýnda deðerlendirmesini beraberinde
getirmektedir.
Oysa 21. Yüzyýlýn toplumlarýna bakýldýðýnda daha 20. Yüzyýlýn ortalarýna kadar hakim olan yukarýda
bahsetmiþ olduðumuz yapýdan oldukça farklý bir yapýnýn söz konusu olduðu dikkat çekmektedir. Bu kadar
kýsa bir süre içinde bu derece hýzlý deðiþimi anlayabilmek çok zor olmasýna raðmen bugün yaþananýn da
gerçeklik olarak kabul etmek ve ona göre davranmak da gerekmektedir..
Ýki yakýn ancak birbirinden oldukça farklý özellikler gösteren bu iki dönem arasýndaki farklýlýðýn arkasýndaki
en önemli sebeplerin baþýnda yoðun iletiþim aðýnýn gelmesi dikkatleri çekmektedir. 21. Yüzyýl insanýnýn
hayatýnda yüz yüze iletiþim aðýnýn aðýrlýðý yerini ikincil iliþkilere býrakmýþ görünmekte. Bu durumun en etkili
sebebi olarak hiç þüphesiz bu yüzyýldaki teknolojinin getirmiþ olduðu yoðun iletiþim ve etkileþim aðý
gösterilmektedir. Bu dönemle birlikte insanlar sadece gerçek dünyada görüp iþittikleri ile deðil de
sanal dünyada görüp iþittikleri ve muhayyile ettikleri ile de iletiþim kurmaya baþladýlar.
21. yüzyýlda insanlarýn etkileþim aðýnýn evlerinin dýþýna hatta ülke dýþýna çýkmýþ olmasý iletiþimin
kontrolünün ev dýþýna taþmasýný ve kontrolün neredeyse imkansýzlaþmasýný saðladý. Daha önce
aile büyüklerinin kontrolünde etkileþime giren insanlar, özellikle de çocuk ve gençler daha
öncesinde hiç tanýmadýklarý kültürlerden insanlarla iletiþime girerek, hiç bilmedikleri dünya ile
iletiþim kurmaya baþladýlar.
Özellikle bu geniþ alandaki iletiþim aðýndan etkilenenlerin büyük çoðunluðunun çocuk ve
gençler olduðunu daha önce söylemiþtik. Bunda egemen olan faktör, çocuk ve gençlerin
teknolojiyi kendilerinden büyük olanlara göre çok daha yakýndan takip ediyor olmalarýdýr.
Çocuk ve gençler her zaman teknolojik aletlerin kullanýmý ve deðiþime daha açýktýrlar. Bilindiði
gibi çocukluk ve gençlik yýllarý merak duygusunun en fazla aktif olduðu yýllardýr. Bu yýllarda aile
büyüklerinin kontrolü dýþýnda girilen iletiþimin çocuk ve gence getirebileceði olumsuzluklar
varsa, bunlarýn sonuçlarýnýn çok daha fazla olmasý kaçýnýlmazdýr.
Bahsedilen yaþlarda çocuðun sadece bilmediði bir dünya ile karþý karþýya kalmasý probleminden çok
daha fazlasý, bu dünyanýn çocuða sunduðu yeni alýþkanlýklarýn olumsuz sonuçlarýnýn silinmesinin son
derece zor olmasýdýr. Bu dönemde çocuklar kimlik kazanma çabasýndadýrlar. Çocuklar kimlik kazanýrken
sosyalizasyon sürecinde karþýlarýna çýkan insanlardan etkilenmektedirler. Bu etkileþimde taklit roller ve
özdeþleþme son derece önem arz etmektedir.
Çocuklar zaman zaman iletiþime girdikleri kiþi ve sanal dünya kahramanlarýný taklit etmektedirler. Taklit edilen,
6
kiþinin kabul edilen bir davranýþ þeklidir. Bu durum aslýnda çoðu zaman istenen bir durumdur. Mesela baþarýlý bir kiþinin baþarýsýný
taklit etmek bir çocuðu baþarýya götürebilir. Ancak taklit her zaman istenen yönde gerçekleþmeyebilir. Mesela þiddet içeren
davranýþlarý fazla olan bir kiþiyi taklit ederek þiddet eylemlerini davranýþlarýnýn merkezine koyan bir çocuk için bu taklit olumsuz
sonuçlara yol açabilir.
Özdeþleþme de yine çocuk ve gençlerin çok sýk kullanmýþ olduklarý öðrenme yöntemlerindendir. Özdeþleþme yolu ile öðrenmede
bir kiþinin tüm davranýþ þekillerinin benimsenmesi söz konusudur. (Tolan ve Diðerleri, 1997: 137) Özdeþim kurulan kiþi, olumlu
olarak deðerlendirilen özelliklere sahip de olsa, özdeþleþmede kendi olamama bir baþkasý olma durumu söz konusu olduðu için
çok tercih edilen bir durum deðildir. Ýstenen her kiþinin kendisine özgü davranýþ þekillerinin olmasýdýr. Oysa özdeþim
kurulduðunda adeta baþkasýnýn ayakkabýlarýnýn içine sýðmaya çalýþma çabasý söz konusudur.
Özdeþleþme yolu ile öðrenmenin en sakýncalý olduðu þekil þiddet içeren, toplumun vicdanýný rahatsýz eden davranýþlarý yoðun
olarak taþýyan kiþiliklerin kahramanlar olarak bu programlar içinde verilmesidir. Teknolojik araçlar sayesinde çocuk ve gençlerin
dünyasýnda sýk sýk gördükleri bu hayali kahramanlarla özdeþim kurulmasý çocuðun hem gerçek alemden uzaklaþmasýný hem de
kendisini yetersiz görüp kendine güvenini kaybetmesini saðlayacaktýr. Teknolojik aletleri saðlýklý bir þekilde kullanamayanlarda
kendisi olamama, baþkalarýnýn yerinde olma isteði son derece fazla görülmektedir.
Özellikle sanal dünyada tanýmýþ olduklarý kahramanlarla özdeþim kuran gençler, gerçeklikle baðlantýlarýný koparabilmektedirler.
Hayatlarý doyunca sýk sýk þiddet gördükleri halde ölmeyen hayali kahramanlarla özdeþim kurarak hayatlarýný kaybeden çocuk ve
gençlerin sayýsýnýn azýmsanamayacak kadar fazla olduðunu basýndan dahi takip edebilmek mümkündür. Bir gencin veya çocuðun
hayatýnýn baþýnda ulaþamadýðý bir dünyanýn elemaný olmasý, o tarihten sonraki hayatýnýn anlamýný kaybetmesi demektir. Þiddet
uygularken þiddetten etkilenmeyen bir insan olabilmenin mümkün olmadýðýný bu çocuklar telafisi güç hasarlarla öðrenmek
zorunda kalabiliyorlar.
ilan edilmekte. Yeni yetiþen kuþaða sevgi, hoþgörü, barýþ, kardeþlik, vb. kavramlarý okulda ve evde öðretmeye çalýþýrken evin bir
baþka odasýnda ne kadar fazla adam öldürürse o kadar büyük kahraman olacaðý görsel efektlerle anlatýlýrsa, çocuðun görselliðe
daha fazla inanacaðý tartýþma götürmeyecektir.
Özellikle aile büyüklerinin eleþtirel bir dille bu tür programlarý reddetmesi de aile içi iletiþimi de son derece olumsuz etkileyecektir.
Bu arada sanal alemde dahi olsa insanýn öðrendiðini uygulamak isteyeceðini iliyoruz. Çocuðun öðrendiði þiddet eylemlerini yakýn
çevresine uygulamayacaðýný düþünebilmek de mümkün deðil.
Þiddet Nedir?
Þiddet, ilkel ve insanlýk dýþý bir uygulamadýr. Þiddetin doðal karþýlandýðý toplumlar, henüz insanlaþma ya da uygarlaþma evrelerini
tamamlamamýþ yani uygar olamayan toplumlar olarak kabul edilmektedir. Hiçbir gerekçe ya da dayanaðýn þiddeti haklý ve meþru
kýlmasý mümkün deðildir. Ýstatistiklere bakýldýðýnda sadece az geliþmiþ ülkelerde ve geliþmekte olan ülkelerde deðil, geliþmiþ
ülkelerde de þiddetin son derece yaygýn olduðudur görülmektedir.
Dünyanýn birçok yerinde doðal bir olgu olarak karþýlanan þiddetin okulda, sokakta, özellikle de ailede
ve kitle iletiþim araçlarýnda kýsacasý günlük yaþamýn her alanýnda yaygýn olarak görülmesi,
problemin bireysel deðil, toplumsal bir olgu olarak düþünülmesi gerektiðine iþaret etmektedir.
Ýnsan haklarý ihlallerinin her geçen gün arttýðý, hoþgörü ve barýþ söylemlerinin yoðunlaþtýðý bir
dünyada yaþýyoruz. Öte yandan silahlanmaya ve savaþa ayrýlan kaynaklar da sürekli
artmaktadýr. Pek çok ülkede, özellikle yoksul ülkelerde yaþanan olumsuzluklara her geçen gün
yenileri eklenmektedir. Dünyanýn çeþitli ülkelerinde yaþanan bu olumsuzluklarýn duyulmasýndan
her ne kadar rahatsýzlýk duyulduðu bilinse ve bu durumun engellenmesi noktasýnda fikir birliði
olsa da gerek basýn yayýn organlarýnýn ayakta kalma isteði, gerekse de bu tür programlarýn reyting
alýyor olmasýnýn halkýn isteði olarak yorumlanmasý, alaný istismara açýk hale getirmektedir.
Özellikle internet vasýtasýyla oynanan oyunlarda sürekli savaþ sahneleri yer almakta. Bu
oyunlar sayesinde sanal alemde dahi olsa en fazla insaný öldürdüðü söylenen kiþi kahraman
7
Aile ve Çocuk
Aile, çocuðun gerek kiþiliðinin geliþimi, gerekse ruh ve beden saðlýðý açýsýndan büyük bir önem taþýmaktadýr. Aile, çocuðun
toplumsallaþmasýnda en önemli ve en etkili görevi üstlenmiþ olan bir toplumsal gruptur. Ailede gerçekleþen toplumsallaþma temel
olup, bireyin daha sonra diðer gruplar içinde öðrendikleri, bu temele göre biçimlenmektedir.
Ailenin, dolayýsýyla ana babanýn sosyalleþme açýsýndan önemi sadece bebeklik ve çocuklukta deðil, ergenlik çaðýnda da devam
etmektedir. Ailenin herhangi bir nedenle bütünlüðünün bozulmasý ya da aile içi etkileþimin yeterli olmamasý, sosyalleþme sürecini
önemli ölçüde engelleyerek, çocuðun hatalý ya da yetersiz sosyalleþmesine yol açmaktadýr. (Uluðtekin, 2004: 35) Sosyalleþme
sürecinin olumsuz bir biçimde etkilenmesine yol açan aile yapýsýnýn ve aile içindeki etkileþim aðýnýn ne þekilde iþlediðinin
incelenmesi gerekmektedir. Çünkü sosyalleþme baþarýsý toplumun en temel taþý olan ailenin üyelerinin model alma ve pekiþtirme
gibi toplumsallaþma tekniklerine baðlý olarak gerçekleþmektedir.
Çocuðun kimliðinin oluþmasýnda ailenin, özellikle annenin önemi oldukça fazla olarak kabul edilmektedir. Çocuk, ilk önce annesini
model almaya baþlamakta, bu süreç içerisinde sorumluluk alma ve iç denetim mekanizmasýný geliþtirmektedir.
Ailede çocuðun eðitiminde annenin rolü oldukça fazladýr. Çocuðun kimliðini annenin davranýþý belirlemektedir. Çocuklar önce
annelerini sonra da babalarýný model alýrlar. Daha da açýk bir þekilde ifade edilmesi gerekirse genellikle kýz çocuðunun anneyi,
erkek çocuðunun da babayý model aldýðý bilinmektedir.
Modelin çocuk tarafýndan taklit edilmesinde gerekli olan en önemli koþul; gözlemdir. Ancak bu yeterli bir koþul olmayabilir. Çünkü
kiþilerin birçok davranýþý çocuk tarafýndan gözlenir; fakat taklit edilmeyebilir. Çocuk kendisine model almasý gerektiðini
düþündüðü davranýþlarý tercih ederken kendisine göre tercihlerde bulunabilir.
Ülkemizde baba, çocuklarý büyütme ve eðitme görevi ve sorumluluðunu anneye býrakarak, ailenin maddi ihtiyaçlarýný karþýlayan
kiþi konumuna gelme eðilimindedir. (Yavuzer, 2002: 46) Evin yiyecek ve giyim gibi maddi ihtiyaçlarýný karþýlamakla görevini
bitirdiðini düþünmekte, bu sebeple de eve geldiðinde çocuklarýn gürültüsünden uzak kalmak istediðini, hatta çocuklarýn sesini
duymaya tahammül edemediðini, ayrý bir odada yalnýz kalmayý istediðini, ailenin daha refah içinde yaþayabilmesi için haber
programlarýný izleyip bir sonraki gün için hazýrlýk yapmasýnýn gerekli olduðunu dile getirebilmektedir. Bu da aile içi iliþkilerin
zayýflamasýna, aile içi cinsel rol ve sorumluluklarýn olmasý gerektiði þekilde yerine getirilememesine, yanlýþ sosyalleþmeye ve
dolayýsýyla ailenin gerçek görevini saðlýklý olarak ortaya koyamamasýna sebebiyet verebilmektedir.
Günümüz ailelerinde ebeveynler, özellikle babalar, kendilerini çocuklarýnýn büyük ölçüde maddi ihtiyaçlarýndan sorumlu
gördükleri için, zamanlarýnýn büyük kýsmýný çocuklarýnýn maddi ihtiyaçlarýný karþýlamaya ayýrmakta ve bunun sonucunda
çocuklarýna ayýrabilecekleri çok sýnýrlý zamanlarý kalmaktadýr.
Babalarýn evlerinde geçirdikleri sürenin kýsa olmasý ve evde geçirilen süre içinde de bu kýsýtlý zamanlarýný çocuklarý ile geçirmek
yerine televizyon, telefon ve internet vb. geçiriyor olmasý çocuðun yanlýþ sosyalleþmesi ve aile içi iletiþimin zayýflamasýna sebep
oluyor. Bu tür durumlarda çocuk herkesin bireysel olarak yaþadýðý, herkesin kendisini düþünmesi gerektiði ve birlikte zaman
geçirmenin önemini fark edemeden büyümektedir.
Aile fertleri ile fazla zaman geçiremeden büyüyen çocuk, modelden yoksun olarak yetiþmekte, dolayýsýyla sorumluluðu öðrenme
8
ve iç denetim mekanizmasýnýn geliþimini saðlýklý olarak öðrenememektedir. Ancak çocuða ayrýlan zamanýn fazla olmasýndan çok,
çocuða ayrýlan süreçte nitelikli zaman geçirmenin önemi ve bu süreçte saðlýklý bir iliþki aðý kurarak çocuða saðlýklý bir rol model
olmanýn önemini de burada belirtmekte fayda var.
Annenin de çalýþma hayatýna girmesi ile akþam eve geç saatlerde gelmesi, ev iþlerinin ardýndan televizyonun karþýsýna geçerek
dinlenmek istemesi de çocuklarýn bekledikleri ilgiyi görememelerine yol açýyor. Evdeki aile bireylerinin boþ vakitlerini
televizyonun karþýsýnda geçirmeleri, çocuklara boþ vakitlerini televizyonun karþýsýnda geçirmelerini öðretmekte. Bilindiði gibi
çocuklar gördüklerini hemen öðrenip yaþamlarýna uygulama konusunda son derece yeteneklidirler.
Özellikle son yýllarda cep telefonu kullanýmý son derece yaygýnlaþtý. Cep telefonunun yaygýnlaþmasý da ayný evin içinde otursalar
da insanlarýn aile içi iliþkilerini yoðunlaþtýrma yerine avuçlarýnýn içindeki cep telefonunun diðer ucundaki insanlarla iletiþim
kurmalarýný kolaylaþtýrdý. Bu kontrolsüz dünya, tüm aile fertlerinin kendi iç iletiþimlerini olumsuz etkilediði gibi hiç bilmedikleri bir
dünyada yaþamalarýný da saðlamaktadýr.
Ayrýca son yýllarda her aile ferdinin kendi odasýndaki televizyon da aile bireylerinin yalnýzlaþmasýna sebebiyet vermektedir. Her
bireyin kendi odasýnda, her gece kendi beðendiði programý izlemesi zaman içinde aile bireylerinin ortak zaman harcayamamasý ve
birbirlerine yabancýlaþmasý problemini de beraberinde getirmektedir.
Teknolojinin Kullanýmý ve Aile içi Ýliþkiler
Teknolojinin geliþimi hiç þüphe yok ki çok istenen bir durumdur. Ýçinde bulunduðumuz yüzyýl teknoloji çaðý olarak
deðerlendirilmektedir. Teknolojik araç ve gereçlerin kullanýlmasýný reddetmek mümkün olmadýðý gibi teknolojinin son derece
yakýndan takip edilmesinin gerekliliðine de inanmaktayýz. Ancak yaþamdaki her alanda olduðu gibi her þeyin olumlu ve olumsuz
özellikleri beraber iç içe yaþanmaktadýr. Yeniliklere tehlike diye bakmak yerine her yenilikte ve yaþamdaki her þeyde olumsuzluk
olabileceði, ancak bu olumsuzluklarý bertaraf etmenin de yollarýnýn olduðunu fark ederek bu olumsuzluklarý en az seviyeye
indirmeye çalýþmak gerekmektedir.
Bugünün dünyasýnda çocuk ve gençler arasýnda en yaygýn olarak kullanýlan teknolojik aletlerin radyo, televizyon, internet ve
bunlarýn hepsini içinde bulundurabilen cep telefonu olduðunu söyleyebilmek mümkün. Cep telefonu bugün hemen hemen tüm
çocuk ve gençlerin vazgeçilmezi konumunda.
Cep telefonundan internete girebilen , sanal alemde sohbetler edebilen, sanal kahramanlarla savaþlar yapýp, yarýþlar kazanýp
kaybedebilen insanlarýn gerçek dünyanýn dýþýnda, sanal bir alemde kendilerine yer bulabilmeleri söz konusu olabilmekte. Gerçek
dünyadaki sosyo-kültürel ortamlarýndan memnun olmayan çocuk ve gençler, sanal alemde ulaþmak istedikleri dünyanýn elemaný,
cinsel ve sosyal alemin üyesi olabilmenin hazzýný tattýktan sonra, çoðu kez gerçek aleme dönme noktasýnda direnç
gösterebiliyorlar.
Bu durumu fark eden ve onlarý gerçek aleme davet eden, baþta anne babalarý olmak üzere pek çok kiþi ile iletiþimini en alt seviyeye
indirmek, hatta zaman zaman da iletiþimi tamamen sonlandýrmak isteyebiliyorlar. Çoðu kez gerçek dünyada yaþayan insanlara
ihtiyaç duymadýklarýný düþünebiliyorlar.Bu noktada nasýl bir çözüm üretebileceðini bilemeyen telaþlý ve korkmuþ aile de iletiþimi
kuvvetlendirmek yerine olumlu sonuçlar alabilmek gayesi ile son derece eleþtirel davranarak iletiþimi bitme noktasýna
götürebiliyor.
Aile fertlerinin saðlýklý iletiþimin nasýl olduðunu bilmeleri son derece önemlidir. Çünkü aile fertlerinin þuurlu olarak yapmadýklarý
iletiþimin faydadan daha fazla zararý bulunmakta.Aile fertlerinin bir televizyon kanalý karþýsýnda geçirmiþ olduklarý zamanýn
iletiþim adýna çok da büyük bir kazancý bulunmamaktadýr. Teknolojinin geliþimine baðlý olarak ortaya çýkan yeni iletiþim araçlarý ve
bu araçlarla sýk sýk teþhir edilen þiddet öðeleri, aile fertlerinin hep bir arada olduklarý saatlerde birlikte öðrendikleri istenmeyen
davranýþlar olarak karþýmýza çýkabilmektedir.
Bugün kitle iletiþim araçlarýnýn yapmýþ olduðu þiddetin ve çeþitlerinin öðrenilmesine imkan saðlayan bu tür yayýnlarýn sayýsýnýn
artmýþ olmasýyla þiddet, sýradan öðrenilmiþ bir davranýþ olarak algýlanmaya baþlandý. Bundan dolayý günümüz dünyasýnda, þiddet
sadece fiziki bir olay deðil, toplumsal bir olgu olarak da kendisini ortaya koymaktadýr.
9
Sonuç Olarak
Teknolojinin bu derece geliþmiþ olduðu bir dünyada, teknolojinin saðlamýþ olduðu imkanlardan faydalanmamayý düþünmek
mümkün deðil. Kainatýn temel dengelerinde olduðu gibi doðrular ve yanlýþlar her zaman bir arada bulunmaktadýr. Teknolojik araç
ve gereçlerin insan hayatýna bu kadar fazla girdiði bir dünyada, teknolojinin de mutlaka olumsuzluklarý beraberinde getireceðini
bilerek, hazýrlýklý davranmak ve bu olumsuzluklarý ortadan kaldýrmaya çalýþmak gerekmektedir.
Ýnsanoðlunun sosyalleþmesinde ailenin önemi herkes tarafýndan bilinmektedir. Ailenin teknolojinin aile fertlerine getirebileceði
zararlar önceden fark edip, bu olumsuzluklarý ortadan kaldýrdýðýnda, teknolojik araç ve gereçlerin hiç de zararlý olmadýðý fark
edilecektir. Teknolojiden ne zaman, ne kadar yararlanacaðýný çocuða ve gence öðretecek olan aile fertleridir. Aile fertleri,
teknolojik araç ve gereçleri kontrollü kullanabiliyorlarsa çocuklarýna da ayný þekilde örnek olacaklardýr. Eðer aile, teknolojinin aile
bireylerine zarar verdiðini düþünüyorsa, aile içi iletiþimlerinin tekrar gözden geçirilmesi gerektiðini düþünerek iþe baþlamalýdýr.
KAYNAKLAR
ÇEVÝK, Dolunay
(1994) Sembolik Etkileþim, Ankara : Belvak Yayýnlarý.
KURTKAN Amiran
(1991) :Genel Sosyoloji, Ýstanbul:Divan Yayýnlarý.
TOLAN,B.,V. BATMAZ, G.ÝSEN
(1997) :Sosyal Psikoloji, Ýstanbul: Adýn Yayýnlarý.
ULUÐTEKÝN, Sevda
(2004) :Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal Ýnceleme Raporlarý, Ankara: Türkiye Barolar Birliði Yayýnlarý.
YAVUZER, Haluk
(2002) : Ana-Baba ve Çocuk, Ýstanbul: Remzi Kitapevi.
YÖRÜKOÐLU, Atalay
(2000) : Deðiþen Toplumda Aile ve Çocuk, Ýstanbul: Özgür
Yayýnlarý.
10
Eðitimde Teknoloji Kullanýmý ve Öðretmenin Görevleri
Ahmet Berk ÜSTÜN
Biliþim Teknolojileri Öðrt.
Ýstanbul Fatih Yavuz Selim Ýlköðretim Okulu
[email protected]
Özet
Günümüz teknolojileri bilginin ulaþýlmasýna, yayýlmasýna ve yeniden üretilerek paylaþýlmasýna, yapýlan
deðiþikliklerin daha hýzlý olmasýna olanak saðlamýþ ve beraberinde birçok yenilik getirmiþtir. Bu
baðlamda eðitimde teknoloji kullanmak da kaçýnýlmaz olmuþtur. Fakat eðitimde, teknoloji amaç
olarak deðil, amaca hizmet eden yardýmcý bir araç olarak görülmelidir (Knapp ve Glenn, 1996). Yani
teknoloji potansiyel olarak eðitimi desteklemek için kullanýlmalýdýr.
Teknolojinin eðitimdeki yerini alabilmesinin öðretmensiz olanaksýz olduðu söylenebilinir çünkü
eðitimdeki sistem anlayýþý ne olursa olsun, eðitimde hangi teknolojiler kullanýlýrsa kullanýlsýn,
öðretmen olmaksýzýn eðitimin mümkün olmayacaðý ortadadýr. Teknoloji kullanýmýnda da
öðretmenin kimi zaman liderlik görevini üstleneceði, kimi zamanda rehberlik yapacaðý
unutulmamalýdýr. Leh (1998) çalýþmasýnda kendilerini ve yetiþtirecekleri bireyleri bilgi
toplumuna hazýrlayacak olan öðretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü
de bir an önce benimsemeleri gerektiðini belirtmiþtir. Bilgi teknolojisinin etkin kullanýmýný
saðlamada öðretmenin aktif katýlýmý þart olduðuna göre öðretmenlerin öncelikle teknoloji
konusunda gerekli eðitimlerini almalarý gerekmekte ve teknoloji kullanýmýnda öðretmenler
görev ve sorumluluklarýnýn bilincinde olmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Teknoloji Kullanýmý, Bilgi Teknolojisi, Öðretmen Eðitimi, Görev
Giriþ
Günümüzde bilgi toplumuna geçmenin önemi üzerinde durulmaktadýr. Çünkü bilgi toplumlarý, teknolojiyi
kullanarak daha güçlü bir hale gelmekte ve hayatý her yönüyle kolaylaþtýrmaktadýr. Taþkesen ve Çötok (2005)'a
göre bilgi toplumunu; bilginin kullanýmýnýn büyük ölçüde yaygýnlaþtýðý, bilgi temelli iletiþim teknolojilerinin var
olduðu, bilgiye ulaþýmýn kolaylaþtýðý bir düzen olarak tanýmlamaktadýrlar.
Bilgi toplumunda bilginin kaynaðýný bilimsel düþünce ve bilgi teknolojisi oluþturmaktadýr. Son yýllarda hayatýn
her alanýndaki deðiþiklikte bilimsel düþünce ve bilgi teknolojisi ile yakýndan iliþkilidir. Günümüz teknolojileri
bilginin ulaþýlmasýna, yayýlmasýna ve yeniden üretilerek paylaþýlmasýna, yapýlan deðiþikliklerin daha hýzlý
olmasýna olanak saðlamýþ ve bununla beraber birçok yenilik getirmiþtir. Odabaþý ve Gündüz (2004)'ün de
belirttiði gibi teknolojik geliþmeler sonrasýnda bilgi toplumundaki bireyler; bilgiye nasýl eriþebileceðini
bilen, gerektiðinde bilgilerini kullanabilen, yeni bilgiler üretebilen bireylerdir. Bu baðlamda eðitimde
teknoloji kullanmak da kaçýnýlmaz olmuþtur. Ülkemizde de teknolojinin eðitimde kullanýlmasý ile son
yýllarda eðitim alanýnda çok büyük yenilikler ve deðiþimler olmuþtur. Bu da beraberinde eðitimde
öðretim ortamlarýnda teknolojilerinin sýklýkla kullanýlmasýný gerektirmektedir. Zaten eðitim
kurumlarýnda da öðrenmenin niteliðini artýrmak, teknoloji okur-yazarý bireyler yetiþtirmek, daha geniþ
11
bir kitleye eðitim hizmeti götürebilmek ve eðitim maliyetlerini azaltmak gibi nedenlerle eðitimde teknoloji kullandýklarý
görülmektedir (Bates, 2000).
Öðretmenlerin eðitimde kullanýlan teknolojileri yeterli seviyede anlamalarý ve etkili kullanmalarý için öncelikle eðitim almalarý
gerekmektedir. Ayrýca teknoloji kullanýmýnda öðretmenlere çeþitli görev ve sorumluluklar da düþmektedir. Bu görev ve
sorumluluklar öðretmenlere teknoloji ile iç içe olmayý ve teknoloji kullanýmýnda öðrencilere rehberlik etmek gibi pek çok rolleri
üstlenmeyi içermektedir.
Teknoloji
Sözlük anlamý itibari ile teknoloji; bir sanayi dalý ile ilgili yapým yöntemlerini, kullanýlan araç, gereç ve aletleri,
bunlarýn kullaným biçimlerini kapsayan uygulama bilgisi, özel anlamý itibari ile insanýn maddi çevresini
denetlemek ve deðiþtirmek amacýyla geliþtirdiði araç gereçlerle bunlara iliþkin bilgilerin tümü (Güncel
Türkçe Sözlük, 2011).
Bilme, düþünme ve yapma kavramlarýnýn bütünlüðünü içeren teknoloji (Satýcý, Akkuþ ve Alp, 2009) bir mal
veya hizmeti üretmenin toplumsallaþmýþ bilgisidir (Atabek, 2001).
Baþlýca teknoloji tanýmlarýný Ayhan þu þekilde ifade eder:
?
Yararlý ürünler üretmeye ve yeni ürünler tasarlamaya yarayan bilgiler bütünü,
?
Teknoloji, girdileri çýktýlara dönüþtüren tüm fiziki süreçleri ve bu dönüþüme paralel gerçekleþen
toplumsal düzenlemelerin ifadesi,
?
Üretim faaliyetlerinde kullanýlan yol ve yöntemlerin tümü,
?
Teknoloji, teknik bilgiler paketidir (Ayhan, 2002).
Örnek olarak insanlarýn ulaþým, haberleþme, beslenme gibi pratik sorunlarýnýn çözümü için diðer
alanlardaki bilimsel bilgiler kullanýlmýþ, sonuç olarak telefon, televizyon, bilgisayar, otomobil,
buzdolabý gibi ürünler ve bunlarýn nasýl kullanýlacaðýna yönelik teknikler ve ilkeler elde edilmiþtir
(Yalýn, 2008).
Eðitim Teknolojisi
Genelde eðitime, özelde öðrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin iþe
koþulmasýyla öðrenme veya eðitim süreçlerinin iþlevsel olarak yapýlaþtýrýlmasýdýr (Alkan,
1997).
Eðitim teknolojisi, öðrenme-öðretme ortamlarýný etkili bir þekilde tasarýmlayan, öðrenme ve
öðretmede meydana gelen sorunlarý çözen, öðrenme ürününün kalitesini ve kalýcýlýðýný artýran
bir akademik sistemler bütünüdür. Tanýmdan da anlaþýldýðý gibi, eðitim teknolojisinin temel
amacý, öðrenmeyi etkili ve kalýcý bir biçimde saðlamaktýr. (Ýþman, 2002)
Rýza (2003)'ya göre eðitim teknolojisi, deðiþik bilimlerin verilerini, özel hedef, yöntem, araç ve
gereç, ölçme ve deðerlendirme gibi eðitimin geniþ alanlarýnda uygulamaya koyan, uygun maddi
ve manevi ortamlarda insan gücünün en iyi þekilde kullanýlmasýný, eðitim sorunlarýnýn
çözülmesini, kalitesinin yükseltilmesini, verimliliðin arttýrýlmasýný saðlayan bir sistemler
bütünüdür.
Eðitim teknolojisi, insan gücünü en verimli þekilde kullanarak eðitimin kalitesini yükseltip, verimini
arttýran ve bunlarýn doðal sonucu olarak öðrenmeyi etkili ve kalýcý bir biçimde saðlamasý eðitimde
kullanmasýný kaçýnýlmaz kýlmaktadýr.
Bilgi Teknolojisi
Bilginin toplanmasýnda, iþlenmesinde, depolanmasýnda, aðlar aracýlýðýyla bir yerden bir yere iletilmesinde ve
12
kullanýcýlarýn hizmetine sunulmasýnda yararlanýlan ve iletiþim ve bilgisayar teknolojilerini de kapsayan bütün teknolojiler bilgi
teknolojisi olarak adlandýrýlabilir (Tonta, 1999). Bilgi teknolojileri istisnasýz bütün bilim dallarýnda kullanýlmaktadýr (Tor ve Erden,
2004).
Eðitim kurumlarýnýn toplumun gereksinmeleri doðrultusunda, öðrencileri bilgi çaðýna uygun, bilgi toplumunun özelliklerini göz
önünde tutarak, bilgi teknolojilerinin eðitim ortamlarýnda kullanýlmasý gerekmektedir. Tor ve Erden (2004)'de yaptýklarý
çalýþmada bilgi teknolojilerinin öðrenilmesi ve bunlarýn öðretme-öðrenme için daha fazla kullanýma sokulmasý gerektiðini
belirtmiþlerdir.
Eðitimde bilgi teknoloji deyince ilk akla gelen bilgisayarlar olsa da bilgisayar eðitimde kullanýlan teknolojilerden sadece bir
tanesidir. Eðitimde sýklýkla kullanýlan bilgi teknolojileri arasýnda, teyp, TV, CD, video, film, tepegöz, asetat, slayt, uydu sistemleri
gibi bir çok teknoloji mevcuttur. Tor ve Erden (2004)'de öðretmenlerin sýnýfta en çok tepegöz, kara tahta, bilgisayar, televizyon,
slaytlar ve VCD gibi eðitsel öðrenme araçlarýný kullandýklarýný belirlemiþlerdir.
merkezlidir, aktif takým çalýþmasý aðýrlýklýdýr, öðrenim elde etmeye yöneliktir ve beceri ve dildeki farklýlýklarý barýndýrmalýdýr.
Öðrenen ancak çevresiyle yaptýðý aktif etkileþim sonucu kendi bilgisini kurabilir ( Baki, Tiryaki, Çelik ve Öztekin 2000). Deðiþen ve
geliþen eðitim anlayýþýna paralel olarak eðitimde kullanýlan teknolojilerde deðiþmekte ve eðitimden beklenen yeni yöneliþleri
gerçekleþtirmede eðitimi desteklemektedir. Teknolojinin eðitim öðretim ortamlarýnda kullanýlmasý da öðrencilerde öz güven
saðlamasýna, öðrenme için güvenli bir ortam oluþturmasýna, hýzlý dönüt vermesine, öðrencilerin bireysel ihtiyaçlarýný
karþýlamasýna, baþarýsýz öðrencilere yardým etmesine, yazýlarda kolayca deðiþiklikler yapabilmesine, yazý becerilerini
kazandýrabilmesine, çok zengin bilgi kaynaklarýna doðrudan ulaþtýrmasýna, bilgilerin yeni yöntemlerle sunulabilir olmasýna ve
grup çalýþmalarýna fýrsat verir (Rýza, 2001) . Bu baðlamda eðitimin saðlýklý bir þekilde saðlamak için bilgi teknolojisinin eðitimde
kullanýlmasýnýn gerekli olduðu açýkça görülmekte ve okullarda bilgi teknolojilerinin etkin kullanýmýnýn saðlanmasý, bilgisayar
destekli eðitimin yaygýnlaþtýrýlmasý, tüm çað nüfusuna bilgi teknolojisi araçlarýna ulaþma olanaðý ve bilgisayar okuryazarlýðý
kazandýrýlmasý için okullar teknoloji kullaným merkezlerine dönüþtürülmesi gerekmektedir.
Teknolojinin bir amaç deðil araç olduðu unutulmamalý ve teknolojinin eðitimdeki yerini alabilmesinin öðretmensiz olanaksýz
olduðu bilinmelidir. Çünkü eðitimdeki sistem anlayýþý ne olursa olsun öðretmen olmaksýzýn eðitimin mümkün olmayacaðý
ortadadýr. Teknoloji kullanýmýnda öðretmenin kimi zaman liderlik görevini üstleneceði, kimi zamanda rehberlik yapacaðý
unutulmamalýdýr. Bunun için öðretmenlerin teknolojik geliþmelerden haberdar olmasý gerekmekte ve öðretmenlerin teknoloji
kullanýmýnda gerekli görev ve sorumluluklarýný yerine getirmelidir.
Eðitimde Bilgi Teknoloji Kullanýmý
Eðitimde, teknoloji amaç olarak deðil, amaca hizmet eden yardýmcý bir araç olarak görülmektedir(Knapp ve Glenn, 1996). Yani
teknoloji potansiyel olarak eðitimi desteklemek için kullanýlmaktadýr. Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino (1996) tarafýndan da
belirtildiði gibi teknoloji:
?
Öðretim ortamlarýna destek saðlama,
?
Öðretmen bulunmayan ortamlarda bireysel öðrenme olanaðý saðlama,
?
Öðretim ortamlarýna ulaþma güçlüðü çeken öðrenciler veya mesleki geliþim ihtiyacý duyan yetiþkinler için uzaktan eðitim
olanaðý saðlama,
?
Engelli bireylere özel teknolojilerle destek saðlama, gibi nedenlerle farklý amaçlar için kullanýlmaktadýr.
?
MEB (2005)'in eðitimde bilgi teknolojisi araçlarýnýn kullanýmý ve rolü adlý yayýnýnda eðitimde teknoloji kullanýmýný þu
nedenlere baðlamýþtýr:
?
Toplum, okul, öðretmenler ve öðrenciler arasýndaki iþbirliðini, bilgi teknolojileri araçlarýný kullanarak geliþtirmek,
?
Öðrenme ortamlarýný, eðitimsel yazýlýmlar, elektronik referanslar, uygulama yazýlýmlarý ve eðitsel oyunlarla desteklemek;
böylece eðitimin kalitesini artýrmak,
?
Bilgi teknolojisi araçlarýný her kademdeki öðrenme ortamlarýna entegre etmek,
?
Her öðrenciye eðitim hayatý boyunca her türlü geliþmiþ bilgi teknolojisi araçlarýna
(bilgi kaynaklarýna) ulaþma imkaný
saðlamak,
?
Doðru zamanda ve doðru yerde, doðru bilgi teknolojisi aracý kullaným yeteneðini bütün öðrencilere kazandýrmak,
?
Bilgi Teknolojisi araçlarý ile bilgiye ulaþma, problem çözme, bilginin iþlenmesi ve sunulmasý becerilerini bütün öðrencilere
kazandýrmak ve onlara günlük hayatta bilgi teknolojisi araçlarýný nasýl kullanabileceklerini öðretmek,
?
Öðrenciyi pasif öðrenme ortamlarýndan kurtararak kendi kendine aktif bir þekilde öðrenme yeteneði kazanmasýný saðlamak,
?
Öðrencilerin, Ýnternet'i, çizim programlarýný, kelime iþlemcileri, elektronik tablolama ve sunum yazýlýmlarý gibi araçlar olarak
kullanmalarýný saðlamak,
?
Bilgisayar; öðretmenlerin, ders planlarýný hazýrlama, derslerini uygulama, ölçme - deðerlendirme araçlarýný geliþtirme, not
verme, eðitsel materyallerini hazýrlama ve kendilerini geliþtirme amaçlý olarak kullanmalarýný saðlamak,
?
Okul yöntemlerinin veri tabanlarý, kelime iþlemci, sunum yazýlýmlarý vb. bilgi teknolojilerini kullanarak idari iþlerin
kolaylaþtýrýlmasýný ve daha etkin hale getirilmesini saðlamak,
Saban (2007)'a göre etkili bilgi teknoloji kullanýmý günümüz okullarýnýn taþýmasý gereken önemli iþlevlerinden birisidir. Bilgi
teknoloji sayesinde öðrencilere, birçok yeni öðrenme ve öðretme fýrsatlarý sunulmaktadýr (Saban, 2007). Bu nedenle eðitimin
kalitesinin, eðitim sisteminin iþleyiþinin, etkinlik ve verimliliðinin artýrýlmasý amacýyla, okullar bilgi teknolojisi araçlarýyla
donatýlmaktadýr.
Aggarwal (2000)'e göre 21. yüzyýlýn eðitimi; zaman ve alandan baðýmsýzdýr, amaç ve sonuca doðru yönelimlidir, öðrenci
13
Eðitimde Bilgi Teknoloji Kullanýmý ve Öðretmen
Eðitim alanýnda birçok proje ortaya hayata geçmektedir. Bilgisayar Destekli Eðitim Projesi, Endüstriyel Okullar Projesi, Yaygýn
Mesleki Eðitim Projesi, Milli Eðitimi Geliþtirme Projesi, Çaðý yakalama 2001 Projesi gibi büyük çaplý projeler, eðitim ve bilgi
teknolojileri odaklý olmuþtur. Ayrýca FATÝH (Fýrsatlarý Arttýrma Teknolojiyi Ýyileþtirme Hareketi) Projesi kapsamýnda eðitim
ortamlarýnda akýllý tahtalar yerini almaya baþlamýþtýr. O zaman öðretmenlerin eðitimde de bu tür geliþmeler göz önüne alýnarak
yapýlmalý ve öðretmenlerin bu tür projeler kapsamýndaki teknolojileri etkin olarak kullanmalarý saðlanmalýdýr.
Öðretmenlerin eðitimde bilgi teknolojilerini etkili kullanabilmeleri için öncelikle araç gereç seçimleri çok önemli bir görevdir.
Çünkü öðretmen; öðretim hedefleri, öðretim yöntemi, öðrenci özellikleri, öðretim ortamý, araçlarýn özellikleri, gereçlerin tasarým
özellikleri, öðretmenlerin tutumlarý, öðretmenlerin becerileri, maliyet ve zaman gibi faktörleri göz önünde bulundurarak seçimini
yapmalý aksi taktirde sunulacak olan bilgilerin etkili sunulmasý olanaksýzlaþmaktadýr. Yalýn
(2008)'da öðretmenlerin kullanacaðý bilgi teknolojisi seçiminde dikkat etmesi gereken
faktörlerin arasýndaki iliþkiyi þu þekilde göstermiþtir:
Öðretim
Hedefleri
Yöntemin
Seçimi
Araç gereç
özellikleri
Öðretmenin
tutumu, becerisi
Öðrenen
özellikleri
Kýsýtlamalar
Araç gereç
seçimi
Öðretim Ortamý
14
Eðitimde bilgi teknolojisinin kullanýmýný saðlamak için eðitim sürecinde rol alan tüm öðretmenlerin aktif katýlýmlarýný saðlamak, bu
sürecin baþarýya ulaþmasýnda çok önemli katkýlar saðlayacaktýr. Leh (1998) çalýþmasýnda kendilerini ve yetiþtirecekleri bireyleri
bilgi toplumuna hazýrlayacak olan öðretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri
gerektiðini belirtmiþtir. Bilgi teknolojisinin etkin kullanýmýný saðlamada öðretmenin aktif katýlýmý þart olduðuna göre
öðretmenlerin öncelikle teknoloji konusunda gerekli eðitimlerini almalarý gerekmektedir.
Eðitimde Teknoloji Kullanýmý Ýçin Öðretmen Eðitimi
Teknolojinin ve yeni öðretim tekniklerinin kullanýlarak öðrenme etkinlikleri düzenleme becerilerinin de öðretmenlere
kazandýrýlmasý gerekmektedir (Percival ve Ellington, 1988). Teknolojiyi öðretmenin kullanýmý için teknoloji bilgisi ve teknoloji
kullaným becerileri kazanmasý gerekmektedir. Bu süreci iki aþamada izlenebilir. Bunlardan ilki “hizmet öncesi eðitim” ikincisi
“hizmet içi eðitim”dir.
Hizmet öncesi eðitimde eðitim fakültesinde okuyan öðretmen adaylarýnýn teknolojiyle iç içe yetiþtirilmesi gerekmektedir. Yani
teknoloji kullanýmýný öðretici derslerle birlikte, eðitim fakültesinin bölümlerinde izlenilen öðretim yaklaþýmlarý ve kullanýlan
teknolojiler öðretmen adaylarýna bir model oluþturmalýdýr.
Teknolojinin eðitimde kullanýmý saðlamak için hizmet içi eðitim çok önemlidir. Çünkü öðretmen adaylarý çeþitli nedenlerden dolayý
eðitim fakültesinde yeterli teknoloji bilgisine sahip olmadan öðretmen olmuþ olabilir veya günümüz teknolojisi hýzla geliþtiði için
öðretmenin dünkü teknoloji bilgisi bugün için yeterli seviyede olmayabilir. Bundan dolayý hizmet içi eðitimin önemi ortadadýr.
Teknoloji üzerine çeþitli hizmet içi eðitimler mevcuttur. Örneðin “Microsoft Eðitimde Ýþbirliði” uzaktan öðretmen eðitimi, “Intel
Öðretmen Programý” gelecek için eðitim gibi çeþitli hizmet içi programlarý baþta olmak üzere BT Uzman Öðretmen Eðitimi,
Yenilikçi Öðretmenler Programý, Cisco Network Akademisi, Linux Yetkinlik Merkezi, Yazarlýk Yazýlýmý Eðitimi gibi pek çok hizmet
içi eðitimi Aktürk (2008) belirtmektedir. Ayrýca bunlarýn dýþýnda daha pek çok hizmet içi eðitim kurslarý Ýl Milli Eðitim Müdürlükleri
ve Ýlçe Milli Eðitim Müdürlükleri tarafýndan açýlmaktadýr.
Akpýnar (2003) eðitimde teknoloji ve yaklaþýmlar konusunda verilecek hizmet içi eðitim programlarýnda dikkat
edilmesi gereken hususlarý farklý kaynaklardan elde ederek þu þekilde özetlemektedir:
?
Öðretmenlere verilen hizmet içi eðitim sadece bilgisayarlarýn belli baþlý kullanýmlarýný deðil, Ýnternet, að kullanýmý, uzaktan
eðitim ve bilgisayarla iletiþim konularýný da kapsamalýdýr.
?
Öðretmenler nitelikli yazýlýmlarýn özellikleri ve bunlarýn nasýl kullanýlabileceði hizmet öncesi ve hizmet içi etkinliklerde
öðrenmelidirler.
?
Bilgi teknolojilerinin idari ve öðretim maksatlý iþe koþulmasý ayrýntýlarýyla öðretmenlere öðretilmelidir.
?
Hizmet içi eðitim kurslarýnda öðretmenlere teorik bilgilerle birlikte yeterince uygulama yaptýrýlmalýdýr.
?
Hizmet içi eðitim kurslarýnda öðretmenlerin birlikte çalýþmalarý da saðlanarak, kubaþýk öðrenme ortamlarýnýn modellenmesine
fýrsat verilmelidir.
?
Hizmet içi eðitim kurslarýnda etkileþimli çoklu ortam, benzeþim ve canlandýrma yazýlýmlarý kullanýlarak, öðretmenlerin
çalýþtýklarý konularý daha iyi öðrenmeleri için ortam saðlanmalýdýr.
?
Öðretmenlerin veri tabanlarý, soru bankalarý ve elektronik kütüphaneler gibi kaynaklardan yararlanmayý öðrenmeleri hizmet
içi etkinliklerde uygulamalý olarak verilmelidir.
?
Hizmet içi eðitim etkinliklerindeki öðrenmeler “yaparak öðrenme” modeli üzerine kurulu olmalýdýr.
?
Hizmet içi eðitim etkinliklerini konularýnda yetkin uzmanlar yürütmelidir.
?
Hizmet içi eðitimlerin planlanmasýnda öðretmenlerin de görüþleri alýnmalýdýr.
15
?
Teknolojik geliþmelere ve bunlarýn öðretimde kullanýmýna iliþkin Türkçe yazýlmýþ materyal öðretmenlere saðlanmalýdýr.
?
Öðretmenlere sürekli eðitim saðlanmalýdýr.
MEB'in Temel Eðitim programý birinci fazý kapsamýnda 2.802 ilköðretim okuluna bilgisayar, yazýcý, televizyon, tepegöz ve
bilgisayar yazýlýmlarýnýn yer aldýðý, internet eriþimi bulunan Bilgi Teknolojisi (BT) sýnýflarý oluþturulmuþ ve bu sýnýflara video, video
kasetleri ve tepegöz saydamý saðlamak üzere, satýn alma iþlemleri tamamlanmýþtýr. Programýn daha sonraki aþamalarýnda
Ýlköðretim okullarýnýn tamamýna çaðdaþ eðitim ve bilgi teknolojilerinin kazandýrýlmasý hedeflenmektedir (MEB, 2009). Ayrýca
Eðitimde FATÝH projesi kapsamýnda okulöncesi, ilköðretim ve ortaöðretim düzeyindeki tüm okullarýmýzýn bütün dersliklerine
(620.000 derslik) birer adet dizüstü bilgisayar ve projeksiyon cihazý saðlanacaktýr (MEB, 2011). Eðitimdeki bu geliþmeler tüm
öðretmenlerin eðitimin yaný sýra özellikle “Biliþim Teknolojisi” öðretmenlerinin eðitimini ön plana çýkarmaktadýr. Çünkü bu tür
teknolojileri eðitimde etkin biçimde kullanacak ve öðretmen arkadaþlarýna okullarda yol gösterecek, yardým edecek olan “Biliþim
Teknolojileri” öðretmenleridir.
Biliþim Teknolojisi Öðretmenlerinin Görevleri
Eðitimde kullanýlan pek çok teknolojik araç olsa da iþlevi, görevi ve fonksiyonlarý açýsýndan günümüzde eðitim ortamlarýna en çok
katkýsý olan ve günümüz eðitim ortamlarýnda en çok kullanýlan teknoloji bilgisayarlardýr. Teknolojik araçlar özellikle bilgisayarlar
eðitim kalitesini ve etkinliðini arttýrdýðý için; MEB Temel Eðitim Projesi kapsamýnda Türkiye genelinde okullarda etkili bir þekilde
bilgisayar kullanýmýný saðlamak ve bilgisayar destekli öðretimi yapabilmek için bilgi teknolojisi sýnýflarý kurmuþtur. Okullarda bilgi
teknolojilerinin etkili kullanýlmasý, öðretilmesi yani eðitime bilgisayarý entegre etmek amacýyla kurulan bilgi teknolojisi sýnýflarý
aracýlýðýyla teknolojilerinin yaygýnlaþtýrýlmasýnda temel görev baþta biliþim teknolojileri öðretmenlerinindir. Bu konuda bir noktayý
da belirtmek gerekir ki; MEB biliþim teknoloji öðretmeni ve bilgisayar formatör öðretmeni olarak okullarda iki ayrý teknoloji
uzmaný diyebileceðimiz öðretmen tanýmý yapmýþtýr. Bu çalýþmada bu ayrým yapýlmamýþ biliþim teknolojisi öðretmeni olarak
alýnmýþtýr ve görevleri ortaya çýkarýlmaya çalýþýlmýþtýr.
MEB (2009) biliþim teknolojisi öðretmenlerine düþen görevleri þu þekilde belirlemiþtir:
?
Okullarda bilgisayar eðitiminin ve bilgisayar destekli eðitimin verimli bir þekilde yürütülmesini saðlamak.
?
Bilgisayar laboratuarýný mesai saatleri içinde açýk tutmak, gerektiðinde mesai saatleri dýþýnda da öðrenci ve öðretmenlerin
kullanmalarýný saðlamak.
?
Her ay en az bir defa veya gerekli durumlarda bilgisayar öðretmenleri ile toplantý yapmak.
?
Görevli olduðu okulda öðretmenlere Bilgisayar Destekli Eðitim konusunda kýsa süreli kurs veya seminer düzenlemek.
?
Öðrencilerin araþtýrma, ödev ve projelerini bilgisayarda hazýrlamalarý için gerekli desteði saðlamak.
?
Program müdür yardýmcýlarý veya müdür baþyardýmcýlarý baþkanlýðýnda eðitim yazýlýmý bulunan derslerin öðretmenleri ile bir
araya gelerek laboratuar kullaným programý hazýrlamak.
?
Bilgisayar laboratuarýnýn devamlý kullanýlabilmesi için, öðretimi yapýlacak ders yazýlýmlarýnýn sabit diske yüklenmelerini
saðlamak.
?
Bilgisayar laboratuarýnýn kullanýlmasý sýrasýnda ortaya çýkabilecek ve kendisinin çözüm getiremediði teknik sorunlarý okul
müdürlüðü kanalý ile Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü'ne bildirilmesini saðlamak.
?
Ders yazýlýmlarýný ilgili dersin öðretmenleri ile inceleyerek yazýlýmlarýn geliþtirilmesi için önerilerde bulunmak.
?
Bilgisayar eðitimi ve bilgisayar destekli eðitimin saðlýklý bir þekilde yürütülmesi için gerekli tedbirlerin alýnmasýný saðlamak.
?
Ders sýrasýnda çýkabilecek kullaným problemlerini anýnda çözmek ve ilgili öðretmene yardýmcý olmak.
?
Biliþim teknolojisi sýnýflarýnýn etkin, verimli ve yoðun kullanýmý konularýnda tedbirler alarak, öðretmenlere ve diðer personele
bu konuda rehberlik ve danýþmanlýk yapabilmeli.
?
Teknolojide meydana gelen geliþmeleri yakýndan izleyip, bunlarýn biliþim teknolojisi sýnýflan bulunan okullara kazandýrýlmasý
16
konusunda rehberlik ve danýþmanlýk yapabilmeli.
Bozcan (2010) yaptýðý çalýþmada öðretim elemanlarýnýn eðitim teknolojilerini tanýma ve etkin kullanma konusunda öðrencilerine
örnek olabilmeli ve bu görevin sorumluluðunu taþýyabilmek için gereken hazýrlýklarý yapmýþ olmalýdýrlar sonucuna ulaþmýþtýr. O
halde biliþim teknolojisi öðretmenleri de öðretim teknolojilerini etkin biçimde kullanmalý, ders için gerekli olan hazýrlýklarý yapmalý
ve bu sayede öðrencilere öðretmenlere örnek olmalýdýr.
Sadi ve Diðerleri (2008) yaptýklarý çalýþmada teknolojinin kullanýmý herhangi bir plan ve programdan baðýmsýz, sadece bireylere
baðlý olmamalýdýr sonucuna ulaþmýþlar ayrýca teknolojinin öðretme-öðrenme süreçlerine anlamlý bir katkýsýnýn olmasý için etkili bir
þekilde kullanýlmasý gerektiðini belirtmektedirler. O halde biliþim teknolojisi öðretmenleri de belli bir plan program dahilinde
derslerine teknolojiyi entegre etmeli ve teknolojiyi etkin biçimde kullanarak öðretime anlamlý katkýlar saðlayabilmelidir.
Ýþman ve Canan (2009) yaptýklarý araþtýrmada okullarýnda bilgi teknoloji sýnýflarýnýn olduðunu bilmeyen öðrencilerin bulunduðu
ortaya çýkmýþtýr. O halde biliþim teknolojileri öðretmeni okul genelinde öðrencileri bilgilendirmeleri ve bilgi teknoloji sýnýfýnýn
kullanýmýný yaygýnlaþtýrmak için öðrencileri teþvik etmelidirler.
Dirisaðlýk ve Kabakçý (2008) yaptýklarý çalýþmada bilgi teknolojisi sýnýflarýndan diðer derslerin bilgisayar destekli eðitim
uygulamalarýnda yeterince yararlanýlamadýðý sonucuna ulaþmýþlardýr. O halde biliþim teknolojileri öðretmeni branþ öðretmenleri
ile koordineli çalýþarak eðitimde bilgisayardan yararlanmalarýný teþvik etmeli ve destek olmalýdýr. Ayrýca ayný çalýþmada öðretim
programlarý güncellendiði ancak okullarda güncel öðretim programlarýna uygun eðitim yazýlýmlarý yeterince bulunmadýðý
sonucuna ulaþýlmýþtýr. Biliþim teknoloji öðretmenleri öðretim programlarýna uygun güncel eðitim yazýlýmlarýný, okul idaresi ile
iþbirliði içerisinde temin etmeye çalýþmalýdýrlar.
Aktürk, N. (2008). MEB Teknoloji Kullanýmý. Eriþim tarihi: 13 Mayýs 2011
http://digm.meb.gov.tr/uaorgutler/OECD/keit_akturk.ppt#323,1,MEB Teknoloji Kullanýmý.
Alkan, C. (1997). Eðitim Teknolojisi (5. Baský). Ankara: Aný Yayýncýlýk.
Atabek, Ü. (2001). Ýletiþim ve Teknoloji. Ankara: Seçkin Yayýnlarý.
Ayhan, A. (2002). Dünden Bugüne Türkiye'de Bilim – Teknoloji ve Geleceðin Teknolojileri, Beta Yayýnlarý, Ýstanbul.
Bates, A. W. (2000). Managing technological change: strategies for college and university leaders. USA, San Francisco: Jossey-Bass Inc.,
Publishers.
Baki, A., Öztekin, B., Çelik D. ve Tiryaki E. (2000). Excel Yardýmýyla Ýlköðretim Matematik Öðretiminde Bilgisayar Destekli Materyal
Geliþtirme. Hacettepe Üniversitesi 4. Fen Bilimleri Eðitimi Kongresi, Ankara, Eylül 2000.
Bozcan, E., Ü. (2010). Eðitim Öðretim Faaliyetlerinde Teknoloji Kullanýmý. Eðitim Teknolojileri Araþtýrma Dergisi, 1(4). Eriþim Tarihi: 12 Mayýs
2011. http://www.et-ad.net/dergi/index.php?journal=etad&page=article&op=view&path%5B%5D=37
Dirisaðlýk, F. ve Kabakçý, I. (2008). Bilgisayar Formatör Öðretmenlerinin Bilgi Teknolojisi Sýnýflarýnýn Kullanýmýna Ýliþkin Görüþleri: Eskiþehir Ýli
Örneði. 9th International Educational Technology Conference. Eskisehir, TURKEY.
Güncel Türkçe Sözlük (2011). Eriþim Tarihi: 11 Mayýs 2011. http://www.tdkterim.gov.tr/bts/
Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. & Smaldino, S.E. (1996) Instructional media and technologies for learning. USA: Prentice-Hall, Inc.
Ýþman, A.(2002). Sakarya Ýli Öðretmenlerinin Eðitim Teknolojileri Yönündeki Yeterlilikleri. The Turkish Online Journal of Educational Technology,
1(1), 72-91.
Ýþman, A. ve Canan, Ö. (2009). Bilgi Teknoloji Sýnýflarýnýn Kullanýlabilirliðinin Deðerlendirilmesi. International Educational Technology
Conference, Ankara, Turkey.
Knapp, L. R. & Glenn, A. D. (1996). Restructuring schools with technology. Boston: Allyn and Bacon.
Leh, A. S. C. (1998). Design of a computer literacy course in teacher education. 9th Society for Information Technology and Teacher Education
International Conference, Washington, DC.
M E B ( 2 0 0 5 ) . E ð i t i m d e B i l g i T e k n o l o j i s i A ra ç l a r ý n ý n K u l l a n ý m ý V e R o l ü . E r i þ i m Ta r i h i : 1 1 M a y ý s 2 0 1 1 ,
http://www.meb.gov.tr/belirligunler/internet_haftasi_2005/bt/egitimde_bilgi_tekno_arac_kullanimi.htm
MEB (2009). Biliþim Teknolojisi Sýnýflarý Ve Biliþim Teknolojisi Formatör Öðretmen El Kitabý. Eriþim tarihi: 12 Mayýs 2011,
http://www.melikgazibitefo.gov.tr/mevzuat/bitefokitap.pdf
MEB (2011). Eðitimde Fatih Projesi. Eriþim tarihi: 10 Mayýs 2011 http://fatihprojesi.meb.gov.tr/site/projebilesenleri.php.
Odabaþý, F. ve Gündüz, Þ. (2004). Bilgi Çaðýnda Öðretmen Adaylarýnýn Eðitiminde Öðretim Teknolojileri ve Materyal Geliþtirme Dersinin Önemi.
The Turkish Online Journal of Educational Technology,, 3(1), 43-48.
Percival, F. & Ellington, H. (1988). A Handbook of Educational Technology. Kogan Page, Londra.
Rýza, E. T. (2001). Eðitimde Bilgisayar Teknolojisi. Ýzmir: Kanyýlmaz Matbaacýlýk.
Rýza, E. T. (2003). Eðitim Teknolojisi Uygulamalarý ve Materyal Geliþtirme. Ýzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Saban, A. (2007). Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli ve Özel Konya Esentepe Ýlköðretim Okulu Teknoloji Profili. S.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 22(1), 23-43.
Sadi, S. ve Diðerleri (2008). Öðretmen Eðitiminde Teknolojinin Etkin Kullanýmý: Öðretim Elemanlarý ve Öðretmen Adaylarýnýn Görüþleri. Biliþim
Teknolojileri Dergisi, 1(3), 43-49
Satýcý, O., Akkus, Z. ve Alp, A. (2009). Týp Fakültesi Öðretim Elemanlarýnýn Teknolojiye Ýliþkin Tutumlarýnýn Chaýd Analizi Ýle Ýncelenmesi. Dicle
Týp Dergisi, 36 (4), 267-274.
Taþkesen A, Çötok ve Akýncý, N., (2005). Bilgi Toplumu Olma Yolunda Teknolojinin Rolü ve Dönüþtürücülüðü. Eðitim Teknolojileri
Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Eylül 2005.
Tonta, Y. (1999).Bilgi Toplumu ve Bilgi Teknolojisi. Türk Kütüpanecilið, 13(4), 363-365.
Tor, H. ve Erden, O. (2004). Ýlköðretim öðrencilerinin bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeyleri üzerine bir araþtýrma. The Turkish Online
Journal of Educational Technology, 3 (1), 120-130.
Yalýn, H.Ý. (2008). Öðretim Teknolojileri ve Materyal Geliþtirme (20.Baský). Ankara: Nobel Yayýncýlýk.
Sonuç
Eðitimde bilgi teknolojileri kullanarak; toplum, okul, öðretmenler ve öðrenciler arasýndaki iþbirliðini geliþtirmek, eðitimin kalitesini
artýrmak, öðrenciyi pasif öðrenme ortamlarýndan kurtararak kendi kendine aktif öðrenme yeteneði kazanmasýný saðlamak gibi
birçok faydasý vardýr. Bilgi teknoloji araçlarýnýn faydalarý göz önünde bulundurulduðunda eðitimin kalitesini, eðitim sisteminin
iþleyiþini, etkinliðini ve verimliliðini artýrmak amacýyla, okullar bilgi teknolojisi araçlarýyla donatýlmalýdýr. Fakat unutulmamasý
gereken nokta okullarý sadece bilgi teknoloji araçlarýyla donamak yetmez. O araçlarý kullanabilecek öðretmenlerin olmasý
gerekmektedir.
Öðretmenlerin bilgi teknoloji araçlarýný etkili kullanmalarý için öncelikle hizmet öncesi ve hizmet içi eðitim almalarý gerekmektedir.
Tabi teknolojideki geliþmelerin hýzla devam ettiði dünyamýzda, öðretmenlerin bu geliþmeleri takip edebilmeleri için hizmet içi
eðitimlerde emekliliðe kadar devam etmelidir.
Gerekli öðrenimlerini saðlayan ve bilgi teknoloji araçlarýný etkili þekilde kullanmaya hazýr olan öðretmenler, sunulacak olan
bilgilerin etkili sunulmasýný saðlamak için, ilk baþta derste yararlanacaðý bilgi teknoloji aracýnýn seçimini yapmasý gerekmektedir.
Öðretmenlerin derslerine bilgi teknolojisi araçlarýný entegre etmek ve etkili þekilde kullanarak öðrencilere yeni öðrenme ve
öðretme fýrsatlarý sunmalarý için çeþitli görev ve sorumluluklarý mevcuttur. Bu görev ve sorumluluklarýn bilincinde, her konuda
olduðu gibi teknoloji kullanýmýnda da öðrencilere gerektiðinde liderlik gerektiðinde rehberlik yapabilecek, onlara model olabilecek
ve öðrencilerin teknolojiyi kullanarak öðrenmelerini saðlayacak ortamý oluþturabilmelidir.
Son olarak; diðer öðretmenlere yol gösterici rolü üstlenebileceðinden baþta biliþim teknolojisi öðretmenleri olmak üzere tüm
öðretmenlerin teknoloji kullanýmda ön yargýlý olmamasý ve eðitimde teknolojiden faydalanmak için istekli olmalarý gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Aggarwal, Anil. (2000). Web-Based Learning and Teaching Technologies: Opportunities and Challenges. Hershey-USA: Idea Group Publishing.
Akpýnar, Y. (2003). Öðretmenlerin Yeni Bilgi Teknolojileri Kullanýmýnda Yükseköðretimin Etkisi: Ýstanbul Okullarý Örneði. The Turkish Online
Journal of Educational Technology, 2(2), 79-96
17
18
Günümüzde elektro manyetik dalga (emd) yayan araçlarýn çoðalmasýyla saðlýðýmýz olumsuz yönde etkilenmektedir.
Emd tanýmýna bakacak olursak; bir frekans (rf) kaynaðýndan üretilir ve boþlukta yayýlma özelliðine sahiptir.
Kullandýðýmýz birçok cihaz yaydýklarý emd nedeniyle etraflarýnda elektro manyetik alan (ema) oluþturmaktadýr.
Tüm kullanýcýlar da bu ema dan etkilenmektedir.
Ema nýn saðlýk üzerine olumsuz etkilerini açacak olursak; oldukça düþük frekanslý (elf)manyetik alanlarýn uluslar arasý kanser
araþtýrma ajansý tarafýndan olasý karsinojen olarak tanýmlanmasý who nun araþtýrmalarýna göreyse çocuk lösemisini iki katý
artýrdýðýný duyurmasý rf ve elf manyetik alanýn saðlýk üzerine olan yan etkilerinin araþtýrýlmasýný gerektirmiþtir. Deneyler elf ema
nýn, kan biyokimyasý ve hematolojisinde sapmalara neden olduðu, nöroedokrin sistemi hormon salgýlanmasýný, kvs de kan
basýncýný, ekg potansiyallerini, sinir sisteminde eeg dalga potansiyel deðiþimlerini davranýþ deðiþiklikleri, deri sýcaklýðý artýþý rektal
ýsýda artýþ, fibroblastlarda dna sentezinde artýþ yaptýðýný göstermiþtir. Ygh yakýn yaþayanlarda baþ aðrýsý, uyku bozukluklarý,
depresyon, sinirlilik, halüsinasyon görme istatistiksel olarak fazla bulunmuþtur. Hayvan deneylerinde beyaz kan
hücrelerinin sayýsýnda azalma, beyinde biyokimyasal deðiþiklikler, serotonin ve dopamin seviyesinde azalma
saptanmýþtýr.
Elfma dan en çok etkilenen dokular iletkenlik ölçülerine göre sýrayla; beyin sývýsý ve kan, ikinci derecede ise göz
sývýsý, tiroid, kas, gastrointestinal sistem, prostat ve testislerdir.
Cep telefonlarýnýn zararlý etkileri kýsa dönem ve uzun dönem olarak sýnýflandýrýlmýþtýr;
Kýsa dönem 24 saat de olan bulgulardýr.
Bunlar;
Görüþ alanýnda daralma
Yoðun stress
Yorgunluk hissi
Konsantrasyon ve dikkat eksikliði
Kulak çýnlamasý
Kulaklarda ýsý artýþý
Ýþitme kayýplarý
Baþ aðrýsý sersemleme
Uzun dönem 10 yýl gibi bir süreç olup bunlar
Genetik yapýda bozulma
Beyaz kan hücresi kanseri (lenfoma) riskinde artýþ
Kalp hastalýklarý
Hafýzada zayýflama
Beyin tümörü riskinde artýþ
Baðýþýklýk sisteminin baskýlanmasý
Yüksek tansiyon
Erkeklerde sperm sayýsýnda azalma
Embrio geliþiminde gerilik, düþük riski gibi etkilerdir
Emd insan vücudunu iki þekilde etkiler;
1- Ýsitarak
2- Kimyasal deðiþiklik yaparak
Bu tür dalgalar dalga boylarý (db) ve frekanslarýyla (fr) tanýmlanýrlar. Tüm emd lar boþlukta ayný hýzda yayýlýrlar ki bu da ýþýk hýzý
olan 300.000km/sn eþdeðerdir. Dalga boylarý küçüldükçe enerji kümesi halini alýrlar buna kuantum veya foton denir. Buna
elektromanyetik radyasyon (emr) diyoruz. Bu emr x ve gama ýþýnlarýný kapsar. Bu ýþýnlar atomlarý parçalama ve molekülere
enerji yükleme özelliðine sahiptirler. Bu ise yaþamsal iþlevlerin bozulmasý, olumsuz biyokimyasal tepkimeler demektir. Tüm
bu deðiþiklikler ise kanser oluþumunu kolaylaþtýrýr. Bu ýþýnlara iyonlaþtýrýcý elektro manyetik radyasyon (ir) adi verilir.
Bir diðer emr grubu ise noniyonize radyasyondur (nir). Atomik baðlarý kýracak enerjiye sahip deðillerdir. Bu grupta düþük
enerjiden, yüksek enerjiye doðru sayacak olursak rf, mikro dalga, infrared, görünen ýþýk, lazer ýþýnlarý, ultraviyole ýþýnlarý
olarak sýralanýrlar.
Yüksek yoðunlukta olan nir isinma, kimyasal reaksiyonlarda deðiþme, hücre ve dokularda elektrik akiminin indüklenmesi
gibi sonuçlara yol açar. Fakat iyonizasyona neden olmayabilirler.
Literatürde, düþük þiddette bile ema maruz kalanlarda dna - rna sentezinde bozulma hücre bölünmesi ve hücre zarýnda
deðiþim, karbonhidrat, nükleik asit ve protein metabolizmasýnda deðiþiklik, kalsiyumun hücre zarýndan geçiþiyle ilgili
deðiþiklikler, kanser riski, hücresel solunumda azalma, hormon salýmýn da deðiþim, dokunun hormona verdiði yanýtta deðiþim,
baðýþýklýk cevabýnýn deðiþmesi belirtilmektedir. Ayrýca yapýlan çalýþmalar da düþük frekanslý emd pineal bez hormonu olan
melatonin salgýsýný azaltmýþtýr. Bunun önemi ise melatoninin vücuttaki uyku düzenini saðlayan sirkadiyen ritim bilgisini saðlayan
hormon oluþudur. Ayrýca melanin hormonu kanserden koruyucudur. Bunu kanser hücrelerinin büyümesi için gerekli büyüme
faktörlerinin hücreye giriþini engelleyerek ve kanser dokusunda apopi tozu (hücrenin ömrünün tamamlanýp ölmesi) uyararak
yapar. Antioksidandýr ve serbest radikalleri toplar.
Yüksek frekanstaki emd lar melatonin sentezini fazla etkilememektedirler. (900 mhz ve üzeri)
Biyolojik etki ve yan etki tanýmlarý arasýndaki farklardan bahsedersek kýsaca
Emr nin biyolojik etkisi vücut üzerinde ölçülebilir veya dikkate deðer fiziksel deðiþikliklerdir. Oysa '' yan etki ''dediðimizde
biyolojik etkinin vücudun tolere etme sýnýrýný aþtýðý ve sonuçta zararlý olmaya baþladýðý aþamadýr. Biyolojik etki ve yan etki
terimlerinin karýþtýrýlmamasý gerekmektedir.
Em frekans Ýle hücre biyolojisi arasýndaki iliþki konusunda bilgimiz sýnýrlýdýr. Emd larýn etkileri bitki, virüs, hayvanlarýn kas
ve sinir preperatlarý üzerinde incelenmiþtir. Kýsa dalgalar ve mikro dalgalar arasýndaki frekansa sahip olan emd larýn
biyolojik etkileri etki alaný arttýkça artmakta dalga boylarý arttýkça azalmaktadýr. Yapýlan son çalýþmalar radyo dalgalarý
ve cep telefonlarýnýn kullaným frekanslarýný yükseltilmesi mikrodalga haline gelerek zararlý etkilerinin azaltýlmasý
yönündedir.
Emr kirliliði geliþmiþ ülkelerin ciddi bir sorunudur. Cep telefonlarý, bluetooth teknolojisi, baz Ýstasyonlarý, alternatif
akýmla çalýþan cihazlar, yüksek gerilim hatlarý, bilgisayarlar, yazýcý ve fotokopi cihazlarý, televizyonlar ve telsiz
telefonlar, kablosuz aðlar, uydu antenleri, güvenlik sistemleri en önemli ema kaynaklarýdýr.
Farklý ülkeler farklý güvenlik deðerlerini baz aldýðý için güvenlik standartlarýnýn belirlenmesi gerekmiþtir.
Dünya saðlýk örgütü(who) nün noniyonize radyasyondan korunma alanýnda çalýþan bir sivil toplum örgütü olarak
uluslarasý noniyonize radyasyondan korunma komisyonu (icnirp) resmÝ olarak tanýnmýþtýr. Örgüt tüm dalga boylarý
için etkilenme limitlerini içeren bir klavuz yayýnlamýþtýr.
19
&
%
#
=
?
Cep telefonu teknolojisinin en erken girdiði kuzey avrupa ülkelerinde yapýlan araþtýrmalarda 13 ülkede yedi yýl süren
interphone çalýþmasýnda kiþiler on yýlý aþkýn telefon kullanmakta ve beyin tümörü oluþma oraný 1.5 kat fazla
saptanmýþtýr. Çalýþma uzun sürelerde cep telefonu kullanan 30-59 yaþ arasýnda yapýlmýþtýr. Hastalar arasýnda akustik
nörinoma, kulaða yakin alanlarda glioma (sinir hücresi kaynaklý tümör),ve tükürük bezi alanýna ait tümörlere
rastlanmýþ.
Ýngiliz tabipler birliði mayýs 2001 de yayýnladýðý bir raporda;
1-rfr arttýkça kanser olgularýnýn arttýðý
2-düþük düzeyde kalýnan rfr un kadýn doðurganlýðýný azalttýðý
3-yüksek düzeyde rfr un retinada, iris ve korneada hasara yol açtýðý
20
4-bellek, tepkisellik, uyku düzenini olumsuz etkilediði
5-baþ aðrýsý, kan basýncý artýþý, baþ dönmesi, baþ sýcaklýk artýþý, kulak aðrýsý, kulak arkasý yanma, sinirlilik, cilt yanmasý gibi belirtiler
ve hastalýklara yola açtýðý belirtilmiþtir.
Ayrýca konuyla ilgili olarak uluslar arasý emf ye maruz kalma yönergesi var.
Konuyla ilgili olarak telefonlarýn sar deðerÝ ölçümleri araþtýrýlmýþtýr. Sar deðeri spesifik absorbsiyon oraný yada baþka bir
anlatýmýyla kilogram doku baþýna yutulan elektromanyetik güç olarak tanýmlanabilir. Sar deðerinin birimi w/kg dýr. em olarak
insana benzeyen sývýlarla dolu robotlar üzerinde gövde -baþ, kol- bacaklar, ortalama insan vücudu olarak üç farklý deðer tespit
edilmiþtir. Bunlar baþ-gövde için iki, kol-bacak için dört, ortalama vücut için 0.08 w/kg dýr. Altý dk üzerinde 10 gr kütleye olan
etkisi ölçülüyor. Ölçümler konuþma modunda ve en yakin baz istasyonuna baðlantýdayken yani telefonun yüksek arama kalitesi
korunurken yapýlýyor çünkü telefonlar bu konumda verilen gücü en az seviyeye indirgemeye programlanmýþlardýr.
Alýnabilecek önlemlere bakacak olursak;
Farklý sar deðerleri telefonlarýn antenlerinin yerleþimine baðlýdýr. Maksimum arama kalitesini korumak için telefonlarýn kullaným
klavuzlarýndaki mesafe ayarlarý korunmalýdýr. Sar deðerÝ telefonun kullanirken deðiþkenlik gösterebilir. Fakat her ne olursa olsun
ýcnýrp nin yayýnladýðý emf yönergelerine uygun olmak zorundadýr. Baz istasyonlarýnýn sayýsý, modeli, yerleþim yeri, ýþýma alaný,
kamuoyuna açýklanmalý güvenlik sýnýrý olan 6 m yakýnýnda yerleþime izin verilmememli, ulusal özerk nýr kurumu kurulmalý,
yerleþim alanlarý haritalandýrýlmalý, burada yaþayan insanlar üzerinde ölçüm yapýlmalý, yüksek sar deðeri olan cep telefonu satýþý
yasaklanmalý, topluma yönelik eðitim verilmeli gsm þirketlerinin finanse ettiði fonlar oluþturulmalý, araþtýrma ve tedavilerde bu
fondan yararlanýlmalý. Topluca bulunulan park, avm, okul gibi alanlara yakýn baz istasyonu kurulmasýna izin verilmemeli, toplu
taþýma araçlarý yoðun bakým üniteleri gibi hayati fonksiyonlarý etkileyen cihazlarýn bulunduðu yerlerde cep telefonlarý
yasaklanmalý, iþyeri hekimliði kurumu oluþturularak em maruz kalan çalýþanlarla ilgili hekim ve iþ güvenliði kurulunca saðlýk riskleri
belirlenmelidir.
Bilgisayarlar bakacak olursak, saðlýk üzerine olumsuz etkileri farklý gruplara ayrýlabilir;
Gözlerde yorgunluk, sulanma, yanma batma, kuru göz sendromu, bulanýk ve çift görme
Kas iskelet sisteminde kronik aðrý, karpal tünel sendromu, ulnar sinir tutulumu, lateral medial epikondilit,myofasial boyun aðrýsý
Anne bebek saðlýðýna olumsuz etkiler düþük riski ve düþük doðum aðýrlýðý ve malformasyonlar
Sinirlilik, uyku düzeninde bozulma
Üreme fonksiyonlarýnda bozulma sayýlabilecek temel etkilerdir.
tozunun ýslak bezle alýnmasý da çok yararlýdýr. Ekranýn kirli olmasý netliði azaltýr. Ekran parlaklýðý ve kontrastýn ayarlanmasý göz
þikayetlerini azaltýr. Beyaz zeminde siyah kullanmak uygundur.
Fare ve klavye: Fare olabildiðince vücuda yakin olmalýdýr. Omuz el bileði ve dirsek gerilimi azaltýlmalýdýr. Yükseklik uygun olmalý.
Bazen fare yerine klavye tercih edilmelidir. Fare ve klavye kollarýn rahatlýkla ulaþabileceði yükseklik ve uzaklýkta olmalýdýr.
Sandalye: Tekerlekli, sýrt ve yükseklik ayarlý, yanlarda kollarý dinlendirebilecek kolluk bulunmalý, sýrtlýk dik olmalýdýr.
Ýþyerlerinde ve evde alýnabilecek önlemler
1-monitör seçerken; çözünürlüðü yüksek, elektro manyetik etkisi düþük olmalýdýr. Çalýþma odalarýndaki pencere ve lambadan
yansýyan ýþýk en az olmalýdýr ýþýk yansýmalarý çok olursa kiþi görebilmek için bilgisayara gereðinden fazla yaklaþmakta ve iþ verimi
düþmektedir gözler dakikada 12 kez kýrpma refleksi sayesinde gözyaþý ile yýkanýr. Bilgisayar kullanýrken bu sayý 5 e kadar düþer o
nedenle kýsa sürelerde verilen molalarda gözler kýrparak yýkanmalýdýr. Bunun için suni gözyaþý damlalarý kullanýlabilir. 40-50 yaþ
arasý kullanýcýlar kýrma kusuru nedeniyle 50 -70 cm (yetiþkin kol boyu) mesafesini korumalýdýrlar. Ve bu mesafeye uygun gözlük
takmalýdýrlar. Birden çok bilgisayar varsa yanda ve arkada çalýþanlarýn 120 cm den yakýn olmamasý gerekmektedir. Kullanýcý
monitörün tam karþýsýnda oturmalý monitörün üst kenarýyla gözü ayni hizada olmalýdýr. Çünkü bilgisayarlar yan ve arkalarýnda
daha çok ema sebep olurlar. Ayrýca yaydýðý enerji nedeniyle negatif elektrik ortamý yaratarak tozlarýn göz ve yüze doðru hareket
etmesine neden olur. Klavye ve farenin temizliðine dikkat edilmeyen yerlerde enfeksiyonlara yol açabilir
Oda aydýnlatmasý gündüz gün ýþýðýyla olmalý florasan tercih edilmemeli, oda aydýnlatmasý normalden daha az olmalýdýr. ( en az %
50)
Kaðýt askýsý: Ekran yanýnda okunan kaðýtlarýn ekranla ayni hizada olmasýný saðlar baþ ve gözlerin sýk hareket etmesi gözlerin sýk
sýk akomodasyon yapmasý çeþitli þikayetlere yol açar.
Bilek dinlendirici: Karpaltunel sendromunun(el bileðindeki tendon ve sinirle ilgili bir hastalýktýr)önlenmesinde oldukça faydalýdýr.
Duruþ biçimi: Ýyi bir duruþ en az enerjiyle en fazla verimin alýnmasýna katkýda bulunur. Baþ dik, sýrt destekli, kollar rahat, ekranýn üst
sýnýrý hizasýnda monitörün tam karþýsýnda olmalýdýr. Uzaklýk 50-70 cm olmalýdýr.70 cm eriþkin kol boyu kadardýr. Bu diðer yönler
için 120 cm dir. Ekrandan yayýlan emd ve uv ýþýnlarý yaklaþtýkça daha zararlý olur.
Ara verme alýþkanlýðý: Bunu üç grupta deðerlendirelim.
1-kýsa mola-10 dk da bir 10 sn. biraz uzaklaþ gözlerini kýrpýþtýr ve baþka bir noktaya bak
2-orta mola-1 sa de 5 dk ayaða kalk gerinme hareketi yap
3- uzun mola –çay veya kahve içmek için odadan çýkarak mola ver
Ara vermeyi hatýrlatan programlar kullanýlabilir unutursanýz sizi uyarýr (pause me veya macbre akz )
Ýyi bir iþ planýyla bilgisayarlý iþler gün içine yayýlmalýdýr. El ve bilek egzersizleri yapýlmalýdýr. Eðer akut bir durum baþlamýþsa
egzersiz zararlý olabilir onun yerine tedavi ve dinlendirme yapýlýr. Son çare Ýse cerrahi müdahaleye kadar gidebilir.
Televizyonun saðlýk üzerine etkileri ise þöyle özetlenebilir; yeme alýþkanlýðýnda bozulma saðlýksýz besinlere yönelme, televizyon
izlerken bir þeyler araþtýrma gibi alýþkanlýðý olan ebeveynlerin çocuklarýnda da ayný alýþkanlýklarýn oluþtuðu gözlenmiþtir. Ayrýca
reklamlarda yüksek kalorili ve besin deðeri düþük gýdalara özendirici reklamlar bulunmaktadýr. Bireylerde hem fiziksel aktivite
azlýðý, hem de yanlýþ beslenme sonucu obesite oranýnda artýþ, kolesterol düzeyinde artýþ gözlenmektedir.
Amerikan pediatri akademisi 2 yaþ altý çocuklarý televizyon izlememesi gerektiðini daha büyüklerinse günde 1-2 saat den fazla
izlememeleri gerektiðini söylemektedir. Uzun süre tv izleme dikkat eksikliði ve hiper aktiviteye neden olmaktadýr. Ayrýca
uygunsuz tv izleme alýþkanlýðý ise madde baðýmlýlýðý eðiliminde artýþ, þiddete karþý duyarsýzlýk, korku, dünyayý kötü bir yer olarak
algýlama, agresyonda artýþ gibi sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle çocuklarýn tv izleme saatleri sýnýrlý olmalý izledikleri
programlar takip edilmelidir. Ayrýca baþka sosyal aktivitelere yönelmeleri saðlanarak tv programlarýnda uzak tutulmalarý
saðlanabilir. Bu konuyla ilgili olarak uzman önerileri almak gerekmektedir çünkü çocuklarýn hayal dünyasý ile büyüklerin ki oldukça
farklýdýr ve izledikleri programlara karþý bizden daha savunmasýz olduklarýndan onlarýn ayrýca korunmasý gerektiðine inanýyorum.
Saðlýklý ve bilinçli bir nesil yetiþmesi açýsýndan bu þarttýr.
Son olarak þunu belirtmek isterim ki, günümüzde teknolojiden baðýmsýz yaþamak mümkün olmadýðýndan bizler bilinçli tüketiciler
olmalýyýz ve teknolojinin bize sunduðu olanaklardan maksimum oranda yararlanýrken saðlýmýzý korumak adýna gerekli önlemleri
mutlaka almalýyýz.
Dr. Feyman Ünver
Ekran koruyucu: toprak hatlý olan ekran koruyucular bilgisayarýn elektrik yükünün azaltýlmasýnda etkilidirler. Ortamýn ve ekranýn
21
22
ELEKTROMANYETÝK KÝRLÝLÝK
Ayrýca cep telefonu sohbet aracý gibi kullanýlmamasý gerekmektedir. Uzun süreli konuþmalar yapýlacaksa bunun mutlaka kablolu
kulaklýk veya hoparlörü açýlarak konuþma yapýlmalýdýr. Yine diðer bir konu çalar saat olarak ayarlanýp yastýðýmýzýn altýna koyarak
beynimizi saatlerce üstelik uyku halinde elektromanyetik alanlara maruz býrakýlmaktadýr.
Çalar saat için alarm ayarý yapýldýktan sonra telefon kapatýlabilir, alarm saati geldiðinde telefon yine alarm vererek sizi
uyandýracaktýr.
Cep telefonlarýnýn satýn alýnmasý sýrasýnda özelliklerinin yanýnda mutlaka SAR deðerleri de dikkate alýnmalýdýr. SAR, Specific
Absorbtion Rate-Özgül Soðurma Oranýdýr. Vücudumuzun soðurduðu elektromanyetik alan miktarýdýr. Dünya saðlýk örgütü SAR
deðerini en fazla 0,1 w/kg olarak belirtmektedir. Bu þu anlama gelmektedir; insan vücudunun 1 kg lýk kýsmýnýn sýcaklýðýný 1 C
artýrmasýdýr. SAR deðerleri web sayfamýzdan (www.temkoder.org) öðrenilebilinir.
Ýlk ve orta öðretim okullarýnda verdiðimiz seminerlerde çocuklarýmýzýn büyük çoðunluðu cep telefonunu yanlýþ kullanýldýðý
görülmüþtür. Görülen yanlýþ kullanýmlar;
Elektronik Mühendisi Mehmet BAYRAMOÐLU
TEMKODER BAÞKANI
1.
2.
3.
4.
5.
ELEKTROMANYETÝK KÝRLÝLÝÐÝ ÖNLEME, ÖLÇME, ARAÞTIRMA VE EÐÝTÝM DERNEÐÝ
Özet
Tüm hayatýmýza girmiþ ve onlarsýz olamadýðýmýz çaðýmýzýn vazgeçilmez olan teknolojik cihazlar hakkýnda yeterli bilgiye sahip
miyiz? Bunlar ne gibi etkiler yapmaktadýr. Bunlar hakkýnda yasal düzenlemeler var mýdýr varsa nelerdir? Hayatýmýza
derinlemesine giren ve vazgeçilmez olan bu cihazlarý disiplinli kullaným þekli getirmenin bize ne gibi faydalarý olacaktýr?
Seminerlerde gördüðümüz yanlýþ bilgiler ve yanlýþ kullanýmlarý bu makalede bulacaksýnýz.
Anahtar kelime: Elektromanyetik kirlilik, cep telefonu, kablosuz internet, baz istasyonu v.b.
Günlük hayatýmýzda kullandýðýmýz teknolojik cihazlardan ve bu cihazlarýmýzý çalýþtýran sistemlerden yayýlan elektromanyetik
dalgalarýn oluþturduðu “Elektromanyetik Kirlilik” i kontrol altýna alarak önce kendi saðlýðýmýzý daha sonra toplum saðlýmýza
olabilecek etkilerden korumuþ olacaðýz. Bu cihaz ve sistemler þu baþlýklardan oluþturabiliriz.
1.
2.
3.
4.
Cep telefonlarý
Baz istasyonlarý
Kablosuz internet
Taþýnabilir dizüstü bilgisayarlar
Cep telefonlarý
Cep telefonlarýmýz dikkatli kullanmadýðýmýzda silahýmýz olabilir. Biliþim Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumu bir baz istasyonu için
verilen elektromanyetik alan þiddetinin limit deðeri 10 V/m olmasýna raðmen bir cep telefonu baðlantý aþamasýnda ortalama
15-25 V/m elektromanyetik alan þiddeti yaymaktadýr. Bunun beynimize çok yakýn olduðunu da hesaba katarsak ne kadar
tehlikeli olduðu anlaþýlmýþ olur.
23
Cep telefonu haberleþme aracý olmaktan ziyade sohbet aracý olarak kullanýlmaktadýr.
Cep telefonu yastýk altýna konulmaktadýr.
Kulaklýk kullanýlmamaktadýr.
Bedava dakikalarýn tüketilmesi maksatlý boþ kullanýmlar yapýlmaktadýr.
Karþý taraf arandýðýnda aranýlan kiþi cevap verinceye kadar kulakta tutulmaktadýr.
Baz istasyonlarý
Cep telefonlarýmýz için vaz geçilmez olan baz istasyonlarý için Bilgi Teknolojileri ve iletiþim Kurumu (BTK) bir düzenleme yaparak
“Güvenlik Sertifikasý” vermektedir. Ýlgili operatörde bu Güvenlik Sertifikasýný baz istasyonu üzerine görünür bir þekilde asmasý
gerekmektedir. Bu güvenlik
sertifikasýnýn anlamý bu baz istasyonu
için gerekli incelemeler ve ölçümler
yapýlmýþ, güvenlik mesafesinden daha
fazla yaklaþýlmadýðý müddetçe bir
zarar olmayacaðý belirtilmektedir.
Güvenlik Mesafesi, her baz istasyonu
için ayrý ayrý hesap edilmektedir.
Güvenlik Mesafesi antenlerden
baþlamak üzere belirtilen mesafe
içerisinde yaþam alanýnýn olmamasý
gerekmektedir. Eðer bu mesafe
içerisinde þekilde gözüktüðü gibi bir
yaþam alaný mevcutsa mutlaka
BTK'ya ihbar edilmesi gerekmektedir.
Þekil 1'de Kýrmýzý renkli gösterilen
elektromanyetik alan hüzmesi temsili
olarak gösterilmiþtir. Aslýnda bu
hüzme gözükmemektedir. Bu kýrmýzý
alanýn uzunluðu güvenlik mesafesini
oluþturmaktadýr.
24
Frekans
T.C.
BÝLGÝ TEKNOLOJÝLERÝ VE ÝLETÝÞÝM KURUMU
GÜVENLÝK SERTÝFÝKASI
Elektrik Alan
Þiddeti
Sertifika No
Ýþletici/iþletmeci Adý
Sabit Ýstasyonun Adresi
Koordinatlar
Elektronik Haberleþme Sistemi
Antenin Yerden Yüksekliði (m)
Anten Kazancý (dB)
Max Güç (W)
Sistemin Frekansý (MHz)
: BTK……
:
:
:
:
:
:
:
:
Güvenlik Mesafesi:………………………………(m) dir.
Bu Güvenlik Sertifikasý, yukarýda belirtilen sistemin 10/11/2008 tarihli ve 5809 sayýlý Elektronik Haberleþme Kanununa
istinaden yayýmlanan Elektronik Haberleþme Cihazlarýndan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Þiddetinin
Uluslararasý Standartlara Göre Maruziyet Limit Deðerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkýnda
Yönetmelik'e uygun bulunduðunu gösterir.
GSM Baz istasyonlarý için BTK'nýn yayýnlamýþ olduðu ve Derneðimizin de katký verdiði yönetmelikte belirlenmiþ limit deðerleri
aþaðýdaki þekildedir.
25
900 MHz
1800 Mhz
Tek bir cihaz
için sýnýr
deðer
Ortamýn toplam
sýnýr deðeri
Tek bir cihaz
için sýnýr deðer
10,23 V/m
41,25 V/m
14,47 V/m
Ortamýn toplam
sýnýr deðeri
58,34 V/m
Kablosuz internet (modem)
Evlerimizde kullandýðýmýz kablosuz modemler sürekli açýk kaldýðýnda devamlý elektromanyetik alan
oluþturmakta çocuklarýmýz ve biz 24 saat bu alanlara maruz kalmaktayýz. Bunun için modemin
kullanýlmadýðý sürelerde kapatýlmasý gerekir. Ayrýca evimizde bilgisayarýmýzýn yeri sabitse, sabit bir
yerde kullanýlýyorsa bilgisayarý modeme kablo ile baðlayarak modemin kablosuz özelliðinin kapatýlmasý
gereklidir. Modemin yatak odasýnda ve çocuklarýn odalarýnda bulunmasý sakýncalýdýr. Elektromanyetik
alanlarýn zararý süreyle doðru mesafe ile ters orantýlýdýr. Yani ne kadar uzun süre elektromanyetik alanlara
maruz kalýnýrsa o kadar zararlý ne kadar kýsa süre maruz kalýnýrsa daha az zararlý olmuþ olur. Elektromanyetik
alan oluþturan cihazlarla aradaki mesafenin uzamasý insan saðlýðýna olan etkisini azaltmaktadýr. Aksine
mesafe kýsalýrsa etki artmaktadýr. Bu iki kural tüm elektromanyetik dalga yayan cihazlar için geçerlidir.
Taþýnabilir dizüstü bilgisayarlar
Dizüstü bilgisayarlar insan saðlýðýný iki yönden etkilemektedir. Birincisi elektromanyetik alan
etkisi diðeri ise ýsýnarak temasta olduðu hücreleri yakmasýdýr. Adý dizüstü ancak masada
kullanýlmasý gerekmektedir. Masada kullanýldýðý taktirde hem elektromanyetik alan etkisinden
ve hem de ýsý etkisinden uzaklaþtýrýlmýþ olacaktýr. Uzun süreli kullanýmlarda ikinci klavye
kullanýlmasýnda fayda vardýr.
Ýnternete baðlanýlmadýkça internet baðlantýsý kapatýlmalýdýr. Çocuklarý bilgisayar karþýsýnda çok
uzun süre kaldýklarýndan hem elektromanyetik alan maruziyeti artmakta hem de ýsýsal olarak
hücre laptoplardan uzak tutmalýyýz, çünkü çocuklar bilgisayar baþýnda 6- 7 saat oturduklarýndan
dizlerinin ýsýndýðýnýn farkýnda olamýyorlar. Seminer verdiðimiz okullarda dizleri yanan
öðrencilerle karþýlaþtýk.
KAYNAKÇA
1.Bilgi Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumunun yayýnlamýþ olduðu “ELEKTRONÝK HABERLEÞME CÝHAZLARINDAN KAYNAKLANAN
ELEKTROMANYETÝK ALAN ÞÝDDETÝNÝN ULUSLAR ARASI STANDARTLARA GÖRE MARUZÝYET LÝMÝT DEÐERLERÝNÝN
BELÝRLENMESÝ, KONTROLÜ VE DENETÝMÝ HAKKINDA YÖNETMELÝK “
26
TEKNOLOJÝNÝN ÇOCUK ÝSTÝSMARI YÖNÜ
Dr. Ýbrahim SARI
Giriþ:
Teknoloji, insanlýðýn faydasýna olacak þekilde kullanýldýðýnda hayatýmýzý kolaylaþtýrýrken, yanlýþ ve bilinçsiz
kullanýldýðýnda telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çýkarabilmektedir. Teknoloji doðru ve amacýna uygun
kullanýldýðýnda insanlýðýn dostu, zararlý amaçlar için kullanýldýðýnda ise en büyük düþmanýdýr.
Teknolojinin faydalarý yadsýnamaz ve saymakla sýnýrlandýrýlamaz. Tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde
de biliþim teknolojilerine bilgisayar, cep telefonu ve televizyon ve diðer biliþim teknolojileri
sayesinde ulaþýlmaktadýr. Bu aygýtlar bizi farklý dünyalara ulaþtýrabilecek internet, 3G ve uydu
baðlantýlarýna sahiptir. Bu baðlantýlar data, görüntü ve ses transferleri saðlamaktadýrlar.
Gitmediðimiz, bilmediðimiz, görmediðimiz yerlere, bilgilere, görüntülere bu sayede kolaylýkla
ulaþabilir, seyahat planlamalarýmýzý, yolculuk biletlerimizi, sipariþlerimizi..vs. hayatýmýzý
kolaylaþtýrabilecek her þeye çok kolay ulaþabiliriz. Ancak eczaneden aldýðýmýz bir ilaçta bile yan
etkilerin bulunduðu gerçeði göz önüne alýndýðýnda, biliþim teknolojilerinin olumsuz, zararlý ve
çocuk geliþimi açýsýndan yan etkilerinin bulunmadýðýný düþünmek yanlýþ olacaktýr.
Örneðin geçtiðimiz günlerde uluslararasý basýnda ve Türk basýnýnda ünlü Rus zengin ve anti
virüs yazýlýmcýsý Kaspersky'nin oðlunun kaçýrýlmasý ve sonunda polis tarafýndan kurtarýlmasý
haberleri yer aldý. Bu haberden öðrendiðimize göre, zengin aileden çocuðu karþýlýðýnda fidye
isteniyordu. Çocuðun günlük faaliyetleri yani gittiði kafe, okulunun adý, adresi, en yakýn arkadaþlarý
ve telefon no larý “fidyeciler” tarafýndan tespit edilmiþti. Fotoðrafý da ellerindeydi. Peki fidyeciler bu
kadar bilgiyi nasýl ve nereden öðrenmiþlerdi. Ýlginçtir bu kadar bilgi masa baþýnda bir “týk” ile
öðrenilmiþti. Çünkü Kasperesky'nin çocuðu bu bilgileri internette paylaþým sitesinde paylaþmaktaydý ve
baþýna geleceklerden habersizdi
Ýþte günlük hayat akýþý içerisinde önemsemediðimiz ve baþkalarýnýn paylaþýmýna sunduðumuz bu bilgiler, kötü
niyetli kiþilerce kullanýlabilmekte ve bizleri, çocuklarýmýzý zor duruma sokabilmektedir. Kaspersky çocuðu
kurtarýldýktan sonra gazetelere þu açýklamada bulunuyordu “Ivan'a (çocuðu) sosyal aðlarda kiþisel bilgilerini nasýl
paylaþmasý veya paylaþmamasý gerektiðini söylemeyerek hata yaptým. Siz de ayný hatayý yapmayýn ve çocuðunuzu
istenmeyen durumlardan korumak için bir an önce harekete geçin. Bilgisayar güvenliðine karþý olan tehlikelerin yaný
sýra, sosyal aðlar da aslýnda fiziksel bir güvenlik tehlikesi.
Bu bildiride çocuk istismarý tanýmýna yer verilecek, teknolojinin fayda-zarar boyutu ile özellikle internet ortamýnýn
çocuk istismarý yönü deðerlendirilerek ilgili uluslararasý araþtýrma ve rapor örnekleri verilecektir.
27
Biliþim Teknolojileri ve Ülkemizdeki Durumu :
Dünyada biliþim sistemlerinin geliþmesi ile birlikte ülkemizde de bilgisayar, cep telefonu ve internet kullaným
sayýlarýnda büyük artýþlar yaþanmýþtýr.
1-Aktif cep telefon sayýsý: 65 milyondur.
2- Intel tarafýndan ülkenin e-dönüþüm sürecinde bulunduðu noktayý ortaya koymak adýna baðýmsýz bir araþtýrma
þirketine yaptýrýlan Türkiye Bilgisayar Kullaným ve Tutum Araþtýrmasý'nýn sonuçlarýna göre, son bir ayda her 100
erkekten bilgisayar kullanma oraný 85, bayan ise 58 olarak çýkmýþtýr. 28 il, 55 ilçe merkezi ve 113 mahallede
1134 kiþiyle yüz yüze görüþmelerle yapýlan araþtýrma Türkiye'de, bilgisayar kullanýmýna iliþkin olgularý ve
tutumlarý ortaya koymasý bakýmýndan önem arz etmektedir.
3- Tüm Ýnternet Evleri Derneði (TÝEV) Türkiye'de internet abone sayýsýnýn 7,5 milyon, internet kullanýcý
sayýsýnýn ise 35 milyon civarýnda olduðunu belirterek dünyada ilk 10 sýrada olduðumuzu vurgulamýþtýr.
Günde 1 milyon 750 bin kiþi internet kafelerden baðlantý yapmaktadýr .
Artýþ ile birlikte gençlerin ve özellikle çocuklarýn sanal ortam eðilimleri giderek artan bir ivme olarak
yükselmiþ ve gerek okullarda yürürlüðe konulan ve öðrencileri internet ortamýna baðýmlý hale getiren
“proje ödevi” sistemi gerekse çocuklarýn sanal ortam oyun, bilgi edinme ve biliþim meraklarý, aslýnda
iþlerimizi kolaylaþtýrmak amacý ile üretilen biliþim araçlarýný, faydasý yanýnda kontrol edilmesi gerekli birer
“risk aracý” haline getirmiþtir.
Ýnternetin Olumsuz Yönü :
Ýnternette sörf yapmanýn arkasýnda yatan olumsuzluk nedir, kime ne zararý olabilir? þeklinde
aklýnýza bir soru gelebilir. Þimdi sizlere aktaracaðým olaylar konu ile ilgili fikirlerinizde farklý bir
bakýþ oluþturacaðýna inanýyorum:
- Avrupa Birliði'nin desteklediði Ýnternet Ýzleme Vakfý, internet üzerinden çocuk istismarýnýn
2003'ten bu yana 4 kat arttýðýný açýklamýþtýr. Merkezi Ýngiltere'de bulunan vakfýn
açýklamasýnda, geçen yýl yasa dýþý içeriði olan sitelerle ilgili 32 bin bildirimde bulunulduðu ve bu
sayýnýn bir önceki yýla göre yüzde 34 artýþý ifade ettiði belirtilmiþtir.
- Ýnternet Ýzleme Vakfý, çocuk pornografisini içeren 3 bin sitede 10 bin 700 bireysel internet
adresinin tespit edildiðini belirterek, istismar edilen çocuklarýn yüzde 80'inin kýz ve yüzde
91'inin 12 yaþ altýnda olduðuna dikkat çekmiþtir.
- Bakýrköy'de bir þahýs internette tanýþtýðý erkek çocuklarý kandýrarak web kamerasý ile çýplak
görüntülerini çekip, tehditle çocuklarla birlikte olduðu gerekçesiyle gözaltýna alýnmýþ ve zanlýnýn
bilgisayarlarýnda 2 bin 126 çocuk fotoðrafý bulunmuþtur.
-Telekominükasyon Ýletiþim Baþkanlýðý verilerine göre; 23.11.2007 - 19.01.2009 tarihleri
arasýnda siteye 42.207 ihbar gelmiþ ve bu ihbarlar sonucunda yargý kararý veya re'sen eriþime
engellemeler aþaðýdaki tabloda gösterilmektedir:
28
SUÇ TÜRLERÝ
YARGI
KARARIYLA RE'SEN
TOPLAM
5
312
317
17
60
77
3
51
54
Müstehcenlik (madde 226)
37
516
553
Atatürk Aleyhinde Ýþlenen Þuçlar Hakkýnda Kanundaki Suçlar
26
2
28
Ýntihara yönlendirme (madde 84)
0
1
1
Uyuþturucu / uyarýcý madde kull. kolaylaþtýrma (madde 190)
1
1
2
Fuhuþ (madde 227)
2
11
13
Saðlýk için tehlikeli madde temini (madde 194)
0
0
0
164
0
164
Çocuklarýn cinsel istismarý (madde 103, birinci fýkra)
Kumar oynanmasý için yer ve imkan saðlama (madde 228)
Bahis & Kumar
Diðer
Tablo incelendiðinde görülecektir ki; ilk sýrada 553 site ile, Müstehcenlik maddesi, TCK 226-3 den site yasaklama
iþlemi yapýlmýþ daha sonra ikinci sýrayý çocuklarýn cinsel istismarý görüntüleri içeren 317 siteye yönelik
engelleme gerçekleþtirilmiþtir. Bu verileri düzenli olarak www.tib.gov.tr adresinden takip etmek mümkündür.
- “Bilgisayar çocuðu” tipi oluþmaktadýr. Çocuk geliþim uzmanlarý, çocuklarda büyük ve küçük kas geliþiminin
evde veya sokakta, bireysel veya grup halinde oynanan oyunlar ile ancak saðlýklý olarak geliþebileceðini
belirtmektedirler ve bu alanda gerçekleþtirilen pek çok araþtýrma sonucu yayýmlanmaktadýrlar. Saatlerce
bilgisayar karþýsýnda hareketsiz veya monoton, tekrarlanan hareketlerde bulunan çocuklarýn tuvalet ihtiyacýný bile
bilgisayar karþýsýnda gidermek istedikleri ayrýca uzun süreler bilgisayar karþýsýnda hareketsiz oturmaktan dolayý ölen
insanlarýn olduðu da basýna yansýmaktadýr.
Ýnternet Ýstismarcýlarý Ýle Ýlgili Araþtýrma Sonuçlarý:
Çocuklara yönelik cinsel istismarý araþtýran Pedagog Barýþ Çiçek, 10 yaþýnda bir kýz çocuðu profili ile girdiði chat odasýnda aldýðý
iletileri anlattý. Klavye hýzý, kelime yazýmý ve imla hatalarýyla 10 yaþýnda bir çocuktan farksýz olduðunu belirten Çiçek, yalnýzca
29
yarým saat içinde kendisine gelen tüm mesajlarýn cinsellikle bittiðinin altýný çizdi. Gelen mesajlar arasýnda “tiksindirici davetler”
olduðunu belirten araþtýrmacý, internet üzerinden konuþtuðu kiþilerin görüntü almaya çalýþtýðýný ve görüntülü baðlantý karþýlýðýnda
kontör veya para teklif ettiklerini belirtmiþtir.
BM Viyana “Çocuklarý Teknolojinin Zararlý Etkilerinden Koruma” Toplantýsýnda sonuçlarý açýklanan, Macaristan'da yapýlan bir
araþtýrma sonuçlarýna göre, internet ortamýnda genel olarak istismarcýlarýn, aþaðýdaki sýralamayý takip ettikleri belirtilmiþtir:
1) Yanlýþ kiþisel bilgi verdiklerini
2) Gerçek kimliklerini sürekli gizlediklerini
3) Porno yayýnlarý sýklýkla izlediklerini,
4) Bir süre sonra çocuk pornosuna yöneldiklerini,
5) Ýnternette kontak kurduklarý kiþiler ile sözel cinsel istismar yaptýklarýný,
6) Seksi konuþmalar yaptýklarýný,
7) Ýnternet ortamý dýþýnda “buluþma” talep ettiklerini,
8) Buluþmalarda istismar davranýþlarý sergilediklerini, araþtýrma sonucu olarak belirtmiþtir.
Erkek ve kýz çocuklarda pornografik görüntüler deðiþik etkiler býrakmaktadýr. Buna göre; erkek çocuklarý pornografik görüntüleri
internette ararken, kýz çocuklarý þiddet içeren bu görüntülerden üzüntü duymaktadýr. Ancak erkek çocuklara oranla daha fazla
“chat” odalarýnda dolaþmakta ve sözel cinsel mesajlara ve karþý taraftan kiþisel bilgilerini öðrenme taleplerine maruz
kalmaktadýrlar. Bu tarz olumsuz saldýrýlardan korunmak için internet Servis Saðlayýcýlara (ISP) düþen sorumluluklar vardýr ve bu
sorumluluklarýný yerine getirmeleri önem taþýmaktadýr. Ayrýca bu konuda etkin filtre programlarý da iþe yarayabilir ve
yaygýnlaþmalýdýr.
Litvanya ve Çekoslovakya'da aileler çocuklarýný sörf yaptýklarý siteler konusunda kýsýtlamamakta; Danimarka, Estonya ve
Finlandiya da ise aþýrý kýsýtlamaktadýrlar. Ayrýca araþtýrma sonuçlarý (16 yaþ çocuklara yönelik Budapeþte'de gerçekleþmiþtir)
çocuklarýn interneti en çok,
a) Müzik ve film izlemek
b) Chat yapmak,
c) Ev ödevi yapmak,
d) Oyun oynamak,
e) Maillerine bakmak amacý ile kullandýðýný belirtirken %20 oranýnda bir grubun, cinsel içerikli siteleri gezmek
amacý ile interneti kullandýklarýný bildirmiþlerdir.
Ayrýca araþtýrmaya katýlanlarýn bildirdiðine göre, internette tanýþtýklarý kiþiler ile dýþarýda buluþan %34 lük bir kesimden %12'si
(61 kiþi) cinsel iliþkiye girmiþ, bunlardan %5,3'ü taciz edilmiþ, %1,6'sýda (19 kiþi) tecavüze uðramýþtýr.
Microsoft'un 600 milyon bilgisayardan alýnan verilere dayanan araþtýrmasýna göre, sosyal paylaþým siteleri üzerinden
gerçekleþtirilen sanal dolandýrýcýlýk suçlarýnda 12 kat artýþ olmuþtur. Araþtýrmanýn sonuçlarýný içeren raporda da "Sosyal paylaþým
sitelerinin popülerliði suçlular için yeni fýrsatlar doðurdu. Suçlular bu þekilde yalnýzca kullanýcýlara deðil, ayný zamanda kullanýcýlarý
taklit ederek arkadaþlarýna, ailelerine ve iþ arkadaþlarýna da ulaþabilmektedir" ibaresi yer almýþtýr.
30
Ýnternette Çocuklarýn Cinsel Ýstismarý Ýtalya Yýllýk Raporu
Ýnternette çocuk pornografisi konusunda yaptýðý çalýþmalarla tanýnan Ýtalya merkezli ''Telefono Arcobaleno'' adlý organizasyonun
hazýrladýðý ''Ýnternette Çocuklarýn Cinsel Ýstismarý Yýllýk Raporu''ndan derlenen bilgilere göre, çocuk istismarý sürekli artýþ
göstermektedir.
Raporda, cinsel istismara maruz kalarak fotoðraflarý ya da video görüntüleri internette yer alan çocuklarýn yüzde 1'inden daha
azýnýn bulunarak, ailelerine teslim edilebildiðine dikkat çekildi.
Elektronik Ortamda Oynanabilen Çocuk Oyunlarýnýn Tehlikesi:
Çocuklarýn yaþamýnda, sokak oyunlarýnýn yerini, bilgisayar oyunlarý almýþtýr. Kiþisel ve zihinsel geliþime katkýsý olan çocuk oyunlarý
müstesna, zararlý bilgisayar oyunlarýnýn çocuklara “ne verdiði” konusunu deðerlendirdiðimizde
?
Yok etme
?
Yenme
?
Kazanma
?
Level atlamak için yaralama , öldürme, havaya uçurma, patlatma, kan tahribat …vs.
Bazen de;
?
Asker öldürme, polis vurma, banka soyma, baþkasýnýn motorsikletini arabasýný izinsiz ya da araç sahibini döverek, yaralayarak
veya öldürerek ele geçirme…
Çoðu zaman;
Çeteleþerek, gruplaþarak yok etmeye devam etme…
Bunun dýþýnda;
?
Daha iyi öldürebilmek için oyun karakteri satýn almak. Nasýl mý? harçlýðý ile, parasý yoksa borç alarak o da olmadý ailesinin
parasýný veya kredi kartlarýný izinsiz kullanarak yüzler veya binlerle ifade edilen paralar ile satýn almak….
Sokakta oynadýðý oyunlarda neler öðreniyorlar:
?
Birlikte oynama ve baþarma kültürü
?
Sýrasýný bekleme
?
Paylaþma
?
Baþkasýna saygýlý olma
?
Grup birliði
?
Aidiyet duygusu
?
Arkadaþlýk, kardeþlik …vs.
2- Ýhbar Web Sitesinin Tanýtýmý Arttýrýlmalýdýr: Sanal Ortamlar ile ilgili 2007 yýlýnda TBMM de kabul edilen bir kanun ve bu kanunun
yönetmeliði de yürürlüktedir. 5651 Sayýlý “Ýnternet Ortamýnda Yapýlan Yayýnlarýn Düzenlenmesi ve Bu Yayýnlar Yoluyla Ýþlenen
Suçlarla Mücadele Edilmesi konusundaki 04/05/2007 tarihli kanun ve kanuna ait yönetmelik yürürlüktedir. 5651 sayýlý kanunda,
TCK da suç olarak ifadesini bulan ve internet ortamýnda karþýlaþabileceðiniz;
1) Ýntihara yönlendirme (TCK madde 84),
2) Çocuklarýn cinsel istismarý (TCK madde 103, birinci fýkra),
3) Uyuþturucu veya uyarýcý madde kullanýlmasýný kolaylaþtýrma (TCK madde 190),
4) Saðlýk için tehlikeli madde temini (TCK madde 194),
5) Müstehcenlik (TCK madde 226),
6) Fuhuþ (TCK madde 227),
7) Kumar oynanmasý için yer ve imkân saðlama (TCK madde 228) suçlarýný www.ihbarweb.org.tr adresine on-line
olarak veya 0 312 582 82 82 no lu telefona sözlü olarak ihbar edebilirsiniz. Tespiti yapýlan suçlar mahkeme
kararýna istinaden eriþime engellenebilmektedir. Bu konunun kamuoyunda bilinmesi ve tanýnmasýna yönelik
faaliyetleri Telekominikasyon Ýletiþim Baþkanlýðý yürütmektedir.
Ýntihara Yönlendirme
Çocuklarýn Cinsel
Ýstismarý
Uyuþturucu veya Uyarýcý Madde
Kullanýlmasýný Kolaylaþtýrma
Saðlýk için Tehlikeli
Madde Temini
Müstehcenlik
Fuhuþ
Kumar
5816 Sayýlý Yasaya Aykýrýlýk
?
AÝLE, EÐÝTÝMCÝ VE ÇOCUKLARA ÖNERÝLER :
ÇÖZÜM ve ÖNERÝLER:
A) Kurumsal Öneriler
1- MEB desteði ile “Okul Ýnternet Kafeleri” oluþturulmalýdýr ve çocuklar bu mekanlara yönlendirilmelidir: Çocuklar için daha
saðlýklý ortamlar oluþturmak, internet kafelerin MEB e baðlý okullar bünyesinde sabah 08:00-21:00 arasý (hafta sonu dahil)
öðrencilerimize, uzman öðretmenler gözetiminde açýk ve daha etkin faaliyet göstermesini saðlamak ayrýca çocuklarýmýz için
elveriþli fiziksel ortamlar oluþturmanýn önemli bir çalýþma olacaðý deðerlendirilmektedir.
31
32
A) AÝLELERE ÖNERÝLER
?
Temel düzeyde internet ve bilgisayar bilginiz olsun.
?
Çocuklarýnýzýn internette sýnýrsýz olarak zaman geçirmelerine müsaade etmeyiniz.
?
Ýnterneti filtresiz kullanmayýnýz. Filtre programlarý ücretsiz ve kolayca elde edilebilecek programlardýr.
?
Ýnternette sürekli oyun oynayan çocuklarýnýzý bu alýþkanlýklarýndan vazgeçirmeye yönelik olarak, çocuklarýnýz ile daha yoðun
ve kaliteli zaman geçiriniz. Piknik yapmak, tarihi ve turistik ziyaretler ile çocuklarýnýzý sportif faaliyetlere yönlendirecek
giriþimlerde bulununuz.
?
Çocuklarýnýzýn girdiði siteleri ve görüþtüðü kiþileri biliniz..
?
Ýnternet saatleriniz olsun.
B) EÐÝTÝMCÝLERE ÖNERÝLER
?
Faydalý siteler ve interneti doðru kullanma eðitimi alýnýz ve öðrencilere bu konuda bilgiler veriniz.
?
Okullarda bu alanda proje çalýþmalarý yapýnýz.
?
Çocuklar için uyarýcý broþürler, faydalý kitaplar bulundurunuz ve derslerde bu konuyu iþleyiniz.
?
Ýnternet veya teknolojinin doðru kullanýmý köþeleri oluþturunuz.
?
Çocuklarý sokaktaki internet kafelere mecbur eden proje ödev sistemi deðil, hep birlikte eðitim kurumunda oluþturulan
KAYNAKÇA
- Çocuklarý Teknolojinin Zararlý Etkilerinden Koruma konulu BM 2011 Viyana Toplantýsý notlarý.
- Ergün, M., Oyun ve Oyuncak Üzerine. Milli Eðitim. I/1,1980. s.102-119.
-Ýnternet Ortamýnda Yapýlan Yayýnlarýn Düzenlenmesi Ve Bu Yayýnlar Yoluyla Ýþlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkýnda 5651
Sayýlý Kanun
-http://www.webhatti.com
-http://www.haberpan.com Eriþim Mayýs 2011
internet sýnýflarýnda uygulamalý eðitimler gerçekleþtiriniz.
-http://www.turk.internet.com
C) ÇOCUKLARA ÖNERÝLER
?
Kimliðini, açýk adresini, resimlerini tanýmadýðýn kiþiler ile paylaþma
?
Bu bilgileri senden isteyen olursa, bu konuyu evde ailene, okulda öðretmenine
mutlaka bildir.
?
Seninle dýþarýda buluþmak isteyenlere adres bilgilerini verme. Dýþarýda ailenin
bilgisi ve gözetimi dýþýnda kimseye randevu verip buluþma.
?
Seni internette, cep telefonu ile rahatsýz etmek isteyenleri ailene veya öðretmenine
bildir.
?
Ýnternette istemediðin görüntü, söz veya fiil ile karþýlaþýrsan o web sitesinde
gezinti yapma ve sonlandýr.
?
Ýnternette anne veya babana ait kredi kartý ile alýþ veriþ yapma
?
Ýnternet ve bilgisayar dýþýnda güzel bir dünya olduðunu unutma…
33
-http://www.gozlemgazetesi.com.tr
-http://www.nethaber.com
-http://www.nethaber.com
-http://www.tib.gov.tr
- http://www.dipnot.tv Eriþim Mayýs 2011.
-http://haber.mynet.com/detay/dunya/dolandiricilarin-yeni-hedefi-facebook/570648 Eriþim:13 Mayýs
2011
-http://www.on5yirmi5.com/genc/haber.17235/internette-cocuk-istismari-artiyor.html
34
Ali KILIÇ
Adalet Bakanlýðý
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüðü
Sincan Açýk Ceza Ýnfaz Kurumu Öðretmeni
BÝLÝÞÝM SUÇU NEDÝR?
“BÝLGÝSAYAR VE ÝLETÝÞÝM TEKNOLOJÝLERÝ KULLANILARAK KANUN TARAFINDAN SUÇ KABUL EDÝLEN BÝR
FÝÝLÝN ÝÞLENMESÝDÝR”
Ülkemizde Karþýlaþýlan Biliþim Suçlarý?
• Kumar oynatýlabilmekte,
• Kiþilerin e-mail bilgileri çalýnmakta (Hacklenmekte),
• Çalýnan e-mail bilgileri kullanýlmak suretiyle nitelikli dolandýrýcýlýk suçu iþlenmekte,
•
Baþkasý hakkýnda facebook, msn vb. sitelerde hakaret edici, incitici, tehdit edici yazý ve
resimler yayýnlamakta,
•
Gerçek veya tüzel þahýslar ve devlet aleyhine karþý hakaret, sövme ve tehdit suçlarý
iþlenmekte,
• Yasadýþý örgütlerin propagandalarý ve yayýnlarý yapýlabilmektedir.
• Cinsel Taciz,
Kanunlarda suç olarak belirtilen fiiller biliþim yoluyla iþlenmekte.
Ülkemizde Biliþim Ne Kadar Kullanýlýyor?
?
Ülkemizde Microsoft verilerine göre 18 milyon civarýnda internet kullanýcýsý var.
?
Bunlarýn 16.8 milyonu sadece messenger ve elektronik-posta hizmetleri için kullanýyor.
?
Messenger'ý ve Facebook'u en çok kullanan ülkeler sýralamasýnda Amerika ve Brezilya'dan sonra
Türkiye geliyor.
?
Yaklaþýk 7.2 milyon bilgisayar var ülkemizde.
?
Msn Messenger'ýn ve facebook'un ülkemizde ki kullanýcý sayýsý Avrupa da ki kullanýcýsý sayýsýnýn
toplamýndan bile fazladýr.
?
Bu kadar çok kullanýcýnýn olmasýndan dolayý Ülkemizde son zamanlarda en çok dolandýrýcýlýðýn ve diðer suçlarýn
iþlendiði bir chat programýdýr.
Ýnternet ve Bilgisayar Zararlýmýdýr?
?
Yararý ve çekiciliði oldukça fazla olan Internet, yanlýþ kullaným sonucunda bazý olumsuzluklarý
ve tehlikeleri de beraberinde getirmektedir.
?
Geliþmiþ ülkelerde yapýlmýþ ve yapýlmakta olan araþtýrmalar bu gerçeði ortaya
koymaktadýr.
?
Ancak bunun en acý örneði 20 Nisan 1999'da ABD'deki Littleton (Colorado) þehrindeki
bir okula 2 öðrencinin yaptýðý kanlý baskýn olmuþtur.
?
Öðrencilerin evlerinde ve bilgisayarlarýnda yapýlan incelemelerden,
35
?
iNTERNET aracýlýðýyla bomba yapmayý öðremiþ olduklarý ortaya çýkmýþtýr.
Neden Gençler ve Çocuklar Tercih Edilir?
Fýrsat ve arzu Çocuklarý tacizci için bir hedef haline getirir.
Gençler ve çocuklar için web sayfalarýnýn tehlikeleri?
WEB sayfalarýnda gezinirken karþýnýza ansýzýn,
?
Cinsel içerikli,
?
Uyuþturucu,
?
Alkol,
?
Çeþitli silahlar,
?
Bomba yapýmý,
?
Kalpazanlýk,(Sahte para)
?
Hýrsýzlýk yollarý içeren sitelerle karþýlaþmasý
Kandýrma Teknikleri?
?
Çocuk ya da genç (13-17 yaþ) kimliðine bürünür
?
Sahte profil
?
Çocuklarýn esenliðini düþünüyormuþ gibi davranýr
?
Dil (Güzel konuþurlar)
?
Kiþisel bilgi ister
?
Fotoðraf ister
?
Ailesinden/arkadaþlarýndan söz eder
?
Telefonla irtibat
?
Buluþmak ister
?
Korunmak için ne yapmalýyýz?
?
Güvenlik Yazýlýmlarý Kullanýn.
?
Tanýmadýðýnýz kimseler ile baðlantý kurmayýn.
?
Tanýmadýðýnýz kiþilerle kesinlikle dosya paylaþýmý yapmayýn.
?
Ýnternette veya chat ortamýnda kesinlikle kendinizle ilgili bilgi vermeyin. (isim, adres, telefon..)
Okuduðunuz her þeyin doðru olamayacaðýný unutmayýnýz!!
?
Bilgisayarýnýzý tanýmadýðýnýz kiþilere kullandýrtmayýn.
?
Güvenli þifre kullanýn.
?
Korsan yazýlým kullanmayýn.
?
Kimseye güvenmeyin.
Ýnternet Kurallarý
?
Ýnternet'ten adres, telefon numarasý, anne-babanýn iþ adresi, okulun adresini kimseye verme.
36
?
Seni rahatsýz eden bir þeyle karþýlaþtýðýnda hemen anne-babana haber ver !
?
Ýnternet üzerinden bir baþkasý ile buluþmak için anlaþma. Önce durumu anne-babana anlat!
?
Senin ve hiç kimsemin resmini internet'ten gönderme.
?
Ýnternet üzerinden gelen hiçbir kötü mesaja cevap verme. Böyle bir mesajýn sana gelmesi senden kaynaklanmýyor.
?
Durumu anne veya babana ilet!
?
Bilgisayarý faydalý iþler için kullan!
?
Ýnternet kullanýmýna baþladýðýnda anne veya babana haber ver!
?
Ýnternet'ten adres, telefon numarasý, anne-babanýn iþ adresi, okulun adresini kimseye verme.
?
Seni rahatsýz eden bir þeyle karþýlaþtýðýnda hemen anne-babana haber ver !
?
Ýnternet üzerinden bir baþkasý ile buluþmak için anlaþma. Önce durumu anne-babana anlat!
?
Senin ve hiç kimsemin resmini internet'ten gönderme.
?
Ýnternet üzerinden gelen hiçbir kötü mesaja cevap verme. Böyle bir mesajýn sana gelmesi senden kaynaklanmýyor.
?
Durumu anne veya babana ilet!
?
Bilgisayarý faydalý iþler için kullan!
?
Ýnternet kullanýmýna baþladýðýnda anne veya babana haber ver!
UNUTMAYINIZ?
ÝSTENMEYEN BÝR DURUM ÝLE KARÞILAÞTIÐINIZ TAKDÝRDE KONUYU AÝLENÝZ ÝLE
PAYLAÞIN
BÝLÝÞÝM SUÇU NEDÝR?
Bilgisayar, çevre birimleri, pos makinesi,cep telefonu gibi her türlü teknolojinin kullanýlmasý
ile iþlenilen suçlardýr.
BÝLÝÞÝM SUÇLARININ TÜRLERÝ NELERDÝR?
Suçlarýn türleri TCK da suç teþkil edecek tüm suçlarý kapsayabilmekte veya bu suçlara zemin
hazýrlamaktadýr. Suçlarýn iþleme þekilleri; Hakaret, küfür, kredi kartý yolsuzluklarý, sahte belge basýmý, bilgilerin çalýnmasý ve buna
baðlý olarak devam edebilecek suçlarý kapsamakla, birlikte bunlarla sýnýrlý olmayýp, günden güne deðiþiklikler göstermektedir
ÜLKEMÝZDE EN ÇOK KARÞILAÞILAN BÝLÝÞÝM ÞUÇLARINDAN ÖRNEKLER
Baþkalarýnýn adýna e-mail göndererek özellikle ticari ve özel iliþkileri zedeleme.
Baþkalarýnýn adýna web sayfasý hazýrlamak ve bu web sayfasýnýn tanýtýmý amacýyla baþkalarýna e-mail ve mesaj göndermek ve bu
mesajlarda da maðdur olan þahsýn telefon numaralarýný vermek.
Kiþisel bilgisayarlar yada kurumsal bilgisayarlara yetkisiz eriþim ile bilgilerin çalýnmasý ve karþýlýðýnda tehdit ederek maddi
menfaat saðlanmasý.
Þirketlere ait web sayfalarýnýn alan adýnýn izinsiz alýnmasý ve bu alan adlarýnýn karþýlýðýnda yüklü miktarlarda para talep etmek.
Özellikle Pornografik içerikli CD kopyalamak ve satmak.
Sahte evrak basýmý gibi çok farklý konularý içerebilmektedir.
37
BÝLÝÞÝM SUÇU ÝLE KARÞILAÞTIÐINIZDA YAPABÝLECEKLERÝNÝZ
• Yasadýþý siteler (web sayfalarý) ile ilgili þikayetlerinizi [email protected] adlý e-mail ihbar adresine bildirebilirsiniz.
• Þahsýnýz ile ilgili þikayetçi olduðunuz konular ile ilgili elde edebildiðiniz tüm deliler ile birlikte en yakýn Cumhuriyet
Baþsavcýlýðýna müracaat ederek þikayetçi olabilirsiniz.
• Ýl Emniyet Müdürlükleri tarafýndan yürütülmekte olan tüm tahkikatlarda Savcýlýk talimatý veya Mahkeme kararý esas
alýnmaktadýr.
• Þikayetçi olduðunuz konular ile ilgili olarak yapýlacak çalýþma neticesinde ISP(Ýnternet Servis Saðlayýcýnýn) yurt dýþýnda
bulunmasý durumunda Adli Makamlar tarafýndan yapýlacak olan Adli Ýstinabe ile konunun takibi yapýlabilmektedir.
BÝLÝÞÝM SUÇLARI ÝLE ÝLGÝLÝ OLARAK MAÐDUR OLMADAN ÖNCE YAPILABÝLECEKLERÝNÝZ
• Þirketinize veya þahsýnýza ait önemli bilgilerinizin yer aldýðý bilgisayarýnýz ile özel güvenlik önlemleri almadan internete
baðlanmayýnýz.
• Ýnternet ortamýnda %100 güvenliðin hiçbir zaman saðlanamayacaðýný unutmayýn!
• Özellikle Chat ortamýnda bilgisayarýnýza saldýrýlabileceðini;
• Chat de tanýþtýðýnýz kiþilere þahsýnýz, aileniz, adres, telefon, iþiniz v.s. konularda þahsi
bilgilerinizi vermemeniz gerektiðini unutmayýn!
• Ýnternet ortamýnda tanýþtýðýnýz kiþilere kredi kartý bilgilerinizi vermeyin.
• Ýnternet üzerinden yapýlan yazýþmalarýnýzda karþýnýzdaki kurumlarla özel bir yöntemle
yazýþmanýzda fayda olacaktýr. Bu þekilde sizin adýnýza birlikte ticaret yaptýðýnýz þirketlere
asýlsýz bilgiler veya sizi kötüleyici bilgiler gönderilse bile karþý taraf bunun sizden gelmediðine
emin olacaktýr.
BÝLÝÞÝM SUÇLARI ÝLE YAPILAN ÇALIÞMALARIN HUKUKÝ DAYANAKLARI :
• Bilgisayar Yoluyla Dolandýrýcýlýk TCK 503-507: Dolandýrýcýlýk ve Ýflas
• Bilgisayar Yoluyla Sahtecilik TCK 316-368: Sahtecilik Suçlarý
• Kanunla Korunmuþ Bir Yazýlýmýn Ýzinsiz Kullanýmý 5846'nolu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)
• Yasadýþý Yayýnlar TCK 125-200: Devletin Þahsiyetine karþý cürümler;
• TCK 480-490: Hakaret ve Sövme Cürümleri
• TCK 426-427: Halkýn ar ve haya duygularýný inciten veya cinsi arzularý tahrik eden ve istismar eder nitelikte genel ahlaka
aykýrý: ve diðer anlatým araç ve gereçleri.
• Bilgisayar Sistemlerine ve Servislerine Yetkisiz Eriþim ve Dinleme "Biliþim Alanýnda Suçlar TCK 525a, b, c ve d"
maddeleridir.
YENÝ TCK'DA BÝLÝÞÝM SUÇLARI
1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüðe giren yeni TCK'nýn kapsamýnda, biliþim sistemlerine karþý iþlenen suçlarý da gerekçeleriyle
birlikte yer alýyor. Biliþim sistemine girme, sistemi engelleme,bozma, verileri yok etme veya deðiþtirme, tüzel kiþiler hakkýnda
güvenlik tedbiri uygulanmasý, banka ve kredi kartlarýnýn kötüye kullanýlmasý kapsamýndaki suçlarý tanýmlayan kanun maddeleri
TCK'nýn 243 -246.maddelerinde yer alýyor.
38
TÜRK CEZA KANUNU 243-246 10 BÖLÜM BÝLÝÞÝM ALANINDA SUÇLAR:
Biliþim sistemine girme
Madde 243 - (1) Bir biliþim sisteminin bütününe veya bir kýsmýna, hukuka aykýrý olarak giren ve orada kalmaya devam eden
kimseye bir yýla kadar hapis veya adlî para cezasý verilir.
(2) Yukarýdaki fýkrada tanýmlanan fiillerin bedeli karþýlýðý yararlanýlabilen sistemler hakkýnda iþlenmesi hâlinde, verilecek ceza
yarý oranýna kadar indirilir.
(3) Bu fiil nedeniyle sistemin içerdiði veriler yok olur veya deðiþirse, altý aydan iki yýla kadar hapis cezasýna hükmolunur.
Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya deðiþtirme
Madde 244 - (1) Bir biliþim sisteminin iþleyiþini engelleyen veya bozan kiþi, bir yýldan beþ yýla kadar hapis cezasý ile
cezalandýrýlýr.
(2) Bir biliþim sistemindeki verileri bozan, yok eden, deðiþtiren veya eriþilmez kýlan, sisteme veri yerleþtiren, var olan verileri
baþka bir yere gönderen kiþi, altý aydan üç yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr.
(3) Bu fiillerin bir banka veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum veya kuruluþuna ait biliþim sistemi üzerinde iþlenmesi
halinde, verilecek ceza yarý oranýnda artýrýlýr.
(4) Yukarýdaki fýkralarda tanýmlanan fiillerin iþlenmesi suretiyle kiþinin kendisinin veya baþkasýnýn yararýna haksýz bir çýkar
saðlamasýnýn baþka bir suç oluþturmamasý hâlinde, iki yýldan altý yýla kadar hapis ve beþbin güne kadar adlî para cezasýna
hükmolunur.
Banka veya kredi kartlarýnýn kötüye kullanýlmasý
Madde 245 - (1) Baþkasýna ait bir banka veya kredi kartýný, her ne suretle olursa olsun ele geçiren veya elinde bulunduran
kimse, kart sahibinin veya kartýn kendisine verilmesi gereken kiþinin rýzasý olmaksýzýn bunu kullanarak veya
kullandýrtarak kendisine veya baþkasýna yarar saðlarsa, üç yýldan altý yýla kadar hapis cezasý ve adlî
para cezasý ile cezalandýrýlýr.
(2) Sahte oluþturulan veya üzerinde sahtecilik yapýlan bir banka veya kredi kartýný
kullanmak suretiyle kendisine veya baþkasýna yarar saðlayan kiþi, fiil daha aðýr cezayý
gerektiren baþka bir suç oluþturmadýðý takdirde, dört yýldan yedi yýla kadar hapis cezasý ile
cezalandýrýlýr.
Tüzel kiþiler hakkýnda güvenlik tedbiri uygulanmasý
Madde 246 - (1) Bu bölümde yer alan suçlarýn iþlenmesi suretiyle yararýna haksýz menfaat
saðlanan tüzel kiþiler hakkýnda bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
ÝNTERNET KULLANICILARININ DÝKKATÝNE
Internet üzerinde yayýn yapan web sitelerinin içeriklerinin tamamýyla doðru olduðunu düþünmemeleri, ve vaat edilen konularýn
teknik olarak mümkün olup olmadýðý ve diðer taraftan yasal bir fiil olup olamayacaðýnýn araþtýrýlmasý,
Kendi talepleri dýþýnda kendilerine gönderilen e-posta iletilerinin genellikle reklam, virus, haksýz kazanç saðlamak gibi amaçlar
için kullanýldýðý bilindiðinden bu tip e-posta iletilerine de þüpheci yaklaþýlmasý,
Þifre Seçimi ve Güvenliði :
39
Ýnternet bankacýlýðý, kredi kartý ve banka kartý iþlemlerinde en önemli hususlardan birisi þifre seçimidir.
Þifre seçimindeki en temel problem; internet kullanýmý, internet bankacýlýðý, kredi kartý ve banka kartlarý gibi onlarca iþlem
aþamasýnda þifre sorulmasý, buna karþýlýk ise kullanýcýlarýn þifreyi kendileri için bir eriþim engeli olarak görmeleridir.
Kullanýcýlarýn güvenlik konusunda bilinçsiz davranmalarý ve en önemlisi ise þifrelerini art niyetlilerin tahmin etmesi zor bir
takým karakter dizileri seçme zorunluluðu ile hatýrlanmasý kolay bir þifre olmasý tezadýndan kaynaklanmaktadýr.
Þifre Seçimi ve Güvenliði
Þifrenin nasýl seçildiði, þifre sahibi hakkýnda da ipuçlarý vermektedir.
Ýnsanlar genellikle þifre olarak kendi isimleri ile lakaplarýný kullanýrken, önemli bir bölümü ise en sevdikleri yýldýzý, tuttuklarý
takýmýn adýný ya da hemen çevresinde yer alan öðelerden birini kullanýcý adý veya þifre olarak kullanýrlar.
Ýnternet üzerinden yapýlan þifre giriþlerinde “þifremi kaydet” veya “beni hatýrlasýn” seçenekleri kesinlikle kullanýlmamalýdýr.
Þifreler herhangi bir yere yazýlmamalý (ajandalara, monitörün üzerindeki post-it kaðýtlarýna, not defterlerine, masa takvimi
sayfalarýna, kartvizitlerin arkalarýna yazýlarak cüzdanda taþýma þeklinde, v.b.) þifreler akýlda tutulmaya çalýþýlmadýr.
Ýnternet bankacýlýðý þifreleri akrabalar, arkadaþlar da dahil kimseyle paylaþýlmamalýdýr.
Kullanýlan þifrelerin büyük çoðunluðunun genel ve tahmin edilmesi kolay þifreler olmamasýna özen gösterilmelidir.
Kitaplardaki örnek þifreler kullanýlmamalýdýr .
Banka tarafýndan verilen þifreler alýndýðý andan itibaren deðiþtirilmelidir.
-Yapýlmamasý gerekenler
Güvenlik için aþaðýda maddeler halinde sýralanan hususlar, kullanýcý adý (user name) / þifre (password) olarak
seçilmemelidir.
?
Kullanýcýnýn, eþi, çocuklarý veya iþ arkadaþlarýnýn isimleri
?
Telefon veya lisans numaralarý
?
Kullanýcý veya yakýnlarýndan birinin doðum tarihi
?
Kullanýcý hakkýnda kolaylýkla bulunabilecek bir bilgi (adres, doðum yeri gibi)
?
Ayný harften oluþan bütün þifreler (aaaaaa)
?
Ayný sayýdan oluþan bütün þifreler (555555)
?
Ardýþýk sayýlardan oluþan þifreler (123456..)
?
Alfabe sýrasýndan oluþan þifreler (abcdef)
?
Birtakým kalýplaþmýþ kelimeler
?
Sýk kullanýlan kelimelerin veya isimlerin tersten yazýlmýþ halleri
?
Kullanýcýnýn ev hayvanýnýn ismi
?
Çok beðenilen sanatçýlarýn isimleri
?
Þifre sahibinin gerçek hayatta kullandýðý, þahsýna ait özel numaralarýn tamamý veya bir bölümü (SSK
numarasý, T.C. kimlik numarasý vb.)
YAPILMASI GEREKENLER
Ýyi þifreler bazý kontrol karakterleri / boþluklar içerirler kolaylýkla hatýrlanabilirler ve bu nedenle bir yere not edilme ihtiyacý
40
duyulmaz.
En az yedi-sekiz karakter uzunluðundadýr. Kolay ve hýzlý yazýlýrlar, böylece etraftan bakan birisi ne yazýldýðýný anlayamaz.
Ýki kýsa kelime özel bir karakter veya bir sayý ile birleþtirilebilir. Örneðin; bshkBBS (bu sýnýftaki hiç kimse Bisiklete Binmeyi
Sevmez).
Þifrenin tek bir cümleden oluþmasý isteniyorsa en azýndan sonuna bazý semboller ya da sayýlar eklenebilir. (Þifreyi “mehmet”
olarak seçmek yerine “mehmet18” olarak seçmek gibi.)
Yabancý dillerdeki kliþe kelimeler (love, hotel, holiday, viva v.b.)
Yer isimleri gibi özel isimler (Ýstanbul, Ataþehir)
Basit harf düzenlerinden oluþan bütün þifreler (qwerty gibi) kullanýlmamalýdýr
Þifrelerde bir harf bir sayýyla deðiþtirilerek kullanýlabilir. Örneðin, a yerine 6 kullanarak “atilla” yerine “6till6” yazmak gibi.
Þifrelerde büyük küçük harf birlikte kullanýlmalýdýr. Semboller ve yurtdýþýndaki art gözlerden korumak için Türkçe karakterli
harfler de kullanýlmalý. (ç,ð,þ v.b.)
Þifreler belirli sürelerde deðiþtirilmeli.
Örnek þifreler
MUR@tþen89
Oðlum Levent 8, Kýzým Nilüfer 3 Yaþýnda Yýl 2004 - OL8,KN3YY2004
Ben 15 Senedir Mamak'ta Oturuyorum - B15SMO
Pek çok web sitesi þifre belirlerken, ileride þifrenin unutulmasý durumunda hatýrlatýlmasý için kiþilerden
bir gizli soru ve yanýtýnýn belirlenmesini isteyebilir.
Þifreyi belirlerken gösterilen özen, bu soru ve cevabý belirlerken de gösterilmelidir. Tercih
edilen bu sorunun yanýtýnýn baþkalarý tarafýndan bilinemeyecek ve tahmin edilemeyecek
nitelikte olmasýna dikkat edilmelidir.
Biliþim Suçlarý Yasasý
ÝNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESÝ VE BU YAYINLAR
YOLUYLA ÝÞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDÝLMESÝ HAKKINDA KANUN
Kanun No. 5651
Kabul Tarihi : 4/5/2007
Geliþmiþ infaz anlayýþlarýna paralel olarak hükümlü tutuklularýn topluma yapýcý, yararlý bireyler olarak dönmelerini saðlanmasý
infaz sisteminin temel amacýdýr. Bu baðlamda oluþturulan Genel Müdürlüðümüzün eðitim ve iyileþtirme politikalarý sonucunda
hükümlü ve tutuklularýn topluma kazandýrýlmasý, ceza infaz kurumlarýnda bulunma nedenlerinin ortadan kaldýrýlmasý
hedeflenmekte olup, son yýllarda ceza infaz kurumlarýnda bulunan hükümlü ve tutuklularýn yeni oluþturulan bu kültüre
uyumlarýný gerçekleþtirecek uygulamalar yapýlmýþtýr.
hale getirilmeleri, eksik eðitimlerini tamamlamalarý, bir üst öðretim sýnavlarýna hazýrlanmalarý, sosyal ve kültürel bakýmdan
geliþtirilmeleri, tahliyeden sonra bir iþe girebilmelerine kolaylýk ve destek saðlayacak düzeyde bir meslek ve beceri
öðrenmeleri gibi yeniden sosyal yaþama hazýrlanmalarý için gerekli bilgi ve becerileri kazanmalarýna katký saðlamaktýr.
Bu kurumlarda I. ve II. kademe okuma-yazma kurslarý, açýk öðretim programlarý, yüksek öðretim çalýþmalarý, din ve ahlak
geliþimi manevi deðerler eðitimleri, iþ ve meslek eðitim çalýþmalarý, sosyal-kültürel kurslar, sportif faaliyetler ve beden eðitimi
çalýþmalarý, konferans, tiyatro, film gösterimi, münazara ve bilgi yarýþmalarý, tiyatro çalýþmalarý, drama, konser ve müzik
etkinlikleri, kiþisel geliþim seminerleri ve konferans düzenlemelerine kadar bir çok alanda örgün eðitim,yaygýn eðitim ve özel
eðitim kurumlarý faaliyet alanlarýna giren konularda etkin bir biçimde eðitim-öðretim faaliyetleri yürütülmektedir.
Bizler günümüz yaþantýsýnda kanunlara karþý gelmiþ, bir þekilde suç iþlemiþ yurttaþlarýmýzý cezasýnýn infazýný çekmek üzere
ceza infaz kurumlarýna koymakla toplumun o insanlara yapabilecek birþeyi kalmadý anlayýþý ile yaklaþmýyoruz. Tam tersine
cezanýn infazý süresinde geçireceði süreyi bir fýrsat olarak deðerlendirip, onlara daha ne yapabilirizin hesabý ile eðitim planlarý
yapmaktayýz. Modern infaz sistemlerinin gereði olarak bireysel geliþimlerini tamamlayýcý, yarým kalan eðitimleri için onlara
özendirici fýrsatlar oluþturmaktayýz.
Eðitim-öðretim çalýþmalarýmýzda birincil hedefimiz onlarýn öncelikle bireysel problemleriyle baþa çýkma yollarýný öðretmek, bir
þekilde aile ve sosyal çevreleriyle zayýflamýþ ve kopmuþ insani iliþkilerini geliþtirmek ve tahliye sonrasý onlarýn dönecekleri
sosyal çevrelerinde tekrar suç iþlemelerini önleyici hükümlü merkezli ve sosyal içerikli birçok programý ayný anda
yürütmekteyiz.
Tutuklu ya da hükümlüler ceza infaz kurumlarýna veya eðitimevlerine kabullerine müteakip kurum öðretmenleri tarafýndan
eðitim durumlarý ile bilgiler kayýt edilerek durumuna uygun öðretim programlarýna yönlendirilmektedirler.
Kurumlara gelen hükümlülerin eðitim durumlarý dikkate alýndýðýnda hükümlülerin genellikle mezun olduklarý yada terk ettikleri
okul ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadýklarý anlaþýlmaktadýr. Kurum öðretmenleri aldýklarý bilgiler doðrultusunda öncelikli
olarak okul müdürlükleri ile telefon görüþmeleri yapmakta ve öðrencilerin uygun eðitim programlarýna yönlendirilmeleri için
öðrenim belgelerini talep etmektedir.
Öðrenim belgeleri elde edilen hükümlü yada tutuklular Açýk Ýlköðretim Okulu, Açýk Öðretim Lisesi, Mesleki Açýk Öðretim Lisesi
ya da Örgün eðitim hizmeti sunan Lise ve ilköðretim okullarýna yönlendirilmektedir.
Adalet Bakanlýðý ile Milli Eðitim Bakanlýðý arasýnda bir iþbirliði protokolü bulunmaktadýr. Bu protokolün amacý, Milli Eðitim
Bakanlýðý ile Adalet Bakanlýðý iþbirliðinde kurumlarýmýzda bulunan hükümlü ve tutuklularýn okur-yazar olmayanlarýn okur-yazar
41
42
ÇOCUKLARDA TEKNOLOJÝ
ALIÞKANLIÐI ANKETÝ
(ÖN RAPOR)
ÝÇÝNDEKÝLER
1. Çalýþmanýn Amacý.............................................................................................................................................................................1
2. Çalýþma Metodolojisi Ve Örnekleme...........................................................................................................................................1
3. Örneklemin Temel Özellikleri........................................................................................................................................................1
4. Ýletiþim Araçlarýna Sahiplik Ve Kullaným Þekli........................................................................................................................ 5
4.1 Bilgisyar Ve Ýnternet Baðlantýsý Sahiplik Durumu..................................................................................................................5
Dr. Salih AKYÜREK
4.2 Cep Telefonu Ve Ýnternet Baðlantýsý Sahiplik Durumu..........................................................................................................7
4.3 Bilgisyar Kullanma Sýklýðý Ve Þekli..............................................................................................................................................9
4.4 Televizyon Seyretme Sýklýðý........................................................................................................................................................12
4.5 Ýletiþim Araçlarý Ýle Geçirilen Günlük Ortalama Süre............................................................................................................13
4.6 Ýnternet Kullaným Amacý...............................................................................................................................................................16
4.7 Ýnternet Ýletiþim Araçlarýna Sahiplik Durumu.........................................................................................................................19
5. Ýletiþim Araçlarýna Baðýmlýlýk...................................................................................................................................................... 21
6. Çocuklarda Yaþama Baðýmlýlýk....................................................................................................................................................23
7. Çocuklarda Okul Baþarýsý.............................................................................................................................................................25
43
44
1. ÇALIÞMANIN AMACI
Son yirmi yýldaki geliþmeler teknolojiyi ve bunun getirdiði iletiþim araçlarýný günlük yaþamýmýzýn vazgeçilmez bir parçasý haline
getirmiþtir. Bu çalýþma ile; okul çaðýndaki genç kuþaðýn kullandýðý iletiþim araçlarý, bu araçlara verilen önem ve bu araçlara
baðýmlýlýðýn ortaya konmasý amaçlanmaktadýr.
2. ÇALIÞMA METODOLOJÝSÝ VE ÖRNEKLEM
Çalýþma amacý doðrultusunda hazýrlanan ve uygulanan anket formu, üç sayfadan ve 36 sorudan oluþmaktadýr. Çalýþma evreni
olarak ilköðretim ikinci kademe ve lise öðrencileri belirlenmiþtir. Anket formlarý, Mutlu Çocuklar Derneðinin Ankara'da 13 ve
Bursa'da 6 okulda uyguladýðý eðitim programý sonunda eðitime katýlan 2611 öðrenciye sýnýf ortamýnda izinli olarak
uygulanmýþtýr.
3. ÖRNEKLEMÝN TEMEL ÖZELLÝKLERÝ
Analize dahil edilen toplam 2581 anket formunun %72'si ilköðretim ikinci kademe ve %28'i lise öðrencilerinden
oluþmaktadýr. Örneklemin okullara ve sýnýflara göre yüzdeleri aþaðýdaki tablo ve grafikte verilmiþtir.
Örneklemin cinsiyete göre yüzdeleri aþaðýdaki grafikte verilmiþtir.
Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne ve baba öðrenim
durumlarý aþaðýdaki grafiklerde verilmiþtir. Örneklem anne
ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþmalarý
inceleyecek yeterlilikte ve temsili bir daðýlýmý sunmaktadýr.
Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne ve babalarýnýn çalýþma durumlarý aþaðýdaki grafiklerde verilmiþtir. Örneklem anne ve
babanýn çalýþma durumuna göre farklýlaþmalarý inceleyecek yeterlilikte ve temsili bir daðýlýmý sunmaktadýr.
45
46
Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne-baba birlikteliðine dönük aile bütünlük durumlarý aþaðýdaki grafikte verilmiþtir.
Çalýþmaya katýlan öðrencilerin ailelerinin ekonomik durumlarý aþaðýdaki grafikte verilmiþtir.
47
48
1.
ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK VE KULLANIM ÞEKLÝ
Bu ve müteakip baþlýklarda gruplar arasýndaki farklýlaþma analizlerinde (tek yönlü varyans analizi) farklýlaþmalarýn anlamlýlýðýna
dönük istatistiki deðerlere tablolarda yer verilmemiþ, ancak tablo okumalarýnda anlamlý olan farklýlaþmalar iþaretlenerek
vurgulanmýþtýr.
4.1
BÝLGÝSYAR VE ÝNTERNET BAÐLANTISI SAHÝPLÝK DURUMU
Ailelerin sahip olduðu bilgisayar sayýsýnýn öðrencilerin okul durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir.
Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %90'ýnýn evinde en az bir bilgisayarýn olduðunu göstermektedir. Evinde bilgisayar olmayanlar,
ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %13 lise öðrencileri arasýnda ise %4 düzeyindedir.
Sahip olunan bilgisayar sayýsýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz
deðerleri, ailelerin yaklaþýk %90'ýnýn evinde en az bir bilgisayarýn olduðunu göstermektedir. Evinde bilgisayar olmayanlar, zengin
ailelerde %1, orta gelirli ailelerde %10 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %43'e çýkmaktadýr.
Ailelerin evde internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn öðrencilerin okuluna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak
verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %75'inin evinde internet baðlantýsýna olduðunu göstermektedir. Evinde internet
baðlantýsý olmayanlar, ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %28, lise öðrencileri arasýnda ise %13 düzeyindedir.
49
Evde internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak
verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %75'inin evinde internet baðlantýsýna olduðunu göstermektedir. Evinde internet
baðlantýsý olmayanlar, zengin ailelerde %8,8, orta gelirli ailelerde %24,7 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %59,5'e
çýkmaktadýr.
50
4.2
CEP TELEFONU VE ÝNTERNET BAÐLANTISI SAHÝPLÝK DURUMU
Öðrencilerin kendi cep telefonuna sahip olma durumlarýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz
deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %78'inin kendi cep telefonunun olduðunu göstermektedir. Kendi cep telefonu olmayan çocuk
oraný ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %30 iken bu oran lise öðrencileri arasýnda ise %3'e düþmektedir.
Öðrencilerin cep telefonuna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak
verilmiþtir. Öðrenciler arasýnda ortalama %78'ler düzeyinde olan cep telefonuna sahiplik durumu, zengin ailelerde %89, orta
gelirli ailelerde %77,6 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %55,9'a düþmektedir.
Öðrencilerin kendi cep telefonunda internet ulaþýmýna sahip olma durumlarýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo
olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %61'inin cep telefonunda internet ulaþýmýnýn olduðunu göstermektedir.
Kendi cep telefonunda internet ulaþýmý olmayan öðrenci oraný ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %42,3 iken bu oran
lise öðrencileri arasýnda ise %31,9'a düþmektedir.
Öðrencilerin cep telefonunda internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý
aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Öðrencilerin arasýnda ortalama %61'ler düzeyinde olan cep telefonunda internet
baðlantýsýna sahip olma durumu, zengin ailelerde %71,9 iken, bu oran orta gelirli ailelerde %60,6 ve düzeyinde iken bu oran fakir
ailelerde %30,8'e düþmektedir.
51
52
4.3
BÝLGÝSYAR KULLANMA SIKLIÐI VE ÞEKLÝ
Öðrencilerin bilgisayar kullanma sýklýðýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri,
öðrencilerin yaklaþýk %25'inin her gün bilgisayar kullandýðýný, %15'inin ise hiç bilgisayar kullanmadýðýný göstermektedir. Her gün
bilgisayar kullananlar lise öðrencileri arasýnda %35 iken ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %21 düzeyindedir. Hiç
bilgisayar kullanmayanlar ise lise öðrencileri arasýnda %8,4 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %17,8 düzeyindedir.
öðrencilerin bilgisayar kullaným þeklinin okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri,
öðrencilerin yaklaþýk %50'sinin bilgisayar kullaným gün ve sürelerinin plansýz olduðunu göstermektedir. Bilgisayar kullaným gün
ve süreleri planlý olanlar lise öðrencileri arasýnda %32,9 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde bu oran %57,2
düzeyindedir.
Öðrencilerin bilgisayar kullanma sýklýðýnýn cinsiyete göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Her gün bilgisayar
kullananlar, kýz öðrenciler arasýnda %21,3 iken bu oran erkek öðrencilerde %29,9'a çýkmaktadýr.
Öðrencilerin bilgisayar kullanma þeklinin cinsiyete göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Bilgisayar kullaným
gün ve süreleri planlý olanlar, kýz öðrencileri arasýnda %48 iken, erkek öðrencilerde bu oran %51,7'dir.
53
54
Öðrencilerin cep telefonlarýný derslerde yanlarýnda ve açýk bulundurmasý durumu ve bu konudaki farklýlaþmalar aþaðýdaki çapraz
tablolarda verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk üçte birinin (%31,1) cep telefonlarýný derslerde yanlarýnda ve açýk
bulundurduðunu göstermektedir. Bu oran lise öðrencileri arasýnda %66,8 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde
%12,7'de kalmaktadýr. Ayný oranlara kýz ve erkek öðrenciler olarak bakýldýðýnda, öðrencilerin cep telefonlarýný derslerde
yanlarýnda ve açýk bulundurma davranýþýnýn cinsiyete göre farklýlaþmadýðý görülmektedir.
4.4
TELEVÝZYON SEYRETME SIKLIÐI
Öðrencilerin televizyon seyretme sýklýðý ve bu konudaki farklýlaþmalar aþaðýdaki çapraz tablolarda verilmiþtir. Analizler
öðrencilerin %62,6'sýnýn her gün, %32,9'unun ise sadece hafta sonlarý ve tatillerde televizyon seyrettiðini göstermektedir,
Televizyon seyretme sýklýðýnýn okula göre farklýlaþmasýna bakýldýðýnda; her gün televizyon seyredenler lise öðrencileri arasýnda
%54,2 iken bu ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %65,9'a çýkmaktadýr.
Öðrencilerin televizyon seyretme alýþkanlýðýnýn cinsiyete göre farklýlaþmasýna bakýldýðýnda ise; Her gün televizyon seyredenler
kýz öðrenciler arasýnda %57,3 iken bu oran erkek öðrencilerde 67,8'e çýkmaktadýr.
55
56
4.5
ÝLETÝÞÝM ARAÇLARI ÝLE GEÇÝRÝLEN GÜNLÜK ORTALAMA SÜRE
Öðrencilerin iletiþim araçlarý ile geçirdikleri süreler aþaðýda tablo olarak verilmiþtir. Aþaðýdaki tablolarda iletiþim araçlarýný
kullaným süreleri itibariyle anlamlý farklýlaþan gruplar deðiþken bazýnda sarý renkte taranmýþ, analizlere ait varyans analizi ve Post
Hock (Sheffe) testi sonuçlarý burada verilmemiþtir.
Ýletiþim araçlarý ile geçirdikleri süreler okul gruplarýna göre analiz edildiðinde, cep telefonu kullanýlarak ve televizyon seyredilerek
geçirilen sürelerin ilköðretim ve lise öðrencileri arasýnda anlamlý farklýlaþtýðý görülmektedir. Cep telefonu kullanýlarak geçirilen
süre ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda günlük ortalama 93 dakika iken bu süre lise öðrencilerinde 159 dakikaya
çýkmaktadýr. Televizyon seyredilerek geçirilen süre ise cep telefonunun aksine ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda
günlük ortalama 129 dakika iken bu süre lise öðrencilerinde 98 dakikaya düþmektedir.
Baba öðrenim durumuna göre analizler yapýldýðýnda ise, ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen süreler baba öðrenim
durumuna göre farklýlaþmazken, iletiþim araçlarý ile geçirilen günlük ortalama süreler farklýlaþmaktadýr. Ortalama deðerler
aþaðýda tablo olarak verilmiþtir. Burada anne öðrenim durumunda benzer þekilde; cep telefonu kullanarak geçirilen sürenin
babanýn öðrenim durumu yükseldikçe arttýðý, televizyon seyrederek geçirilen sürenin ise baba öðrenim durumu yükseldikçe
düþtüðü görülmektedir.
Ýletiþim araçlarý ile geçirilen sürelerin anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþmasýna ait tablolar aþaðýda verilmiþtir.
Analiz sonuçlarýna göre; cep telefonu kullanýlarak ve televizyon seyredilerek geçirilen süreler annenin öðrenim durumuna göre
anlamlý olarak farklýlaþýrken, bilgisayarda ve internetle geçirilen süreler ile ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen süreler
anne öðrenim durumuna göre farklýlaþmamaktadýr. Cep telefonu kullanarak geçirilen süre annenin öðrenim durumu yükseldikçe
artarken, televizyon seyrederek geçirilen süre annenin öðrenim durumu yükseldikçe düþmektedir. Annesi okuma yazma
bilmeyen veya diplomasýz okuryazar olan öðrencilerde cep telefonu ile geçirilen günlük ortalama süre 90 dakika iken, annesi
üniversite mezunu olanlarda bu süre 123 dakikaya çýkmaktadýr. Bunun tam tersi olarak annesi okuma yazma bilmeyen veya
diplomasýz okuryazar olan öðrencilerde televizyon seyrederek geçirilen günlük ortalama süre 140 dakika iken, annesi üniversite
mezunu olanlarda bu süre 108 dakikaya düþmektedir.
57
58
Ýletiþim araçlarý ile geçirilen sürelerde anne ve babanýn öðrenim durumuna göre ortaya çýkan farklýlaþmanýn temel nedenlerinden
birisinin ailelerin ekonomik durumlarý olabileceði varsayýmýndan hareketle, iletiþim araçlarý ile geçirilen süreler ailelerin gelir
durumuna göre de analiz edilmiþ ve bu analize ait ortalama deðerleri veren tablo aþaðýda sunulmuþtur. Analiz sonuçlarýna göre;
iletiþim araçlarýna sahip olma durumundan da kaynaklý olarak, televizyon dýþýndaki iletiþim araçlarý ile geçirilen günlük ortalama
süre ailenin geliri yükseldikçe artmaktadýr. Burada farklýlaþma olmamakla birlikte anlamlý olan ve vurgulanmasý gereken önemli bir
bulgu da, ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen günlük ortalama sürenin, anne ve baba öðrenim durumunda olduðu gibi,
ailenin gelir durumuna göre de farklýlaþmamasýdýr. Bu durum okuma alýþkanlýðý ve bu konudaki sorunlarýn aile profiline göre
deðiþmemesidir.
Ýnternet kullaným amacýnýn okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere okul
temelinde bakýldýðýnda; farklýlaþan boyutlarda, internetin ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda oyun ve ders maksatlý
olarak liselere göre çok daha öncelikli kullanýldýðý görülmektedir. Bunun yanýnda lise öðrencilerinde internetin film/müzik
indirmek ve bilgi/haberlere ulaþým maksatlý olarak kullanýmýnýn ilköðretim öðrencilerine göre daha öncelikli olduðu söylenebilir.
4.6
ÝNTERNET KULLANIM AMACI
Öðrencilerin en çok öne çýkan ilk iki internet kullaným amacý sorgulanarak analiz edilmiþtir. Temel deðerler ve farklýlaþma analizleri
sonuçlarý aþaðýdaki tablolarda verilmiþtir. Öðrencilerin, belki biraz beklentiler yönünde ve belki de biraz anketin sýnýflarda
uygulanmýþ olmasýnýn getirdiði etkiyle, en öne çýkan internet kullaným aracý olarak 'ders takviyesi' ni iþaretlediði görülmektedir.
Sohbet-resim/müzik-film indirmek ve oyun birbirine çok yakýn ve ikinci sýrada gelen internet kullanýn amaçlarýdýr.
59
60
Analizlere cinsiyet temelinde bakýldýðýnda ise; kýz öðrencilerde internet kullaným amacýnýn film/müzik indirmek ve ders maksatlý
olarak daha fazla öne çýkarken, erkek öðrencilerde oyun ve haber/bilgi ulaþýmý internet kullanýmýnda kýz öðrencilere göre daha
fazla öne çýkmaktadýr.
4.7
ÝNTERNET ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK DURUMU
Ýnternet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir.
Analizlere okul temelinde bakýldýðýnda; internet iletiþim araçlarýnýn genel olarak lise öðrencileri arasýnda daha yaygýn olarak
kullanýldýðý görülmektedir. E-posta adresi olanlar lise öðrencilerinde %90,87 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe
öðrencilerinde %79,47'dir. Benzer þekilde facebook adresi olanlar lise öðrencilerinde %83,4 iken bu oran ilköðretim ikinci
kademe öðrencilerinde %74,47'dir. Bu oranlar internet iletiþim araçlarýnýn öðrenciler arasýnda yüksek oranda kullanýldýðýný
göstermektedir.
Ýnternet kullaným amacýnýn anne ve babanýn öðrenim durumu temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir.
Anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþan internet kullaným amaçlarý sarý renkte taranmýþtýr. Anne ve babaný öðrenim
durumu arttýkça, öðrencilerin interneti film/müzik indirmek ve haber/bilgi paylaþýmý öncelikli kullaným amacýnýn arttýðý, buna
karþýn anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe internetin ödev ve ders takviyesi amacýyla kullanýmýnýn azaldýðý
görülmektedir.
Analizlere cinsiyet temelinde bakýldýðýnda ise; kýz öðrencilerin internet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun erkek
öðrencilerden daha düþük olduðu görülmektedir.
61
62
Ýnternet iletiþim araçlarýna sahipliði anne ve babanýn öðrenim durumuna göre analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Anne ve
babanýn öðrenim durumu yükseldikçe öðrencilerin internet iletiþim araçlarýna sahiplik yüzdeleri de artmaktadýr.
4.7
ÝNTERNET ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK DURUMU
Ýnternet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir.
Analizlere okul temelinde bakýldýðýnda; internet iletiþim araçlarýnýn genel olarak lise öðrencileri arasýnda daha yaygýn olarak
kullanýldýðý görülmektedir. E-posta adresi olanlar lise öðrencilerinde %90,87 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe
öðrencilerinde %79,47'dir. Benzer þekilde facebook adresi olanlar lise öðrencilerinde %83,4 iken bu oran ilköðretim ikinci
kademe öðrencilerinde %74,47'dir. Bu oranlar internet iletiþim araçlarýnýn öðrenciler arasýnda yüksek oranda kullanýldýðýný
göstermektedir.
Ýnternet kullaným amacýnýn anne ve babanýn öðrenim durumu temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir.
Anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþan internet kullaným amaçlarý sarý renkte taranmýþtýr. Anne ve babaný öðrenim
durumu arttýkça, öðrencilerin interneti film/müzik indirmek ve haber/bilgi paylaþýmý öncelikli kullaným amacýnýn arttýðý, buna
karþýn anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe internetin ödev ve ders takviyesi amacýyla kullanýmýnýn azaldýðý
görülmektedir.
63
64
1.
ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA BAÐIMLILIK
Aþaðýdaki sarý renkte taralý ilk üç sýradaki soru ile 0-10 ölçeðinde öðrencilerin iletiþim araçlarýna psikolojik baðýmlýlýðý ölçülmeye
çalýþýlmýþtýr. Bir boyut olarak da analizlere dâhil edilen bu üç soru ve boyut toplamýna (Ýletiþim Araçlarýna Baðýmlýlýk) ait istatistiki
deðerler aþaðýdaki tabloda verilmiþtir. Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýk düzeyinin soru ve ölçek bazýnda 0-10 ölçeðinde
5-7 aralýðýnda ve orta düzeyde olduðu görülmektedir.
Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðýný cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri;
erkek öðrencilerin baðýmlýlýðýnýn daha yüksek olduðunu göstermektedir. Burada ilginç olan bulgu ise, iletiþim ve internet
araçlarýna daha az sahip olan ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðýnýn lise öðrencileri ile ayný
düzeyde (5,69 ve 5,63) olmasýdýr.
Üç soru geçerlik ve güvenirlik analizi de yapýlarak tek bir boyut olarak hesaplanmýþ ve her bir kiþiye ait 0-10 ölçeðindeki skor
düþük (0-4,99), orta düzey (5-7,99) ve yüksek (8-10) olarak ayrýca gruplanmýþ ve öðrencilerin daðýlýmý incelenmiþtir. Aþaðýdaki
tablodan da görüleceði üzere, iletiþim araçlarýna düþük baðýmlýlýk gösterenler %37 iken yüksek baðýmlýlýk gösterenler, yani
ölçekteki dört sorunun ortalamasý sekiz ve üzerinde olan öðrenciler yaklaþýk %30'luk bir kitleyi oluþturmaktadýr ve bu oldukça
yüksek bir oran olarak kabul edilebilir.
65
66
Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðý ile anne ve babanýn öðrenim durumu iliþkisini korelasyon analizi ile incelendiðinde;
öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðý ile anne ve babanýn öðrenim durumu arasýnda zayýf ancak pozitif yönlü ve anlamlý bir
iliþki olduðu görülmektedir. Yani, anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe çocuklarýn iletiþim araçlarýna psikolojik baðýmlýlýðý
da artmaktadýr.
Beþ soru geçerlik ve güvenirlik analizi de yapýlarak tek bir boyut olarak hesaplanmýþ ve her bir kiþiye ait 0-10 ölçeðindeki skor
düþük (0-4,99), orta düzey (5-7,99) ve yüksek (8-10) olarak ayrýca gruplanmýþ ve öðrencilerin daðýlýmý incelenmiþtir. Aþaðýdaki
tablodan da görüleceði üzere, yaþama baðlýlýk düzeyi düþük olanlar %4'lerde kalýrken öðrencilerin yaklaþýk %64'ünün yaþama
baðlýlýk düzeyi oldukça yüksektir (0-10 ölçeðinde sekiz ve üzeri) bu oldukça olumlu bir durum olarak kabul edilebilir.
Öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeylerini cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri; erkek
öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeylerinin kýz öðrencilerden daha düþük olduðunu göstermektedir. Ayrýca, aþaðýdaki tablodan da
görüleceði üzere ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinin yaþama baðlýlýk düzeyleri lise öðrencilerinden daha yüksektir.
1.
ÇOCUKLARDA YAÞAMA BAÐIMLILIK
Aþaðýdaki sarý renkte taralý ilk beþ sýradaki soru ile 0-10 ölçeðinde öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeyleri ölçülmeye çalýþýlmýþtýr.
Bir boyut olarak da analizlere dâhil edilen bu beþ soru ve boyut toplamýna (Yaþama Baðlýlýk) ait istatistiki deðerler aþaðýdaki
tabloda verilmiþtir. Öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeyinin soru ve boyut bazýnda 0-10 ölçeðinde 7-9 aralýðýnda ve yüksek
düzeyde olduðu görülmektedir. Boyut ortalama deðeri ise 8,16'dýr.
67
68
1.
ÇOCUKLARDA OKUL BAÞARISI
Öðrencilerin okul baþarý notlarýna ait istatistiki deðerler aþaðýda verilmiþtir.
Aile bütünlüðü ve gelir durumuna göre aðýrlýklý ders notu ortalamalarýný karþýlaþtýran tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere göre;
anne ve babanýn birlikte yaþadýðý ailelerdeki öðrencilerin ders baþarýsý, boþanmýþ/ayrý yaþayan veya anne/babadan birisi vefat
etmiþ ailelerdeki öðrencilerden daha yüksektir. Ayrýca ailenin gelir durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý da artmaktadýr.
Öðrencilerin aðýrlýklý ders notu ortalamalarýný cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri; kýz
öðrencilerin aðýrlýklý ders notu ortalamalarýnýn erkek öðrencilerden daha yüksek olduðunu göstermektedir. Ayrýca, aþaðýdaki
tablodan da görüleceði üzere ilköðretim ikinci kademe öðrencileri ile lise öðrencilerinin aðýrlýklý ders notu ortalamalarý ayný
düzeydedir.
69
70
Anne ve babanýn öðrenim durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz sonuçlarý,
anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsýnýn da yükseldiðini göstermektedir.
Anne ve babanýn çalýþma durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz
sonuçlarýna göre, anne ve/veya babanýn sürekli bir iþe sahip olduðu ailelerde çocuklarýn okul baþarýsý da yüksektir.
Anne ve babanýn çalýþma durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz
sonuçlarýna göre, anne ve/veya babanýn sürekli bir iþe sahip olduðu ailelerde çocuklarýn okul baþarýsý da yüksektir.
71
72
Çocuklarýn okul baþarýsý ile diðer deðiþkenlerin iliþkisi korelasyon analizi ile incelenmiþtir. Aþaðýda tablo olarak verilen analiz
deðerleri incelendiðinde;
?
Annenin öðrenim düzeyi yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir.
?
Babanýn öðrenim düzeyi yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir.
?
Çocuklarýn iletiþim araçlarýna baðýmlýlýk düzeyleri yükseldikçe okul baþarýsý düþmektedir.
?
Çocuklarýn yaþama baðlýlýk düzeyleri yükseldikçe okul baþarýsý yükselmektedir.
?
Ailenin gelir durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir.
73

sablon 2 - Mutlu Çocuklar Derneği

Transkript

Benzer belgeler

Paylaştığınız düşüncelerle kalpleri aydınlatın.

Batu Buffet

Oyun Grubu. Dinlence Hakkı

mucidi yanlış bilinen 6 içat

Alevi Dernekleri: Biz Söylemiştik

SEV JR

Sayı 1 - Netwise