Trafik Kazaları ve Arka Koltuk Güvenliği

Çağrılı Yazı/Derleme
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
Trafik Kazaları ve Arka
Koltuk Güvenliği
Bekir KAPLAN1
Hilal ÖZCEBE2
Traffic Accidents and
Rear Seat Safety
} ÖZET
} ABSTRACT
Dünyada yaralanma nedenli ölümlerin bütün ölümler içinde
önemli bir yeri bulunmaktadır. Trafik kazaları da yaralanmalara
bağlı ölümlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Her yıl yaklaşık olarak 1,2 milyondan fazla insan trafik kazalarına bağlı olarak
ölmektedir. Son yıllarda gelişmiş ülkelerde harcanan çabaların sonucunda trafik kazalarının sayısı göreceli olarak azalmışsa da özellikle gelişmekte olan ülkelerde trafik kazaları önemli halk sağlığı
sorunları arasında yer almaktadır.
Trafik kazalarında araç içinde oturulan yer çok önemlidir. Ön
koltuk ve arka koltukta kaza durumunda yaralanma riskleri farklılaşmaktadır. Arka koltukta emniyet kemeri bağlı olarak oturanlar araçtaki en güvenli pozisyondaki kimselerdir. Trafik kazalarının önlenmesinde arka koltuk yolcularının en fazla yaralanma nedeni arabadan dışarıya fırlama ve araba içinde çeşitli yerlere çarpmadır. Arka koltuk emniyet kemeri sadece takanları değil aynı zamanda aracın önünde oturanları da korumaktadır. Emniyet kemeri takmamış arka koltuk yolcuları en çok kafa, yüz ve boyun zedelenmelerine maruz kalmaktadır. Arka koltuk emniyet kemerleri yaralanmanın şiddetini yarı yarıya azaltmaktadır.
Trafik kazalarında çocuk ölüm ve yaralanmalarının birçoğu,
yolculuk sırasında çocuklar için gerekli ve yeterli güvenlik önlemi
alınmamasından kaynaklanır. Bunların başında çocuk oto güvenlik koltuğu bulundurmama veya doğru şekilde kullanmama gelmektedir. Çocuklara yönelik en temel müdahalelerden birisi çocuk oto güvenlik koltuğu kullanımıdır.
Ülkemizde emniyet kemeri ve çocuk oto güvenlik koltuğu kullanımı ile ilgili yasal düzenlemeler yapılmasına karşın uygulamada farklı sektörlerin katılımı ile müdahalelere gereksinim vardır.
AInjury-related deaths constitute an important proportion of
all-cause deaths in the world. Among the injury-related deaths,
traffic accidents constitute a significant portion. Approximately 1.2
million people die due to traffic accidents each year. In recent
years, number of traffic accidents have relatively decreased in the
developed world as a result of the efforts, however traffic accidents
are still among the major public health problems in the developing
countries.
Seating location in a car during traffic accidents is very
important. In case of an accident, risks of injury vary in front seats
and rear seats. Rear seat passengers wearing a safety belt in the
vehicle are in the safest position.
Defenestration is the most important cause of injuries to rear
seat passengers. Rear-seat passengers without a safety belt are most
exposed to head, face and neck injuries. Rear seat safety belt not
only protects the passengers who wear them, but also protects
front-seat passengers. In addition, rear-seat safety belts reduce the
severity of the injuries by fifty percent.
Most child deaths and injuries in traffic accidents are caused
by not taking the necessary and sufficient safety measures for
children during the trip. Absence of car safety seats for children or
its improper use are among the main factors. One of the most basic
interventions for children is to use car safety seats.
In our country, despite existing regulations regarding use of
seat belts and car safety seats for children, interventions with the
participation of different sectors are needed for enforcement of
these regulations.
Keywords: Traffic Accidents, Rear Seat Safety, Car Safety Seats
for Children
Anahtar Kelimeler: Trafik Kazaları, Arka Koltuk Güvenliği, Çocuk Oto Güvenlik Koltuğu
1 Araş. Gör. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
2 Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
Yazışma Adresi:
Dr.Bekir Kaplan
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
06100 Sıhhiye Ankara
e-posta: [email protected]
1
[Geliş Tarihi: 31.01.2011 - Kabul Tarihi:28.02.2011]
Kaplan ve Özcebe
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
Özellikle 0-14 yaş arası çocuklarda trafik kazasına bağlı
ölümler 6. sırada yer almaktadır (3). Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı istatistiklerine göre
Türkiye’de 2009 yılında toplam 1.034.435 trafik kazası
meydana gelmiş, bu kazalarda da toplam 4.300 kişi hayatını kaybetmiş ve 200.405 kişi yaralanmıştır (4). Karayolları Genel Müdürlüğünün istatistiklerine göre ise,
2009 yılında 1.050.011 trafik kazası meydana gelmiş ve
bu kazalarda toplam 4.300 kişi ölmüş, 200.405 kişi de
yaralanmıştır (5). Bu kaynaklara göre Türkiye’de yılda
yaklaşık olarak bir milyon trafik kazası olmakta ve bu
kazalarda 4.000’den fazla insan hayatını kaybetmektedir. Her ne kadar veri toplama ile ilgili sorunlardan dolayı tam sayı bilinmese de, ülkemizde her yıl trafik kazası nedeniyle yaklaşık 8-9 bin kişinin yaşamını kaybettiği tahmin edilmektedir (6).
Bu çalışmanın amacı, trafik kazalarına bağlı olarak
meydana gelen ve özellikle arka koltukta olan yaralanmalara dikkat çekmek ve bu konuda alınabilecek önlemleri vurgulamaktır.
Trafik Kazalarının Önemi
Dünyada yaralanma nedenli ölümlerin bütün ölümler
içinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Trafik kazaları nedeniyle olan ölümler yaralanma nedeniyle olan ölümlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır (1). Trafik kazası
sonucu yaralanma DSÖ’nün tanımlamasına göre; “kara
yolunda seyreden bir aracın çarpması ile oluşan her türlü yaralanma” şeklinde tanımlanmaktadır (2).
Her yıl yaklaşık olarak 1,2 milyondan fazla insanın
trafik kazalarına bağlı olarak öldüğü ve yaklaşık 50 milyon kişinin de yaralandığı bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tahminlerine göre, tüm dünyada
2004 yılında ölüm nedenleri arasında 9. sırada olan trafik kazaları bu hız ile ilgili önemli girişimler yapılmadığı durumda 2030 yılında 5. ölüm nedeni olacağı tahmin
edilmektedir (1).
Son yıllarda gelişmiş ülkelerde harcanan çabaların
sonucunda trafik kazalarının sayısı göreceli olarak azalmıştır; ancak gelişmekte olan ülkelerde trafik kazaları halen önemli halk sağlığı sorunları arasında yer almaktadır. Trafik kazalarına bağlı ölümlerin %90’ı düşük ve orta gelir düzeyine sahip ülkelerde meydana gelmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde trafik kazaları sayısı ve bu nedenle olan yaralanma ve ölümler her geçen
gün daha da artmaktadır. DSÖ Avrupa Bölgesi’nde, trafik kazalarına bağlı yaralanma nedenli ölüm hızı yüksek gelir düzeyine sahip olan ülkelerde 100.000 kişide
10,3 iken; düşük gelir düzeyine sahip ülkelerde bu hız
100.000 kişide 21,5’dir (1).
Türkiye’de çocuk ölümleri içinde trafik kazası nedeniyle olan yaralanmalar önemli bir yer tutmaktadır.
Trafik Kazalarında Araç İçi Yaralanma Mekanizması ve Pozisyon
Trafik kazası sırasında, araçta çarpma olduğunda, yolcunun oturduğu kısım, aracın ön tarafına göre daha yavaş durma eğilimindedir. Bu durum, araçta çarpma etkisi olarak tanımlanmaktadır. Trafik kazası olduğunda
araç durduğu halde, aracın içindeki kişiler aracın çarpma öncesi seyrettiği hızda hareket etmeye devam ederler. Aracın tamamen durmasından sonra, aracın içindeki kişiler kaza noktasına doğru sürüklenir; ön panele,
Şekil 1. Trafik Kazası Sırasında Yolcunun Hareketleri (8).
2
Kaplan ve Özcebe
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
Kaza oluşumunun önlenmesi birinci amaç olmalıdır.
Kazaya neden olan mekanizmaların tanımlanması ve
buna yönelik düzenlemelerin yapılması birincil korunmanın temelini oluşturmaktadır. Bölünmüş yol ve hız
tümsekleri, yol çevresinde görüşü artıracak düzenlemeler, yol ışıklandırılması, trafik işaretleri gibi yol güvenliğini artıracak uygulamalar, alkollü araç kullanımına ve
yol güvenliğine yönelik (hız sınırları, cezalar) yasal düzenlemelerin yapılması, korunmasız yol kullanıcılarına
yönelik düzenlemeler (yaya yolları, bisiklet yolları gibi)
kazayla karşılaşma riskini, buna bağlı olarak kaza, yaralanma ve ölüm sayısını azaltacaktır (13).
Kaza oluştuğunda yapılması gerekenleri ve kazanın
şiddetini azaltmaya yönelik düzenlemeleri içermektedir. Emniyet kemeri, çocuk kemerleri ve koltukları, hava
yastıkları, baş destekleri gibi araç donanımlarının kullanılması, motosiklet ve bisiklet sürücülerinde kask kullanımının yaygınlaştırılması, çarpışma sırasında yaralanmayı azaltmaya yönelik yol çevresi düzenlemeleri bunlardan birkaçıdır (13).
Üçüncül korunma kaza sonrasında yapılacakları ve
yaralanmaların etkilerini azaltmaya yönelik önlemleri
içermektedir. Kazanın erken tespiti, kaza sonrası araçtan çıkarma, yangını önleme, ilk yardım hizmetleri, acil
yardım hizmetlerinde çalışan personelin, öğrencilerin,
öğretmenlerin, sürücülerin ve halkın ilk yardım konusundaki bilgilerinin artırılması, sağlık kurumuna hızla
ulaştırılma, hastane acil merkezlerindeki tedavi hizmetlerinin iyileştirilmesi gibi uygulamalar kaza sonrası yaralanma sonucu oluşabilecek etkileri ve ölümleri azaltmaktadır (13).
Trafik kazalarının önlenmesinde bütüncül bir bakış
açısı ile tüm müdahaleler ortak yürütmek gerekmektedir. Ancak son yıllarda kaza oluşmasını önleyici araç içi
aktif güvenlik sistemlerinin (ABS, aktif süspansiyon sistemi, çekiş kontrol sistemi, elektronik stabilite programları gibi) yanı sıra, kaza olduğu andan itibaren araç içinde
seyahat eden sürücü ve yolcuların yaralanmalarını önlemeye yönelik arka koltuk emniyet kemeri, çocuk oto güvenlik koltuğu gibi pasif güvenlik önlemlerinde de yoğun bir geliştirme süreci yaşanmıştır (12).
cama ve birbirlerine çarparlar. Bu nedenle trafik kazalarındaki yaralanmaların bir kısmı insana çarpma etkisi
ile oluşur. Diğer yandan, araçtaki kişilerin vücudu tamamen durmuş olsa bile, iç organları aynı hızda harekete
devam eder ve iç organlar birbirine çarparlar, bu konum
da iç organ yaralanmalarının oluş mekanizmaları içinde
sayılmaktadır (7 - 8) (Şekil 1).
Trafik kazalarında araç içinde oturulan yer de çok
önemlidir. Kişi araç içinde sürücü, ön koltuk oturanı
veya arka koltuk oturanı olabilir. Ön koltuk ve arka koltukta kaza durumunda yaralanma riskleri farklılaşmaktadır (9). Arka koltukta oturan kişi ön koltuktaki kişilere
çarparak kendi ve ön koltukta oturan kişinin farklı mekanizmalar ile yaralanmasına neden olur. Bunun yanı
sıra enerji açığa çıkması ile arka koltukta oturan kişinin
ön camdan fırlaması da sık olarak görülmektedir (10).
(Resim 1).
Şekil 1. Trafik Kazası Anında Arka Koltuk Yolcusunun Hareketi (11).
Arkada oturmuş ve emniyet kemeri bağlamamış,
200 km/s hızla giden otomobilde 80 kg ağırlığındaki bir
kimsenin kaza anında ön koltuktakine çarpma kuvveti 4,5 ton olarak hesap edilmektedir. Saatte 80 km hızla kaza yapan bir otomobilde arka koltukta oturan yolcu sadece 113 milisaniye sonra sürücü seviyesine yükselmekte ve kafasıyla öne doğru sert bir darbe yapmaktadır. Bu nedenle aynı zamanda kendisi de ölümcül bir
darbe almış olmaktadır (11-12)
Halk Sağlığında Bakış Açısı İle Trafik Kazası ve
Yaralanmalardan Korunma
Arka Koltuk Emniyet Kemerinin Önemi
Yapılan araştırmalar, trafik kazalarının önlenebilir olduğunu ve geliştirilecek girişimlerle yüz binlerce kişinin
yaşamının kurtarılabileceğini göstermektedir. Yol güvenliğinin üç temel bileşeni olan sürücü, araç ve çevrenin birlikte değerlendirilmesi ve buna göre bir yaklaşım
geliştirilmesi gerekmektedir (13). Halk sağlığında korunma yaklaşımı içinde bu müdahaleler şu şekilde tanımlanmaktadır.
Arabanın sabit noktaları arasına gerilerek, çarpma etkisini vücudun daha güçlü bölgelerine yönlendirerek;
ölüm ve yaralanma riskini azaltan koruyucu araçlara
“emniyet kemeri” denir. Emniyet kemerlerinin ilk kullanımı (1903), karnın önünden bağlanan ve iki nokta arası tespit şeklindedir. Daha sonra, 1958 yılında İsveç’teki
Volvo Fabrikasında mühendis olan Bohlin üç nokta-
3
Kaplan ve Özcebe
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
meri kullanımının ölümleri %18-75 arasında değişen
değerlerde önlediği bulunmuştur (10). Ayrıca arka koltuk emniyet kemerleri yaralanmanın şiddetini yarı yarıya azaltmaktadır. İngiltere Ulaşım Araştırma Laboratuarı, ön koltuk yolcularının tamamına yakınının emniyet
kemeri takmasına karşılık, daha düşük düzeyde emniyet
kemeri kullanan arka koltuk yolcularının yaralanma riskinin 2 kat, fırlatılma riskinin ise 7 kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştur.
Avustralya’nın Viktorya Eyaleti’nde emniyet kemeri
kullanımı 1970 yılında zorunlu hale getirilmiştir. Bundan 4 yıl sonra ölümlerde %37’lik, yaralanmalarda
%41’lik ve omurilik zedelenmelerinde ise %27’lik azalma meydana gelmiştir. Genel bir ifade ile emniyet kemeri kullanımının zorunlu olduğu ülkelerdeki ölüm ve
yaralanma sıklığı, kullanımın zorunlu olmadığı ülkelere
göre %40 daha azdır (14).
ABD’de ölümlü trafik kazalarının değerlendirildiği bir çalışmada, emniyet kemeri takılan ölümlü kazalarda yolcuların %73’ü hayatta kalırken emniyet kemerinin takılmadığı ölümlü kazalarda bu sıklık %44’tür.
Aynı çalışmada emniyet kemeri kullanımının 26 yılda
yaklaşık 135 bin ölümü, 3,8 milyon yaralanmayı ve 585
milyar dolar maliyet kaybını önlediği belirtilmiştir. Eğer
aynı sürede bütün araç içindeki yolcular emniyet kemeri takmış olsaydı aynı değerlerin sırasıyla 315 bin, 5,2
milyon ve 913 milyar dolar olacağı belirtilmiştir (16).
Amerika Ulusal Karayolu Güvenlik İdaresi’nin 2008
yılı verilerine göre binek arabalarda arka koltukta oturanların öldüğü kazalarda, ölümlerin %57,1’inde emniyet kemerinin takılmadığı bulunmuştur (17).
lı emniyet kemeri olarak bilinen sistemin patentini almıştır. Bu sistemde kişi hem karnın önünden, hem de
omuzdan tespit edilmektedir (7).
Emniyet kemerlerinin yararları, kaza türlerinin tamamında görülmektedir. Fakat ölüm ve ağır yaralanmanın
en çok meydana geldiği çarpma/çarpışma kazalarındaki yararlarının daha etkili olduğu görülmektedir. Çarpma sonucu savrulan bir eşya da olsa insan bedeni de
olsa sonunda bir engelle durdurulmaktadır. Bir çarpma
anında araç saniyenin ilk on salisesinde durmakta ise
de eğer emniyet kemeri takılı değilse direksiyon, kontrol paneli ya da ön cam tarafından durdurulana kadar
araç içindeki eşyalar ve araçta bulunan kişilerin bedenleri aynı hızdaki hareketlerine devam etmektedirler (14).
Emniyet kemerleri araç içindeki yolcuları çarpma
etkisiyle vücutta meydana gelen sarsıntının kademeli
olarak azalmasını ve çarpma etkisinin vücutta tek noktada toplanmayıp dağılmasını sağlamaktadır. Kaza anında meydana gelen çarpma etkisini vücut yapısındaki en
güçlü noktalara yöneltir. Çarpma/çarpışma anında koltuktan fırlamayı engeller. Hassas ve en önemli organların yer aldığı kafa ve omuriliğin herhangi bir yere çarpmasını önleyerek bireyi korumaktadır. Ön koltukta üç
noktalı emniyet kemerleri, otomobilde seyahat edenlerin ağır yaralanma risklerini %45, kamyonetlerde de
%60 oranında azaltmaktadır. Ölümlü kazalarda ön koltukta emniyet kemeri kullananların %24,8’i hiç zarar
görmeden kazayı atlatırken, emniyet kemeri kullanmayanlarda bu yüzde %6,3’tür (14).
Arka koltuk yolcularının en büyük yaralanma nedeni fırlamadır. Emniyet kemeri takmamış arka koltuk yolcuları en çok kafa, yüz ve boyun zedelenmelerine maruz kalmaktadır (15). Arka koltukta emniyet kemeri bağlı olarak oturanlar kaza anında araçtaki en güvenli pozisyondaki kimselerdir. Arka koltukta oturanlar arasında ise ortada emniyet kemeri takarak oturanlar diğer
arka koltuk oturanlarına göre daha güvendedir (9). Arka
koltuk emniyet kemeri sadece takanları değil aynı zamanda aracın önünde oturanları da korumaktadır Emniyet kemerinin takılmadığı durumda kaza sırasında arka
koltukta oturanlar öne doğru gelirler. Bu hem kendileri hem de araçtaki diğer kişiler için tehlike oluşturmaktadır. Eğer arka koltukta emniyet kemeri takmayan bir
yolcu varsa ön koltukta oturanlarda ölüm riskinin 3,75
kat arttığı bulunmuştur (15). Ichikawa ve arkadaşlarının
yaptığı bir çalışmaya göre ön koltukta oturanlar emniyet kemeri takmış olsa bile, arka koltukta oturanlar emniyet kemeri takmamış ise ön koltukta oturanların kaza
anında ölüm riski 5 kat artmaktadır. Aynı çalışmada ön
koltuktaki ölümlerin %80’inin arka koltukta oturanlara
emniyet kemeri takılmasıyla önlenebileceği bulunmuştur (10). Çeşitli çalışmalarda arka koltukta emniyet ke-
Çocuk Oto Güvenlik Koltuğu (ÇOGK) ve Önemi
DSÖ tarafından yapılan tahminlere göre, 2002 yılında
180.500 çocuk trafik kazası sonucu yaşamını yitirmiştir. Bu ölümlerin yaklaşık %97’si orta ve az gelişmiş ülkelerdedir (18). Trafik kazalarında çocuk ölüm ve yaralanmalarının birçoğu, yolculuk sırasında çocuklar için
gerekli ve yeterli güvenlik önlemi alınmamasından kaynaklanır. Bunların başında çocuk oto güvenlik koltuğu bulundurmama veya doğru şekilde kullanmama gelmektedir. Çocuklara yönelik en temel müdahalelerden
birisi çocuk oto güvenlik koltuğu kullanımıdır.
Otomobillerde çocuk koltuklarının kullanılmasının
nedeni, araç içinde bulunan bir çocuğun kaza anında
oturduğu yerden fırlayıp savrulmasını önlemektir. Eğer
bu önlenemezse kaza anında aracın iç yüzeylerine şiddetle çarpabilirler. Bunun sonuçlarını tam olarak önceden kestirmek mümkün değilse de en azından ağır şekilde yaralanacaklarını tahmin etmek güç değildir. Bir ço-
4
Kaplan ve Özcebe
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
ça düşüktür. Ankara’da 27 farklı kavşakta yapılan bir çalışmada, sürücülerin emniyet kemeri kullanımının taşıt
türüne göre %4,7-37,5 arasında değiştiği bulunmuştur.
Türkiye’de yapılan başka bir çalışmada emniyet kemeri kullanımı, kötü hava şartlarında ve gece yapılan şehir
dışı yolculuklarda yüksek, iyi hava şartlarında ve gündüz yapılan şehir içi yolculuklarda ise çok daha düşük
seviyede bulunmuştur (23).
Türkiye’de 10 yaşından küçük çocukların ön koltukta oturması 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na
göre yasaktır. Türkiye’de ÇOGK kullanımı 9 Haziran
2008’de Resmi Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 150. maddesinde yapılan değişiklikle zorunlu hale getirilmiştir. Bu düzenleme ile boyu 135
santimetreden, kilosu 36 kilogramdan az çocuklar, “çocuk oto güvenlik koltuğu”nda yolculuk etmek zorundadır. Ege Üniversitesi’nde Tıp Fakültesi öğretim üyeleri arasında yapılan araştırmada çocuk araba koltuklarının kullanımının yalnızca %30 olduğu belirlenmiştir. Bu bulgu ülkemizde çocuk araba koltuğu kullanımının ne denli düşük düzeyde olduğu konusunda fikir vermektedir (22).
Ülkemizde emniyet kemeri ve çocuk oto güvenlik
koltuğu kullanımı ile ilgili yasal düzenlemeler yapılmasına karşın uygulamaya yönelik farklı sektörlerin katılımı ile müdahalelere gereksinim vardır.
hat ettikleri de dikkati çekmektedir. Çocuk oto güvenlik
koltuğu kullanımına ilişkin ailelere yönelik bazı mesajlar aşağıda verilmiştir.
Türkiye’de Yasal Durum
Ülkemizde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunumuzun 78. Maddesi’nde belirli sürücülerin ve yolcuların, araçların sürülmesi sırasında koruyucu tertibat kullanmaları zorunlu hale getirilmiştir. Konu ile ilgili düzenlemeler yönetmelikte belirtilmiştir. Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde yapılan 25.06.1998 tarihli değişiklik ile 2. fıkrasının b, c ve d bendinde değişiklikler yapılmıştır.
b bendi: “Otomobil ve tescil bakımından otomobil gibi işlem gören arazı taşıtlarında sürücüsü ile ön ve
arka koltuklarda, minibüslerde ise sürücüsü ile yanında
oturan yolcuların; kamyon, kamyonet ve çekicilerde sürücü ve sürücü yanındaki koltuklarda; şehirlerarası otobüslerde (sınıf III) arka koltuklar hariç olmak üzere, sürücüsü dahil en ön ve önünde boşluk olan arka koltuklarda, önünde boşluk olan kapı önü koltuklarında; iki
katlı şehirlerarası otobüslerde merdiven önü, en ön ve
önünde boşluk olan en arka koltuklarda, masa etrafında
buluna koltuklardan aracın gidiş yönüne doğru olanlarda oturan yolcular için emniyet kemeri, bulundurulması ve kullanılması mecburidir.”
c bendi: “Bu yönetmelik hükümlerine göre 1995 yılı
itibari ile ülkemizde imali yapılan veya yurtdışından ithaline izin verilen araçların arka koltuklarında emniyet
kemeri bulundurulması ve kullandırılması mecburidir.
Bunların dışında kalan ve halen trafikte kullanılmakta
olan diğer taşıt sahipleri isteğe bağlı olarak 1 sayılı Cetvelde yer alan “Emniyet Kemeri”ni numunesine uygun
olarak taktırabilirler. Minibüslerin arka koltuklarında,
kamyon, kamyonet, çekici ve şehirlerarası otobüslerde
emniyet kemeri ile ilgili hükümler 01.08.1998 tarihinden sonra üretilen araçlarda uygulanır. Bu araçlar yerleşim yeri içinde sürülürken gerekli görülenler için emniyet kemeri kullanma mecburiyeti İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak genelgeler doğrultusunda aranmayabilir.”
d bendi: “(b) bendinde sayılan taşıtlarda sürücü yanındaki ön koltukta on (10) yaşından küçük çocukların
taşınması yasaktır.”
Ceza konusu ise 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun 78/1-a maddesinde düzenlenmiştir. Kanuna göre
otomobil ve minibüs cinsi taşıtlarda emniyet kemeri bulundurmayan ve kullanmayanlar para cezası ve 5 ceza
puanı ile cezalandırılmıştır (22).
Yapılan bu düzenlemelere rağmen ülkemizde sürücüler arasında emniyet kemeri kullanım yüzdesi olduk-
Trafik Kazalarına Bağlı Yaralanma ve Ölümlerin Önlenmesi
Trafik güvenliği çok yönlü müdahaleler ile engellenebilir bir olgudur. Bu nedenle trafik güvenliğinin sağlanması için kurumlar arası işbirliği yapılması gerekmektedir.
Karar vericilerin, medyanın, üniversitelerin, sivil toplum
kuruluşlarının ve otomobil üreticilerinin bu konuda ortak hareket etmesi gerekmektedir (Şekil 5).
Şekil 5. Trafik Güvenliği Uygulama Şeması
Trafik güvenliği ile ilgili öncelikli olarak sivil toplum
6
Kaplan ve Özcebe
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009
8. Exponent, Engineering and Scientific Consulting,
Cannonball Run Accident, http://www.exponent.com/
cannonball_run/ Erişim Tarihi: 15.09.2010
9. Mayrose J., Priya A. The safest seat: Effect of seating
position on occupant mortality. Journal of Safety Research
2008; 39(4): 433–436
10.Ichikawa M., Nakahara S., Wakai S. Mortality of
front-seat occupants attributable to unbelted rear-seat
passengers in car crashes. Lancet 2002; 359(9300): 43–44
11.Alkan N., Sözen Ş. Ulaşım Kazalarına Bağlı Ölümlerin ve
Alınacak Tedbirlerin Adli Tıbbi Değerlendirilmesi.Ulusal
Travma Dergisi 1999; 1(I): 1-6
12.Koçak A. Aktaş E, Ö. Zeyfeoğlu Y. Tıp Fakültesi Öğretim
Üyeleri Arasında Çocuk Koltuğu ve Emniyet Kemeri
Kullanım Yaygınlığı, Uluslararası Trafik ve Yol Güvenliği
Kongresi’nde Sunulan Bildiri, Gazi Üniversitesi, Ankara,
2002 http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/pdf/A5-14.
pdf Erişim Tarihi: 21.06.2010
13.Temel F, Özcebe H. Türkiye’de Karayollarında Trafik
Kazaları. Sted 2006;15(11):192-198
14.Emniyet Kemeri Neden Gereklidir. Trafik Dergisi, Ankara
Trafik Vakfı Yayınları. 2008; 6(26):18-23.
15.Zambon F., Fedeli U., Marchesan M., Schievano E., Ferro
A., Spolaore P. Seat belt use among rear passengers:
Validity of self-reported versus observational measures.
BMC Public Health 2008; 9(8): 233
16.Mayrose J, Jehle D, Hayes M, Tinnesz D, Piazza G,
Wilding G.E. Influence of the Unbelted Rear-seat
Passenger on Driver Mortality: The Backseat Bullet ACAD
EMERG MED 2005; 12: (2). 130-134
17.National Highway Traffic Safety Administration. Fatality
Analysis Reporting System. http://www-fars.nhtsa.dot.gov/
People/PeopleRestraints.aspx Erişim Tarihi: 09.09.2010
18.WHO, World Report On Road Traffic Injury Prevention.
Eds: Peden M, Scurfield R, Sleet D, Mohan D, Hyder A.A,
Jarawan E, Mathers C. Geneva, 2004. p. 45
19.Esin G. Çocuk Oto Güvenlik Koltuğu Kullanımı Hakkında
Anne-Babaların Bilgi Düzeyinin Ölçülmesi. T.C. Sağlık
Bakanlığı Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı. Yayınlanmamış Uzmanlık
Tezi. p. 5
20.Seat-belts and child restraints: A Road Safety Manual
for Decision-Makers and Practitioners. London, FIA
Foundation for the Automobile and Society, 2009. p. 9-11
21.Mayo Clinic, Infant and toddler health. Car seat safety:
Avoid 10 common mistakes. http://www.mayoclinic.com/
health/car-seat-safety/MY00824 Erişim Tarihi: 02.02.2010
22.Emniyet Genel Müdürlüğü, Karayolları Trafik Kanunu.
http://www.trafik.gov.tr/ Erişim Tarihi: 25.01.2011
23.Bektaş S, Hınıs MA. Emniyet Kemeri Kullanımına Etki
Eden Faktörlerin Otomobil Sürücüleri İçin Tahmin
Modeli. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Dergisi. 2009; 25 (1-2): 208-222
kuruluşlarının ve üniversitelerin konu ile ilgili çalışmalar yapmaları ve karar vericilere yol gösterici raporlar
sunmalıdır. Sunulan bu raporlar kapsamında karar vericiler yasal düzenlemeleri yapmalıdır. Yapılan bu yasal düzenlemeler trafikteki her bireyi koruyacak şekilde
kapsamlı olmalıdır. Yapılan yasal düzenlemeler medya ve sivil toplum kuruluşları tarafından desteklenerek,
okullarda öğrencilere konu ile ilgili olarak dersler verilerek toplumda ve otomobil üretici firmalarda bilgi ve farkındalık düzeyinin artırılması sağlanmalıdır. Ayrıca halkın bilinçlendirilmesini sağlamak amacıyla aile hekimlerinin konuya ilgisi artırılmalı ve bu şekilde aile hekimlerine kayıtlı kişilerin farkındalığı artırılmalıdır.
Otomobil üretici firmalar var olan güvenlik sistemlerinin yanında, yayaları ve arka koltuk oturanlarını da
kapsayacak şekilde yeni güvenlik sistemleri geliştirmeli
ve çocuk oto güvenlik koltuklarını yeni arabalarda müşterilere sunmalıdır.
Trafik güvenliği ile ilgili olarak yasal düzenlemelerin uygulanması konusunda denetleyici mekanizmaların duyarlılık göstermesi gerekmektedir. Trafikte denetimler sık yapılmalı, kurallara uymayanlara gerekli cezalar uygulanmalıdır.
Trafik güvenliğinin sürekliliğini sağlamak amacıyla, Ulusal Trafik Güvenliği Faaliyet Planı oluşturulmalı
ve bu konuya yeterli bütçe desteği sağlanmalıdır. Ayrıca ülkeler, trafik kazaları ile ilgili verileri düzenli olarak
toplamalı ve konu ile ilgili kurumlarla ulusal ve uluslar
arası işbirliği yapmalıdır.
} KAYNAKLAR
1. Global status report on road safety: time for action.
Geneva, World Health Organization, 2009 (www.who.
int/violence_injury_prevention/road_safety_status/2009).
Erişim Tarihi: 09.09.2010
2. WHO Injury Chart Book 2002. Department of Injuries
and Violence Prevention Noncommunicable Diseases
and Mental Health Cluster, World Health Organization,
Geneva, 2002. p. 19
3. T.C. Sağlık Bakanlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi
Başkanlığı, Hıfzıssıha Mektebi Müdürlüğü. Bölük Ofset
Matbaacılık. Türkiye’de Sağlığa Bakış, 2007. p. 23
4. Emniyet Genel Müdürlüğü, Trafik Hizmetleri Başkanlığı,
Genel Kaza İstatistikleri. http://www.trafik.gov.tr/
istatistikler/istatistikler_s.asp Erişim Tarihi: 15.09.2010
5. T.C. Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü.
Trafik Kazaları ve Özeti, 2008. Bakım Dairesi Başkanlığı,
Trafik Şubesi Müdürlüğü, Haziran 2010. p. 3
6. Boztaş G, Özcebe H. Trafik Kazası Yaralanmalarında
İkincil Korunma: Emniyet Kemeri. Sted. 2005;14 (5) 94-97
7. T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü. Ülkemizde Emniyet
Kemeri Kullanımı. Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik
Araştırma Merkezi Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1999. p.
9
7