Türkçe Rehberi Okumak İçin Tıklayınız

Transkript

AVRUPA BÝRLÝÐÝ
SÝGORTA MÜKTESEBAT REHBERÝ
Hazýrlayan: Berna Özþar
Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði
Avrupa Birliði Uzmaný
AVRUPA BÝRLÝÐÝ
SÝGORTA MÜKTESEBAT REHBERÝ
ISBN No: 978-975-6109-24-3
Geniþletilmiþ II. Baský
Temmuz - 2007
Hazýrlayan
Berna ÖZÞAR
Baský ve Dizgi
Ceyma Matbaacýlýk
MAS/SÝT Matbaacýlar Sitesi, 4. Cadde, No:123
Yüzyýl Mahallesi - Baðcýlar - Ýstanbul
0212 629 02 63 - 64
Bu kitapta yer alan bilgi ve görüþler yazara ait olup; Türkiye Sigorta ve Reasürans
Þirketleri Birliði'nin sorumluluðunda deðildir.
Bu kitabýn tüm yayýn haklarý Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði’ne aittir.
Kitaptaki bilgilerden, kaynak kullanýlmadan alýntý yapýlamaz. Kitap, izin alýnmadan
çoðaltýlamaz ve daðýtýlamaz.
SUNUÞ…
40 yýlý aþkýn bir geçmiþe dayanan Avrupa Birliði-Türkiye iliþkileri,
17 Aralýk 2004 tarihinde gerçekleþtirilen Brüksel Zirvesini
takiben yeni bir sürece girmiþtir. Brüksel Zirvesinde Türkiye ile
Avrupa Birliði arasýnda üyelik müzakerelerinin 3 Aralýk 2005
tarihinde baþlamasý kararýnýn alýnmasý ikili iliþkiler açýsýndan
önemli bir kilometre taþý oluþturmaktadýr.
Nitekim müzakerelerin ilk aþamasý olan tarama sürecinin
tamamlanmasý ve bazý baþlýklarda fiilen müzakerelerin
baþlamasýyla Türkiye pek çok alanda geniþ ve kapsamlý bir
dönüþüm gerçekleþtirmeye baþlamýþtýr. Bu dönüþüm süreci,
toplumun tüm kesimlerini ancak özellikle iþ dünyasýný ve
sektörleri yakýndan ilgilendiren sonuçlar doðurmakta, Türk
mevzuatý Avrupa Birliði müktesebatýyla uyumlu hale gelmekte
ve hukuki düzenlemeler hýzla uygulamalara yansýtýlmaktadýr.
Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði olarak bu süreçte
üzerimize düþen sektörel ve toplumsal sorumluluk bilinciyle
hareket ederek Türk sigorta sektörünün Avrupa Birliði sigorta
sektörüne uyumlu hale getirilmesi, rekabetçi bir yapýya
kavuþturulmasý ve istikrarlý bir büyümeyi baþarabilmesi
amacýyla 2005 yýlý içinde baþlattýðýmýz çalýþmalarý
sürdürüyoruz.
Bu çalýþmalar kapsamýnda ilk baskýsýný Mayýs 2005'te
yaptýðýmýz “Avrupa Birliði Sigorta Müktesebat Rehberi”nin
geniþletilmiþ ikinci baskýsýný yayýna hazýrladýk.
Rehber, Türk sigorta sektörü temsilcilerinin, sigorta alanýndaki
Avrupa Birliði mevzuatýný inceleyerek uyumda sorunlarla
karþýlaþýlabilecek alanlarý tespit etmelerini ve bu tespitler
ýþýðýnda sektörün pozisyon belirlemesini saðlama amacý taþýyor.
Rehberin birinci bölümünde, Avrupa Birliði'nin tarihçesi ile
geniþleme süreçlerine iliþkin genel bir çerçeve sunulurken
Türkiye-Avrupa Birliði iliþkileri tarihsel geliþim süreci içerisinde,
süreci etkileyen temel geliþmeler ýþýðýnda kýsaca ele alýnýyor.
Ýkinci bölümde, Avrupa Birliði'nde sigortacýlýðýn kýsa tarihçesi,
hukuki dayanaðý ve yasal düzenlemelere iliþkin genel bilgiler
sunuluyor. Üçüncü bölüm, sigorta sektörünü ilgilendiren tüm
Avrupa Birliði mevzuatýnýn özetlerine yer verirken, en son yasal
düzenlemeleri ve farklý alanlarda getirilen uygulamalarý içeriyor.
Böylelikle sektörümüze Avrupa Birliði yasal düzenlemelerine
iliþkin genel bir çerçeve sunulmasý hedefleniyor. Son bölümde
ise Avrupa Birliði'nin müzakere süreci mercek altýna alýnýyor ve
sürecin aþamalarýna iliþkin bilgiler veriliyor. Bunun ardýndan,
Avrupa Birliði'ne üyelikleri 1 Mayýs 2004 tarihinde gerçekleþen
on ülke (Çek Cumhuriyeti, Estonya, Güney Kýbrýs Rum Yönetimi,
Letonya, Litvanya, Malta, Macaristan, Polonya, Slovakya,
Slovenya) ile üyelikleri 1 Ocak 2007 tarihinde gerçekleþen iki
ülkenin (Bulgaristan ve Romanya) müzakere süreçlerinde
sigortacýlýk alanýndaki pozisyonlarý, geçiþ süreci veya istisna
taleplerinde bulunup bulunmadýklarý ve sigorta sektörlerinin
bugünkü durumlarý inceleniyor.
“Avrupa Birliði Sigorta Müktesebat Rehberi”nin geniþletilmiþ
ikinci baskýsýnýn Avrupa Birliði sürecinde saðlam adýmlarla
yürüyen Türk sigorta sektörü için yararlý olmasýný temenni
ediyorum.
Erhan TUNÇAY
Genel Sekreter
ÝÇÝNDEKÝLER
I.
AVRUPA BÝRLÝÐÝ'NE GENEL BAKIÞ
1.
Tarihsel Geliþim Süreci ...........................................11
2.
Avrupa Birliði'nin Geniþleme Süreci ........................13
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
Ýlk Geniþleme ............................................. 13
Yunanistan'ýn Tam Üyeliði ..........................14
Ýspanya ve Portekiz'in Tam Üyelikleri..........14
Derinleþme Süreci ..................................... 15
Onbeþler Avrupasý ..................................... 16
Avrupa Birliði'nin En Büyük Geniþleme
Süreci .........................................................16
2.7. Avrupa Birliði’nin Son Geniþleme Süreci ... 17
2.8. Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik ...................... 17
3.
Avrupa Birliði-Türkiye Ýliþkileri .................................19
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
Ankara Anlaþmasý ......................................19
Türkiye'nin Üyelik Baþvurusu .....................20
Aralýk 1999 Helsinki Zirvesi ....................... 21
Aralýk 2002 Kopenhag Zirvesi ....................22
Siyasi Kriterler ve Reform Süreci ...............23
2004 Yýlý Ýlerleme Raporu, Tavsiye Belgesi
ve Etki Deðerlendirmesi Raporu ................23
3.7. 17 Aralýk 2004 Brüksel Zirvesi ................... 24
3.8. Müzakere Süreci ........................................25
II.
AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK SÝGORTA PÝYASASI
1.
Tek Sigorta Piyasasýnýn Hukuki Dayanaðý ............. 29
2.
Avrupa Birliði Sigorta Sektörünü Düzenleyen
Mevzuat .................................................................. 32
III.
SÝGORTACILIÐA ÝLÝÞKÝN AVRUPA BÝRLÝÐÝ
MÜKTESEBATI
1.
Hayat Sigortasý Mevzuatý ....................................... 37
2.
Hayat Dýþý Sigorta Mevzuatý ...................................46
3.
Muhasebe Mevzuatý ............................................... 78
4.
Elektronik Ticaret Mevzuatý .................................... 92
5.
Sigorta Gruplarý (Ek Denetim) Mevzuatý ................ 95
6.
Finansal Þirket Gruplarý Mevzuatý .......................... 98
7.
Sigorta Aracýlarý Mevzuatý .................................... 101
8.
Motorlu Taþýtlar Mevzuatý ..................................... 106
9.
Reasürans Mevzuatý ............................................ 122
10. Yükümlülük Karþýlama Yeterliliði Mevzuatý ........... 127
11.
Tasfiye ve Yeniden Yapýlanma Mevzuatý .............. 128
12. Ýstatistik Mevzuatý ................................................. 130
13. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi
(Eski Sigorta Komitesi) Mevzuatý...........................133
14. Uluslararasý Anlaþmalar Mevzuatý ........................ 138
15. Diðer Ýlgili Mevzuat ............................................... 141
16. Üye Devletlerin Sigortaya Ýliþkin Avrupa Birliði
Müktesebatý Ýhlalleri ..............................................149
IV.
AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI
GENÝÞLEMELERÝ VE SÝGORTA SEKTÖRÜ
1.
Avrupa Birliði 2004 ve 2007 Yýlý Geniþlemeleri .... 159
2.
Katýlým Müzakereleri .............................................160
3.
Sigorta Alanýnda Müzakereler .............................. 164
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
3.7.
3.8.
3.9.
3.10.
3.11.
3.12.
Güney Kýbrýs Rum Yönetimi ....................... 165
Çek Cumhuriyeti ......................................... 169
Estonya ....................................................... 172
Macaristan .................................................. 175
Letonya ....................................................... 178
Litvanya .......................................................182
Malta ........................................................... 185
Polonya ....................................................... 189
Slovakya ..................................................... 193
Slovenya ..................................................... 197
Bulgaristan .................................................. 201
Romanya .....................................................204
Yararlanýlan Kaynaklar ............................................... 208
I. AVRUPA BÝRLÝÐÝ’NE GENEL BAKIÞ1
1
Bu bölümde yer alan bilgiler Dýþiþleri Bakanlýðý, Avrupa Birliði Genel Sekreterliði ve
Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu kaynaklarýndan derlenerek hazýrlanmýþtýr.
9
1. TARÝHSEL GELÝÞÝM SÜRECÝ
Avrupa Birliði, II. Dünya Savaþý'nýn ardýndan büyük bir
yýkýma uðrayan Avrupa'da, barýþýn ve bölgesel istikrarýn
yeniden saðlanmasý ve ekonominin yeniden yapýlanmasý
amacýyla oluþturulan bir ülkeler topluluðudur.
Avrupa Birliði'ni oluþturan temel deðerler, kalýcý barýþýn
saðlanmasý, birlik, özgürlük, eþitlik, güvenlik ve
dayanýþmadýr. Avrupa Birliði'nin amaçlarýný, insan haklarýna
saygý ve temel haklar ile hukukun üstünlüðü kuralýnýn
uygulanmasýný saðlamak, özgürlük ve demokrasi ilkelerini
korumak olarak özetlemek mümkündür.
9 Mayýs 1950'de Fransýz Planlama Örgütü Baþkaný Jean
Monnet'nin görüþlerinden de etkilenen dönemin Fransa
Dýþiþleri Bakaný Robert Schuman, Ruhr bölgesindeki zengin
kömür ve çelik madenlerinin Almanya ile birlikte ve bir
"uluslarüstü" örgüt aracýlýðýyla iþletilebileceðini açýklamýþtýr.
Planýn temelinde, savaþ sanayisinin ana maddeleri olan
kömür ve çeliðin üretim ve kullaným yetkisinin uluslarüstü bir
organa verilmesi ve böylelikle gelecekteki muhtemel bir
Fransa-Almanya çatýþmasýnýn önlenmesi için yeni bir
ekonomik ve politik çerçevenin oluþturulmasý yer almaktadýr.
Çaðrýya Almanya'nýn yaný sýra Ýtalya, Hollanda, Belçika ve
Lüksemburg'un da olumlu yanýt vermesi üzerine altý ülke
arasýnda 1951 yýlýnda imzalanan Paris Antlaþmasý ile
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluðu (AKÇT) kurulmuþtur. Bu
ülkelerdeki kömür ve çelik sanayisi ile ilgili olarak alýnan
kararlar, baðýmsýz olarak faaliyet gösterecek devletlerüstü
bir kuruma, diðer bir ifadeyle, bir yüksek otoriteye
11
devredilmiþtir.
AKÇT'nin baþarýsý üzerine kömür ve çelik gibi sýnýrlý
endüstrilerden ekonominin tüm sektörlerini kapsayacak bir
entegrasyon aþamasýna geçilmesine karar verilmiþ ve
1957'de imzalanan Roma Antlaþmasý ile Avrupa Ekonomik
Topluluðu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluðu (AAET)
kurulmuþtur.
1967 yýlýnda AKÇT, AAET ve AET'nin kurumlarý birleþtirilmiþ,
Avrupa Parlamentosu'nun yaný sýra, tek bir Komisyon ve tek
bir Bakanlar Konseyi oluþturulmuþtur.
AET'nin nihai hedefi Avrupa'nýn siyasal bütünlüðe ulaþmasý
olmuþtur. Bu hedefe varmak için ilk olarak üye devletler
arasýnda mallarýn, hizmetlerin, sermayenin ve iþ gücünün
serbestçe dolaþtýðý bir ortak pazar ve Gümrük Birliði
kurulmasý öngörülmüþtür. Roma Antlaþmasý'nýn 2.
maddesinde AET'nin hedefi, "Topluluðun görevi, ortak
pazarýn kurulmasý ve üye ülkelerin ekonomik politikalarýnýn
giderek yakýnlaþtýrýlmasý suretiyle, Topluluðun bütünü içinde
ekonomik etkinliklerin uyumlu olarak geliþmesini, sürekli ve
dengeli bir yayýlmayý, artan bir istikrarý, yaþam düzeyinin
hýzla yükseltilmesini saðlamak ve birleþtirdiði devletler
arasýnda daha sýký iliþkiler gerçekleþtirmektir" þeklinde
özetlenmiþtir.
Üye devletler arasýndaki Gümrük Birliði, Roma
Antlaþmasý'nda öngörülen tarihten önce, 1 Temmuz 1968'de
gerçekleþmiþ, ulaþtýrma ve enerji alanlarýndaki gecikmelere
raðmen AET, 31 Aralýk 1969 tarihinde Antlaþma ile saptanan
12
hedeflerin çoðuna ulaþmayý baþarmýþtýr.
Avrupa Birliði'nin temellerini atan Roma Antlaþmasý,
uluslarüstü bir karar alma mekanizmasý oluþturmayý
hedeflemiþtir. Uluslarüstü bir karar mekanizmasýnýn anlamý,
Avrupa Birliði'ni yönetmek üzere oluþturulan kurumlarýn üye
devletlerden baðýmsýz olup pek çok konuda üye devletleri
baðlayýcý durumda olmasýdýr. 1986'da Tek Avrupa Senedi,
1992'de Avrupa Birliði'ni oluþturan Maastricht Antlaþmasý,
1997 yýlýnda Amsterdam Antlaþmasý ve 2000 yýlýnda Nice
Antlaþmasý ile Avrupa Birliði kurumlarýnýn yapýsý, iþleyiþi,
üye sayýlarý ve karar verme mekanizmasý üzerindeki etkileri
üzerinde deðiþiklikler yapýlmýþtýr.
2. AVRUPA BÝRLÝÐÝ'NÝN GENÝÞLEME SÜRECÝ
2.1. Ýlk Geniþleme
Altýlar Avrupasý'nýn baþarýsý üzerine Birleþik Krallýk,
Danimarka, Ýrlanda ve Norveç üyeliðe baþvurmuþtur.
General Charles de Gaulle yönetimindeki Fransa'nýn 1961
ve 1967'de iki kez veto yetkisini kullandýðý bir pazarlýk
sürecinin ardýndan, 1969 yýlýnda gerçekleþtirilen Zirve
Toplantýsýnda, Avrupa Topluluðu’na (AT) katýlma talebinde
bulunan Ýngiltere, Ýrlanda, Danimarka ve Norveç ile konuya
iliþkin müzakerelerin baþlatýlmasý kabul edilmiþtir. Ýki yýl
süren müzakerelerden sonra Ýngiltere, Ýrlanda ve Danimarka
22 Ocak 1972'de tam üye olarak Topluluða katýlmýþlar,
Norveç'in katýlýmý ise ülkede yapýlan referandumla
reddedilmiþtir.
13
AT'nin ilk geniþlemesi nispeten sorunsuzdur. Benzer
yönetim yapýlarýna ve geliþmiþlik düzeylerine sahip ülkelerin
AT çatýsý altýndaki entegrasyonlarý göreceli olarak daha
kolay olmuþtur. Üye devlet sayýsýný altýdan dokuza yükselten
ilk geniþleme ile birlikte, Topluluk sosyal, bölgesel ve
çevresel konulardaki sorumluluklarýna yeni bir derinlik
kazandýrmýþtýr.
2.2. Yunanistan'ýn Tam Üyeliði
12 Haziran 1975'te Yunanistan'ýn tam üyelik baþvurusu
gerçekleþmiþ, Avrupa Komisyonu'nun olumsuz görüþ
vermesine karþýn Bakanlar Konseyi ekonomik gerekçeleri
geri plana iterek siyasi gerekçelerle tam üyelik
müzakerelerinin baþlamasýna yeþil ýþýk yakmýþtýr.
Müzakerelerin ardýndan, Yunanistan 1 Ocak 1981 tarihinde
AT'nin 10. tam üyesi olmuþtur.
2.3. Ýspanya ve Portekiz'in Tam Üyelikleri
1980'li yýllarda geniþleme dalgasý, yine Avrupa'nýn güney
ekseninde gerçekleþmiþ, faþist diktatörlerin siyaset
sahnesinden çekilmesiyle demokrasiye geçen Ýspanya ve
Portekiz de tam üyelik baþvurusunda bulunmuþlardýr.
Yunanistan'ýn tam üyelik baþvurusunda olduðu gibi Ýspanya
ve Portekiz'in tam üyelik baþvurularýnda da Avrupa
Komisyonu'nun olumsuz görüþ vermesine karþýn Bakanlar
Konseyi ekonomik gerekçeleri geri plana iterek siyasi
gerekçelerle tam üyelik müzakerelerinin baþlamasýna yeþil
ýþýk yakmýþtýr.
14
Ýspanya ve Portekiz'le müzakereler çetin geçmiþ,
müzakerelerin yapýsý bu ülkelerle yapýlan katýlým
anlaþmalarýna da yansýmýþ, bu ülkelere özellikle iþçilerin
serbest dolaþýmýyla ilgili olarak yedi yýl gibi uzun bir süre
tanýnmýþtýr. Bu ülkelerin ortak tarým politikasýna uyumlarý ve
Topluluk bütçesinden yararlanmalarý yine uzun süreli geçiþ
dönemlerine tabi tutulmalarýna yol açmýþtýr.
Tamamlanan müzakerelerin ardýndan, Ýspanya ve Portekiz,
1986 tarihinde Topluluk’a tam üye olmuþlardýr.
Ýspanya ve Portekiz'in katýlýmýyla Topluluk baþlangýçtaki üye
devlet sayýsýný ikiye katlamýþtýr. Özellikle Ýspanya'nýn
katýlýmý, Topluluk içerisinde beþinci büyük ülkenin varlýðýna
yol açarken karar alma sürecini de daha güç iþler hale
getirmiþtir. Ýspanya'nýn büyük bir tarým ülkesi olmasý da
Topluluk bütçesi için ek bir yük anlamýna gelmiþtir.
1982'de Yunanistan'ýn, 1986'da da Ýspanya ve Portekiz'in
katýlýmlarý, Topluluðu, üye devletlerin ekonomik geliþmeleri
arasýndaki farklýlýklarý azaltmaya yönelik yapýsal programlar
uygulamaya yöneltmiþtir.
2.4. Derinleþme Süreci
7 Þubat 1992’de imzalanarak 1 Kasým 1993’te yürürlüðe
giren Maastricht Antlaþmasý ile üç sütunlu bir Avrupa Birliði
yapýlanmasý oluþturulmuþtur. Avrupa Birliði, 1995 yýlýna
kadar kendi içine kapanarak temel bazý sorunlarýna çözüm
arayýþýna girmiþ, “Ortak Pazar” çerçevesinde
tamamlanamayanlarý "Tek Pazar" çatýsý altýnda toplamaya
15
yönelmiþ ve "Ekonomik ve Parasal Birlik " hedefi
doðrultusunda çalýþmalarýna hýz vermiþtir.
2.5. Onbeþler Avrupasý
1990'lý yýllardaki Avrupa entegrasyon sürecinin ilk ve son
geniþlemesi 1 Ocak 1995 tarihinde gerçekleþmiþ;
Avusturya, Ýsveç ve Finlandiya Avrupa Birliði'ne tam üye
olmuþlardýr. Tam üyeliði beklenen bir diðer ülke olan Norveç,
ilk geniþleme dalgasýnda olduðu gibi yine referanduma
gitmiþ ve Norveç halký büyük ölçüde Avrupa Birliði'nin ortak
balýkçýlýk politikasý nedeniyle Birlik dýþýnda kalmayý tercih
etmiþtir.
2.6. Avrupa Birliði'nin En Büyük Geniþleme Süreci
Berlin Duvarý'nýn yýkýlmasýnýn ardýndan iki Almanya'nýn
birleþmesiyle Avrupa'nýn merkezinde bir demokratikleþme
süreci baþlamýþ, Sovyetler Birliði'nin çözülmesiyle
Avrupa'nýn siyasi yapýsý büyük bir deðiþikliðe uðramýþtýr. Bu
süreçte Avrupa Birliði ile eski Varþova Paktý'na dahil Orta ve
Doðu Avrupa ülkeleri arasýndaki iliþkiler güçlenmiþ ve
Avrupa anlaþmalarý ile ticari iþbirliði geliþtirilmiþtir.
Avrupa Birliði, Kopenhag Zirvesi'nde aldýðý kararlar uyarýnca
Macaristan, Polonya, Litvanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti,
Slovakya, Estonya, Slovenya ve bunlarýn yaný sýra Güney
Kýbrýs Rum Yönetimi'ni kapsayan bir geniþleme süreci
baþlatmýþtýr. Bu sürece Malta ve Türkiye de katýlmýþtýr.
Kopenhag Zirvesi'nde, müzakereleri tamamlayan on aday
16
ülkenin Mayýs 2004'te, Bulgaristan ve Romanya'nýn 2007'de
üye olmasý ve Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmesi
durumunda Türkiye ile de müzakerelerin 2005 yýlýnda
baþlatýlmasý kararlaþtýrýlmýþtýr.
1 Mayýs 2004'te Avrupa Birliði'nin en kapsamlý geniþleme
süreci tamamlanmýþ ve Macaristan, Polonya, Litvanya,
Letonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Estonya, Slovenya ve
Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nin tam üyeliði gerçekleþmiþtir.
Bu geniþlemeyle 25 üyeli Avrupa Birliði'nin nüfusu 450
milyonu aþmýþ, yüzölçümü ise yaklaþýk %23 oranýnda
artmýþtýr.
2.7. Avrupa Birliði'nin Son Geniþleme Süreci
Bulgaristan ve Romanya'nýn 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle
resmen Avrupa Birliði üyesi olmalarý ile birlikte Avrupa
Birliði'ne üye ülkelerin sayýsý 27'ye yükselmiþtir.
16 yýl önce sosyalist sistemden çýkarak piyasa ekonomisine
geçen bu iki ülkede son yýllarda önemli adýmlar atýlmýþtýr.
Ancak, yolsuzlukla mücadele, tarým sektörü ve adli
sistemdeki yapýsal sorunlar halen devam etmektedir.
2.8. Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik
Avrupa Birliði'ne katýlmak isteyen ülkelerden, Avrupa
Birliði'nin temel deðerleri olan kalýcý barýþýn saðlanmasý,
eþitlik, özgürlük, insan haklarý, azýnlýk haklarý ve temel
haklara saygý gibi ilkelere uymalarý beklenmektedir.
Ülkelerden Avrupa Birliði normlarýna ve müktesebat adý
17
verilen Avrupa Birliði mevzuatýna uyum saðlamalarý da
istenmektedir.
Avrupa Birliði'ne üye olmak isteyen bir ülkenin uymasý
gereken temel kriterler, “Kopenhag Kriterleri” adý verilen ve
1993 yýlýnda belirlenmiþ olan kriterlerdir. “Kopenhag
Kriterleri” þunlardýr:
- Siyasi kriterler: Aday ülke, demokrasi, hukukun
üstünlüðü, insan haklarý, azýnlýklara saygý ve azýnlýklarýn
korunmasýnýn güvence altýna alýndýðý istikrarlý bir kurumsal
yapýya sahip olmalýdýr.
- Ekonomik kriterler: Aday ülke, iþleyen bir piyasa
ekonomisi ve Avrupa Birliði içinde rekabetçi baský ve piyasa
güçleriyle baþa çýkabilme kapasitesine sahip olmalýdýr.
- Topluluk müktesebatýnýn kabulü: Aday ülke, siyasi,
ekonomik ve parasal birlik amaçlarýna uyum dahil olmak
üzere, Avrupa Birliði mevzuatýný üstlenebilme ve
uygulayabilme kapasitesine sahip olmalýdýr.
Üyelik görüþmelerinin baþlatýlmasý için ön koþul siyasi
kriterlerin, yani demokrasi, hukukun üstünlüðü, insan haklarý
ve azýnlýklara saygý kriterlerinin yerine getirilmesidir.
18
2
3. AVRUPA BÝRLÝÐÝ-TÜRKÝYE ÝLÝÞKÝLERÝ
Türkiye ve Avrupa Birliði arasýndaki iliþkilerin resmi
baþlangýcý, altý ülke tarafýndan Avrupa Ekonomik
Topluluðu'nun (AET) kurulmasýnýn ardýndan, Türkiye'nin 31
Temmuz 1959 tarihinde gerçekleþtirdiði baþvuruya
dayanmaktadýr.
Türkiye'nin tam üyelik baþvurusuna o zamanki adýyla Avrupa
Ekonomik Topluluðu tarafýndan verilen cevapta, ülkenin
kalkýnma düzeyinin tam üyeliðin gereklerini yerine
getirmeye henüz yeterli olmadýðý belirtilmiþ ve tam üyelik
koþullarý gerçekleþinceye kadar geçerli olacak bir ortaklýk
anlaþmasý imzalanmasý önerilmiþtir. Bunu takiben 12 Eylül
1963 tarihinde Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluðu
arasýnda bir ortaklýk kuran Ankara Anlaþmasý imzalanmýþtýr.
3.1. Ankara Anlaþmasý
Ankara Anlaþmasý'nýn önsözünde açýkça belirtildiði üzere
Avrupa Ekonomik Topluluðu tarafýndan Türk halkýnýn yaþam
kalitesinin yükseltilmesi amacýyla saðlanacak destek, ileride
Türkiye'nin Topluluða katýlýmýna yardýmcý olma amacý
taþýyacaktýr. Ankara Anlaþmasý çerçevesince kurulan
Türkiye-Avrupa Birliði ortaklýk iliþkisinin temel hedefi
Türkiye'nin Topluluða tam üyeliðinin saðlanmasýdýr.
Anlaþma'nýn 28. maddesi uyarýnca "Anlaþmanýn iþleyiþi,
Topluluðu kuran Antlaþmadan doðan yükümlülüklerin
tümünün Türkiye tarafýndan üstlenilebileceðini
2
Bu bölümde yer alan bilgiler Dýþiþleri Bakanlýðý, Avrupa Birliði Genel Sekreterliði ve
Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu kaynaklarýndan derlenerek hazýrlanmýþtýr.
19
gösterdiðinde, Akit Taraflar, Türkiye'nin Topluluða katýlmasý
olanaðýný inceleyeceklerdir.”
Anlaþma, hazýrlýk dönemi, geçiþ dönemi ve nihai dönem
olmak üzere üç aþama öngörmüþtür. Geçiþ döneminin
sonunda Gümrük Birliði'nin tamamlanmasý planlanmýþtýr.
Hazýrlýk döneminin ardýndan 13 Kasým 1970 tarihinde
imzalanan ve 1973 yýlýnda yürürlüðe giren Katma Protokol,
22 yýl sürmesi öngörülen geçiþ dönemini resmen
baþlatmýþtýr. Katma Protokol ile Türkiye, AT'ye yönelik
gümrük vergilerinin sanayi ürünleri için tamamen
kaldýrýlmasýný ve AT tarafýndan üçüncü ülkelere karþý
uygulanan vergilerin uygulanmasýný kabul etmiþtir. Bu
çerçevede, sanayi ürünleri için 12 yýllýk vergi indirimi geçiþ
süresi ve rekabet gücü zayýf olan sanayi dallarý içinse 22
yýllýk vergi indirimi takvimi öngörülmüþtür.
Ne var ki, gerek Ankara Anlaþmasý gerekse Katma Protokol
planlandýðý þekilde uygulanamamýþtýr. 1978-1988
arasýndaki dönemde gümrük indirimleri durmuþtur. Topluluk
ve Türkiye arasýndaki iliþkiler 12 Eylül döneminde
dondurulmuþ ve mali iþbirliðine son verilmiþtir. Katma
Protokol'ün ise yalnýzca ticari hükümleri iþlemeye devam
etmiþtir.
3.2. Türkiye'nin Üyelik Baþvurusu
Türkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa Topluluðu'na tam
üyelik baþvurusu yapmýþ; ancak Avrupa Komisyonu 1989
yýlýnda verdiði cevapta, Topluluk içerisindeki iç pazarýn
tamamlanmasý sürecinden önce yeni bir üye kabul
20
edilemeyeceðini belirterek, öncelikle Gümrük Birliði'nin
tamamlanmasý önerisinde bulunmuþtur.
Ýliþkiler 1993 yýlýnda Gümrük Birliði görüþmelerinin
baþlamasýyla yeni bir boyut kazanmýþtýr. Gümrük Birliði
Kararý, Türkiye-AET Ortaklýk Konseyi'nin 6 Mart 1995 tarihli
toplantýsýnda kabul edilmiþtir. 1/95 sayýlý Ortaklýk Konseyi
Kararý ile Türkiye ve Avrupa Birliði arasýndaki Gümrük Birliði
1 Ocak 1996'da yürürlüðe girmiþtir.
Türkiye-Avrupa Birliði Gümrük Birliði, taraflarýn birbirlerine
uyguladýklarý gümrük vergileri ile eþ etkili vergileri, karþýlýklý
ticaretin önündeki tüm engel ve kýsýtlamalarý kaldýrmalarý ve
üçüncü ülke kaynaklý ürünlerde ortak bir gümrük vergisi
tahsil etmeleri anlamýna gelmektedir. Bununla birlikte,
Avrupa Birliði'nin “Ortak Ticaret ve Ortak Rekabet
Politikalarý”nýn temel ilkelerine uyum, diðer bir ifadeyle, fikri,
sýnaî ve ticari haklarýn korunmasý, rekabet, devlet yardýmlarý
ve vergilendirme gibi alanlarda mevzuatýn yakýnlaþtýrýlmasý
ile hizmet sunumu serbestîsi ve yerleþme hakký konularýnda
uyumu içermektedir.
3.3. Aralýk 1999 Helsinki Zirvesi
Avrupa Komisyonu tarafýndan 13 Ekim 1999 tarihinde
açýklanan Türkiye Ýlerleme Raporu'nda Türkiye'ye üyelik
perspektifi verilmesi önerisinin ardýndan, 10-11 Aralýk 1999
tarihlerinde Helsinki'de gerçekleþtirilen Avrupa Birliði Devlet
ve Hükümet Baþkanlarý Zirvesi'nde Türkiye, Avrupa Birliði
üyeliðine aday ülke olarak kabul edilmiþtir.
21
Helsinki Zirvesi Sonuç Bildirgesi'nde Türkiye'nin diðer aday
ülkeler gibi katýlým öncesi stratejisinden yararlanmasýnýn
saðlanmasý ve Türkiye için bir Katýlým Ortaklýðý Belgesi
hazýrlanmasý öngörülmüþtür.
Türkiye için ilk Katýlým Ortaklýðý Belgesi Avrupa Komisyonu
tarafýndan hazýrlanarak 8 Mart 2001 tarihinde onaylanmýþtýr.
Katýlým Ortaklýðý Belgesi, Avrupa Birliði'nin katýlým
kriterlerinin karþýlanmasý yönünde ilerleme kaydedilmesi
amacýyla Türkiye için önceliklerin belirlendiði bir yol haritasý
niteliðindedir.
Belgede yer alan önceliklerin hayata geçirilmesine yönelik
program ve takvime iliþkin olarak Türkiye tarafýndan
hazýrlanan Ulusal Program ise 19 Mart 2001 tarihinde
hükümet tarafýndan onaylanarak 26 Mart 2001 tarihinde
Avrupa Komisyonu'na sunulmuþtur. Programda geniþ çaplý
bir siyasi ve ekonomik reform gündemi ortaya konmuþtur.
Katýlým Ortaklýðý Belgesi Nisan 2003'te, Ulusal Program ise
Temmuz 2003'te gözden geçirilmiþtir.
3.4. Aralýk 2002 Kopenhag Zirvesi
2002 yýlýndaki Kopenhag Zirvesi'nde Türkiye'yle ilgili olarak
gözden geçirilmiþ bir Katýlým Ortaklýðý Belgesi hazýrlanmasý,
müktesebat uyum çalýþmalarýnýn yoðunlaþtýrýlmasý, Gümrük
Birliði'nin geliþtirilip derinleþtirilmesi, mali iþbirliðinin
arttýrýlmasý ve Türkiye'ye verilecek mali yardýmlarýn “katýlým”
baþlýklý bütçe kalemine alýnmasý doðrultusunda karar
alýnmýþtýr.
22
Zirve'de, Aralýk 2004'te Avrupa Komisyonu'nun rapor ve
tavsiyesine dayanarak Türkiye'nin Kopenhag siyasi
kriterlerini yerine getirdiðine karar verilmesi halinde, katýlým
müzakerelerinin gecikmeksizin baþlatýlacaðý
kararlaþtýrýlmýþtýr.
3.5. Siyasi Kriterler ve Reform Süreci
1999 Helsinki Zirvesi'nde aday ülke statüsünü kazanmasýný
takiben, Türkiye kapsamlý bir reform süreci içerisine
girmiþtir. Bu çerçevede insan haklarý ve temel özgürlükler
alanlarýnda yasal ve idari düzenlemeler yapýlmýþ; düþünce
ve ifade özgürlüðünün geniþletilmesi, farklý din veya
inançlara mensup kiþilerin ibadet özgürlüklerinin
güçlendirilmesi, farklý dil ve lehçelerin öðrenilmesi gibi
konularda önemli adýmlar atýlmýþtýr.
Bu reformlarla birlikte, mahkemelerin þeffaf hale getirilmesi
saðlanmýþ, uluslararasý anlaþmalarýn Türk hukukundaki yeri
konusuna netlik kazandýrýlmýþ, kadýn-erkek eþitliðinin
geliþtirilmesi gibi konularda düzenlemeler yapýlmýþ, dernek
ve vakýf faaliyetleri kolaylaþtýrýlmýþtýr.
19 Þubat 2002-14 Temmuz 2004 tarihleri arasýnda Avrupa
Birliði siyasi kriterlerini yerine getirmek amacýyla sekiz uyum
paketi hayata geçirilmiþtir.
3.6. 2004 Yýlý Ýlerleme Raporu, Tavsiye Belgesi ve Etki
Deðerlendirmesi Raporu
Avrupa Komisyonu, Aralýk 2002 Kopenhag Zirve sonuçlarý
23
uyarýnca hazýrladýðý Ýlerleme Raporu ve Tavsiye Belgesi'ni 6
Ekim 2004 tarihinde açýklamýþtýr. Komisyon ayrýca,
Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne üyeliðinin Birlik açýsýndan
yaratacaðý etkileri içeren bir “Etki Deðerlendirmesi Raporu”
da yayýnlamýþtýr.
Avrupa Komisyonu tarafýndan Türkiye için hazýrlanan 2004
yýlý Ýlerleme Raporu'nda Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne uyum
çerçevesinde gerçekleþtirdiði düzenlemeler kapsamlý
þekilde ele alýnmýþtýr. Tavsiye metninde, siyasi kriterlerin
yeterli düzeyde yerine getirildiði tespitinden hareket
edilerek, üye devletlere Türkiye ile müzakerelerin
baþlatýlmasý yönünde net bir tavsiyede bulunulmuþtur. “Etki
Deðerlendirmesi Raporu”nda ise, Türkiye'nin Avrupa
Birliði'ne üyeliðinin Avrupa Birliði'nin çeþitli politikalarýna
olasý etkileri deðerlendirilmiþ ve üyeliðin genel olarak Birlik'e
olumlu katkýlarda bulunacaðý sonucuna ulaþýlmýþtýr.
3.7. 17 Aralýk 2004 Brüksel Zirvesi
17 Aralýk 2004 tarihinde gerçekleþtirilen Avrupa Birliði Devlet
ve Hükümet Baþkanlarý Zirvesi'nde Avrupa Birliði'nin Türkiye
ile üyelik müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde
baþlamasýna karar verilmiþtir.
Zirve Bildirisi uyarýnca Avrupa Komisyonu'na, müzakerelerin
esaslarýný belirleyecek Çerçeve Belge ile Katýlým Ortaklýðý
Belgesi (KOB) hazýrlanmasý görevi verilmiþtir. Çerçeve
Belge'nin Haziran 2005, Katýlým Ortaklýðý Belgesi'nin ise
Kasým 2005 içerisinde hazýrlanarak 2005 yýlý Ýlerleme
Raporu ile birlikte Türkiye'ye sunulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr.
24
Söz konusu belgelerin yaný sýra Avrupa Komisyonu,
Türkiye'nin tanýtýmýna iliþkin olarak sivil toplum örgütleri
aracýlýðýyla yürütülecek faaliyetleri içerecek olan “Sivil
Toplum Diyaloðu” baþlýklý bir çalýþma hazýrlamakla
görevlendirilmiþtir.
3.8. Müzakere Süreci
29 Haziran 2005 tarihinde Avrupa Komisyonu, müzakereleri
düzenleyen temel ilkeleri, müzakerelerin kapsam ve
içeriðini, müzakere baþlýk ve prosedürlerini içeren “Türkiye
için Katýlým Müzakereleri Çerçevesi Taslaðý” ile “Sivil
Toplumlar Arasýndaki Diyaloða iliþkin Teblið”i açýklamýþtýr.
Bunu takiben Türkiye, tarama ve müzakere sürecinin nasýl
iþleyeceðine ve müzakereleri yürütecek heyete iliþkin idari
yapýlanmasýný oluþturmuþtur. Bu çerçevede müzakere
sürecinin Baþbakanlýk Müsteþarlýðý, Avrupa Birliði Genel
Sekreterliði, Dýþiþleri Bakanlýðý, Devlet Planlama Teþkilatý ve
Türkiye'nin Avrupa Birliði Nezdindeki Daimi Temsilciliði
olmak üzere beþ kurum tarafýndan takip edilmesi
Üyelik müzakerelerinin ilk aþamasýný oluþturan tarama
süreci, 20 Ekim 2005 tarihinde “Bilim ve Araþtýrma” faslýnda
düzenlenen tanýtýcý tarama toplantýsý ile resmen baþlamýþtýr.
Türkiye'nin fiili müzakerelere hazýrlanmasýný ve katýlým
öncesi sürecin hýzlandýrýlmasýný hedefleyen tarama
döneminde öncelikli olarak, Avrupa Birliði müktesebatý
kapsamýndaki mevzuat hakkýnda bilgi verilmiþtir. Tanýtýcý
taramalar olarak nitelendirilen bu sürecin ardýndan ayrýntýlý
25
taramalara geçilmiþ, Avrupa Birliði müktesebatý ile aday ülke
mevzuatý ve uygulamasý arasýndaki farklýlýklar belirlenmiþ ve
bu farklýlýklarýn giderilmesi için gerekli uyum sürecinin genel
bir takvimi oluþturulmuþtur. Bir yýl içerisinde 35 fasýlda
tarama süreci tamamlanmýþtýr.
11 Aralýk 2006 tarihinde Brüksel'de yapýlan Avrupa Birliði
Dýþiþleri Bakanlarý Toplantýsý'nda ise havaalanlarý ve
limanlarýný Kýbrýs Rum Kesimi'ne açmamasý nedeniyle
Türkiye ile müzakerelerde sekiz faslýn kýsmen askýya
alýnmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Askýya alýnan bu fasýllar mallarýn
serbest dolaþýmý, iþ kurma hakký ve hizmet sunumu
serbestîsi, mali hizmetler, tarým ve kýrsal kalkýnma,
balýkçýlýk, ulaþtýrma politikasý, gümrük birliði ve dýþ
iliþkilerdir.
Kitap yayýna hazýrlandýðý sýrada bazý fasýllarda müzakereler
açýlmýþ ve geçici olarak kapatýlmýþtýr.
17 Nisan 2007 tarihinde ise 2007-2013 döneminde Avrupa
Birliði müktesebatýna uyum kapsamýnda gerçekleþtirilecek
yasal düzenlemeleri içeren “Türkiye'nin Avrupa Birliði
Müktesebatýna Uyum Programý” kamuoyuna açýklanmýþtýr.
Rapor, toplam 412 sayfadan oluþmakta olup Avrupa
Birliði’ne uyum çalýþmalarý çerçevesinde yedi yýl içerisinde
yaklaþýk 200 kanun ve 600 ikincil mevzuatýn çýkarýlmasý
öngörülmektedir.
26
II. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK
SÝGORTA PÝYASASI
27
1. TEK SÝGORTA PÝYASASININ HUKUKÝ DAYANAÐI
Finansal hizmetler alanýnda Avrupa Birliði'nin temel
önceliklerinden biri sigortacýlýk sektöründe bir tek pazar
yaratmak olmuþtur.
Bu alanda Avrupa Birliði müktesebatýnýn hukuki dayanaðýný
Avrupa Topluluðu'nu kuran Antlaþma'nýn Topluluk
politikalarýna iliþkin 3. Bölümünün yerleþme hakkýna iliþkin 2.
Baþlýðý (Madde 43-48 (eski Madde 52-58)) ile hizmetlere
iliþkin 3. Baþlýðý (Madde 49-55 (eski Madde 59-66))
oluþturmaktadýr.
Yerleþme hakkýna iliþkin 2. Baþlýk uyarýnca, bir üye devlet
vatandaþý serbest meslek sahibi kiþiler veya tescilli ofisi,
merkezi söz konusu üye devlette bulunan þirketler, baþka bir
üye devlette o devletin kendi vatandaþlarý için belirlemiþ
olduðu koþullardan farklý koþullara tabi olmaksýzýn, “sürekli
ikametgâh” hakkýna sahip olarak bir ticari faaliyette
bulunabilmektedir. Bu çerçevede, bir üye devlet
vatandaþýnýn baþka bir üye devlet sýnýrlarý içerisinde
yerleþme hakkýna yönelik kýsýtlamalar yasaklanmýþtýr. Bu
yasaklama herhangi bir üye devlet sýnýrlarý içerisinde
yerleþik herhangi bir üye devlet vatandaþýnýn acente, þube
veya bir yan þirket kurmak suretiyle yerleþmesine yönelik
kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý için de geçerlidir.
Hizmetlere iliþkin üçüncü baþlýk altýnda ise, bir üye devlet
vatandaþý serbest meslek sahibi kiþilerin veya merkezi bir
üye devlette mukim bulunan þirketlerin, baþka bir üye
devlette, o devletin kendi vatandaþlarý veya o devlette
29
mukim þirketler için belirlenmiþ olandan farklý koþullara tabi
olmaksýzýn hizmet saðlama hakkýna sahip olabileceði
öngörülmüþtür. Birlik içerisinde yerleþik üye devlet
vatandaþlarýna hizmet sunumuna yönelik kýsýtlamalar
yasaklanmýþtýr.
Kurucu Antlaþmalar uyarýnca sigorta alanýndaki tek pazar iç
sýnýrlarýn bulunmadýðý bir alandýr. Sigorta alanýnda tek
pazarýn gerçekleþtirilmesi süreci, 1961 yýlýnda ulusal hukuk
kurallarýnýn yakýnlaþtýrýlmasý amacýný taþýyan hizmetlerin
serbest dolaþýmýna iliþkin Genel Programýn kabulüyle
baþlamýþtýr. 1 Temmuz 1994 tarihinden itibaren Avrupa
Birliði sigorta piyasalarý (1 Mayýs 2004 tarihi itibarý ile
üyelikleri gerçekleþen on yeni ülke ve 1 Ocak 2007 tarihi
itibarý ile üyeliði gerçekleþen iki ülke de dâhil olmak üzere) ile
Avrupa Ekonomik Alaný altýnda Lihtenþtayn, Norveç ve
Ýzlanda geniþ ve tek bir sigorta pazarý oluþturmuþlardýr.
Sürecin 40 yýldan fazla zamana yayýlmasý, üye devletlerdeki
düzenlemelerin kapsam ve yapýlarýna iliþkin farklýlýklardan
kaynaklanmaktadýr.
Geniþ ve tek sigorta piyasasýnýn kurulmasý dünyada bir
benzeri daha olmayan bir geliþmedir. Tek bir sigorta piyasasý
içerisinde þirketler ürünlerini Avrupa Birliði üyesi tüm
ülkelerde serbestçe satabildikleri gibi, kiþiler de sigortacýlýk
iþlemleri için kendi yerleþik bulunduklarý ülke dýþýnda her
hangi bir üye devlet sigortacýsýna baþvurabilmektedir.
Tek sigorta piyasasý ile Avrupa Birliði yalnýzca þirketlerin
aralarýndaki rekabeti arttýrmayý deðil kiþilerin güvenle daha
iyi ürünlere eriþimini saðlayacak olanaklarý sunmayý da
30
hedeflemektedir. Bu amacýn gerçekleþmesi ile rekabetçi bir
sigortacýlýk sektörünün oluþmasý saðlanacak, bu da
ekonomik etkinlik ve geliþmeye katkýda bulunacaktýr.
Özellikle son yýllarda Avrupa Birliði üyesi ülkelerde sigorta
piyasalarý, sigorta ürünlerine yönelik önemli bir talep artýþý ile
karþý karþýya bulunmakta; bu ise önemli bir ciro artýþýna yol
açmaktadýr. Artan talep ve sigortacýlýk sektöründeki
büyüme, faaliyetlerde artýþý ve geliþmeyi de beraberinde
getirmiþtir.
Bu geliþmelerle birlikte Avrupa Birliði'nin sigortacýlýk
alanýnda iki temel görevi bulunmaktadýr. Bu görevlerin ilki
tüm Avrupa Birliði vatandaþlarýnýn piyasadaki mevcut
sigorta ürünlerine eriþimlerini mümkün kýlmak ve sigorta
iþlemlerinde kendilerine gerekli yasal ve finansal korumayý
saðlamaktýr. Diðer görev ise, bir üye devlette faaliyet
gösterme iznine sahip bir sigorta þirketinin Avrupa Birliði
genelinde faaliyette bulunabilmesi için yerleþme hakký ile
hizmet sunumu hakkýndan faydalanmasýný saðlamaktýr.
31
2. AV R U PA B Ý R L Ý Ð Ý S Ý G O R TA S E K T Ö R Ü N Ü
DÜZENLEYEN MEVZUAT
Avrupa Birliði, amaçlarýný gerçekleþtirebilmek için aþaðýda
ana baþlýklar altýnda toplanan düzenlemeleri yapmýþtýr. Tüm
bu düzenlemeler geniþ ve tek bir sigorta piyasasýnýn
oluþturulmasý için yasal bir çerçeve hazýrlamýþ olup
çalýþmanýn “Sigortacýlýða Ýliþkin Avrupa Birliði Müktesebatý”
baþlýklý III. Bölümü'nde daha detaylý olarak ele alýnmýþtýr.
• Hayat sigortasý
Hayat sigortasý alanýndaki ilk düzenleyici Direktif, 1979
yýlýnda kabul edilmiþ olan 79/267/EEC sayýlý Direktiftir.
Direktif, hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine baþlama ve
yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin
koordinasyonuna iliþkin olup yerleþme hakkýnýn etkin
kullanýmýnýn kolaylaþtýrýlmasý için gerekli kurallarý
içermektedir.
Hayat sigortasý alanýndaki ikinci düzenleyici Direktif ise
hizmet sunumu serbestîsinin etkin bir biçimde
uygulanmasýný saðlayacak tedbirleri koyan ve kanun, tüzük
ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin hükümler
getiren 90/619/EEC sayýlý Direktif olmuþtur. 90/619/EEC
sayýlý Direktif, 79/267/EEC sayýlý Direktifi tadil etmiþtir.
Sigorta þirketlerinin, genel merkezlerinin bulunduðu üye
devlet yetkili mercileri tarafýndan denetimi ile “tek lisans”
ilkelerini içeren ve sigorta faaliyetleri için tek pazarýn
tamamlanmasý amacýný taþýyan üçüncü düzenleyici Direktif,
32
Bakanlar Konseyi tarafýndan 1992 yýlýnda kabul edilmiþ olan
92/96/EEC sayýlý Direktiftir.
Tüm bu Direktifler 5 Kasým 2002 tarihinde Avrupa
Parlamentosu ve Bakanlar Konseyi tarafýndan kabul edilen
2002/83/EC sayýlý Direktif ile yürürlükten kaldýrýlmýþtýr.
• Hayat-dýþý sigorta
Avrupa Birliði'nde hayat-dýþý sigorta alanýnda yerleþme
serbestîsini oluþturan yasal çerçeve, hayat dýþý sigortacýlýk
faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili
kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu
hakkýndaki 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý
Birinci Konsey Direktifinin kabulüyle oluþmuþtur.
22 Haziran 1988 tarih ve 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey
Direktifi ise 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinde,
hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda hizmet sunumu serbestîsinin
etkin kullanýmýnýn saðlanmasýna iliþkin deðiþiklikler
yapmýþtýr.
Hayat-dýþý sigorta alanýndaki bir diðer önemli düzenleme ise
Üçüncü Düzenleyici Direktif olan 92/49/EEC sayýlý Direktiftir.
Bu Direktif, Birinci ve Ýkinci Konsey Direktiflerini tadil
etmekte ve sigorta denetimi, yatýrýmlarý düzenleyen ulusal
kurallarýn koordine edilmesi, teknik karþýlýklar, sigorta
faaliyetlerinin takibi ve bu faaliyetlere eriþim gibi konu
baþlýklarýný içermektedir.
33
• Özel alanlar
Avrupa Birliði'nde hayat ve hayat-dýþý sigorta Direktiflerinin
yaný sýra motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý, sigorta
þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarý, yükümlülük
karþýlama yeterliliði, e-ticaret, reasürans, sigorta gruplarý,
finansal gruplar, aracýlar ve tasfiye gibi alanlarý düzenleyen
pek çok Direktif bulunmaktadýr.
34
III. SÝGORTACILIÐA ÝLÝÞKÝN
AVRUPA BÝRLÝÐÝ MÜKTESEBATI
35
1. HAYAT SÝGORTASI MEVZUATI
1. Hayat sigortasý ile ilgili 5 Kasým 2002 tarih ve
2002/83/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey
Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 345, 19.12.2002 s. 1 - 51.)
Yürürlükten kaldýrdýðý mevzuat:
• Hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine baþlama ve
yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 5 Mart
1979 tarih ve 79/267/EEC sayýlý Birinci Konsey
Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 063, 13.03.1979
s.1-18.)
• Hayat sigortasý alanýndaki kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda ve
hizmet sunma serbestîsinin etkin bir biçimde
uygulanmasýný saðlayacak tedbirleri koyan ve
79/267/EEC sayýlý Direktifi tadil eden 8 Kasým 1990
tarih ve 90/619/EEC sayýlý Konsey Direktifi
s. 50 - 61.)
• Hayat sigortasý ile ilgili kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda ve
37
79/267/EEC ve 90/619/EEC sayýlý Direktifleri tadil
eden 10 Kasým 1992 tarih ve 92/96/EEC sayýlý
Konsey Direktifi (Üçüncü Hayat Sigortasý Direktifi)
s. 1 - 27.)
• Ýhtiyatlý denetim amacýyla, kredi kuruluþlarýyla ilgili
77/780/EEC ve 89/646/EEC sayýlý Direktifleri, hayatdýþý sigortalara iliþkin 73/239/EEC ve 92/49/EEC
sayýlý Direktifleri, hayat sigortasý alanýndaki
79/267/EEC ve 92/96/EEC sayýlý Direktifleri, yatýrým
firmalarý ile ilgili 93/22/EEC sayýlý Direktifi ve
menkul kýymetlere yatýrým yapmak suretiyle
portföy iþleten kollektif yatýrým þirketleriyle
(UCITS) ilgili olarak 85/611/EEC sayýlý Direktifi
deðiþtiren 29 Haziran 1995 tarih ve 95/26/EC sayýlý
Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
s. 7 - 13.)
• Hayat sigortasý þirketlerinin yükümlülük karþýlama
yeterliliði ile ilgili 79/267/EEC Direktifini
tamamlayýcý nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve
Direktifi
s. 11 - 16.)
38
Özet
2002/83/EC sayýlý Direktif, üye devletlerde kurulmuþ veya
kurulmasý planlanan þirketlerin doðrudan sigortacýlýk
faaliyetine baþlamalarý ve bu faaliyetleri sürdürmelerine
iliþkindir.
Direktif, hayat sigortasý alanýný düzenleyen bütün Direktifleri
tek ve kapsamlý bir metinde toplayarak Avrupa Birliði
mevzuatýný sadeleþtirmeyi hedeflemektedir. Direktif bu
alanda 1979 yýlýndan bu yana kabul edilmiþ olan bütün
direktiflerin yerini almýþ olup 8 baþlýktan oluþmaktadýr: 1.
Tanýmlar ve kapsam; 2. Hayat sigortasý faaliyetine baþlama;
3. Sigorta faaliyetinin yürütülmesine iliþkin koþullar; 4.
Yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsine iliþkin hükümler; 5.
Merkez ofisleri Avrupa Birliði dýþýndaki ülkelerde bulunan
þirketlerin Birlik içerisinde kurulmuþ acente ve þubelerine
uygulanacak kurallar; 6. Üçüncü ülkelerin hukuklarýna tabi
ana þirketlere baðlý yan kuruluþlara uygulanacak kurallar ile
bu türden ana þirketlerin belli miktarda pay iktisaplarý
durumunda uygulanacak kurallar; 7. Geçiþ hükümleri ve
diðer hükümler; 8. Son hükümler.
Birinci baþlýk altýnda yapýlan sigorta þirketi tanýmý önem
taþýmaktadýr. Direktif çerçevesinde “sigorta þirketi”, menþe
üye devlet yetkili mercilerinden resmi izin almýþ olan þirket
þeklinde tanýmlamýþtýr. Bu izin o ülke sýnýrlarý içerisinde
merkezi bulunan þirket veya izin aldýktan sonra faaliyetlerini
bir branþýn tamamýna veya diðer branþlara yaymak isteyen
þirket tarafýndan alýnmaktadýr. Bu taným, Avrupa Birliði
içerisinde yerleþik olan ancak Birlik üyesi ülke sigortacýsý
39
olmayan sigortacýlarýn yalnýzca bir acente veya þube
kurarak hizmet sunumu serbestîsinden yararlanmaya
çalýþmalarýný engelleme amacý taþýmaktadýr.
2002/83/EC sayýlý Direktif, 3. Baþlýk altýnda ilk hayat
sigortasý direktifinde yer alan bazý düzenlemeleri de
güçlendirmektedir. Bu çerçevede denetim kurumlarýnýn
yetkileri arttýrýlmýþtýr. 13. madde uyarýnca, yetkili mercilerin
ayrýntýlý incelemeler yapabilme (bilgi toplama, belgelerin
ibrazýný isteme ve yerinde incelemeler gerçekleþtirebilme);
sigorta þirketleri, þirket yöneticileri ve denetçileri hakkýnda
gerekli tedbirleri alabilme ve uygun hukuki araçlar kullanmak
suretiyle bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilme
yetkilerinin bulunmasý gerekmektedir.
3. Baþlýk kapsamýndaki bir diðer önemli konu da pay
edinimlerine iliþkindir. Bir sigorta þirketinde gerçek veya
tüzel kiþilerin pay iktisap etmek veya elden çýkartmak
istemeleri durumunda söz konusu þirketin menþe üye devlet
yetkili mercilerini konuya iliþkin olarak bilgilendirmesi
gerekmektedir. Benzer þekilde, gerçek veya tüzel kiþiler
paylarýný, sermaye paylarý veya oy haklarý % 20, % 33 veya
% 50'ye ulaþacak veya geçecek þekilde arttýrmak isterlerse
ya da þirketi kendi yan kuruluþlarý durumuna getirmeyi
planlarlarsa yetkili mercileri bilgilendirmekle yükümlüdürler.
Ayný durum paylarýn elden çýkartýlmak istenmesi halinde de
geçerli olmaktadýr.
2002/83/EC sayýlý Direktifin 20. Maddesi hayat sigortasý
teknik karþýlýklarýna (technical life-assurance provisions)
iliþkin kurallar içermektedir. Her sigorta þirketi, miktarý
40
gelecekteki aktüeryal deðerlendirmelere göre hesaplanacak
ve ileride ortaya çýkabilecek tüm sorumluluklarý dikkate
alacak yeterli teknik karþýlýklar ayýrmak mecburiyetindedir.
Faiz oraný, deðerlendirmenin istatistikî unsurlarý ve
masraflarýn karþýlýklarý dikkatli biçimde seçilmelidir. Direktif
çerçevesinde üye devletler yalnýzca þu aktifleri teknik
karþýlýk olarak gösterebilmektedir: Yatýrýmlar (menkul
kýymetler, diðer para ve sermaye piyasasý araçlarý; krediler;
hisseler; transfer edilebilen tahvillerde kollektif yatýrýmlar,
diðer yatýrým fonlarý, arazi, bina ve taþýnmazlar), borçlar ve
alacaklar (reasürör borçlarý, sedan þirket borçlarý, poliçe
sahibi ve aracýlarýn borçlarý, vb.) ve diðerleri (sabit aktifler,
bankadaki ya da el altýndaki nakit vb.).
3. baþlýk kapsamýndaki bir diðer önemli konu da yükümlülük
karþýlama yeterliliði marjlarý ve garanti fonu ile ilgili
kurallardýr. 2002/83/EC sayýlý Direktif uyarýnca, sigorta
þirketleri aþaðýdaki varlýklarý kapsayan yeterli bir yükümlülük
karþýlama yeterliliði marjýna (available solvency margin)
sahip olmak zorundadýr: ödenmiþ sermaye; teknik
karþýlýklar; ödenecek temettünün çýkartýlmasýndan sonra
ortaya çýkan kâr veya zarar; bilânçoda yer alan kâr
rezervleri.
Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý (required
solvency margin) ise aþaðýda hesaplanan iki sonucun
toplamýna eþittir.
41
Ýlk sonuç:
Doðrudan ticari faaliyet ile reasürans kesintileri
çýkartýlmaksýzýn reasürans akseptanslarýna iliþkin
matematik karþýlýklarýn %4'ü × son finansal yýl için reasürans
kesintilerinden sonraki matematik karþýlýðýn toplam
matematik karþýlýða oraný (Bu oran %85'ten az olamaz).
Ýkinci sonuç:
Risk altýndaki sermayenin negatif olmadýðý durumlarda:
sigorta þirketi tarafýndan sigortalanan sermayenin %0,3'lük
kýsmý × son finansal yýl için reasürans kesintisinden sonra
þirketin yükümlülüðü olarak tutulan toplam risk sermayesinin
reasürans kesintisinden önceki toplam risk sermayesi
retrosesyonlarýna oraný (Bu oran %50'den az olamaz.).
Geçici ölüm sigorta süresi azami 3 yýla kadarsa oran %0,1; 3
yýldan fazla 5 yýldan azsa oran %0,15.
Direktif uyarýnca, garanti fonu, gerekli yükümlülük karþýlama
yeterliliði marjýnýn 1/3'üdür ve 3 milyon Euro'dan az olamaz.
Yetkili merciler, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn
garanti fonunun altýna düþmesi durumunda, þirketin kýsa
dönem mali þemasýný talep edebilmektedirler. Poliçe
sahiplerinin haklarýnýn tehlikeye düþtüðü durumlarda yetkili
merci bir mali iyileþtirme planý isteyebilmektedir.
Direktifin 4. baþlýðý yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsi ile
42
ilgili hükümler içermektedir. Buna göre eðer bir sigorta þirketi
kendi ülkesi dýþýnda bir üye devlette þube açmak isterse
önce kendi ülkesindeki yetkili mercilere bilgi vermekle
yükümlüdür.
Direktifin 5. baþlýðý ise merkezi Avrupa Birliði dýþýnda bir
ülkede bulunan bir sigorta þirketinin Birlik içerisinde
kurulmuþ olan acente ve þubelerine uygulanacak hükümleri
içermektedir. Bu tip þirketler üye devletten izin alabilmek için
bazý þartlarý yerine getirmekle yükümlüdür. Bu þartlar kendi
ulusal kanunlarý çerçevesinde sigorta faaliyetleri
yürütebilme iznine sahip olma, bir genel temsilci atama,
acente veya þubenin yönetim merkezinde hesaplarý tutmayý
üstlenme, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý tutmayý
üstlenme ve faaliyet planý sunumu olarak
örneklendirilebilmektedir.
2002/83/EC sayýlý Direktif ile hayat sigortasý alanýnda
Avrupa Birliði ve üçüncü ülkeler arasýnda bir mütekabiliyet
usulü de getirilmiþtir. Birliðin, kendisinin de ayný haklardan
yararlanmasý koþuluyla geliþtirdiði usul uyarýnca Birlik dýþý
bir þirketin yan kuruluþuna izin verilmesi ya da Birlik dýþý
þirketin, Birlik sigortacýsý sermayesinde hisse sahibi olmasý
mümkün hale getirilmiþtir. Böylelikle Birlik, üçüncü ülkelere
eriþim saðlamayý ve normalde yalnýzca söz konusu ülkenin
sigorta þirketlerinin faydalanabildiði haklardan faydalanmayý
amaçlamýþtýr.
2002/83/EC sayýlý Direktif, 2004/66/EC sayýlý ve mallarýn
serbest dolaþýmý, þirketler hukuku, tarým, vergi, eðitim ve
öðretim, kültür, görsel ve iþitsel konular ve dýþ iliþkiler
43
alanlarýnda yeni üye devletlerin geçiþ dönemlerini
kolaylaþtýrabilmek için yürürlükteki mevzuatý uyarlayan
Direktif ile tadil edilmiþtir.
2. Üçüncü ülkelerle bilgi deðiþimi hakkýnda 85/611/EEC,
92/49/EEC, 92/96/EEC ve 93/22/EEC sayýlý Direktifleri
deðiþtiren 7 Kasým 2000 tarih ve 2000/64/EC sayýlý
Özet
2000/64/EC sayýlý Direktif, üçüncü hayat sigortasý direktifi ve
üçüncü hayat-dýþý sigorta direktifinin de dâhil olduðu 4 ayrý
direktifi üçüncü ülkelerle bilgi paylaþýmý konusunda tadil
etmektedir.
Direktif uyarýnca, üye devletler, üçüncü ülkelerle bilgi
paylaþýmýný saðlayabilmek için bu ülkelerin yetkili
mercileriyle veya söz konusu bilgilerin meslek sýrrý
kapsamýnda olmasý durumunda ülkedeki ilgili makam veya
organlarla (mali kuruluþlarý denetleme sorumluluðu olan
merciler, sigorta þirketlerinin tasfiye ve iflaslarýyla ilgili
organlar, sigorta þirketlerinin kanuni denetim görevini ifa
eden kiþiler) iþbirliði anlaþmalarý imzalayabilirler. Bilgi
paylaþýmý, yukarýda belirtilen merci ve organlarýn denetim
faaliyetlerini yerine getirmelerine hizmet etme amacý
gütmelidir.
44
3. Çek Cumhuriyeti, Estonya, Kýbrýs, Litvanya, Letonya,
Macaristan, Malta, Polonya, Slovenya ve Slovakya'nýn
katýlýmlarý nedeniyle mallarýn serbest dolaþýmý, hizmet
sunumu serbestisi, tarým, taþýmacýlýk politikasý ve
vergilendirme alanlarýndaki 1999/45/EC, 2002/83/EC,
2003/37/EC ve 2003/59/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu
ve Konsey Direktifleri ile 77/388/EEC, 91/414/EEC,
96/26/EC, 2003/49/EC sayýlý Konsey Direktiflerini
uyarlayan 2004/66/EC sayýlý Konsey Direktifi
Özet
2004/66/EC sayýlý Direktif, Avrupa Birliði'ne 10 yeni üyenin
(Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Güney Kýbrýs Rum
Yönetimi, Litvanya, Letonya, Estonya, Malta, Slovenya,
Slovakya) katýlýmý sebebiyle 2002/83/EC sayýlý Direktifin de
dâhil olduðu bazý direktifleri tadil etmiþtir.
Direktif izin þartýný düzenleyen 6. maddede deðiþiklik
yapmýþtýr. Buna göre menþe üye devlet, izin isteyen her
sigorta þirketinin madde 6(1)(a)'da belirtilen formlarý kabul
etmesini gerekli hale getirmiþtir. Yeni üye devletlerin kendi
resmi dillerindeki formlar söz konusu ülkelerden tedarik
edilebilecektir.
2002/83/EC sayýlý Direktife yapýlan bir diðer deðiþiklik ise
Direktifin 18. maddesinin tadil edilmesi ve hayat ile hayat dýþý
sigorta faaliyetleriyle ilgili yeni üyeleri de kapsayacak bir
düzenlemeye gidilmiþ olmasýdýr.
45
2. HAYAT DIÞI SÝGORTA MEVZUATI
1. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve
yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin
koordinasyonu hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve
73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi
Özet
73/239/EEC sayýlý Direktif, hayat sigortasý dýþýnda kalan
sigortacýlýk faaliyetine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun,
tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin ilk
Direktiftir. Direktif müteaddit defalar tadil edilmiþ ve pek çok
maddesi deðiþikliðe uðramýþtýr.
Direktifin temel amacý hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda
faaliyete baþlamayý ve yürütmeyi kolaylaþtýrmak ve ulusal
denetleyici mevzuatlarda yer alan bazý farklýlýklarý ortadan
kaldýrmaktýr.
Bu amaca ulaþmak ve tüm üye devletlerde sigortalýlar ve
üçüncü þahýslar için gerekli korumayý saðlamak, özellikle
sigorta þirketlerinin mali yapýlarý ile ilgili konularda eþ güdüm
saðlanmasýný gerektirmekteydi.
Bu çerçevede hazýrlanan 73/239/EEC sayýlý Direktif ilk
etapta 5 ana baþlýk ve bir ekten oluþmuþtur.
Genel hükümleri içeren birinci baþlýk, Direktifin ekte
46
belirlenmiþ olan sigorta branþlarýna göre bir üye devlette
kurulmuþ veya kurulmasý düþünülen sigorta þirketleri
tarafýndan sürdürülen veya sürdürülecek olan doðrudan
sigorta serbest meslek faaliyetleri ile ilgili olduðunu
belirtmektedir.
Bu sigorta branþlarý þunlardýr: kaza sigortasý, hastalýk
sigortasý, kara taþýtlarý kasko sigortasý, raylý taþýt araçlarý
kasko sigortasý, hava taþýtlarý kasko sigortasý, deniz taþýtlarý
sigortasý, taþýnan mallar sigortasý, yangýn ve doðal olaylar
sigortasý, diðer zararlar, motorlu taþýt mali sorumluluk
sigortasý, hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý
sorumluluk sigortasý, genel sorumluluk sigortasý, kredi
sigortasý, kefalet sigortasý, çeþitli mali kayýplar sigortasý,
hukuksal koruma sigortasý. Bu branþlara daha sonra turistik
yardým sigortasý branþý da eklenmiþtir (bkz. 84/641/EEC
sayýlý Konsey Direktifi).
Direktif aþaðýdaki sigorta faaliyetlerine ve þirketlere
uygulanmamaktadýr:
- Hayat sigortasý, ömür boyu aylýk gelir sigortasý, hayat
sigortasý þirketleri tarafýndan yürütülen ek sigortalar,
zorunlu sosyal güvenlik sisteminin bir parçasýný
oluþturan sigorta;
- Sermayenin geri alýnmasý -amortismaný- faaliyetleri,
sosyal yardým kuruluþlarý ve dayanýþma dernekleri
tarafýndan yürütülen faaliyetler, tüzel kiþiliði bulunmayan
iþletmeler tarafýndan yürütülen faaliyetler ve ihracat
kredisi sigorta faaliyetleri;
47
- Mütüel kurumlar;
- Üye devletler tarafýndan belirlenen bazý kurumlar.
Ýkinci baþlýk, merkez ofisleri Avrupa Birliði sýnýrlarý içinde
olan þirketlere uygulanacak kurallarý içermektedir. Direktife
göre bütün üye devletler kendi ülkelerinde doðrudan sigorta
faaliyetlerine baþlanmasýný resmi izne tabi tutmakla
yükümlüdürler. Bu izin, üye devletlerin yetkili mercileri
tarafýndan verilecektir. 73/239/EEC sayýlý Direktif merkez
ofisi baþka bir üye devlette olup acente veya þube açmak için
izin talep eden þirketlerle ilgili kabul koþullarýný düzenleyen
hükümler de içermektedir.
Direktif, kabul koþullarýnýn yaný sýra sigorta faaliyetlerinin
sürdürülmesi ile ilgili koþullarý da belirlemektedir. Üye
devletlerin izin sahibi þirketlerin mali durumlarýný
denetlerken birbirleriyle yakýn iþbirliði içinde olmalarý
gerekmektedir. Ayrýca üye devletler þirketlerden yeterli
teknik karþýlýk ve yeterli yükümlülük karþýlama yeterliliði
marjý ayýrmalarýný istemek durumundadýrlar. Yükümlülük
karþýlama yeterliliði marjýný hesaplamakta kullanýlan miktar
ve oranlar daha sonra 2002/13/EC sayýlý Direktifle
deðiþikliðe uðramýþtýr (ayrýntýlý bilgi 2002/13/EC sayýlý
Direktif özetinde yer almaktadýr).
Direktif sigorta faaliyetleri gerçekleþtirmek üzere verilen
izinlerin geri alýnmasýna iliþkin hükümler de içermektedir.
Direktifin üçüncü baþlýðý merkez ofisleri Avrupa Birliði
dýþýnda olan iþletmelerin Avrupa Birliði üyesi olan ülkelerdeki
48
acente ve þubeleri ile ilgili hükümler içermektedir. Bu
hükümler de zaman içerisinde deðiþikliðe uðramýþ olup söz
konusu deðiþikliklere ilgili Direktif özetleri içerisinde ayrýntýlý
olarak deðinilecektir.
Direktifin son iki baþlýðý ise geçici hükümler ile son
hükümlere iliþkindir.
2. Hayat dýþý sigorta iþlerinde þirket kurma serbestisine
konulan kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý hakkýnda 24
Temmuz 1973 tarih ve 73/240/EEC sayýlý Konsey Direktifi
Özet
73/240/EEC sayýlý Konsey Direktifi, hayat sigortasý dýþýnda
kalan doðrudan sigortacýlýk faaliyetleri alanýnda yerleþme
serbestîsine dair kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýna iliþkin
düzenlemeler getirmektedir. Direktif, üye devletlerin
aþaðýdaki kýsýtlamalarý ortadan kaldýrmalarýný zorunlu
kýlmaktadýr:
- Kiþilerin, ev sahipliði yapan üye devlette, o ülke
vatandaþlarýyla ayný koþullarda faaliyet göstermelerini
engelleyen kýsýtlamalar
- Ayrýmcýlýk yaratan idari uygulamalar.
Eðer ev sahipliði yapan üye devlet, kendi vatandaþlarýndan
faaliyete baþlamak için iyi bir itibara sahip olunduðunun,
49
daha önce bir iflâs durumuyla karþý karþýya
bulunulmadýðýnýn veya her ikisinin kanýtýný istiyorsa, söz
konusu üye devlet, diðer üye devlet vatandaþlarý için de adli
sicil kaydýnýn ibrazýný veya menþe üye devlet yetkili
mercilerince verilen buna karþýlýk gelecek nitelikteki
belgeleri yeterli kabul edecektir. Eðer menþe üye devlet
böyle bir doküman vermiyorsa yeminli beyan, resmi beyan
ya da noter onayý kanýt olarak kullanýlabilmektedir. Daha
önce bir iflâs durumuyla karþý karþýya kalýnmadýðýna dair
beyanýn yetkili bir meslek veya ticaret birliði önünde
yapýlmasý da mümkündür.
Direktif uyarýnca, üye devletler kendi ülkelerinde sigorta
faaliyetinde bulunan diðer üye devlet vatandaþlarýnýn da
mesleki veya ticari örgütlere kendi vatandaþlarýyla ayný
þartlarda katýlabilmelerini saðlamakla mükelleftir.
Bu örgütlere katýlma hakký üst düzey görevlere seçilebilme
veya atanabilmeye ehil olma þartý gerektirebilmektedir;
ancak söz konusu örgüt resmi kurum niteliðindeyse bu
görevler üye devletin kendi vatandaþlarý için ayrýlmýþ olabilir.
3. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve bu
faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 73/239/EEC
sayýlý Birinci Konsey Direktifinde deðiþiklik yapan 29
Haziran 1976 tarih ve 76/580/EEC sayýlý Konsey Direktifi
50
Özet
73/239/EEC sayýlý Direktif, o dönemki adýyla Avrupa
Topluluðu'nda geçerli olan para birimi kavramýný Avrupa
Yatýrým Bankasý'nýn tüzüðünde tanýmlanan þekilde
kullanmaktaydý. 76/580/EEC sayýlý Direktif ise bu tanýmý
deðiþtirerek para birimi kavramýný 3289/75/ECSC sayýlý
Komisyon Kararýnda olduðu þekliyle “Avrupa Para Birimi”
olarak tanýmlamýþtýr.
Ancak, Euro'nun Avrupa Birliði para birimi olarak kabul
edilmesiyle 76/580/EEC sayýlý Direktif geçerliliðini yitirmiþtir.
Yükümlülük karþýlama yeterliliði miktarlarýnda 2002/13/EC
sayýlý Direktif ile yapýlan deðiþikliði takiben Direktifin diðer
maddeleri de geçerliliklerini yitirmiþtir.
4. Topluluk düzeyinde koasürans alanýndaki kanun,
tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda
30 Mayýs 1978 tarih ve 78/473/EEC sayýlý Konsey Direktifi
Özet
78/473/EEC sayýlý Direktif þu sigorta branþlarýna göre
sýnýflanmýþ risklere iliþkin Topluluk koasürans (müþterek
sigorta) faaliyetlerine uygulanmaktadýr: raylý taþýt araçlarý;
hava taþýtlarý; deniz, iç deniz, göl, nehir ve kanal taþýtlarý;
taþýnan mallar; yangýn ve doðal olaylar; diðer zararlar; hava
taþýtlarý sorumluluk sigortasý; deniz, iç deniz, göl, nehir ve
kanal taþýtlarý sorumluluk sigortasý; genel sorumluluk ve
51
çeþitli mali kayýplar- istihdam riskleri.
Direktif uyarýnca teknik rezerv miktarlarý, kurulduklarý üye
devlet kurallarýna göre farklý koasürörler tarafýndan
belirlenmelidir. Ancak muallâk hasar rezervleri için bu miktar,
ana sigortacýnýn yerleþik olduðu devletin kanunlarýna göre
belirlemiþ olduðu miktarýn altýnda olamaz. Bir diðer önemli
nokta, farklý koasürörler tarafýndan oluþturulmuþ olan teknik
rezervlerin karþýlýk gelen aktiflerle gösterilmesidir.
Üye devletler kendi ülkelerindeki koasürörlerin Avrupa
Birliði'ndeki koasürans faaliyetlerine iliþkin istatistikî bilgileri
tutmalarýný saðlamakla yükümlüdür.
Bir sigorta þirketinin tasfiyesi söz konusu olduðunda, Avrupa
Birliði'ndeki koasürans akitlerine katýlýmdan kaynaklanan
yükümlülükler, þirketin diðer sigorta akitlerinden doðmuþ
olan yükümlülükleriyle ayný þekilde karþýlanacaktýr.
5. Hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetine
baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük
ve idari düzenlemelerin eþgüdümüne iliþkin 73/239/EEC
sayýlý Birinci Direktifi, özellikle turistik yardým edime
yönelik olarak tadil eden 84/641/EEC sayýlý Konsey
Direktifi
Özet
84/641/EEC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifi
52
özellikle turistik yardýma iliþkin olarak tadil etmektedir.
84/641/EEC sayýlý Direktif, bir üye devlet topraklarýnda
yerleþik þirketler tarafýndan turistik yardým saðlanmasýný
kapsayacak þekilde doðrudan sigortacýlýk serbest meslek
faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri sürdürme ile ilgili
olup, 73/239/EEC sayýlý Direktifin kapsamýný geniþletmektedir. Buradaki yardým, turistlere yapýlan yardýmý, baþka
bir deyiþle, seyahat ederken, kendi ülkesi veya daimi ikamet
adresi dýþýndayken, zor duruma düþmüþ olan kiþilere yönelik
olarak verilecek yardýmý ifade etmektedir. Söz konusu
yardým, belli miktarda bir ön prim ödenmesi þartýyla ve bir
yardým sözleþmesi kapsamýnda ilgili kiþilere yapýlacak olan
yardýmý kapsamaktadýr. Yapýlacak yardýmýn ayni veya nakdi
olmasý mümkündür; ancak bakým, servis saðlama, satýþ
sonrasý servisler veya sadece aracý olarak yardým tedarikini
kapsamaz.
Bu yardým, 73/239/EEC Direktifinin ekine de yeni bir sigorta
branþý olarak eklenmiþ (branþ 18) ve “seyahat ederken,
kendi ülkesi veya daimi ikamet adresi dýþýndayken zor
duruma düþen kiþilere yönelik yardým” olarak
tanýmlanmýþtýr.
73/239/EEC sayýlý Direktif, kapsam dýþý býraktýðý iþlemleri
listelemiþtir. Ýþlemler 84/641/EEC sayýlý Direktife tabi bir
þirket tarafýndan yerine getirilmediði sürece, Direktif, bu
listeye bir taþýtýn kaza yapmasý veya arýzalanmasý
durumunda sorumluluðun aþaðýdaki iþlemlerle sýnýrlý olduðu
yardým faaliyetlerini de eklemiþtir:
53
- Yerinde arýza servisi,
- Taþýtýn tamir edilebileceði en yakýn veya en makul yere
nakledilmesi,
- Taþýtýn ait olduðu yere, ayný ülke içerisinde seyahate
baþlangýç noktasýna veya varmayý hedeflediði yere
nakledilmesi.
84/641/EEC sayýlý Direktif çerçevesinde üye devletler,
merkez ofisleri kendi topraklarýnda bulunan bütün þirketlerin
yalnýzca iþlem türlerini, finansal durumlarýný ve yükümlülük
karþýlama yeterliliklerini (73/239/EEC sayýlý Direktifte
öngörüldüðü gibi) deðil, ayný zamanda sorumluluklarýný
yerine getirebilmek için kullanabilecekleri diðer kaynaklarý
da içeren yýllýk raporlar hazýrlamalarýný talep etmekle
yükümlüdür.
Direktif uyarýnca birden fazla üye devlette sigorta faaliyeti
yürütme izni talebinde bulunmuþ veya izin elde etmiþ olan
þirketler aþaðýdaki avantajlardan yararlanmak için
baþvurabilmektedir:
- Yükümlülük karþýlama yeterliliðinin, þirketin Avrupa
Birliði içerisinde sürdürdüðü faaliyetlerin tümü
gözetilerek hesaplanmasý,
- Sadece bir üye devlette teminat verilmesi,
- Garanti fonunu oluþturan varlýklarýn üye devletlerden
herhangi birinde lokalize edilmesi.
54
Bu avantajlardan yararlanmak isteyen þirketler, ilgili üye
devlet yetkili mercilerine baþvurarak talepte bulunmak
durumundadýr. Söz konusu avantajlar ilgili üye devlet veya
devletlerin talebiyle geri alýnabilir.
6. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve bu
faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 24 Temmuz
1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey
Direktifinde deðiþiklik yapan kredi ve kefalet
sigortalarýna iliþkin 22 Haziran 1987 tarih ve 87/343/EEC
sayýlý Konsey Direktifi
Özet
73/239/EEC sayýlý Direktifin 2(2)(d) maddesi, Direktifin,
devlet adýna ya da devlet desteðiyle yürütülen ihracat kredi
sigortasý iþlemlerine uygulanmayacaðýný belirtmektedir.
Direktif kapsamýnda sigortalý kiþilere sunulan koruma,
ihracat kredi sigortasý iþlemlerinde devlet adýna veya devlet
garantisiyle yapýldýðýndan, 73/239/EEC sayýlý Direktifi tadil
eden 87/343/EEC sayýlý Direktif de benzer iþlemleri kapsam
dýþýnda tutmayý sürdürmüþtür.
87/343/EEC sayýlý Direktif uyarýnca her üye devlet, finansal
yýl içerisinde ortaya çýkacak ortalama üzerindeki hasar
rasyolarý ile teknik açýklarý karþýlayabilmek için þirketlerin bir
masraf muvazene fonu (equalization reserve) (73/239/EEC
sayýlý Direktif Eki'nde yer alan 14. branþtaki riskler için)
55
oluþturmalarý yükümlülüðünü getirmektedir. Her üye devlet
masraf muvazene fonunu kendi ulusal kurallarýna uygun
olarak hesaplamakla yükümlü olup, bu hesaplamanýn
Direktif Eki'nin D bölümünde (D bölümü 87/343/EEC sayýlý
Direktifle eklenmiþtir) belirlenen yöntemlere uygun olarak
gerçekleþtirilmesi gerekmektedir. D bölümü kapsamýnda
kredi sigortasý branþý için masraf muvazene fonunu
hesaplamada 4 yöntem belirlenmiþtir.
Bazý durumlarda üye devletler kredi sigortasý faaliyetleri için
bir masraf muvazene fonu oluþturma yükümlülüðünden
muaf tutulabilmektedir. Bu durum, kredi sigortasý
kapsamýnda ödenen prim ya da katkýlarýn toplam prim veya
katkýlarýn % 4'ünden az olduðu ve 2 500 000 ECU'nün (para
birimi olarak ECU geçerliliðini yitirmiþtir) altýnda olduðu
hallerde geçerlidir.
87/343/EEC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifin
garanti fonuna iliþkin hükmünü tadil etmiþtir. Bu hüküm daha
sonra 2002/13/EC sayýlý Direktifle yeniden deðiþikliðe
uðramýþtýr (bkz. ilgili baþlýk).
7. Hukuksal koruma sigortasýna iliþkin 22 Haziran 1987
Özet
87/344/EEC sayýlý Konsey Direktifi hukuksal koruma
sigortasý alanýnda uygulanmakta olup bu alanda kanun,
56
tüzük ve idari düzenlemeler ile belirlenen hükümlerin
eþgüdümünü hedeflemektedir.
Direktif, sigortalýnýn hukuk ve ceza davalarý ile mahkeme
dýþý yargýlama prosedürlerinde uðrayacaðý hasar, zarar,
ziyan ve maðduriyetin tazminini, sigortalýnýn hukuk, ceza ve
idari davalarla diðer yargýlama prosedürlerinde temsili ile
savunulmasýný gerçekleþtirebilmek için yasal
prosedürlerdeki masraflarýn üstlenilmesini ve sigorta
kapsamýndaki diðer ilgili hizmetlerin saðlanmasýný
kapsamaktadýr.
Direktif uyarýnca hukuksal koruma sigortasý ayrý bir
sözleþme þeklinde veya tek poliçe içerisinde ayrý bir bölüm
olarak düzenlenmelidir. Üye devletler kendi ülkelerindeki
þirketlerin aþaðýda belirtilen 3 alternatiften en az birini kabul
etmelerini saðlamakla yükümlüdür:
(1)
Birden çok sigorta alanýnda faaliyet gösteren bir
þirket, hukuksal koruma sigortasý hasarlarýna iliþkin
çalýþmalarda bulunan çalýþanlarýnýn, þirket
tarafýndan baþka bir branþ için gerçekleþtirilen
benzer faaliyetlerde görev almamalarýný
saðlamakla yükümlüdür.
Þirketin birden çok sigorta alanýnda faaliyet
gösteren bir þirket veya ihtisaslaþmýþ bir þirket
olmasýna bakýlmaksýzýn, hukuksal koruma sigortasý
hasarlarýna iliþkin çalýþmalarda bulunan þirket
çalýþanlarý kendi þirketleriyle finansal, ticari veya
idari baðlarý olan diðer bir þirkette benzer bir
57
faaliyette bulunamazlar.
(2)
Hukuksal koruma sigortasý hasarlarýnýn yönetimi
ayrý bir tüzel kiþiliðe sahip bir þirkete verilmeli ve bu
þirketin adý, ayrý olarak düzenlenen sözleþme veya
bölümde belirtilmelidir.
(3)
Sözleþme çerçevesinde þirket, maðdur olan kiþiye,
seçeceði bir avukat veya makul seviyede iþin ehli
olan baþka bir kiþi aracýlýðýyla çýkarlarýný
savunabilme hakkýný vermelidir.
Hangi alternatifin kabul edildiðine bakýlmaksýzýn hukuksal
koruma sigortasýna sahip olan kiþilerin çýkarlarý güvence
altýna alýnmalýdýr.
Bir avukata baþvurulmasýnýn gerekli olduðu hallerde
baþvurulacak avukatýn sigortalýnýn savunulmasý, temsili ve
diðer hizmetleri yerine getirmek için yeterli bilgi ve beceriye
sahip olmasý gerekmektedir. Sigortalý, böyle bir avukatý veya
yeterli donanýma sahip baþka bir kiþiyi seçmekte serbesttir.
Sigortalý ile hukuksal koruma sigortacýsý arasýnda yasal
konularda bir fikir ayrýlýðý bulunmasý durumunda sigortalýnýn
tahkim veya benzer garantileri saðlayabilecek baþka bir
prosedüre baþvurabileceði yapýlan sigorta sözleþmesinin
içinde açýkça belirtilmeli ve bu durum teminat altýna
alýnmalýdýr.
58
8. 73/239/EEC sayýlý Konsey Direktifinde, hayat dýþý
sigortacýlýk alanýnda hizmet sunma serbestisinin etkin
kullanýmýnýn saðlanmasýna iliþkin deðiþiklik yapan 22
Haziran 1988 tarih ve 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey
Direktifi
Özet
88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi, 73/239/EEC sayýlý
ilk Direktifi tamamlayýcý nitelikte olup ilk Direktifte belirlenen
sigorta branþlarý ve þirketler için hizmet saðlama serbestîsi
ile ilgili özel düzenlemeler getirmektedir.
Ýkinci Konsey Direktifi, “Genel Hükümlere” iliþkin birinci
baþlýk altýnda “þirket”, “yerleþme”, “riskin gerçekleþtiði üye
devlet”, “hizmet sunumunun gerçekleþtiði üye devlet” gibi
tanýmlara yer vermektedir.
Direktifin ikinci baþlýðý “Ýlk Direktife Getirilen Ek Hükümler”
olup bu baþlýk altýnda “büyük risklerin” tanýmý yapýlmýþtýr. Bu
tanýma göre “büyük riskler” þunlardýr:
- Raylý taþýtlar sigortasý branþý, hava taþýtlarý sigortasý
branþý, deniz taþýtlarý sigortasý branþý, taþýnan mallar
sigortasý branþý, hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý
branþý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý branþý
altýnda tanýmlanan riskler;
- Poliçe sahibinin profesyonel olarak serbest meslekler
59
içerisinde bir endüstriyel veya ticari faaliyette
bulunmasý ve risklerin bu faaliyete iliþkin olmasý
halinde kredi sigortasý branþý ve kefalet sigortasý
branþlarý altýnda tanýmlanan riskler;
- Poliçe sahibinin Direktif çerçevesinde belirlenen
limitleri aþmasý halinde yangýn ve doðal olaylar
sigortasý branþý, diðer zararlar branþý, genel
sorumluluk ve çeþitli mali kayýplar sigortasý branþý
altýnda tanýmlanan riskler.
Üye devletlerin üçüncü kategoriye mesleki birlikler, ortak
giriþimler veya geçici gruplar tarafýndan sigortalanmýþ
riskleri de dâhil etmeleri mümkündür.
Direktif, atýfta bulunduðu sigorta sözleþmelerine
uygulanacak hukukla ilgili düzenlemeler de getirmiþtir. Buna
göre:
- Poliçe sahibinin daimi ikametgâhý veya merkez
yönetiminin riskin gerçekleþtiði üye devlet olmasý
durumunda, uygulanacak hukuk söz konusu üye
devletin hukuku olacaktýr.
- Poliçe sahibinin daimi ikametgâhý veya merkez
yönetiminin riskin gerçekleþtiði üye devlet olmamasý
durumunda, sigorta sözleþmesinin taraflarý riskin
gerçekleþtiði üye devlet hukuku ile poliçe sahibinin
daimi ikametgâhýnýn veya merkez yönetiminin
bulunduðu üye devlet hukuku arasýnda seçim
yapabilirler.
60
- Poliçe sahibinin ticari, endüstriyel bir faaliyet yürütmesi
veya bir serbest meslek icra etmesi ve sözleþmenin bu
faaliyetlere iliþkin olarak farklý ülkelerde bulunan iki
veya daha fazla riski kapsamasý halinde, uygulanacak
hukuk riskin gerçekleþtiði üye devletlerin veya poliçe
sahibinin daimi ikametgâhýnýn ya da merkez
yönetiminin bulunduðu ülkenin hukukudur.
Üye devletlerin daha geniþ seçme þansý tanýmasý, sözleþme
kapsamýnda yer alan risklerin, riskin ortaya çýktýðý üye devlet
dýþýndaki bir üye devlette meydana gelen olaylarla sýnýrlý
tutulmasý ve büyük risklerin söz konusu olmasý halinde
uygulanacak hukuk deðiþebilmektedir. Eðer bir tercih
yapýlmamýþsa, sözleþme yukarýda belirtilen ülkelerden
birinin hukukuna tabi olacaktýr.
Ýkinci Konsey Direktifi, Birinci Direktife denetleme kurumlarý
tarafýndan kullanýlabilecek yetki ve araçlarla ilgili hükümler
de eklemektedir. Üye devletler, denetleme kurumlarýnýn
kendi ülkelerindeki sigorta þirketlerinin faaliyetlerini
denetleyebilmeleri için gerekli yetki ve araçlara sahip
olmalarýný teminat altýna almakla yükümlüdür. Bu,
denetleme kurumlarýnýn þirketlerin durumu ve tüm
faaliyetleri ile ilgili ayrýntýlý incelemeler yapabilmeleri, bilgi
toplayabilmeleri, þirketlerin faaliyetlerini sürdürdükleri
yerlerde yerinde incelemeler yapabilmeleri, þirketle ilgili
tedbirler alabilmeleri, gerektiði takdirde uygun hukuki araçlar
kullanarak bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilmeleri
anlamýna gelmektedir.
Direktifin üçüncü baþlýðý hizmet sunumu serbestîsine
61
yönelik hükümler içermektedir. Sigorta þirketlerinin, bir üye
devlette bulunan kuruluþ vasýtasýyla baþka bir üye devletteki
riski sigortalamasý durumunda üçüncü baþlýk altýnda
belirlenen kurallar uygulanmaktadýr. Bu durumda ikinci üye
devlet, hizmetlerin sunulduðu üye devlet olmaktadýr. Bu
baþlýk altýnda yer alan hükümler ilk Direktifin uygulanmadýðý
iþlemlere, þirketlere ve kurumlara uygulanmamaktadýr.
Hükümler, iþyeri kazalarý, taþýyýcýnýn sorumluluðunu
içermeyen motorlu taþýt sorumluluðu, motorbotlar, nükleer
hukuki sorumluluk, týbbi ürün sorumluluðu ve zorunlu inþaat
çalýþmasý sigortasý risklerini kapsayan sigorta
sözleþmelerine uygulanmamaktadýr.
Direktif uyarýnca, eðer bir þirket baþka bir üye devlet veya
devletlerde hizmet sunmak isterse, ana merkezinin
bulunduðu üye devletin yetkili mercilerini bu konuda
bilgilendirmek ve sigortalamayý planladýðý risklerin
mahiyetlerini belirtmek durumundadýr. Hizmet sunulmasý
planlanan üye devletlerin bu faaliyeti idari izne tabi tutmasý
mümkündür. Bu üye devletler, þirketten þu belgelerin
hazýrlanmasýný talep edebilmektedir: þirketin ana
merkezinin bulunduðu üye devletin yetkili mercileri
tarafýndan düzenlenmiþ bir belge ile þirketin yerleþik
bulunduðu üye devlet yetkili mercileri tarafýndan
düzenlenen, faaliyette bulunulacak branþlar ve faaliyetlere
iliþkin tablo (sigorta poliçelerinin þartlarý, prim miktarlarý,
formlar ve diðer matbu belgeler).
Hizmetin sunulduðu üye devletin yetkili mercileri tarafýndan
talep edilmesi durumunda hizmet sunmakta olan bütün
þirketler ilgili belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür.
62
Direktifin son hükümleri Yunanistan, Ýrlanda, Ýspanya ve
Portekiz'e iliþkin geçici düzenlemeleri içermektedir.
9. Özellikle motorlu taþýt mali sorumluluk konusunda
olmak üzere, hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk
faaliyetlerine iliþkin kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu ile ilgili 73/239/EEC
sayýlý Direktifi ve 88/357/EEC sayýlý Direktifi deðiþtiren 8
Kasým 1990 tarih ve 90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi
Özet
90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi, hayat sigortasý dýþýnda
kalan sigortacýlýk faaliyetine iliþkin kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin Birinci ve Ýkinci
Konsey Direktiflerini tadil etmektedir.
Birinci Konsey Direktifi, üçüncü baþlýk altýnda merkez ofisleri
Avrupa Birliði dýþýnda bulunan þirketlerin Birlik içerisinde
kurulmuþ acente veya þubelerine iliþkin hükümler
içermektedir. 90/618/EEC sayýlý Direktif ise, bu baþlýk altýna
üçüncü bir ülkenin hukukuna tabi olan ana þirketlerin yan
kuruluþlarýna veya bu þirketlerin sahip olduðu hisselerin ele
geçirilmesine iliþkin kurallar getirmektedir.
Söz gelimi, üye devletlerin yetkili mercileri, üçüncü ülkelerin
hukukuna tabi olan ana þirketlerin doðrudan ya da dolaylý
yan kuruluþlarýna izin verdikleri takdirde Avrupa
Komisyonu'nu bilgilendirmekle yükümlüdürler. Böyle bir ana
63
þirketin, bir Avrupa Birliði sigorta þirketinde pay sahibi olmasý
ve bu sigorta þirketini yan kuruluþu haline getirmesi
durumunda da Avrupa Komisyonu bilgilendirilmelidir.
Direktif, üye devletlerin, sigorta þirketlerinin üçüncü
ülkelerde kuruluþ veya faaliyet göstermede herhangi bir
zorlukla karþýlaþmalarý durumunda da Komisyon'u
bilgilendirmelerini teþvik etmektedir. Bir üçüncü ülkenin
Avrupa Birliði içerisinde kurulmuþ olan sigorta þirketlerinin
kendi pazarýna girmesine, Birlik içerisinde kendi þirketlerine
verilmiþ olandan daha az imkân tanýmasý durumunda
Avrupa Komisyonu, Konsey'den Birlik’teki sigorta
þirketlerinin bu ülkede makul rekabet þansý bulmasý için
gerekli giriþimleri yürütebilmek amacýyla kendisine yetki
vermesini talep edebilmektedir. Bu izni takiben Avrupa
Komisyonu mevcut olumsuzluklarý gidermek üzere
müzakerelere baþlayabilmektedir. Bu müzakerelere ek
olarak üye devletlerin yetkili mercileri, söz konusu üçüncü
ülkenin hukukuna tabi olan ana þirketlerin doðrudan veya
dolaylý olarak kendilerine yaptýklarý izin/ruhsat baþvurularý
ile bu þirketlerin pay elde etmeleri ile ilgili kararlarýnda
kýsýtlamaya gidebilir veya bu kararlarý askýya alabilir. Normal
þartlar altýnda bu tedbirlerin süresinin 3 ayý geçmesi
mümkün olmamaktadýr.
90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi ile getirilen bir diðer
önemli yenilik ise motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarýna
iliþkindir. Ýkinci Konsey Direktifi, “hizmet sunumu saðlanan
üye devlet” kavramýný, “kendi topraklarýnda bulunan bir risk
baþka bir kuruluþ tarafýndan sigortalanan üye devlet” olarak
tanýmlamaktadýr. Sigorta þirketleri, hizmet sunumunun
64
gerçekleþtiði üye devlette bulunan bir kuruluþ aracýlýðýyla
deðil, hizmet sunumu yoluyla motorlu taþýt mali sorumluluk
sigortasý altýndaki riskleri karþýlayabilmektedir. 90/618/EEC
sayýlý Direktif uyarýnca, hizmet sunumu saðlanan üye devlet,
kendi topraklarýnda meydana gelen olaylar için tazminat
saðlayan sigorta þirketinin “motorlu taþýt sorumluluk
sigortasý” altýnda, o üye devlette bulunan bir kuruluþ
aracýlýðýyla deðil, hizmet sunumu yoluyla tazminat
saðlamasý nedeniyle, tazminat talep eden kiþilerin maðdur
olmasýnýn önüne geçmekle yükümlüdür.
Bu amaçla, “hizmet sunumu saðlanan üye devlet”, hasarlara
iliþkin tüm gerekli bilgilerin toplanmasý için þirketin bir
temsilci atamasýný isteyecektir. Bu temsilci, hem hasardan
maðdur olan kiþilerle ilgili iþlemleri yapabilmek hem de
“hizmet sunumu saðlanan üye devlet”in yetkili mercileri
önünde motorlu taþýt sorumluluk sigortasýnýn varlýðýný ve
geçerliliðini kontrol edebilmek için þirketi temsil edebilecek
yetkiye haiz olmalýdýr.
65
10. Doðrudan sigorta iþlemlerine iliþkin kanun, tüzük ve
idari düzenlemelerin koordinasyonu (hayat sigortasý
hariç) ve 73/239/EEC ile 88/357/EEC sayýlý Direktiflerde
deðiþiklik yapýlmasý hakkýnda 18 Haziran 1992 tarih ve
92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Üçüncü Hayat Dýþý
Sigorta Direktifi)
Özet
Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi bu alandaki ilk Direktifte
pek çok deðiþiklik yapmýþtýr.
Söz gelimi, Direktifin “Merkez ofisleri Avrupa Birliði içerisinde
bulunan þirketlere uygulanacak kurallara” iliþkin ikinci
baþlýðý kapsamýnda yer alan hükümlerin çoðu yeni
hükümlerle deðiþtirilmiþtir. Önceden olduðu gibi doðrudan
sigorta faaliyetine baþlayabilmek için resmi ön izin
gerekmektedir. Merkez ofisi bir üye devlet topraklarý
içerisinde yer alan þirket ya da faaliyetlerini bir branþýn
tamamýna veya branþlara geniþletmek isteyen izin/ruhsat
sahibi þirket, menþe üye devlet yetkili mercilerinden izin
almak durumundadýr.
Bu izin Avrupa Birliði genelinde geçerli olup belli bir sigorta
branþý için verilir. Birinci Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, üye
devletleri, izin/ruhsat almak isteyen tüm sigorta þirketlerinin
Madde 8 altýnda belirtilen þirket tiplerinden birinde
kurulmalarýný saðlamakla yükümlü kýlmaktadýr. Üçüncü
Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, bu listeye Yunanistan, Ýspanya
66
ve Portekiz tarafýndan kabul edilecek þirket tiplerini de
eklemektedir. Bunun nedeni Birinci Hayat Dýþý Sigorta
Direktifi yürürlüðe girdiðinde bu ülkelerin Avrupa Birliði üyesi
olmamalarýdýr.
Direktif uyarýnca menþe üye devlet yetkili mercileri, bir
þirkete izin/ruhsat vermeden önce, bu þirketin
hissedarlarýnýn veya pay sahibi olan üyelerinin kimliklerine
iliþkin bilgi sahibi olmalýdýr. Yetkili merciler hissedarlarýn
veya üyelerin vasýflarýný tatminkâr bulmazsa, izin/ruhsat
vermeyi reddedebilirler.
Direktifin “Sigorta faaliyetlerini düzenleyen koþullarýn
uyumlaþtýrýlmasýna” iliþkin üçüncü baþlýðý faaliyet þartlarýyla
ilgili yeni düzenleme ve deðiþiklikler getirmektedir. Örneðin
13. madde'nin kapsamý geniþletilmiþtir. Madde yeni haliyle
bir sigorta þirketinin finansal denetiminin tamamen menþe
üye devlet sorumluluðu altýnda olmasýný öngörmektedir.
Böyle bir finansal denetim, sigorta þirketinin tüm
faaliyetlerini, yükümlülük karþýlama yeterliliðini, teknik
karþýlýklarýn oluþturulmasýný ve bunlarý kapsayan aktiflere
iliþkin bilgilerin kontrolünü ve doðrulanmasýný da içermelidir.
Yetkili merciler, sigorta þirketlerinin düzgün iþleyen idari, mali
prosedürler ile yeterli bir iç kontrol mekanizmasýna sahip
olmalarýný saðlamakla yükümlüdür.
Üçüncü baþlýk altýnda Direktif, yetkili mercilere bilgi toplama
ve yerinde denetimler gerçekleþtirme yoluyla ayrýntýlý
incelemeler yapabilme, þirketler hakkýnda tedbirler alabilme
ve bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilme konularýnda
denetim yetkisi vermektedir.
67
Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, Ýkinci Direktifin
sözleþme portföylerinin devri ile ilgili hükümlerini de
yürürlükten kaldýrmýþtýr. Üye devletler, merkez ofisleri kendi
sýnýrlarý içerisinde bulunan sigorta þirketlerinin, sözleþme
portföylerinin tamamýný veya bir kýsmýný Avrupa Birliði
içerisindeki baþka bir ofise devretmeleri için gereken izni
vermekle yükümlüdür. Bir þube sözleþme portföyünün
tamamýný veya bir kýsmýný devretmek istediði zaman
bulunduðu üye devlet kurumlarýna danýþmalýdýr. Devrin
gerçekleþebilmesi için devri gerçekleþtiren þirketin baðlý
bulunduðu menþe üye devlet yetkili mercilerinin izni
gerekmektedir.
Birinci Hayat Dýþý Sigorta Direktifi verilmiþ olan bir
iznin/ruhsatýn hangi þartlar altýnda iptal edileceðine iliþkin
düzenlemeler de getirmekteydi. Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta
Direktifi bu þartlarda da deðiþiklikler yapmýþtýr. Yeni Direktif
uyarýnca, aþaðýdaki hallerde iznin/ruhsatýn iptali söz konusu
olmaktadýr:
- Verilmiþ olan iznin 12 ay içinde kullanýlmamýþ olmasý,
- Þirketin baþvuru koþullarýný artýk karþýlayamýyor
olmasý,
- Yeniden yapýlanma planý veya finansal planlarda
belirlenen tedbirlerin uygulanamamasý.
Direktif uyarýnca gerçek veya tüzel kiþiler bir sigorta
þirketinde paylarýný sermaye paylarý veya oy haklarý % 20, %
33 veya % 50'ye ulaþacak veya bu yüzdeleri geçecek
68
þekilde arttýrmak isterlerse ya da þirketi kendi yan kuruluþlarý
durumuna getirmeyi planlarlarsa, menþe üye devlet yetkili
mercilerini bilgilendirmekle yükümlüdürler.
Üçüncü baþlýk altýnda Direktif, sigorta þirketlerinin yeterli
teknik karþýlýklar ve teknik karþýlýklarý karþýlayan aktifler ile
muvazene fonu oluþturmalarýna iliþkin hükümleri tadil
etmektedir. Direktif uyarýnca þirketler teknik karþýlýklarý
yalnýzca belli aktif kategorileri ile karþýlayabilmektedir.
Bunlar yatýrýmlar (bonolar, sermaye piyasasý araçlarý,
krediler, arsa, bina vb.), borçlar ve alacaklar (reasürör
borçlarý, garanti fonu talepleri, vb.) ve diðerleridir (arsa ve
bina dýþýndaki maddi sabit kýymetler, bankadaki ya da el
altýndaki nakitler vb.).
Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifinin dördüncü baþlýðý
“Yerleþme ve hizmet sunumu serbestisi ile ilgili hükümlere”
iliþkin olup, sigorta þirketlerinin þube açmalarý, bu tip
durumlarda sigorta þirketleri tarafýndan izlenecek
bilgilendirme prosedürleri ile yerleþme ve hizmet sunumu
serbestisi kapsamýndaki diðer konularda Birinci Direktifi tadil
etmektedir.
69
11. Ýhtiyatlý denetim amacýyla, kredi kuruluþlarýyla ilgili
77/780/EEC ve 89/646/EEC sayýlý Direktifleri, hayat dýþý
sigortalara iliþkin 73/239/EEC ve 92/49/EEC sayýlý
Direktifleri, hayat sigortasý alanýndaki 79/267/EEC ve
92/96/EEC sayýlý Direktifleri, yatýrým firmalarý ile ilgili
93/22/EEC sayýlý Direktifi ve menkul kýymetlere yatýrým
yapmak suretiyle portföy iþleten kollektif yatýrým
þirketleriyle (UCITS) ilgili olarak 85/611/EEC sayýlý
Direktifi deðiþtiren 29 Haziran 1995 tarih ve 95/26/EC
sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
Özet
95/26/EC sayýlý Direktif, kredi kuruluþlarý, hayat ve hayat dýþý
sigortalar, yatýrým firmalarý ve kollektif yatýrým þirketlerine
iliþkin Direktifleri tadil etmektedir.
Direktifin hayat dýþý sigorta alanýnda getirdiði yeniliklerden
biri, bilgi paylaþýmý ile ilgili olarak Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta
Direktifini tadil etmesidir. Direktif çerçevesinde, üye
devletlerin yetkili merciler ve diðer ilgili kurumlar (finansal
kurumlarýn iflas ve tasfiye iþlemlerini denetleyen kurumlar;
sigorta þirketi hesaplarýnýn denetim iþlemlerini yürüten
kiþileri denetleyen kurumlar; sigorta þirketlerinin yasal
denetimini gerçekleþtiren baðýmsýz aktüerler ve bu
aktüerlerin denetiminden sorumlu kurumlar) arasýnda bilgi
paylaþýmýna izin verebileceði belirtilmektedir.
Direktifin Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifine getirdiði bir
70
diðer yenilik de, üye devletlerin, yetkili merciler ve þirketler
hukuku ile ilgili ihlalleri incelemeye yetkili organlar arasýnda
bilgi alýþveriþine izin verebileceklerini hükme baðlamasýdýr.
Burada hedeflenen, finansal sistemin istikrarýnýn
güçlendirilmesidir.
12. 7 3 / 2 3 9 / E E C v e 8 8 / 3 5 7 / E E C D i r e k t i f l e r i n i
tamamlayan, üye devletlerin motorlu araç kullanýmýnda
sosyal sorumluluða karþý sigorta yasalarýnýn
uyumlaþtýrýlmasýna dair 16 Mayýs 2000 tarih ve
Direktifi (Dördüncü Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi)
Özet
Direktifin özeti “Motorlu Taþýtlar” baþlýðý altýnda yer
almaktadýr.
13. Üçüncü ülkelerle bilgi deðiþimi hakkýnda
85/611/EEC, 92/49/EEC, 92/96/EEC ve 93/22/EEC sayýlý
Direktifleri deðiþtiren 7 Kasým 2000 tarih ve 2000/64/EC
Özet
Direktifin özeti “Hayat Sigortasý” baþlýðý altýnda yer
almaktadýr.
71
14. Hayat dýþý sigorta þirketlerinin yükümlülük
karþýlama yeterliliði ile ilgili 73/239/EEC Direktifini
tamamlayýcý nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve 2002/13/EC
Özet
Tüm sigorta þirketlerinin ödemek durumunda olduklarý
sorumluluklarý bulunmaktadýr (poliçe sahiplerinin mevcut
veya gelecekte ortaya çýkabilecek talepleri gibi) ve bu
sorumluluklarý karþýlayabilmek için þirketlerin belli bir miktar
kaynak ayýrmalarý gerekmektedir. Ne var ki, bazý durumlarda
sigorta þirketlerinin öngöremedikleri olaylarýn ortaya
çýkmasý sonucunda önceden ayrýlmýþ olan kaynak yetersiz
kalabilmektedir. Yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý, bu tip
beklenmedik olaylarýn ortaya çýkmasý durumunda poliçe
sahiplerinin korunabilmesi için sigorta hizmeti sunan
þirketlerin bulundurmak zorunda olduklarý fazladan sermaye
olarak tanýmlanmaktadýr.
3-4 Haziran 1999 tarihli Köln Avrupa Konseyi toplantýsý ile
23-24 Mart 2000 tarihli Lizbon Avrupa Konseyi toplantýsýnda
kabul edilen Finansal Hizmetler Eylem Planý (Financial
Services Action Plan -FSAP-), tek pazarda poliçe
sahiplerinin korunabilmesi için yükümlülük karþýlama
yeterliliði marjýnýn þirketler açýsýndan taþýdýðý önemin altýný
çizmektedir.
73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi, sigorta
72
þirketlerinin tüm faaliyetleri için oluþturmak zorunda
olduklarý yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýna iliþkin
hükümleri belirlemekteydi. 2002/13/EC sayýlý Direktif,
73/239/EEC sayýlý Direktifin yükümlülük karþýlama
yeterliliðine iliþkin hükümlerini tadil etmiþtir.
Bu çerçevede, “mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði
marjý” (available solvency margin)
sigorta þirketinin
öngörülebilir sorumluluklarý dýþýndaki varlýklarý
kapsamaktadýr. Bunun içerisinde ödenmiþ sermaye payý,
sigorta kapsamýndaki sorumluluklara tekabül etmeyen
rezervler (reserves (statutory and free) not corresponding to
underwriting liabilities) ve temettü ödemelerinden sonra
ortaya çýkacak kâr veya zarar bulunmaktadýr. “Mevcut
yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý”, sigorta þirketi
tarafýndan doðrudan sahip olunan hisselerin tutarýndan
düþülmektedir. Direktife uygun olarak, “mevcut yükümlülük
karþýlama yeterliliði marjý” þunlarý da içerebilmektedir:
- Mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý
(available solvency margin) ve gerekli yükümlülük
karþýlama yeterliliði marjýnýn (required solvency
margin) düþük olanýnýn %50'sine kadarki kümülatif
tercihli sermaye payý ve ikinci dereceden teminat
kredileri. Bunun %25'ten fazla olmayacak kýsmý sabit
vadeli ya da sabit dönem kümülatif tercihli sermaye
paylý ikinci dereceden teminatlý kredileri içermelidir;
- Belirli bir vade tarihi olmayan menkul kýymetler ve diðer
araçlar. Bunlar içinde kümülatif tercihli paylar, bu tip
menkul kýymetlerin toplamý için mevcut yükümlülük
73
karþýlama yeterliliði marjý (available solvency margin)
ve gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn
(required solvency margin) düþük olanýnýn % 50'ye
kadar olaný ve ikincil dereceden borç sermayesi yer
almalýdýr.
2002/13/EC sayýlý Direktif, gerekli yükümlülük karþýlama
yeterliliði marjýna iliþkin yeni hükümler de getirmiþtir. Direktif
uyarýnca gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý ya
yýllýk prim veya katký gelirleri ya da son 3 yýllýk hasarlarýn
ortalama yüküne göre hesaplanmaktadýr. Ancak; kredi,
fýrtýna, dolu veya don hasarlarýna karþý sigorta olmasý
halinde son 7 yýllýk hasar ortalamalarý dikkate alýnmaktadýr.
Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý hem prim hem
hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar sonucunda elde
edilen sonuçlarýn yüksek olanýna eþit olmalýdýr.
- Prim esasýna göre yapýlan hesaplamalar þu þekilde
gerçekleþtirilmektedir:
Yazýlý brüt primlerin veya kazanýlmýþ brüt primlerin
yüksek olaný (yazýlan primlerin hesaplanmasýnda hava
taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk
sigortasý, genel sorumluluk sigortasý için primler % 50
arttýrýlýyor) + son finansal yýl içerisinde doðrudan ticari
faaliyete iliþkin prim veya katkýlar + son finansal yýl
içerisinde reasürans için kabul edilmiþ prim tutarý - son
finansal yýlda iptal edilen primlerin toplam tutarý primlere iliþkin vergilerin toplamý
74
Elde edilen toplam 2 bölüme ayrýlýr:
50 Milyon EURO'ya kadar olan kýsmýn % 18'i,
50 Milyon EURO'yu aþan kýsmýn % 16'sý hesaplanýr.
Bulunan sonuçlar toplanýr. Elde edilen sonuç, son 3
finansal yýlýn toplamýna iliþkin olarak, reasürans
kapsamýnda karþýlanabilecek miktar çýkartýldýktan
sonra þirket üstünde kalan hasar tutarýnýn brüt hasara
oraný ile çarpýlýr. Bu oranýn % 50'den az olmamasý
gerekir.
- Hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar þu
þekilde gerçekleþtirilmektedir:
Hasarýn hesaplanmasýnda hava taþýtlarý sorumluluk
sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý, genel
sorumluluk sigortasý için primler % 50 arttýrýlýr,
hesaplamalar buna uygun olarak yapýlýr.
Ödenmiþ hasarlar (referans döneme uygun olarak
hesaplanmýþ) + ayný dönemler içinde kabul edilen
reasürans veya retrosesyon olarak ödenen hasar
miktarlarý ve hem doðrudan ekonomik etkinlikler hem
reasürans akseptanslarý için son finansal yýl sonunda
saptanan hasar karþýlýðý (provisions for claims) belirtilen dönemler içindeki ödemeler (recoveries) hem doðrudan ekonomik etkinlikler hem reasürans
akseptanslarý için hesaplarýn bulunduðu son finansal
yýldan önceki ikinci finansal yýlýn baþýnda saptanan
75
hasar karþýlýðý (provisions for claims) (referans dönem
7 yýlsa, hesaplamalar buna uygun olarak yapýlýr ve
altýncý finansal yýl dikkate alýnýr).
Hesaplamalarda, referans döneme (3 veya 7 yýl) göre
gerçekleþtirilen iþlemlerin ardýndan, yine referans
döneme uygun olarak, elde edilen tutarýn 1/3 veya
1/7'si alýnýr. Referans döneme göre 1/3'ü veya 1/7'si
alýnan tutar 2 bölüme ayrýlýr:
35 Milyon EURO'ya kadar olan kýsmýn % 26'sý,
35 Milyon EURO'yu aþan kýsmýn % 23'ü hesaplanýr.
Bulunan sonuçlar toplanýr. Elde edilen sonuç, son 3
yýlýn toplamýna iliþkin olarak, reasürans kapsamýnda
karþýlanabilecek miktar çýkartýldýktan sonra þirket
üstünde kalan hasar tutarýnýn brüt hasara oraný ile
çarpýlýr. Bu oranýn % 50'den az olmamasý
gerekmektedir.
2002/13/EC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifin
garanti fonuna iliþkin hükümlerinde de deðiþiklikler
yapmýþtýr. Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn
üçte biri garanti fonunu oluþturmakta olup bu miktar 2 Milyon
Euro'nun altýnda olamamaktadýr. Motorlu taþýt, hava taþýtlarý
sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý,
genel sorumluluk sigortasý ile kredi-iflas ve kefalet sigortalarý
branþlarýnda ise garanti fonu 3 Milyon Euro olarak
belirlenmiþtir.
76
Direktif, prim ve hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar ile
garanti fonuna iliþkin Euro cinsinden belirtilen tutarlarýn yýllýk
olarak gözden geçirilmesini öngörmektedir. Bu gözden
geçirmelerde Avrupa Birliði Ýstatistik Ofisi (Eurostat)
tarafýndan yayýmlanmýþ, tüm üye devletlerin tüketici fiyat
endekslerindeki deðiþikliklerin dikkate alýnacaðý
belirtilmektedir.
77
3. MUHASEBE MEVZUATI
1. Belli þirketlerin, bankalarýn, diðer finansal kurumlarýn
ve sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarýna
iliþkin 78/660/EEC, 83/349/EEC, 86/635/EEC ve
91/674/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden 18 Haziran 2003
tarih ve 2003/51/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktifi
Özet
23-24 Mart 2000 tarihlerinde gerçekleþtirilen Lizbon Avrupa
Konseyi, finansal hizmetler alanýnda iç pazarýn
tamamlanma sürecinin hýzlandýrýlmasý gerekliliði üzerinde
durarak, Mart 2005'i, Komisyon'un Finansal Hizmetler
Eylem Planý'nýn (FSAP) uygulanmasý için son tarih olarak
belirlemiþtir. Konsey, tescilli þirketler (düzenlenmiþ bir
piyasada menkul kýymetlerinin ticaretine izin verilen Avrupa
Birliði þirketleri) tarafýndan hazýrlanan finansal bildirimlerin
karþýlaþtýrýlabilirliði yolunda gerekli adýmlarýn atýlmasýný
öngörmüþtür.
Avrupa Birliði muhasebe gereklilikleri, öncelikle 4 Muhasebe
Direktifine, diðer bir ifadeyle þirketlerin yýllýk ve konsolide
hesaplarýna iliþkin Dördüncü ve Yedinci Direktifler,
bankalarýn ve diðer mali kuruluþlarýn yýllýk ve konsolide
hesaplarýna iliþkin Direktif (Banka Hesaplarý Direktifi) ve
sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýna ve konsolide
hesaplarýna iliþkin Direktife (Sigorta Hesaplarý Direktifi)
78
dayanmaktaydý.
Lizbon hedeflerini gerçekleþtirmek üzere hazýrlanan ve
“Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktif” olarak da
bilinen 2003/51/EEC sayýlý Direktif, muhasebe direktiflerini
tadil etmiþtir.
Direktif, “Sigorta Hesaplarý Direktifi” olarak bilinen
91/674/EEC sayýlý Direktifi (Direktifin özeti aþaðýda yer
almaktadýr) önemli ölçüde deðiþtirmekte, muhasebe
Direktifleriyle uluslararasý muhasebe standartlarýnýn
uygulanmasýna iliþkin 19 Temmuz 2002 tarih ve 1606/2002
sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Tüzüðü
arasýndaki çeliþkileri ortadan kaldýrmaktadýr.
Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktifin önemli bir
yaný da, sigorta þirketlerinin, Uluslararasý Muhasebe
Standartlarý Kurulu (International Accounting Standards
Board -IASB-) tarafýndan belirlenen standartlar
doðrultusunda, adil deðer muhasebesi kullanmasýna olanak
tanýmasýdýr. Direktif, üye devletlerin, þirket hesaplarýnýn þekli
ve içeriði ile yönetici ve denetçilerin raporlarýnýn içeriðine
iliþkin ulusal mevzuatlarýnda bazý deðiþiklikler yapmasýný
zorunlu kýlmaktadýr. Direktif, üye devletlere bazý alanlarda
seçenekler de sunmaktadýr.
Direktif, bilânço dýþý mali iþlerin (borçlar ve ikrazlar) nasýl ele
alýnacaðýný göstermekte ve iþin mali boyutunu da aþarak,
þirketlerin yönetim raporlarýnda yapýlan risk analizine kadar
pek çok konuyu kapsamaktadýr. Direktif, bir denetleme
raporunun içinde yer almasý gereken zorunlu içeriði de
79
ayrýntýlarýyla açýklamaktadýr.
Ayrýca, “Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktif”,
Sigorta Hesaplarý Direktifi'nin (Direktif 91/674/EEC)
Lloyd'lara iliþkin ekini de yürürlükten kaldýrmaktadýr. Her iki
Direktifin de amacý doðrultusunda, hem Lloyd'lar hem de
Lloyd sendikalarý sigorta þirketi sayýlmaktadýr.
Modernizasyon Direktifi sonucunda, Lloyd sendikasý
hesaplarýnýn 3 yýl için kümülatif bazda hazýrlanmasýna gerek
kalmamýþ; söz konusu hesaplarýn, diðer sigorta þirketlerinin
yaptýðý gibi, Sigorta Hesaplarý Direktifi'nin hükümleriyle
uyumlu olarak, yýllýk bazda hazýrlanmasýna olanak
tanýnmýþtýr.
Modernizasyon Direktifi, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren
uygulamaya girmiþtir.
2. Sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýna ve konsolide
hesaplarýna iliþkin 19 Aralýk 1991 tarih ve 91/674/EEC
Özet
Sigorta sektörü ve sektörün denetimi için muhasebe büyük
önem taþýmaktadýr. Sigorta Hesaplarý Direktifi olarak da
bilinen 91/674/EEC sayýlý Konsey Direktifi, sigorta
þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarý için düzenleyici ana
çerçeveyi belirlemektedir.
80
Küçük mütüel birlikler hariç, tüm sigorta þirketlerine
uygulanan Direktif, bilânço ve kâr-zarar hesabýna iliþkin
hükümler getirmektedir.
Sigorta Hesaplarý Direktifi ile bilanço için kesin bir plan
öngörülmüþ ve bazý bilanço baþlýklarýyla ilgili özel hükümler
getirilmiþtir. Farklý üye devletlerdeki sigorta þirketlerinin
bilançolarýnýn yapýsý ve içeriðindeki ana farklýlýklar, Avrupalý
yasa koyucularý, tüm Topluluk sigorta þirketlerinin bilançolarý
için aþaðýda yer alan planý oluþturmaya yöneltmiþtir.
Bilanço için öngörülmüþ plan aþaðýdaki gibidir:
AKTÝFLER
A.
Ödenmemiþ sermaye
B.
Maddi olmayan varlýklar
C.
Yatýrýmlar
I. Arsa ve binalar
II. Baðlý ortaklýk yatýrýmlarý:
1. Baðlý ortaklýklar
2. Baðlý ortaklýk tahvilleri ve bu ortalýklardan
alacaklar
3. Ýþtirakler
4. Ýþtirak tahvilleri ve iþtiraklerden alacaklar (verilen
borçlar)
81
III. Diðer finansal yatýrýmlar
1. Hisse senetleri, diðer deðiþken getirili menkul
kýymetler ve yatýrým fonu katýlma belgeleri
2. Borç senetleri ve diðer sabit getirili menkul
kýymetler
3. Yatýrým fonlarý katýlýmlarý
4. Ýpotek karþýlýðý ikrazlar
5. Diðer ikrazlar
6. Kredi kuruluþlarýndaki mevduatlar
7. Diðerleri
IV. Sedan þirket mevduatlarý
D. Yatýrým riski taþýyan hayat sigortasý poliçe sahipleri
adýna yatýrýmlar
E. Borçlular
I. Doðrudan sigorta faaliyetlerinden borçlular
1. poliçe sahipleri
2. aracýlar
II. Reasürans faaliyetlerinden borçlular
III. Diðer borçlular
IV. Çaðrýsý yapýlmýþ ancak ödenmemiþ sermaye
82
F. Diðer varlýklar
I. Arsa ve binalar dýþýnda kalan maddi varlýklar ve
stoklar, yapýmý devam eden binalar ile arsa ve
binalara ödenen depozitolar dýþýndaki sabit varlýklar
II. Bankada ve elde bulunan nakit
III.Ortaklýðýn kendi hisse senetleri
IV.Diðerleri
G. Peþin ödemeler ve taahhuk eden gelir
I. Tahakkuk eden faiz ve kira
II. Ertelenmiþ istihsal giderleri
III.Diðer peþin ödemeler ve tahakkuk eden gelir
H. Mali yýl zararý
PASÝFLER
A. Sermaye ve rezervler
I. Taahhüt edilmiþ sermaye veya benzer fonlar
II. Hisse senedi prim hesabý
III.Yeniden deðerleme rezervleri
83
IV.Rezervler
V. Devreden kar ve zarar
VI. Mali yýl kar ve zararý
B. Tasfiyede önceliksiz borçlar
C. Teknik karþýlýklar
1. Kazanýlmamýþ primler karþýlýðý:
(a) brüt tutar
(b) reasürans tutarý
2. Hayat sigortasý karþýlýðý:
(a) brüt tutar
3. Muallâk hasar karþýlýðý
(a) brüt tutar
4. Ýkramiye ve indirim karþýlýklarý
(a) brüt tutar
84
5. Denkleþtirme karþýlýðý
6. Diðer teknik karþýlýklar:
(a) brüt tutar
D. Yatýrým riskinin poliçe sahiplerince taþýndýðý hayat
sigortasý poliçeleri için teknik karþýlýklar
(a) brüt tutar
E. Diðer risk ve gider karþýlýklarý
1. Kýdem tazminatý ve benzer yükümlülükler için
ayrýlan karþýlýklar
2. Vergi karþýlýklarý
3. Diðer karþýlýklar
F. Reasürörlerden alýnan depozitler
G. Alacaklýlar
I. Doðrudan sigorta iþlemleri alacaklýlarý
85
II. Reasürans iþlemleri alacaklýlarý
III. Tahvil karþýlýðý borçlar (Konvertibl borçlarý ayrý ayrý
gösteren)
IV. Kredi kurumlarýna borçlar
V. Diðer alacaklýlar (vergi ve sosyal güvenlik dahil)
H. Gider taahhuklarý ve peþin tahsil edilmiþ gelirler
I. Mali yýl kârý
Direktif uyarýnca, kâr-zarar hesabý için de bir plân
öngörülmüþtür. Ayrýca, kâr-zarar hesabýndaki bazý
baþlýklarla ilgili özel hükümler de bulunmaktadýr.
Kâr-zarar hesabý planýndaki ana baþlýklar þu þekildedir:
Teknik hesap - hayat dýþý sigorta
1. Kazanýlmýþ primler (reasürans hariç)
2. Teknik olmayan hesaptan aktarýlan yatýrým gelirleri
3. Diðer teknik gelirler (reasürans hariç)
4. Hasar ödemeleri (reasürans hariç)
5. Diðer baþlýklarda gösterilmeyen diðer teknik
karþýlýklardaki deðiþimler (reasürans hariç)
86
6. Ýkramiyeler ve indirimler (reasürans hariç)
7. Net iþletme giderleri
8. Diðer teknik masraflar (reasürans hariç)
9. Denkleþtirme karþýlýðýndaki deðiþim
10.Ara toplam
Teknik hesap - hayat sigortasý branþý
1. Kazanýlmýþ primler (reasürans hariç)
2. Yatýrým geliri
3. Yatýrýmlarýn gerçekleþmemiþ kazançlarý
4. Diðer teknik gelirler (reasürans hariç)
5. Hasar ödemeleri (reasürans hariç)
6. Diðer baþlýklarda gösterilmeyen diðer teknik
karþýlýklardaki deðiþimler (reasürans hariç)
7. Ýkramiyeler ve indirimler (reasürans hariç)
8. Net iþletme giderleri
9. Yatýrým masraflarý
87
10. Yatýrýmlarýn gerçekleþmemiþ zararlarý
11.
Diðer teknik masraflar (reasürans hariç)
12. Teknik olmayan hesaplara aktarýlan yatýrým gelirleri
13. Ara toplam
Teknik olmayan hesap
1. Hayat dýþý sigorta teknik hesap bakiyesi
2. Hayat sigortasý teknik hesap bakiyesi
3. Yatýrým geliri
4. Hayat sigortasý teknik hesabýndan aktarýlan yatýrým
gelirleri
5. Yatýrým masraflarý
6. Hayat dýþý sigorta teknik hesabýna aktarýlan yatýrým
gelirleri
7. Diðer gelirler
8. Diðer masraflar (deðer ayarlamalarý dahil)
9. Normal faaliyetlerde kâr-zarar üzerinden vergi
10.Vergi sonrasý normal faaliyet kâr-zararý
88
11.
Olaðanüstü gelirler
12. Olaðanüstü masraflar
13. Olaðanüstü kâr veya zarar
14. Olaðanüstü kâr veya zarar üzerinden vergi
15. Önceki baþlýklarda gösterilmeyen diðer vergiler
16. Mali yýl kâr veya zararý
Direktif ayrýca, deðerleme kurallarý (üye devletlerin, özel
kurallar getirmesi veya þirketlere Direktifte belirtilen
alternatif kurallar arasýndan seçim yapma imkaný sunmasý
mümkündür), hesaplarla ilgili belgelerin içeriði, konsolide
hesaplarýn sunumu ile hesaplarýn ve yýllýk raporlarýn
yayýmlanmasýyla ilgili hükümler getirmektedir.
3. AT Antlaþmasýnýn 54(3)(g) maddesine dayanan ve
belli þirketlerin yýllýk hesaplarýna iliþkin 25 Temmuz 1978
tarih ve 78/660/EEC sayýlý Dördüncü Konsey Direktifi
Deðiþiklikler:
Antlaþmanýn konsolide hesaplara iliþkin 54(3)(g)
maddesine dayanan 13 Haziran 1983 tarih ve
83/349/EEC sayýlý Yedinci Konsey Direktifi
89
Belli þirketlerin, bankalarýn, diðer finansal kurumlarýn ve
sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarýna
iliþkin 78/660/EEC, 83/349/EEC, 86/635/EEC ve
91/674/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden 18 Haziran 2003
Konsey Direktifi
Özet
Dördüncü Konsey Direktifi, üye devletlerin, yýllýk hesaplarýn
ve yýllýk raporlarýn sunumu ve içeriði, kullanýlan deðerleme
metotlarý ve bunlarýn yayýmlanmasýna iliþkin tüm limited
þirketler için geçerli kanun ve hükümlerini koordine etmeyi
amaçlamaktadýr.
Direktif tüm limited þirketlere yöneliktir; ancak üye devletlerin
bankalarý, diðer finansal kurumlarý ve sigorta þirketlerini
istisna tutmasý mümkün olabilmektedir.
Direktif uyarýnca, yýllýk hesaplar, bilânçolarý, kâr-zarar
hesabýný ve hesaplardaki notlarý kapsamaktadýr. Bu
dokümanlar bir bütün oluþturmakta ve Direktif tüm bu
dokümanlarýn hazýrlanmasýný düzenleyen hükümleri
içermektedir.
Bilânçonun ve kâr-zarar hesabýnýn planý bir mali yýldan
diðerine deðiþtirilemez. Direktif, üye devletlerin seçmesi için
90
iki bilânço planý alternatifi sunmakta, bilanço baþlýklarýný
sýralamakta ve yorumlamaktadýr.
Direktif, kâr-zarar hesabý içinse, yine, üye devletlerin
seçmesi için alternatifler sunmaktadýr.
Direktif, yýllýk hesaplardaki baþlýklarýn deðerlendirilmesi için,
ihtiyat, deðerleme metotlarýnýn uygulamasýndaki uyum gibi
genel ilkeleri de sýralamaktadýr.
Direktif ayrýca, yýllýk rapor hazýrlanmasýyla ilgili hükümleri
içermektedir. Bu yýllýk raporun, þirketin faaliyetleri ve
durumuyla ilgili adil bir deðerlendirme içermesi
gerekmektedir. Rapor ayrýca, bir önceki mali yýlýn bitiminden
bu yana meydana gelen önemli olaylarý, þirketin gelecekteki
muhtemel geliþimini, araþtýrma ve geliþtirme alanýndaki
faaliyetlerini göstermelidir.
Yýllýk hesaplar ve yýllýk rapor, bazý kurallara uygun olarak
yayýnlanmalýdýr.
Direktife göre, þirketlerin yýllýk hesaplarýnýn, ulusal
mevzuatla yetkili kýlýnmýþ bir veya daha fazla kiþi tarafýndan
denetlenmesi gerekmektedir. Bu kiþiler, yýllýk raporun, ayný
mali yýlýn yýllýk hesaplarýyla uyumlu olup olmadýðýný tetkik
etmekle yükümlüdür.
91
4. ELEKTRONÝK TÝCARET MEVZUATI
1. Bilgi toplumu hizmetlerinin bazý hukuki yönleri ve
özellikle iç pazarda elektronik ticaret konusunda 8
Haziran 2000 tarih ve 2000/31/EC sayýlý Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Elektronik Ticaret
Direktifi)
Özet
2000/31/EC sayýlý Direktifin temel amacý AT Antlaþmasýnýn
hizmet sunumu serbestîsi kurallarýna uygun olarak, bilgi
toplumu alanýnda hizmet sunumu serbestîsini saðlamaktýr.
Direktif uyarýnca, prensipte ve bazý istisnalara baðlý olmakla
birlikte, bu tür hizmetlerin, menþe ülkenin yasalarýna uymak
þartýyla (menþe ülke rejimi) Avrupa Birliði çapýnda serbestçe
sunulmasý mümkün olabilmektedir (bkz. Madde 3).
Sözleþmeye dayalý yapýlarýndan dolayý, finansal hizmetler,
internet üzerinden ticarete uygundur. E-ticaret Direktifi,
sigorta sektörü dahil tüm finansal hizmetlere
uygulanabilmektedir. Bu, üye devletlerin sigorta ürünlerinin
internet üzerinden sunumunu yasaklayan mevcut hükümleri
kaldýrmalarý gerektiði anlamýna gelmektedir. Ayrýca, sigorta
hizmetlerinin sunumu için, Sigorta Direktifleri çerçevesinde
belirlenen izinler dýþýnda bir ön izne gerek bulunmamaktadýr.
Ancak, E-ticaret Direktifi hayat sigortasý ve hayat dýþý sigorta
Direktifleri çerçevesinde istisnalar getirdiðinden (Direktifin
92
ekinde Madde 3'e getirilen istisnalar yer almaktadýr),
Direktifin sigorta sektörüne uygulanmasý tam olarak
saðlanamamýþtýr. Bunun nedeni, bu direktiflere özel bazý
gerekliliklerin menþe ülke prensibiyle çakýþmasý ve ev
sahipliði yapan ülkenin yetkisini gerektirmesidir.
Ancak, bu istisna, sigorta þirketlerinin faaliyetlerine
uygulandýðý halde, sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerine
uygulanmamaktadýr.
Daha geniþ bir açýdan incelendiðinde, sigorta sektörü için
E-ticaret Direktifinin 3. Maddesi ile getirilen istisnanýn þu
3
alanlarda etkileri bulunmaktadýr :
- Sýnýr ötesi elektronik sigorta faaliyetleri için
koþullar
Bir sigorta þirketi elektronik sigorta iþlemleri
gerçekleþtirmek istediðinde, hizmetlerin serbest
sunumu için bildirim prosedürü ve poliçe þartlarýnýn
kontrolü gibi konularda mevcut Sigorta Direktiflerindeki
hükümlere tabi olacaktýr.
- Reklâm
Sigorta Direktifleri uyarýnca, sigorta þirketlerinin, ev
sahipliði yapan ülkedeki (host state) hizmetleriyle ilgili
reklâmlarý, o üye devlette genel fayda çerçevesinde
belirlenen kurallara tabidir. Ancak, E-ticaret Direktifinin
3
Bkz. Sigorta Komitesi Çalýþma Raporlarý, “E-Ticaret ve Finansal Hizmetler”, 26/11/2001,
MARKT/2094/01.
93
3. Maddesi ev sahipliði yapan üye devletin bu kuralý her
durum için ayrý ayrý deðerlendirerek ancak belli katý
koþullar altýnda sýnýrlayabileceðini veya engelleyebileceðini belirtmektedir.
- Sözleþme hukuku
Sigorta sözleþmelerine uygulanan hukuk Sigorta
Direktifleri hükümleriyle uyumlu þekilde belirlenecektir.
Hayat sigortasý ve geniþ kapsamlý riskler için
uygulanacak hukuk, riskin/taahhüdün bulunduðu üye
devletin hukukudur.
- Poliçe sahiplerini sigorta sözleþmesi hakkýnda
bilgilendirme
Sigortacý, elektronik ortamda yapýlan sigorta
sözleþmeleriyle ilgili, yerleþik olduðu üye devlette
uygulanan kurallar doðrultusunda, poliçe sahibine bilgi
vermekle yükümlüdür.
94
5. SÝGORTA GRUPLARI (EK DENETÝM) MEVZUATI
1. Bir sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin
tamamlayýcý denetimi hakkýndaki 27 Ekim 1998 tarih ve
Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 330, 05.12.1998 s. 1 - 12)
Özet
Hayat ve Hayat-Dýþý Sigorta Direktifleri, sigorta þirketlerinin
denetimiyle ilgili hükümler içermektedir. Bu denetim,
“Sigorta Gruplarý Direktifi” olarak da bilinen ve üye
devletlerin yetkili makamlarýnca “ek bir denetim” getiren
98/78/EC sayýlý Direktif ile de desteklenmektedir.
Bu ek denetim, sigorta þirketinin baðlý þirketlerini, iþtiraklerini
ve bu iþtiraklerin baðlý þirketlerini de kapsamýna almaktadýr.
Ek denetim, sigorta þirketinin resmi izin/ruhsat aldýðý üye
devletin yetkili mercilerince gerçekleþtirilmektedir. Bu
merciler, denetimin amacýyla ilgili olan tüm bilgilere
ulaþabilecek ve bu tür bilgileri yerinde doðrulamaya yetkili
olacaklardýr.
Farklý üye devletlerde yerleþik sigorta þirketlerinin
birbirleriyle herhangi bir baðlarý veya ortak bir iþtirakleri
bulunuyorsa, bu üye devletlerdeki yetkili merciler denetimi
kolaylaþtýrmak amacýyla iþbirliðine gidebilmektedir.
95
Yetkili merciler, krediler, teminatlar ve bilanço dýþý iþlemler,
yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý, reasürans iþlemleri ve
masraflarýn paylaþýmýna iliþkin anlaþmalarla ilgili genel bir
denetim gerçekleþtirmektedir.
Sigorta Gruplarý Direktifi, finans gruplarýnda öz kaynaklarýn
ana ve baðlý þirketlerde birden çok kullanýmýný (double
gearing) engelleme açýsýndan büyük önem taþýmaktadýr.
Sigorta Direktiflerinde detaylý olarak belirtildiði üzere, tüm
sigorta þirketlerinin, poliçe sahiplerinin güvenliðini garanti
altýna almak için bir yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý
olmalýdýr. Ancak, sigorta þirketleri gruplarýnýn, grubun farklý
sigorta þirketlerinin birbirinden ayrý yükümlülük karþýlama
yeterliliði marjý gereklilikleri için ayný sermayeyi kullanma
riski bulunmaktadýr.
Bunun engellenmesi için, Sigorta Gruplarý Direktifi, grubun
bir parçasý olan sigorta þirketinin “düzeltilmiþ yükümlülük
karþýlama yeterliliðini” (adjusted solvency) hesaplarken,
gruptaki baðlý sigorta ve reasürans þirketlerinin finansal
durumunu dikkate almaktadýr. Bir sigorta grubunda yer alan
hisse sahibi þirketlerin kendi fonlarýnýn denetimi de önem arz
etmektedir. Bu denetimin amacý, hisse sahibi þirketlerin
borçlu hale geldiklerinde kendilerine baðlý bulunan sigorta
þirketlerinden sermaye çekmeye çalýþmalarýný
engellemektir.
Direktifin 1. Eki'nde, “düzeltilmiþ yükümlülük karþýlama
yeterliliði” için üç farklý hesaplama metodu sunulmaktadýr.
Bunlar, mahsup etme ve toplama metodu (deduction and
aggregation method) , gereklilik mahsup metodu
96
(requirement deduction method) ve muhasebe
konsolidasyon bazlý metot (accounting consolidation-based
method) olarak isimlendirilmektedir. Her üç metodun da
birbirine eþdeðer olduðu vurgulanmaktadýr.
97
6. FÝNANSAL ÞÝRKET GRUPLARI MEVZUATI
1. 73/239/EEC, 79/267/EEC, 92/49/EEC, 92/96/EEC,
93/6/EEC ve 93/22/EEC sayýlý Konsey Direktifleri ile
98/78/EC ve 2000/12/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktiflerini deðiþtiren, bir finansal þirket
grubunda yer alan kredi kurumlarý, sigorta þirketleri ve
yatýrým firmalarýnýn ek denetimine iliþkin 16 Aralýk 2002
Konsey Direktifi
Özet
Avrupa Birliði'nin finansal alandaki mevzuatý, uzun zaman
boyunca sektör bazlý tanýmlanmýþ ve öncelikle, faaliyetleri
sigortacýlýk veya bankacýlýkla sýnýrlanmýþ homojen finansal
gruplara yönelik olmuþtur. Ne var ki, finans piyasalarýndaki
yeni geliþmeler, bu piyasalarýn farklý sektörlerinde faaliyet
gösteren yeni finansal þirket gruplarýnýn doðmasýna yol
açmýþtýr. “Finansal Þirket Gruplarý Direktifi” olarak da bilinen
2002/87/EC sayýlý Direktifin önemi, “büyük finansal þirket
gruplarýnýn denetimine iliþkin uluslararasý düzeyde kabul
gören tavsiyelerin dünyada ilk kapsamlý uygulamasý”
olmasýndan kaynaklanmaktadýr.
Avrupa Birliði, Finansal Þirket Gruplarý Direktifinin
uygulanmasýyla, büyük finansal ortaklýklarýn farklý finansal
sektörlerde ve sýnýrlarýn ötesinde etkin denetimini, finansal
istikrarýn arttýrýlmasýný ve sigorta poliçe sahipleri ile
98
yatýrýmcýlarýn korunmasýný amaçlamaktadýr.
Direktif uyarýnca, bir finansal þirket grubu içerisindeki ana
þirket Avrupa Birliði içerisindeyse, ek denetimin
koordinasyonundan ve uygulanmasýndan sorumlu bir
düzenleyici koordinatör atanmaktadýr.
Bir finansal þirket grubunun baþýnda bir düzenlenmiþ
kiþi/kurum (regulated entity) bulunuyorsa, koordinatörlük
görevini bu düzenlenmiþ kuruluþa izin/ruhsat veren yetkili
merci yürütmektedir. Finansal þirket grubunun baþýnda bir
düzenlenmiþ kuruluþ bulunmamasý halinde, koordinatörün
belirlenmesinde gruptaki þirketlerin veya sektörlerin
büyüklüðüne ve/veya adli durumlarýna baðlý bazý ilkeler
kullanýlmaktadýr.
Finansal þirket grubunun ana þirketi Avrupa Birliði içerisinde
deðilse, yetkili merciler, düzenlenmiþ kiþi/kurumlarýn
üçüncü bir ülkenin yetkili mercii tarafýndan, düzenlenmiþ
kuruluþlarýn ek denetimine iliþkin Direktifin hükümlerine
eþdeðer þekilde denetime tabi olup olmadýðýna bakarlar. Bu
düzenleyici, grup kuruluþlarýnýn Avrupalý düzenleyicilerine
danýþmaktadýr.
Direktif, koordinatöre þu yollarla ek denetim gerçekleþtirme
yetkisi tanýmaktadýr:
- Gerekli veya ilgili bilgilerin toplanmasý ve
yayýlmasýnýn koordinasyonu,
- Þirket grubunun finansal durumunun ve sermaye
99
yeterliliðinin ek denetimi,
- Þirket grubunun yapýsýnýn, organizasyonunun ve iç
kontrol sisteminin deðerlendirilmesi,
- Denetim faaliyetlerinin planlanmasý ve
koordinasyonu.
Direktif, þirket grubunun farklý kuruluþlarýnda, risklere karþý
bir tampon olarak ayný sermayenin birden fazla kullanýmýný
(multiple gearing) ve ana þirketlerin borç göstermek suretiyle
gelirleri yan kuruluþlarý için öz kaynak olarak aktarmalarýný
(downstreaming) engellemek için yükümlülük karþýlama
yeterliliðine iliþkin hükümler getirmiþtir.
Direktif ayrýca, ortaklýkta uygun risk yönetimi ve iç kontrol
sistemleri saðlayan hükümlerle, grup seviyesinde uygun risk
yoðunlaþmasý ve ayný ortaklýðýn kuruluþlarý arasýnda uygun
iþlemler saðlayan hükümler içermektedir.
Finansal Þirket Gruplarý Direktifi, ayrýca, ortaklýkta uygun
risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri saðlayan hükümlerle,
grup seviyesinde uygun risk yoðunlaþmasý ve þirket grubu
içerisindeki kuruluþlar arasýnda uygun iþlemler saðlayan
hükümler içermektedir.
100
7. SÝGORTAARACILARI MEVZUATI
1. Sigorta aracýlarýna iliþkin 18 Aralýk 1991 tarih ve
92/48/EEC sayýlý Komisyon Tavsiye Kararý
Özet
92/48/EEC sayýlý Komisyon Tavsiyesi, sigorta aracýsýný,
77/92/EEC sayýlý Direktifin (2002/97/EC sayýlý Direktifle
yürürlükten kaldýrýlmýþtýr) 2. maddesinde belirtilen mesleki
faaliyetleri gerçekleþtiren kiþi olarak tanýmlamaktadýr. Bu
faaliyetler:
(a)
Sigorta veya reasürans yaptýrmak isteyen kiþileri
sigorta veya reasürans þirketleriyle bir araya
getiren, sigorta veya reasürans sözleþmelerinin
düzenlenmesi için hazýrlýk çalýþmalarý yapan ve
bu tür sözleþmelerin uygulanmasýna ve idaresine
yardýmcý olan kiþilerin mesleki faaliyetleri,
(b)
Bir veya daha fazla sigorta þirketi adýna sigorta
sözleþmelerinin düzenlenmesi için hazýrlýk
çalýþmalarý yapan, önerilerde bulunan ve
sözleþmelerin imzalanmasý için gerekli
çalýþmalarý yapan veya bu tür sözleþmelerin
uygulanmasýna ve idaresine yardýmcý olan
kiþilerin mesleki faaliyetleri,
101
(c)
Sigorta sözleþmeleri hakkýnda bilgi veren, teklifte
bulunan veya prim toplayan kiþilerin yukarýda
sayýlmayan faaliyetleridir.
Sigorta aracýlýðý faaliyetini gerçekleþtiren bir þirketin genel,
ticari, mesleki bilgi ve yetenek sahibi yeteri kadar kiþi
çalýþtýrmasý gerekmektedir.
Sigorta aracýsý, mesleki sorumluluk sigortasýna veya
mesleki ihmalden kaynaklanan sorumluluklara karþý benzer
bir baþka garantiye sahip olmalýdýr. Kiþinin iyi bir itibara sahip
olmasý, yeterli finansal kapasitesi bulunmasý (finansal
kapasitenin düzeyi ve biçiminin belirlenmesi üye devletlere
býrakýlmýþtýr) ve iflâs etmemiþ olmasý gerekmektedir.
Bu koþullarý saðlayan sigorta aracýlarý kendi üye
devletlerinde kayýtlý olmalýdýr. Bu kiþilerin sigorta aracýlýðý
faaliyetini gerçekleþtirebilmeleri ancak kayýt iþlemlerinin
tamamlanmasýnýn ardýndan mümkün olabilmektedir.
2. Sigorta aracýlýðýna iliþkin 9 Aralýk 2002 tarih ve
Direktifi
Sigorta acente ve brokerlerine iliþkin yerleþme ve
hizmet sunma serbestîsinin etkin bir biçimde
saðlanabilmesine yönelik tedbirler, özellikle bu
102
faaliyetler konusundaki geçiþ dönemi tedbirleri
hakkýnda 13 Aralýk 1976 tarih ve 77/92/EEC sayýlý Konsey
Direktifi
Özet
Sigorta ve reasürans aracýlarýnýn, Avrupa Birliði çapýnda
sigorta ve reasürans ürünlerinin daðýtýmýnda önemli bir rolü
bulunmaktadýr. Tek sigorta piyasasýnýn düzgün bir þekilde
iþleyebilmesi için aracýlarýn faaliyetlerini serbest þekilde
yürütebilmeleri gerekmektedir.
“Sigorta Aracýlarý Direktifi” olarak da bilinen 2002/92/EC
sayýlý Direktif, sigorta ve reasürans aracýlýðý faaliyetlerinin,
bir üye devlette yerleþik veya orada yerleþmeyi planlayan
gerçek ve tüzel kiþilerce gerçekleþtirilmesi için gerekli
kurallarý belirlemektedir.
Direktif çerçevesinde aracýlýk, “sözleþmelerin
gerçekleþtirilmesi için hazýrlýk çalýþmasý baþlatma, önerme
ve icra etme veya bu tür sözleþmeleri gerçekleþtirme veya
bu tür sözleþmelerin idaresine ve baþarýsýna yardýmcý olma
faaliyetleri” olarak tanýmlanmaktadýr.
Sigorta ve reasürans aracýlarýnýn kendi üye devletlerindeki
yetkili mercilere kayýt yaptýrmalarý gerekmektedir. Aracýlar
kayýt iþlemini gerçekleþtirmelerinin ardýndan, yerleþme ve
hizmet sunumu serbestîlerinden faydalanarak Avrupa Birliði
sýnýrlarý içerisinde aracýlýk faaliyetleri yürütebilmektedir.
103
Aracýlarýn uygun bilgi ve yeteneðe, iyi bir itibar ve temiz bir
sicile sahip olmalarý gerekmektedir. Avrupa Birliði'ni
kapsayan mesleki sorumluluk sigortalarý veya mesleki
ihmalkârlýktan kaynaklanan sorumluluklara karþý her bir
tazminat talebi için uygulanabilir en az 1.000.000 Euro ve
toplamda tüm talepler için senelik 1.500.000 Euro garantileri
bulunmalýdýr. Üye devletler, aracýnýn sigortalýlardan
toplanan primleri sigorta þirketine aktarmadýðý veya þirket
tarafýndan ödenen tazminat miktarý ya da primi sigortalýya
aktarmadýðý durumlarda tüketicileri korumakla yükümlüdür.
Yüksek düzey mesleki bilgi ve yetkinlik gerektiren bu asgari
gerekliliklerin büyük önemi bulunmaktadýr. Üye devletler,
sadece kendi topraklarýnda kayýtlý aracýlarla sýnýrlý kalmak
kaydýyla, daha katý önlemler alabilmektedir.
Sigorta veya reasürans aracýsý, bir veya daha fazla üye
devlette faaliyette bulunmak istediðinde öncelikle bu üye
devletin yetkili mercilerini bilgilendirmek durumundadýr.
Daha sonra, yetkili merciler, aracýnýn bu isteðiyle ilgili
bilgilendirilmek isteyen ev sahipliði yapacak üye devleti bir
ay içerisinde bilgilendirmektedir. Aracý, menþe ülkenin yetkili
makamlarýnca, ev sahipliði yapacak ülkeye bildirimde
bulunulduðuna iliþkin olarak bilgilendirilmesinden bir ay
sonra iþe baþlayabilmektedir. Ev sahipliði yapacak ülke bu
durumla ilgili bilgilendirilmek istemiyorsa, aracý hemen iþe
baþlayabilmektedir.
Direktif, sigorta aracýlarýnýn, müþterilere ürünlere iliþkin
olarak verdikleri tavsiyelerde yeterli bilgilendirici
açýklamalarý yapmasýný gerektirmektedir. Aracýlarýn, belli bir
104
ürünü, müþterilerin kiþisel gereksinimleri doðrultusunda
onlara tavsiye etme nedenlerine dair yazýlý açýklamada
bulunmalarý gerekmektedir.
Direktif, ürünlerden memnun kalmamýþ müþterilerle ilgili
olarak, sorunlarýn mahkeme yoluna gidilmeksizin alternatif
uyuþmazlýk çözüm yollarý ile giderilmesi konusunda da üye
devletleri teþvik etmektedir.
105
8. MOTORLU TAÞITLAR MEVZUATI
1. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin
hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda
yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi
hakkýnda 24 Nisan 1972 tarih ve 72/166/EEC sayýlý
Konsey Direktifi
Deðiþiklik:
• Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin
yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün
denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarih ve
72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifini tadil eden 19
Aralýk 1972 tarih ve 72/430/EEC sayýlý Konsey
Direktifi
s.162 - 162.)
Komisyon Tavsiye Kararlarý:
denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarihli Konsey
Direktifinin üye devletler tarafýndan
uygulanmasýna iliþkin 15 Mayýs 1973 tarih ve
106
s. 13 - 13.)
denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarihli Konsey
Direktifinin uygulanmasýna iliþkin, üye devletlere
yönelik 6 Þubat 1974 tarih ve 74/165/EEC sayýlý
Komisyon Tavsiye Kararý
s. 12 - 12.)
• Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý
kapsamýndaki hasar taleplerinin hýzlandýrýlmýþ
þekilde çözümüne iliþkin 8 Ocak 1981 tarih ve
s. 27 - 27.)
Özet
Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifleri, Avrupa
Birliði'nde taþýtlarýn serbest dolaþýmýnýn en temel
unsurlarýndan biridir. 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifi bu
alanda kabul edilmiþ direktiflerin ilkidir.
107
Direktif uyarýnca, üye devletler, diðer üye devletlerde kayýtlý
taþýtlar veya üçüncü bir ülkede kayýtlý olup kendi topraklarýna
giriþ yapan taþýtlar için mali sorumluluk sigortasý kontrolü
yapmayacaktýr. Ancak, üye devletlerin rastgele kontroller
gerçekleþtirmesi mümkündür.
Üye devletler, kendi topraklarýnda kayýtlý taþýtlar için mali
sorumluluk sigortasý yaptýrýlmasýný garanti altýna alan
önlemler almakla yükümlüdür. Sigorta sözleþmesi, bu
devletlerde meydana gelen her türlü zarar ve ziyaný ve
Avrupa Birliði sýnýrlarý içinde yapýlan seyahatler sýrasýnda
üye devlet vatandaþlarýnýn uðradýðý her türlü zarar ve ziyaný
kapsamak durumundadýr. Üye devletler, belli grup kiþiler ve
belirlenen belli taþýt türleri için bu ilkelerden muaf hareket
edebilirler.
Bir üye devlette kaza meydana gelmesi ve kazaya baþka bir
üye devlette kayýtlý bir aracýn sebep olmasý durumunda,
Ulusal Sigortacýlar Bürosu (National Insurers' Bureau)
taþýtýn kayýtlý olduðu ülkeyi tespit ederek taþýtýn sigortasýyla
ilgili detaylarý temin etmekle yükümlüdür.
Üye devletler, sebebiyet verdikleri zarar veya ziyanlar için
teminatlarý yerine getiremeyen üçüncü ülke taþýtlarýnýn
topraklarýnda kullanýlmasýný yasaklama hakkýna sahiptir.
Üçüncü ülkede kayýtlý taþýtlar için, taþýtýn sigortalý olduðunu
gösteren geçerli bir yeþil kart (ulusal ofis adýna çýkartýlan
uluslararasý motorlu taþýt sigorta belgesi) veya sýnýr sigortasý
(frontier insurance) belgesi sunulmalýdýr.
108
yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 30 Aralýk 1983 tarih ve
84/5/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi
Özet
Ýlk Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifiyle, üye
devletlere, topraklarýnda kayýtlý taþýtlar için mali sorumluluk
sigortasý yapýlmasýný saðlamak üzere önlemler alma
zorunluluðu getirilmiþti. Ýkinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk
Sigortasý Direktifi uyarýnca, bu sorumluluk sigortasýnýn
zorunlu olarak hem mala gelen zararlarý hem de kiþisel
maðduriyetleri kapsamasý öngörülmüþtür. Direktif, kiþisel
maðduriyet durumunda, tazminatý 350.000 ECU, mala gelen
zararlardaysa hasar baþýna 100.000 ECU olarak
belirlemiþtir. (Beþinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk
Sigortasý Direktifi teklifiyle, ECU'nin kalkmasýna paralel,
zorunlu sigorta miktarlarý yeniden belirlenmiþtir).
Üye devletler tazminat için bir organ kurmak veya
yetkilendirmek zorundadýr. Bu tazminatýn, en az mala gelen
zarar veya kiþisel maðduriyet durumlarýndaki sigorta
yükümlülüðü limitleri kadar olmasý gerekmektedir.
Sigorta poliçesindeki herhangi bir kanuni hüküm veya
sözleþme maddesinin, taþýtlarýn, açýk veya zýmni ruhsatý
olmayan, ilgili aracý kullanmalarýna izin veren bir ehliyeti
bulunmayan veya ilgili aracýn durumu ve güvenliðiyle ilgili
109
kanuni teknik gereklilikleri yerine getirmeyen kiþiler
tarafýndan kullanýmýný sigorta kapsamýnda tutmamasý
halinde, söz konusu maddeler kazanýn maðdurlarý olan
üçüncü þahýslarýn tazminat talepleri karþýsýnda hükümsüz
olacaktýr.
Çalýntý veya gasp edilmiþ araçlar için üye devletler,
kurduklarý veya yetkilendirdikleri organlarý sigortacý yerine
tazminatý ödemekle yükümlü kýlabilirler.
Direktif uyarýnca, sigortalýnýn aile fertleri, sürücü veya
kanuna göre kazadan sorumlu olan ve bu sorumluluðu
sigorta kapsamýnda olan herhangi diðer bir kiþi, bu iliþkiye
dayanarak kiþisel maðduriyetlerine yönelik olarak
sigortadan muaf tutulamaz.
yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 14 Mayýs 1990 tarih ve
90/232/EEC sayýlý Üçüncü Konsey Direktifi
Özet
Üçüncü Konsey Direktifi uyarýnca, üye devletler, zorunlu
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý poliçelerinin, ortak
uygulanan tek bir prime göre, tüm Avrupa Birliði sýnýrlarý
içerisinde geçerli olmasýný ve her üye devlette kanunlarý
gereði zorunlu tutulan teminatýn (veya aracýn kayýtlý olduðu
üye devletin kanunlarý gereði zorunlu tutulan teminat tutarý
110
daha yüksekse bu teminatýn) verilmesini saðlamak üzere
gerekli adýmlarý atmakla yükümlüdür.
Tazminat ödenmesi için üye devlet tarafýndan kurulan
organla, maðdura tazminat ödemekle yükümlü mali
sorumluluk sigortasý saðlayan sigortacý arasýnda bir
anlaþmazlýk doðarsa, üye devlet, taraflardan birinin
gecikmeksizin maðdura tazminat ödemesini garanti
etmelidir.
Özetle, bu üç Direktifle, Avrupa Birliði, motorlu taþýt
sigortalarý alanýnda tek pazar oluþturulmasýnýn alt yapýsýný
hazýrlamýþtýr. Bu baðlamda,
- Avrupa Birliði içerisindeki tüm taþýtlar için, üçüncü
þahýs mali sorumluluk sigortasý (zorunlu motorlu taþýt
mali sorumluluk sigortasý) getirilmiþ ve asgari sigorta
teminatlarý belirlenmiþtir;
- Sigorta belgesi tüm Avrupa Birliði içerisinde geçerli
kýlýnmýþtýr. Bu da motorlu taþýtlarýn serbest dolaþýmýný
saðlamýþ ve sýnýrlarda sigorta kontrolünü kaldýrmýþtýr;
- Tüm üye devletlerde tazminat organlarý kurularak,
kaza maðdurlarýna (tespit edilememiþ veya sigortasýz
araçlarýn yol açtýðý kazalarýn maðdurlarý da dahil) daha
iyi koruma getirilmiþtir;
- Taþýttaki tüm yolcular (sürücünün ailesi dahil) zorunlu
sigorta teminatý altýna alýnmýþtýr.
111
4. 73/239/EEC ve 88/357/EEC Direktiflerini tadil eden
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin üye
devlet yasalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna iliþkin 16 Mayýs
2000 tarih ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktifi (Dördüncü Motorlu Taþýt Direktifi)
Özet
Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi,
maðdurun ikamet ettiði üye devlet dýþýnda meydana gelen
kazalara iliþkin hasar iþlemlerinin daha hýzlý
tamamlanabilmesi için bir mekanizma oluþturmuþtur. Bu
mekanizma, diðer üye devlet taþýtlarýnýn sebebiyet verdiði
kazalarýn maðdurlarýna tazminat ödenmesini saðlayan daha
önceki motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý direktifleriyle
kurulmuþ sistemi tamamlar niteliktedir.
Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi
uyarýnca, kazalarda maðdur olan taraflar, kaza sorumlusu
kiþiye mali sorumluluk sigortasý saðlayan sigorta þirketine
doðrudan dava açma hakkýna sahiptir.
Direktif, tüm sigorta þirketlerinin, resmi izin/ruhsatlarýný
aldýklarý ülke dýþýndaki tüm üye devletlerde bir “hasar
temsilcisi” atamalarýný zorunlu kýlmaktadýr. Bu kiþi, atandýðý
üye devlette ikamet etmeli ve kazadan kaynaklanan
hasarlara iliþkin iþlemlerden sorumlu olmalýdýr.
Hasar temsilcisinin seçimi, sigorta þirketinin takdirindedir ve
112
üye devletler bu seçime müdahale edememektedir. Hasar
temsilcisi bir veya daha fazla sigorta þirketi için
çalýþabilmekte ve maðdur taraflara karþý sigorta þirketini
temsil etmek üzere yeteri kadar yetkiye sahip olmaktadýr.
Avrupa Komisyonu, hasar temsilcisinin atanmasýyla, kaza
maðdurunun, sorumlu sigortacýnýn temsilcisiyle kendi üye
devletinde ve kendi dilinde muhatap olmasýný saðlamayý
amaçlamýþtýr.
Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi,
þu görevleri yerine getirmek üzere bir bilgi merkezi
kurulmasý hükmünü getirmiþtir:
- Motorlu taþýtlarýn kayýt numaralarý, bu araçlarla ilgili
sigorta poliçesi numaralarý, yeþil kart (uluslararasý
motorlu taþýt sigorta belgesi) veya sýnýr sigortasý
poliçesi numaralarý, bu taþýtlarý sigortalayan sigorta
þirketleri vb. bilgiler için kayýtlar tutmak,
- Bu bilgilerin toplanýp derlenmesi ve yayýnlanmasý,
- Söz konusu bilgilerin hak sahibine bildirilmesine
yardýmcý olunmasý.
Maðdur taraf, 7 yýllýk bir süre boyunca, ikamet ettiði ülkenin,
aracýn kayýtlý olduðu üye devletin veya kazanýn meydana
geldiði üye devletin bilgi merkezinden, sigorta þirketinin adý
ve adresi, sigorta poliçe numarasý ve sigorta þirketinin hasar
temsilcisinin adý ve adresiyle ilgili bilgi edinebilmektedir. Bilgi
merkezi ayrýca, bilginin edinilmesinde meþru hakký
113
bulunduðu takdirde, maðdur tarafa, aracýn sahibi, devamlý
sürücüsü veya kayýtlý kullanýcýsýnýn adý ve adresi hakkýnda
bilgi vermekle yükümlüdür.
Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi
ayrýca, üye devletlerin, maðdur taraflarýn tazminatýný
karþýlamak üzere tazminat kurumlarý kurmasýný gerekli
kýlmaktadýr. Bu kurumlar, hasar temsilcisinin olmadýðý veya
sigortacýnýn konuyla ilgilenmekte aðýr davrandýðý
durumlarda hasarlara iliþkin konularýn çözümünden sorumlu
olacaktýr. Maðdur taraflar ikamet ettikleri üye devletteki
tazminat kurumuna tazminat talebinde bulunabilmektedirler;
ancak doðrudan sigorta þirketine karþý yasal iþlem
baþlatmýþlarsa, böyle bir talepte bulunmalarý mümkün
olmamaktadýr. Tazminat kurumu, maðdur tarafýn tazminat
talebinde bulunmasýndan sonra iki ay içerisinde harekete
geçer; ancak sigorta þirketinin veya hasar temsilcisinin
talebe uygun bir cevap vermesi durumunda kendi iþlemlerini
sonlandýrýr.
Kazayý takip eden iki ay içinde aracýn veya sigorta þirketinin
belirlenmesinin mümkün olmadýðý durumlarda, maðdur taraf
ikamet ettiði üye devletteki tazminat kurumundan tazminat
talebinde bulunabilmektedir.
Bu önlemlerden hiçbiri üye devletlerde uygulanmakta olan
sorumluluk veya yargý yetkisiyle ilgili kurallarý
deðiþtirmemektedir. Bir kaza durumunda, kazanýn meydana
geldiði ülkedeki kanunlar uygulanmaya devam edecektir.
Kazada sorumlunun kim olduðu konusunda çýkan
anlaþmazlýk sonucunda konunun mahkemeye intikal etmesi
114
durumunda, duruþmalar, kazanýn meydana geldiði ülkede
ve o ülkenin hukukuna uygun olarak yapýlacaktýr.
5. 73/239/EEC ve 88/357/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin üye
devlet yasalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna iliþkin 16 Mayýs
2000 tarih ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktifinin 6. maddesinin uygulanmasýna
iliþkin 27 Aralýk 2002 tarih ve 2003/20/EC sayýlý
Komisyon Kararý
Özet
2003/20/EC sayýlý Komisyon Kararý, maðdur taraflarýn
zararýný tazmin etmekle sorumlu tazminat kurumlarýnýn
kuruluþu ve onayýyla ilgili 2000/26/EC sayýlý Direktifin 6.
maddesinin uygulanmasýna iliþkindir. 2003/20/EC sayýlý
Kararla, 2000/26/EC sayýlý Direktifin 6. maddesi 20 Ocak
2003 tarihinde yürürlüðe girmiþ ve üye devletler Avrupa
Komisyonu'na Kararýn uygulanmasýyla ilgili aldýklarý
önlemleri bildirmekle sorumlu tutulmuþtur.
115
denetim hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin
uygulanmasýna iliþkin 28 Temmuz 2003 tarih ve
2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý
denetimi hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey
Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 30 Mayýs 1991
tarih ve 91/323/EEC sayýlý Komisyon Kararý
s. 25 - 36.)
Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 21 Aralýk 1992
tarih ve 93/43/EC sayýlý Komisyon Kararý
s. 51 - 52.)
116
Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 27 Ekim 1997
s. 25 - 26.)
Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 26 Ocak 1999
s. 25 - 26.)
yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey
Direktifinin uygulanmasý ve bu sorumluluða iliþkin
sigorta yükümlülüðünün Kýbrýs'a iliþkin olarak
yürürlüðe konmasýna dair 15 Þubat 2001 tarih ve
s. 56 - 56.)
117
Özet
2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin baþka
bir üye devlette veya Çek Cumhuriyeti, Hýrvatistan, Güney
Kýbrýs Rum Yönetimi, Macaristan, Ýzlanda, Norveç,
Slovakya, Slovenya ve Ýsviçre'de kayýtlý araçlar için, 1
Aðustos 2003 tarihinden itibaren motorlu taþýt mali
sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnmasý
gerektiðini belirtmektedir. Bu karar, Avrupa Ekonomik Alaný
üye devletlerinin, Ulusal Sigortacýlar Bürolarý ile diðer ortak
devletler arasýnda yapýlan anlaþmayla uyumludur. Anlaþma,
Karara Ek olarak iliþtirilmiþtir.
denetim hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin
uygulanmasýna iliþkin 2 Nisan 2004 tarih ve 2004/332/EC
sayýlý Komisyon Kararý
Özet
2004/332/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin
Estonya, Litvanya, Letonya, Malta ve Polonya'da kayýtlý
araçlar için, 30 Nisan 2004 tarihinden itibaren motorlu taþýt
mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnacaðýný
belirtmektedir. Bu Karar, Avrupa Ekonomik Alaný üye
devletlerinin Ulusal Sigortacýlar Bürolarý ile diðer ortak
devletler arasýnda yapýlan anlaþmanýn Eki'yle uyumludur.
118
72/166/EEC, 84/5/EEC, 88/357/EEC, 90/232/EEC ve
Direktiflerini tadil eden 2005/14/EC sayýlý ve 11 Mayýs
2005 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
(Beþinci Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi)
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 149, 11.06.2005 s. 14-21.)
Özet
Sýnýrlar arasý trafikteki artýþ, motorlu taþýt mali sorumluluk
sigortasý hakkýnda Avrupa Komisyonu'na gelen çok sayýda
soru, þikâyet ve dilekçe, boþluklarýn doldurulmasý veya
ortaya çýkan sorunlara çözüm bulunmasý ihtiyacý, motorlu
taþýt Direktiflerinin gözden geçirilerek modernleþtirilmesini
gerektirmiþtir.
Beþinci Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi, aþaðýdaki hedeflere
ulaþmak üzere motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý
direktiflerini deðiþtirmeyi amaçlamýþtýr:
- Zorunlu sigorta aracýlýðýyla, motorlu taþýt kazasý
maðdurlarýný koruma yollarýný günümüze uyarlamak
ve geliþtirmek;
- Direktiflerin üye devletler tarafýndan benzer þekilde
yorumlanmasý ve uygulanmasýný saðlamak;
- Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýnda daha etkin
bir tek pazar yaratmak üzere, sýkça ortaya çýkan
119
sorunlarýn çözümünü saðlamak.
Yeni Direktifte, Ýkinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý
Direktifinde yer alan asgari tazminat tutarlarýnýn 1982
yýlýndan bu yana revize edilmediði dikkate alýnmýþtýr. Buna
göre, kiþisel maðduriyet durumunda maðdur baþýna en az
1.000.000 Euro ya da maðdur sayýsý ne olursa olsun hasar
baþýna en az 5.000.000 Euro; mala gelen zarar
durumundaysa, maðdur sayýsý ne olursa olsun hasar baþýna
1.000.000 Euro zorunlu sigorta yapýlmasý öngörülmektedir.
Bu tutarlar, Avrupa Tüketici Fiyat Endeksi dikkate alýnarak
her beþ yýlda bir gözden geçirilecektir.
Direktifle, yayalar ve bisikletçiler, kaza maðdurlarý arasýnda
özel bir kategori altýnda deðerlendirilmektedir. Motorlu taþýt
sigortasý, yayalarýn, bisikletçilerin ve yollardaki diðer
motorsuz taþýt kullanýcýlarýn kiþisel maðduriyetlerini de
kapsamaktadýr. Avrupa Komisyonu, trafikteki en zayýf
taraflar olan yayalarýn ve bisikletçilerin de zorunlu sigorta
teminatý altýna alýnmasýyla, onlar için daha iyi koruma
saðlamayý hedeflemektedir.
Direktif, sözleþme sonunda, hasar kaydýna iliþkin olarak
sigortacýyý, poliçe sahibine açýklama yapmaya zorlayarak
sigortacýsýný deðiþtirmek isteyen kiþilerin iþini
kolaylaþtýrmaktadýr.
Direktif ayrýca, bir üye devlette aldýðý aracý baþka bir üye
devlette satmak istediðinde, sigorta teminatý bulmakta
zorluk çeken kiþilere ve þirketlere yardýmcý olacaktýr. Araçlar,
yolculuk boyunca ve gideceði üye devletteki son kayda
120
kadar sigorta teminatý altýnda olmalýdýr. Ancak, bunun gibi
kýsa süreli sigorta bulmak hem zor hem de pahalýdýr. Bu
sorunlarý çözmek üzere, Direktif, gidilen ülkeyi aracýn normal
olarak bulunduðu yermiþ gibi kabul etmektedir. Böylece,
aracý satýn alan kiþinin ikâmet ettiði üye devlette faaliyet
gösteren sigortacý, aracýn sevkýyatýndan son kayýt iþlemine
kadar geçen sürede, riski teminat altýna alabilecektir.
Üye devletler, kanun, yönetmelik ve idari düzenlemelerini en
geç 11 Haziran 2007 tarihine kadar Beþinci Motorlu Taþýt
Sigortasý Direktifi ile uyumlu hale getirmekle yükümlüdürler.
9. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolüne
iliþkin 72/166/EEC sayýlý Direktifin uygulanmasýna dair
29 Kasým 2005 ve 2005/849/EC sayýlý Komisyon Kararý
2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin baþka
bir üye devlette veya Çek Cumhuriyeti, Hýrvatistan, Güney
Kýbrýs Rum Yönetimi, Macaristan, Ýzlanda, Norveç,
Slovakya, Slovenya ve Ýsviçre'de kayýtlý araçlar için, 1
Aðustos 2003 tarihinden itibaren motorlu taþýt mali
sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnmasý
gerektiðini belirtmektedir.
2005/849/EC sayýlý Karar ise bu hükmü Andora'yý da içine
alacak þekilde geniþletmektedir. Karar uyarýnca, 1 Ocak
2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere üye devletler
Andorra topraklarýnda kayýtlý araçlar için motorlu taþýt mali
sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnacaktýr.
121
9. REASÜRANS MEVZUATI
1. Reasürans ve retrosesyon alanlarýnda yerleþme ve
hizmet sunma serbestisine yönelik kýsýtlamalarýn
kaldýrýlmasýna iliþkin 25 Þubat 1964 tarih ve 64/225/EEC
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi P 056, 04.04.1964
s. 878 - 883.)
Özet
64/225/EEC sayýlý Konsey Direktifi, ayrým gözetilmeksizin
reasüransýn tüm dallarýnýn serbestleþtirilmesi amacýyla
kabul edilmiþtir. Direktif uyarýnca, üye devletler, gerçek kiþi
ve þirketlerin aþaðýdaki alanlarda iþ kurma veya faaliyette
bulunma haklarýný etkileyecek kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýný
saðlamakla yükümlü kýlýnmýþtýr:
- Reasürans ve retrosesyon alanlarýndaki serbest
meslek sahibi kiþilerin faaliyetleri,
- Hem doðrudan sigorta hem de reasürans ve
retrosesyon alanlarýnda faaliyet gösteren gerçek kiþi
ve þirketlerin faaliyetlerinin reasürans ve retrosesyona
iliþkin kýsmý.
Direktif, o dönemde Almanya, Belçika, Lüksemburg, Fransa
ve Ýtalya'daki kýsýtlamalarý da listelemektedir.
122
2. 73/239/EEC, 92/49/EEC ile 98/78/EC ve 2002/83/EC
sayýlý Direktifleri tadil eden reasüransa iliþkin 16 Kasým
2005 tarihli ve 2005/68/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu
ve Konsey Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 323, 09.12.2005, s. 1-50.)
Özet
Reasürans, bir sigorta þirketi tarafýndan devredilen risklerin
kabulü veya en basit þekilde “sigortacýlar için sigorta” olarak
tanýmlanabilmektedir. Reasürans sayesinde sigortacýnýn
risk portföyündeki sigorta riskleri azalmakta; sigorta þirketi
sigortaladýðý risklerin tamamýný karþýlayabilmek için kendi
sermayesini elinde tutma zorunluluðundan kurtulmakta ve
böylelikle gerek kiþilerin gerekse þirketlerin finansal
risklerinin daha ucuz ve güvenilir þekilde karþýlanmasý
mümkün olmaktadýr.
Avrupa Birliði'nde uzun yýllar boyunca uyumlaþtýrýlmýþ bir
reasürans denetleme kurallarý bütününden söz
edilememiþtir. Avrupa sigorta mevzuatý, doðrudan
sigortacýlar tarafýndan yürütülen reasürans faaliyetlerini
düzenlemekte fakat uzmanlaþmýþ reasürörler tarafýndan
yürütülen faaliyetleri düzenlememektedir. Uyumlaþtýrma
çalýþmalarýnýn doðrudan sigorta alanýnda baþlamasýnýn
temel sebebi sigorta þirketi müþterilerinin korunmasý
gerekliliðidir. Reasürans ise iki profesyonel taraf arasýnda
yürütülen bir ticari iþlem olarak kabul edildiðinden, ortada
korunmasý gereken zayýf bir taraf (tüketiciler gibi) olmadýðý
düþünülmüþtür.
123
Bu yaklaþým, Avrupa Birliði genelinde reasürans þirketlerinin
denetiminde önemli farklýlýklara yol açmýþ ve iç pazarda
ticari engeller oluþmasýna sebebiyet vermiþtir.
Bu farklýlýk ve ticari engeller, Avrupa Komisyonu'nu
reasürans alanýnda bir Direktif teklifi hazýrlamaya
yöneltmiþtir. Böylelikle reasürörlerin kendi ülkelerindeki
yetkili merciler tarafýndan denetlenmesini saðlayacak bir
yapý oluþturulmasý hedeflenmiþtir.
2005/68/EC sayýlý Direktif, “menþe ülke faaliyet izinleri” ve
“menþe ülke kontrolü” ilkelerini reasürans þirketlerini de içine
alacak þekilde geniþletmektedir. Diðer bir ifadeyle,
reasürans þirketlerinin reasürans faaliyetlerine baþlama ve
bunun için gereken izni alma konularýnda baþvuracaklarý
merci kendi menþe ülke yetkili kurumlarýdýr. Bu izin veya
yetki, bir “tek pasaport” iþlevi görmekte, böylelikle reasürans
þirketleri Avrupa Birliði genelinde diðer üye devletlerin ek
kontrol veya denetimlerine maruz kalmadan faaliyetlerini
yürütebilmektedir.
Direktifin 6. maddesi uyarýnca, menþe üye devlet faaliyete
baþlama izni isteyen reasürans þirketlerinin amaçlarýný
reasürans faaliyetleri ve benzer faaliyetler yürütecek þekilde
sýnýrlandýrmalarýný, bir faaliyet tablosu sunmalarýný, asgari
garanti fonu yükümlülüðüne sahip olmalarýný ve uygun
mesleki yeterlilik ve deneyime sahip, iyi itibar sahibi kiþiler
tarafýndan yönetilmelerini þart koþmakla yükümlüdür.
Direktif çerçevesinde, üye devletlerin, baþvurularý piyasanýn
ekonomik ihtiyaçlarý doðrultusunda deðerlendirmeleri
124
mümkün deðildir. Daha açýk þekilde ifade etmek gerekirse,
üye devletlerin piyasada yeterli sayýda reasürans þirketi
olduðunu ileri sürerek baþvuruyu yapan þirkete izin vermeyi
reddetmeleri mümkün deðildir.
Direktif, reasürans þirketlerinin denetimine iliþkin kurallar da
getirmektedir. Bu çerçevede, bir reasürans þirketinin
finansal denetimi tamamen menþe üye devlet
sorumluluðundadýr. Bu baðlamda, üye devletlerin kendi
topraklarýnda kurulu reasürans þirketlerinden tüm
faaliyetlerini, finansal durumlarýný ve mali yeterliliklerini
içeren bir yýllýk bir rapor istemeleri gerekmektedir.
Direktif ayný zamanda teknik karþýlýklarýn oluþturulmasýna
iliþkin kurallar (sözleþmeden doðan yükümlülüklerini
karþýlayabilmek için reasürans þirketlerinin ayýrmak
durumunda olduklarý miktar gibi) ile bu teknik karþýlýklarý
kapsayan varlýklarýn yatýrýmýna iliþkin kurallarý içermektedir.
Yükümlülük karþýlama yeterliliði (solvency) marjlarý, asgari
sermaye yükümlülükleri ve garanti fonuna iliþkin kurallar da
direktif kapsamýnda ele alýnmaktadýr. Sigorta direktiflerinde
uygulandýðý gibi garanti fonu gerekli yükümlülük karþýlama
yeterliliði marjýnýn üçte birini oluþturmakta ve bu miktar 3
Milyon Euro'nun altýnda olmamalýdýr.
Direktif, Uluslararasý Sigorta Denetleyicileri Birliði
(International Association of Insurance Supervisors -IAIS-)
tarafýndan yürütülen reasürans denetleme projesiyle de
uyumludur. Daha uyumlu hale getirilmiþ bir denetim
sisteminin, Avrupa Birliði dýþýndaki diðer denetçiler için
Avrupa Birliði’ndeki denetimin kalitesini deðerlendirmeyi
125
kolaylaþtýrmasý ve piyasaya eriþimin önündeki engelleri
kaldýrmasý beklenmektedir.
126
10. YÜKÜMLÜLÜK KARÞILAMA YETERLÝLÝÐÝ
MEVZUATI
1. Hayat sigortasý ile ilgili 5 Kasým 2002 tarih ve
Direktifi
Özet
Direktifin özeti “Hayat Sigortasý” baþlýðý altýnda yer
almaktadýr.
2. Hayat dýþý sigorta þirketlerinin yükümlülük karþýlama
yeterliliði ile ilgili 73/239/EEC Direktifini tamamlayýcý
nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve 2002/13/EC sayýlý Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Direktifi
Özet
Direktifin özeti “Hayat Dýþý Sigorta” baþlýðý altýnda yer
almaktadýr.
127
11. TASFÝYE VE YENÝDEN YAPILANMA MEVZUATI
1. Sigorta þirketlerinin yeniden yapýlandýrýlmasý ve
tasfiyesine iliþkin 19 Mart 2001 tarih ve 2001/17/EC sayýlý
Özet
2001/17/EC sayýlý Direktif, sigorta þirketlerine iliþkin yeniden
yapýlanma önlemlerine ve tasfiye usullerine
uygulanmaktadýr. Direktif uyarýnca, baþka üye devletlerde
þubeleri olan bir sigorta þirketi iflas ederse, tasfiye süreci,
menþe üye devletteki (þirketin merkezinin bulunduðu üye
devlet) iflâs hukukuna (menþe üye devlet hukukuna) tabi
olacak ve iflâs iþlemleri yine bu devlette yürütülecektir. Bu
kural, Avrupa Birliði Sigorta Direktiflerinin temelini teþkil
eden “menþe ülke kontrolü” prensibiyle uyumludur.
Eski usul, farklý üye devletlerdeki yetkili mercilerin, Avrupa
çapýnda þubeleri olan bir sigorta þirketi tasfiye edildiðinde
farklý iflâs iþlemleri yürütmelerine imkân vermekteydi.
Direktifle birlikte birçok farklý iþlem yerine tek bir tasfiye
iþlemi yürütülmesi saðlanmýþ ve bu da maliyetleri düþürerek
sürecin hýzlanmasýna yardýmcý olmuþtur.
Bir sigorta þirketi için tasfiye iþlemlerinin baþlatýlmasý halinde
þirketin yetki belgesi geri alýnacaktýr. Böyle bir iþlemin
baþlatýlmasý kararý yetkili merci, tasfiye memuru veya yetkili
merci tarafýndan bu amaçla atanan bir kiþi tarafýndan
128
yayýnlanacaktýr. Tasfiye kararýnýn bir özetinin de Avrupa
Birliði Resmi Gazetesi'nde yayýnlanmasý gerekmektedir.
Tasfiye iþlemleri baþladýðýnda, baþka bir üye devlette
ikametgâhý veya genel merkezi bulunan, bilinen tüm
alacaklýlar yazýlý olarak haberdar edilecektir. Alacaklýlar
talepte veya taleplerine iliþkin yazýlý ihtarda bulunabilir.
Tasfiye usullerine benzer olarak yeniden yapýlandýrma
kararlarý da, sadece menþe ülkedeki yetkili merciler
tarafýndan alýnabilecek ve bu iþlemler menþe üye devletin
kanunlarýna, düzenlemelerine ve usullerine göre
düzenlenecektir.
129
12. ÝSTATÝSTÝK MEVZUATI
1. Sigorta hizmetleri istatistikleri özelliklerinin
tanýmlarýna iliþkin 27 Mayýs 1999 tarih ve 1225/1999/EC
sayýlý Komisyon Tüzüðü
Özet
Yapýsal iþletme istatistikleri hakkýnda 20 Aralýk 1996 tarih ve
58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü, Avrupa Birliði’ndeki iþletmelerin
yapýsý, faaliyet alaný, rekabet edebilirliði ve performansýyla
ilgili Birlik istatistiklerinin toplanmasý, derlenmesi, iletimi ve
4
deðerlendirilmesi için ortak bir çerçeve oluþturmaktadýr.
Üzerinde deðiþiklik yapýlan Tüzüðün 5. Eki, bu çerçeveyi
sigorta sektörü için oluþturmayý amaçlamakta ve sigorta
sektörünün ulusal, bölgesel ve uluslararasý düzeyde
geliþmeleriyle ilgili bilgi seviyesini arttýrmak üzere
istatistiklerin derleneceði detaylý bir liste içermektedir.
Avrupa Komisyonu, söz konusu Tüzüðü ve sigorta hizmetleri
istatistikleri özelliklerine iliþkin bir dizi tanýmlama getirilmesi
gerekliliðini dikkate alarak, 1225/1999/EC sayýlý Tüzüðü
kabul etmiþtir. Bu Tüzüðün Eki, 58/97 sayýlý Tüzükte
belirtilen istatistikî özelliklerin tanýmlarýný sunmaktadýr.
4
OJ L 14, 17.01.1997, s. 1.
130
2. Sigorta hizmetleri istatistiði için verilecek
derogasyonlara iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve
1226/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 154, 19.06.1999 s. 46- 74.)
Özet
58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü'nün 11. Maddesi'nde, geçiþ
dönemlerinde, ulusal istatistik sistemlerinin önemli
uyarlamalar gerektirdiði durumlarda derogasyonlar
verilebileceði ve istatistiklerin derlenmesi için üye devlete ek
geçiþ süresi tanýnabileceði hükmü yer almaktadýr.
Bu maddeyle uyumlu olarak, Tüzüðün 5. Eki'nin A Listesinde
yer alan özellikler için istisnalar 1226/1999/EC sayýlý
Yönetmeliðin Eki'nde ülke ülke belirlenmiþtir.
3. Sigorta hizmetleri istatistiklerinin iletilmesinin teknik
formatýna iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve 1227/1999/EC
sayýlý Komisyon Tüzüðü
Özet
58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü'nün 9. Maddesi'nde toplanan ve
tahmin edilen verilerin sonuçlarýnýn uygun bir teknik formatta
iletilmesi gerektiði hükmü yer almaktadýr.
131
1227/1999/EC sayýlý Tüzük ile Komisyon tarafýndan, sigorta
hizmetleri istatistiklerinin iletimiyle ilgili teknik format
belirlenmiþtir. Tüzük Eki'nde teknik format 6 baþlýða
ayrýlmýþtýr. Bu baþlýklar þunlardýr: verinin þekli, kayýt yapýsý,
farklý alanlarýn tanýmý, kayýt örnekleri, manyetik ortam türü ve
diðer metotlar.
4. Sigorta hizmetleri istatistikleri için veri serisi
oluþturulmasýna iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve
1228/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü
s. 91-107.)
Özet
Komisyon, birden çok seneyi içine alan sigorta hizmetleri
istatistiklerinin derlenme sýklýðýný belirleme, 58/97 sayýlý
Tüzüðün (Topluluktaki iþletmelerin yapýsý, faaliyet alaný,
rekabet edebilirliði ve performansýyla ilgili Topluluk
istatistiklerinin toplanmasý, derlenmesi, iletimi ve
deðerlendirilmesi için ortak bir çerçeve oluþturan Tüzük) 5.
Eki'nde belirtilen sonuçlarý derlemek üzere ilk referans
senesini saptama ve sigorta hizmetleri istatistiklerinin
üretimi için sonuçlarý tahlil etme gerekliliklerini dikkate
alarak, 1228/1999/EC sayýlý Tüzüðü kabul etmiþtir.
Tüzük Eki, çok seneli özelliklerin derlenme sýklýðýný,
sonuçlarýn tahlilini ve 58/97 sayýlý Tüzükte belirtilen
sonuçlarýn derlenmesi için ilk referans senesini
belirlemektedir.
132
13. AVRUPA SÝGORTA VE MESLEKÝ EMEKLÝLÝK
KOMÝTESÝ (ESKÝ SÝGORTA KOMÝTESÝ) MEVZUATI
1. Sigorta Komitesi kurulmasýna iliþkin 19 Aralýk 1991
Özet
91/675/EEC sayýlý Direktif uyarýnca Avrupa Komisyonu'na
sigorta alanýndaki faaliyetlerinde destek saðlamak üzere bir
Sigorta Komitesi kurulmuþtur. Komitenin amacý Avrupa
Komisyonu ile ulusal yetkili merciler arasýnda daha yakýn
iþbirliði saðlanmasýdýr.
Üye devlet temsilcilerinden oluþan ve baþkanlýðýný Avrupa
Komisyonu temsilcisinin yaptýðý Sigorta Komitesi, Avrupa
Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi'nin kuruluþuna kadar
faaliyetlerini sürdürmüþtür.
Komite, sigorta sektörüne iliþkin yasal hükümlerin, özellikle
de doðrudan sigortacýlýða iliþkin direktiflerin uygulanmasýna
iliþkin sorunlarýn incelenmesinde önemli katkýlar saðlamýþtýr.
Ayrýca, Avrupa Komisyonu, doðrudan hayat sigortasý ve
doðrudan hayat-dýþý sigorta alanýnda iþbirliðini arttýrmaya
yönelik tekliflere iliþkin olarak Komite'den zaman zaman
görüþ talebinde bulunmuþtur.
Avrupa Komisyonu'nun, sigortanýn da içinde bulunduðu
finansal hizmetler alanýnda karar alma ve uygulama
133
süreçlerini basitleþtirmek ve daha etkin hale getirmek üzere
yedi önlemden oluþan bir paket kabul etmesiyle, sigorta ve
mesleki emekliliðe iliþkin baðýmsýz bir danýþma grubu
olarak, Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyicileri Komitesi
(Committee of European Insurance and Pensions
Supervisors -CEIOPS-) kurulmuþtur (bkz. 2004/6/EC sayýlý
Direktif). Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi'nin
(The European Insurance and Occupational Pensions
Committee -EIOPC-) ise Sigorta Komitesi'nin yerini almasý
ve Avrupa Birliði direktifleri için uygulama tedbirleri
alýnmasýnda Avrupa Komisyonu'na destek olmasý
kararlaþtýrýlmýþtýr. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik
Komitesi, 2004/9/EC sayýlý Direktifle kurulmuþtur.
2. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetleyicileri
Komitesi kurulmasýna iliþkin 5 Kasým 2003 tarih ve
Özet
Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyicileri Komitesi
(Committee of European Insurance and Pensions
Supervisors -CEIOPS-), sigorta, reasürans ve mesleki
emeklilik konularýnda taslak uygulama önlemlerinin
hazýrlanmasýnda Avrupa Komisyonu'na tavsiyelerde
bulunmak üzere kurulmuþtur.
Komite, Avrupa Birliði genelinde üye devletlerin denetleyici
uygulamalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna ve Avrupa Birliði
134
direktiflerinin tutarlý þekilde uygulanmasýna katkýda
bulunmaktadýr. Komite ayný zamanda denetlenen kurumlara
iliþkin bilgi deðiþimi de olmak üzere denetleyici iþbirliði için
bir forum niteliði taþýmaktadýr.
Komite temsilcileri üye devletler tarafýndan sigorta denetimi,
reasürans ve mesleki emeklilik denetimi alanlarýndaki yetkili
mercilerin üst düzey temsilcileri arasýndan belirlenmektedir.
Avrupa Komisyonu da Komite'nin tartýþmalarýna katýlmak
üzere üst düzey bir temsilci görevlendirmektedir.
3. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi
kurulmasýna iliþkin 5 Kasým 2003 tarih ve 2004/9/EC
sayýlý Komisyon Kararý
Özet
2004/9/EC sayýlý Komisyon Kararýyla, Avrupa Birliði'nin
sigorta ve mesleki emeklilik konularýyla ilgili olarak Avrupa
Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi (The European
Insurance and Occupational Pensions Committee -EIOPC-)
adýyla bir istiþari komite kurulmuþtur. Komitenin öncelikli
amacý, sigorta komitelerinde, reasürans ve mesleki emeklilik
konularýný da kapsayacak deðiþiklikler yapmaktýr.
EIOPC'nin, Sigorta Komitesi'nin yerini almasý
kararlaþtýrýlmýþtýr. Ancak, iki komitenin de ayný anda faaliyet
göstererek ikilik yaratmasýný önlemek amacýyla, 2004/9/EC
sayýlý Kararýn yürürlüðe giriþ tarihi, Sigorta Komitesi'nin
135
danýþmanlýk fonksiyonlarýný deðiþtiren direktif yürürlüðe
girene kadar ertelenmiþtir. Söz konusu direktif 13 Nisan
2005 tarihinde yürürlüðe girmiþ olan 2005/1/EC sayýlý
Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifidir.
EIOPC, sigorta, reasürans ve mesleki emeklilik ile bu
konulardaki Komisyon önerilerine iliþkin olarak Avrupa
Komisyonu'na tavsiyelerde bulunmakla yükümlüdür.
EIOPC'nin üye devletlerin üst düzey temsilcilerinden
oluþmasý, Komisyon'un temsilcisi tarafýndan yönetilmesi ve
sigorta ve reasürans þirketleri veya mesleki emeklilik
kuruluþlarýyla ilgili özel sorunlarla ve konunun çalýþma
hukuku ve sosyal hukuk boyutlarýyla ilgilenmemesi
4. Finansal Hizmetler Komiteleri için yeni bir
organizasyon yapýsý oluþturmak amacýyla 73/239/EEC,
85/611/EEC, 91/675/EEC, 92/49/EEC ve 93/6/EEC sayýlý
Konsey Direktifleri ile 94/19/EC, 98/78/EC, 2000/12/EC,
2001/34/EC, 2002/83/EC ve 2002/87/EC sayýlý Direktifleri
tadil eden 9 Mart 2005 tarih ve 2005/1/EC sayýlý Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 79, 24.03.2005 s. 9- 17.)
Özet
2005/1/EC sayýlý Direktif finansal hizmet komiteleri için yeni
bir organizasyonel yapý oluþturmak amacýyla bazý finansal
hizmet direktiflerini tadil etmektedir. Direktif, Lamfalussy
komite yapýsýný bankacýlýk ve sigortacýlýk alanlarý ile menkul
136
kýymetlere yatýrým yapmak suretiyle portföy iþleten kollektif
yatýrým þirketlerini içine alacak þekilde geniþletmektedir.
“Bankacýlýk Danýþma Komitesi”ni “Avrupa Bankacýlýk
Komitesi” ile deðiþtiren yeni Direktif, “Sigorta Komitesi”ni de
“Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi” (EIOPC) ile
deðiþtirmiþtir.
Direktif uyarýnca EIOPC mesleki emekliliðin çalýþma ve
sosyal hukuk alanlarýna iliþkin konularý ele almayacaktýr. Bu
çerçevede, mesleki yönetimlerin organizasyonu, özellikle
zorunlu üyelikler ve toplu iþ sözleþmeleri gibi konular
kapsam dýþýnda býrakýlacaktýr.
137
14. ULUSLARARASI ANLAÞMALAR MEVZUATI
1. Av r u p a E k o n o m i k To p l u l u ð u i l e Ý s v i ç r e
Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý
dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmanýn
özellikle 37, 39 ve 40. Maddelerinin uygulanmasýna
yönelik hükümlerin yer aldýðý 20 Haziran 1991 tarihli ve
2155/91 sayýlý Konsey Tüzüðü
Özet
Avrupa Birliði (o dönemki adýyla “Avrupa Ekonomik
Topluluðu”) ve Ýsviçre Konfederasyonu arasýnda hayat
sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili bir anlaþma
10 Ekim 1989'da Lüksemburg'da imzalanmýþtýr. Anlaþma
uyarýnca, anlaþmanýn gözetilmesi ve idaresinin saðlanmasý,
uygulanmasý ve anlaþma kapsamýnda belirlenen
durumlarda karar alýnmasýnýn saðlanmasý için bir Ortak
Komite oluþturulmuþtur.
2155/91 sayýlý Konsey Tüzüðü, Birliðin, üye devlet
temsilcilerinin de desteðiyle Ortak Komite'de temsil
edilmesini öngörmektedir. Birliðin Ortak Komite'deki
pozisyonu, Komisyon'dan gelen teklif doðrultusunda nitelikli
oy çokluðu ile hareket edecek olan Konsey tarafýndan
belirlenecektir.
Tüzük, diðer tüm Tüzüklerde olduðu gibi tamamen baðlayýcý
ve tüm üye devletlerde doðrudan uygulanýr nitelik
138
taþýmaktadýr.
dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmanýn
sonuçlanmasýna iliþkin 20 Haziran 1991 tarih ve
91/370/EEC sayýlý Konsey Kararý
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 205, 27.07.1991 s. 2-2).
Özet
91/370/EEC sayýlý Konsey Kararý, Avrupa Birliði (o zamanki
adýyla “Avrupa Ekonomik Topluluðu”) ile Ýsviçre
Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda
doðrudan sigortalama ile ilgili anlaþmayý Topluluk adýna
onaylamaktadýr.
Anlaþmanýn metni karara eklenmiþtir.
dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili bir Anlaþmanýn
uygulanmasýna iliþkin 20 Haziran 1991 tarih ve
91/371/EEC sayýlý Konsey Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 205, 27.07.1991 s. 48-48).
Özet
Avrupa Birliði (o zamanki adýyla “Avrupa Ekonomik
139
Topluluðu”) ile Ýsviçre Konfederasyonu arasýndaki
anlaþmanýn en önemli etkilerinden biri de, merkez ofisleri
Ýsviçre'de bulunan sigorta þirketlerine yönelik olarak,
73/239/EEC sayýlý Direktifin 3. Bölümü çerçevesinde
merkez ofisleri Topluluk dýþýnda bulunan sigorta þirketlerinin
Topluluk içinde kurulmuþ acente ve þubelerine uygulanan
yasal kurallar dýþýnda kurallar oluþturmasýdýr.
Bu nedenle, 91/371/EEC sayýlý Direktif çerçevesinde üye
devletler ulusal hükümlerini anlaþmaya uygun hale
getirmekle ve bu hükümleri kabul ettiklerinde de Direktife
atýfta bulunmakla yükümlü kýlýnmýþlardýr.
4. 2001/776/EC: Avrupa Ekonomik Topluluðu ile Ýsviçre
dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmaya iliþkin
Ek ve Protokolleri tadil eden ve anlaþma taraflarýnýn
ulusal mevzuatlarýnýn Anlaþmayla uyumlu olduðunu
gösteren 18 Temmuz 2001 tarih ve 1/2001 sayýlý ATÝsviçre Ortak Komitesi Kararý
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 291, 08.11.2001, s. 52-55).
Özet
Anlaþmanýn imzalandýðý tarihlerde Ýsviçre ve Avrupa Birliði
tarafýndan kabul edilen yasal hükümleri takiben,
uygulanacak yasal formlar, ECU teriminin EURO ile
deðiþtirilmesi ve yükümlülük karþýlama yeterliliði marjlarý gibi
alanlarda bazý deðiþiklikler getirilmiþtir.
140
15. DÝÐER ÝLGÝLÝ MEVZUAT
1. Kadýn-Erkek Eþitliði
Mal ve hizmetlere eriþimde kadýn ve erkeklere eþit
muamelede bulunulmasý ilkesinin uygulanmasýna
iliþkin 2004/113/EC sayýlý ve 13 Aralýk 2004 tarihli Konsey
Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 373, 21.12.2004, s. 37-43)
Özet
Gerek özel sektörde gerekse kamu kesiminde mal ve
hizmetlere eriþimde kadýn ve erkekler arasýnda ayrýmcýlýðýn
önlenmesi Avrupa Birliði'nin temel önceliklerindendir.
2004/113/EC sayýlý Direktif uyarýnca kadýn ve erkeklerin
farklý muameleye tabi tutulmasý ancak ve ancak haklý ve
yasal bir amaç çerçevesinde, örneðin cinsel içerikli þiddet
maðdurlarýnýn korunmasý veya dernek kurma özgürlüðü
(sadece belli bir cinsiyete mensup kiþilerin üye olarak kabul
edildiði dernekler) çerçevesinde mümkün olabilmektedir.
Direktif, mal ve hizmetlerin tedariki veya mal ve hizmetlere
ulaþýmda cinsiyete dayalý ayrýmcýlýðý yasaklamaktadýr. Bu
nedenle, kadýn ve erkek arasýndaki tüm doðrudan ve dolaylý
ayrýmcýlýklar, özellikle de hamilelik ve doðum izni nedeniyle
ortaya çýkabilecek ayrýmcý uygulamalar yasaklanmaktadýr.
Taciz, cinsel taciz ve ayrýmcýlýða teþvik de cinsiyete dayalý
ayrýmcýlýk kapsamýnda yer aldýðýndan yasaklanmýþtýr.
141
Direktifin sigortacýlýk alanýný da etkileyen hükümleri
bulunmaktadýr. Direktif çerçevesince, 21 Aralýk 2007
tarihinden sonra yapýlacak tüm yeni sigorta
sözleþmelerinde, sigortacýlýk veya finansal hizmet amaçlý
prim hesaplamalarýnda ve diðer haklara iliþkin
hesaplamalarda cinsiyetin bir kriter olarak kullanýlmasý
yasaklanmýþtýr. Avrupa Komisyonu, sigorta þirketlerinin
kadýn ve erkekler için yapýlan prim hesaplamalarýnda
özellikle de hayat beklentileri konusunda ayrý yöntemler
izlemelerinin ayrýmcý bir tutum olduðunu düþünmektedir.
Ancak üye devletler, bu alanda bir imtiyaz getirerek, kamuya
açýk, risk bazlý aktüeryal ve istatistiksel verilerin
deðerlendirilmesinde cinsiyetin belirleyici unsur olduðu
uygulamalara izin verme kararý alabilir. Bu üye devletlerin,
Direktifin yürürlüðe girmesini izleyen 5 yýllýk süre sonunda en
yeni aktüeryal ve istatistiksel verileri dikkate alarak,
tanýdýklarý bu imtiyazý yeniden deðerlendirmeleri
gerekecektir.
Her durumda, tüm üye devletlerin hamilelik ve loðusalýða
iliþkin maliyetlerin kadýn ve erkek arasýnda eþit biçimde
paylaþtýrýlmasýný saðlama yükümlülüðü bulunmaktadýr. Üye
devletlerin en geç 21 Aralýk 2009 tarihine kadar bu hükme
uymalarý gerekmektedir.
142
2. Ýhracat Kredisi Sigortasý
Orta ve uzun dönemli teminat kapsamýndaki iþlemlerde
ihracat kredi sigortasýna iliþkin temel hükümlerin
uyumlaþtýrýlmasýna dair 98/29/EC sayýlý ve 7 Mayýs 1998
tarihli Konsey Direktifi
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 148, 19.05.1998, s. 22-32)
Özet
Her üye devletin garanti düzenlemeleri, prim oranlarý ve
poliçelere iliþkin önemli farklýlýklar taþýyan kamu ihracat kredi
sigortasý sistemleri bulunmaktadýr. Bu farklý sistemler,
Avrupa Birliði içerisinde þirketler arasýnda rekabeti olumsuz
yönde etkileyen unsurlar taþýmaktadýr. 98/29/EC sayýlý
Direktif, üye devletler arasýnda ihracat kredi sigortasýna
iliþkin farklýlýklarý giderme amacý taþýmaktadýr.
Direktif, bir üye devlet menþeli mal ve/veya hizmetlerin bir
veya birden fazla üye devlete ihracatýna iliþkin iþlemler için
teminat sunmaktadýr. Bu teminat 2 yýl veya daha fazla süreli
bir risk dönemi içermektedir.
Üye devletler, ihracat kredi sigortasý olarak bir üye devlet
adýna veya desteðiyle doðrudan veya dolaylý teminat,
garanti veya refinansman sunan kurumlarýn “sigortacý”
olarak nitelendirilmesini saðlamakla yükümlüdür. Bu
kurumlar Direktif hükümlerine uygun olarak Avrupa Birliði
ülkeleri dýþýna yapýlan ihracata iliþkin iþlemleri
gerçekleþtiren kurumlardýr.
143
Direktifin “Ýhracat Kredi Sigortalarýna iliþkin Ortak Ýlkeleri”
baþlýklý Eki'nin I. Bölümü teminatýn temel bileþenlerini diðer
bir ifadeyle kapsam altýna alýnan riskleri, teminat kapsamýný,
sigortacýnýn sorumluluðunu, tazminat taleplerine iliþkin
hükümleri; II. Bölümü primleri belirleyen genel ilkeleri, ülke
risk deðerlendirmelerini, risk dönemi ve prim ödemelerini; III.
Bölümü ülke teminat politikalarýný; IV. Bölümü ise bildirim
usullerini içermektedir.
Ýhracat kredi sigortasý iþlemlerine uygulanan primlere iliþkin
ortak ilkeler, sigorta primlerinin belirlenmesinde daha fazla
þeffaflýk saðlamakta olup Direktifin çerçevesi, Haziran
1997'de OECD bünyesinde gerçekleþtirilen müzakerelerde
belirlenen ilkeleri içermektedir.
3. Havacýlýk Sigortalarý
Havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörleri için sigorta
yükümlülüklerine iliþkin 21 Nisan 2004 tarih ve 785/2004
Sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüðü
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 138, 30.04.2004, s.1-6)
Özet
785/2004 sayýlý Tüzüðün amacý havayolu taþýyýcýlarý ve
uçak operatörleri için hem ticari hem de özel uçuþlarda
yolcular, bagaj, kargo ve üçüncü kiþilerle ilgili konularda
asgari sigorta yükümlülüklerini belirlemektir. Posta
taþýmacýlýðý alanýndaki sigorta yükümlülükleri ise 2407/92
sayýlý Yönetmelik ve ulusal hukuk kurallarý çerçevesinde
144
belirlenmiþtir.
Tüzük, bir üye devlet içine ve bir üye devlet dýþýna
gerçekleþtirilen uçuþlarla, bir üye devlet þehirleri arasýnda
veya bir üye devlet topraklarý üzerinde gerçekleþtirilen tüm
uçuþlarýn havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörlerine
uygulanmaktadýr. Tüzük, ordu, gümrük birimleri veya polis
uçaklarýný, balonlarý, model uçak ve paraþütleri kapsam
dýþýnda býrakmaktadýr.
Tüzük, havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörlerinin,
yolcular, bagaj, kargo ve üçüncü kiþilere yönelik olarak
havacýlýk sorumluluk sigortasý alanýna giren savaþ, terörizm,
uçak kaçýrma, sabotaj, uçaklarýn yasadýþý biçimde ele
geçirilmesi ve iç savaþ gibi riskleri kapsayacak þekilde
sigorta yaptýrmalarýný gerekli kýlmaktadýr.
Tüm havayolu taþýyýcýlarýnýn ve gerektiðinde uçak
operatörlerinin Tüzükte belirlenen sigorta yükümlülüklerine
uymasý ve ilgili üye devletin yetkili kurumlarýna sigorta
yaptýrýldýðýna dair sertifika veya bunun muadili geçerli bir
belgeyi sunmasý gerekmektedir.
Yolcu baþýna asgari sorumluluk sigortasý teminatý 250 000
5
SDR olarak belirlenmiþ olup azami kalkýþ aðýrlýðý 2700 kg.
veya altýndaki uçaklarýn ticari olmayan faaliyetleri için bu
oran üye devletler tarafýndan daha düþük seviyede
belirlenebilir. Ancak söz konusu oranýn yolcu baþýna 100 000
SDR'nin altýnda olmamasý gerekmektedir.
5
1SDR= 1.13 Euro (20 Haziran 2007)
145
Bagajlar için asgari sigorta teminatý ticari amaçlý uçuþlarda
yolcu baþýna 1 000 SDR, kargolar içinse yine ticari amaçlý
durumlarda kilogram baþýna 17 SDR'dir.
Belirlenen bu oranlar Avrupa Birliði dýþýnda kayýtlý bulunan
havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörleri için üye devletler
üzerinden yapýlan ve bu topraklara iniþ veya kalkýþý
içermeyen uçuþlara uygulanmamaktadýr.
Üçüncü þahýs sorumluluklarýna iliþkin olarak ise asgari
sigorta teminatý kaza ve uçak baþýna þu þekilde
belirlenmiþtir:
Kategori
Azami Kalkýþ
Aðýrlýðý (kg)
Asgari Sigorta
(Milyon SDR)
1
< 500
0,75
2
< 1.000
1,5
3
< 2.700
3
4
< 6.000
7
5
< 12.000
18
6
< 25.000
80
7
< 50.000
150
8
< 200.000
300
9
< 500.000
500
500.000
700
10
146
4. Finansal Hizmetler Alanýnda Uzak Mesafeli
Sözleþmeler
90/619/EEC, 97/7/EC ve 98/27/EC sayýlý Direktifleri tadil
eden tüketici finansal hizmetlerinin uzaktan
pazarlanmasýna iliþkin 23 Eylül 2002 tarih ve 2002/65/EC
(Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 271, 09.10.2002, s.16-24)
Özet
2002/65/EC sayýlý Direktif, bankacýlýk, sigortacýlýk ve yatýrým
hizmetleri, emeklilik fonlarý gibi belli bir mesafeden internet,
telefon veya faks gibi araçlarla yürütülen ve taraflarýn yüz
yüze görüþmesine gerek duyulmayan perakende finansal
hizmetleri kapsamaktadýr.
Direktif, tüketiciye, hizmet sunan kiþiyle sözleþme
imzalamadan önce deðerlendirme yapma hakký
tanýmaktadýr. Hizmet sunan tarafýn tüketiciye tüm þart ve
durumlarý içeren sözleþme taslaðýný yazýlý olarak, elektronik
posta yoluyla veya CD olarak göndermesi gerekmektedir.
Tüketicinin karar verme süresi 14 gündür ve bu süre zarfýnda
sözleþmenin tüm koþullarý geçerli kalmaktadýr. Taraflarýn
süreyi deðiþtirmesi ya da farklý þartlar hakkýnda görüþme
yapmasý mümkündür.
Tüketicinin 14 gün (hayat sigortasý ve bireysel emeklilik
iþlemlerinde bu süre 30 gündür) içinde vaz geçme hakký
aþaðýdaki koþullarda bulunmaktadýr:
147
- sözleþme, tüketici, sözleþme koþullarýna iliþkin ön bilgi
almadan imzalanmýþsa,
- tüketici sözleþme koþullarý hakkýnda bilgi almýþ olsa
dahi karar verme sürecinde sözleþmeyi
sonuçlandýrmaya zorlanmýþsa.
Tüketicinin, sözleþmeyi imzaladýktan veya belli hizmetleri
aldýktan sonra sözleþmeden çekilmek istemesi durumunda,
hizmet sunana almýþ olduðu hizmetin karþýlýðýný ödemesi
gerekebilmektedir. Hizmetin tamamýnýn tüketicinin
sözleþmeden çekilmek istemesinden önce sunulmasý
durumunda tüketici hizmetin karþýlýðýný ödemek durumunda
kalacaktýr. Tüketicilerin, bu durumda ödenmesi gereken
ücret konusunda önceden bilgilendirilmeleri gerekmektedir.
Hýrsýzlýk sonucu tüketicinin kredi kartýnýn üçüncü kiþiler
tarafýndan kullanýlmasý durumunda, tüketici ödemenin
iptalini ve ödenen meblaðýn iadesini talep edebilmektedir.
Tüketiciler, talep edilmemiþ hizmet sunumlarýný haksýz ticari
uygulamalar olarak deðerlendiren 2005/29/EC sayýlý Direktif
ile de korunmaktadýrlar. Hizmet sunumuna iliþkin olarak
kendisine yapýlan teklifleri cevaplandýrmayan tüketici hiçbir
þekilde zimni rýza göstermiþ kabul edilmemektedir.
148
16. ÜYE DEVLETLERÝN SÝGORTAYA ÝLÝÞKÝN AVRUPA
BÝRLÝÐÝ MÜKTESEBATI ÝHLALLERÝ
Avrupa Birliði'nin yargý organý olan Adalet Divaný (European
Court of Justice -ECJ-), Antlaþma ve Direktiflere getirdiði
yorumlar ve verdiði kararlarla Avrupa Birliði'nin yasal ve
politik yapýsýnýn oluþmasýnda ve geliþmesinde büyük öneme
sahip olmuþtur.
Avrupa Adalet Divaný'nýn temel amacý Topluluk hukukunun
etkinliðinin geliþtirilmesini saðlamak ve Topluluk hukukunun
üye devlet yasal sistemlerine entegre edilmesi için
çalýþmalarda bulunmaktýr. Bu amacýn gerçekleþtirilmesi
Avrupa Adalet Divaný tarafýndan, “yasal sorunlarýn
çözümünde yargýçlar tarafýndan geliþtirilen hukuki ilkeler”
olarak da tanýmlanabilecek içtihatlar ile büyük ölçüde
saðlanmýþtýr.
Diðer tüm alanlarda olduðu gibi, sigorta alanýnda da Avrupa
Adalet Divaný tarafýndan pek çok önemli karar alýnmýþ ve
hukuki yorumlara ulaþýlmýþtýr. Sigortacýlýk sektöründe üye
devletler açýsýndan en çok tartýþýlan ve Avrupa Adalet
Divaný'nýn gündemine alýnan konulara örnek teþkil etmesi
açýsýndan Divan tarafýndan karara baðlanan bazý
davalardan örnekler aþaðýda sunulmaktadýr.
149
205/84 sayýlý Avrupa Topluluklarý - Federal Almanya
Cumhuriyeti Davasý (Sigorta Hizmetleri Davasý)
[1986] ECR 3755, [1987] 2 CMLR 69.
Sigorta Hizmetleri Davasý yerleþme ve hizmet sunumu
serbestîsi ile ilgili olarak Avrupa Adalet Divaný tarafýndan
görülmüþ en önemli davalardan biridir.
Avrupa Komisyonu, Almanya'nýn sigorta sektöründe
(koasürans hizmetleri de dâhil olacak þekilde) AT
Antlaþmasýnýn özellikle hizmet sunumu serbestîsinin
6
saðlanmasý ile ilgili 49. ve 50. Maddelerinden ve Avrupa
Birliði düzeyinde koasürans alanýndaki kanun, tüzük ve idari
düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 78/473/EEC
sayýlý Konsey Direktifinden doðan yükümlülüklerini yerine
getirmediði iddiasýyla Avrupa Adalet Divaný'na baþvuruda
bulunmuþtur.
AT Antlaþmasý'nýn 49 ve 50. Maddeleri, bir hizmet
saðlayýcýnýn milliyete dayalý ayrýmcýlýða uðramasýný
engelleyecek düzenlemeler getirmekte ve söz konusu
hizmet saðlayýcýnýn hizmetlerin sunulacaðý ülke dýþýnda
yerleþik bulunmasýndan kaynaklanabilecek olan hizmet
sunumu serbestîsine yönelik kýsýtlamalarý ortadan
kaldýrmaktadýr.
Davanýn görüldüðü dönemde Alman kanunlarý, diðer üye
devletlerde yerleþik sigorta þirketlerinin, Almanya'da bazý
doðrudan sigorta hizmetlerini acenteler ve aracýlar
vasýtasýyla sunabilmeleri için Almanya'da kurulmuþ olmalarý
6
Eski 59. ve 60. Maddeler.
150
ve Alman makamlarýndan izin almýþ olmalarý þartýný
7
getirmekteydi.
Ayrýca Almanya kendi mevzuatýný 78/473/EEC sayýlý
Konsey Direktifiyle uyumlaþtýrýrken, riskin Almanya'da
gerçekleþmesi durumunda esas sigortacýnýn bu risklerin tek
yetkili sigortacýsý olarak Almanya'da yerleþik olmasý
koþulunu da mevzuatýna eklemiþti. Avrupa Komisyonu,
Avrupa Adalet Divaný'na yapmýþ olduðu baþvuruda
Almanya'nýn gerçekleþtirmiþ olduðu bu düzenlemenin de AT
Antlaþmasý'nýn 49. ve 50. maddelerinin ihlali niteliðini
taþýdýðý iddiasýnda bulunmuþtur.
Avrupa Adalet Divaný, Komisyon'un görüþü ile ayný
doðrultuda karar vermiþtir:
“ 28. Ýfade edilmelidir ki, baþka bir üye devlette
yerleþik durumda bulunan, bu devletin denetim
kurumundan izin/ruhsat almýþ ve bu kurumun
denetimine tabi bulunan bir sigorta þirketinin,
hizmetin sunulduðu üye devlet sýnýrlarý
içerisinde kalýcý olarak yerleþik olmasý ve o
devletin denetim kurumundan ayrý bir izin/ruhsat
almasýna yönelik yükümlülükler, sunulduklarý
ülke sýnýrlarý içinde, özellikle de sigortacýnýn bu
ülkede yalnýzca belli zamanlarda faaliyette
bulunmasý söz konusuysa, hizmetlerin
maliyetlerinin artmasýna sebebiyet vereceðinden
hizmet sunumu serbestîsini kýsýtlayýcý nitelik
taþýmaktadýr.”
7
Paul Craig ve Gráinne de Búrca, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford: 1998, s.
778.
151
Söz konusu yükümlülüklerin AT Antlaþmasý'nýn 49 ve 50.
Maddeleriyle uyumlu olabilmesi ancak hizmet sunumu
serbestîsine yönelik kýsýtlamalarýn kamu yararýna
olduðunun kanýtlanmasýyla mümkün olabilmektedir.
Alman hükümeti sigortacýlýk alanýnda getirdiði kýsýtlamalarý
kamu yararý ile gerekçelendirmeyi denemiþ ve hem poliçe
sahibi hem de sigortalanan kiþi olarak tüketicinin
korunabilmesi açýsýndan sigorta sektörünün hassas bir
sektör olduðu iddiasýnda bulunmuþtur. Alman hükümeti bu
iddiasýný sigortacýnýn gelecekteki olaylarla ilgili olarak vermiþ
olduðu hizmetin özel durumuna dayandýrmýþtýr. Almanya'nýn
iddiasýna göre, sigorta hizmetinden yararlanan kiþi, riskin
gerçekleþmesi durumunda sigorta sözleþmesi kapsamýnda
sigortacýnýn kendisine yapmasý gereken ödemeyi
yapmamasý halinde telafisi çok zor durumlarla
karþýlaþabilecektir. Ayný zamanda sigorta hizmetinden
yararlanan kiþinin, sigorta þirketinin mali durumunun ve
yapýlan sigorta sözleþmesinin kendisine gelecekle ilgili
gerekli güvenceyi verip vermeyeceðini de önceden
8
öngörebilmesi çok zordur.
Avrupa Adalet Divaný, sigorta sektörünün kendisine has
özellikleri dolayýsýyla hassas bir yapý arz ettiðini ve
sigortalýnýn korunmasýnýn önem taþýdýðýný kabul etmiþ,
ayrýca dava görülürken yürürlükte olan Direktiflerin rezervler
ve sigorta þirketlerinin aktifleriyle ilgili önemli konularda
düzenlemeler getirmediðini de belirtmiþtir.
Yerleþik bulunma yükümlülüðüne iliþkin olarak ise, Avrupa
8
A.g.e., s. 779.
152
Adalet Divaný, böyle bir yükümlülüðün Antlaþma'nýn 49.
Maddesi ile baðdaþmayacaðý ve Almanya'nýn iddia ettiði gibi
sigortalýnýn haklarýnýn korunabilmesi için sigorta þirketlerinin
hizmetin verildiði ülkede yerleþik bulunmasýnýn bir
zorunluluk arz etmediði kararýna varmýþtýr.
C-59/01 sayýlý Avrupa Komisyonu-Ýtalya Cumhuriyeti
Davasý
[2003] ECR I-01759.
Avrupa Komisyonu, Ýtalya'nýn 92/49/EEC sayýlý Üçüncü
Hayat Dýþý Sigorta Direktifi çerçevesindeki yükümlülüklerini
yerine getirmeyerek, Ýtalya sýnýrlarý içerisinde meydana
gelen risklere iliþkin olarak motorlu taþýt kullanýmýndan
üçüncü þahýslara karþý doðan sorumluluklarýn teminat altýna
alýndýðý mali sorumluluk sigorta sözleþmeleri için
sigortalarýna uygulanacak tüm sözleþmeler için geçerli
olacak “tarife dondurma kurallarýný” (rate freezing rules)
yürürlüðe koyduðu iddiasýyla Avrupa Adalet Divaný'na
baþvuruda bulunmuþtur.
92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifi, yerleþme ve hizmet
sunumu serbestîsinin saðlanmasý ile iç pazarýn
tamamlanmasýný ve primlerin belirlenmesinde serbestî
saðlanmasýný hedeflemektedir.
Direktifin 8. Maddesi, üye devletlerin, þirketlerin genel veya
özel poliçe þartlarýný belirlemeleri ve poliçe sahipleri ile
iþlemlerinde kullanacaklarý prim cetvelleri, formlar veya
diðer matbu belgeleri hazýrlamalarý esnasýnda ön izin veya
153
sistematik bildirim prosedürü getiren uygulamalar
gerçekleþtirmelerini yasaklamaktadýr.
Ýtalya, mevzuatýný 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifiyle
uyumlaþtýrarak daha önceleri fiyat kontrol sistemine tabi
olan zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý
fiyatlarýnda serbestleþmeye gitmiþtir. Ancak bunu takiben
gerçekleþen % 400'lere varan prim artýþlarý üzerine Ýtalya, 28
Mart 2000 tarihinde zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk
sigortasýnýn da dâhil olduðu çeþitli sektörleri kapsamýna alan
“Enflasyon Baskýsýný Sýnýrlamaya Yönelik Acil Önlemler”
hakkýndaki 70 Sayýlý Kanun Hükmünde Kararnameyi
çýkartarak tedbir alma yoluna gitmiþtir.
28 Mart 2000 tarih ve 70 sayýlý Kararname ile zorunlu
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý primlerinin baþlangýç
için bir yýl süre ile dondurulmasý ve bu süre içerisinde sigorta
þirketlerinin prim artýþýna gitmelerinin önüne geçilmesi
hedeflenmiþtir. Düzenlemelerin, merkezi Ýtalya'da bulunan
sigorta þirketleri ile merkezi baþka bir ülkede bulunmakla
birlikte Ýtalya'da hizmet saðlama serbestîsi kapsamýnda
faaliyet gösteren sigorta þirketleri arasýnda herhangi bir
ayrýma gidilmeksizin bütün sigorta þirketleri için eþit þekilde
uygulanmasý öngörülmüþtür.
Avrupa Komisyonu, Ýtalya tarafýndan yapýlan bu
düzenlemelerin prim belirleme özgürlüðü ve bilgi deðiþim
sistemi ile ters düþtüðü iddiasýnda bulunmuþtur. Avrupa
Adalet Divaný'nýn fiyat kýsýtlamalarýna iliþkin tespiti de
Avrupa Komisyonu ile ayný doðrultuda olmuþtur.
154
Avrupa Adalet Divaný, 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifinin
zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýnda prim
belirleme özgürlüðünü güvence altýna alma amacý taþýdýðýný
belirtmiþ; dolayýsýyla Direktifin, genel fiyat kontrol sistemi
hariç olmak üzere her çeþit bildirim sistemi ve prim oraný
onaylanmasý prosedürünü yasakladýðý kararýna varmýþtýr.
Divan, Ýtalyan mevzuatýnýn sigorta þirketlerinin prim
belirleme özgürlüklerini kýsýtladýðý kararýna varmýþtýr. Divan,
ayrýca, Ýtalya'nýn uygulamanýn genel fiyat kontrol sisteminin
bir parçasý olduðu þeklindeki savunmasýný yerinde
bulmamýþ ve Ýtalyan mevzuatýnýn zorunlu motorlu taþýt mali
sorumluluk sigortasýna müdahalede bulunduðu yolunda
karar vermiþtir.
C-312/01 sayýlý Avrupa Komisyonu-Yunanistan Davasý
[2002] ECR I-07053.
Avrupa Komisyonu, Yunanistan'ýn, “Bir sigortacýlýk
grubundaki sigorta þirketlerinin tamamlayýcý denetimi
hakkýndaki 27 Ekim 1998 tarih ve 98/78/EC sayýlý Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Direktifi”nden doðan
sorumluluklarýný yerine getirmediði iddiasýyla Avrupa Adalet
Divaný'na baþvurmuþtur. Açýlan davada Avrupa Komisyonu,
Yunanistan Hükümeti'nin 98/78/EC sayýlý Direktife uyum için
gereken kanun, tüzük ve idari düzenlemeleri öngörülen
zaman dilimi içerisinde gerçekleþtirmediði iddiasýnda
bulunmuþtur.
Avrupa Adalet Divaný'nýn yerleþik içtihadýna göre bir üye
155
devletin, direktifleri, kendi iç mevzuatýndan kaynaklanan þart
ve uygulamalarý ileri sürerek öngörülen zaman dilimi
içerisinde uygulamaktan kaçýnmasý mümkün deðildir.
Dolayýsýyla Divan'ýn aldýðý karar, Avrupa Komisyonu'nun
iddiasýyla ayný doðrultuda olmuþtur.
Divan, Yunanistan'ýn öngörülen zaman dilimi içerisinde söz
konusu Direktifi mevzuatý ile uyumlaþtýrmaya yönelik gerekli
iç hukuk düzenlemelerini gerçekleþtirmeyerek veya Avrupa
Komisyonu'nu süresi içinde bilgilendirmeyerek üzerine
düþen yükümlülükleri yerine getirmediði yolunda karar
almýþtýr. Divan, Yunanistan'ýn mahkeme masraflarýný
ödemesine karar vermiþtir.
156
IV. AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI
GENÝÞLEMELERÝ VE SÝGORTA SEKTÖRÜ
157
1. AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI GENÝÞLEMELERÝ
Temelleri Almanya, Fransa, Ýtalya, Belçika, Hollanda ve
Lüksemburg tarafýndan imzalanan Paris ve Roma
Antlaþmalarý ile atýlan Avrupa Birliði, 1973 yýlýnda Ýngiltere,
Ýrlanda ve Danimarka'yý içine alan ilk geniþleme süreciyle 9
üyeli hale gelmiþ, bunu 1981 yýlýnda Yunanistan'ýn, 1986
yýlýnda Ýspanya ve Portekiz'in, 1995 yýlýnda ise Avusturya,
Ýsveç ve Finlandiya'nýn üyelikleri izlemiþtir.
Avrupa Birliði'nin beþinci ve bugüne kadarki en büyük
geniþleme süreci Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Çek
Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya,
Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya'yý içine almýþtýr. 1
Mayýs 2004 tarihinde bu ülkeler de Avrupa Birliði bünyesine
katýlmýþlardýr.
Bu geniþlemeyle birlikte Avrupa Birliði'nin üye sayýsý 15'ten
25'e yükselmiþ, alaný dörtte bir oranýnda geniþlemiþ ve
nüfusu beþte bir oranýnda, yani 74 milyon daha artarak, 450
milyonun üzerine çýkmýþtýr. Böylelikle nüfus açýsýndan
Avrupa Birliði dünyanýn en büyük ortak pazarý haline
gelmiþtir.
Avrupa Birliði'nin 10 yeni ülkeyi bünyesine kattýðý bu
geniþleme süreci, Avrupa Birliði tarafýndan Aralýk 1997
Lüksemburg Zirvesi'nde kararlaþtýrýldýðý üzere, tek bir
müzakere çerçevesi içerisinde yürütülmüþtür.
Avrupa Birliði'nin son geniþleme süreci ise 1 Ocak 2007
tarihinde Bulgaristan ve Romanya'nýn üyelikleri ile
159
gerçekleþmiþtir.
2. KATILIM MÜZAKERELERÝ
Avrupa Birliði'ne tam üyelik hedefi doðrultusunda yürütülen
müzakereler, aday ülkenin hangi koþullar altýnda Avrupa
Birliði üyesi olabileceðini ortaya koymaktadýr.
Avrupa Birliði müzakere süreci aday ülke bakýmýndan klâsik
anlamda bir müzakere süreci deðildir. Avrupa Birliði'nin
mevcut ve sürekli geliþmekte olan bir müktesebatý vardýr. Bu
müktesebatýn aday ülke tarafýndan tümüyle üstlenilmesi ve
uygulanmasý gerekmektedir. Bu nedenle, aday ülkeye
düþen müzakere payý, üyelikle birlikte bazý alanlarda geçiþ
süresi istenmesiyle sýnýrlýdýr.
Aday ülkeler ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen
müzakerelerin amacý, Avrupa Birliði müktesebatý ile aday
ülke mevzuatlarý arasýndaki farklýlýklarýn giderilmesi ve
Avrupa Birliði müktesebatýnýn aday ülke tarafýndan
uygulanabilir hale getirilmesinin saðlanmasýdýr. Diðer bir
ifadeyle, müzakerelerin temelinde tam üyeliðin alt yapýsýný
hazýrlamak yatmaktadýr.
Kolaylýk saðlanmasý açýsýndan müzakereler, konu baþlýklarý
altýnda yürütülmektedir. Avrupa Birliði daha önce 31 baþlýk
altýnda yürüttüðü müzakereleri 2005 yýlýndan itibaren 35
baþlýk altýnda yürütme kararý almýþtýr. Bu baþlýklar þunlardýr:
1. Mallarýn Serbest Dolaþýmý
2. Kiþilerin Serbest Dolaþýmý
160
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Yerleþme Hakký ve Hizmet Sunumu Serbestîsi
Sermayenin Serbest Dolaþýmý
Kamu Ýhaleleri
Þirketler Hukuku
Fikri Mülkiyet Hukuku
Rekabet Politikasý
Mali Hizmetler
Bilgi Toplumu ve Medya
Tarým ve Kýrsal Kalkýnma
Gýda Güvenliði, Veterinerlik ve Bitki Saðlýðý Politikasý
Balýkçýlýk
Ulaþtýrma
Enerji
Vergilendirme
Ekonomik ve Parasal Politika
Ýstatistik
Sosyal Politika ve Ýstihdam
Ýþletme ve Sanayi Politikasý
Trans-Avrupa Aðlarý
Bölgesel Politika ve Yapýsal Araçlarýn Koordinasyonu
Adli Konular ve Temel Haklar
Adalet, Özgürlük ve Güvenlik
Bilim ve Araþtýrma
Eðitim ve Kültür
161
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Çevre
Tüketicinin ve Tüketici Saðlýðýnýn Korunmasý
Gümrük Birliði
Dýþ Ýliþkiler
Dýþ Politika, Güvenlik ve Savunma Politikasý
Mali Kontrol
Mali ve Bütçesel Hükümler
Kurumlar
Diðer Konular
Katýlým müzakereleri 3 aþamadan oluþmaktadýr:
1. Tarama
Tarama süreci, Avrupa Birliði müktesebatýnýn Avrupa
Komisyonu yetkilileri ile birlikte incelenmesi ve aday ülke
mevzuatýnýn Topluluk müktesebatý ile karþýlaþtýrýlmasý
sürecidir. Bu süreç her müzakere baþlýðý için
gerçekleþtirilmekte ve müktesebatla uyumlu olan,
deðiþtirilmesi veya oluþturulmasý gereken yasal normlar
belirlenmektedir.
2. Müzakereler
Müzakere sürecinde aday ülkeler her bir baþlýk için
belirlemiþ olduklarý müzakere pozisyonunu Avrupa Birliði'ne
sunmaktadýr. Bu müzakere pozisyonu, aday ülkenin hangi
tarihte hangi mevzuatýnda deðiþiklikler yapacaðýný ve söz
konusu mevzuatý hangi takvimde uygulayacaðýný ortaya
162
koymaktadýr. Avrupa Birliði Dönem Baþkanlýðý'nýn aday
ülkenin müzakere pozisyonunu bütün üye devletlerle
paylaþmasýnýn ardýndan aday ülke müzakerelere davet
edilmektedir.
Avrupa Birliði'nin taslak müzakere pozisyonu ise Avrupa
Komisyonu tarafýndan belirlenmekte ve Avrupa Birliði
Bakanlar Konseyi'nin onayýna sunulmaktadýr. Müzakereler
sýrasýnda aday ülke, ilgili bakanlar veya müsteþarlar, Avrupa
Birliði Nezdindeki Temsilci ve müzakere heyeti tarafýndan
temsil edilmektedir. Avrupa Birliði Bakanlar Konseyi'ne
baþkanlýk eden ülke müzakerelere de baþkanlýk etmektedir.
Müzakere sürecinde amaç, üyeliðe iliþkin konularda kesin
anlaþmalara varýlmasýnýn saðlanmasýdýr. Bazý durumlarda
geçiþ dönemleri veya derogasyonlar söz konusu
olabilmektedir.
Avrupa Birliði'nin son geniþleme sürecinde gerçekleþtirdiði
müzakereler incelendiðinde her 6 ayda bir 7 veya 8
müktesebat baþlýðýnýn müzakerelere açýldýðý görülmektedir.
Örnekler, müzakerelerin kolay baþlýklar olan KOBÝ'ler, eðitim
ve öðretim, bilim ve araþtýrma ve sanayi politikasý gibi
alanlarda baþladýðýný ortaya koymaktadýr.
3. Onaylama Süreci
Müzakereler tamamlandýktan ve aday ülkenin Avrupa Birliði
üyeliðinden kaynaklanan tüm resmi sorumluluklarý yerine
getirdiði saptandýktan sonra taslak bir Katýlým Anlaþmasý
hazýrlanmaktadýr. Anlaþmanýn hem Avrupa Birliði Bakanlar
163
Konseyi hem de Avrupa Parlamentosu tarafýndan
onaylanmasý gerekmektedir. Anlaþmanýn imzalanmasýnýn
ardýndan yürürlüðe girebilmesi için tüm üye devletler (ulusal
parlamentolarca alýnacak karar doðrultusunda) ve aday ülke
tarafýndan da kabul edilmesi gerekmektedir.
3. SÝGORTA ALANINDA MÜZAKERELER
Sigorta alanýndaki müzakereler önceki dönemlerde "Hizmet
Sunumu Serbestîsi" baþlýðý altýnda yürütülmüþtür. Ancak
Avrupa Birliði'nin 2005 yýlýndan itibaren müzakereleri 35
baþlýk altýnda yürütmeyi kararlaþtýrmasý sonucu sigortacýlýk
alanýnda Türkiye ve Hýrvatistan ile gerçekleþtirilecek
müzakereler dokuzuncu baþlýk olan “Mali Hizmetler” baþlýðý
altýnda gerçekleþtirilecektir.
Avrupa Birliði'ne üyelikleri 1 Mayýs 2004 tarihi itibarý ile
gerçekleþen 10 ülke ile (Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Çek
Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya,
Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya) 1 Ocak 2007 tarihi
itibarý ile üyelikleri gerçekleþen Bulgaristan ve Romanya'nýn
müzakereler sýrasýndaki pozisyonlarý, sigorta alanýndaki
geçiþ süreci veya istisna talepleri ve bu ülkelerin sigorta
sektörlerinin bugünkü durumu (GSYÝH, enflasyon oraný,
9
toplam primler vb. ) Türk sigorta sektörüne örnek teþkil
etmesi açýsýndan önem taþýmaktadýr.
9
Ýstatistikî bilgiler ve tablolar Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu'ndan (CEA)
alýnmýþtýr. Ayrýntýlý bilgi için bkz. Comité Européen des Assurances, European Insurance
in Figures: European Insurance Industry, Haziran 2005 ve CEA Statistics No: 24
European Insurance in Figures, Haziran 2006.
164
3.1. GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETÝMÝ
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Güney Kýbrýs Rum
Yönetimi ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen
müzakereler Temmuz 1999'da baþlamýþ, Mayýs 2001'de
geçici olarak kapanmýþ ve Aralýk 2002'de tamamen sona
ermiþtir.
Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri
Tam üyelik müzakereleri sýrasýnda Güney Kýbrýs Rum
Yönetimi'nin sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci veya
derogasyon talebi olmamýþtýr. Hizmet sunumu serbestîsi
alanýnda Güney Kýbrýs'ýn tek talebi Kýbrýs Ko-operatif Kredi
ve Tasarruf Birliði'nin kredi kurumlarýna iliþkin Avrupa Birliði
Direktifleri hükümlerinin uygulanmasýndan kalýcý olarak
muaf tutulmasýna iliþkin olmuþtur. Güney Kýbrýs Rum
hükümeti bu alanda Avrupa Birliði'nden bir geçiþ süreci
almayý baþarmýþtýr.
Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu
Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nde sigorta sektörüne iliþkin
temel mevzuat 1984 ve 1990 tarihli Sigorta Þirketleri Kanunu
ile 1995 tarihli Sigorta Þirketleri Yönetmelikleridir. Güney
Kýbrýs Rum Yönetimi'nde sigortacýlýða iliþkin denetim
faaliyetleri Maliye Bakanlýðý bünyesinde faaliyet gösteren
“Sigorta Þirketleri Kontrol Birimi” tarafýndan yürütülmektedir.
Müzakerelerin ilk aþamasýnda mevcut Güney Kýbrýs Rum
mevzuatý sigortacýlýða iliþkin Avrupa Birliði denetim
165
sisteminin hemen hemen tüm temel öðelerini içermekteydi;
ancak Avrupa Birliði müktesebatýndan farklý bazý ihtiyati
hükümler mevcuttu. Bu alandaki Birlik müktesebatýna uyum
saðlayabilmek için Güney Kýbrýs Rum hükümeti, Ýngiliz
Hükümeti Aktüerya Departmaný ile yakýn iþbirliði halinde
likidite marjý yükümlülükleri, bilgi deðiþiminin saðlanma
koþullarý ve izin yükümlülüklerine iliþkin bir çalýþma
gerçekleþtirmiþtir. 1999 yýlý baþlarýnda “Sigorta Þirketleri
Kontrol Birimi” ve “Kýbrýs Sigorta Birliði” sigorta sektörünü
düzenleyen (hayat ve hayat-dýþý sigortalar) kanun taslaðýnýn
hazýrlýklarýna baþlamýþlar ve yeni kanun ilgili Avrupa Birliði
müktesebatý ile tam uyumlu olacak þekilde hazýrlanmýþtýr.
Müzakerelerin ilk aþamasýnda hayat-dýþý sigorta alanýndaki
Direktifler çerçevesindeki piyasaya eriþim koþullarý,
yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn denetimi, teknik
rezerv hesaplama ve yatýrým denetimi ve piyasada sunulan
sigorta ürünlerinin denetimi gibi konular yalnýzca kýsmen
Güney Kýbrýs mevzuatý kapsamýnda yer almaktaydý.
Asgari hisse sermayesine (minimum share capital) iliþkin
olarak müzakereler sýrasýnda yürürlükte olan mevzuat tüm
sigorta þirketlerinin asgari hisse sermayelerinin 200.000
Kýbrýs pound'u olmasýný þart koþmaktaydý. Yeni mevzuat ile
asgari hisse sermayesi arttýrýlmýþ ve müktesebat ile tam
uyumun gerçekleþtirilebilmesi için asgari garanti fonu
oluþturulmuþtur.
Müzakereler sýrasýnda mevzuatlar arasýnda diðer farklýlýklar
da yer almaktaydý. Söz gelimi, sigorta þirketlerinin ticari
faaliyetlerini sigortacýlýk ile sýnýrlandýrmalarý zorunluluðu
166
bulunmamakta ve hayat ile hayat-dýþý sigorta faaliyetleri
arasýnda bir ayrým yapýlmamaktaydý. Güney Kýbrýs mevzuatý
hayat ve hayat-dýþý sorumluluklarýn deðerlendirilmesi ve
hayat sigortasýna iliþkin özel poliçe koþullarý gibi konularda
Birlik müktesebatý ile tam uyumlu deðildi.
Motorlu taþýt ve sigorta þirketlerinin muhasebelerine iliþkin
alanlarda ise Güney Kýbrýs mevzuatý büyük ölçüde Birlik
müktesebatý ile uyumluydu. Sigorta gruplarýnýn ek denetimi
alanýnda ise Güney Kýbrýs'ta herhangi bir yasal düzenleme
bulunmamakla birlikte uyum talimatnamelerle saðlanmýþtýr.
Yukarýda kýsaca sözü edilen farklýlýklara raðmen Güney
Kýbrýs, Birlik müktesebatýnýn yürürlüðe konmasý ve
uygulanmasý için gereken idari altyapý ve insan kaynaklarýna
sahip bulunmaktaydý. Rekabetin üst düzeyde olduðu ve
geliþmiþ bir yapýya sahip Güney Kýbrýs sigorta piyasasýnda
faaliyet gösteren sigorta þirketleri, Avrupa Birliði
müktesebatýnýn finansal yükümlülüklerinden fazla
etkilenmemiþ ve ülke Birlik müktesebatýnýn kabulünde ciddi
problemlerle karþýlaþmamýþtýr.
Mevcut durum
Güney Kýbrýs sigorta piyasasý, ortalama Avrupa sigorta
piyasasý göstergeleri ile benzerlikler taþýmakta olup yüksek
rekabet ve piyasaya eriþim oranýna sahiptir. Ne var ki,
piyasanýn küçük olmasý Avrupa Birliði'ne 1 Mayýs 2004 tarihi
ile tam üye olan 10 ülke içerisinde Güney Kýbrýs'ý daha
dezavantajlý bir duruma sokmaktadýr.
167
TABLO 1
GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETÝMÝ TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
GSYÝH
2001
2002
2003
2004
2005
9.627 10.205 10.709 11.324 11.940 13.418
691
698
706
715
731
749
38
36
36
34
33
33
1.607
1.650
1.660
1.665
Toplam primler
568
453
485
527
550
588
- Hayat primleri
382
250
259
265
266
276
- Hayat dýþý primler
186
203
226
262
284
312
Nüfus
Sigorta Þirketi Sayýsý
Sektörde Çalýþan Sayýsý
168
1.691 1.700
3.2. ÇEK CUMHURÝYETÝ
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Çek Cumhuriyeti ile
Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler 12
Kasým 1999'da açýlmýþ, 29 Mart 2001 tarihinde geçici olarak
kapanmýþ ve Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr.
Çek Cumhuriyeti, hizmet sunumu serbestîsine iliþkin olarak
Avrupa Birliði'ne sunduðu müzakere pozisyonunda
herhangi bir geçici düzenleme talebinde bulunmadýðýný açýk
þekilde ifade etmiþ ve Birlik mevzuatýnýn yürürlüðe girmesi
ve uygulanmasýna iliþkin tüm kurumsal altyapýnýn katýlýmýn
gerçekleþeceði tarihe kadar tamamlanacaðýný
vurgulamýþtýr.
Çek Cumhuriyeti'nde sigorta ve sigorta þirketlerinin
muhasebeleri gibi alanlarda yetkili kurum Maliye
Bakanlýðý'dýr. Çek Cumhuriyeti müzakere pozisyonunda
sigorta hizmetlerine iliþkin Birlik müktesebatýný katýlýmýn
gerçekleþeceði tarihe kadar tamamen uygulamaya hazýr
olacaðýný ifade etmiþtir.
Bu çerçevede Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasýna
iliþkin yeni bir kanun kabul edilmiþ, tüm hayat ve hayat dýþý
sigorta direktiflerini kapsayacak bir “nihai” Sigorta Kanunu
tasarlanarak yürürlüðe girmiþtir. Sigorta faaliyetinde
bulunacak þirketler için tek izin uygulamasý ile menþe ülke
169
denetimi uygulamalarý baþlatýlmýþtýr.
Yeni Sigorta Kanunu ile Çek Cumhuriyeti, Avrupa Birliði
ülkelerinde uygulanan likidite marjý izleme yaklaþýmýný
benimsemiþ ve sigorta denetiminde önemli geliþmeler
kaydetmiþtir. Sigorta denetimi uzmanlarýnýn sayýsý kademeli
olarak arttýrýlmýþ ve bu kiþilerin eðitimine özel önem
verilmiþtir.
Piyasada tekel konumunda bulunan devlete ait Ceska
Pojistovna Sigorta Þirketi 2001 yýlýnda özelleþtirilmiþtir.
Müzakereler sýrasýnda Çek Cumhuriyeti'nin sigorta
þirketlerinin muhasebe sistemlerine iliþkin herhangi bir
uygulama problemi göze çarpmamýþtýr. Bazý küçük
uyumsuzluklar ise Çek muhasebe mevzuatýnda yapýlan
deðiþiklikler ve Maliye Bakanlýðý'nýn muhasebeye iliþkin
metodolojik usuller ile banka ve sigorta þirketlerinin finansal
muhasebe sistemlerine iliþkin özel düzenlemeleriyle uyumlu
hale getirilmiþtir.
Genel olarak bakýldýðýnda Çek Cumhuriyeti'nin Avrupa
Birliði müktesebatýna uyumda ciddi bir sýkýntýyla
karþýlaþmadýðý görülmektedir.
Mevcut Durum
Göreceli olarak küçük bir piyasa olmasýna raðmen Çek
sigorta piyasasýnýn gelecek vaad eden bir büyüme hýzý
bulunmaktadýr. Çek sigorta piyasasý yatýrým potansiyeli
açýsýndan Polonya'nýn ardýndan gelmektedir. Sektörde
170
faaliyet gösteren sigortacýlarýn çoðu hayat dýþý alanda
çalýþmakta olup Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri
Federasyonu (CEA) tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalara
göre Avrupa Birliði'nin yeni likidite marjý yükümlülükleri Çek
sigorta þirketlerinin sermayelerine yalnýzca % 2,8'lik bir ek
10
yük getirecektir.
TABLO 2
ÇEK CUMHURÝYETÝ TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2002
2003
2004
2005
GSYÝH
60.397 67.960 78.388 75.681 79.118 98.418
Nüfus
10.278 10.267 10.206 10.203 10.212 10.221
41
43
42
42
40
45
16.112 15.718 15.740 15.658 14.600 14.119
Toplam primler
1.983
2.362
2.950
3.286
3.499
3.887
- Hayat primleri
640
830
1.110
1.292
1.386
1.507
1.343
1.532
1.840
1.994
2.113
2.380
10
2001
A.g.e., s. 35.
171
3.3. ESTONYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Estonya ile Avrupa
Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Aðustos 1999
tarihinde açýlmýþ, Mart 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de
ise tamamen kapanmýþtýr.
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda gerçekleþtirilen
tarama sürecinin ardýndan Estonya bu alandaki Avrupa
Birliði müktesebatýný kabul etmeye hazýr olduðunu belirtmiþ
ve Avrupa Birliði'ne katýlýmýn gerçekleþeceði tarihe kadar
müktesebata tam uyum saðlanacaðý taahhüdünde
bulunmuþtur. Sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci
veya derogasyon talebinde bulunulmamýþtýr. Estonya'nýn
hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýndaki geçiþ süreci
talepleri bankacýlýk ve yatýrým hizmetleri alanlarý ile sýnýrlý
kalmýþtýr.
Avrupa Birliði'nde sigorta sözleþmelerini düzenleyen direktif
hükümlerinin Estonya iç hukukuna aktarýlmasý Haziran
2002'de yürürlüðe giren Borçlar Kanunu ile gerçekleþmiþtir.
Tam üyeliðe hazýrlýk çalýþmalarý kapsamýnda Estonya
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý, hayat sigortasý ve
hayat dýþý sigorta alanlarýndaki mevzuatlarýný Avrupa Birliði
müktesebatý ile uyumlu hale getirmiþtir.
Üyeliði 1 Mayýs 2004 tarihinde gerçekleþen diðer yeni
172
Avrupa Birliði üyeleri ile kýyaslandýðýnda Estonya'nýn Avrupa
sigorta piyasasýna yeterince uyumlu olmadýðý
görülmektedir. Bu nedenle uyum süreci diðer ülkelere
kýyasla daha problemli geçmiþtir.
Mevcut Durum
Estonya'nýn henüz güçlü bir sigorta piyasasý
bulunmamaktadýr. Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri
Federasyonu (CEA) tahminlerine göre Baltýk ülkeleri
sigortacýlarýnýn göreceli olarak daha düþük gelire sahip
olmalarý nedeniyle Estonya’nýn Avrupa Birliði likidite
yükümlülüklerine uyumda güçlüklerle karþýlaþmasý
mümkündür. Mevcut sermayenin yükseltilebilmesi için
Estonya sigorta þirketlerinin yeni iþ birliktelikleri
oluþturmalarý ya da hisselerinin yabancý yatýrýmcýlar
11
tarafýndan kademeli olarak satýn alýnmasý gerekecektir.
11
A.g.e., s. 36.
173
TABLO 3
ESTONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
2004
GSYÝH
5.926
6.668
7.469
8.042
8.753 10.540
Nüfus
1.372
1.367
1.361
1.356
1.351
14
14
13
13
13
1.669
1.623
1.550
1.458
1.458
Toplam primler
102
114
138
168
189
189
- Hayat primleri
19
23
28
37
50
50
83
91
110
131
139
139
174
2005
1.347
3.4. MACARÝSTAN
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Macaristan ile Avrupa
Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Temmuz 1999
tarihinde açýlmýþ, Þubat 2001'de geçici olarak, Aralýk
2002'de ise tamamen kapanmýþtýr.
Sigorta alanýnda Macaristan'ýn geçiþ süreci talebi hizmet
sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda deðil sermayenin serbest
dolaþýmý baþlýðý altýnda olmuþtur. Macaristan, sigorta
þirketlerinin dýþ yatýrýmlarýna yönelik belli kýsýtlamalarýn
(bazý emeklilik ve sosyal güvenlik fonlarýnýn) 5 yýllýk bir süre
boyunca daha devam etmesini talep etmiþtir. Bu talep
çerçevesinde Macaristan, hayat sigortacýlýk faaliyetine
baþlanmasý ve yürütülmesine iliþkin 79/267/EEC sayýlý
Birinci Konsey Direktifi'nin (2002/83/EC sayýlý Direktifle
yürürlükten kalkmýþtýr) 17(3). maddesinin uygulanmasýndan
geçici olarak muaf tutulmak istemiþtir. Macaristan bu
talebine dayanak olarak emeklilik sistemi de dâhil olmak
üzere sosyal güvenlik sistemi alanýnda gerçekleþtirdiði
reformlarýn devam etmesini ve uzun vadeli hayat sigortasý
sektörünün geliþme aþamasýnda olmasýný göstermiþtir.
Avrupa Birliði ise kendi pozisyon belgesinde böyle bir talebin
ortaya çýkartabileceði sonuçlara deðinmiþ ve bu sonuçlarýn
hem yerleþim hakký hem de hizmet sunumu serbestîsi
kapsamýnda deðerlendirilmesi gerektiðinin altýný çizmiþtir.
Müzakereler sonucunda Macaristan sigorta alanýnda ne
175
hizmet sunumu serbestîsi ne de sermayenin serbest
dolaþýmý baþlýklarý altýnda bir geçiþ süreci düzenlemesinden
yararlanabilmiþtir.
Macar sigorta piyasasýnýn serbestleþmesi 1990'lý yýllarda
yerli ve yabancý sigorta þirketlerinin önündeki piyasaya
eriþim kýsýtlamalarýnýn ortadan kaldýrýlmasý ve Macar
mevzuatýnýn Avrupa Birliði hukuku ile uyumlaþtýrýlmasý ile
baþlamýþtýr. Macar sigorta piyasasý sahip olduðu rekabet
gücü ve istikrarlý yapýsý ile müzakereler sýrasýnda ciddi bir
problemle karþýlaþmamýþ ve geniþleme sürecinin en
hazýrlýklý piyasalarýndan biri olmuþtur.
Mevcut Durum
Avrupa Birliði'ne tam üyelik, Macar sigorta sektörü için
önemli deðiþiklikler getirmemiþtir. Avrupa Birliði'nin yeni
likidite yükümlülüklerinin uygulanmasýnda Macaristan'ýn
problem yaþayacaðý düþünülmemektedir; zira sigorta
þirketlerinin çoðu yabancýlara aittir ve gereken durumlarda
ana þirketten sermaye talebinde bulunmalarý mümkündür.
CEA tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Macar sigorta
piyasasýnýn % 90'ýnýn yabancý þirketlerin elinde olduðunu ve
önceki dönemlerde devlete baðlý olarak sigortacýlýk
faaliyetinde bulunan kiþilerin yeni rekabetçi piyasa
koþullarýna tam olarak uyum saðladýklarýný ortaya
koymaktadýr. Sektörün önemli problemlerinden biri olan
hayat sigortasý poliçelerinin düþük geri dönüþü sorunu
176
Macar denetleme kurumlarýnýn 2002 yýlý sonunda teknik faiz
12
oranlarýný düþürmeleriyle ortadan kalkmýþtýr.
TABLO 4
MACARÝSTAN TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2002
2003
2004
2005
GSYÝH
50.655 57.874 68.902 73.235 79.360 87.826
Nüfus
10.222 10.200 10.175 10.142 10.117 10.098
12
2001
22
23
28
28
28
28
27.478 27.762 27.587 28.069 27.226 29.988
Toplam primler
2.400
1.635
2.036
2.206
2.380
2.767
- Hayat primleri
1.110
682
834
885
968
1.218
1.290
953
1.202
1.321
1.412
1.550
A.g.e., s. 36.
177
3.5. LETONYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Letonya ile Avrupa
Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Aðustos 2000
tarihinde açýlmýþ, 12 Haziran 2001'de geçici olarak, Aralýk
Letonya hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Avrupa
Birliði müktesebatýný tamamen kabul etmekle birlikte 3
konuda geçiþ süreci talebinde bulunmuþtur. Bu talepler
sigorta, mevduat garanti fonlarý ve yatýrýmcýlarýn tazmin
edilmesi düzenlemelerine iliþkindir.
Letonya, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin
hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda uyumlaþtýrýlmasý
hakkýnda 84/5/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi ile yine
motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk
kurallarýnýn üye devletler arasýnda uyumlaþtýrýlmasý
hakkýnda 90/232/EEC sayýlý Üçüncü Konsey Direktifinin tam
olarak uygulanmasý için 1 Ocak 2015 tarihine kadar bir geçiþ
süreci talebinde bulunmuþtur.
Letonya, Avrupa Birliði'ne sunduðu müzakere
pozisyonunda, sigortanýn karþýladýðý miktara ulaþmak için
yapýlacak artýþýn sigorta primlerini önemli ölçüde
arttýrabilecek olmasý nedeniyle, geçiþ sürecinin gerekli
olduðunu belirtmiþtir. Bu deðiþikliðin temini ise ancak
Letonya'daki genel ekonomik geliþme paralelinde, özellikle
de alým gücünün artmasý ile mümkün olabilecektir.
178
Tahminlere göre söz konusu düzenlemelere uyum
saðlanabilmesi için 1 Ocak 2015 tarihine kadar bir geçiþ
süreci yeterli olabilecektir. Letonya, gerekli olduðu takdirde
bu geçiþ sürecinin kýsaltýlabileceðini de belirtmiþtir.
Müzakerelerin sonunda Letonya'ya hizmet sunumu
serbestîsi için verilen geçiþ süreçleri sigorta alanýnda deðil,
mevduat garanti fonlarý ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesi
alanlarýna iliþkin olmuþtur.
Letonya'da sigorta hizmetlerini düzenleyen temel kanunlar
“Sigorta Þirketleri ve Sigorta Þirketlerinin Denetimleri”,
“Sigorta Kontratlarý”, “Motorlu Taþýt Sahipleri için Zorunlu
Üçüncü Þahýs Sorumluluk Sigortasý” kanunlarý, Bakanlar
Kurulu yönetmelikleri ve Sigorta Denetim Kurumu
düzenlemeleridir.
Letonya'da sigorta þirketlerinin denetimi Sigorta Denetim
Kurumu tarafýndan yürütülürken 1 Temmuz 2001 tarihinden
itibaren “Tek Finans ve Sermaye Piyasasý Denetleme
Kurumu” finansal kurumlarýn (bankalar, kredi kurumlarý,
sigorta þirketleri, özel emeklilik fonlarý, brokerlik ve yatýrým
þirketleri) denetiminden sorumlu olmuþtur.
Letonya, müzakere pozisyonunda yabancý sigorta
þirketlerinin Letonya'da þube açabilmelerinin önündeki
teknik engelleri kaldýrmayý ve ulusal mevzuatýný bir
sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin ek denetimine
iliþkin 98/78/EEC sayýlý Direktif ile uyumlaþtýracak önlemleri
179
almayý taahhüt etmiþtir. Letonya, “Sigorta Þirketleri ve
Sigorta Þirketlerinin Denetimleri”ne iliþkin Kanun'da da
gerekli deðiþiklikleri gerçekleþtirmiþtir.
Mevcut Durum
Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA)
tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Letonya'nýn 2002
yýlýnda 170 Milyon Euro tutarýndaki hayat ve hayat dýþý
sigorta primleriyle Baltýk bölgesinde ikinci sýrada yer aldýðýný
ortaya koymaktadýr.
Likidite yükümlülüklerine iliþkin olarak ise Letonya sigorta
mevzuatýnda Avrupa Birliði kurallarý uygulanmaktadýr.
Letonya Ulusal Sigorta Birliði'nin hesaplamalarýna göre
Letonyalý sigortacýlarýn çoðu zaten Avrupa Birliði likidite
13
yükümlülüklerini yerine getirmiþlerdir.
13
A.g.e., s. 37.
180
TABLO 5
LETONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
GSYÝH
8.379
9.227
9.795
9.868 10.404 12.789
Nüfus
2.382
2.364
2.346
2.332
2.320
2.306
25
21
20
19
17
17
1.587
1.799
1.786
1.790
2.988
3.100
Toplam primler
172
175
179
195
197
229
- Hayat primleri
7
7
7
8
10
16
165
168
172
187
187
213
181
2004
2005
3.6. LÝTVANYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Litvanya ile Avrupa
Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Temmuz 2000
tarihinde baþlamýþ, Haziran 2001'de geçici olarak, Aralýk
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Litvanya, motorlu
taþýt kullanýcý ve sahipleri için zorunlu kasko sisteminin
uygulanmasýnda 31 Aralýk 2009 tarihine kadar bir geçiþ
süreci talebinde bulunmuþtur. Avrupa Birliði bu talebe karþý
çýkmýþ ve Litvanya'dan talebini yeniden gözden geçirmesini
istemiþtir. 28 Nisan 2001 tarihinde Litvanya geçiþ süreci
talebini geri çektiðini belirtmiþtir.
Hizmet sunumu serbestîsi alanýnda Litvanya'ya verilen
geçiþ süreçleri kredi kurumlarýna yönelik ulusal
düzenlemelerin uyumlaþtýrýlmasý, garanti fonlarý ve
yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesi alanlarýnda olmuþtur.
Müzakere pozisyonunda Litvanya bu baþlýk altýndaki ulusal
mevzuatýnýn Avrupa Birliði müktesebatý ile büyük ölçüde
uyumlu olduðunu belirtmiþtir. Müzakereler sýrasýnda önem
taþýyan temel konular motorlu taþýt sahibi ve kullanýcýlarý için
zorunlu üçüncü þahýs sorumluluk sigortasý sistemine
uyumun saðlanmasý ve “Sigorta Sözleþme Kanunu” ile
“Sigorta Faaliyetleri Kanunu”nun kabul edilmesi olmuþtur.
182
Litvanya, Eylül 2001'de “Motorlu Taþýt Sahibi ve Kullanýcýlarý
için Zorunlu Üçüncü Þahýs Mali Sorumluluk Sigortasý”na
iliþkin kurallarý kabul etmiþ ve “Zorunlu Motorlu Taþýt Mali
Sorumluluk Sigortasý Bürosu”nu kurmuþtur.
Sigorta Denetleme Kurumu yönetimi de Aralýk 2001'de pek
çok yeni düzenlemeyi kabul etmiþtir. 1996 tarihli Sigorta
Kanunu, Þubat 2002'de deðiþikliðe uðramýþ ve Avrupa Birliði
müktesebatý ile uyumlu yeni kanun Haziran 2002'de
yürürlüðe girmiþtir.
Müzakereler sýrasýnda mevzuat ve uyum açýsýndan en
sorunlu ülkelerden biri Litvanya olmuþtur.
Mevcut Durum
Litvanya sigorta piyasasý Avrupa Birliði'nin ortalama sigorta
piyasasýnýn belli baþlý özelliklerini yansýtmaktan oldukça
uzaktýr. Avrupa Birliði kriterlerini, özellikle likidite
yükümlülüklerini yerine getirebilmek için Litvanyalý sigorta
þirketlerinin ya ortaklýklar kurmalarý ya da yabancý
yatýrýmcýlar tarafýndan satýn alýnmalarý gerekecektir.
183
TABLO 6
LÝTVANYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
GSYÝH
Nüfus
2001
2002
2003
2004
2005
12.320 13.505 14.926 16.143 17.511 20.587
3.512
3.487
3.476
3.463
3.446
3.425
33
31
30
28
28
25
4.000
4.900
6.300
6.500
Toplam primler
118
133
224
236
269
302
- Hayat primleri
20
26
40
62
68
84
98
107
184
174
201
219
184
3.7. MALTA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Malta ile Avrupa
Birliði arasýnda müzakereler Ocak 2001 tarihinde baþlamýþ,
Mayýs 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen
sona ermiþtir.
Malta'nýn sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci talebi
olmamýþtýr. Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda
Malta'nýn tek talebi liman iþçileri havuzuna yeni iþçi alýmlarý
ile ilgili ulusal düzenlemelerin kademeli olarak kaldýrýlmasý
konusunda olmuþ; ancak bu talep daha sonra geri
çekilmiþtir.
Malta'da sigorta ve sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerini
düzenleyen ve denetleyen kurum Malta Finansal Hizmetler
Merkezi'dir. Merkez sigortacýlara sigorta faaliyetlerinde
bulunma izni vermekte ve sigorta aracýlarýný kaydetmektedir.
Baþvurularda þirketin kendi sahip olduðu öz kaynaklar,
yükümlülük karþýlama yeterliliði rasyolarý, hissedarlarýn
finansal durumlarý ve þirket yöneticileri deðerlendirilmektedir.
Malta Finansal Hizmetler Merkezi ayný zamanda izin almýþ
kayýtlý þirketlerin yýllýk finansal denetim ve iþletme hesap
durumu analizlerini, muhasebe kayýtlarýný, defterlerini ve
diðer ilgili dokümanlarý denetleme görevini de yürütmektedir.
185
Ýzinli ve kayýtlý kiþilere iliþkin problemlerin ortaya çýkmasý
halinde, Malta Finansal Hizmetler Merkezi'nin uðranan
zararýn tazmini için dava açma yetkisi bulunmaktadýr. Ýlgili
þirketin yeni sigorta faaliyetlerinde bulunmasýnýn
engellenmesi ve izin veya kaydýn askýya alýnmasý ya da
feshedilmesi yetkisi de Merkeze aittir. Merkez faaliyetlerini
yerine getirirken yerli ve yabancý diðer düzenleyicilerle de
düzenli olarak iþbirliðinde bulunmaktadýr.
Malta'da Sigorta Kanunu ile Sigorta Brokerleri ve Diðer
Aracýlar Kanunu, sigorta ve sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerini
düzenlemektedir. Müzakereler sýrasýnda bu kanunlar ile ilgili
ek mevzuatýn Avrupa Birliði müktesebatý ile büyük ölçüde
uyumlu olduðu ortaya çýkmýþtýr.
Þirketlerin aktif ve pasiflerine iliþkin Sigorta Kanunu ve uzun
dönemli sözleþmelere iliþkin sigorta ticaret yönetmelikleri,
hayat dýþý alandaki ilk Direktif olan 73/239/EEC sayýlý Direktif
hükümleri ile sonraki yýllarda Direktifte yapýlan deðiþiklikleri
(likidite marjlarý, garanti fonu ve asgari garanti fonu,
malvarlýklarýnýn deðerlendirilmesi, yükümlülüklerin
belirlenmesi vb.) iç hukuka aktarmýþtýr. Þirket hesaplarýna
iliþkin sigorta ticaret yönetmelikleri, sigorta þirketlerinin yýllýk
hesaplarýna ve konsolide hesaplarýna iliþkin 91/674/EEC
sayýlý Direktif hükümlerini, uzun dönemli ticaret sözleþmesi
kanuni ihbarý ise hayat sigortasý Direktiflerini iç hukuka
aktarmýþtýr.
Malta Motorlu Taþýt Sigortasý Kanunu ve Sigorta Faaliyeti
Güvenlik Fonu Yönetmelikleri, Avrupa Birliði'nin Motorlu
Taþýtlar Direktifleri ile büyük ölçüde uyumlu olup ek
186
mevzuatlar da katýlýmla birlikte uygulamaya konulmuþtur.
Genel olarak ifade etmek gerekirse, sigorta konusundaki
müzakereler sorunsuz bir þekilde gerçekleþtirilmiþtir.
Mevcut Durum
Malta sigorta piyasasý, ortalama Avrupa sigorta piyasasý
göstergelerine yakýn özellikler taþýma açýsýndan Güney
Kýbrýs sigorta piyasasý ile benzerlikler göstermektedir. Ne
var ki, sigorta piyasalarýnýn küçük olmasý Malta ve Güney
Kýbrýs'ý 2004 yýlý geniþleme dalgasýnda yer alan diðer
ülkelere kýyasla daha az öneme sahip bir konuma
sokmaktadýr.
187
TABLO 7
MALTA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
2004
2005
4.136
4.321
4.392
4.267
4.380
4.483
389
391
395
397
400
403
23
19
18
18
20
21
1.106
1.056
933
888
1.085
1.090
Toplam primler
173
181
198
216
248
247
- Hayat primleri
84
88
94
110
135
134
89
93
104
106
114
113
GSYÝH
Nüfus
188
3.8. POLONYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Polonya ile Avrupa
Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 1999 tarihinde
baþlamýþ, Kasým 2000'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise
tamamen sona ermiþtir.
Polonya'nýn sigorta alanýna iliþkin olarak herhangi bir geçiþ
süreci veya derogasyon talebi olmamýþtýr. Hizmet sunumu
serbestîsi altýnda Polonya'ya tanýnan geçiþ süreçleri kredi
kurumlarýna ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesine iliþkin
olmuþtur.
Polonya, hizmet sunumu serbestîsine iliþkin pozisyon
belgesinde, Polonya sigorta mevzuatýnýn sigorta faaliyetleri
yürütebilmek için Polonya vatandaþý olma, Polonya'da
ikamet etme ve profesyonel birlik ve organizasyonlara
zorunlu üyelik gibi kýsýtlamalar içermediðini ifade etmiþtir.
Müzakereler sýrasýnda Polonya hayat ve hayat dýþý
sigortaya iliþkin Direktifleri iç hukukuna aktarmýþ,
uluslararasý anlaþmalara iliþkin Topluluk müktesebatýna ise
katýlýmýn gerçekleþtiði tarih itibarý ile uyacaðýný taahhüt
etmiþtir.
Polonya, sigorta acente ve brokerlerine iliþkin 77/92/EEC
sayýlý Direktife uygun olarak sigorta brokerleri için merkezi
189
bir sicil sistemi oluþturmayý taahhüt etmiþ ve bu doðrultuda
uygun düzenlemeler getirmiþtir. Müzakere pozisyonunda
Polonya yeni Sigorta Denetleme Kanunu ile sigorta
gruplarýna iliþkin yeni düzenlemeleri de kabul etmiþtir.
Müzakereler sýrasýnda Polonya hukukunda sigorta
hizmetlerinin doðrudan sýnýr ötesinde sunulmasýna olanak
tanýyan düzenlemeler bulunmamaktaydý. Müzakere
pozisyonunda Polonya sigortacýlar için tek bir lisans
sisteminin oluþturulmasýnýn, sýnýr ötesinde sigorta
hizmetlerinin sunumuna tam bir serbesti getirilmesinin ve
bunlara iliþkin düzenlemelerin gerçekleþtirilmesinin ancak
Avrupa Birliði'ne tam üyelikle birlikte gerçekleþebileceðini
vurgulamýþtýr.
Müzakereler sýrasýnda Polonya Sigorta Kanunu, Avrupa
Birliði'nin motorlu taþýt zorunlu sorumluluk sigortalarýnýn tüm
Avrupa Birliði sýnýrlarýný kapsamasý ve her defasýnda sýnýr
kontrollerine tabi olmamasýna iliþkin hükümleriyle de uyumlu
deðildi. Zorunlu sigortaya iliþkin yeni kanun ile Polonya bu
hükümleri de iç hukukuna aktarmýþtýr.
Mevcut Durum
Polonya, Avrupa Birliði'nin 2004 yýlýnda tamamlanan doðuya
geniþleme dalgasý içerisinde yer alan ülkeler arasýnda
nüfus, toprak büyüklüðü ve gayri safi milli hâsýla bakýmýndan
en önde gelen ülkedir.
Polonya, Avrupa Birliði'nin yeni 10 üyesinin sahip olduðu
toplam sigorta piyasasýnýn % 50'sini temsil etmektedir.
190
CEA tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar Avrupa Birliði'nin
yeni yükümlülük karþýlama yeterliliði kurallarýnýn Polonyalý
sigortacýlar için problem yaratabileceðini ortaya
koymaktadýr. Bu çalýþmalara göre, Polonya sigorta
piyasasýnýn yeni yükümlülükleri yerine getirebilmek için
mevcut özsermayesini %1,5 oranýnda artýrmasý
14
gerekecektir.
Diðer üye devletlerde olduðu gibi Polonya'da da hayat-dýþý
sigorta sektörü en çok paya sahip sektördür; ancak hayat
sigortasý sektörünün gelecek vaat eden bir potansiyele
sahip olmasý yabancý þirketler için fýrsatlar yaratmaktadýr.
Hayat sigortasý alanýndaki geliþmeler ülkedeki ortalama gelir
artýþýndaki büyümeye ve ekonomik durgunluðun
atlatýlmasýna baðlýdýr.
14
A.g.e., s. 38.
191
TABLO 8
POLONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
2004
2005
GSYÝH
180.601 207.128 202.497 185.176 186.447 240.540
Nüfus
38.654 38.644 38.633 38.219 38.191 38.174
65
71
74
77
74
74
32.764 32.595 31.199 30.537 28.677 28.500
Toplam primler
5.199
6.095
6.006
5.646
6.091
7.764
- Hayat primleri
2.079
2.522
2.569
2.538
2.778
3.812
3.120
3.573
3.437
3.108
3.313
3.952
192
3.9. SLOVAKYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovakya ile
Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 2000 tarihinde
baþlamýþ, Mayýs 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise
Sigorta alanýnda Slovakya herhangi bir geçiþ süreci veya
istisna talebinde bulunmamýþtýr.
Slovakya müzakere pozisyonunda, sigorta þirketlerinin
faaliyetlerine baþlamalarý ve bu faaliyetleri yürütmeleri,
sahip olmalarý gereken asgari özsermaye, þirketlerin
yükümlülükleri ve denetleyici kurumun yetkileri gibi temel
konular göz önünde bulundurulduðunda Slovak sigorta
mevzuatýnýn Avrupa Birliði müktesebatý ile tam uyum
içerisinde olduðunu belirtmiþtir.
24 Sayýlý Sigorta Kanunu'nu (1991) deðiþtiren 101 Sayýlý
Slovak Kanunu (2000) hayat ve hayat dýþý sigorta alanýndaki
Direktiflerle uyumludur. Kanunda yapýlan deðiþiklik yabancý
sigorta þirketi þubelerinin sigorta faaliyeti yürütebilmelerine
ve yerli sigorta þirketleri tarafýndan karþýlanmayan riskleri
sigorta kapsamýna almalarýna olanak saðlamaktadýr.
Deðiþiklikle birlikte hayat ve hayat dýþý alanlarda zorunlu
uzmanlaþma ve faaliyet gösterilen sigorta alanlarýna göre bir
branþlaþma da uygulamaya girmiþtir. Sigorta þirketlerinin
193
faaliyet gösterebilmeleri için gereken izni alma süreçlerinde
denetleme kurulunun güçleri arttýrýlmýþ ve kurul sigorta
þirketlerinin yönetim kurullarýna atanan kiþileri onaylama
yetkisine sahip olmuþtur. Bir sigorta þirketinin hisselerinin
iktisabý durumunda, söz konusu hisselerin þirketin tüm
hisselerinin nominal deðerinin toplamýnýn % 10'unu geçmesi
halinde, denetleme kurulu yine onay verme yetkisine sahip
olmuþtur.
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovakya'nýn
Avrupa Komisyonu'na sunduðu pozisyonda sigorta
muhasebesi, sigorta brokerlerinin yükümlülükleri ve sigorta
denetimleri gibi alanlarda tam uyumun gerçekleþmediði
belirtilmiþ ve Slovakya bu alanlarda, özellikle sigorta
denetimindeki deneyim eksikliði nedeniyle Avrupa
Komisyonu'ndan teknik yardým talebinde bulunmuþtur.
Müzakereler sýrasýnda, Slovak Sigorta Þirketi iki sigorta
türünde piyasada monopolistik bir yapýya sahipti. Bu alanlar
motorlu taþýt kullanýmýnda üçüncü þahýs mali sorumluluk
sigortalarý ile iþ kazalarý veya mesleki hastalýklara dair
sorumluluk sigortalarýydý. Bu alanlardaki Avrupa Birliði
Direktifleri de kademeli olarak ulusal hukuka aktarýlmýþtýr.
Avrupa Birliði'ne katýlým sürecinde Slovakya'da sigorta
sektörüne iliþkin Avrupa Birliði müktesebatýnýn
uygulanmasýndan sorumlu kurum Maliye Bakanlýðý idi.
Maliye Bakanlýðý ile yakýn iþbirliði halinde çalýþmak üzere
finansal piyasalar için özel bir denetleme kurulu olan
Finansal Piyasalar Ofisi de kurulmuþtur.
194
Mevcut Durum
tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar reel büyüme oranlarý
ve hayat sigortasý sektöründeki uzun dönemli eðilimler göz
önünde bulundurulduðunda yeni Avrupa Birliði üyesi Doðu
Avrupa ülkeleri arasýnda Slovakya'nýn, Slovenya, Polonya
ve Çek Cumhuriyeti'nin ardýndan dördüncü sýrada geldiðini
ortaya koymaktadýr. Avrupa Birliði'ne üyelikle birlikte
Slovakya sigorta piyasasýnýn daha etkin hale gelmesi ve
yabancý þirketler tarafýndan ele geçirilen piyasa paylarýnda
15
bir artýþ olmasý beklenmektedir.
15
A.g.e., s. 39.
195
TABLO 9
SLOVAKYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
GSYÝH
Nüfus
2001
2002
2003
2004
2005
21.926 23.322 25.733 28.822 32.367 37.301
5.399
5.379
5.379
5.379
5.380
5.385
29
28
27
28
26
26
7.783
7.916
7.622
6.743
6.484
6.484
Toplam primler
641
736
850
1.008
1.198
1.366
- Hayat primleri
266
321
367
410
486
571
375
415
483
598
713
795
196
3.10. SLOVENYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovenya ile
Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 1999 tarihinde
baþlamýþ, Kasým 2000'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýndaki müzakere
pozisyonunda Slovenya, sigorta alanýndaki mevzuatýnýn
Birlik müktesebatý ile kýsmen uyumlu olmasýna ve Bankacýlýk
ve Sermaye Piyasasý alanlarýnda geçiþ süreci taleplerinde
bulunmasýna karþýlýk, sigortacýlýk alanýnda benzer talepte
bulunmamýþtýr.
Müzakereler Sýrasýnda Sigorta Sektörünün Durumu
Slovenya'da sigorta sektörünü düzenleyen temel kanunlar,
Sigorta Þirketleri Kanunu ve Trafikte Zorunlu Sorumluluk
Sigortasý Kanunu'dur.
Slovenya müzakere pozisyonunda, kendi sigorta
mevzuatýnýn sigorta hizmetlerinde tek pazarý oluþturan
hayat ve hayat dýþý alanlardaki 92/49/EEC ve 92/96/EEC
sayýlý Direktif hükümlerini içermediðini ifade etmiþtir.
Müzakereler sýrasýnda 64/225/EEC, 73/239/EEC ve
79/267/EEC sayýlý Direktiflere yönelik uyumsuzluklar da
bulunmaktaydý. Örneðin, Slovenya'da mallar ve kiþiler
yalnýzca merkezleri Slovenya'da bulunan sigorta þirketleri
tarafýndan sigortalanabilmekteydi. Sigorta þirketi
197
yöneticilerinin Slovenya vatandaþý olmamalarý halinde
sigorta denetleme kurulunun þirkete sigorta faaliyetlerinde
bulunma yetkisi vermeyi reddetme hakký bulunmaktaydý.
Ana sermaye hisselerinin bir kýsmý yabancýlara ait olan halka
açýk limited þirketlerin reasürans faaliyetleri yürütmesi
yasaktý, mütüel sigorta þirketi üyeleri yalnýzca Slovenya
vatandaþý olabilmekte ve sigorta þirketleri yalnýzca
Slovenya'da yatýrým yapabilmekteydi.
Avrupa Birliði'ne uyum sürecinde Avrupa Birliði
müktesebatýna uygun bir Sigorta Kanunu kabul edilmiþ ve
kademeli olarak uygulanmaya baþlamýþtýr. Ne var ki,
Slovenya, menþe ülke kontrolleri, hizmetlerin sýnýr ötesi
sunumu ve tek lisans gibi konularý düzenleyen hükümlerin
uygulanmasýnýn yalnýzca Avrupa Birliði'ne katýlým tarihi
itibarý ile gerçekleþeceði taahhüdünde bulunmuþtur.
Slovenya'nýn yeni Sigorta Kanunu, sigorta ve reasürans
þirketleri ile acente ve brokerler için güvenilir bir sigorta
yönetim ve denetim sistemi oluþturmakla kalmamýþ, ayný
zamanda sigorta ve reasürans þirketi yan kuruluþlarýnýn
kurulmasý ve hisselerin iktisabýna iliþkin olarak yabancý
gerçek ve tüzel kiþilere yönelik ayrýmcý uygulamalarý da
ortadan kaldýrmýþtýr. Kanun bir sigorta þirketi yöneticisinin
Slovenya vatandaþý olmamasý durumunda þirkete sigorta
faaliyetlerinde bulunma yetkisinin verilmemesi olasýlýðýný da
ortadan kaldýrmýþ ve merkezi Slovenya'da bulunan sigorta
þirketlerinin ayný zamanda Avrupa Birliði üyesi ülkelerde ve
OECD ülkelerinde yatýrým yapmasýna da imkân saðlamýþtýr.
Trafikte Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasý Kanunu ise
198
kiþisel zararlar için asgari tutarlara iliþkin kýsým dýþýnda
Avrupa Birliði müktesebatýna tamamen uyumlu olarak
hazýrlanmýþtýr.
Müzakerelerde Slovenya, Avrupa Birliði'ne katýlýmýn
gerçekleþeceði tarihe kadar sigorta alanýndaki mevzuatýný
Avrupa Birliði müktesebatý ile tam olarak uyumlaþtýracaðýný
belirtmiþ ve Maliye Bakanlýðý, Sigorta Denetim Kurulu ve
Slovenya Sigorta Birliði'nin profesyonel kapasitelerini
güçlendirerek daha etkin faaliyetlerde bulunmalarýný
saðlayacaðýný taahhüt etmiþtir.
Mevcut Durum
tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Avrupa Birliði'nin
yükümlülük karþýlama yeterliliðine iliþkin mevzuatýnýn
uygulanmasýnýn Slovenya'daki sigorta þirketleri için önemli
bir problem teþkil etmeyeceðini ortaya koymaktadýr.
Slovenya hayat dýþý sigorta piyasasýnýn %4'lük yüksek bir
piyasa nüfuz etme düzeyi bulunmaktadýr. Ne var ki, hayat
alanýnda yeni Avrupa Birliði üyesi ülkeler içerisindeki en
düþük piyasaya nüfuz etme düzeyi de Slovenya'ya aittir.
199
TABLO 10
SLOVENYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
2004
2005
20.581
21.845
23.518
24.488
25.565
27.373
1.988
1.990
1.994
1.995
1.996
1.998
14
14
14
15
16
21
4.799
4.929
5.204
5.521
5.690
5.750
Toplam primler
933
1.055
1.181
1.275
1.457
1.640
- Hayat primleri
181
225
268
305
429
543
752
830
913
970
1.028
1.097
GSYÝH
Nüfus
200
3.11. BULGARÝSTAN
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Bulgaristan ile
Avrupa Birliði arasýnda müzakereler 30 Mart 2001 tarihinde
baþlamýþ, 28 Kasým 2001'de geçici olarak kapatýlmýþ, teknik
olarak ise 15 Haziran 2004 tarihinde sona ermiþtir.
Bulgaristan, müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk alanýnda
Avrupa Birliði'nden herhangi bir geçiþ süreci veya
derogasyon talebinde bulunmamýþtýr.
Bulgaristan'da sigorta sektörünü düzenleyen kanunlar ve
ikincil düzenlemeler arasýnda Sigortacýlýk Kanunu, Ulusal
Sigorta Konseyi Faaliyetlerine iliþkin Yönetmelikler, Sigorta
Denetleme Kurumu'nun Yapýsý ve Faaliyetlerine iliþkin
Yönetmelikler, Özkaynaklara iliþkin Düzenlemeler, Solvency
ve Solvency Hesaplamalarýna iliþkin Düzenlemeler, Garanti
Fonu Yönetmeliði, Sigorta Acente ve Brokerleri Kanunu,
Garanti Fonu Kanunu gibi kanun ve düzenlemeler yer
almaktadýr.
Müzakereler süresince Bulgaristan hayat ve hayat-dýþý
sigorta, aracýlar, sigorta muhasebesi, motorlu taþýtlar gibi
alanlarda Avrupa Birliði direktiflerine uyum konusunda
önemli çalýþmalarda bulunmuþtur.
Bu çerçevede hayat ve hayat-dýþý sigortacýlýk alanýnda AB
201
direktiflerinin ön gördüðü ihtiyati kurallara uyum saðlanmýþ;
sigorta aracýlýðý alanýnda Sigorta Acente ve Brokerleri
Kanunu yürürlüðe girmiþ; sigorta muhasebesi alanýnda
ulusal muhasebe standartlarýnda düzenlemeler yapýlmýþ,
91/674/EEC sayýlý Direktifin temel ilkeleri sigorta þirketlerinin
yýllýk hesaplarýnda kullanýlacak normlar haline getirilmiþtir.
Bunun yaný sýra AB motorlu taþýt direktiflerine uyum
saðlanmasý yolunda çalýþmalar yapýlmýþ, Bulgaristan
Motorlu Taþýt Sigortacýlarý Ulusal Bürosu kurulmuþtur.
Bulgaristan'da sigorta sektörünün denetimi Sigorta Ulusal
Konseyi ve Sigorta Denetleme Kurumu tarafýndan
gerçekleþtirilmektedir. Sigorta Ulusal Konseyi,
Bulgaristan'da sigorta faaliyetlerine baþlamak için gerekli
lisansý veren, ayrýca sigorta þirketlerinin birleþme ve
faaliyetlerini ayýrma konusunda izin aldýklarý kurumdur.
Sigorta Denetleme Kurumu ise sigorta sektörü üzerinde
denetim ve düzenleme gücüne sahiptir. Müzakere süreci
içerisinde Sigorta Denetleme Kurumu'nun idari gücü ve
iþlevleri daha da artmýþ, böylelikle sigorta sektörü için daha
güçlü ve baðýmsýz bir denetleme kurumu oluþturulmasý
saðlanmýþtýr.
202
TABLO 11
BULGARÝSTAN TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
GSYÝH
Nüfus
2001
2002
2003
2004
13.704 15.250 16.589 17.655 19.578 21.448
8.191
7.929
7.892
7.846
7.801
24
30
Toplam primler
199
316
434
- Hayat primleri
23
75
52
176
241
382
2005
203
7.761
3.12. ROMANYA
Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Romanya ile
Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Aralýk 2002'de
baþlamýþ, Aralýk 2004 tarihinde sona ermiþtir.
Romanya, müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk alanýnda
Avrupa Birliði'nden herhangi bir geçiþ süreci veya
derogasyon talebinde bulunmamýþtýr.
Romanya'da sigortacýlýk faaliyetleri ortak þirketler, mütüel
þirketler, Romanya'da kurulmuþ bulunan yabancý þirket
þubeleri ve yabancý tüzel kiþiler tarafýndan yürütülmektedir.
Müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk faaliyetlerine
baþlayabilmek için gereken izin tüm sigorta þirketleri için
ayný olmakla birlikte yabancý sigortacýlarýn menþe
ülkelerinde en az 5 yýldýr yasal olarak faaliyette bulunmalarý
ve faaliyet gösterdikleri sigorta branþýnýn Romanya'da
faaliyet göstermek istedikleri sigorta branþý ile paralellik
göstermesi þartý aranmaktaydý. Müzakereler sýrasýnda
yapýlan kanun deðiþiklikleriyle bu þart ortadan kaldýrýlmýþtýr.
Romanya'da sigortacýlýk faaliyetleri Sigorta ve Reasüransa
iliþkin 136/1995 Sayýlý Kanun, Sigorta Þirketleri ve Sigorta
Denetimine iliþkin 32/2000 Sayýlý Kanun ve Sigorta
Denetleme Komisyonu tarafýndan belirlenen kurallar ile
düzenlenmektedir.
204
Müzakereler sýrasýnda hayat-dýþý sigorta faaliyetlerinin
yürütülmesine iliþkin Avrupa Birliði Direktifleri Romanya
tarafýndan kýsmen uygulanmaktaydý. Bu alandaki Avrupa
Birliði mevzuatýna tam uyumun saðlanmasý için Sigorta
Þirketleri ve Sigorta Denetimine iliþkin 32/2000 Sayýlý
Kanun'da yeni düzenlemelere gidilmiþ, bu çerçevede sigorta
þirketlerinin faaliyet kapsamýnýn bir veya birden çok sigorta
branþýný kapsayacak þekilde geniþletilmesi, yükümlülük
karþýlama yeterliliði (solvency) marjýna uygun bir iþ planý
ortaya konmasý, doðrudan veya dolaylý önemli pay
sahiplerine izin verilmesi gibi yeni düzenlemeler getirilmiþtir.
Bunun yaný sýra asgari bir garanti fonu oluþturulmasý, sigorta
þirketlerinin ek denetimi, finansal güçlük içerisinde bulunan
sigorta þirketleri için alýnacak tedbirler ve sigortacýlýk
faaliyetinde bulunma yetkisinin geri alýnmasýna iliþkin
düzenlemeler de getirilmiþtir.
Müzakerelerde, hizmet sunumu serbestîsi ve yerleþme
hakkýna iliþkin Avrupa Birliði mevzuatý hükümlerinin,
özellikle de menþe üye devlet tarafýndan yetki verilen sigorta
þirketinin tüm Avrupa Birliði ülkelerinde serbestçe faaliyet
gösterebilmesi ve tüm sigorta faaliyetlerinin tek elden
denetimine iliþkin düzenlemelerin Romanya'nýn Avrupa
Birliði'ne katýlýmýyla ve ancak gerekli yasal ve kurumsal
düzenlemelerin tamamlanmasýnýn ardýndan gerçekleþtirilebileceði karara baðlanmýþtýr.
Müzakereler sýrasýnda hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine
iliþkin düzenlemeler de getirilmiþtir. Bu çerçevede hayat ve
hayat-dýþý sigortacýlýk faaliyetlerini bir arada yürütmek
isteyen þirketlerin hayat sigortasý için ayrý hesap tutmalarý,
205
faaliyet alanlarýný bir veya birden çok sigorta branþýný
içerisine alacak þekilde geniþletmeleri, yetersiz ve kötü
þirket yönetimleri karþýsýnda denetim kurumunun gerekli
yetkinliðe sahip olmasýnýn saðlanmasý gibi düzenlemelere
gidilmiþtir.
Hayat ve hayat-dýþý alanlardaki bu düzenlemelerin yaný sýra
sigorta aracýlýðý, reasürans, sigorta þirketlerinin
muhasebeleri, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý gibi
alanlarda da Romanya iç hukukunda gerekli düzenlemeleri
belli bir takvim çerçevesinde yerine getirmiþtir.
Müzakereler devam ettiði sýrada kurulan Sigorta Denetleme
Komisyonu, Romanya'da sigortacýlýk alanýna iliþkin taslak
kanunlarýn hazýrlanmasý, sigortacý ve brokerlerin finansal
durumlarýnýn yerinde denetimi, sigorta þirketlerinin büyük
hisse sahiplerinin onaylanmasý, portföy transferlerinin
onaylanmasý, sigorta muhasebe kural ve yöntemlerinin
belirlenmesi ve uluslararasý sigorta denetleme kurumlarýna
katýlým gibi alanlarda yetkilere sahip bir kurum olarak
oluþturulmuþtur.
206
TABLO 12
ROMANYA TEMEL GÖSTERGELERÝ
2000
2001
2002
2003
2004
2005
GSYÝH
40.346 44.904 48.442 50.688 58.947 79.314
Nüfus
22.456 22.431 21.834 21.773 21.711 21.659
39
37
36.130 36.000
Toplam primler
614
890
- Hayat primleri
137
235
477
655
207
YARARLANILAN KAYNAKLAR
• Comité Européen des Assurances (CEA), European
Insurance in Figures, Haziran 2005.
• Comité Européen des Assurances (CEA) Statistics No:
24 European Insurance in Figures, Haziran 2006.
• Comité Européen des Assurances (CEA), European
Union Enlargement 2004: Insurance in the New EU
Countries: 1992-2002 Data and CEA Comments, CEA
ECO, No: 18, Ekim 2003.
• Ýktisadi Kalkýnma Vakfý, Avrupa Birliði ile Katýlým
Müzakereleri Rehberi, ÝKV Yayýnlarý No: 184, Ýstanbul:
2005.
• Paul Craig ve Gráinne de Búrca, EU Law: Text, Cases
and Materials, Oxford: 1998.
• Avrupa Birliði Genel Sekreterliði
http://www.abgs.gov.tr
• Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu
http://www.deltur.cec.eu.int
• Dýþiþleri Bakanlýðý
http://www.mfa.gov.tr
208
• 2003 Ulusal Program Önceliklerine Göre AB
Müktesebatý Listesi
http://www.abgs.gov.tr/UVT/UPoncelik.htm
• Avrupa Komisyonu Ýç Pazar (Hizmetlerin Serbest
Dolaþýmý ve Sigortacýlýk) Sayfasý
http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/insuran
ce/index_en.htm
• Avrupa Komisyonu Geniþleme Sayfasý
http://www.europa.eu.int/comm/enlargement
• Çek Cumhuriyeti'nin Sigortacýlýk Alanýndaki
Müzakere Pozisyonu
http://www.euroskop.cz/eng
• Estonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.vm.ee/eng/euro/aken_prindi/3454.html
• Güney Kýbrýs'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.eu-coordinator.gov.cy/Harmonization/
Harmonization.nsf/0/00AD857B46C1AFD9C2256E4B0
024FBCD/$file/common%20position%203%20freedom
%20to%20provide%20services.doc
209
• Letonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.am.gov.lv/en/eu/4358/4359/4362/?print=on
• Litvanya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.euro.lt/showitems.php?TopMenuID=41&Men
uItemID=53&ItemID=478&LangID=2
• Macaristan'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.kum.hu/euint/index_access.html
• Malta'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.mic.org.mt/Malta-EU/ position_papers/
chap_03.htm
• Polonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.negocjacje.gov.pl/neg/stne/pdf/stne3en.pdf
• Slovak Cumhuriyeti'nin Sigortacýlýk Alanýndaki
Müzakere Pozisyonu
http://www.foreign.gov.sk/En/files/add.php3?text=Slovak
ia%20and%20EU&file=eu_poz3e.html
210
• Slovenya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.uvi.si/eng/slovenia/publications/facts/eunegotiations/
• Bulgaristan'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://www.evropa.bg/en/del/eu-and-bulgaria/eubulgaria-negotiations.html
• Romanya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere
Pozisyonu
http://ec.europa.eu/enlargement/archives/enlargement_
process/future_prospects/negotiations/eu10_bulgaria_r
omania/chapters/chap_3_en.htm
http://www.mie.ro/_documente/engleza/negocieri/chapt
ers/CAP03.pdf
211

Türkçe Rehberi Okumak İçin Tıklayınız

Transkript

Benzer belgeler

Sigorta - İstanbul - İPOP, İstanbul Park Oto Pazarı

HDI Sigorta`da yeni isim

Ağustos - KKTC Başbakanlık Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi

Prof. Dr. Zehra ŞEKER ÖĞÜZ

Haziran 2012

Yiyecekler bile artık sigortalı

Mart - KKTC Başbakanlık Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi

Çıkmaz son çarş

74-75-76-77+ATAMA HABERI.QXD:Layout 1