Hafta 3-Hız, Seyir Süresi ve Gecikmeler

Hız, Seyir Süresi ve Gecikmeler
Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN
Hız, Seyir Süresi ve Gecikme
• Karayolu altyapısı ve trafik işletme modelinin
performansının göstergesidir.
• Genellikle, sürücüler veya yolcular A noktasından B
noktasına ne kadar sürede ulaşacağını bilmek ister.
• Elbette hedefi en kısa sürede ulaşmaktır.
• Hız yüksek ve gecikme olmadığı zaman, seyir süresinin
kısa olacağı açıktır.
• Hız aynı zamanda karayolu güvenliği çalışmalarında da
yaygın olarak kullanılır.
Hız
• Hız ölçümleri ya bir noktadan veya bir kesim üzerinde serbest
trafik akım koşullarında ölçülür. Nedeni, sürücünün normal
koşullarda kısıtlar olmaksızın (örneğin sıkışma) yapabileceği
hızı ölçmektir.
• Buradan elde edilen sonuçlar, hız limitlerinin belirlenmesinde
ve güvenlik çalışmalarında kullanılır.
• Bu şekilde yapılan hız ölçümleri «spot hız» olarak adlandırılır.
• Ölçülen spot hızların, genellikle ortalaması veya dikkate alınan
% si hesaplamalarda kullanılır.
• Otoyollarda trafik hacmi 750-1000 taşıt/saat/şerid, diğer
yollarda ise 500 taşıt/saat/ şerit dğerlerini geçmediği
durumlarda yapılır.
Hız Tanımları
• Ortalama veya zaman ortalaması hızı: Dikkate
alınan noktadan geçen taşıtların ortalama hızı
• Standart sapma: Ölçülen hızlardan, ortalama hızın
ortalama farkıdır.
• % 85 hızı: Trafikteki araçların hızlarının % 85’ inin
altında kaldığı hızdır.
• Medyan hız: Ölçülen hızları ortadan ikiye bölen
hız. Diğer bir deyişle ölçülen hızların % si medyan
hızdan büyük, diğer % 50 si ise küçüktür.
Spot Hız Verilerinin Kullanıldığı Yerler
• Mevcut ve yeni hız limitlerinin etkinliğini ölçme ve
yasak getirme
• Belli kesimler için uygun hızları belirleme
• Hız trendlerini ortaya koyma
• Hız ile karayolu kesimleri arasında ilişik kurma ve
spesifik çalışmalar için araç-yol kesimi ilişkisi geliştirme
(Örneğin araçların rampa performansı)
• Sinyalizasyon sürelerini düzenleme, işaret yerlerini
seçme
• Hız ile ilgili kazaların yoğun olduğu yerlerde inceleme
yapma
Spot Hız Ölçüm Teknikleri
• Taşıt bir kısa karayolu kesimi üzerinde
hareketini tamamlaması içim geçen sürenin
ölçülmesi
• Radar teknolojisi ile hız ölçümü
• Video teknolojisi
Radar ile Hız Ölçümü
• El radarı veya araç üzerine
sabitlenmiş radar ile araçların
hızları ölçülür.
• Ölçümlerde 2-5 km saat hata
payı bulunabilir.
• Prensibi,
radar
dalgası
araçların üzerine gönderilir,
geri yansıyan radar dalgası ile
faktan yararlanarak hız ölçülür.
• Sürücüler, yol üzerinde radar
olduğunu
farkettiğinde
hızlarını
düşürdüğünden,
gerçeği
tam
anlamıyla
yansıtmayabilir.
Kesim Hızını Belirleme
• İki adet pnomatik tüp
yerleştirilir.
• Pnomatik tüpler
arasındaki mesafe
bellidir. (L)
• İki pnomatik tüp
üzerinden geçilen süre
ölçülür (t)
• V= L/t bağıntısından hız
hesaplanır.
Kesim Hızı Belirleme
• Sürücüler, yol üzerinde
ölçüm yapıldığı zaman
genellikle hızlarını kontrol
altında tutmak isterler.
• Bu nedenle, sürücülerin
haberi olmadan ölçüm
yapmak daha uygun
olacaktır.
• Bu
amaçla
mesafesi
bilinen iki nokta yol
üzerinde işaretlemeden
seçilir;
süre
ölçümü
kronometre ile yapılır.
• Bu yol üzerindeki iki direk
arası mesafe olabilir.
• Yol üzerindeki iki sabit
tesis olabilir.
• Önemli olan, ölçüm yapan
kişinin iki noktayı net
olarak görebilmesidir.
Görüş
hattı
Gözlemci
Önerilen «Spot Hız» Ölçüm Uzunluğu
• V= 40 km/st L= 25 mt
• 40<V<65
L= 55 mt
• V> 65 km/st L= 80 mt
Örnek Spot Hız Uygulaması
• Bir
Üniversite’
nin
kenarındaki
mahalle
sakinleri öğle saatlerinde,
trafik hızındaki artıştan
şikayetci
olurlar.
Belediye, «kronometre»
ile spot hız ölçümüne
karar verir. İzin verilen hız
30 mil/st dir. Ölçüm
Çarşamba günü saat
15.00 da başladı ve 100
araç üzerinde ölçüm
yapıldı.
V= D/1,47.t
formülü ile hız
mil/st cinsinden
hesaplanır
D= 176 ft
% 85 hız (33.4 mil/st ) olduğundan, 5 mil/st fark korunduğundan,
konulan hız 30 mil/st hız limiti uygundur.
(Olmasaydı; hız limiti artırılabilirdi; ceza uygulamaya başlanırdı; hız
azaltma önlemleri alıınırdı)
Hata Payı
• Sabit iki nokta arasında
kronometre ile yapılan
ölçümde, ölçüm yapan
kişinin kesime giriş ve
çıkışında 10 sn hata
yaptığını düşünelim. Kesim
katetme süresi 1 sn oldun.
Bu durumda hata % 20
olacaktır.
• Kesim uzunluğunun beş kat
arttığı
kabul
edilirse
(katetme süresi 5 sn
olacaktır). Bu durumda hata
% 4 olacaktır ([0.20/5]*100)
Hangi trafik durumunda en az hata
yapılır?
(a)
(b)
(c)
Sabit «Loop» lar ile Spot Hız Ölçümü
• Yol üzerine sabit olarak
yerleştirilen loop
üzerindeki mesafeler
bellidir. (L)
• L mesafesi boyunca süre
ölçülür (t)
• Hız = L/t ile hesaplanır.
L
Örnek Bir Spot Veri Toplama Tablosu
Örnek Spot Hız Veri Azaltma Tablosu
Toplanan Spot Hız Verilerinin
Azaltılması
• Genellikle ölçümler 2-4
mil/st aralıklarla (3-6 km/st)
seçilir.
• Frekans= Aralıktaki gözlem
sayısı. Örnek: Tabloda Hızı
34-36 mil/ st olan araç
sayısı= 5
• % frekans= ni/N (ni= gözlem
sayısı; N= toplam gözlem
sayısı) 34-36 mil/ st için %
frekans= 5/283= % 1.8
• Kümülatif frekans= Σni/N
Örneğin hız 40-42 mil/için
kümülatif frekans= % 10.6
• Soru: Tabloya göre hızın 42
mil/st altında kalma % si
nedir?
• Soru: Hızın 42 mil/st den
fazla olma % si nedir?
Grafiklerle Frekans ve Kümülatif
Frekans Gösterimi
Frekans diyagramında, orta
hız dikkate alınır
Kümülatif
frekans
diyagramında, sınıf üst hızı
dikkate alnır.
Ortalama Hız Hesabı
Mod Hızı
• En çok tekrarlanan
hızdır.
• Frekans diyagramından
en çok tekrarlanan hız
okunur.
• Uygulama
• Örnekteki mod hızı
bulunuz.
• Frekans diyagramından
49.2 mil/st okunur.
Medyan Hızı
• Elde edilen frekansları
ortadan iki eşit parçaya
ayıran hızdır.
• Uygulama:
• Örnekteki medyan hızı
bulunuz.
• Kümülatif frekans
diyagramından % 50 ye • P = 48 mil/st
50
karşılık gelen hız okunur.
Standart Sapma
Genellikle 5 mil/ st e kadar standart
sapmalar kabul edilebilir
% 85 ve % 15 Hızları
• Kümülatif
frekans • Verilerin az olması
diyagramından, % 85 ve
durumunda P85 ve P15
% 15 e karşılık gelen
verileri
kullanılarak
hızlar okunur.
standart
sapma
hesaplanabilir.
• P85= 52.7 mil/st
• P15= 43.7 mil/st
Seyir Süresi
• Belli
kesimler
arasındaki
seyahat süresinin bilinmesi
özellikle
hizmet
düzeyini
açıklamak için önemlidir.
• Seyir süresi belli kesimler
arasında olduğu için, genellikle
trafik akımı içerisinde «denek
araç»
kullanılarak
farklı
zamanlardaki seyir süreleri
ölçülür.
• Başlangıç ve son arasındaki
kronometre okumaları alınır.
• Sürücüden üç farklı sürüş
istenir
• Yüzen-otomobil tekniği:
Sürücünün mümkün olduğu
fazla sayıda aracı geçmesi
istenir.
• Maksimum-otomobil tekniği:
Sürücünün proje hızını
geçmeden olabilecek
maksimum hızda araç
kullanması istenir.
• Ortalama-otomobil tekniği:
Sürücünün trafik akımındaki
hıza uygun olarak kullanması
istenir.
Otomobil Tekniği Kullanım Alanları
• Yüzen-otomobil tekniği, bölünmemiş yollarda
yapılması uygundur. Belli bir mesafede sollanan
araç sayıları sayılır. Otoyollar için uygun değildir.
• Maksimum-otomobil tekniği, daha çok dar seyir
sürelerini belirlemek için uygulanır. P85 hızını
heaplamak için kullanılabilir.
• Ortalama-otomobil tekniği, daha çok az tecrübeli
sürücülerin davranışını ortaya koymak için
kullanılabilir.
Seyir Süresini Belirlemek için Plaka
Okuma Yöntemi
• Belli kesimlere giren araçların plakaları ve
zamanı kaydedilir. Çıkış noktasından da benzer
şekilde plakaları ve zamanı kaydedilir.
• Giren ve çıkan her bir aracın kesimde harcadığı
süre hesaplanarak, seyir süresi hesaplanır.
• Güvenirliği: Trafikte her araç kayıt altına
alınamayabilir. Bu nedenle, giriş ve çıkışta
kaydedilen araçların plakaların bazıları
değerlendirme dışında kalabilir.
Plaka ile Seyir Süresi Tayini
Seyahat Süreleri Kontoru
Zaman-Mesafe Diyagramı
Değişken Mesaj Sistemi ile Seyahat
Sürelerinin Gösterimi
Gecikme
• Gecikmeler;
trafik • Belli araçlar, trafiğe
kontrolünden
bırakılarak gecikmeler
(sinyalizasyon, dur, yol
kaydedilir.
ver işaretleri) ile şerit • Kavşaklar için genellikle
kapasitesinin dolması
yaygın olarak kullanılır.
veya kaza gibi tahmin
edilemeyen
olayların
oluşması
durumunda
ortaya çıkar.
Sinyalizasyonlu Bir Kavşakta Gecikme
Kavşaklarda Kontrol Gecikmesi