örnek sayfalar gör

Fizi¤in Alt Dallar›
Fizi¤in ilgi alan› çok genifltir. Fizik, bir olay› aç›klarken makroâlemde kulland›¤› formülleri aynen mikroâlemde
de kullanamaz. Her alan›n boyutlar› ve etkileflmeleri farkl› oldu¤undan kullan›lan teoriler de farkl›d›r. Bu da fizi¤i alt
alanlara ay›rm›flt›r. Evrendeki nesne, olgu ve olaylar en genel olarak sekiz alt alanda incelenir:
Mekanik, atoma göre oldukça büyük sistemleri inceler. Kuvvetlerin etkisi alt›nda kalan cisimlerin hareketi ve
durgun hâlleri üzerinde çal›fl›r.
Elektrik, elektriksel yükün varl›¤›n› ve hareketinde meydana gelen çeflitli olaylar› tan›mlar.
Manyetizma, yüklü parçac›klar aras›ndaki kuvvetleri ve elektromanyetik olaylar› araflt›r›r.
Atom fizi¤i, maddenin en küçük yap› tafl› olan atomu ve atom alt› parçac›klar› inceler.
Termodinamik; s›cakl›k ve ›s› kavramlar›, ›s› aktar›m›, ›s› iletkenli¤i gibi konular› ele al›r.
Optik; öncelikle ›fl›¤›n do¤as›n› ve özelliklerini, buna ba¤l› olarak da giriflim, k›r›n›m, polarlama*, yans›ma gibi
›fl›k olaylar›n› araflt›r›r.
Nükleer fizik, atom fizi¤i ve parçac›k fizi¤i ile çok iliflkilidir. Çekirde¤in içindeki etkileflmeleri ve çekirdek kuvvetlerini konu al›r.
Kat›hâl fizi¤i, do¤adaki kat› cisimlerin fiziksel özelliklerini inceler.
Bu dallar› flimdi tek tek ele al›p daha yak›ndan tan›yal›m.
*
Polarlama : Kutup.
11
Mekanik
Klasik mekanik ya da Newton mekani¤i diye de adland›r›l›r. Atomlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, oldukça büyük cisimleri ve ›fl›k
h›z›ndan çok daha düflük h›zlarla hareket eden sistemleri inceler. Mekanik, kuvvetlerin etkisi alt›nda kalan cisimlerin hareketini ve durgun hâllerini inceleyen bilim dal›d›r. Mekani¤in, insan
yaflam›nda yeri büyüktür. Suyun ak›fl›ndan tutun da uça¤›n
uçuflu, makinelerin çal›flmas›, cisimlerin yere düflmesi, sarkaçlar›n sal›n›m›, gezegenlerin Günefl çevresindeki dolan›mlar›na
kadar evrendeki bütün hareketler mekanik prensipleriyle aç›klan›r.
Elektrik
Elektrik, elektriksel yükün varl›¤› ve ak›fl›nda meydana gelen çeflitli olaylar› tan›mlayan sözcüktür. Elektriksel yük,
elektriksel potansiyel, elektrik ak›m› gibi temel kavramlar›
aç›klar. Kat› ve s›v›lar›n oluflmas›n› sa¤layan atomlar ve moleküller aras› kuvvetler, temelde elektrik kökenlidir. Günlük yaflant›m›zda elektri¤in yeri ve önemi çok büyüktür. Cisimler
üzerinde bulunan hareketsiz yükler, durgun elektri¤i oluflturur.
Yük, hareket etti¤inde ak›m oluflur. Fizi¤in bu dal› tüm bu olaylar› inceler.
Manyetizma
Manyetizma, insanl›¤›n bildi¤i en eski bilgilerden biridir.
Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelli¤i olan maddelere “m›knat›s” denir. Do¤al ve yapay olmak üzere iki çeflidi vard›r. M›knat›slardan etkilenen ve m›knat›s durumuna
getirilebilen maddelere “manyetik madde” denir. Yüklü parçac›klar aras›ndaki elektromanyetik kuvvet, do¤adaki temel
kuvvetlerden biridir. Manyetizma bu kuvvetlerin bafll›ca özelliklerini, yüklü parçac›klar›n manyetik alanda hareketini,
manyetik alan›n özelliklerini ve kayna¤›n› inceleyen bir fizik
dal›d›r.
Atom Fizi¤i
Maddenin yap›s›na inildi¤inde molekül ve atomlarla karfl›lafl›l›r. Atom fizi¤i, bu yap›y› ayd›nlatmaya çal›fl›r. Atomlar
çok küçük oldu¤undan özellikleri ancak dolayl› deney teknikleriyle anlafl›labilir. Bunlar›n bafl›nda, maddenin sald›¤› ya da
so¤urdu¤u elektromanyetik ›fl›n›mlar›n ölçülmesi ve yorumlanmas›yla u¤raflan spektroskopi* gelir. Tüm kimyasal elementler, özgün dalga boylar›nda ›fl›n›mlar veren tayflar**
gösterir. Atom fizi¤i, bu tayflardan yararlanarak maddenin
yap›s›n› ayd›nlat›r.
*
**
Spektroskopi : Tayf ölçümü.
Tayf
: Birleflik bir ›fl›k demetinin bir biçmeden geçtikten sonra ayr›ld›¤› basit renklerden oluflmufl görüntü.
12
Termodinamik
Termodinamik, fiziksel olaylar›n oluflum koflullar›n› ve ara
etkileflimlerini, enerji ve entropi de¤iflimleriyle inceleyen bilim
dal›d›r. Özellikle s›cakl›k ve ›s› kavramlar›n›, ›s› aktar›m›n›, ›s›
iletkenli¤ini, genleflmeyi ve ›s› ile di¤er enerji biçimleri aras›ndaki dönüflümleri inceler. Buhar makineleri, içten yanmal›
motorlar, jet motorlar›, otomobillerden uçaklara ve uzay araçlar›na, elektrik güç santrallerine, iklimlendirme sistemlerine
ve bilgisayarlara kadar uygulama alan›na örnek olarak verilebilir. K›saca termodinamik, fizi¤in enerji ve enerjinin flekil de¤ifltirmesiyle u¤raflan kolu olarak tan›mlan›r.
Optik
Optik denilince akla ilk gelen ›fl›kt›r. Ifl›k, evrendeki ve
çevremizdeki nesnelerden bilgi alabilmemizi ve iletebilmemizi sa¤layan ana kaynakt›r. Opti¤in konusu; ›fl›¤›n do¤as›,
özellikleri ve madde ile olan etkileflmeleridir. Buna ba¤l› olarak optik; giriflim, k›r›n›m, polarlama, yans›ma ve k›r›lma gibi ›fl›k yasalar›n› araflt›r›r. Mercek, dürbün, teleskop, mikroskop gibi optik araçlar›n yap›m› ve gelifltirilmesi de opti¤in konusudur. Ayn› zamanda optik, elektromanyetik dalgalar›n
tüm özelliklerini inceler. Teknolojide yayg›n bir kullan›m alan›
vard›r.
Nükleer Fizik
Atomdan yaklafl›k on bin kez küçük olan atom çekirde¤inin yap›s›n›, temel özelliklerini, parçac›k yap›s›n›, ba¤ enerjisini, manyetik, elektrik, dinamik özelliklerini ve karars›z çekirdeklerin ›fl›malar›n› araflt›ran bilim dal›d›r. Karars›z radyoaktif çekirdekler; alfa parçac›¤›, beta parçac›¤›, kütlesiz nötrinolar*, pozitronlar** gibi parçac›klar da salarlar. Çekirdek
özellikleri, saç›l›m deneyleriyle saptan›r. Çekirdek tepkimeleri ve nükleer kuvvetler bu alanda incelenir.
Kat›hâl Fizi¤i
Kat›hâl fizi¤i, yo¤un madde fizi¤inin genifl bir dal› olup
flekil de¤ifltiremez maddelerle veya kat›larla ilgilenir. Bu
maddelerin elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini araflt›r›r. Kat›hâl öncelikli olarak kristallerle ilgilenir. Kristallerin oluflumu, atomlar›n kristaller içindeki yerleflme düzeni, aralar›ndaki uzakl›k, ba¤ aç›lar›, kat›lar›n ›s› s›¤as›, ›s›sal
iletkenlik, ›s›sal genleflme, elektriksel iletkenlik, iletkenler,
yar› iletkenler, yal›tkanlar, süper iletkenler inceledi¤i konulardan baz›lar›d›r.
*
**
Nötrinolar : Yükü s›f›r, kütlesi s›f›r ya da çok küçük olan temel parçac›k.
Pozitronlar : Elektronun karfl› parçac›¤› olan art› (+) yüklü elektron.
13
Efi‹T KOLLU TERAZ‹LER
ALIfiTIRMALAR–2
1.
K
sol
9g
sa¤
fiekildeki eflit kollu terazinin sol kefesinde özdefl
üç tane K cismi, sa¤ kefesinde 9 gram bulunuyor.
Kütlesi 2 gram olan binici 3. bölmeye getirildi¤inde denge sa¤land›¤›na göre,
a) Terazide ölçülebilecek en küçük kütle kaç
g’d›r?
b) K cisminin kütlesi kaç g’d›r?
[a) 0,2 b) 3,2]
2.
X X X
Y
sol
sa¤
fiekildeki eflit kollu terazide binici 2. bölmede iken
sol kefedeki 3 tane X cismi, sa¤ kefedeki Y cismi
ile dengededir. Binici 4. bölmeye getirildi¤inde
Y cismi 4 tane X cismi ile dengeye geliyor.
Buna göre, X cisminin kütlesi mX in Y cisminin kütlesi mY ye oran›
mX
kaçt›r?
mY
(0,5)
3.
64g
sol
cisim
sa¤
Kefelerinin ve kollar›n›n a¤›rl›¤› önemsiz bir terazi kullan›ld›¤›nda 16 g’l›k bir cisim sa¤ kefeye
kondu¤unda sol kefede 64 g’l›k bir kütle ile dengeye geliyor.
64 g’l›k kütle al›n›p cisim sol kefeye konsayd›
dengenin sa¤lanmas› için sa¤ kefeye kaç
graml›k biir kütle konmal›d›r?
(4)
74
4.
X
10g
sol
sa¤
Binicinin ard›fl›k iki bölme aras›ndaki yer de¤ifltirmesi 0,2 g olan eflit kollu terazide X cismi, binici 5.
bölmeye getirildi¤inde dengeye geliyor. Buna göre,
a) Binicinin kütlesi kaç gramd›r?
b) X cismi kaç g’d›r?
[a) 2 b) 11]
5.
X
sol
Y
sa¤
fiekildeki eflit kollu terazinin sol kefesinde özdefl
X cisimlerinden 8 tane, sa¤ kefesinde ise özdefl
Y cisimlerinden 6 tane varken dengede kalabilmesi için m kütleli binici 6. bölmeye getiriliyor.
Sa¤ kefedeki Y cisimlerinden bir miktar› al›nd›ktan sonra, sol kefedeki X cisimlerinden 2 tanesi
al›n›p sa¤ kefeye konuyor. Terazinin yeniden dengeye gelmesi için binici 3. bölmeye getiriliyor.
Buna göre sa¤ kefedeki Y cisimlerinden kaç
tane al›nm›flt›r?
(3)
6.
K
sol
L
6g
sa¤
fiekildeki eflit kollu terazide sol kefede K cismi,
sa¤ kefede L cismi ve 6 g’l›k kütle varken binici 2.
bölmeye getirildi¤inde denge sa¤lan›yor. Sa¤ kefedeki 6 g’l›k kütle al›n›p binici 8. bölmeye getirildi¤inde dengenin yeniden sa¤land›¤› gözleniyor.
a)
Terazinin duyarl›¤› kaçt›r?
b) Binicinin kütlesi kaç gramd›r?
[a) 1 b) 20]
75
7.
L
K
sol
4g
sa¤
fiekildeki eflit kollu terazi, sol kefede K cismi, sa¤
kefede L ve 4 g’l›k cisimler varken dengededir. Terazinin her bir bölme kaymas› 0,1 g oldu¤una göre,
a) Binicinin kütlesi kaç g’d›r?
b) K ve L cisimlerinin kütleleri aras›nda nas›l bir
iliflki vard›r?
[a) 2 b) mK = mL+4,5]
8.
K
L
sol
sa¤
Kütleleri toplam› 40 gram olan K ve L cisimleri flekildeki eflit kollu terazide dengededir. Terazide
ölçülebilecek en küçük kütle 0,4 gram oldu¤una
göre,
a) Terazinin duyarl›¤› kaçt›r?
b) mK / mL oran› kaçt›r?
[a) 0,4 b) 21/19]
9.
2x
3x
sol
sa¤
Kollar›n›n a¤›rl›¤› önemsiz olan flekildeki terazide
120 graml›k bir cisim tart›l›yor.
Buna göre cisim,
a)
Sol kefeye konursa kaç gram olarak tart›l›r?
b) Sa¤ kefeye konursa kaç gram olarak tart›l›r?
c) Cismin kütlesi neden farkl› ölçülmüfltür?
[a) 80 b) 180
76
c) terazinin eflit kollu olmamas›]
10. fiekildeki eflit kol-
10
lu terazinin iki kolunda kütleleri s›-
5
10
m1
m2
20
X
20g
sol
sa¤
ras› ile 6 g ve 8 g
olan m1 ve m2 binicileri vard›r. Sol
kol 10 eflit, sa¤ kol 20 eflit bölmeye ayr›lm›flt›r.
a)
Sa¤ koldaki bir bölme kaç grama karfl›l›k
gelmektedir?
b) X cisminin kütlesi kaç gramd›r?
[a) 0,4 b) 21]
11. fiekildeki eflit kolbinici
musluk
lu terazi, kütlesi
20 g olan binici
X
2. bölmede iken,
sol
sa¤
sol kefedeki 40
graml›k X cismi ve
sa¤ kefedeki bofl bardak ile dengededir. Saniyede
3 gram su ak›tan musluk t=0 an›nda aç›l›yor.
a) Barda¤›n kütlesi kaç gramd›r?
b) Terazi en fazla kaç saniye dengede tutulabilir? (Binici iki kol üzerinde hareket edebilmektedir.)
[a) 36 b) 8]
12.
K 8g
L
sol
6g
sa¤
fiekil - I
K
L
sol
sa¤
fiekil - II
fiekildeki özdefl ve eflit kollu terazilerin duyarl›¤›
0,2 g’d›r.
K ve L cisimleri fiekil-I ve fiekil-II’de dengede
olduklar›na göre, fiekil-II’deki binici hangi
kolda v e kaç›nc› bölmededir?
[sa¤ kolda ve 5. bölmede]
77
ACA
BULM
2
2
1
7
3
5
4
6
A fla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
1. 80°C deki 20 kg suyun s›cakl›¤›n› 12,53°C art›rmak için suya vermemiz gereken ›s› .................. cal’dir.
2. –4°C deki 44 gram buzu eritmek için gerekli ›s› .................. cal’dir.
3. 150°C deki 6 g su buhar› 100°C de su hâline gelene kadar d›fl ortama .................. cal ›s› verir.
4. Donma s›cakl›¤›ndaki 110 gram su –3°C’ye kadar so¤udu¤unda d›fl ortama .................. cal ›s› verir.
5. 0°C deki 6 kg suyun içine –36°C de 200 gram buz at›ld›¤›nda ›s›l denge sa¤land›¤›nda kapta .................. g
su bulunur.
6. 150°C deki 10 gram su buhar›n› –5°C de buz hâline gelene kadar d›fl ortama .................. cal ›s› verir.
7. Demirin ›s›nma ›s›s› 0,2 cal/ g.°C dir. 200 kg demirin s›cakl›¤›n› 5°C art›rmak için gerekli ›s› .................. cal’dir.
cbuz = 0,5 cal/g.°C, csu = 1 cal/g.°C, cbuhar = 0,5 cal/g.°C Le = 80 cal/g, Lk = 540 cal/g
215
ENERJ‹
ETK‹NL‹KLER
ETK‹NL‹K – 1: Foto¤raflar› ve foto¤raflar›n altlar›ndaki aç›klamalar› inceleyerek hangilerinde fiziksel olarak ifl
yap›l›p yap›lmad›¤›n› nedenleriyle aç›klay›n›z. ‹fl yap›l›yor ise ifl yapan kuvvetin kayna¤› nedir?
1
Bisiklet yar›flç›s›n›n da¤›n yamac›na ç›k›p bitifle varmas›
.............................................
2
Balon flifliren bir çocuk
Ölecek kadar yemek yiyen adam
.............................................
.............................................
4
fi›nav çeken bebek
.............................................
Bir da¤c›n›n bir iple t›rmanarak
zirveye ç›kmas›
.............................................
138
5
Asansörde yukar› ç›kan insanlar
.............................................
7
3
6
Basketbol oynayan çocuklar
.............................................
8
Düz bir zeminde s›rt›nda çanta tafl›yan ö¤renciler
.............................................
9
Mekanik saatlerin çal›flmas›
.............................................
ETK‹NL‹K – 2: Foto¤raflar› ve foto¤raflar›n altlar›ndaki aç›klamalar› inceleyerek bu olaylardaki enerji çeflitleriini ve dönüflümlerini yaz›n›z.
1
2
Odada lamba dü¤mesine bast›ktan Uça¤›n Atatürk havaalan›ndan kalsonra odan›n ayd›nlanmas›
k›p Esenbo¤a’ya inmesi
.............................................
.............................................
4
Uçaktan atlayan paraflütçülerin
yere inmesi
.............................................
5
Lunaparklardaki radarlar›n harekete Yüksek atlama yapan sporcunun
bafllay›p en alt noktaya gelmesi
atlay›p mindere düflmesi
.............................................
.............................................
7
3
6
Jamping yapan sporcunun atlay›p
tekrar ayn› noktaya gelmesi
.............................................
8
Kayakç›n›n, da¤›n yamac›ndan ha- Çocuklar›n tramplen üzerinde atlarekete bafllay›p otele varmas›
malar›
.............................................
.............................................
9
Sporcunun yay› gererek
f›rlatmas›
.............................................
oku
139
Fiziksel ve Kimyasal De¤iflmeler
Fiziksel de¤iflmeler
Kar oluflumu
Kimyasal de¤iflmeler
Etin kokmas›
Cam›n k›r›lmas›
Grizu patlamas›
K›ra¤› oluflmas›
Sütün ekflimesi
Buzun suda erimesi
Fotosentez olay›
Kat› ya¤lar›n erimesi
Peynirin küflenmesi
Ya¤lar›n donmas›
Yapra¤›n sararmas›
Alkolün buharlaflmas›
Demirin paslanmas›
Naftalinin süblimleflmesi
Meyvenin çürümesi
fiekerin suda çözünmesi
Hava gaz›n›n yanmas›
Gökkufla¤›n›n oluflmas›
Hamurun mayalanmas›
Yo¤urttan ayran yap›lmas›
Sütten yo¤urt yap›lmas›
Reçelde flekerlenme olmas›
Yemek tuzunun elektrolizi
K›fl›n camda bu¤u oluflmas›
Asit ya¤murlar›n›n oluflmas›
Odundan talafl elde edilmesi
Arpa suyundan bira yap›lmas›
Ka¤›d›n parçalara ayr›lmas›
Üzüm suyundan sirke oluflmas›
Bak›r telden elektri¤in geçmesi
Zeytin ya¤›ndan sabun elde
edilmesi
Deniz suyundan basit dam›tma ile su elde etme
Karbondioksit gaz›n›n kireç
suyunu buland›rmas›
Gün bat›m›nda gökyüzünün
maviden k›z›la dönmesi
Çaya limon damlat›ld›¤›nda
renginin aç›lmas›
Suyun donarken cam flifleyi
patlatmas›
Petrolün ayr›flt›r›larak, benzin mazot vs. elde edilmesi
Üzerine limon suyu damlat›lan
mermerin afl›nmas›
Sodyum metalinin suya at›ld›¤›nda gaz ç›kmas›
Havadan oksijen ve azot
gazlar›n›n elde edilmesi
Üzüm suyundan flarap yap›lmas›
Yay›kla ayrandan tereya¤
elde edilmesi
Elbisedeki ya¤l› lekenin
benzinle ç›kar›lmas›
Hidrojen ve azot gazlar›ndan
amonyak elde edilmesi
• • •
• • •
226
Hidrojen ve oksijen gazlar›ndan su oluflmas›
M addelerin özelliklerini ortak ve ay›rt edici özellikler olarak s›n›fland›rabiliriz:
madde
ortak özellikler
kütle
hacim
ay›rt edici özellikler
özkütle
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (+)
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (+)
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (+)
kat› (+)
s›v› (–)
gaz (–)
kat› (–)
s›v› (+)
gaz (–)
kat› (–)
s›v› (–)
gaz (+)
kat› (–)
s›v› (+)
gaz (–)
kat› (+)
s›v› (–)
gaz (–)
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (–)
kat› (+)
s›v› (–)
gaz (–)
kat› (+)
s›v› (–)
gaz (–)
kat› (–)
s›v› (+)
gaz (–)
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (+)
kat› (+)
s›v› (+)
gaz (–)
öz hacim
eylemsizlik
çözünürlük
tanecikli
yap›
erime
noktas›
boflluklu
yap›
elektrikli
yap›
donma
noktas›
yo¤unlaflma
noktas›
kaynama
noktas›
uzama
kat say›s›
genleflme
kat say›s›
esneklik
kat say›s›
erime
›s›s›
buharlaflma
›s›s›
öz ›s›
(özgül ›s›)
›s›
iletkenli¤i
227
RÜZGÂR ENERJ‹S‹
R üzgâr Enerjisi Nedir?
Rüzgâr enerjisinin ana kayna¤› Günefl’tir. Günefl, yeryüzüne saatte 1014 kW enerji gönderir. Günefl’ten gelen
enerjinin %1-2’si rüzgâr enerjisine dönüflür.
Günefl enerjisi karalar›, denizleri ve atmosferi her yerde ayn› derecede ›s›tmaz. Bu nedenle oluflan s›cakl›k ve
bas›nç farklar› rüzgâr› meydana getirmektedir. Rüzgâr› yüksek bas›nç alan›ndan alçak bas›nç alan›na yer de¤ifltiren havan›n Dünya yüzeyine göre ba¤›l hareketi olarak tan›mlamak da mümkündür.
Rüzgâr Enerjisinin Baz› Özellikleri
a. Rüzgâr enerjisinde rüzgâr›n h›z›, yönü ve esme saat say›s› gibi özellikleri de¤erlendirilir.
b. Rüzgâr›n h›z› yükseklikle, gücü ise Betz Teoremi’ne göre h›z›n›n kübü ile orant›l› olarak de¤iflim gösterir.
c. Rüzgâr enerjisi yo¤unlu¤u bölgeseldir.
d. Rüzgâr enerjisinden faydalanmak için bu enerjinin baflka bir enerji türüne dönüfltürülmesi gerekir.
Sistemin Çal›flma Prensibi
Rüzgâr türbinleri, rüzgârdaki kinetik enerjiyi öncelikle
mekanik, daha sonra da elektrik enerjisine dönüfltüren
sistemlerdir. Rüzgâr türbini, enerji elde etmek için rüzgâr›n gücünü kullan›r. Kanatlar›n dönme hareketi, kanatlar›n arkas›ndaki odada jeneratör taraf›ndan elektrik
enerjisine çevrilir. Buradan elde edilen elektrik enerjisi,
aküler arac›l›¤›yla depolan›r ve kullan›ma haz›r hâle gelir. Rüzgâr türbinleri, dönme eksenine göre yatay ve dikey türbinler olarak ikiye ayr›lmaktad›r.
Rüzgâr Enerjisinin Kullan›m Alanlar›
★
Elektrik üretimi
★
Su depolama
★
Tafl›mac›l›k
★
Su pompalama
★
Tah›llar›n ö¤ütülmesi
★
So¤utma
★
Haberleflme istasyonlar›, k›rsal radyo ve telefon sistemleri
★
Petrol boru hatlar›n›n katodik korumas›
★
Metal yap›lar›n (köprü, kule) korozyondan korunmas›
★
‹lk yard›m, alarm ve güvenlik sistemleri
121
AVANTAJLARI
DEZAVANTAJLARI
Temiz bir enerji kayna¤›d›r.
Gürültü kirlili¤i meydana getirir.
Rüzgâr enerjisi boldur, kayna¤› tükenmez.
Yat›r›m maliyetleri yüksektir.
Zararl› gazlar ç›kararak atmosferi kirletmez.
Rüzgâr sürekli olmad›¤›ndan, enerji üretim de¤eri sabit
kalmaz.
Rüzgâr tesislerinin kurulumu ve iflletimi di¤erlerine göre Di¤er enerjilere göre üretimi düflüktür.
daha kolayd›r.
Enerji üretim maliyeti düflüktür.
Kullan›m ömrü biten kompozit parçalar do¤ada geri
dönüflüme u¤ramamaktad›r.
Local (bölgesel) oldu¤undan dünya enerji pazar›nda
büyük ölçüde ba¤›ms›z olma özelli¤ine sahiptir.
Di¤er tesislere göre daha fazla dinamik parçadan oluflmas› iflletme riskini do¤urur.
Yeni bir sistem olmas›na ra¤men güvenilirli¤i artmaktad›r.
Rüzgâr türbinleri havay› kirletmese bile büyük kulesi ve
pervanesiyle do¤al manzaray› bozar.
Rüzgâr yerlidir, ithal edilmesine gerek yoktur ve d›fla
ba¤›ml›l›¤›m›z›n azalmas›na yard›mc› olur.
Kufllar›n ölümüne sebep olur ve mikrodalga (telsiz) kominikasyon iletiflimini bozar.
Türkiye’de ve Dünyada Rüzgâr Enerjisi
Türkiye’nin rüzgâr enerjisi potansiyeli Avrupa ülkelerine oranla yüksek olmas›na ra¤men, teknik kapasitesi 83 bin MW (megavat) olan bu enerjinin sadece binde 5’ini kullanabilmekteyiz. Antakya, Band›rma,
Bergama, Bodrum, Bozcaada, Çanakkale, Gökçeada, ‹nebolu, Mardin ve Sinop rüzgâr enerjisi bak›m›ndan zengin yörelerimizdir.
Rüzgâr gücü, dünyada kullan›m› en çok artan yenilenebilir enerji kaynaklar›ndan biridir. 2020’de dünya elektrik talebinin %12’sinin bu enerjiden karfl›lanmas› hedeflenmektedir.
Yine dünyada rüzgâr enerjisinden üretilen toplam güç 40.301 MW civar›ndad›r. Bu gücü en fazla kullanan ülke %36.3’lük payla Almanya’d›r. Almanya, elektik enerjisinin %5,6’l›k k›sm›n› rüzgâr enerjisinden karfl›lamaktad›r. Almanya’dan sonra s›ras›yla ‹spanya, ABD, Danimarka, Hindistan, Hollanda, ‹talya, Japonya, Birleflik Krall›k ve Çin bu enerjiyi kullanan ülkelerdir.
122
ISI VE SICAKLIK
TEST – 2
1.
4. fiekildeki yal›t›lm›fl
Madde
Erime noktas› (°C)
Kaynama noktas› (°C)
K
–30
120
L
10
80
M
–20
100
N
–5
70
kapta buz–su kar›fl›m› ›s›l olarak denbuz
gededir.
Buna göre,
Buna göre –20°C’de hangi madde kesinlikle
I. Suyun s›cakl›¤›
0°C’dir.
II. Kaba ›s› verilirse
suyun kütlesi artar.
s›v›d›r?
III. Buz eridi¤inde, su seviyesi azal›r.
Yukar›daki tabloda K, L, M ve N maddelerinin
erime ve kaynama noktalar› verilmifltir.
A) Yaln›z K
B) Yaln›z M
D) L ve N
E) K, M ve N
C) K ve M
su
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
A) Yaln›z I
D) I ve II
B) Yaln›z II
E) I, II ve III
C) Yaln›z III
2. Afla¤›da baz› örneklerle ›s›n›n yay›lma yolu verilmifltir.
5. Kat› bir madde eridi¤inde,
Örnek
———————————
Is›n›n yay›lma yolu
————————
A) ütü
iletim
B) kalorifer
konveksiyon
C) saç kurutma makinesi
konveksiyon
D) mum
›fl›ma
E) soba
iletim
yal›t›lm›fl kaba s›cakl›¤› –50°C olan 2m
I. Kütlesi sabit kal›r.
II. Yo¤unlu¤u artar.
III. Kimyasal özellikleri de¤iflmez.
ifadelerinden hangileri kesinlikle do¤rudur?
A) Yaln›z I
D) I ve III
B) Yaln›z II
E) I,II ve III
C) I ve II
6. fiekilde verilen ka-
3. ‹çerisinde 10°C’de m
gram su bulunan ›s›ca
ESEN YAYINLARI
Buna göre, afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?
pal›
2m
buz
kap
içindeki
gaz
gaz, su ve buzdan
oluflan sistem ›s›l
T = 10°C
h
buz
su
gram buz at›l›yor.
dengedeyken suyun
Is›l denge sa¤land›-
yüksekli¤i h, gaz›n
¤›nda,
bas›nc› P’dir. Siste-
I. Kaptaki suyun bir k›sm› donmufltur.
II. Kapta 0°C’de su–buz kar›fl›m› vard›r.
5
III. Buzun kütlesi
m’dir.
2
min s›cakl›¤› de¤ifltirilmeden içindeki buzun
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
(csu = 1 cal/g.°C, cbuz = 0,5 cal/g.°C, Lbuz=80 cal/g)
A) Yaln›z I
D) II ve III
B) Yaln›z II
E) I,II ve III
C) I ve II
tümü eriyinceye kadar ›s› veriliyor.
Bu durumda,
I. h seviyesi azal›r.
II. Gaz›n bas›nc› artar.
III. Kab›n tabandaki bas›nç kuvveti de¤iflmez.
yarg›lar›ndan hangileri do¤ru olur?
A) Yaln›z I
D) I ve III
B) Yaln›z II
E) I, II ve III
C) I ve II
207
7. Kütleleri eflit olan X
11. Buharlaflman›n olmad›¤› düflünüldü¤ünde
s›cakl›k (°C)
ve Y metalleri ›s›t›-
s›v› bir madde ›s›t›l›rsa,
X
larak flekildeki s›-
I.
Y
Hacmi artar.
cakl›k-›s› grafi¤i el-
II. S›cakl›¤› artar.
de edilmifltir.
III. Kütlesi de¤iflmez.
yarg›lar›ndan hangileri kesinll ikle do¤rudur?
(Hal de¤iflimi olmuyor)
Bu grafiklere göre,
I.
›s›(cal)
1 gram Y’nin s›-
0
Q 2Q 3Q 4Q 5Q
cakl›¤›n› 1°C ar-
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
t›rmak için gerekli ›s›, 1 gram X’inkinden faz-
D) I ve II
E) II ve III
lad›r.
12.
II. X erimeye bafllad›¤›nda Y kat› hâldedir.
X termometresi
III. X ve Y’nin erime ›s›lar› eflittir.
karfl›laflt›rmalar›ndan hangileri do¤rudur?
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve III
E) I, II ve III
C) Yaln›z III
5
C) I ve II
Y termometresi
–20
20
X ve Y termometreleri aras›ndaki iliflki flekildeki
gibidir. Buna göre,
8. Is›ca yal›t›lm›fl bir kapta 80°C’deki 200 gram su
I.
ile 20°C deki 100 gram su kar›flt›r›l›yor.
Kar›fl›m›n son s›cakl›¤› kaç °C olur?
B) 40
C) 50
D) 60
Y termometresi –20°Y olarak gösterir.
E) 65
9. Bir cismin s›cakl›¤›, de¤iflik koflullarda Celcius
(°C) ve Kelvin (K) ölçekli termometrelerle ölçülü-
II. X termometresindeki 1°X’lik art›fl, Y termo-
ESEN YAYINLARI
A) 30
metresinde 4°Y’ye karfl›l›k gelir.
III. X termometresi 10°X’yi gösterdi¤inde Y termometresi 60°Y’yi gösterir.
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
yor.
Buna göre, afla¤›da verilen s›cakl›klardan
hangisi bu ölçümün sonuçlar›ndan biridir?
A) –5K
B) –10K
D) –300°C
E) –30K
X termometresinin 0°X gösterdi¤i de¤eri
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve II
E) I ve III
13. Is›nmakta olan X ka-
olan bir maddenin
s›cakl›k–›s› de¤iflim grafi¤i yandaki
gibidir.
Buna göre, cismin
s›v› hâldeki öz ›s›s›
kaç cal/g.°C’dir?
5
A)
8
1A
208
3
B)
2
2E
3E
s›cakl›k(°C)
t›s›n›n s›cakl›k-za-
C) –10°C
man grafi¤i flekil-
t2
deki gibidir.
Bununla ilgili ola-
10. Erime ›s›s› 50 cal/g
C) Yaln›z III
1
rak,
s›cakl›k(°C)
I.
t1
2
3
4
zaman
t1, X’in erime s›cakl›¤›, t2 ise kaynama s›cakl›¤›d›r.
45
II. 2 ve 4 zaman aral›klar›nda X hâl de¤ifltirken
potansiyel enerjisi artar.
20
t
III. 1. zaman aral›¤›nda X erirken, 2. zaman ara-
›s› (cal)
0
200
400
l›¤›nda X kaynar.
600
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
C) 2
4D
5
D)
2
5D
E) 4
6A
7E
8D
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve III
E) I, II ve III
9C
10 C
11 E
C) I ve II
12 E
13 C
ACA
BULM
1
1
4
2
6
3
7
5
8
A fla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
1. 8,762 km .............. mm’dir.
2. Yar›çap› 13 cm olan kürenin hacmi .............. cm3 tür. (π = 3)
3. 26,3 kilogram .............. hektogramd›r.
4. 2,462343 kilogram .............. miligramd›r.
5. 58 gün .............. saniyedir.
6. Bir yolun uzunlu¤unu Ali 24,44 m olarak ölçmüfltür. Ölçümde yap›lan hata Δx = ±1 cm oldu¤una göre yolun
maksimum uzunlu¤u .............. cm’dir.
7. Eflit kollu terazinin bir kefesine 12,505 kg kütle, di¤er kefesine de 5 tane X cismi kondu¤unda terazi dengeye geliyor. X cisminin kütlesi .............. gramd›r.
8. 50 bölmeli eflit kollu bir terazinin duyarl›¤› 0,25 g d›r. Bu terazide bir cisim 4 kg kütle ile, binici 40. bölmede
iken dengeye geliyor. Cismin en az kütlesi .............. gramd›r.
92
9
8
5
7
6
10
5. Kenar uzunlu¤u 64 cm olan bir küpün içine yar›çap› 2 cm olan bilyelerden dolduruluyor. Küpün içine taflma olmadan en fazla ..................... bilye konulabilir.
4. Taban yar›çap› 3 cm, yüksekli¤i 10 cm
olan silindir bir bardak ile hergün iki bardak
süt içen çocuk y›lda ..................... cm3 süt
içer.(π = 3) (1 y›l = 365 gün)
9. Yüksekli¤i 10 cm, taban yar›çap› 12 cm
olan silindirin hacmi ..................... cm3 tür.
(π = 3)
8. Boyu 2 km, eni 500 m olan bir tarlan›n
çevresine 4 m aral›klarla fidan dikilecektir.
En az ..................... fidana ihtiyaç vard›r.
7. Bir musluk taban yar›çap› r, yüksekli¤i h
olan kab› 127 saniyede dolduruyor. Ayn›
musluk taban yar›çap› 2r, yüksekli¤i 3h
olan kab› ..................... saniyede doldurur.
h2=440cm
r=20cm
13
12
Kalem fabrikas›n›n sahibi o¤lu için
flekildeki kalemi özel yapt›r›yor. Bu
kalemin hacmi ..................... cm3 tür. (π = 3)
h1=220cm
kalem
13. Hacimce % 12’si tuz olan tuzlu suyun
40000 cm3’ünde ..................... cm3 tuz
vard›r.
12. Bir kenar› 30 cm olan küp fleklindeki
kutuya yar›çap› 1 cm olan bilyelerden en
fazla ..................... tane yerlefltirilebilir.
11. 456,789 litre = ..................... cm3 tür.
10.
11
3
3. Kenar uzunluklar› 40 cm, 10 cm ve 16 cm
olan dikdörtgenler prizmas› içine bir kenar› 2 cm olan küplerden .................. tane
yerlefltirilebilir.
2. ‹çinde % 10 hava bulunan 19280 cm3 kuru
kum bir kab›n a¤z›na kadar dolduruluyor.
Kaba en fazla ............... cm3 su konulabilir.
6. Bir kenar› 2 m, uzunlu¤u 4 m, derinli¤i 80
cm olan havuz saniyede 1 lt su ak›tan
sabit debili musluktan akan su ile
dolduruluyor. Havuz ..................... saniyede
dolar.
Afla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
4
ACA
1. Bir cismin hacmi 123845 dm3 tür. Bu cismin hacmi ..................... litredir.
3
2
1
BULM
287
ACA
BULM
4
1
7
8
9
10
2
3
5
11
12
6
13
4
A fla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
1. Boyutlar› 1,05 m, 2,5 m ve 4,425 m olan bir odan›n hacmi ......................... cm3 tür.
8. Yo¤unlu¤u 4 g/cm3, kütlesi 8648 g olan bir cismin
hacminin % 50 si oyularak ç›kar›l›yor. Kalan parçan›n hacmi ......................... cm3 tür.
2. Saf suyun hacmi 1 g/cm3 tür. Kütlesi 2,321 kg
olan saf suyun hacmi ......................... cm3 tür.
9. Birbiri içinde çözünmeyen K ve L s›v›lar›ndan
K’nin kütlesi 1044 gram, yo¤unlu¤u 3 g/cm3, L nin
kütlesi 4492 gram, yo¤unlu¤u 2 g/cm3 tür. Bu iki
s›v› kar›flt›r›l›rsa kar›fl›m›n hacmi .........................
cm3 olur.
3. Kütlesi 100,825 kg olan bir cismin yo¤unlu¤u
5 g/cm3 tür. Bu cismin hacmi ................ cm3 tür.
5. Kütle–yo¤unluk grafi¤i flekildeki gibi olan bir cismin 876
gram›n›n hacmi ................
cm3 tür.
6. Bir cismin kütle–hacim
grafi¤i flekildeki gibidir.
Cismin kütlesi 895 gram
oldu¤unda hacmi ...........
cm3 tür.
m(g)
2
d(g/cm3)
m(g)
10. Kütlesi 142 g olan K s›v›s› ile yo¤unlu¤u 2 g/cm3
olan 5 litrelik L s›v›s› bir kapta kar›flt›r›l›yor. Kar›fl›m›n kütlesi ..................... gramd›r.
11. Özkütlesi 3 g/cm3 olan s›v› ile a¤z›na kadar doldurulmufl bir kab›n içine kütlesi 122 g yo¤unlu¤u
4 g/cm3 olan bir cisim at›l›yor. Taflan s›v›n›n kütlesi ............................ miligramd›r.
12. Bofl iken kütlesi 2762 gram olan küpün kenar uzunlu¤u 0,5 m dir. Küp, yo¤unlu¤u 0,3 g/cm3 olan s›v›
ile doldurulursa kütlesi ................. gram olur.
150
100
50
10
20 30
V(cm3)
7. Yo¤unlu¤u 2 g/cm3, hacmi 600 cm3 olan K s›v›s› ile
yo¤unlu¤u 3 g/cm3, hacmi 55 cm3 olan L s›v›s› kar›flt›r›l›yor. Kar›fl›m›n kütlesi ........................ gramd›r.
288
ESEN YAYINLARI
4. Hacmi 1 cm3, yo¤unlu¤u 3,5 g/cm3 olan bilyelerden
5270 tanesinin kütlesi ......................... gramd›r.
13. Yeterince büyük bir kapta bulunan yo¤unlu¤u
2 g/cm3 olan s›v›n›n kütlesi 4,862.102 kg’d›r.
S›v›n›n kütlesi 1 saatte buharlaflma ile % 1 oran›nda azal›yor. S›v› buharlaflmaya b›rak›ld›ktan
10 saat sonra kapta ................... cm3 s›v› vard›r.
ETK‹NL‹K – 5 : Afla¤›daki harfleri “bilimsel bir problemin çözümünde izlenecek basamaklar” panosunda
yukar›dan bafllayyarak basamak s›ras›na göre yerlefltiriniz.
B‹L‹MSEL B‹R PROBLEM‹N
ÇÖZÜMÜNDE ‹ZLENECEK
BASAMAKLAR
c
2
3
4
5
6
7
8
Hipotezin kurulmas›
a
Hipotezin kanuna
dönüflmesi
b
Problemin saptanmas›
c
Hipotezin geçerlilik
kazanmas›
d
Kontrollü deneyler
düzenlenmesi
e
Hipotezin teori haline dönüflmesi
f
Verilerin toplanmas›
g
Hipoteze dayal› tahminler yap›lmas›
h
ETK‹NL‹K – 6 : Afla¤›daki boflluklar› uygun kelimeleri bulup doldurunuz.
Fizik bilim olarak ............... sonuçlara dayanmaktad›r. Fizikte ..............., gözlem ve deneylerden elde edilen
❶
❷
bilgiler üzerine kurulur.
............... , do¤rulu¤u deneylerle kan›tland›¤›nda
❷
............... , ad›n› al›r.
❸
Her yeni fizik ............... si, eskisinin aç›klayamad›¤› ............... sonuçlar›n› aç›klamak ve bilinen tüm deneysel
❸
❹
olaylar› ............... lamak zorundad›r. Fizik ............... lar› tüm sistemlerde geçerlidir.
❺
❻
yasa
64
gözlem
el
deneys
teor
i
t
ispa
hipo
tez
ETK‹NL‹K – 7 : Afla¤›da bofl b›rak›lan yerleri doldurunuz.
Ölçümleri ifade etmek için kullan›lan en basit ve genel dil ................... d›r. Fizikte baz› ................... ler say›lar❶
❷
la ifade edilebildi¤i hâlde, baz›lar›nda yeterli olmamaktad›r. Say›larla beraber ........................ lerinin de belirtilmesi
❸
gerekir. Bu nedenle fizikteki büyüklükler ........................... ve ........................... olmak üzere ikiye ayr›lmaktad›r.
❹
❺
ETK‹NL‹K – 8 : Afla¤›daki s›n›fland›rmay› yap›p k›saca aç›klay›n›z.
.................................................................
a) .......................
Gözlem
.................................................................
.................................................................
Gözlem
.................................................................
b) .......................
Gözlem
.................................................................
.................................................................
ETK‹NL‹K – 9 : Afla¤›daki boflluklar› doldurunuz.
1.
................... Bir hopotezden mant›k yoluyla ç›kar›lan sonuçtur.
2.
................... Bilimsel bir problem için önerilen geçici çözüm yoludur.
3.
................... Özel bir probleme ait gerçeklerdir.
4.
................... Bilimsel çal›flma s›ras›nda ortaya konulacak ilk olgudur.
5.
................... Teori evrensel bir gerçekse bu ad› al›r.
6.
Problem çok say›da de¤iflik gözlem ve deneylerle desteklenerek genifl
................... bir geçerlilik kazan›rsa bu ad› al›r.
7.
................... Deney s›ras›nda olay› etkileyen bir faktörün de¤ifltirilip di¤erlerinin sabit
tutulmas›yla yap›lan deneydir.
65
ETK‹NL‹K – 10 : Afla¤›daki tan›mlar› uygun kelimelerle efllefltiriniz.
a)
Sonucu gözlemciye göre de¤iflen
b)
Maddenin en küçük yap› tafl›
c)
Binicinin her bir bölme kaymas›
d)
Proton ve nötronun yap› tafl›
Kuram
e)
Uygulamalardan ba¤›ms›z olarak
ele al›nan soyut bilgi
Kuark
Rölativistik
Duyarl›k
Atom
ETK‹NL‹K – 11 : Afla¤›daki boflluklar› doldurunuz.
a) Temel bilimler içerisinde fizi¤e en yak›n bilim dal› ........................... d›r.
b) Uyart›lar, bir sinir hücresinden di¤erine ........................... ad› verilen boflluklardan iletilir.
c)
........................... da, yüksek frekansl› ses dalgalar› kullan›larak insan vücudunun içinde olup biten anlafl›labilir.
d) K›y›larda gözlenen ........................... olay›, fizikteki kütle çekim kanunu ile aç›klanmaktad›r.
e) Ortaça¤’da y›k›lmaz gibi görünen kaleler, ........................... uygulamas› olan manc›n›kla y›k›ld›.
sinaps
gelgit
a
kimy
ultrason
e¤ik
at›fl
ETK‹NL‹K – 12 : Afla¤›daki olaylar hangi de¤iflime örnek ise karfl›s›ndaki kutuya ”✔ ” koyunuz.
Olay
66
a)
Paris'teki Versailles Saray›'n›n 1300 odas› var fakat hiç tuvaleti yoktur.
b)
Sineklerin 5 tane gözü vard›r.
c)
Çekirgenin kula¤› dizindedir.
d)
Lavaboyu suyla doldurup t›kac› çekti¤imizde su kuzey yar›m kürede sa¤a, güneyde ise sola
do¤ru dönerek boflal›r.
e)
Kendi dirse¤ini yalamak imkans›zd›r.
f)
2008 Pekin Olimpiyatlar›'nda Amerikal› yüzücü Michael Phelps 8 alt›n madalya alarak bir olimpiyatta en çok alt›n madalya kazanan sporcu olarak tarihe geçti.
g)
Gözleri aç›k tutarak hapfl›rmak imkans›zd›r.
h)
Dünyadaki fotokopi makinelerinde meydana gelen ar›zalar›n birço¤u, makinenin üstüne oturup
kendi popolar›n›n fotokopisini çekmek isteyen insanlar sayesinde meydana gelmektedir.
Nitel
gözlem
Nicel
gözlem
ETK‹NL‹K – 13 : Afla¤›daki ifadelerin do¤ru olup olmad›klar›n› yandaki kutucu¤a ” ✔ ” koyarak iflaretleyiniz.
D
1.
Y
Ölçüm s›ras›nda karfl›laflt›rma ö¤esi olarak seçilen ve
tan›mlanm›fl temel büyüklüklere birim denir.
2.
Kütle dinamometre ile ölçülür.
3.
Kental kilogram›n 1000 kat›d›r.
4.
Binicinin her bir bölme kaymas› duyarl›¤› ifade eder.
5.
S›cakl›k bir enerjidir.
ETK‹NL‹K – 14 : Afla¤›da verilen olaylar fizik yasalar› ile aç›klanmaktad›r. Bu olaylar›n hangi bilim dal›na ait
¤unu karfl›s›na yaz›p bulmacada yerini bulunuz.
oldu¤
A
Y
F
A
R
⁄
O
C
C
M
S
a) Göz kusurlar›
.........................................
S
A
B
K
S
T
B
A
D
H
P
b) Difüzyon
.........................................
T
B
B
‹
Y
O
L
O
J
‹
R
c) Lazer
.........................................
R
D
I
M
fi
P
Y
E
Z
R
K
d) Tekerle¤in icad›
..............T A R ‹ H ..............
O
C
T
Y
T
Y
O
T
E
A
Ö
e) Gelgit olay›
.........................................
N
E
S
A
Z
L
S
D
Ö
T
L
f)
.........................................
O
F
P
Ö
O
O
S
P
A
J
O
M
I
R
J
M
N
I
U
‹
N
J
‹
I
‹
K
L
T
K
E
M
K
T
M
E
T
E
O
R
O
L
O
J
‹
Deprem
g) Dünya’n›n hareketi
.........................................
h) Hava tahminleri
.........................................
ETK‹NL‹K – 15 : Afla¤›da verilen büyüklük ve sembolleri efllefltiriniz.
zaman
T
V
s›cakl›k
t
h›z
kuvvet
›fl›k fliddeti
yüzey
F
A
67
ACA
BULM
6
4
2
3
1
6
5
7
A fla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
–2
1. Frekans›
10
–1
s olan bir dalgan›n periyodu ............ saniyedir.
225
2. Bir radyo istasyonunun gönderdi¤i dalgalar›n frekans› 0,52 MHz dir. Bu dalgalar›n frekans› ............ s–1 dir.
3. Dalga boyu 46 m olan uzun dalgalar›n peryodu 2 saniyedir. Bu dalgalar›n h›z› ............ cm/s dir.
4. Bir da¤›n karfl›s›nda duran Banu ba¤›rd›¤›nda sesinin 14,5 s sonra yank›s›n› duyuyor. Sesin havadaki h›z›
340 m/s oldu¤una göre Banu’nun da¤a uzakl›¤› ............ m dir.
5. 40 yar›kl› bir stroboskop saniyede 10 devir yapmaktad›r. Yay›lan dalgalar›n iki tepe noktas› aras›ndaki uzakl›¤›
12,81 cm olarak ölçüldü¤üne göre dalgalar›n yay›lma h›z› ............ cm/s dir.
6. Bir depremde oluflan P dalgalar›n›n minimum h›z› 1,5 km/s dir. Bir P dalgas› olufltuktan 3 saniye sonra vard›¤›
noktan›n deprem merkezine uzakl›¤› ............ m’dir.
7. Okyanusta oluflan Tsunami dalgalar›n›n h›z› yaklafl›k 500 m/s’dir. Bu dalgalar k›y›ya 40 dakikada ulaflt›¤›na
göre dalga kayna¤›n›n merkezi k›y›ya ............ km uzaktad›r.
466
L
K
VK
VL
K
L
VL
VK
xK
A
xL
C
xL
B
A
B
C
xK
A ve B noktalar›ndan ayn› anda sabit h›zlarla
hareket eden K ve L araçlar›, t zaman sonra C
noktas›nda karfl›lafls›nlar. Bu durumda;
| AC | = xK = VK .t
⇒ | AB | = VK.t + VL .t
| BC| = xL = VL .t
A ve B noktalar›ndan ayn› anda sabit h›zlarla
hareket eden araçlardan K arac› t zaman sonra
L arac›n›, C noktas›nda yakalas›n. Bu durumda;
| AC | = xK = VK .t
⇒ | AB | = VK .t – VL .t
| BC| = xL = VL .t
= ( VK + VL ).t
= ( VK – VL ).t
ifadesinden bulunur.
ifadesinden bulunur.
ÖRNEK 10
ÖRNEK 11
B
X
15m/s
15m/s
Y
10m/s
A
20m/s
Z
K
Y
Ayn› anda X ve Y noktalar›ndan s›ras›yla 20 m/s ve
15 m/s h›zlarla geçen A ve B araçlar› 10 s sonra
Z noktas›nda karfl›lafl›yorlar.
Buna göre,
ESEN YAYINLARI
X
L
100m
M
K ve L noktalar›ndan ayn› anda X ve Y otomobilleri s›ras› ile 15 m/s ve 10 m/s sabit h›zlar› ile geçiyorlar.
Otomobiller ayn› anda M noktas›na vard›¤›na göre, KL uzunlu¤u kaç m’dir?
A) 5
B) 10
C) 15
D) 35
E) 50
a) XZ yolu kaç m’dir?
b) XY yolu kaç m’dir?
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
B
VB=15m/s
Araçlar ayn› anda M noktas›na vard›¤›na göre Y arac›n›n L’den M’ye gelme süresi, X arac›n›n K’den M’ye
gelme süresine eflittir.
A
Bu süre ise,
VA=20m/s
X
xA
Z
xB
ILMI = VY . t
Y
a) Araçlar Z noktas›nda karfl›laflt›¤›na göre A arac›n›n ald›¤› yol,
xA = Va . t = 20.10 = 200 m olur.
b) Araçlar z›t yönde gitti¤ine ve 10 saniye sonra
karfl›laflt›¤›na göre ald›klar› yollar,
100 = 10.t ⇒ t = 10 s’dir.
10 saniyede X arac›n›n ald›¤› yol,
IKMI = VX.t
eflitli¤i ile bulunur. Verilen de¤erler yerine yaz›l›rsa
IKLI uzunlu¤u,
IKLI + ILMI = VX.t
IKLI + 100 = 15.10
IXYI = xA + xB
= (VA + VB).t
= (20 + 15).10
IKLI = 50 m
olur.
CEVAP E
= 350 m olur.
307
ÇÖZÜM
ÖRNEK 12
M ile K’nin karfl›laflma süresi,
(VM + VK) . t = 3000
(20 + 30) . t = 3000
t = 60 s bulunur.
KIZILAY
4m/s
6m/s
K
K
30m
Bir ö¤renci 6 m/s h›zla koflarken dura¤a 30 m kala
otobüs de 4 m/s sabit h›zla hareket ediyor.
Ö¤renci, otobüsü kaç saniyede yakalama mutlulu¤una kavuflur?
A) 5
B) 10
C) 15
D) 20
E) 25
M
M
L
1200m
1200m
L
600m
60 s içinde M ve L’nin ald›¤› yol
xM = VM.t = 20.60 = 1200 m
ÇÖZÜM
xL = VL.t = 60.10 = 600 m
M ile L’nin karfl›laflma süresi,
(VM + VL) . t = 1200
KIZILAY
(20 + 10) . t = 1200
Vo=4m/s
30m
A
xo
B
xö¤renci
t = 40 s olur.
CEVAP C
C
Ö¤renci, otobüsü t saniyede C noktas›nda yakalas›n.
Bu durumda otobüsün ald›¤› yol,
xo = Vo.t = 4t
Ö¤recinin ald›¤› yol,
xö¤renci = xo + 30
Ö¤rencinin otobüsü yakalama süresi,
V.t = Vo.t + 30
6t = 4t + 30
2t = 30 ⇒ t = 15 s olur.
CEVAP C
ESEN YAYINLARI
V=6m/s
V
tünel
l1
l2
l1 uzunlu¤undaki bir tren V sabit h›z›yla, l2 uzunlu¤undaki tüneli t sürede geçsin. Bu durumda,
l1 + l2 = V.t
ifadesinden istenilen sonuç bulunur.
ÖRNEK 13
K
30m/s
M
20m/s
L
10m/s
X
Do¤rusal bir yolda hareket eden araçlardan M arac›
X’ten, K ile L de, Y’den ayn› anda flekildeki sabit h›zlarla geçiyorlar.
M arac› K ile karfl›laflt›ktan kaç saniye sonra L ile
karfl›lafl›r?
A) 20
308
B) 30
C) 40
D) 60
H›z› 36 km/h, boyu 300 m olan bir tren, paralel rayda duran 200 m uzunlu¤undaki trenle karfl›la
a flt›klar› andan itibaren kaç saniyede geçer?
A) 20
Y
3km
ÖRNEK 14
E) 100
B) 30
C) 40
D) 50
E) 60
ÇÖZÜM
Trenin, duran treni geçmesi için almas› gereken yol,
l1 + l2 = 200 + 300 = 500m’dir. Trenin h›z›,
km
1000
Vt = 36
= 36.
= 10 m/s'dir.
h
3600
l1 + l2 = Vt. t
500 = 10.t ⇒ t = 50 s olur.
CEVAP D
ÖRNEK 15
ÖRNEK 16
X
VX=72km/h
K
36 km/h
Y
Tünel
L
VY=108km/h
72 km/h
Birbirlerine paralel raylar üzerinde z›t yönlerde hareket eden X ve Y trenlerinin h›zlar› 72 km/h ve
,
2
108 km/h’dir. Bu iki trenin boylar› oran› X = ’tür.
,Y 3
Boylar› s›ras›yla 300m ve 600m olan K ve L trenleri
36 km/h ve 72 km/h h›zlarla ayn› anda bir tünele giriyorlar.
Trenler birbirini 1 dakikada geçti¤ine göre,
X treninin boyu kaç m’dir?
K treni tünelden 50 saniyede geçti¤ine göre, L treni tünelden kaç saniyede geçer?
A) 20
B) 30
C) 40
D) 45
A) 300
B) 600
C) 750
D) 900
E) 1200
E) 50
ÇÖZÜM
,X 2
3
= & , Y = , X ve t = 1 dak = 60 s'dir.
2
,Y 3
ÇÖZÜM
Trenlerin h›zlar›n› m/s cinsinden ifade edecek olursak,
1000
VK = 36.
= 10 m/s
3600
1000
= 20 m/s
3600
ESEN YAYINLARI
VL = 72.
VX = 72.
K treni için;
ltünel + lK = VK.t
ltünel + 300 = 10.50 ⇒ ltünel = 200m
L treninin tünelden ç›kma süresi,
VY = 108.
1000
= 30 m/s
3600
Trenler z›t yönde hareket ettiklerine göre, X treninin boyu,
lX + lY = (VX + VY).t
lX +
ltünel + lL = VL . tL
1000
= 20 m/s
3600
3
l = (20 + 30) . 60
2 X
lX = 1200m bulunur.
200 + 600 = 20.tL ⇒ tL = 40s olur.
CEVAP E
CEVAP C
L
l2
VK
VL
L
K
l1
Uzunluklar› l1 ve l2 olan ve z›t yönde hareket
eden K ve L trenleri VK ve VL sabit h›zlarla birbirlerini t sürede geçiyorsa;
l1 + l2 = (VK + VL) t
ifadesinden istenilen de¤erler bulunur.
K
VL
l2
VK
l1
Uzunluklar› l1 ve l2 olan ayn› yönde hareket
eden K ve L trenleri VK ve VL (VK > VL) sabit h›zlarla ayn› yönde hareket ederken, K treni L trenini t sürede geçiyorsa;
l1 + l2 = (VK – VL) t
ifadesinden istenilen de¤erler bulunur.
309
ÖRNEK 18
ÖRNEK 17
X
Y
H›zlar› 4m/s ve 6m/s
olan iki araç, 10m yar›çapl› dairesel pistte A
noktas›ndan harekete
geçiyorlar.
VX= 10m/s
VY= 20m/s
B) 20
C) 30
D) 70
L
/s
A
A) 1
B) 2
C) 4
K 4m
/s
O
r = 10m
‹ki araç kaç saniye
sonra ilk defa karfl›lafl›rlar?
(π=3)
Boylar› s›ras›yla 400m ve 300m olan X ve Y trenleri
paralel raylar üzerinde ayn› yönde 10m/s ve 20m/s
h›zlar› ile hareket ediyor.
fiekildeki konumdan itibaren Y treni X’i kaç saniyede geçer?
A) 10
6m
D) 6
E) 12
E) 80
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
Trenler ayn› yönde hareket ettiklerinde birbirlerini
geçme süresi
Araçlar z›t yönde hareket ettiklerinden ald›klar› toplam yol 2πr oldu¤undan;
lX + lY = (VY - VX). t
x = 2πr = VK . t + VL . t
400 + 300 = (20 - 10) . t ⇒ t = 70s olur.
CEVAP D
2.3.10 = (VK + VL) . t
60 = (4 + 6) . t ⇒ t = 6s bulunur.
a) Ters yönde hareket ettiklerinde A
noktas›nda karfl›lafls›nlar.
Her iki arac›n ald›¤› toplam yol
2πr oldu¤undan;
VK
K
VL
L
xL
r
Bu durumda;
x = 2πr = VK.t–VL.t
= (VK–VL).t
olur.
310
K ve L araçlar› yar›çap›
4m olan dairesel pistte
4m/s ve 2m/s h›zlarla
ayn› yönde harekete geçiyorlar.
K
L
V
K=
4m
/s
V=
L 2m
/s
r = 4m
A
= (VK + VL).t olur.
b) Ayn› yönde hareket
ettiklerinde
VK > VL ise K arac›
1 tur att›ktan sonra
L arac›na t süre
sonra yetiflir.
ÖRNEK 19
K arac› L’yi kaç saniye
sonra yakalar? (π=3)
xK
x = 2πr = VK.t + VL.t
CEVAP D
ESEN YAYINLARI
r yar›çapl› dairesel bir pist etraf›nda VK ve VL sabit h›zlarla ayn› noktadan harekete bafllayan K
ve L araçlar›
A) 4
B) 6
C) 8
D) 10
E) 12
ÇÖZÜM
K
L
V
VL K
r
Araçlar ayn› yönde hareket ettiklerinde VK > VL oldu¤undan K arac› 1 tur att›ktan sonra L arac›na t süre
sonra yetiflir. Öyleyse,
x = 2πr =aVKt – VLt
2.3.4 =a(VK – VL). t
24 =a(4 – 2). t ⇒ t = 12s olur.
CEVAP E
ENERJ‹
TEST – 3
1. Sürtünmeli ya-
4.
tay düzlemde
4a
2a
F
X
duran m kütleli
4a
X cismine etki eden F kuvveti t sürede cisim
üzerine Wnet iflini yap›yor.
Buna göre, hareketin yönü ayn› kalmak koflu-
4a
luyla,
I. Sürtünme kuvvetini art›rma
I
II. F kuvvetini art›rma
II
III
III. Kütleyi azaltma
Kare prizma biçimli özdefl ve türdefl dokuz tu¤la
ü rede
ifllemlerinden hangisi yap›l›rsa, ayn› t sü
yap›lan W ifli artar?
III bloklar› elde ediliyor. Bloklar›n yere göre po-
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) II ve III
E) I, II ve III
üçer üçer düfley kesitleri flekildeki gibi olan I, II,
tansiyel enerjileri s›ras› ile E1, E2 ve E3 tür.
C) Yaln›z III
Buna göre, E1, E2 ve E3 aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?
A) E1= E2 = E3 B) E1> E2 > E3 C) E1> E3 > E2
2. Makara a¤›rl›klar›n›n
ve
sürtünmelerin
önemiz oldu¤u sistemde m kütleli cisim
dengededir.
ip
Düfley do¤rultuda
F
➞
uygulanan F kuvveti 4h kadar çekildi-
ESEN YAYINLARI
D) E3 > E1 > E2 E) E2 > E3 > E1
L
5.
T
S
R
¤inde en az kaç
X
mgh kadar ifl ya-
K
par?
1
4
P
L
M
Sürtünmesiz ortamda m kütleli X cismi K noktas›nda ϑo h›z› ile at›ld›¤›nda P noktas›na kadar ç›-
m
A)
ϑo
B)
1
2
C) 1
D)
k›p geri dönüyor.
3
2
E) 2
Noktalar aras› uzakl›klar eflit oldu¤una göre,
L noktas›nda 2m kütleli Y cismi 2ϑo h›z› ile at›l›rsa maksimum hangi noktaya kadar ç›kabilir?
3. Sabit F kuvveti yerde
5m/s
duran 2 kg kütleli X
cismini düfley do¤rultuda 10 m yükseltip
ve cisme 5 m/s’lik h›z
kazand›r›yor.
Bu olayda F kuvvetinin yapt›¤› ifl kaç J
dür?
B) 75
B) R
C) C
D) T
E) L
6. Kendi içlerinde
homojen X ve Y
küplerinin hacimleri eflittir. Bu
yer
cisimlerin yere
göre potansiyel enerjileri eflittir.
10m
F
C) 200
D) 225
X
Y
mX
Buna göre, cisimlerin kütleleri oran›
kaçmY
t›r?
X
yer
A) 25
A) P
E) 300
A)
1
3
B)
1
2
C)
2
3
D)
3
4
E) 1
159
7.
10.
O
ϑo
m
ip
K
h
ho
K
yer
M
G
L
Yerden ho kadar yüksekten ϑo h›z› ile sürtünmesiz düfley kesiti flekilde verilen ray üzerinden at›lan m kütleli cisim yerden h kadar yükse¤e ç›k›p
geri dönüyor.
Cismin ç›kt›¤› h yüksekli¤i,
düfley
I. ‹lk at›ld›¤› yükseklik ho,
Sürtünmelerin önemsiz oldu¤u ortamda bir ucundan tavana tutturulmufl ipin öteki ucuna a¤›rl›¤› G
olan cisim as›lm›flt›r. Cisim K noktas›ndan serbest b›rak›l›yor.
II. Cismin ilk h›z› ϑo,
Buna göre,
III. Cismin kütlesi m
niceliklerinden hangilerine ba¤l› de¤ildir?
I.
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve II
E) I ve III
8.
C) Yaln›z III
Y
II. Cismin toplam enerjisi sabittir.
III. Cisim L’den M’ye gelirken kinetik enerjisi
azal›r.
T
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
R
P
O
Düfley kesiti flekilde verilen ray üzerinde sadece
yatay yolda sürtüme vard›r. X noktas›ndan serbest b›rak›lan m kütleli cisim P noktas›na kadar
ç›kabiliyor.
O, P, R, S ve T noktalar› aras›ndaki uzakl›klar
eflit oldu¤una göre, cisim Y noktas›ndan serbest b ›rak›l›rsa hani noktaya ç›kabilir?
A) P – R aras›na
C) R – S aras›na
E) S – T aras›na
9.
ESEN YAYINLARI
S
X
1D
160
B) 10
2C
düfley
X
Y
iki ucunda yar›çaplar› önemsiz a¤›rl›klar› s›ras› ile
3 N ve 5 N olan X ve Y cisimleri yap›flt›r›l›yor.
100cm
L
Yatay konumdan serbest b›rak›lan çubuk flekildeki gibi çubu¤un ortas›ndaki O noktas›ndan geçen eksen çevresinde dönerek düfley
konuma geldi¤inde düzene¤in potansiyel
s ›l de¤iflir?
enerjisi yatay konuma göre nas
Yaydaki maksimum s›k›flma kaç cm olur?
1
2
11.
C) Yaln›z III
A¤›rl›¤› önemsiz, 4m uzunlu¤undaki bir çubu¤un
Sürtünmelerin önemsiz oldu¤u yatay düzlemde,
m kütleli X cismi K noktas›ndan L noktas›na kadar 20 N’luk kuvvetle itiliyor. Cisim serbest kald›¤› an yay sabiti 160 N/m olan yaya çarp›yor.
A)
B) Yaln›z II
E) I, II ve III
B) R noktas›na
D) S noktas›na
X
K
A) Yaln›z I
D) I ve II
yatay
k
F
Cisim K’den L’ye gelince potansiyel enerjisi
azal›r.
C) 20
3D
D) 40
4C
E) 50
5D
6A
A) 2 J artar.
B) 2 J azal›r.
D) 4 J artar.
E) 4 J azal›r.
7C
8D
9E
C) De¤iflmez
10 E
11 E
ÖRNEK - 9
Yar›çap› 4 cm olan alüminyumdan yap›lm›fl bir kürenin içinde
2 cm yar›çapl› küresel bir boflluk vard›r.
Buna göre, kürenin kütlesi
kaç gramd›r?
(π = 3, dalüminyum = 2,7 g/cm3)
A) 6,048
B) 60,48
D) 6048
E) 6048,8
ÖRNEK - 11
h
2cm
h
S
I
4cm
fiekildeki kaplarda h yüksekli¤inde d yo¤unluklu
s›v›lar vard›r.
C) 604,8
Bu kaplar dolana kadar 2d yo¤unluklu s›v› ile
doldurulursa oluflan homojen kar›fl›mlar›› n yo¤unluklar› hakk›ndaki;
ÇÖZÜM
=
4 3 4.
πr = 3.(4)3 = 256 cm3
3
3
Bofllu¤un hacmi ; Vboflluk =
4 3 4.
πr =
3.(2)3 = 32 cm3
3
3
Kürenin hacmi ; Vküre
I. I. kab›n yo¤unlu¤u en küçüktür.
3
II. II. kab›n yo¤unlu¤u d ’dir.
2
Dolu k›sm›n hacmi ; Vdolu = Vküre – Vboflluk
III. Kaplardaki kar›fl›mlar›n yo¤unluklar› eflittir.
= 256 – 32
yarg›lar›ndan hangileri do¤rudur?
= 224 cm3
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve II
E) I ve III
= 604,8 g olur.
CEVAP C
ÖRNEK - 10
K, L ve N maddelerinin belsýcaklýk yoðunluk
li s›cakl›ktaki yo¤unluklar› madde (oC) (g/cm3)
K
60
3d
flekildeki gibidir.
L
50
3d
Bu maddelerin 50o C deki
N
40
3d
yo¤unluklar› dK , dL ve dN
aras›ndaki iliflkisi nas›ld›r?
A) dN > dL > dK
B) dL > dK > dN
D) dK = dN = dL
E) dL = dN > dK
C) dK > dL > dN
ESEN YAYINLARI
Kürenin kütlesi ; mküre = dküre .Vdolu = 2,7 . 224
C)Yaln›z III
ÇÖZÜM
I. kaba eklenen 2d yo¤unluklu s›v›n›n hacmi en
küçük oldu¤undan, I. kaptaki kar›fl›m›n yo¤unlu¤u en
küçüktür. I. yarg› do¤rudur.
II. kapta d ve 2d yo¤unluklu s›v›lar eflit hacimde
kar›flaca¤›ndan kar›fl›m›n yo¤unlu¤u,
dK =
d + 2d 3
= d olur. II. yarg› da do¤rudur.
2
2
Kaplar›n doldurulan k›s›mlar›n›n hacimleri eflit olmad›¤›ndan kar›fl›mlar›n yo¤unluklar› eflit de¤ildir.
CEVAP D
ÖRNEK - 12
ÇÖZÜM
m
Bir cismin yo¤unlu¤u d =
ifadesinde kütle saV
o
bit oldu¤undan, K maddesinin s›cakl›¤› 60 C’den
50o C’ ye düfltü¤ünde hacmi azal›r, yo¤unlu¤u artar.
Bu durumda dK > 3d olur.
L maddesinin s›cakl›¤› de¤iflmedi¤inden, hacmi
ve yo¤unlu¤u de¤iflmez. dL = 3d ’dir.
N maddesinin s›cakl›¤› 40oC’den 50oC’ye ç›kt›¤›nda s›cakl›¤› artaca¤›ndan hacmi artar, yo¤unlu¤u
azal›r. dN < 3d olur.
Bu durumda dK > dL > dN olur.
CEVAP C
270
S
III
S
II
fiekildeki I ve II no’lu
kaplardan s›ras›yla V1
ve V2 hacimlerinde s›v›lar al›narak III. kaba aktar›l›yor. Bütün kaplardaki s›v›lar›n kütleleri
4V
2d
I
7V
d
bofl
II
III
eflit oldu¤una göre, II. kaptan al›nan s›v›n›n
hacmi, V2 kaç V’dir?
A)
1
3
B)
1
2
C) 1
D) 2
E) 3
ÇÖZÜM
Cismin yo¤unlu¤u 3 g/cm3 ve kütlesi 210 gram oldu¤una göre hacmi,
ÇÖZÜM
I no’lu kaptaki s›v›n›n kütlesi, mI = 2d . 4V = 8dV
II no’lu kaptaki s›v›n›n kütlesi, mII = d. 7V = 7dV
Vcisim =
Toplam kütle = 8dV + 7dV = 15dV
Bu iki s›v›dan belli miktarda al›n›p III no’lu kaba
aktar›ld›¤›nda kütleler eflit olaca¤›ndan, her bir kap
taki s›v›n›n kütlesi m =
70 cm3 hacminde cisim s›v›ya b›rak›ld›¤›nda önce
ΔV = 250 – 200 = 50 cm3 hacminde s›v›y› yükseltip,
daha sonra s›v›y› d›flar› tafl›r›r.
15dV
= 5dV olur.
3
II no’lu kaptaki s›v›n›n bafllang›çtaki kütlesi
7dV’dir. Bu durumda, II no’lu kaptan 7dV – 5dV = 2dV
kütlesinde s›v› al›nmas› gerekir.
Taflan s›v›n›n hacmi,
Taflan s›v›n›n kütlesi,
Vtaflan = Vcisim – ΔV
mtaflan = Vtaflan . ds›v›
= 70 – 50
= 20 cm
C)
5
4
X
Y
4V
3d
V
2d
I.kap
D)
5
3
II.kap
E)
5
2
ÇÖZÜM
X s›v›s›n›n kütlesi : mX = 2d . V
Y s›v›s›n›n kütlesi : mY = 3d . 4V = 12dV
Toplam kütle : m = 2dV + 12dV = 14dV
Kaplardaki kütleler eflit olaca¤›ndan her kapta
7dV kütlesinde s›v› bulunmal›d›r. I. kab›n kütlesi 2dV
oldu¤undan, II. kaptan I. kaba 5dV kütlesinde s›v› aktar›lm›flt›r.
5
5dV = 3d . V› ⇒ V› =
V
3
CEVAP D
ÖRNEK - 14
Yo¤unlu¤u 3 g/cm 3
ve kütlesi 210 g olan
cisim,
yo¤unlu¤u
2 g/cm3 olan s›v›n›n
içine at›ld›¤›nda kaç
gram s›v› taflar?
A) 40
B) 50
250cm
3
200cm
3
C) 70
ESEN YAYINLARI
B) 1
= 40 g olur.
CEVAP A
CEVAP D
ÖRNEK - 13
Birbiriyle kar›flabilen X ve Y
s›v›lar›n›n özkütleleri, s›ras›yla 2d ve 3d, hacimleri
ise V ve 4V’ dir.
II. kaptan I. kaba kaç V
hacminde s›v› aktar›l›rsa
kaplardaki s›v› kütleleri
eflit olu
u r?
5
6
= 20 . 2
3
2dV = d . V2 ⇒ V2 = 2V olur.
A)
m cisim
210
=
= 70 cm3 olur.
3
d cisim
ÖRNEK - 15
Özdefl X ve Y kaplar›ndan X’te 60 cm3
su, Y’de 100 cm3 hacminde ve 1,5 g/cm3
yo¤unluklu bir s›v›
vard›r. X kab›na kütlesi 100 g olan bir ci-
100cm
3
60cm
3
100cm
X
Y
sim at›ld›¤›nda, kap 80 gram a¤›rlafl›yor.
Ayn› cisim Y kab›na at›lsayd›, kap kaç gram a¤›rlafl›rd›?
(dsu = 1 g/cm3)
A) 10
B) 20
C) 30
D) 40
E) 50
ÇÖZÜM
Kütlesi 100 gram olan cisim X kab›na at›ld›¤›nda
kab›n kütlesinin 100 gram artmas› gerekirdi ama
80 gram artm›fl. Bu durumda 20 g su taflm›flt›r. Taflan
suyun hacmi 20 cm3 olur.
Vcisim = (100 – 60) + 20 = 60 cm3
dcisim =
m cisim
5
100
=
=
g/cm3 ’tür.
3
60
Vcisim
Ayn› cismin Y kab›na at›ld›¤›nda,cismin yo¤unlu¤u Y s›v›s›n›n yo¤unlu¤undan büyük oldu¤undan batacakt›r ve hacmi kadar s›v› tafl›racakt›r. Bu durumda
kaptaki a¤›rlaflma,
Δm = mcisim – mtaflan
Δm = mc – Vc . d = 100 – 60 . 1,5 = 10 g olur.
CEVAP A
D) 100
E) 140
271
3
PROJE – 1
F‹Z‹⁄‹N DO⁄ASI
PROJE ‹Ç‹N ARAfiTIRMA KONUSU: Fizik Kanun ve Teorilerin Di¤er Bilimlerle ‹liflkisi
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Alt Hedefler
Fizik kanun ve teorilerin di¤er bilimlerle nas›l bir iliflkisi vard›r? Araflt›r›n›z.
Fizik olmam›fl olsayd› di¤er bilimlerin durumu ne olurdu? Araflt›r›n›z.
Fizik mi di¤er bilimlerin geliflmesine yard›mc› olmufltur, yoksa di¤er bilimler mi fizi¤in geliflmesine
yard›mc› olmufltur? Araflt›r›n›z.
Baflbakan olmufl olsayd›n›z bilimin geliflmesi için neler yapard›n›z? Bilimsel yat›r›mlar için nas›l
çal›flmalar yapard›n›z? Yazarak çözüm önerilerinde bulununuz.
Bu çal›flmada afla¤›daki ölçütlere göre de¤erlendirileceksiniz.
Gözlem yetene¤i
Fizi¤in di¤er bilimlerle iliflkisini do¤ru olarak saptama düzeyi
Getirdi¤iniz çözüm önerilerinin etkinli¤i ve geçerlili¤i
Yararlan›lan kaynaklar›n zenginli¤i
Toplanan bilgilerin çözümlenmesi
Etkili sunum yapma
‹kna gücü
Sunum süresini etkili ve verimli kullanma
Bu ödev sonunda kendinizi afla¤›daki ölçekle de¤erlendirip uygun olan yerlere “X” iflareti koyunuz. Sonra bu ölçe¤i çal›flmalar›n›z› izleyen birkaç arkadafl›n›z›n da sizi de¤erlendirmesinde kullan›n›z. Eksik olan yönlerinizi gelifltirmeye çal›fl›n›z.
Kendi Kendini De¤erlendirme Ölçe¤i
Davran›fllar
Evet
K›smen
Hay›r
Fizi¤in di¤er bilimlerle iliflkisini saptad›m.
Bilimin geliflmesi için çözüm önerileri sundum.
Çok çeflitli kaynaklardan yararland›m.
Toplad›¤›m bilgileri amaca uygun olarak çözümledim.
Sunum etkileyiciydi.
Dinleyicileri ikna etmekte baflar›l›yd›m.
Bana ayr›lan süreyi verimli flekilde kulland›m.
Projeyi tüm kriterlere uyarak tamamlad›m.
311
ACA
BULM
1
5
2
7
9
10
3
6
4
5
8
11
A fla¤›daki boflluklar› doldurarak bulmaca üzerine yaz›n›z.
1. Sabit h›zla hareket eden bir kar›ncan›n h›z› 1,251
metre/dakikad›r. Kar›nca 21 dakikada ..............
mm yol al›r.
2. Bir trenin h›z› 86,4 km/saat iken yolun üzerindeki
tünele lokomotif girdikten 4,82 saniye sonra tünelden tamamen ç›k›yor. Tünelin boyu ..............
cm’dir.
8. Kütlesi 2 kg olan bir makaraya
50 kg’l›k cisim bir iple flekildeki
gibi as›l›yor. Sistem dengede
oldu¤una göre makaran›n as›l›
oldu¤u ipteki gerilme kuvveti
.............. N dur.
F
7. Kütlesi 100 gram olan bir cismin sürtünmesiz ortamda ivmesi 9,81 m/s2 dir. Bu cisim üzerine uygulanan kuvvet .............. dyn olur.
358
K
L
M
Sürtünmesiz yatay düzlemde kütleleri s›ras› ile
3 kg, 5 kg ve 8 kg olan K, L, M cisimlerine 1N
kuvvet uygulan›yor. M cismine uygulanan kuvvet
.............. dyn’dir.
4. Bir otomobilin h›z› 76,5 km/saat olarak ölçülmüfltür. Bu otomobil 100 saniyede .............. m yol al›r.
6. Sürtünme katsay›s›n›n 0,25 oldu¤u yatay
düzlemde duran oldu¤u bir ortamda 4 kg’l›k cisme 94 N kuvvet yatay do¤rultuda uygulan›yor.
Cismin kazand›¤› ivme .............. m/s2 olur.
50kg
9.
3. Bir hareketli önce bat›ya 12 m sonra do¤uya
21 cm sonra güneye 11m gidiyor. Hareketli toplam .............. cm yol gitmifltir.
5. 0,16 ton kütleye sahip bir cismin a¤›rl›¤› ..............
N dur. (g = 9,8 m/s2)
F
10. Bir cismin ivmesi 5 m/s2 dir. Cismin üzerine uygulanan kuvvet 8000N ise cismin kütlesi ..............
kg’d›r.
11.
1kg
2kg
T
3kg
F=7200N
Sürtünmesiz ortamda birbirine ba¤l› 1kg, 2kg ve
3kg cisme 7200 N kuvvet uygularsa T gerilme
kuvveti .............. N’dur.
PROJE – 12
ENERJ‹
PROJE ‹Ç‹N ARAfiTIRMA KONUSU: Kutuplardaki Buzlar›n Erimesi
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Alt Hedefler
Kutuplardaki buzlar erirse ne olur? S›ralay›n›z.
Buzlar›n erimemesi için al›nabilecek tedbirleri aç›klay›n›z.
Atmosferdeki ozon tabakas›n›n delinmesiyle kutuplardaki buzullar›n erimesi aras›nda nas›l bir
iliflki vard›r?
E¤er çevre bakan› olmufl olsayd›n›z ne gibi tedbirler al›rd›n›z? Çözüm önerilerizi belirtiniz.
Bu çal›flmada afla¤›daki ölçütlere göre de¤erlendirileceksiniz.
Gözlem yetene¤i
Kutuplardaki buzullar›n erimemesi için al›nabilecek tedbirleri do¤ru olarak saptama düzeyi
Getirdi¤iniz çözüm önerilerinin etkinli¤i ve geçerlili¤i
Yararlan›lan kaynaklar›n zenginli¤i
Toplanan bilgilerin çözümlenmesi
Etkili sunum yapma
‹kna gücü
Sunum süresini etkili ve verimli kullanma
Bu ödev sonunda kendinizi afla¤›daki ölçekle de¤erlendirip uygun olan yerlere “X” iflareti koyunuz. Sonra bu ölçe¤i çal›flmalar›n›z› izleyen birkaç arkadafl›n›z›n da sizi de¤erlendirmesinde kullan›n›z. Eksik olan yönlerinizi gelifltirmeye çal›fl›n›z.
Kendi Kendini De¤erlendirme Ölçe¤i
Davran›fllar
Kutuplardaki buzlar›n erimesinin nedenini saptad›m.
Buzlar›n erimemesi için çözüm önerileri sundum.
Çok çeflitli kaynaklardan yararland›m.
Toplad›¤›m bilgileri amaca uygun olarak çözümledim.
Sunum etkileyiciydi.
Dinleyicileri ikna etmekte baflar›l›yd›m.
Bana ayr›lan süreyi verimli flekilde kulland›m.
Projeyi tüm kriterlere uyarak tamamlad›m.
322
Evet
K›smen
Hay›r
N E W T O N ’ U N H A R E K E T YA S A L A R I
1.
T
K
TEST – 2
4. X ve Y cisimlerine flekildeki sistem-
L
F
➞
F1
de 110 N’luk F kuvveti uygulan›yor.
Makara a¤›rl›ks›z ve sürtünmeler
T
L
önemsiz oldu¤una göre, cisimlerin
K
F2
ivmeleri aX ve aY kaç m/s2 olur?
Sürtünmelerin önemsiz oldu¤u ortamda kütleleri
s›ras› ile 6 kg ve 4 kg olan K ve L cisimleri her iki
➞
flekilde de birbirine iple ba¤lanm›flt›r.
|F |
oran› kaçt›r?
1
2
A)
B)
2
3
A)
B)
C)
D)
E)
1
‹plerdeki gerilmeler ayn› oldu¤una göre
➞
| F2|
C) 1
D) 2
E)
5
2
X 5kg
aX
aY
0
1
1
11/5
3
15/4
0
15/4
15/4
2
5. Do¤rusal yolda hareket eden bir cismin
h›z - zaman grafi¤i
flekildeki gibidir.
2.
F
2kg
fiekildeki ➞sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan
kütlelere F kuvveti uyguland›¤›nda sistemin ivmesi a1 oluyor. 4 kg’l›k kütle al›nd›¤›nda sistemin ivmesi a2 oluyor.
a
Buna göre 1 oran› kaçt›r?
a2
A)
5
9
B)
3
4
C)
2
3
D)
9
5
E)
5
2
ESEN YAYINLARI
4kg
3kg
I.
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve III
E) II ve III
yatay
düzlemde
hareket
C) 90
K
2V
L
V
P
0
2t
Buna göre;
I.
4kg
6kg
D) 96
zaman
K’nin ivmesi P’nin ivmesine eflittir.
II. P’nin ivmesi L’nin ivmesine eflittir.
K
III. K ve L cisimlerine etkiyen sürtünme kuvvetleri eflittir.
E) 120
yarg›lar›ndan hangileri kesinlikle do¤rudur?
A) Yaln›z I
B) Yaln›z II
D) I ve II
E) I ve III
sin37°=cos53° = 0,6; sin53° = cos37° = 0,8; g = 10 m/s2
350
C) Yaln›z III
h›z
3V
gibidir.
yer
B) 85
flekildeki
T
L
3t
zaman aral›¤›n›n hangilerinde cisme etki eden
kuvvet vektör yönü ile h›z vektör yönü ayn›d›r?
grafikleri
4 kg kütleli K ve L cisimlerinin ba¤land›¤› makaran›n
a¤›rl›¤› önemsizdir.
2t
III. 2t - 3t
rinin h›z - zaman
A) 80
zaman
t
–V
eden K, L, P cisimle-
Sürtünmeler önemsiz oldu¤una göre makay› çeken ipteki gerilme kuvveti kaç N’dur?
V
0-t
II. t - 2t
6. Sürtünmeli
3. ‹lk h›zs›z b›rak›lan 6 kg ve
h›z
0
Buna göre,
4kg Y
C) Yaln›z III
7. fiekildeki sürtünme-
10. fiekildeki sürtünmesiz sis-
D2
siz sistemde kütleler
dengededir.
temde cisimler serbest b›rak›ld›ktan 4 saniye sonra
1 kg kütle ile 2 kg kütle
aras›ndaki ip kopuyor.
4kg
D1 dinamometresinin gösterdi¤i de¤erin, D 2 dinamometresinin gösterdi¤i de¤ere oran›
kaçt›r?
3kg
1
B) 7
1kg
A) 6
1
C) 4
2kg
10 saniye sonunda birlikte hareket eden cisimlerin h›z› kaç m/s olur?
D1
B) 20
11.
(Dinamometre a¤›rl›klar› ihmal ediliyor.)
1
A) 8
2kg
C) 24
D) 30
E) 54
3m
2m
1
E) 2
1
D) 3
1kg
m
3m
m
8.
P
L
K
fiekil - I
F
fiekil - II
fiekil - I ve fiekil - II’deki sürtünmesiz yüzeyler üzerindeki kütleler serbest b›rak›l›yor.
Sürtünmesiz yatay düzlemde birbirine iple ba¤l›
m, 2m, 3m kütleli K, L ve P cisimleri düzleme pa➞
ralel sabit F kuvvetinin etkisinde hareket ederken,
K ile L aras›ndaki ip kopuyor.
fiekil - I’deki cisimlerin ivmesi a1, fiekil - II’deki
a
cisimlerin ivmesi a2 oldu¤una göre, 1 oran›
a2
kaçt›r?
A) 2
A)
B)
C)
D)
E)
K
________
De¤iflmez
Azal›r
Azal›r
De¤iflmez
Artar
9.
L
________
De¤iflmez
Artar
Artar
Artar
Azal›r
M
________
De¤iflmez
Artar
De¤iflmez
Artar
Artar
ESEN YAYINLARI
➞
‹p koptuktan sonraki süreçte F kuvveti de¤iflmedi¤ine göre; K, L ve P’nin h›zlar›n›n büyüklükleri için afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?
B) 3
C) 4
D) 5
12. Yatay ve sürtünmesiz
düzlemde bulunan 2 kg
l›k cismin h›z–zaman
grafi¤i flekildeki gibidir.
Bu cismin kuvvet–zaman grafi¤i afla¤›dakilerden hangisi gibidir?
F(N)
A)
E) 6
h›z(m/s)
30
10
zaman(s)
0
B)
h›z(m/s)
2
4
6
F(N)
70
10
0
C)
V
0
zaman(s)
2
1B
2A
C) 55
3D
D) 60
4C
5B
6
t(s)
0
D)
10
5
2
F(N)
4
6
t(s)
0
2
F(N)
4
6
2
4
6
t(s)
t(s)
60
20
0
E) 65
6A
4
10
E)
Cisim 2 saniyede 90 m yol ald›¤›na göre, cisme uygulanan kuvvet kaç N’dur?
B) 30
2
F(N)
20
0
Yatay bir yolda hareket eden 4 kg kütleli cismin
h›z–zaman grafi¤i flekildeki gibidir. Cisim ile yol
aras›ndaki sürtünme kuvveti 5 N’dur.
A) 15
10
5
2V
7C
8D
2
4
9E
6
t(s)
10 E
11 B
12 C
351
25. fiekilde sayfa düzlemi üzerinde dirençleri verilen tak›mlar›n eflde¤er dirençlerini bulunuz.
(Soruyu çözerken flekli iki boyut üzerinden düflünerek çözünüz. Üç boyut üzerinden düflünmeyiniz.)
2Ω
2Ω
2Ω
3Ω
8Ω
3Ω
2Ω
6Ω
14 Ω
4Ω
4Ω
14 Ω
4Ω
5Ω
4Ω
4Ω
10 Ω
4Ω
4Ω
4Ω
3Ω
6Ω
4Ω
4Ω
K
2Ω
S
2Ω
6Ω
4Ω
5Ω
5Ω
8Ω
4Ω
1Ω
G
4Ω
8Ω
6Ω
6Ω
6Ω
4Ω
8Ω
6Ω
6Ω
8Ω
6Ω
4Ω
6Ω
6Ω
15 Ω
6Ω
9Ω
F
2Ω
15 Ω
4Ω
6Ω
8Ω
6Ω
8Ω
4Ω
1Ω 1Ω
6Ω
2Ω
4Ω
6Ω
8Ω
1Ω
1Ω
24 Ω
1Ω
24 Ω
24 Ω
2Ω
B
(RBJK = 5Ω , RGS=20Ω , RFB = 4Ω)
382
5Ω
10
5Ω
Ω
2Ω
2Ω
1Ω
Ω
4Ω
2Ω
10
B
5Ω
5Ω
K
12Ω
4Ω
16Ω
3Ω
2Ω
6Ω
6Ω
3Ω
3Ω
6Ω
6Ω
6Ω
9Ω
L
26. fiekildeki devrede K – L noktalar› aras›ndaki eflde¤er direnç kaç ohm’dur?
(6)
383
Yazılı Soruları
ALDIĞI NOT :
Adı, Soyadı
Sınıfı
Nu.
Okulu
200.. – 200.. ö¤retim y›l›
..............................................................................................................
Fizik 9. S›n›flar II. Dönem ........ Yaz›l› Sorular›
1.
K
2Ω
6Ω
2Ω
M
2Ω
4Ω
6Ω
2Ω
3Ω
L
fiekildeki devrede
a) K – L
b) M – L
c) K – M
noktalar› aras›ndaki eflde¤er direnç kaç Ω’dur?
2.
L
6Ω
1Ω
6Ω
6Ω
3Ω
M
3Ω
K
3Ω
fiekildeki gibi ba¤lanm›fl dirençlerden,
a) K – L
b) K – M
c) M – L
noktalar› aras›ndaki eflde¤er direnç kaç ohm
dur?
408
Lisesi
3.
6Ω
4Ω
6Ω
2Ω
K
4Ω
2Ω 4Ω
6Ω
3Ω
3Ω
4Ω
2Ω
2Ω
L
Örde¤in üzerine flekildeki gibi dirençler ba¤lanm›flt›r. K – L noktalar› aras›ndaki eflde¤er direnç kaç ohm’dur?
4.
l
r
l
r
Y
2l
X
2r
Z
ε=32V
+
–
r=0
Ayn› maddeden yap›lm›fl X, Y ve Z iletken tellerinin boylar› ve kesitleri flekilde verildi¤i gibidir. X
telinin direnci 4Ω oldu¤una göre,
a) Devrenin eflde¤er direnci kaç Ω’dur?
b) Y direnci üzerinden geçen ak›m kaç amperdir?
5.
1Ω
I
3Ω
6Ω
1Ω
2Ω
4Ω
V
4Ω
3Ω
1Ω
40V
+ –
fiekildeki iç direnci önemsiz üretecin elektromotor kuvveti 40 volttur.
a) I ak›m› kaç amperdir?
b) Voltmetrede okunan gerilim kaç volttur?
409
6.
3Ω
K
6Ω
L
3Ω
+
–
ε
4Ω
12Ω
‹ç direnci s›f›r emk’s› ε olan üreteç flekildeki devreye ba¤lanm›flt›r. K anahtar› aç›k, L anahtar› kapal› iken 4Ω’luk direnç üzerinden geçen ak›m I1,
K anahtar› kapat›l›p L anahtar› aç›l›nca I2 oluyor.
I1
oran› kaçt›r?
I2
7.
1Ω
2Ω
L
4Ω
2Ω
1Ω
4Ω
M
K
4Ω
6Ω
6Ω
6Ω
fiekildeki devrede
a) K – L
b) M – L
c) K – M
noktalar› aras›ndaki eflde¤er direnç kaç Ω’dur?
8.
2Ω
4Ω
2Ω
6Ω
6Ω
2Ω
1Ω
K
L
1Ω
fiekildeki devrede K – L noktalar› aras›ndaki
direnç kaç ohm’dur?
410
9. fiekildeki devrede üretecin
3Ω
elektromotor
6Ω
kuvveti 60 volt
4Ω
iç direnci ise
4Ω
önemsizdir.
a) Ι ak›m› kaç
amperdir?
b) 6Ω’luk direnç
üzerinden geçen ak›m kaç amperdir?
10.
I
+
–
4Ω
4Ω
3Ω
3Ω
3Ω
20 volt
+ –
I
r=0
8Ω
3Ω
8Ω
V2
7Ω
V1
15Ω
‹ç direnci önemsiz üreteç ve dirençler flekildeki
gibi ba¤lanm›flt›r. fiekildeki devrede,
a) I ak›m› kaç amperdir?
b) V1 voltmetresi kaç voltu gösterir?
c) V2 voltmetresi kaç voltu gösterir?
11.
X
K
L
R
M
P
N
+ –
fiekildeki devrede tüm lambalar özdefl ve X
anahtar› aç›kt›r.
a) Hangi lamba en parlak yanar?
b) Hangi lambalar›n parlakl›¤› eflittir?
c) X anahtar› kapat›l›rsa lambalar›n parlakl›¤› nas›l de¤iflir?
411
12. Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.
a) Bir ö¤renci “led”ler ile bir pano haz›rl›yor. Ledlerin tümünü üretece seri ba¤l›yor. Bu ba¤lama fleklinin
dezavantaj› nedir?
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
b) Bir araba çöplü¤ünde hurda araçlar› bir yerden baflka bir yere tafl›mak için elektrom›knat›s kullan›l›yor.
Do¤al bir m›knat›s yerine elektrom›knat›s›n tercih edilmesinin sebebi ne olabilir? Aç›klay›n›z.
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
c) Elektrikli bir aleti tamir eden bir usta elindeki demir uçlu tornavida ile metal bir viday› söküyor. Tornavidan›n
bir m›knat›s gibi viday› çekti¤ini görüyor. Bu olay› nas›l aç›klayabiliriz?
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
13. Afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlar›n karfl›s›na “D”, yanl›fl olanlar›n karfl›s›na “Y” yaz›n›z.
a) Evlerdeki tüm lambalar birbirine paralel olmal›d›r.
(
)
b) Bir elektrik motorunun yap›s›nda bobin kullan›lmal›d›r.
(
)
c) Üzerinden do¤ru ak›m geçen düz bir tel etraf›nda manyetik alan meydana gelir.
(
)
d) Ayn› maddeden yap›lm›fl, ayn› kal›nl›kta ve farkl› boylardaki iki iletkenin dirençleri eflittir.
(
)
e) Bir iletkenin iki ucu aras›ndaki potansiyel fark elektrik ak›m›n›n oluflmas›na neden olur.
(
)
412