Laboratuvar Rehberi - SB Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Transkript
Laboratuvar Rehberi - SB Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KEÇİÖREN EĞİTİM ve ARAŞTIRMA HASTANESİ MERKEZ LABORATUVARI TEST REHBERİ www.akeah.gov.tr T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KEÇİÖREN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ MERKEZ LABORATUVARI TEST REHBERİ Başhekim Prof. Dr. M.İ. Safa Kapıcıoğlu Ankara ‐ 2011 Önsöz Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi laboratuvarları 2005 yılından beri giderek artan test çeşidi ile modern bir ortamda hastalarımıza ve doktorlarımıza hizmet vermeye devam etmektedir. Elinizdeki test rehberi Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi laboratuvarlarında çalışılan testler hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Hazırlanan bu kitap ile testlerin istenmesinden, sonuçların ulaşmasına kadar geçen aşamalarda sağlık personelimize yardımcı olmayı amaçlanmıştır. Test isimleri alfabetik sırayla düzenlenmiştir. Bu rehberde her testin adı ile birlikte, çalışılan örnek türü, örneğin alındığı tüp, çalışılan metod, çalışma günleri ve klinik bilgiler not edilmiştir. Test bilgileri sürekli olarak güncellendiğinden kitapta yer alan bilgilerde yıl içinde değişiklik olabileceği dikkate alınmalıdır. Bu test rehberinin tamamı www.akeah.gov.tr web sitemizde de bulunduğundan yıl içinde yapılan değişiklikleri buradan takip edebilirsiniz. Testler hakkında daha geniş bilgi almak istediğinizde her türlü haberleşme yolu aracılığı ile laboratuvarımız uzmanlarına ulaşabilirsiniz. Bu rehberin tüm hastalara ve hastanemiz personeline faydalı olması dileğimizle… HAZIRLAYANLAR: Doç.Dr.K.Okhan AKIN Uzm.Dr.Zeynep ÇİZMECİ Lab.Teknisyeni Zeliha ÖZBİLGE TEST İSTEMLERİ İÇİN DİYET ÖNERİLERİ WMA İçin: 2 gün süreyle çay, kahve , kolalı içecekler, elma , mandalina, muz gibi meyveler, çikolata, pasta, kek, kuruyemiş, patlıcan, domates,bileşimi bilinmeyen yiyecekler yenilmemelidir. 5-HİAA İçin: 24 saat süreyle muz, ceviz, patlıcan, domates, gibi serotonin içeren yiyecekler alınmamalıdır Hidroksiprolin için: 2 gün süreyle et, tavuk, jelatinli besinler alınmamalıdır. GAİTADA GİZLİ KAN İÇİN BEYAZ DİYET Testten 1 gün önce başlar ve test süresince devam eder. Yenmesi yasak olanlar: - Et ve etli yemekler, karaciğer, dalak, böbrek - Pancar, turp, şalgam - Pişmemiş domates, armut, muz - Hazır meyve suyu, kola Yenmesi önerilenler: - Marul, ıspanak, mısır, fasulye, nohut, pirinç - Ekmek, makarna, süt, yoğurt - Üzüm, erik, elma, portakal, şeftali 24 SAATLİK İDRAR TOPLAMA Yirmidört saatlik idrar toplarken şu hususlara dikkat etmek gerekir; idrar toplanmaya başlanılan sabah uyandıktan sonra ilk idrar tuvalate, sonraki 24 saatteki idrar ise toplama kabına biriktirilir. Örnek sabah 8 den ertesi gün sabah 8 e veya sabah 9 dan ertesi gün sabah 9 a kadar. Tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirilir. Ertesi sabahki ilk idrar da örnek sabah 8 veya 9 daki idrarınız toplama kabına eklenerek, idrar toplama işlemi tamamlanır. Biriktirilen idrar serin ve karanlık bir ortamda saklanılmalıdır. • İdrar bekletilmeden laboratuvara getirilir. • İdrarda ölçülecek test için koruyucu madde gerekiyorsa laboratuvara danışılmalıdır. • Bazı testler için (okzalat, sitrat, VMA, HVA, 5-HIAA, katekolaminler, 6 metanefrinler, serotonin) idrara koruyucu bir madde (6N HCl asit) eklenmesi gerekmektedir laboratuvardan koruyucu maddenin alınması gerekmektedir. Öncelikle bu asit, idrar kabının dibine boşaltılır daha sonra idrar tarif edildiği şekilde toplanılır. • Cuma ve Cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplamayınız. • Servis hastaları için toplanan idrarın karıştırılıp hacmi ölçülür, yazılır laboratuvara gönderilir. • Spot idrar ve gaita numunelerinin laboratuvara çabuk ulaşması gerekir. 24 saatlik idrarda VMA , HVA ve 5-HIAA, katekolaminler, metanefrinler, serotonin Test sonuçlarının güvenilir olması için aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekmektedir. • Vanilyasız diyet 3 gün buyunca uygulanır. • Ağır egzersizden kaçınılmalıdır • İdrar laboratuvarından alınan koruyucu madde asit (6N HCl) 5lt.lik pet şişeye boşaltılır. • 4.gün sabahı(ilk idrar dışarı atılır) idrar biriktirilmeye başlanır. • Ertesi günkü 5.günkü ilk idrar da dahil olmak üzere idrarın tamamı biriktirilir. NOT: biriktirilen idrar serin ve karanlık bir ortamda saklanılmalıdır. VMA, METANEFRİN, KATEKOLAMİNLER İÇİN VANİLYASIZ DİYET (4 günlük) Yasaklar • Çay, kahve, kakao • muz, greyfurt, domates, portakal, ananas, mandalina • dondurma, dondurma külahı • vanilyalı soslar, vanilyanın girdiği her türlü yiyecek ve içecekler (pastalar,b isküviler,salep,meşrubatlar vb) • hazır gıdalar hazır çorbalar • Kuruyemişler, salça, kurutulmuş meyveler • alkollü içecekler 7 Not:Metanefrin için diyet şart değildir. Diyetli idrarda kullanılabilir Bazı yanlış sonuçlara neden olabilen ilaçlar: asetaminofen, aspirin, MAO inhibitörleri, metildopa, levodopa, fenotiyazinler, chlorpromazine, promazine, phenothiazines, reserpine, kafein, lityum, eritromisin, tetrasiklinler, aminofilin ve diğer birçok ilaç. ORTA AKIM İDRAR ÖRNEĞİ ALINMASI 1- Örnek verilmeden önce elleri sabun ile yıkanmalıdır. ( En az 15 sn. ) 2- 4 adet steril gazlı bez ( 1 adet sabun veya %0.3’lük zefiran solüsyonu ile ıslatılmış, 2 adet serum fizyolojik ile ıslatılmış ve bir adet kuru ) hazırlanır. KIZLARDA: 1- Labium majuslar temizlik işlemi ve örnek alımı bitinceye kadar açık tutulur. 2- İlk pet (dezenfektanlı) ile vulva önden arkaya silinir, atılır. 3- İki ve üçüncü petler (SF) ile vulva önden arkaya silinir, atılır. 4- Kuru pet ile bölge önden arkaya kurulanır. 5- Üretra ağzı içeride kalacak şekilde idrar torbası( kız) yapıştırılır. 6- Sürekli gözlem ile gelmiş olan idrar bekletilmeden alınır. 7- Örneğin hızla laboratuvara transportu sağlanır. ERKEKLERDE: 1- Prepisyum ( sünnet derisi) varsa geri çekilerek üretra ağzı açığa çıkarılır ve temizlik işlemi yukarıda tanımlanan sıra ile yapılır. 2- Üretra ağzı içeride kalacak şekilde idrar torbası( erkek) yapıştırılır. 3- Sürekli gözlem ile gelmiş olan idrar bekletilmeden alınır. 4- Örneğin hızla laboratuvara transportu sağlanır. BÜYÜK ÇOCUK VE ERİŞKİNLERDE: 1- Temizlik yukarıda anlatılan sıraya göre yapılır. 2- Örnek vermeden önce gelen ilk idrar dışarıya boşaltılır. 3- Steril idrar kabının ağzı dikkatlice açıldıktan sonra gelen orta akım idrarı örnek kabına alınır. 4- Örneğin hızla laboratuvara transportu sağlanır. 8 DİKKAT: 1- Her hastaya yukarıdaki bilgiler mutlaka aktarılmalıdır. 2- Örnek verecek her hastaya 1 adet steril idrar kabı ve 4 adet pet verilmelidir. 3- Örnek kabının örnek alımında açılması gerektiği mutlaka hatırlatılmalıdır. 4- Kullanılan petlerin atık kabına atılması gerektiği ve tuvaletlere atılmaması gerektiği mutlaka hatırlatılmalıdır. ÖRNEKLERİN SAKLANMASI VE LABORATUVARA ULAŞTIRILMASI 1. Materyalin alınacağı kap üzerine hasta adı, laboratuvar veya hastane numarası, tarih ve saat gibi tanıtıcı bilgiler yazılmalı veya bu bilgileri bulunduran barkot yapıştırılmalıdır. Kimlik bağı, örnek alma süreci, örneğin laboratuvara nakli, bunu izleyen analiz ve raporun hazırlanması aşamaları boyunca korunmalıdır. 2. Materyal alımı veya toplanması sırasında istenen analizi etkileyecek şartların oluşumu önlenmelidir. Materyal istenen analizde değişikliğe neden olmayacak koşullarda, plastik bir çantada ve en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır. 3. Materyal ile birlikte hasta ile ilgili demografik bilgilerin ve istenen analizlerin yazıldığı istek kağıdıda laboratuvara gönderilmelidir. Hepatit ve HİV enfeksiyonu riski taşıyan bir hasta örneği özel uyarı etiketiyle belirtilmelidir. 4. Örneğin çalışılacak teste uygun ve yeterli olup olmadığı kontrol edilir. 5. Bazı analizler için örneğin buz üzerinde veya soğukta (4oC) taşınması, bazı analizler için örneğin ışıktan korunması önemlidir. 6. Bazı örnekler, hastadan alındıktan sonra analize kadar soğukta tutulur; buna dikkat edilmelidir. Gerekirse serum veya plazma ayırımı soğutmalı santrifüjde yapılır. 7. Plazma veya serum şekilli elemanlardan santrifügasyonla ayrılır. Bu işlem, kan alındıktan sonra en geç 2 saat içinde yapılmış olmalıdır. 8. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda serum ayrıldıktan sonra da pıhtı oluşabilir. Buna dikkat etmelidir. Analiz hemen yapılmayacaksa serum +4, -20, -40 veya –70oC’ta ağzı kapalı olarak saklanmalıdır. 9. Serum veya plazma elde edildikten sonra en geç 4 saat içinde çalışılmayacaksa +4oC’de ağzı kapalı olarak 1 gün saklanabilir. Ancak bilirubin ve askorbik asit gibi ışığa ve havaya duyarlı maddeler hemen çalışılmalıdır. 10. Örneğin bulunduğu ortamın sıcaklığının fazla olması numunede buharlaşmaya ve serumdaki analitlerin konsantrasyonunda rölatif artışa neden olabilir. 11. 24 saatten fazla bekletilen serum ve idrarda +4oC’de saklansa bile 9 bakteri üremesi olabilir. Bu yüzden serumun dondurulması daha doğrudur ve bu sayede serumdaki birçok analit bozulmadan aylarca saklanabilir. 12. Dondurulmuş serum çalışılacağı zaman eritilip oda sıcaklığına getirilmelidir. 13. Kanı dondurmak hemolize neden olur. Serum veya plazması ayrılmadan kanı dondurmamalıdır. 14. Toplanmış olarak laboratuvara getirilen idrarın, dikkatlice volümü (hacmi) ölçülür. Hacim kaydedilir ve iyice homojen hale getirildikten sonra yeterli miktar alınıp analizde kullanılır. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir sonuç elde edebilmek için sadece doğru transport ve doğru analiz yeterli değildir. Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler aşağıdaki tablo da verilmiştir. Tablo : Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler Değişmeyen faktörler Değişen faktörler Endojen faktörler Eksojen faktörler Cinsiyet Gebelik Hemoglobinemi Farmakoterapi Irk İlaçlar Bilirubinemi Antikoagülanlar Kalıtım Günlük ritm Hiperlipemi Bakteriyel kontaminasyon Pozisyon Aktivite Kas dokusu Vücut ağırlığı Alkol Beslenme REFERANS ARALIĞI Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin %95’ ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek için genel bir baz oluşturur. Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir. 10 KALİTE GÜVENLİĞİ Laboratuvarımız kalite güvenliği için, (RIQAS, Digital-PT, CAP, EQAS) uluslar arası düzeyde çok sayıda laboratuvarın katıldığı dış kalite kontrol programlarına katılmaktadır. İç kalite kontrol programı uygulaması ile her gün iki seviyeli kontrol örnekleri çalışılarak günlük ve günler arası performans denetlenmektedir. Dış kalite kontrol programı uygulamasında ise, analizi yapılan dış kalite kontrol örnekleri dünyanın her yerinden bu programa katılmış çok sayıda laboratuvarın sonuçları ile karşılaştırılır ve gerçek değere uygunluk denetlenir. Sonuçların Klinik Uyumluluğu Test istem formuna veya LIS’ in ilgili bölümüne hasta ile ilgili bilgilerin yazılması bulguların değerlendirilmesi açısından çok değerlidir. Klinik tablo ile uyumsuz olduğu düşünülen sonuçlarda laboratuvar ile mutlaka temasa geçilmelidir. Hasta örnekleri laboratuvarımızda 1 hafta saklandığı için gerektiğinde testler aynı örnekte tekrarlanarak sonuç ile yeniden değerlendirme yapmak mümkündür. 11 12 Temiz ağzı kapaklı kap Temiz ağzı kapaklı kap GAİTA KÜLTÜRÜ GAİTA MİKROSKOBİSİ ve GAİTADA GİZLİ KAN Üreme olmaz ise 1 gün sonra, eğer üreme olur ise 2 gün sonra En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalı ve 1 saat içinde ekimi yapılmalıdır. En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalı ve 1 saat içinde ekimi yapılmalıdır. Steril olmayan numune kabı Yabancı cisimle alınmış olması (Bebek bezi, tuvalet kağıdı v.b.) En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. 1 gün sonra En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. Direkt Mikroskobik İşlemler En Fazla 20 dk. İçinde Sonlandırılmalıdır. 2 gün sonra 1 gün sonra Aynı gün En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. Aşırı Hemoliz, Lipemi POLİKLİNİK VE SERVİS ŞARTLARINDA ALINMALI VE EN KISA SÜREDE TRANSFER EDİLMELİDİR. En az 1 ml Kırmızı kapaklı steril idrar kabı İDRAR KÜLTÜRÜ DİĞER KÜLTÜRLER En az 10 ml En Az 5 ml En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. Uygun Olmayan Kan/ Antikoagülan Oranı, Hemoliz, Lipemi, Pıhtılı, Sitratlı Numuneler” Vakumlu Tüpteki İşaretli Çizgiye Kadar Kırmızı kapaklı idrar kabı Sarı Kapaklı Jelli Tüp En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. Aşırı Hemoliz, Lipemi 1 gün sonra Aynı gün 1 gün sonra Numune alındıktan sonra hemoliz edilmeden plazma ayrılmalı ve soğuk ortamda transfer edilmeli Uygun Olmayan Kan/ Antikoagülan Oranı, Aşırı Hemoliz, Lipemi, Pıhtılı, Heparinli Numuneler” Aynı gün Sonuç Alma Süresi En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. En kısa sürede laboratuara transferi sağlanmalıdır. Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar Ve Nakil Aşırı Hemoliz, Lipemi Red Kriteri En Az 5 ml En Az 5ml Vakumlu Tüpteki İşaretli Çizgiye Kadar En Az 5 ml Miktarı TAM İDRAR TETKİKİ ELİSA Mor kapaklı tüp Sarı Kapaklı Jelli Tüp TORCH HEMATOLOJİ Sarı Kapaklı Jelli Tüp Mavi Kapaklı Tüp KOAGÜLAS YON HORMON Sarı Kapaklı Jelli Tüp Numune Kabı BİYOKİMYA Çalışılan Test Türü ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ ve SONUÇ SÜRELERİ NUMUNE TÜRLERİNE GÖRE LABORATUVARIMIZDA KULLANILAN TÜPLER NUMUNE KULLANILACAK TÜP ve AÇIKLAMA Serum Kırmızı veya sarı kapaklı tüp. Pıhtı aktivatörü ve serum seperasyonu için jel içerir. Klinik kimya testleri için kullanılır. Kan alındıktan sonra pıhtı aktivatörü ve kanın karışması için 3-4 defa nazikçe alt üst edilir. Kesinlikle çalkalanmamalıdır. Kan alındıktan 20 dakika sonra 3000 devirde 5 dakika santrifüj edilmelidir. EDTA’lı plazma Mor kapaklı tüp. K3 EDTA içermektedir. Kan alındıktan sonra 6-8 defa nazikçe alt üst edilmelidir. 3000 devirde 5 dakika santrifüj edildikten sonra plazma hemoliz edilmeden ayrılmalı ve soğuk ortamda saklanmalıdır. EDTA’lı kan Mor kapaklı tüp. K3 EDTA içermektedir. Hematolojik analizlar için kullanılmaktadır. Kan alındıktan sonra 6-8 defa nazikçe alt üst edilmelidir. Sitratlı plazma Mavi kapaklı tüp. % 3.2 sodyum sitrat içermektedir. Koagülasyon testleri için kullanılmaktadır. Kan tüpün üzerindeki işaretli yere kadar alınmalıdır. 6-8 defa nazikçe alt üst edildikten sonra 3000 devirde 5 dakika santrifüj edilir. Plazma hemoliz edilmeden ayrılmalı ve soğuk ortamda saklanmalıdır. Sitratlı kan Siyah kapaklı tüp. % 3.8 sodyum sitrat içermektedir. Eritrosit sedimantasyon analizi için kullanılmaktadır. Kan alındıktan sonra 6-8 defa nazikçe alt üst edilir. Heparinli plazma Yeşil kapaklı tüp. Lityum heparin içermektedir. Plazmada ölçüm gerektiren klinik kimya testleri için kullanılmaktadır. Kan alındıktan sonra 6-8 defa nazikçe alt üst edilmelidir. 3000 devirde 5 dakika santrifüj edildikten sonra plazma hemoliz edilmeden ayrılmalı ve soğuk ortamda saklanmalıdır. Oksalatlı plazma Gri kapaklı tüp. Antiglikolitik bir ajan olan sodyum florür içermektedir. Glukoz ve laktat ölçümünde kullanılmaktadır. Kan alındıktan sonra 6-8 defa nazikçe alt üst edilmelidir. 24 saatlik idrar Başlama saatindeki ilk idrar toplama kabına alınmaz, bundan sonra 24 saat içindeki tüm idrarlar toplama kabına alınır. Ertesi gün başlama saati ile aynı saatteki idrar da toplama kabına alındığında toplama işlemi sona erer. Aksi belirtilmediği sürece idrar buzdolabında saklanmalı ve soğuk ortama gönderilmelidir. 13 REHBERDE KULLANILAN KISALTMALAR RIA Radioimmunoassay ECLİA Electro Chemiluminescent Immun Sorbent Assay EİA Enzyme Immunassay HPLC Hıgh Performans Liquıd Cromatography LC-MS MS Liquıd Cromatography-Mass Spectrometry İFA Immunofluorescent Antibody Assay ICP-MS Inductıvely Coupeled Plasma-Mass Specytometry FIA Fluorescent Immunoassay ELFA Enzyme Linked Fluorescent Assay PCR Polymerase Chain Reaction IHA Indirect Hemagglutinasyon GC-MS Gas Cromatography Mass Spectrometry RT-PCR Real Time Polymerase Chain Reaction PCR-CCP Polymerase Chain Reaction Single Spesific Primer RID Radioımmunodiffusion ISE Ion Selective Electrode AAS Atomic Absorption Spectrometry PEG Polyethilene Glycol FPIA Fluorescent polarisation Immunoassay 14 BAKTERİYOLOJİ LABORATUVARI PANİK DEĞER TABLOSU TESTİN ADI DİKKAT EDİLECEK DURUM Kan Kültürü (+) sinyal verdiğinde BOS Kültürü Gram boyadan bakteri tespiti, kültürde üreme varlığı Gaita Kültürü Patojen mikroorganizma tespitinde (salmonella, shigella,…) Aspirasyon Kültürleri Gram boyadan bakteri tespiti, kültürde üreme varlığı Yoğun Bakım ve Servis Hastaları Her türlü kültürde üreme varlığı Dirençli Bakteri Tespiti Her türlü kültürde üremiş olan antibiyotik duyarlılık testinde dirençli profil gösteren bakteri tespitinde (ESBL, İBL, VRE, MRSA, VUA Karbapenemlere dirençli) 15 PANİK DEĞERLER Test Birim Alt limit Üst limit Örnek KAN GAZI pH 7,2 7,6 Arteriyal, kapiller pCO2 mmHg 20 70 Arteriyal, kapiller pO2 mmHg 40 - Arteriyal pCO2 (çocuk) mmHg 45 125 Arteriyal pCO2 (yeni doğan) mmHg 35 90 Arteriyal BİYOKİMYA Albumin (çocuk) g/dl 1,7 6,8 Amonyak (çocuk) mmol/L - 109 Serum veya plazma Plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Bilirubin (yenidoğan) mg/dl - 15 Kalsiyum mg/dl 6,0 13 Kalsiyum (çocuk) mg/dl 6,5 12,7 Kalsiyum, iyonize mmol/L 0,75 1,6 Klor mmol/L 80 120 Kreatinine mg/dl - 5 Kreatinin (çocuk) mg/dl - 3,8 Glukoz mg/dl 40 450 Glukoz (çocuk) mg/dl 46 445 Glukoz (yeni doğan) mg/dl 30 325 Glukoz (BOS) mg/dl 40 200 BOS Glukoz (BOS, çocuk) mg/dl 31 - BOS Laktat mmol/l - 3,4 Plazma Laktat (çocuk) mmol/l - 4,1 Mağnezyum mg/dl 1,0 4,7 mOsm/kg 250 325 mg/dl 1,0 8,9 Potasyum mmol/L 2,8 6,2 Potasyum (yeni doğan) mmol/L 2,8 7,8 Protein (çocuk) mg/dl 3,4 9,5 Ozmolalite Fosfor Protein, BOS (çocuk) Sodyum Plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma mg/dl - 188 BOS mmol/L 120 160 Serum veya plazma 16 Üre nitrojen mg/dl - 80 Üre nitrojen (çocuk) mg/dl - 55 Ürik asit mg/dl - 13 Ürik asit (çocuk) mg/dl - 12 Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma Serum veya plazma HEMATOLOJİ Hematokrit % 20 60 Hematokrit (yeni doğan) % 33 71 g/dl 7 20 Hemoglobin Hemoglobin (yeni doğan) g/dl 10 22 WBC x103/mL 2,0 30 WBC (çocuk) 3 x10 /mL 2,0 43 Platelet x10 /mL 40 3 Blast 1000 Görülmesi patolojik KOAGÜLASYON Fibrinojen mg/dl 100 800 Protrombin zamanı S - 30 APTT S - 78 İDRAR Mikroskobik Patolojik kristallerin bulunması (ürat,sistein, lösin veya tirozin) Kimyasal +++ veya ++++ glukoz veya keton BOS WBC (0-1 yaş) Hücre/ml - >30 WBC (1-4 yaş) Hücre/ml - >20 WBC (5-17 yaş) Hücre/ml - >10 WBC (>17 yaş) Hücre/ml - Malign hücre, blast veya mikroorganizma >5 Hiç bulunmamalı 17 ACE Düzeyi (Serum) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Kan alımından 12 saat önce ACE inhibitörleri kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, dondurularak 6 ay Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Uygun alınmamış örnek ve barkotsuz numuneler Kullanımı Sarkoidoz tanısında kullanılır. Akut sarkodozisde ACE düzeyi > 35 U/L olur. Ayrıca akut ve kronik bronşit, pulmoner fibrozis, romatoid artrit, servikal adenit, konnektif doku hastalıkları, Goucher hastalığı, hipertiroidi, fungal hastalıkla ve histoplazmozisde ACE düzeyleri artabilir. 18 ADH (Antidiüretik Hormon-Vazopressin) Çalışma Zamanı Çarşamba Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı plazma 1 ml Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Plazma ADH düzeyini etkileyen bir çok faktör bulunmaktadır. Ayakta durma, ağrı, stres, egzersiz, plazma ozmolalitesinin artması ve kan volümü ve arteriyel basıncın azalması ve geceleri ADH salınımı artarken, istirahat, hipoozmolalite, volüm yüklenmesi ve hipertansiyon varlığında ADH salınımı azalır. Ayrıca klorpropamide, tiazid diüretikler v.b. ilaçlar da ADH salgısını artırır. Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra plazma hemolizden korunarak soğuk ortamda hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda laboratuara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve örneğin santrifüjlenmeden gönderilmesi ve barkotsuz numuneler Kullanımı Ektopik ADH salgılayan tümörler, akut intermittan porfiria, Gullian-Barre sendromu, beyin tümörleri, vasküler ve enfeksiyöz beyin hastalıkları, pnömoni, pulmoner tüberküloz, tüberküloz menenjit ve nefrojenik DI’da plazma ADH düzeyleri artarken, santral DI, psikojenik polidipsi ve nefrotik sendromda ADH düzeyleri düşer. Santral ve nefrojenik diabetes insipitus ve psikojenik polidipsi ayırıcı tanısı için ADH stimülasyon testleri kullanılabilir. 19 Adenovirüs Antijeni Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Gaita-Boğaz sürüntüsü Örnek Kabı Gaita kabı - svap Örnek Alma Gaita ve boğaz örnek alma ( Bakınız ) Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi İmmunokromatografik test Numune Red Nedenleri Uzun süre beklemiş örnekler Kullanımı Gastroenterit oluşturan adenovirüs enfeksiyonları 20 Adenozin Deaminaz (ADA) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün 14.00 Örnek Türü Serum, mayi Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı veya aspirasyon mayi Transport ve Saklama özellikleri Örnekler bekletilmeden laboratuvara ulaştırılır Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, uzun süre beklemiş örnekler Kullanımı Hepatit, siroz, hemakromatozis, neoplastik hastalıklara bağlı obstruktif sarılık, mesane ve prostat kanserleri, hemolitik anemi, gut, talasemi major, myeloid lösemi, tüberküloz, otoimmün hastalıklar, infeksiyoz mononükleozis, kalp yetmezliği, preeklampsi, hiperemezis gravidarumda serum düzeyi artar. Tüberkülozda plevral sıvıda da artmaktadır. Kronik sarkodozun akut alevelenmelerinde yükselir. Plevral sıvı ADA düzeyi sıklıkla tüberküloz plevritin tanısında kullanılır. Değer 100 U/L’den büyükse tüberküloz için yüksek spesivite gösterir. Kombine immün yetmezliklerde düzeyi azalmıştır. 21 Adrenokortikotropik Hormon (Acth, Kortikotropin) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Plazma Örnek Kabı Mor kapaklı tüp (EDTA) Örnek Alma Numunenin alınma zamanı önemlidir. Sabah saat 6.00-8.00 arasında maksimum, saat 21.00-22.00 arasında minimum seviyededir Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Radyoimmünassay (RIA) Numune Red Nedenleri Numunenin soğuk ortamda gelmemesi, aşırı hemoliz, lipemi ve radyoizotop madde kullanımı Kullanımı Adrenal kortizol üretiminin primer regülatuarı olan ACTH, hipotalamustan salgılanan kortikotropin releasing hormona (CRH) cevap olarak salgılanır. Pitüiter bez fonksiyonunu gösterir. Sabah saat 6.00-8.00 arasında pik düzeylerine ulaşır. Primer ve sekonder adrenal yetmezliğin ayırıcı tanısında kullanılır. Ayrıca Cushing hastalığı, ektopik ACTH üreten pitüiter tümörler, hipokortizolizm ve konjenital adrenal hiperplazi tanısında kullanılır. Primer adrenal yetmezlikte ACTH düzeyleri yüksek, kortizol düzeyleri düşükken, sekonder adrenal yetmezlikte hem ACTH hem de kortizol düzeyleri düşüktür. Cushing hastalarının %50 si normal değerler içinde olabilir. Akut stres (hospitalizasyon, cerrahi), alkol alımı, depresyon, ilaçlar (antikonvülsanlar, ektopik kortizon alımı) ve menstrüel siklus ACTH düzeylerini etkiler. 22 Aktive Protein-C Rezistansı (Apc-R) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce, heparin kullanımında ise 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları Kullanımı APC trombin ile protein C’ nin proteolitik aktivasyonundan üretilir. APC-rezistansı APC ilavesini takiben hasta plazmasının düşük antikoagülan cevabı ile karakterizedir. Başlıca faktörV Leiden (FVL) mutasyonuna bağlı olarak gelişen APC rezistansının araştırılmasında tarama testi olarak kullanılır. Venöz ve arteryel tromboembolik hastalık hikayesi olan kişilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Güvenilir bir APC-R testi için hastanın APTT düzeyleri normal olmalıdır. Lupus antikoagülan varlığında, Faktör VIII yüksekliği, gebelik ve oral kontraseptif kullanımında yalancı APC rezistansı görülebilmektedir. 23 Alanin Aminotransferaz (Alt, Sgpt) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta, Örnek alındıktan sonra mümkün olduğunca çabuk analiz edilmelidir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik-kinetik Numune Red Nedenleri Hemolizli numuneler Kullanımı ALT karaciğer, kalp, böbrek ve iskelet kasında bulunan bir enzimdir. Karaciğer fonksiyon testlerinden bir tanesidir. Karaciğer ve bilier hastalıkların tanısında kullanılır. Safra yolları obstrüksiyonu, karaciğer hastalıkları, kas zedelenmeleri, musküler distrofiler, akut pankreatit, konjestif kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hepatotoksik ilaçlar ALT düzeyinde artışa neden olurlar. 24 Albumin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum,1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Lipemi ve hemoliz içermeyen örnek tercih edilir.10/27/11 Kullanımı Plazmadaki proteinlerin %40-60’ını teşkil eder. Karaciğerde sentezlenir. Albumin, prealbumin ve transferrin ile birlikte negatif akut faz reaktanı olarak kabul edilir. Nutrisyonel durum ve kan onkotik basıncı hakkında bilgi verir. Dehidratasyon ve ampisilin kullanımı albümin yüksekliğine neden olurken, İV beslenme, siroz ve diğer karaciğer hastalıkları, alkolizm, gebelik, nefrotik sendrom, malabsorbsiyon, malnutrisyon, protein kaybettirici enteropatiler, hipertiroidizm, yanık, uzamış immobilizasyon, kalp yetmezliği ve diğer kronik hastalıklarda albumin seviyesi düşer. İV sıvı tedavisi verilmiyor veya karaciğer ve böbrek hastalığı yoksa serum albumin düzeylerinin düşük olması vücuttaki protein rezervlerinin azaldığını gösterir. 25 Albumin 24 Saatlik İdrar Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma 24 saatlik idrar ( bakınız ) Transport ve Saklama özellikleri Buzdolabında muhafaza edilmeli ve soğuk ortamda laboratuvara ulaştırılmalıdır. 24 saatlik idrar miktarı kaydedilmelidir Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Uygun alınmamış örnekler İnterfere edici faktörler -İdrar yolu enfeksiyonları, kan veya asid-baz anormalliklerinde yükselmiş MA seviyeleri elde edilir. Yanlış olarak prognozun kötüye gittiğini ifade eder. -Oksitetrasiklin test sonuçlarını interfere eder. Kullanımı Klinik kullanımı Böbreklerin etkilendiğinin ilk belirtilerindendir. Diyabetik komplikasyonların özellikle Diabetik nefropati, retinopati ve DM tip 1 in erken tanı ve tedavi takibinde kullanılır. Yaşları 12’den daha fazla olan her diabetik hastaya yılda bir defa yapılması tavsiye edilir. Diyabetik olmayanlarda mikroalbumin bulunuşu kardiyovasküler hastalıklarda ve hipertansiyonda yaşam süresinin erken bir indikatörüdür. Hayat sigortası yapan sigorta şirketleri tahmini yaşam süresini tespit etmede bu testten faydalanmaktadırlar. 26 Albumin (Mayi) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Vücut sıvıları(plevral mayi gibi) Örnek Kabı Jelsiz düz tüp, 2 ml Örnek Alma Aspirasyon ile alınmış örnek Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Uygun tüpe alınmamış örnek Kullanımı Vücut sıvılarındaki albumin onkotik basıncın temel elemanıdır. Mayide albumin eksuda ve transüda ayrımında kullanılır. Eksüda daha yüksek albumin düzeyleri içerir. Enflamasyon, malignite ve travmatik durumlardan kaynaklanabilir. Transüda tipik olarak daha düşük albumin düzeyleri içerir ve bu durumun başlıca nedeni kalp yetmezliğidir. 27 Albumin (Bos) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS, 1 ml Örnek Kabı Jelsiz düz tüp Örnek Alma Lumbar ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Kan içeren BOS numunesi Kullanımı BOS albumini kan beyin bariyerinin bütünlüğünü değerlendirmede kullanılır. Santral sinir sistemi enflamasyonu, travma, bakteriyel menenjit ve otoimmun hastalıklarda BOS albumin düzeyi artar. 28 Albumin Spot Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü idrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Örnek alınır alınmaz mümkünse soğuk ortamda muhafaza edilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Buzdolabında muhafaza edilmeli ve soğuk ortamda laboratuvara ulaştırılmalıdır. 24 saatlik idrar miktarı kaydedilmelidir. Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Uygun alınmamış örnekler Kullanımı Böbreklerin etkilendiğinin ilk belirtilerindendir. Diyabetik komplikasyonların özellikle Diabetik nefropati, retinopati ve DM tip 1 in erken tanı ve tedavi takibinde kullanılır. Yaşları 12’den daha fazla olan her diabetik hastaya yılda bir defa yapılması tavsiye edilir. Diyabetik olmayanlarda mikroalbumin bulunuşu kardiyovasküler hastalıklarda ve hipertansiyonda yaşam süresinin erken bir indikatörüdür. Hayat sigortası yapan sigorta şirketleri tahmini yaşam süresini tespit etmede bu testten faydalanmaktadırlar. İnterfere edici faktörler -İdrar yolu enfeksiyonları, kan veya asid-baz anormalliklerinde yükselmiş MA seviyeleri elde edilir. Yanlış olarak prognozun kötüye gittiğini ifade eder. -Oksitetrasiklin test sonuçlarını interfere eder. 29 Alfa-1 Antitripsin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Pozitif akut faz reaktanıdır. Elektroforezde alfa-1 bantının büyük kısmını oluşturur. Ayrıca serumda en yüksek konsantrasyonda bulunan proteaz inhibitörüdür. Her türlü enfeksiyon, travma, nekroz, oral kontra septifler ve gebelikte serum düzeyi yükselir. Ağır AAT eksikliğinde neonatal hepatit ve infantil siroz oluşur. Yetişkinde ise kronik bronşit ve amfizem gibi kronik akciğer hastalıklarına eğilim artar. 30 Allerji Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü plazma,serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp,edta’lı tüp Örnek Alma Kırmızı veya sarı kapaklı tüp,edta’lı tüp Transport ve Saklama özellikleri Venöz açlık kanı Çalışma Yöntemi Oda ısısı Numune Red Nedenleri Hemoliz ,lipemi, ikterik örnekler Kullanımı Spesifik IgE taramalarıyla allerjenlerin tespiti. immün kompleks testleri: -inek sütü -Asetil salitisik -Yumurta akı -Ot karışımı ( Domuz ayrığı,Güz çiğdemi,set çayır otu salkım otu) -Hububat karoşımı( çavdar,yulaf,buğday,arpa,mısır) -Polen karışımı(civan perçemi,sinir otu,kazayağı,ısırgan otu,altınbaşak) -Akar karışımı -Küf karışımı -Epitel karışımı (kedi-köpek epiteli,hint domuzu,kobay,sıçan,fare) -Yatak tüyleri ( Kaz tüyü,tavuk tüyü,ördek tüyü) -Beslenme Tarama ((Fx20) yumurta akı,inek sütü,morina balığı,buğday unu,yer fıstığı,soya,çilek,kereviz) -Ağaç KarışımıTX23( kayın,meşe,batı çınar,kavak,akasya) -Ağaç karışı TTx7( zeytin,söğüt,sarıçam,okaliptus,mimo za,kayeput) -Ağaç karışımı Tx1 ( Akça ağaç,Kızıl ağaç,huş ağacı,fındık,söğüt ) -Bal arısı 31 AFP Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz ve lipemi ve barkotsuz numune Kullanımı Hepatosellüler karsinom ve germ hücreli tümörlerde tümör belirteci olarak kullanılır. Özellikle hepatosellüler karsinom prognoz ve tedavi etkinliği takibinde önemlidir. Pankreas, mide ve kolon gibi diğer kanserlerde de yükselebilir. Ayrıca siroz, hepatit ve alkolik karaciğer hastalığı gibi benign durumlarda da yükselebilir. Gebelikte maternal AFP ölçümü önemlidir. Maternal AFP 12. Haftadan itibaren artmaya başlar. Gebelikte 15-19 haftalarda alınması tercih edilir. 15-21 haftalık gebeliklerde MoM değeri verilebilmektedir.nöral tüp defektleri için prenatal tarama testidir. Bazı yaklaşımlarda 1. Trimester tarama testini takiben 2. Trimesterde sadece AFP bakılması önerilmektedir. 32 Alkalen Fosfataz (ALP) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri 0-4 ºC’de 2-3 gün, -25 ºC’de 1 ay dayanıklıdır. Dondurma çözme sonrası örneklerde % 30’a kadar artış olabilir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, Enzimatik, kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz, EDTA ya da okzalat gibi antikoagülanlar kullanılmaz. Kullanımı Majör kaynakları kemik, karaciğer, endometrium (veya plasenta),bağırsak ve akciğer olan bir enzimdir. Düzeyleri yaş ve cinsiyete bağımlıdır. ALP aktivitesi çocukların hızlı büyüme çağlarında, kadınlarda ise gebeliğin son trimestresinde, menapozda artış gösterirArttığı Haller: Artan kemik metabolizmasına bağlı olarak kemik kırıklarının iyileşmesinde,primer ve sekonder hiperparatiroidide,osteomalazide, kemiğe ait metastatik karsinomlarda, myelomlarda, kemiklerin etkilendiği Hodgkin hastalığında, Paget hastalığında, Cushing sendromunda, Karaciğer hastalıklarından infeksiyöz mononükleosis, extrahepatik bilier tıkanma, CMV enfeksiyonlarında, kolanjitte hepatosellüler sarılıkta hepatocellüler karsinomda karaciğer absesinde sepsislerde, intraabdominal bakterial enfeksiyonlarda artar. Azaldığı haller: Hipotiroidi,ciddi anemiler. 33 Alkalen Fosfataz (Kemiğe Spesifik) Çalışma Zamanı Çarşamba Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELISA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Kemik yapım belirtecidir. Serum kemik ALP değerini en fazla artıran hastalık Paget hastalığıdır. Bunun yanında gelişme dönemi, kemik kırıklarının iyileşme dönemleri, hipotiroidi, kemik tümörleri gibi hastalıklarda da serumda yükselir. Kemik ALP’yi en az artıran hastalık osteoporozdur. 34 Alkalen Fosfataz İzoenzimleri Çalışma Zamanı Haftada 1 Sonuç Verme Zamanı Haftada 1 Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. EDTA, sitrat ya da okzalat gibi antikoagülanlar kullanılmaz Transport ve Saklama özellikleri Soğukta, 2-8 ºC’de bir hafta saklanabilir Çalışma Yöntemi Agaroz jel elektroforez Numune Red Nedenleri EDTA ,sitrat ya da okzalat gibi antikoagülanlar kullanılmaz. Hastadan açlık kanı alınmalıdır Kullanımı ALP yüksekliğinin hangi izoenzimden kaynaklandığını saptamak amacıyla kullanılır. Serum total ALP aktivitesi kemik, karaciğer, böbrek, barsak, plasenta, regan ve nagaogibi izoenzimlerin bileşimidir. Önemli olan serumda yüksek düzeydeki ALP’in karaciğer ya da kemik kaynaklı olup olmadığına karar vermektir. Karaciğer formu safra kanalı epiteli ile ilişkilidir ve kolestatik olaylarda artar. Paget hastalığında osteoblastların hiperaktivitesi nedeniyle kemik formu artar. İntestinal form ise O ve B kan grubu, yağlı yemek sonrası ve sirozda artış gösterirPlasental ve regan izoenzimi kanserli hastalarda artmıştır. 35 Alüminyum Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Serum, 24 saatlik idrar, spot idrar, BOS, mayi Örnek Kabı Lacivert kapaklı tüp Örnek Alma Numuneye uygun örnek alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri 24 saatlik idrar soğukta bekletilmeli ve transport edilmelidir. Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Uygun örnek kabına alınmamış örnek, Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Hemodializ hastalarının takibinde kullanılır. Böbrek yetmezliği, dialize bağlı demans, Hodgkin ve kistik fibrozisde artar. 100 ?g/L’nin üzerinde toksik etkilidir. 36 Amilaz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadann açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri 20-25 ºC’de 7 gün, 2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC’de 1 yıl stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, Enzimatik, Kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz, tokluk örneği Kullanımı Amilaz kompleks karbonhidratları yıkan hidrolaz grubu bir enzimdir. Temel kaynağı pankreas asiner hücreleri ve tükürük bezidir. İskelet kası, incebarsak mukozası ve fallot tüplerinde de az miktarda bulunur. Pankreas fonksiyon testlerinden biridir. Pankreatit, pankreatik kist, parotis bezi enfeksiyonları, intestinal obstrüksiyon, ektopik gebelik, viral enfeksiyonlar, perfore peptik ülser ve alkol kullanımı serum amilaz düzeyini arttırırken, pankreas yetmezliği, kistik fibrozis, ağır karaciğer hastalıkları ve pankreatektomi sonrası amilaz düzeyi düşer. Total amilaz ölçümü primer olarak pankreatit tanı ve tedavisinin takibinde kullanılmasına rağmen pankreasın spesifik bir indikatörü değildir. 37 Aminoasitler, Kantitatif (Serum, İdrar, Bos) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 10 gün sonra Örnek Türü Serum (3 ml), spot idrar, BOS. Hastanın doktoru tarafından doldurulacak bir bilgi formu veya hastanın anamnezinin örnekle beraber gönderilmesi gerekmektedir. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp, idrar kabı Örnek Alma En az 12 saat açlıktan sonra kan numunesi alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri 45 dk içinde serum ayrılmalıdır. Örnekler dondurularak saklanmalı ve mutlaka soğukta transfer edilmelidir. Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Hemoliz ve fibrin Kullanımı Aminoasitlerin saptanması ve takibinde kullanılır 38 Amonyak Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Heparinli plazma, 1 ml Örnek Kabı Yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Soğuk ortamda en kısa sürede laboratuara ulaştırılmalıdır. Örnekler bekledikçe amonyak düzeyinin artacağı unutulmamalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir) Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Örneğin soğuk ortamda laboratuara ulaşmaması, hemoliz, lipemi, uzun süre beklemiş ve barkotsuz örnekler. Kullanımı Hepatik ensefalopati tanısı ve hiperalimentasyon tedavisi alan hastaların takibinde kullanılır. Karaciğer yetmezliği, Reye sendromu, siroz, gastrointestinal kanama, portal-sistemik şantlar ve bazı böbrek hastalıklarında amnoyak düzeyleri artabilir. Üre siklus defektlerinden hiperamonyemi tip I, argininemi ve ornitinemide açlık amonyak düzeyleri artarken, hiperamonyemi tip II, sitrillünemi, argininosüksinik asidüri ve lizin intoleransında diyetle protein alımını takiben amonyak düzeyleri artar. 39 Anti Beta-2 Glikoprotein IgA,G,M Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında 2 gün Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz ve Hemolizli numuneler. Kullanımı Antifosfolipid sendrom,arterial ve venöz tromboz riskinini araştırılması 40 Anti CMV IgM, Ig G Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve barkotsuz tüpler Kullanımı Organ transplantasyonu için donör ve alıcının taranması, CMV enfeksiyonlarının taranması amacıyla kullanılır. CMV herpes virus ailesinden seksüel, transplasental, damlacık, idrar ve servikal sekresyonlar, anne sütü, kan ürünleri ve transplante organlardan bulaşan bir virustür. Enfeksiyonların çoğu asemptomatiktir. Virus birçok organ sistemini etkiler, hastanın yaşına ve immun durumuna bağlı olarak değişik klinik problemlere neden olur. İmmünsupresif tedavi alan renal trasplant hastalarında transplant sonrası 2 ay içinde semptomlar ( ateş, artralji, pnömoni, lökopeni)ortaya çıkar. Daha sonraki aylarda hepatit ve retinit ortaya çıkar. Neoplastik ve otoimmun hastalıklarda CMV infeksiyonu görülme riski artmıştır. CMV Ig G hastalıktan koruyucu değildir.Konjenital CMV intrauterin enfeksiyondur. İntrauterin enfeksiyon geçiren infantların %95’i doğumda hiç semptom vermez ancak ileriki dönemlerde mental retardasyon ve işitme kaybı ortaya çıkar.Eğer anne gebeyken primer enfeksiyon geçirirse fetüslerin yaklaşık %50’si enfekte olur.Maternal IgG fetus için koruyucu değildir. İnfant-infant,infantsağlık ekibi geçişleri nadirdir. Akut enfeksiyonun erken dönemlerinde henüz antikorlar tespit edilemeyebilir. Negatif sonuçlar enfeksiyonu ekarte ettirmez. Klinikle uyum lu olmayan pozitif sonuçlar primer enfeksiyon tanısı koydurmaz. Bu durumda avidite testi ile takip edilmelidir. 41 Anti CMV Avidite Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Primer CMV infeksiyonu tanısı ve fetüsün infeksiyondan etkilenip etkilenmediğinin tespitinde kullanılır. CMV infeksiyonun muhtemel başlangıç tarihi hakkında bilgi sağlar. ( Son 3 ay ) 42 Anti Delta Antijeni Çalışma Zamanı Perşembe Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Kullanımı HBV ile infekte hastaların Delta ajanı ile koinfeksiyonunu tespit etmek için kullanılır. Hepatit D virüsüdür. Delta hepatitine neden olur. HDV, karaciğere geçebilmek ve infektif olabilmek için HBV virüsüne girmek zorundadır. Delta antijeninin bulunuşu, fulminant hepatit ve kronik hepatitin yüksek insidansı ile ilişkilidir. HBV infeksiyonuna bağlı fulminant hepatitlerin yaklaşık %30-50’si delta ajanı ile koinfekte veya süperinfekte şeklindedir. Yükseldiği durumlar -HDV antijeni, infeksiyonun bulaşmasından birkaç gün sonra immunoassay yöntemi ile saptanabilir. Hastalığın erken döneminde IgM ve Total HDV antikorları saptanır. -Devamlı yüksekliği hastalığın kronikleştiğini gösterir. 43 Anti Ds DNA Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi ELISA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi Kullanımı Double-stranded DNA’ya karşı oluşan IgG yapısındaki antikorlar SLE için karakteristiktir. AntidsDNA testi, SLE li hastaların %40-60 da bulunan native DNA antikorlarını tanımlamak için kullanılır. SLE tanı, prognoz ve tedavinin takibinde kullanılır. Anti Sm antikoru ile birlikteliği SLE için % 40-90 tanı koydurucudur. Anti-dsDNA varlığı lupus nefriti ile koreledir. Mikst bağ dokusu hastalığı, Sjögren sendromu ve progressif sistemik sklerozda da düzeyleri yükselir. Anti ds DNA ölçümleri semikantitatiftir. Antikor düzeylerindeki küçük değişiklikler her zaman klinik anlam taşımaz. 44 Anti Endomisyum Antikor ( EMA Ig A ) Çalışma Zamanı Haftada bir gün ( Biriken örnek sayısına göre ) Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri 1 hafta 2-8°C’de , daha uzun sürede -20°C’de saklanmalıdır. Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Uygun örnek kabına alınmamış, hemolizli serum Kullanımı Celiac sprue ve dermatitis herpetiformis tanı ve tedavi takibinde kullanılır. IgA yapısındadır ve glutensiz diyet ile tedavi sonrası düzeyleri düşer. Gluten içeren diyete tekrar başlanırsa 2-3 ay sonra EMA’ da pozitifleşme görülür. Selektif Ig A eksikliğinde test yalancı negatiflik verebileceğinden Ig G temelli testler yapılmalıdır. 45 Anti Faktör X A Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı plazma 1 ml Örnek Kabı Mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında ve buzdolabında 4 saat Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun örnek kabına alınmamış örnek, Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Heparin ve düşük molekül ağırlıklı heparin kullanımında ilaç düzey takibi 46 Antifosfolipid Antikorları (Aca) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 ºC’de saklanabilir Çalışma Yöntemi ELİSA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi Kullanımı SLE ve birçok kollegen doku hastalığında, infeksiyonlarda, malignitelerde ve çeşitli ilaçların kullanımı ile pozitif olabilen ACA varlığında tekrarlayıcı trombozlara sık rastlanırACA myokard enfarktüsü, venöz tromboz, trombositopeni ve/ veya rekürren abortusa eğilimli kişilerde bulunur. Anti-kardiyolipin IgG nin orta ve yüksek düzeylerde saptanması (tek başına veya IgM ve IgA ile birlikte) bu komplikasyonlara eğilimli kişileri daha iyi belirler. Ayrıca antikardiolipin antikorlarının bir alt grubu SLE hastalarında sıkça gözlenir. IgG 48 u/ml üzeri pozitif 47 Anti Fosfatidilserin IgG,A,M Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında 2 gün Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemolizli ve barkorsuz numuneler Kullanımı Antifosfolipid sendrom,trombotik riskin değerlendirilmesi 48 Anti-Gad, (Gad-65, Gada) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışma zamanından 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Tip 1 diabetes mellitus, otoimmun endokrin hastalıklar (tiroidit, pernisiyöz anemi vb.) ve otoimmun ensefalomiyopati tanısında kullanılır. Yeni başlayan tip1 diabetes mellitus hastaların %7080’inde görülür. 49 Anti Gliadin IgA Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Haftada bir gün ( Biriken örnek sayısına göre ) Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri 1 hafta 2-8°C’de , daha uzun sürede -20°C’de saklanmalıdır. Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Glutende bulunan bir proteine karşı oluşan antikorlardır. Celiac hastalığı ve gluten sensitif enteropatiler için tarama testi olarak kullanılabilir. Kesin tanı konmuş hastalarda tedavi takibinde (özellikle EİA) değerlidir. 50 Anti-Glomerüler Bazal Membran Antikor (Agbm) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi IFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Glomerülonefrit, Goodpasteur sendromu ve daha nadirende idiyopatik pulmoner fibrozis tanısında ve bu hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Glomerül bazal membranda bulunan tip IV kollajene karşı oluşmuş antikordur. Aynı zamanda alveolar bazal membranla da çarpraz reaksiyon verir ve bu özelliği ile de Goodpasteur sendromunun tanısında kullanılır.AGBM normal popülasyonda görülmez. 51 Anti HAV Total Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Anti-HAV IgM antikoru semptomların görülmesinden sonra belirlenebilir ve akut enfeksiyondan 3-6 ay sonra saptanamayacak düzeylere düşer. AntiHAV Ig G düzeyleri virüs temizlendikten sonra (2-3 ayda) belirir ve yıllarca kalır. Bu test ile IgG ve IgM antikorları ayırt edilemez. İmmunglobulin verilmesi, transfüzyon gibi durumlarda pasif olarak edinilmiş antikorlar nedeniyle geçici pozitif sonuçlar elde edilebilir. Semptomlardan önceki dönemde akut hepatit A enfeksiyonunun tespiti için faydalıdır. 52 Anti HAV Ig M Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Hepatit A virüsü, picornaviridae ailesinin hepatovirus genusunda yer alan, fekal-oral bulaşan akut hepatite neden olan bir virüstür. 15-45 günlük bir inkübasyonu takiben semptomların ortaya çıkması ile beraber kanda IgM grubu antikorlar meydana gelir. AntiHAV IgM düzeyleri, hepatit A enfeksiyonundan 3-6 ay sonra ölçülemeyecek düzeylere iner. Anti HAV IgM pozitifliği akut veya subklinik hepatit A enfeksiyonunun tanısında, hepatit A enfeksiyonunun akut ve nekahat dönemlerinin ayırımında faydalıdır. Enfeksiyonun erken döneminde yalancı negatif sonuç alınabileceğinden kuvvetli şüphe varlığında test tekrarlanmalıdır. HAV aşılaması sonrasında pozitiflik görülebilir. 53 Anti HBc IgG (TOTAL) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Anti-HBc, hepatit B enfeksiyonu semptomlarının görülmesinden kısa bir süre sonra belirir ve hepatit B ile teması gösteren tek serolojik belirteç (occult hepatit) olarak yıllarca kalabilir. Başlangıçta oluşan Anti-HBc’nin çoğunluğu Ig M’den oluşur. HBs antijen ve anti-HBs antikorunun görülmediği yeni başlayan enfeksiyonlarda Anti-HBc antikoru tek marker olabilir. Daha önce hastanın HBV enfeksiyonu geçirip geçirmediği hakkında bilgi verir ve immuniteyi, iyileşmeyi göstermede yararlıdır. Anti-HBc IgM ile beraber bakıldığında akut ve kronik HBV enfeksiyonu ayırıcı tanısında değerlidir. Pozitif sonuç devam eden veya geçirilmiş hepatit B enfeksiyonunu gösterebilir. Diğer hepatit B serolojik markerlarının, yükselmiş karaciğer enzimlerinin veya anamnezde risk faktörlerinin eşlik etmediği durumlarda yalancı pozitiflik de akla gelmelidir. 54 Anti Hbc Igm Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Anti-HBc Ig M, septomların görülmesinden hemen sonra belirir ve 6 aya kadar mevcut olabilir. HBs antijen ve Anti-HBs’nin serumda saptanamadığı ( pencere dönemi ) akut hepatit B enfeksiyonlarında Anti-HBc Ig M saptanabilen tek serolojik marker olabilir. HBs antijen ve Anti-HBs ve Anti-HBc Ig M kullanılarak akut ve kronik hepatit B enfeksiyonunun ayrımı yapılabilir. Pozitif Anti-HBc Ig M sonucu yeni akut hepatit B enfeksiyonunu gösterir. Ayrıca kronik aktif hepatitin alevlenme döneminde de saptanabilir. 55 Anti Hbe Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı İnsan serumu ve plazmasında bulunan hepatit B e ag antikoru (anti HBe) kalitatif tespiti amaçlı bir mikropartikül enzim immünolojik tetkiktir. Anti HBe antikoru yalnızca hepatit B viral enfeksiyonu ile ortaya çıkmaktadır ve HBV enfeksiyonu takibinde kullanılır. Akut hastalıktan iyileşme döneminde olan bir hastanın serumunda, HBe antijeni saptanamaz düzeye geldiğinde Anti-HBe antikoru görülmeye başlar. Akut hepatit B enfeksiyonu geçirip iyileşmiş hastada bu antikor yıllar sonra da saptanabilir. HBV taşıyıcısında pozitif Anti-HBe sonucu, virusun inaktivitesinin ve bulaştırıcılığının az olduğunu gösterir ve ayrıca karaciğer histolojileri ve karaciğer fonksiyon testleri genellikle normaldir. Buna rağmen Anti-HBe’ nin pozitif olduğu, HBV-DNA’sı pozitif olan hastalarda aktif viral replikasyon ve progresif karaciğer hastalığı olabilir. Precor mutantlarında HBe Ag pozitifliği ile birlikte anti-HBe antikoru pozitifliği birlikte görülebilir. HBe antijenin veya Anti-HBe olmaması veya saptanmaması kronik hepatit B taşıyıcılığını veya bulaştırıcılığını ekarte ettirmez. 56 Anti HCV Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı HCV enfeksiyonu tanısında kullanılır. Rekombinant HCV antijeni içerir. (Hcr43, c200, c100-3, NS5). İnsan serumu veya plazmasında, HCV’ye karşı oluşmuş antikorların kalitatif tayinini yapar. Mikropartikül enzim immünolojik tetkiktir. Anti-HCV, enfeksiyonunun erken döneminde saptanamaz. Genellikle enfeksiyonun geç evresinde kanda bulunur. Anti-HCV, nötralizan bir antikor olmadığından immunite gelişimine neden olmaz ve anti-HCV bulunması immuniteyi göstermez. Pozitif sonuçlar diğer yöntemlerle (HCV-RIBA) testi ile doğrulanmalıdır. Sonucun negatif olması klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir. Zamanla anti-HCV düzeyi negatifleşebilir. HCV enfeksiyonlu anneden doğanlarda anti-HCV oluşumu gecikebilir. Erken dönemde akut hepatit C enfeksiyonunu saptamak için yararlı değildir. Geçirilmiş veya kronik hepatit C enfeksiyonlarının ayırımında yararlı değildir. 57 Anti HBs Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numune Kullanımı İnsan serum ve plazmasında HBV’ye (HBs Ag) karşı immunitenin tespitinde kullanılır. HBV enfeksiyonu bitişi ile beraber (HBs Ag kaybolduktan sonra) antiHBs oluşur. HBV enfeksiyonuna karşı koruyuculuğu göstermede, ayrıca HBV aşılamasından sonra immunitenin tespitinde de kullanılır. Hastanın klinik bulguları ve diğer hepatit markerları ile birlikte değerlendirilmelidir. Akut hepatit B virus enfeksiyonunun gösterilmesinde yararlı değildir. Anti-HBs düzeyleri zamanla düşebilir. Pasif olarak edinilmiş antikorlar (geçmişteki immunglobulin tedavisi transfüzyon gibi) immuniteyi yansıtmaz. 58 Antihemofilik Faktör B, Christmas Faktör Çalışma Zamanı 2 Haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk degerlendirmesi yapildiktan sonra kumadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise 2 gün önce tedavi kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan orani, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Karaciğerde sentezlenen vitamin K bağımlı bir serum proteazdır .Konjenital eksikliği X`e bağlı resesif hemofili B hastalığına neden olur. Faktör IX eksikliğinde APTT uzar, PT normaldir. Akkiz faktör IX eksikliği ise oral antikoagülan kullanımı, şiddetli karaciğer hastalığı ve K vitamini eksikliğinde görülebilir. Hafif hemofili B : %6-40 59 Anti HIV Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı HIV tanısında kullanılır.AIDS 2 tip HIV tarafından oluşturulmaktadır. HIV cinsel temas, kan ve kan ürünleri, prenatal ve perinatal enfeksiyon yolları ile bulaşabilir. HIV-1 virusu, asemotomatik enfekte bireylerden ve AIDS’lilerden izole edilir. İnsan serum ve plazmasında eş zamanlı HIV1 ve HIV2’ye karşı antikorların ve p24 antijeninin kalitatif tayini içindir. HIV ile karşılaşıldıktan sonra 6-12. haftadan önce pozitifliği saptanmaz. AİDS geliştikten sonra hastalığın son evrelerinde antikor düzeyi saptanabilir sınırın altına düşebilir. Pozitif ve negatif sonuçlar dikkatlice değerlendirilmelidir. Pozitif sonuçlar Western Blot ve PCR ile doğrulanmalıdır. Test istemlerinde hasta hakkında tüm bilgiler verilmelidir. Aktif enfeksiyon, pasif transfer veya anneden geçen antikorların ayırımında yararlı değildir. Testin pozitif prediktif değeri populasyondaki HIV enfeksiyonunun varlığına bağlıdır. Net sonuç alınamayan Western blot testleri 6-8 hafta sonra tekrarlanmalıdır. Pozitif çıkan sonuçlar bildirilmelidir. 60 Anti Histon Antikor Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Histonlar çift sarmallı DNA yapısının stabilizasyonunda rol oynarlar. Bilinen 5 farklı tipi vardır: H1, H2A, H2B, H3 ve H4. Sıklıkla ilaçla ilişkili ( özellikle Prokainamid, Hidralazin...) lupus erythematosus ( % 95 )’ta pozitif saptanır. Ayrıca sistemik lupus erythematosus ( SLE ) % 30-% 70 ve romatoid artritli hastaların % 15-50’inde pozitif bulunabilir. 61 Anti-Mitokondrial Antikor (AMA) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İFA, Immünobloting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı AMA iç mitokondrial membrana karşı oluşmuş bir antikordur. Çoğunlukla IgG tipindedir ve direkt olarak karaciğer ve safra kanalı hasarına neden olduğu kanıtlanamamıştır. Genellikle kadınlarda görülen primer biliyer siroz tanısında kullanılır, fakat tanı konulduktan sonra hastalığın seyri hakkında bilgi vermez. Ayrıca CREST sendromu ve diğer otoimmün hastalıklarda da (SLE, romatoid artrit) görülebilir. 62 Anti Nükleer Antikor (Ana) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi Kullanımı Sonuçlar hastanın klinik durumuna göre değerlendirilirSLE, Diskoid Lupus Eritamatozus, ilaçların neden olduğu Lupus Eritamatosuz, Miks bağ dokusu hastalığı,Sjögren Sendromu, Skleroderma, Romatoid Artrit, CREST, Polimyozit ve Dermatomyozit gibi hastalıklarda pozitiflik görülür. Sistemik veya organ spesifik otoimmün hastalıkların tanısında kullanılır. 63 Anti-Nötrofil Sitoplazmik Antikor Anca (c-ANCA, p-ANCA) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi IFA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi Kullanımı Sitoplazmik nötrofil antikorunun iki tipi vardır: cANCA ve pANCA. cANCA proteinaz 3’e spesifiktir, nötrofil ve monositlerin diffüz sitoplazmik boyanma paternidir. Wegener granülomatozisli hastalarda bulunur. pANCA miyeloperoksidaz, elastaz ve laktoferrine spesifiktir,nötrofillerin perinükleer boyanma paternidir. Miyeloperoksidaz için spesifik olan pANCA sistemik vaskulitli hastalarda bulunur. Nötrofil lizozomal enzimlere karşı spesifik olarak gelişen antikorları saptar. Wegener granülomatozis ve sistemik vaskulitlerin (özellikle renal ve pulmoner tutulumların) tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. Good pasteur sendromu ve SLE’de pozitif test sonuçları görülebilir 64 Anti Ribozomal P Protein Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmünobloting Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi,barkotsuz numuneler Kullanımı SLE,Romatoid artritte pozitif bulunur. 65 Anti Sentromer Antikor Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı CREST varyant skleroderma hastalarının % 8090’ında pozitiftir. Ayrıca Reynoud hastalığında % 30, Mikst konnektif doku hastalığında %12, diffüz skleroderma, intertisyel pulmoner fibrozis, primer bilier siroz, SLE ve romatoid artrittede daha düşük oranlarda pozitif bulunabilir. 66 Anti-Smooth Muscle Antikor (Asma) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi IFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı ASMA karaciğer ve safra kanalının otoimmün hastalıkları ile ilişkilidir. Bu immün cevabın hastalığın oluşumundan sorumlu olduğuna inanılır. Kronik aktif hepatit nedeninin araştırılmasında kullanılır. yüksek titrede pozitiflik (>1/80) büyük olasılıkla kronik aktif otoimmün hepatiti, düşük titrede pozitiflik ise (<1/80) primer biliyer siroz, viral hepatit veya kronik alkolik hepatit olasılığını düşündürür. Ayrıca EBV enfeksiyonları, malign melanom, meme ve over karsinomları, safra obstrüksiyonları ve normal popülasyonda da ASMA pozitifliği saptanabilir. 67 Antistreptolizin O (Aso) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlıktan sonra Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometri (latex) Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, oda ısısında beklemiş numune Kullanımı Grup A beta hemolitik streptokokların ürettiği streptolizin O enzimine karşı oluşan antikorlardır. A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonlarının tanısında ve takibinde kullanılır. ASO’nun seri ölçümleri tek bir ölçüme göre daha anlamlıdır. Antibiyotik tedavisi streptokokal antikor cevabını süprese edebilir. Tek bir sonuç ASO konsantrasyonundaki bir değişiklik konusunda bilgi sağlamayacağından, test 1-2 hafta sonra tekrar edildiği taktirde daha uygun değerlendirme yapılır. 68 Anti - Sm Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı nRNP ve Sm small ribonükleoprotein grubundadır. SLE için oldukça spesifik bir testtir. Anti ds DNA ile birlikte SLE için patagonomiktir. Ancak hastaların yalnızca % 5-10’unda pozitiftir. 69 Anti Sm/RNP Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı nRNP ve Sm small ribonükleoprotein grubundadır. Mikst konnektif doku hastalığı ( MCTD, Sharp sendromu ) için karakteristiktir. Bu hastalıkta % 95 – 100 pozitif saptanmaktadır. Hastalığın klinik aktivitesi ile antikor titresi korelasyon gösterir. SLE ‘de % 30- 40 pozitif saptanır ve genellikle Sm antikorları ile birlikte bulunur. 70 Anti - SSA - Ro52 Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Çeşitli otoimmun hastalıklarla ilişkilidir. En sık Sjögren Sendrom’lu hastalarda ( % 40- 80 ) pozitif bulunur. Ayrıca SLE ( % 30-40 ), primer bilier siroz’da ( % 20 ) ve kronik aktif hepatitte pozitif bulunabilir. Neonatal lupus erythematosus hastalarında çok yüksek oranda pozitif saptanmaktadır. 71 Anti-SSB Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Sıklıkla Sjögren’s sendromu (% 40-80 ) ve SLE’de (% 10-20 ) özellikle kadınlarda pozitif saptanır. Sjögren’s sendromunda sıklıkla SS-A ve SS-B birlikte pozitif saptanır. 72 Anti -Jo1 Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Jo-1 antijeni; sitoplazmik fosfoprotein Histidil-tRNA sentetazdır. Polimiyozitli hastaların % 25-35 ‘inde pozitif bulunur. Sıklıkla akciğerlerin intertisyel fibrozisi ile ilişkilidir 73 Anti Scl 70 Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İmmun Blotting Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı DNA’nın replikasyonu ve transkripsiyonunda rol alan DNA topoizomeraz 1 enzimine karşı oluşan antikorların tanımlanmasında kullanılır. Nükleoplazmada ve daha yüksek konsantrasyonda olmak üzere nükleolusta bulunmaktadır. Progresif sistemik sklerozis ( diffüz form) tanılı hastaların, kullanılan test metodu ve hastalığın aktivite derecesine göre değişmekle birlikte % 25-75’inde pozitiftir. Sınırlı sklerodermada görülmez. 74 Anti Rubella IgM ,G, Avidite Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün ( Avidite 1 hafta sonra ) Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter, barkotsuz tüpler Kullanımı Rubella virüsü çocuk ve erişkinlerde genelde hafif, kendini sınırlayan egzantamatöz viral hastalıktır (makülopapüler döküntü, ateş, halsizlik ve lenfadenopati). Enfeksiyonun hamilelik döneminde geçirilmesi önemlidir. Primer prenatal rubella infeksiyonları ise çok yıkıcı neden olabilir. Hamileliğin birinci trimesterinde geçirilen enfeksiyonlar fetal ölüme veya konjenital rubella sendromuna (katarakt, sağırlık, kardiyak anomaliler ) neden olur. Konjenital veya geçirilmekte ( akut ) olan rubella enfeksiyonunun tanısında Rubella Ig M, başarılı bir immünizasyonu veya geçirilmiş enfeksiyonu belirlemek için Rubella Ig G testi kullanılır.Avidite testi enfeksiyonun başlangıcının 3 aydan daha eski olduğunu ayırt edebildiğinden enfeksiyon başlangıç tarihi hakkında bilgi verir. 75 Antitrombin III Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Heparin kullanıyorsa testten 2 gün önce kesilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Hemen laboratuvara ulaştırılmalı. Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, heparinli ve pıhtılı numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları ve barkotsuz numuneler Kullanımı ATIII pıhtılaşma sisteminde Trombin, Faktör IXa, Xa, XIa, XIIa’ yı inhibe eder. Etkisi heparin ve heparan sülfatla artar. Eksikliği tromboza neden olmaktadır. Homozigot eksikliği nadir olup yaşamla bağdaşmaz. 2 tip eksikliği vardır. Tip I (kantitatif), Tip II a,b,c (kalitatif). Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunabilir. Karaciğer hastalığında, nefrotik sendromda, DIC, L-asparajinaz, heparin Kullanımı:nda ATIII düzeyi düşük bulunur. Trombozdan sonraki akut dönemde ATIII aktivitesi tüketime bağlı olarak düşük bulunur. Bu nedenle akut dönem geçtikten sonra ( 6 ay sonra) ATIII ölçülmelidir 76 Apolipoprotein A,B Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Numune alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Başlıca aterojenik kalp ve periferal arter hastalığının riskini saptamada kullanılan bir testtir. Apolipoprotein A-1’in (HDL’nin majör proteinidir) düşük konsantrasyonu, anjiografik koroner arter hastalığı olan hastaların saptanmasında HDL kolesterol, kolesterol veya trigliseridden daha kullanışlıdır. Myokard enfarktüsü geçirmiş kişilerde yapılan çalışmalar da koroner arter hastalığının göstergesi olarak apolipoprotein A1’in düşük konsantrasyonunun daha iyi olduğu gösterilmiştir. 77 ( Anti Tiroglobulin ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numune Kullanımı Otoimmun tiroid hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılır. TPO antikorları ile karşılaştırıldığında önemi daha azdır. Hashimato tiroiditi, Graves hastalığı, tiroidit karsinomları, idiopatik miks ödem, pernisiyöz anemi, SLE ve de Quervain subakut tiroiditinde düzeyi yükselebilir. Normal populasyonun %10’da hafif yükseklik görülebilir. Ayrıca tiroglobülin düzeyi düşük olan hastalarda da antitiroglobülin düzeyine bakılmalıdır. Tiroglobülin antikorlarının varlığı, tiroglobülin ölçümünde interferansa neden olabilir 78 Anti TPO Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 5 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikterve barkotsuz numune Kullanımı Otoimmun tiroid hastalıklarının(Hashimato tiroiditi, idiopatik miksödem, Graves hastalığı vb.) tanısında kullanılır. Otoimmun tiroid hastalığı olan kişilerde TPO konsantrasyonu hastalığın şiddeti ile korelasyon gösterir. Ayrıca diğer bazı otoimmun hastalıklarda da (Addison hastalığı, pernisiyöz anemi, tip1 diabetes mellitus) pozitif sonuçlar elde edilebilir 79 Anti Toxo IgG,M, Avidite Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün ( Avidite 1 hafta sonra ) Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter, barkotsuz tüpler Kullanımı Toxoplasma gondii, yetersiz pişirilmiş etlerle ve diğer kontamine materyallerle bulaşır. Enfeksiyon akut olarak enfekte annelerden fetusa transplasental olarak geçer. Intrauterin enfeksiyonlar intrauterin ölüme yol açar. Eğer fetus yaşarsa chorioretinitis ve serebral kalsifikasyon oluşur. Konjenital toxoplasmosis, körlük, konvulsif hastalıklar ve psikomotor retardasyon nedenidir. Akut Toxolasmosis enfeksiyonunda antikorlar 1-2 haftada oluşur ve 6-8 haftada pik yaparlar. Toksoplazma Ig M pozitifliği akut,Toxoplazma IgG pozitifliği geçirilmiş enfeksiyonu gösterir. İmmünsüprese hastalarda sonuçları değerlendirmek zordur. Ayrıca birkaç ay önce kan ve kan ürünleri transfüzyonu yapılmışsa veya reaktifin reagent bileşenlerine karşı antikor bulunan hasta serumlarda etkileşim olabileceğinden bu hastalarda pozitif test sonuçları hastanın hikayesi ve diğer testler ile birlikte değerlendirilmelidir. Avidite testi enfeksiyonun başlangıcının 4 aydan daha eski olduğunu ayırt edebildiğinden enfeksiyon başlangıç tarihi hakkında bilgi verir. 80 APTT Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı plazma, 1 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Hasta heparin kullanıyorsa bir sonraki dozdan 1 saat önce numune alınmalıdır. Heparin uygulanan koldan kan alınmamalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Alınan örnek bekletilmeden laboratuvara ulaştırılır. Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları Kullanımı APTT intrinsik koagülasyon yolunun (faktör XII, XI, VIII, IX) taranmasında kullanılan genel bir koagülasyon testidir. Heparin tedavisinin takibi, hemofili A ve B taramasında kullanılır. Eğer PT normal ise Faktör VIII, IX, XI ve XII’ de bozukluk görülebilir. Bu faktörler de normalse; prekallikrein ve HMW kininojen bozukluğu ve dolaşımda inhibitör olabilir. Uzamış APTT; heparin ve antikoagülan kullanımı, faktör eksikliği, lupus antikoagülan ve dolaşımdaki inhibitörler nedeniyle olabilir. 81 AST Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transport edilmelidir. Örnek alındıktan sonra mümkün olduğunca çabuk analiz edilmelidir. 2-8 º C’de 24 saat, -20 º C’de 1 yıl stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik-kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı AST en çok karaciğer, kalp ve iskelet kasında olmak üzere birçok dokuda mevcuttur. Herhangi bir nedene bağlı karaciğer hücre zedelenmesi ya da hasarı, kolestatik ve obstrüktif sarılık, kronik hepatitler, enfesiyöz mononüleoz, kalp ve iskelet kası travması, kalp ve iskelet kası enflamatuar hastalıkları, akut MI, ağır egzersiz, kalp yetmezliği, ciddi yanıklar, hipotiroidizm, inetsinal obstrüksiyon, malign hipertermi ve talasemi majorda serum AST düzeyi artar. AST alkolik karaciğer hastalıklarında ALT’ye göre daha sensitiftir. 82 Bakır Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Plazma, 1 ml Örnek Kabı Lacivert kapakli eser element tupu Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Serumda bakirin %95`i seruloplazmine, gerikalani albumine baglidir. Eksikligi buyume bozukluguna ve eritropoez bozukluguna neden olur. Enfeksiyon, inflamasyon, gebelik, losemi, bilier siroz, hodgkin hastaligi, pellegra, pulmoner tuborkiloz, anemi, talesemi major ve minor, akut MI, romatoid artrit, hipotiroidizm, hipertiroidizm, kollagen doku hastaliklari ve bazi malignitelerde serum bakir duzeyi artarken wilson hastaligi, GIS hastaligi, kistik fibrozis, nefrotik sendrom, yaniklar ve protein malnutrusyonunda serum bakir duzeyi duser. 83 Bakır ( Dokuda) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Karaciğer biyopsi numunesi Örnek Kabı kuru ve boş tüp Örnek Alma örnek taze olmalı Transport ve Saklama özellikleri Buz dolabında 1 hafta Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri oda ısısında kabul edilmez. Kullanımı Wilson Hastalığı 84 Balgam Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Aspirasyon/sürüntü materyali Örnek Kabı Steril kapaklı kap Örnek Alma 1- Ağız ( varsa protez çıkarılarak) su ile çalkalanır. 2- Derin öksürük sonrası tek seferde örnek alınır. 3- Kapak hemen kapatılır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında (< 2 saat ) saklanmalıdır. Çalışma Yöntemi Bakteriyolojik kültür Numune Red Nedenleri Balgam materyali içermeyen nazofarenks materyali, tükrük, non steril kapta ise red edilir. Kullanımı Alt solunum yolu infeksiyonuna neden olabilecek aerobik ve anaerobik bakterilerin izolasyonu 85 Bence- Jones Proteini Lambda Hafi Zincir (İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, İdrar 1 ml,spot idrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma 24 saatlik idrar ( bakınız) Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı paraproteinemilerde özellikle hafif zincir hastalıklarının saptanmasında kullanılır. 86 Beta HCG Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz,barkotsuz numune Kullanımı hCG non-kovalent bağlı 2 subunitesi olan bir glikoproteindir. -? subunitesi LH,FSH ve TSH ile benzerdir. -ß subunitesi diğer pituiter hormonlardan farklıdır. Gebelik tanısı -Ektopik gebelik tanı ve takibi -In vitro fertilizayon takibi Testiküler ve trofoblastik tümörlerin tanısı 87 Beta HCG ( Dilüe ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz,barkotsuz numune Kullanımı hCG non-kovalent bağlı 2 subunitesi olan bir glikoproteindir. • - ? subunitesi LH,FSH ve TSH ile benzerdir. • - ß subunitesi diğer pituiter hormonlardan farklıdır. Gebelik tanısı • Ektopik gebelik tanı ve takibi • In vitro fertilizayon takibi • Testiküler ve trofoblastik tümörlerin tanısı 88 Beta2 Mikroglobulin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi MEIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter,barkotsuz numune Kullanımı İnflamasyon, otoimmun hastalıklar, lenfoid maligniteler ( multiple myeloma gibi...) ve viral infeksiyonlarda düzeyi artabilir. Özellikle multiple myelomada prognostik öneme sahiptir. 4 mg / dL ‘nin üzeri kötü prognoz göstergesidir. Tubuler fonksiyon bozukluğu olan hastalarda serumda düzeyi azalırken, idrarda seviyesi yüksektir. 89 Beta Talassemi Mutasyon Analizi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 4 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi HBB tüm gen dizi analizi ( 22 mutasyon ) Numune Red Nedenleri Yetersiz ,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Beta talasemi, hemoglobin beta zincirinin kusurlu veya yetersiz sentezlenmesinden kaynaklanan hipokrom mikrositer anemi ile sonuçlanan otozomal resesif geçişli kalıtsal bir hastalıktır. Kalıtılan ailelerden her ikisinin (homozigot) mutant olması hastalığın majör formu ile sonuçlanmaktadır. ailelerden biri normal diğeri mutant (heterozigot) ise hastalığın minör formu oluşmakta ve β-talasemi taşıyıcılığı söz konusu olmaktadır. Ülkemizdeki taşıyıcı sıklığı %2.1 olarak bildirilmiştir. Hipokrom mikrositer anemi ve azalmış HbA miktarı hastalığa spesifik olup klinik tablo talaseminin çeşitlerine göre değişmektedir. Talasemi moleküler genetik tanısı, presemptomatik dönemdeki riskli aile bireylerinin belirlenmesinde, prenatal tanıda ve bazı vakalarda klinik fenotipin öngörülmesinde kullanılmaktadır 90 Bikarbonat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Heparinli plazma, serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı / yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Asit-baz dengesi nin değerlendirilmesinde kullanılır. Kompanse respratuvar asidoz, metabolik alkaloz, morfin, barbiturat, kortikosteroidler ve bazı di üretik ve laksatiflerin kullanımı plazma HCO3 düzeyini arttırırken, metabolik asidoz, kompanse respratuvar alkaloz, etilen glikol zehirlenmesi, metanol ve salisilat toksisitesinin geç evreleri, asetozolamid ve siklosporin kullanımı ise HCO3 düzeyini düşürür. 91 Bilirubin (Total) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta, Numune alındıktan sonra ışıktan korunmalıdır. 20-25 ºC’de 1 gün,2-8 ºC’de 7gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Eritrositlerde hemoglobinin yıkım ürünüdür. İndirek (unkonjuge) ve direk (konjuge) bilirubin olmak üzere iki formu vardır. Sarılıkla birlikte görülen total bilirubin yükseklikleri hepatik, obstrüktif veya hemolitik nedenlerle oluşmuş olabilir. Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hepatosellüler hasarlar (inflamatuar,toksik, neoplastik), intrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları, hemolitik hastalıklar, neonatal fizyolojik sarılık, Crigler-Najar sendromu, Gilbert hastalığı, Dubin-Johnson sendromu, fruktoz intoleransı ve hipotroidizmde düzeyi artar. 92 Bilirubin (Konjuge ) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transfer edilir. Numune alındıktan sonra ışıktan korunmalıdır. 20-25 ºC’de 1 gün,2-8 ºC’de 7gün, -20 ºC’de 3 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Direk bilurubin total bilirubinin konjuge fraksiyonu olup suda çözünebilir. Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları, hepatosellüler hasar, kolestazis, Dubin-Johson sendromu ve Rotor sendromunda serum direk bilirubin düzeyleri artar. 93 Bilüribin İndirekt Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta, Numune alındıktan sonra ışıktan korunmalıdır. 20-25 ºC’de 1 gün,2-8 ºC’de 7gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir. Çalışma Yöntemi hesaplama Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı İndirek (unkonjuge) bilirubin çoğunlukla yenidoğanlarda görülür.Bu ise, herhangi bir karaciğer bozukluğu olmadan eritrositlerin erken yıkılmaları ve yetersiz eritropoezden ileri gelir 94 Bilirubin Direkt Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transfer edilir. Numune alındıktan sonra ışıktan korunmalıdır. 20-25 ºC’de 1 gün,2-8 ºC’de 7gün, -20 ºC’de 3 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, barkodsuz örnekler Kullanımı Direk bilurubin total bilirubinin konjuge fraksiyonu olup suda çözünebilir. Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları, hepatosellüler hasar, kolestazis, Dubin-Johson sendromu ve Rotor sendromunda serum direk bilirubin düzeyleri artar 95 Biotidinaz Aktivitesi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü serum 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler. Kullanımı Yeni doğanlarda biyotin eksikliği semptomlarının (epilepsi,solunum problemleri,deri döküntüleri,alopesi) araştırılması. 96 Brain Natriüretik Peptid (BNP) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Heparinli plazma, 1 ml Örnek Kabı Yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Micropartikül Enzim İmmünassay Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz Kullanımı BNP natriüretik peptid ailesinin bir üyesidir. Ventriküler duvar basıncına cevap olarak sıvı ve elektrolit dengesini sağlamak amacıyla çoğunluğu ventriküllerden olmak üzere hem atrium hem de ventriküllerden salgılanır. Kardiyak disfonksiyonlu hastalarda BNP düzeyinin yükseldiği gösterilmiştir. Sol ventrikül disfonsiyonu ve kalp yetmezliğinin tanı ve takibinde kullanılır. Ayrıca akut koroner sendromlu ve kalp yetmezlikli hastaların prognozunu değerlendirmede de kullanılmaktadır. BNP düzeyi yüksek akut koroner sendromlu hastaların mortalite ve kardiyak komplikasyon riski artmıştır. 97 Brucella IgG (Elisa) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Serum 1 ml, BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( Serum ) Jelsiz düz tüp ( BOS ) Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Brucella IgG antikorlarının belirlenmesinde kullanılır. 98 Brucella IgM (Elisa) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Serum 1 ml, BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( Serum ) Jelsiz düz tüp ( BOS ) Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Brucella IgM antikorlarının belirlenmesinde kullanılır. 99 Brucella Tüp Agl. Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum (3 ml.), BOS. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( Serum ), Jelsiz düz tüp (BOS) Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Tüp Aglütinasyon Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi ve barkotsuz numuneler Kullanımı Brucella hastalığının tanısında kullanılır. Brucellozda enfeksiyonun akut döneminde birinci haftadan itibaren ilk olarak IgM tipi antikorlar oluşur ve 3.cü ayda pik yaparak azalmaya başlar. IgG tipi antikorlar ise hastalığın yaklaşık 3.cü haftasından itibaren artmaya başlar, 6-8.ci haftalarda pik yapar ve uzun süre pozitif kalırlar. Wright testi Brucella IgM ve IgG total titresini verir. Normal kimselerde, özellikle veteriner, kasap, çoban gibi hayvan ve hayvancılıkla uğraşanlarda 1/80 veya endemik bölgelerde 1/160’a kadar saptanan pozitiflikler normal kabul edilmektedir. Toplumumuzda 1/80 ve üzerindeki titreler hastanın klinik durumu ile birlikte değerlendirilerek pozitif kabul edilmektedir. 100 Brucella (Rose Bengal) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum (3 ml.), BOS. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp (serum), Jelsiz düz tüp (BOS) Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Lam Aglütinasyon Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi Kullanımı Brucelloz bir zoonozdur ve hemen tüm enfeksiyonlar hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı olarak insanlara geçer. Brucella hastalığının tanısında tarama testi olarak kullanılır. Rose Bengal boyası ile boyanmış B.abortus bakterilerinin süspansiyonları kullanılır. Pozitif çıkan sonuçlar seri dilüsyona alınarak antikor titresi saptanmalıdır. Rose Bengal testi ile yalancı pozitiflikler meydana gelebileceği için doğrulama testi yapılması gerekir. Yalancı negatif sonuçlar, enfeksiyonun erken ve geç safhalarında çıkar. 101 Burun Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sürüntü kültürü Örnek Kabı Steril eküvyon Örnek Alma Swab cilde değdirilmeden her iki burun deliğine 1 cm sokularak sürüntü kültürü alınır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında (< 2 saat ) saklanmalıdır. Çalışma Yöntemi Bakteriyolojik kültür Numune Red Nedenleri Non steril örnek, Barkotsuz numuneler Kullanımı Burun mukoza enfeksiyonları yanısıra MRSA ve MSSA taşıyıcılığının saptanmasında kullanılır. 102 Büyüme Hormonu Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Sabah açlığında ve hastanın 30 dakika dinlenmesini takiben alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter,barkotsuz numune Kullanımı GROWTH HORMON (BÜYÜME HORMONU, GH, BH, somatotropin) Kullanımı: Büyüme hormonu ön hipofizden salınır. GH, RNA üretimi ve metabolizmayı stimüle eder. İnsülinle ilişkili olarak yağ depolarından yağ asitleri mobilize eder. G H salımını, egzersiz, derin uyku, hipoglisemi ve protein alımı uyarır. Ayrıca insülin, arginin ve L-dopa da GH salımını uyarır. Çocuklarda GH hiposekresyonu dwarfism ile hipersekresyonu jigantizm ile sonuçlanır. Yetişkinlerde GH hipersekresyonu akromegali ile sonuçlanır. BH ölçümü çocuklarda büyüme-gelişme geriliğinin değerlendirilmesinde kullanılır. Özellikle düşük BH düzeyine bağlı gelişme geriliğinin diğerlerinden ayırımında önemlidir. Erişkinlerde akromegali tanısında faydalıdır. 103 Boğaz Kültürü Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Boğaz sürüntüsü Örnek Kabı Steril eküvyon tüp Örnek Alma Dil baskısı ile hastanın diline bastırılarak eküvyon çubuk tonsillere ve farenkse daire şeklinde sürülerek örnek alınır. Ağız mukozası veya dile değdirilmemelidir. Transport ve Saklama özellikleri A grubu beta hemolitik streptokok kuruluğa oldukça dirençlidir. Kuru eküvyonlu pamukla steril tüpte gelebilir. Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Kontamine , sterilitesi bozulmuş örnekler. Sürüntü dışı örnekler,barkotsuz numuneler. Kullanımı A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonların araştırılması 104 BOS Kültürü Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü BOS ( en az 1 ml.) Örnek Kabı Jelsiz steril tüp Örnek Alma Lumbal ponksiyon ile alınan en bulanık 3.cü tüp ( 1.ci tüp Biyokimya, 2.ci tüp Hematoloji ) Transport ve Saklama özellikleri BOS örneği mümkün olan en kısa sürede işleme alınmalıdır. Bekletilmeden hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Kontamine , sterilitesi bozulmuş ve barkotsuz örnekler. Kullanımı Bakteriyel menenjit etkenlerinin izolasyonu ve identifikasyonu 105 Bos Glukoz Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( jelsiz ) Örnek Alma Lumber ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi fotometri Numune Red Nedenleri Hemolizli örnek Kullanımı • BOS’ta glukoz tayini kan glukozu ile birlikte değerlendirilmelidir. • BOS’ta glukoz, intrakraniyal basınç artışı sendromunda, fonksiyonel mental hastalıklarda, diyabetes mellitusta artar. BOS’ta glukoz, süpüratif menenjitte, tüberküloz menenjitte, lösemik menenjitte, diffüz leptomenenjiyal tümör metastazlarında, hipoglisemide azalır. Azalmış glukoz genellikle artmış laktat ile beraberdir. Viral menenjitte genellikle normaldir. 106 Bos Sodyum Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS 0.2 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( jelsiz ) Örnek Alma Lumber ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemolizli örnek Kullanımı BOS elektrolit dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. 107 Bos Potasyum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( jelsiz ) Örnek Alma Lumber ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemolizli örnek Kullanımı BOS elektrolit dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Referans değerler 2,2 - 3,3 mEq/L 108 Bos Klor Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( jelsiz ) Örnek Alma Lumber ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemolizli örnek Kullanımı Referans değerler 120 - 130 mEq/L Yükseldiği durumlar -Dehidratasyon, -Renal tübüler asidoz, -Akut böbrek yetmezliği, -Diabetes Insipitus, -Salisilat intoksikasyonu, -Respiratuar alkaloz. Azaldığı durumlar -Tüberküloz menenjit, -Bakteriyel menenjitler, -Aşırı kusma, -Aldosteronizm, -Respiratuar asidoz, -Su intoksikasyonu 109 Bos Protein Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü BOS 0.2 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp ( jelsiz ) Örnek Alma Lumber ponksiyon ile alınmış ilk tüp örnek Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi Fotometri Numune Red Nedenleri Hemolizli örnek Kullanımı Referans değerler 15 - 45 mg/dL Klinik kullanımı Santral sinir sistemi patolojilerinde nonspesifik fakat güvenilir bir göstergedir. Bu patolojiler menenjit, beyin absesi, meningovasküler sifiliz, CVA, neoplastik hastalıklar, multiple skleroz ve diğer dejeneratif hastalıklar gibi nörolojik hastalıklardır. 110 Boyasız Direkt Mik.İnc. Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma En az 20 gr. örnek alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Çalışma Yöntemi Mikroskopik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Gaitada eritrosit, lökosit ve benzeri hücrelerin varlığı araştırılır 111 Böbrek Taşı Analizi Çalışma Zamanı Salı Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra saat 1400 Örnek Türü Taş Örnek Kabı Steril kap (İdrar kültür kabı ) Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Kullanımı Üriner sistem taşlarının yapısının belirlenmesi 112 C-Peptid (Cpr, Connecting Peptid) Çalışma Zamanı Haftada bir gun Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tup Örnek Alma Numune alinmasi icin 10 saatlik sabah acligi gerekir. Transport ve Saklama özellikleri Oda isisi Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi,ikter Kullanımı C -peptid insülin ile beraber sentezlenir. Bilinen fizyolojik bir fonksiyonu yoktur. Endojen insülin sekresyonunun iyi bir göstergesidir. İnsülinoma tanısında yararlıdır. 113 C3 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tup Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi, ikterve barkotsuz numune Kullanımı Akut faz reaktanlarından biridir. Kompleman sistemindeki klasik ve alternatif yollar C3 basamağında birleşir. Akut inflamatuar hastalıklar, atopik dermatit, bilier obstruksiyon ve amiloidozisde C3 düzeyleri artarken, otoimmün hastalıklar, bakteriyemi, doku hasarı, kronik hepatit, nefrit, malnutrisyon, DIC ve konjenital eksikliğinde C3 düzeyi azalır. 114 C4 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tup Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi, ikter ve barkotsuz numune Kullanımı Akut faz reaktanlarından biridir. Kompleman sisteminde klasik yolda yer alır. Akut inflamatuar hastalıklarda ve malignitelerde düzeyi artarken, SLE,akut glomerülonefrit, kronik hepatit, otoimmün hastalıklar, herediter anjioödem, protein kaybettiren hastalıklar ve knjenital eksikliğinde C4 düzeleri azalır. 115 CA 15-3 Kanser antijeni 15-3 Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tup Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında transport edilir. Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Meme kanserli hastaların tanı, rekürrens ve tedavi takibinde kullanılır. Özellikle metastatik meme kanserlerini %80’inde CA15-3 düzeyi artar. Ayrıca diğer bazı maligniteler (pankreas, akciğer, over, kolon, karaciğer vb.), hepatit, siroz, sarkoidoz, tüberküloz ve SLE’de de CA15-3 düzeyi yükselebilir. Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. 116 CA19-9 (Kanser antijen 19-9, karbohidrat antijen 19-9) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tup Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında transport edilir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Tüm gastrointestinal sistem kanserleri(pankreas, kolon kanserleri vb.) ve diğer adenokarsinomlarda CA19-9 düzeyleri artar. Özellikle pankreas kanserinin tanı ve takibinde kullanılır. Pankreas kanserinde sensitivitesi % 70-80 dir. CA 19-9 düzeyi ile tümör kitlesi arasında ilişki yoktur. Ayrıca kronik pankreatit, kolanjit ve siroz gibi bazı benign durumlarda da CA 19-9 düzeyleri artabilir. Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. 117 Cea (Karsinoembriyonik Antijen) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı CEA normalde embriyonik endodermal epitelde bulunan bir proteindir. Kolorektal kanserlerin ve ileri evre meme kanserlerinin takibinde ve tedaviye yanıtını değerlendirmede kullanılır. Kolon, rektum, akciğer, meme, karaciğer, pankreas, prostat, mide ve over kanserlerinde CEA düzeyleri artar. Benign karaciğer hastalıkları, ülseratif kolit, benign meme hastalıkları, pulmoner enfeksiyonlar, amfizem ve böbrek yetmezliklerinde de serum CEA düzeyi artabilir. Ayrıca sigara içenlerde hafif yüksek bulunur. Kolorektal tümör rezeksiyonundan sonra rezüdüel tümör dokusu kalmamışsa 6 hafta içerisinde CEA düzeyleri normale döner. Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. 118 CA 72- 4 Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Oda ısısında transport edilir. Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numune Kullanımı Gastrointestinalsistem,meme ve over primer adenokarsinomlarının rekürrens ve tedavilerinin takibinde kullanılır. Yükseldiği durumlar -Metastatik gastrik karsinomlarda yükselir. -Bazı iyi huylu hastalıklarda da artabilir; .karaciğer sirozu, .pankreatit, .pulmoner hastalıklar, .romatoid hastalıklar, .jinekolojik hastalıklar, .gastrointestinal sistem hastalıkları vb 119 CA 125 (Kanser antijen125) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında transport edilir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı CA 125 over kaynaklı tümörlerin takibinde kullanılan bir tümör markeridir. Over kanserli hastaların %80’inde CA125 düzeyi yüksek bulunmuştur. Endometriyum ve fallop tüplerinin adenokarsinomları, bazı nonjinekolojik maligniteler, bazı benign durumlarda(gebelik, mensturasyon, peritoneal veya plevral inflamasyon, over kistleri, endometriozis) CA 125 düzeyi artar. Ayrıca sağlıklı insanların %1’inde de CA125 düzeyleri yüksek olabilir. 120 Civa Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Tam kan 5 ml Örnek Kabı EDTA lı tüp mor kapaklı Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında transport edilir. Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Akut ve kronik civa zehirlenmesi 121 Crp, High Sensitif CRP (HsCRP) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Tercihen 12 saat açlıktan sonra örnek alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometri Numune Red Nedenleri Hemoliz serum,lipemi Kullanımı Non spesifik bir akut faz reaktanidir. Enfeksiton ve enflamasyonlarin degerlendirilmesinde kullanilir. Yuksekligi koroner kalp hastaliginin riskinin erken bir gostergesi oldugu icin koroner kalp hastaligi icin risk taramasi amaci ile de kullanilir. CRP ölçümü enfeksiyonun, doku hasarının, inflamatuar bozuklukların ve ilişkili hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. 122 CK, CPK Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Açlık örneği tercih edilir Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı. 20-25 ºC’de 2 gün, 2-8 ºC’de 7 gün stabildir Çalışma Yöntemi Enzimatik-kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı AMI,progresif musküler distrofi,polimiyo zit,yanıklar,travma,ağır egzersiz,status epileptikus,postoperatif,yaygın beyin intarktüsü,gebeliğin son dönemleri ve doğum,malign hipertermi,IM enjeksiyonlar,könvülziyonlar ve kardıyak defibrilasyon sonrası CK düzeyleri yükselir. İskelet ve kalp kasında dejenerasyona yol açan durumların değerlendirilmesi 123 CK-MB Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Açlık örneği tercih edilir Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Enzimatik-kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Mitokondrial CK mitokondri ic membraninin dis yuzunde bulunur.Mitokondrial ATP`den enerji transferinde ve kreatin fosfat olusumunda hiz kisitlayici basamagi inhibe eder. Kreatin fosfat plazmada hedef organellere diffuze olur ve enerjisi CK tarafindan ATP`ye aktarilir Stoplazmik CK izomerleri M ve B subunitlerinin dimerleridir. (MM, MB, BB) CK MB kalp spesifik izoenzimdir. Akut MI tanisinda kullanilir. CK/CK-MB orani tercih edilir. Ayrica kardiyak travmalar, myokardit, KKY, koroner anjiografi, kalp cerrahisi, muskuler distrofi, polimyozit, SLE, yaniklar, REYE sendromu, hipotermi ve hipertermide de CK-MB düzeyleri yukselir. CO zehirlenmesi, pulmoner emboli, hipotiroidi ve müsküler distrofilerde de yükselir. 124 CMV PCR Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, EDTAlı tam kan, BOS Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp (serum), mor kapaklı (EDTA'lı tam kan), Düz tüp ( BOS ) Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi PCR Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı CMV infeksiyonlarının tanısında kullanılır. ( Kantitatif viral yük tayini.) 125 Chlamydia pnemonia IgM .G Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Lab.ile görüşünüz. Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, Lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Kadınlarda servisit, PİD, endometrit, perihepatit ve üretral sendroma; erkeklerde nongonokoksik üretrit, epididimite neden olur. Ayrıca yeni doğanlarda inklüzyon konjunctivitine ve pnömoniye neden olan bakteriye karşı gelişen bağışıklığın tespitinde kullanılır. Çapraz reaksiyon sıktır. ( Chlamydia türleri arasında ve non spesifik stimülasyon ) Erişkinlerde antikor pozitiflik oranı % 50- 78 ‘ dir. Özellikle Ig M’de çapraz reaksiyon sıktır. 126 Clostridium Difficile Toksin A,B Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra saat 1400 Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Gaita kabı Örnek Alma En az 20 gr. örnek alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELFA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Clostridium difficile, antibiyotik ilişkili ishal ve psödomembranöz kolit etkenidir. Salgıladığı toksin A sıvı kaybı, mukozal hasar ve intestinal inflamasyondan sorumludur. Diare başlangıcından önceki 8 hafta içinde antibiyotik kullanmış olanlarda gaitada bu toksinin araştırılması diare nedenini saptamada önemlidir. Ayrıca Clostridium difficile taşıyıcılığının yüksek oranda olduğunun bilinmesi önemlidir. 127 Çinko, Serum (Zn) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Plazma, serum Örnek Kabı Lab. İle iletişime geçiniz. Örnek Alma Açlık örneği Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Çinko, karbonik anhidraz, ALP, RNA ve DNA polimeraz, Alkol dehidrogenaz,ve diğer fizyolojik olarak önemli proteinler için kritik kofaktördür. Peptidaz, kinaz ve fosforilazlar çinko eksikliğine daha hassatır. Çinko aktif yara iyileşmesi için anahtar elementtir. Çinko eksikliği ya dietten iyi absorpsiyon olamamasından (Parenteral beslenme) veya absorpsiyon sonrası kayıp (üçüncü derece yanık, kolitlerde gastrointestinal kayıpla) nedeniyle olur. Hepatik sirozda renal atılımın artmasıyla kayıp artar. Çinko fazlalığı da major klinik sorundur: Çok miktarda çinko içeren megavitaminlerin alımı ile olur. ancak çinko gastrointestinal yola geçerek feçesle atılır. Bu nedenle direk toksik etki görülmez. Aşırı çinko alımının en çok bilinen etkisi, bakır emilimi ile çinkonun intefere olup hipokupremiye yol açmasıdır. Akrodermatiti olan yanık hastalarında çinko 0,4 µg/mL’ye kadar düşer. Hastalara hemen çinko replasmanı yapılmalıdır. Hepatik siroz, ülseratif kolit, Crohn’s hastalığı, regional enterit, sprue, intestinal bypass, neoplastik hastalık ve anabolik steroidlerle çinko katabolizmasının arttığı durumlarda serum çinko düzeyi düşer. Anorexia ve şiddetli açlık durumlarında da çinko düşer. Çinko artışı minimal klinik durum oluşturur. 128 Çok Uzun Zincirli Yağ Asitleri Çalışma Zamanı Salı Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra saat 1400 Örnek Türü İdrar, 5 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi GC-MS Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Zincirlerinde (C22-C26) karbon atomu bulunan organik asitlerdir. Metabolik hastalıkların teşhisinde kullanılmaktadır. 129 D-Dimer (Fibrin Yıkım Ürünleri) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Plazma,4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı Örnek Alma Tüp çizgisine kadar tam olarak doldurulmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi İmmunotürbidimetrik Numune Red Nedenleri Pıhtılı, barkotsuz numuneler Kullanımı Bir fibrin yıkım ürünü olan D-Dimer, fibrinin plazmin tarafından yıkılması ile oluşur. Derin ven trombozu, pulmoner emboli ve Dissemine intravasküler koagülasyonda D-Dimer yükselir. 130 Delta Antijeni Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemik, ikterik, barkotsuz numuneler Kullanımı Hepatit B vakalarında delta virüsle süper enfeksiyon şüphesi. 131 Delta Antikoru Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi ELISA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, HBV immunglobulin uygulamaları ve barkotsuz numuneler Kullanımı HDV enfeksiyonu tanısında kullanılır. HDV, delta kor antijeni ve hepatit B yüzey antijeninden oluşan defektif bir RNA virusudur. HDV tek başına inefektiftir, replikasyonunu başlatmak ve devam ettirmek için HBV’ye ihtiyaç duyar. HDV enfeksiyonu, HBV akut enfeksiyonu ile beraber koenfeksiyon veya kronik HBV enfeksiyonu zemininde gelişen superenfeksiyon şeklinde olabilir. Delta hepatitinin tanısı klinik bulguların görülmesini takiben antiHDV’nin saptanmasıyla konulur. Yeni tanı almış HBV enfeksiyonunda, kronik HBV enfeksiyonunun akut alevlenme döneminde ve fulminan HBV enfeksiyonunda HDV enfeksiyonunun tanısı için faydalıdır. Akut hepatit B ile beraber gelişen HDV koenfeksiyonu fulminan seyir gösterebilir. HBV enfeksiyonu veya HBV taşıyıcılığı üzerine HDV superenfeksiyonunun eklenmesi inflamatuar aktiviteyi ve siroz veya karaciğer yetmezliğine gidişi hızlandırır. 132 Demir ve Demir Bağlama Kapasitesi, Serum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Demir plazmada transferine bağlı olarak ferrik formda taşınır. Demir konsantrasyonu sağlıklı normal insanlarda ve çeşitli klinik bozukluklarda değişkenlik gösterir. Serum-demir konsantrasyonu sabah saat 8:00 civarında en yüksek düzeydedir. Gün boyunca hafif düşme gösterir, gece yarısı en düşük düzeyine ulaşır. Bu nedenle serum-demir düzeyi sabah ölçülmelidir. Referans aralıkları da buna göre ayarlanmıştır. Akut veya kronik inflamatuar bozuklukların veya malignensilerin varlığından kronik kan kaybına bağlı gelişen demir eksikliği nedeniyle bu hastaların serum-demir konsantrasyonu genellikle düşüktür. Demir tedavisi gören, akut hepatitlerde veya hemosiderozis ve hemakromatozis gibi artmış demir depolanmasının görüldüğü hastalılarda serumdemir konsantrasyonu artar. 133 Demir 3 Klorür Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü idrar Örnek Kabı idrar kabı veya tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri oda ısısında 2 gün,buz dolabında 1 hafta Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Amino asit metebolizma bozuklukları,fenilfetonüri 134 DHEA-S Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ihter ve barkotsuz numune Kullanımı Androjen eksikliği veya fazlalığının değerlendirilmesinde kullanılır. Hirşutizm 135 Digoksin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum Örnek Kabı Jelsiz kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Son dozdan 8-12 saatsonra örnek alınmalı.Hastanın sonilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmeli. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Jelli tüpe numune alınması Kullanımı Steroıd yapıda bir çekirdek,bir lakton zinciri ve bir şeker içeren glikozid yapılı bir bileşiktir. 136 Dışkıda hHb Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma En az 20 gr. örnek alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında ( < 2 saat ) saklanabilir. Çalışma Yöntemi İmmunokromatografik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Gaitada gizli kan varlığının insan hemoglobinine spesifik monoklonal antikorlar ile tespitine dayalı testtir. Beyaz diyet uygulamasına gerek yoktur. 137 Direkt Coombs Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA' lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Jel santrifügasyon Numune Red Nedenleri Hemoliz, barkodsuz örnekler Kullanımı Direkt Coombs testi eritrositlere in vivo yapışmış IgG sınıfından allo- ve otoantikorların saptanmasında kullanılır. “Sıcak” antikorlu otoimmün hemolitik anemilerde direkt Coombs pozitif bulunur. Rh uyuşmazlığına bağlı yeni doğanın hemolitik hastalığında ise, kordon kanı eritrositleri ile yapılan test pozitiftir. 138 Doku Transglutaminaz IgG,A Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Serum, 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi ELISA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Celiak hastalığı ve dermatitis herpetiformis gibi gluten enteropatilerinin tanısında kullanılır. Ig A yetersizliğinde Ig G yerine tercih edilmelidir. 139 Duchenne / Becker Musculer Distrofisi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Delesyon / Duplikasyon gen analizi (18 ekzon ) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Duchenne ve Becker musculer distrofileri aynı gen bölgesindeki farklı mutasyonlara bağlı gelişen semptom ve bulguları benzer genetik hastalıklardır. Sıklıkla hareket ile ilişkili iskelet kasları ve kalp kası tutulumu gözlenir. Duchenne musculer distrofisi çocuklarda en sık görülen genellikle 3-6 yaşlarında tanısı konulan, progresif kas güçsüzlüğü, kas atrofisi, yürüme kaybı ve erken yaşam kaybı ile sonuçlanan musculer distrofidir. Becker musculer distrofisi ise daha geç yaşta geç çocukluk döneminde başlar vedaha yavaş ilerler. Her iki hastalığında en önemli komplikasyonu dilate kardiyomiyopatidir. X’e bağlı resesif geçiş gösterdiğinden hastalık belirtisi gözlenen erkekler ve taşıyıcı olabilecek kadınlarda yapılacak tarama testi delesyon / duplikasyon analizidir. 140 Düzeltme Testi (Mixing Test) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları Kullanımı İntrinsik ya da ekstrensek yoldaki koagülasyon proteinlerine karşı gelişen antikorların (inhibitörlerin) taranmasında (özellikle Hemofili A) kullanılmaktadır. Örneğin uzun APTT sonucu olan hastanın plazması, sağlıklı bireylerden hazırlanan normal plazma ile 1:1 oranında karıştırılır ve 0. dakika ile 2 saat 37 ºC’ de inkübe edildikten sonra APTT zamanı tekrar ölçülür. Eğer APTT normale dönmüşse faktör eksikliği, hala uzunsa hastada inhibitör vardır. Uzamış olanPT ve/ veya APTT düzeltme testi ile düzeliyorsa faktör eksikliğini gösterir. 141 E2,17 ß estradiol Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi Kullanımı Vücuttaki en potent endojen östrojendir.Gebe olmayan bayanlarda E2’nin büyük kısmı over kaynaklıdır,çok küçük bir kısmı da adrenallerden kaynaklanır.Erkeklerde E2’nin % 75’iperiferik dönüşüm sonucu oluşur,geri kalanı ise testislerde üretilir. 142 Ebv Ebna IgG Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan sonraki gün Örnek Türü Serum, 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı EBV infeksiyonu sık görülmekle birlikte, çocuklardaki primer infeksiyon genellikle asemptomatiktir. İlerleyen yaşlarda ise infeksiyöz mononüklozis tablosu oluşturur. Toplumda EBV infeksiyonu geçirme olasılığı % 90’nın üzerindedir. EBV infeksiyonlarının tanısında serolojik testler sıklıkla kullanılmaktadır. Bu testlerin sonuçları hastaların klinik bulguları ile birlikte değerlendirilmelidir. Burkitt lenfoma ve nazofarengial karsinomada antikor düzeyleri sürekli yüksek kalabilmektedir 143 Ebv Ea Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan sonraki gün Örnek Türü Serum, 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı EBV infeksiyonu sık görülmekle birlikte, çocuklardaki primer infeksiyon genellikle asemptomatiktir. İlerleyen yaşlarda ise infeksiyöz mononüklozis tablosu oluşturur. Toplumda EBV infeksiyonu geçirme olasılığı % 90’nın üzerindedir. EBV infeksiyonlarının tanısında serolojik testler sıklıkla kullanılmaktadır. Bu testlerin sonuçları hastaların klinik bulguları ile birlikte değerlendirilmelidir. Burkitt lenfoma ve nazofarengial karsinomada antikor düzeyleri sürekli yüksek kalabilmektedir 144 Ebv Vca IgM,G Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan sonraki gün Örnek Türü Serum, 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı EBV infeksiyonu sık görülmekle birlikte, çocuklardaki primer infeksiyon genellikle asemptomatiktir. İlerleyen yaşlarda ise infeksiyöz mononüklozis tablosu oluşturur. Toplumda EBV infeksiyonu geçirme olasılığı % 90’nın üzerindedir. EBV infeksiyonlarının tanısında serolojik testler sıklıkla kullanılmaktadır. Bu testlerin sonuçları hastaların klinik bulguları ile birlikte değerlendirilmelidir. Burkitt lenfoma ve nazofarengial karsinomada antikor düzeyleri sürekli yüksek kalabilmektedir 145 Echinokok Aglütinasyon( Echinococcus IHA testi ) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi IHA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Echinococus Granülosis enfeksiyon şüphesi 146 Eritropoetin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün saat 14:00 Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Diürnel varyasyonu vardır. Sabah en yüksek düzeylerdedir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri Hemoliz ve barkotsuz numuneler Kullanımı Primer (polistemia vera) ve sekonder polisteminin ayırıcı tanısında kullanılır. Anemiler, sekonder polistemi, eritrpoietin üreten tümörler ve gebelikte artar. Böbrek yetmezliği ve primer polistemide azalır. 147 Eritrosit Sedimantasyon Hızı Sedimantasyon, ESR Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Plazma, 3 ml Örnek Kabı EDTA’lı mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Westerngren’le korele tam otomatik sistem Numune Red Nedenleri Pıhtılı, lipemik , hemolizli, uzun süre beklemiş numuneler. Tüpteki kan miktarının gerekenden az ya da fazla olması Kullanımı İnflamatuar hastalıklar, akut ve kronik enfeksiyonlar, temporal arterit, maligniteler, romatoid hastalıklar, otoimmun hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır 148 Epinefrin,Norepinefrin,Dopamin Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml. Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı(25 ml 6N HCL ile karıştırılacak Örnek Alma Hasta laboratuardan verilecek diyet programına uymalı ve diyet süresince kullanılması sakıncalı ilaçları klinik doktoru ile birlikte değerlendirmeli.24 saatlik idrar miktarı belirtilmeli Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri 10 ml den az numuneler ve asitsiz kaba toplanan numuneler kabul edilmeyecek Kullanımı Katekolaminler adrenal meulladan kaynaklanırlar ve kan basıncını artırdıkları için ‘presör aminler’ olarak adlandırılırlar Hipertansiyonun değerlendirilmesinde ve feokromomasitoma, nöroblastoma ve ganglionöromaların tanı ve tedavi takibinde kullanılır. 149 Faktör I Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı plazma, 1 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları Kullanımı Fibrinojen, trombin tarafından fibrine dönüştürülen bir plazma proteinidir. Karaciğerde sentezlenir ve akut faz reaktanıdır. Fibrinojen eksikliğinde PT ve APTT testlerinde uzama olur. Fibrin yıkım ürünleri yükselmiş olan hastalarda fibrinojen daha düşük saptanabilir. 150 Faktör II (Protrombin) Çalışma Zamanı Cuma Sonuç Verme Zamanı Pazartesi saat 14.00 Örnek Türü Sitratlı plazma Örnek Kabı Mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Kan örneği alındıktan sonra hemoliz edilmeden plazma ayrılmalı ve kan soğuk ortamda gönderilmeli. Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan antikoagülan oranı, pıhtılı,hemolizli ve heparinli örnekler. Kullanımı Protrombin zamanıyla aynı test olarak değerlendirilmemelidir. Herediter protrombin ekdikliği nadir görülen bir bozukluktur. Bu kişilerde PT ve APTT testlerinde uzama görülür. Ayrıca K vitamini eksikliği ve oral antikoagülan tedavi protrombin düzeylerini azaltır. Protrombin yüksekliği protrombin genindeki bozukluklardan kaynaklanır ve tromboz eğilimini artırır. 151 Faktör V Leiden Mutasyon Analizi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Faktör V Leiden mutasyonu trombofili tablosuna ( kan pıhtılaşmasına yatkınlık ) neden olan spesifik bir mutasyonun adıdır. Görülme sıklığı % 2 - 15 ‘tir. Faktör V Leiden mutasyonu; Faktör V Leiden proteinin normale göre 10 kat daha yavaş inaktive olmasına ve trombin oluşumunun artmasına, pıhtılaşmaya neden olmaktadır. Faktör V Leiden’li kişilerde, özellikle bacaklardaki derin venler başta olmak üzere derin ven trombozu ve pulmoner emboli görülme riski daha fazla olmasına rağmen , bu mutasyonu taşıyan kişilerde tromboz gelişimi görülmeyedebilir.Faktör V Leiden mutasyonu, gebelik kayıplarında (düşük) ve bazı gebelik komplikasyon risklerinde artışa neden olabileceği gösterilmiştir. Ancak birçok hamileliğin normal seyirde olabildiği de dikkate alınmalıdır. 152 Faktor V Labil Factor (Proaccelerin) Çalışma Zamanı 2 hafta da bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli ,barkotsuz numuneler Kullanımı Faktor V karaciğerde ve retiküloendotelyal sistemin histiyositlerinde sentezlenir. Faktör V eksikliğinde PT ve APTT testlerinde uzama olur. Gebelikte Faktör V düzeyi artabilir. Akut karaciğer yetmezliğinde azalmış senteze, DİC’ de ise artmış tüketime bağlı olarak Faktör V düzeyleri düşük bulunur. Faktör V düzeyi karaciğer hastalığı ile K vitamini eksikliğinin ayırıcı tanısında da kullanılabilir. Homozigot eksiklikte aktivite <%10-20 Heterozigot eksiklikte aktivite <%50 153 Faktör VII (Stabil Faktör) Çalışma Zamanı 2 Haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce kesilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan orani, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı F VII karaciğerde sentezlenen vitamin K bağımlı bir serin proteazdır. Eksikliğinde PT uzar, APTT ise normaldir. Parankimal karaciğer hastalığında Faktör V ve K vitaminine bağımlı olarak sentezlenen pıhtılaşma faktörleri ( Faktör II, VII, IX ve X ) azalırken, K vitamini yetersizliğinde Faktör V normal, diğer faktör düzeyleri ise düşüktür. Bu amaçla faktör V ve VII aktiviteleri ölçülebilir. Oral antikoagülan kullanımı, şiddetli karaciğer hastalığı ve K vitamini yetersizliğinde Faktör VII düzeyi azalır. Heterozigot eksiklikte aktivite: <%50, Homozigot eksiklikte aktivite: <%20 154 Faktor VIII (Antihemofilik Faktör) Çalışma Zamanı 2 Haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan orani, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Karacigerde , endotelde sentezlenir. İntrensek yolun bileşenidir ve dolaşımda von Willebrand Faktör’e bağlı dolaşır. Konjenital eksikliği X’e bağlı resesif geçişli hemofili A hastalığına neden olur, APTT uzar, PT normaldir. Faktör VIII akut faz reaktanı da olup ,östrojen kullanımı, diabetes mellitus, stres veya egzersiz durumlarında da yükselir. Hafif hemofili A:%6-30 155 Faktör IX Aktivite Antihemofilik Faktör B, Christmas Faktör Çalışma Zamanı 2 Haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk degerlendirmesi yapildiktan sonra kumadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise 2 gün önce tedavi kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan orani, pıhtılı, hemolizli, heparinli,barkotsuz numuneler Kullanımı Karaciğerde sentezlenen vitamin K bağımlı bir serum proteazdır .Konjenital eksikliği X`e bağlı resesif hemofili B hastalığına neden olur. Faktör IX eksikliğinde APTT uzar, PT normaldir. Akkiz faktör IX eksikliği ise oral antikoagülan Kullanımı:, şiddetli karaciğer hastalığı ve K vitamini eksikliğinde görülebilir. Hafif hemofili B %6-40 Orta hemofili B %1-5 Ağır hemofili B <% 156 Faktör XI Aktivite Plazma Tromboplastin Antesedan Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli ,barkotsuz numuneler Kullanımı Karaciğerde sentezlenir. Homozigot faktör XI eksikliği olan hastalarda pıhtılaşma zamanı ile APTT uzar. PT, trombosit sayısı ve trombosit fonksiyon testleri normaldir. Kazanılmış hastalık karaciğer hastalıkları ve inhibitorlerle ilişkilidir Homozigot <%20 Heterozigot %20-60 157 Faktor XII Hageman Faktör Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli,barkotsuz numuneler Kullanımı Karacigerde sentezlenir. Herediter faktör XII eksikliği olan hastalarda kanama problemi görülmez, tromboembolik problemler görülür. Eksikliğinde PT normal, APTT uzamıştır Homozigot eksiklik <%20 Heterozigot %20-50 158 Faktör XIII Tarama Fibrin Stabilize Edici Faktör Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinlive barkotsuz numuneler Kullanımı F XIII eksikliği otozomal resesif geçiş gösterir. Hastalarda ilk kanama bulgusu göbek kordonu ayrıldıktan sonra gözlenir. Bu hastalarda genel hemostaz testleri normal iken travma sonrası oluşan yaralar geç iyileşir. 159 Fenitoin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün saat 14.00 Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç kullanım zamanı ve dozu belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı terapotik düzey 10-20 mikrogram/ml toksik düzey > 20 mikrogram/ml 160 Fenol İdrarda Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü İdrar Örnek Kabı Kapaklı idrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri oda ısısında 4 gün,buzdolabında 1 hafta. Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Mesleki maruziyet,toksisite semptoları 161 Fenobarbital Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün saat 14:00 Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç kullanım zamanı ve dozu belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı terapotik düzey 10-40 mikrogram/ml toksik düzey > 40 mikrogram/ml Beraberinde salisilat ve valproik asit kullanıldığında kan düzeyi %40 artar 162 Ferritin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Açlık örneği alınmalıdır Transport ve Soguk ortamda gönderilmelidir Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Ferritin, % 20 demir içeren yüksek molekül ağırlıklı bir proteindir. Hemen hemen tüm dokularda oluşsada özellikle hepatositlerde ve retiküloendotelyal hücrelerde demir rezervi olarak meydana gelir. Ferritinin çok az bir miktarı serumda bulunur ve demir rezervini yansıtır. Düşük demir değerlerinin görüldüğü durumlar: demir eksikliği anemisi, inflamasyon, kronik hastalıklar, talasemi. Yüksek ferritin değerlerinin görüldüğü durumlar: demir yüklenmesi, akut hepatit, Gaucher hastalığı, malignensi, kronik inflamatuar hastalıklar. Demir eksikliği ve demir yüklenmesi durumlarının tanısında faydalıdır.Kronik hastalık anemisi, talasemi, hemokromatozis takibinde kullanılır. Ferritin bir akut faz reaktanıdır. Hepatik bozukluk, malignensi ve inflamatuar durumlarda normal serum ferritin değerleri, demir eksikliğini ekarte 163 Fibrinojen Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı plazma, 1 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları Kullanımı Fibrinojen, trombin tarafından fibrine dönüştürülen bir plazma proteinidir. Karaciğerde sentezlenir ve akut faz reaktanıdır. Fibrinojen eksikliğinde PT ve APTT testlerinde uzama olur. Fibrin yıkım ürünleri yükselmiş olan hastalarda fibrinojen daha düşük saptanabilir 164 Flor Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Plazma, 1 ml Örnek Kabı Lacivert kapaklı eser element tüpü Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Halkın kullandığı su kaynaklarının florlanmasından beri plazma yaklaşık olarak 1-4 µmol / L flor içerir. Sodyum florid kemik oluşumunu stimüle eder. Kemik hastalıklarında sodyum florid kullanımının takibinde, kazayla fazla alımın takibinde kullanılır. Kronik florozis, osteosklerozise ve ligamentlerin ve tendonların kalsifikasyonuna neden olur. Numune mutlaka plastik viyal içine alınmalıdır.pH’sı 5 den düşük solusyonlarda hidrojen ile kompleks oluşturur ve yanlış düşük sonuçlara neden olur. Yüksek pH değerlerinde de yanlış yüksek sonuçlara neden olur. 165 FMF (Ailesel Akdeniz Ateşi) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 20 gün sonra Örnek Türü EDTA'lı Kan ( 5 ml.) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi MEFV Mutasyon Analizi ( 12 mutasyon ) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Ailevi Akdeniz Ateşi, tekrarlayan ateş, peritonit, sinovit, plörit, ve nadiren perikardit ve menenjit atakları ile karakterize, otozomal resesif geçişli genetik bir hastalıktır. Hastalığın ülkemizde görülme sıklığı 1/1000 iken, taşıyıcı sıklığı 1/5 gibi oldukça yüksek bir orandadır. Bu özellikle akraba evliliklerinin çok sık olduğu ülkemiz için özellikle dikkate alınması gerekli bir durumdur. Ailevi Akdeniz Ateşi tanısında klinik bulgular ve aile öyküsü ile biyokimyasal ve genetik laboratuvar verileri kullanılmaktadır. FMF hastalığında genetik tanı, klinik tanının doğrulanması, sınırda vakalarda tanının kesinleştirilmesi ve taşıyıcıların saptanması amacıyla yapılmaktadır. Prenatal amaçlı olarak da yapılabilir.Hastalığa neden olan mutasyonlar, FMF’den sorumlu olan 10 ekzondan oluşan MEFV geninin en fazla 2. ve 10. ekzonlarında bulunur. 166 FT3; Serbest Triiyodotironin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter. Kullanımı Normalde T3, tiroksin bağlayan globuline ve albümine bağlı olarak dolaşır. Total T3 ün yalnızca %0.3 ü serbesttir. Serbest T3 aktif formdur. 167 FT4 ;Serbest Tiroksin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi. Kullanımı T4, tiroksin bağlayan globuline, prealbümine ve albümine bağlı olarak dolaşır. Total T4 ün yalnızca %0.05 i serbesttir. Serbest T4 metabolik olarak aktif formdur. 168 Folat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Örnek alımı için 10 saatlik açlık gereklidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve ihterve barkotsuz numune Kullanımı Folat eksikliğinin tanısında, megaloblastik ve makrositik anemilerin değerlendirilmesinde önemlidir. Diyetle folat alımının azalması, hemodializ, malabsorbsiyon, gebelik, kronik alkolizm ve fenitoin v.b. ilaçlar folat düzeylerini azaltır 169 Fosfor Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Örnek açlıkta alınmalı ve mümkün olduğu kadar erken serumu ayrılmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ,ihter Kullanımı Fosfor metabolizmesi ve kalsiyum-fosfor dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Osteolitik kemik metastazları, sarkoidoz, süt-alkali sendromu, vitamin D toksisitesi, böbrek yetmezliği, hipoparatiroidi, pseudohipoparatioidi, akromegali, pulmoner emboli, laktik ve respiratuar asidozda serum düzeyi artar. Osteomalazi, steatore, RTA, gram negatif baktreriyel septisemi, hipokalemi, vitamin D eksikliği, malnutrisyon, malabsorbsiyon, ağır diare, kusma, primer hiperparatiroidi, hiperkalsemi, salisilat zehirlenmesi, hiperinsülinemi, respiratuar alkalozda ise düşer. 170 Fosfor 24 Saatlik,Spot Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. İdrar fosfor atılımının diürnal varyasyonu vardır ve akşam üstü en yüksek düzeydedir. Diyet, fosfor bağlayan antiasidler, GH, insülin ve böbrek fonksiyon bozuklukları fosfor atılımını değştirir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler. Kullanımı Böbrek fonksiyonlarının ve Ca-P dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. 171 Frajil X Genetik Analizi ( X’e Bağlı Mental Retardasyon ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 45 gün sonra Örnek Türü EDTA'lı Kan ( 5 ml.) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi FMR1 3’lü Tekrar Analizi (CGG Tekrarları) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Frajil X sendromu öğrenme güçlüğü ve mental retardasyona yol açan genetik bir hastalıktır. Genel olarak erkek bireyler kadın bireylerden daha ağır etkilenmektedirler. Frajil X sendromlu kişilerde anksiyete ve hiperaktivite davranışları ortaya çıkmaktadır.Frajil X sendromlu erkeklerin üçte birinde otizm ve sosyal iletişim bozukluğu gözlenmektedir. Erkek hastaların %15’inde ve kadın hastaların % 5’inde nöbetler meydana geldiği bildirilmiştir. Frajil X sendromlu erkeklerde yaşla birlikte belirgin olarak ayırt edilebilen karakteristik fiziksel özellikler; uzun ve dar yüz yapısı, geniş kulaklar, öne çıkık çene ve alın yapısı, esnek parmaklar ve makroorşidizm ortaya çıkmaktadır. 172 FSH ( Follitropin,Pitüiter Gonadotropin) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transport Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz,lipemi,ikter ve barkotsuz numune Kullanımı Hipofiz fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır.Özellikle primer ve sekonder over yetmezliğinin ayırıcı tanısında ve testiküler agenezis,Turner ve Kleinifelter sendromu, kastrasyon, alkolizm, menapoz ve orşit serum FSH düzeylerinde artışa neden olurken, anterior hipofiz hipofonksiyonu, hipotalamik hastalıklar, gebelik, anoreksia nervosa, polikistik over sendromu,hemakromatozis, orak hücreli anemi, hiper prolaktinemi ve östrojen veya androjenlerle tedavi edilen hastalarda ise FSH düzeyi düşer 173 Gaitada Yağ Tayini Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Ağzı kapaklı gaita kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Sudan III boyası ile direkt bakı Numune Red Nedenleri Kullanımı Steatore; taş tıkanıklığının eşlik ettiği veya etmediği kronik pankreatit, kistik fibrozis, neoplazi, Whipple hastalığı, rejional enterit, tüberküloz enteriti, glutenle ilişkili enteropati (Çöliak hastalığı), giardial enteropati, sprue veya malnutrisyon atrofisini yansıtabilir İntestinal malabsobsiyon ve laksatif kötüye kullanımının araştırılmasında faydalıdır. Pankreatik hastalıkları birbirinden ayırmada faydalı değildir. 174 Gaita PH Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Gaita kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Kullanımı Malabsorpsiyon bozuklukları. 175 Gaita Sindirim Analizi Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Gaita kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Malabsorpsiyon buzuklukları 176 Galaktomannan Antijeni Çalışma Zamanı Çarşamba Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı GM antijeni bir eksoantijendir; mantarın hücre duvarı yapısında bulunmakta; in vitro ve in vivo gelişme sırasında ortama salınmaktadır. GM antijeni saptanması, hem erken tanı konmasında faydalıdır hem de galaktomannan antijenemisinin seri halinde degerlendirilmesi tedavi izlemini kolaylaştırabilir. 177 Galaktoz Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Heparinli Plazma (alternatif: serum), idrar Örnek Kabı Yeşil kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Galaktozemi şüphenilen hastaların tanısında kullanılan 2.derecede testtir. İdrarda CLINITEST® ve ince tabaka kromotografisi yapılabilir 178 Gastrin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 10 saat sabah açlığı gereklidir. Sirkadien ritmi vardır 03.00 ve 07.00 arası en düşük seviyede bulunur. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Zollinger-Ellinson sendromu, aklorhidri veya pernisiyoz anemi, MEN tanısında kullanılır 179 GGT Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı. 20-25 ºC’de 7 gün, 2-8 ºC’de 1ay -20 ºC’de 1 yıldan fazla stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik-kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı GGT(gama-Glutamil-Transferase) olarak isimlendirilen değer böbrek, pankreas, karaciğer, safra kesesi ve prostat epitel (deri) dokusunun hücre mebranında bulunan bir enzimdir. GGT; alkol ve bazı ilaçların etkisi ile yada akut kolesistit ( kolon iltihabı), akut pankreatit( pankreas iltihabı), karaciğer nekrozu( karaciğer dokusunun kansız kalması), ve karaciğer metastazlarında artış gösteren bir enzimdir. 180 Gaitada Amip Aranması Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Taze gaita örneği (< 30 dk.) Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma Numune 30 dk. içinde ulaştırılmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Çalışma Yöntemi Mikroskopik inceleme Numune Red Nedenleri Taze olmayan, beklemiş örnekler ,Barkotsuz numuneler Kullanımı Entamoeba histolytica kist ve trofozoidlerinin saptanması 181 Gaita Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında ( < 2 saat ) saklanabilir. Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Yeterli miktarda alınmamış örnekler Kullanımı Bakteriyel diare etkenlerinin izolasyonu ve identifikasyonu. 182 Gebelik Testi Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat Örnek Türü İdrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELİZA Numune Red Nedenleri barkotsuz tüpler Kullanımı Gebelik durumunun gösterilmesi için kullanılır 183 Glukotest Çalışma Zamanı BKZ: GLUKOZ Sonuç Verme Zamanı Örnek Türü Hasta başında ölçüm Örnek Kabı Test stribi Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Kullanımı Hasta başında Karbonhidrat metabolizması bozukluklarını değerlendirmek için kullanılır 184 Glukoz 6- Fosfat Dehidrogenaz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan, 3 ml Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı G6PD eksikliğine bağlı hemolitik aneminin saptanmasında kullanılır. 185 Hageman Faktör Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Karacigerde sentezlenir. Herediter faktör XII eksikliği olan hastalarda kanama problemi görülmez, tromboembolik problemler görülür. Eksikliğinde PT normal, APTT uzamıştır Homozigot eksiklik <%20 186 HBe Ag Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve barkotsuz tüpler. Kullanımı Hepatit B virusu bulaştırıcılığının tanı ve takibinde kullanılır. HBe ag’nin varlığı aktif viral replikasyonu ve bulaştırıcılığı gösterir. HBe Ag , hepatit B enfeksiyonunun erken döneminde HBs Ag’nin saptanmasından sonra belirir. Her iki antijeninin titreleri viral replikasyon dönemi boyunca artar. HBe Ag’ nin varlığı bulaştırıcılık, viral Dane partiküllerinin sayısı, hepatosit nukleusunda kor antijeninin varlığı ve serumda viral DNA polimerazın bulunması ile ilgilidir. HBe antijenin veya Anti-HBe olmaması veya saptanmaması kronik hepatit B taşıyıcılığını veya bulaştırıcılığını ekarte ettirmez. 187 HBs Ag Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve barkotsuz numune Kullanımı Akut veya kronik HBV enfeksiyonlarının tanısında kullanılır.HBV enfeksiyonu sırasında serumda en erken ortaya çıkan ilk serolojik markerdir.(6-16. hafta) Akut enfeksiyonlarda genelde semptomları takiben 1-2 ay içinde kaybolur. Ancak HBs Ag’nin 6 aydan daha uzun süre devamlılık göstermesi kronik taşıyıcılık / kronik karaciğer hastalığının göstergesidir. 188 HCG Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı hCG non-kovalent bağlı 2 subunitesi olan bir glikoproteindir. α subunitesi LH,FSH ve TSH ile benzerdir. β subunitesi diğer pituiter hormonlardan farklıdır. Gebelik tanısı, ektopik gebelik tanı ve takibi, In vitro fertilizayon takibi, Testiküler ve trofoblastik tümörlerin tanısında kullanılır. 189 HDL-C Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı. +4 ºC’de 4 gün, -20 ºC’de 3 ay stabildir Çalışma Yöntemi Enzimatik direk metod, spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz ve lipemi Kullanımı <45 mg/dl seviyeler hem erkeklerde hem de kadınlarda artmiş koroner arter hastalık riski ile ilişkilidir. 25-35 mg/dl arası değerler azalmış fiziksel aktivite veya düşük LCAT düzeyleriyle ilgili olabilir. <25mg/dl kronik karaciğer hastalığı ile ilişkili olabilir. <5mg/dl değerleri Tangier hastalığı kolestatik hastalığı ile ilişkili olabilir. • >45 mg/dl değerleri hem erkeklerde hem de kadınlarda koroner arter hastalik riskini düşürür. Kardiovasküler ateroskleroz risk değerlendirmesi •Neonatal dönemde bilier atrezi •Kronik intoksikasyon Kolestaz ve karaciğer hastalıkları 190 Hemogram Tam Kan Sayımı CBC (Complete Blood Count) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA lı) tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Pıhtılı veya hemolizli numune Kullanımı Hematolojik hastalıklar, akut-kronik enfeksiyonlar, ameliyat öncesi vb durumlarda hastanın hemoglobini, lökosit sayısı / alt grupları ve trombosit sayısı hakkında bilgi verir. 191 Hemokromatozis ( Herediter Hemokromatozis ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml.) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi HFE mutasyon analizi (18 mutasyon) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Hemokromatozis, başta karaciğer ve pankreas olmak üzere çeşitli organlarda hücre içerisinde fazla miktarda demir birikimi ile karakterize, nadir görülen bir hastalıktır. demir birikimi sonucunda hücrelerde yıkım ve disfonksiyon oluşur. Hemokromatozisin iki formu vardır. Primer ya da herediter hemokromatozis otozomal resesif geçişli bir hastalık olup, barsaktan demir absorbsiyonu aşırı şekilde artmıştır. Sekonder hemokromatozis ise kan transfüzyonu yapılan hemolitik anemili hastalarda oluşur. Primer hemokromatozis özellikle 40 ile 60 yaşlar arasında başlar ve erkeklerde kadınlara göre on kat daha fazla görülür. Tedavisinde klasik olarak flebotomiyle vücuttan demirin uzaklaştırılması önerilmektedir. 192 Hemoglobin Elektroforezi Çalışma Zamanı 15 günde bir kez Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü EDTA’ lı tam kan 4 mL Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA’lı) tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Agar jel elektroforezi Numune Red Nedenleri Hemolizli örnekler. Kullanımı Hb elektroforezi, ß talasemi ve hemoglobinopati taranması. Varyant hemoglobinlerin tanımlanması ve kantifikasyonu için tercih edilen bir metoddur.İki ayrı pH değerinde Agaroz jel kullanılarak yapılır.Alkali Hemoglobin elektroforezi: Hb A, F, S ve C için tarama amaçlı kullanılır.Asit Hemoglobin Elektroforezi: HbS ile HbD ayrımı ve HbA2 nin % 9’dan büyük olduğu durumlarda HbA2, Hb C/E/O arab ayrımı için çalışılır. 193 Hızlı Anöploidi Analizi ( Kromozom 13,18,21,X Ve Y ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü 20 ml. Amniyotik sıvı Örnek Kabı Steril enjektör Örnek Alma İlgili uzman tarafından alınır Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi İnterfaz FISH Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Kromozomlardaki sayısal ve yapısal anomalilerin varlığı araştırılır. Amnion sıvısının ilk 2 ml’’si ayrı bir enjektöre alınmalı ve diğer enjektörlerle birlikte ayrı ayrı etiketlendikten sonra anamnez formu/ hastanın yazılı onayı ile beraber en kısa zamanda merkezimize gönderilmelidir. 194 Hla B27 Genetik Analizi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi PCR Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı HLA B27, MHC ( Major histocompability complex ) sınıf 1 molekülü olup, Ankilozan spondilit, Reiter sendromu, Anterior üveit, Psöriatik artrit, İnflamatuvar barsak hastalıklarında saptanır. Ankilozan spondilit hastalarında yaklaşık %90’lık tanı değerine sahiptir. 195 Homosistein Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Protein diyeti yapmış hastadan aç karnına kan alınmalıdır. Diyet yapmış hastanın venöz kanı alınır. Özellikle rafine edilmiş gıdalar, metiyonin konsantrasyonunu yükselterek homosistein seviyelerini arttıracağından bu diyet gereklidir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam. 2-8 °C’de 5 gün stabildir. -20°C’de uzun süre saklanabilir Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Homosistein metabolizması 2 başlık ile ilgilidir: -Kardiyovasküler hastalıklarda potensiyel risk faktörü olarak -Folik asid eksikliğinde fonksiyonel bir test olarak Homosistinürili hastalarda homosistein plazma düzeyleri artar. Folik asid eksikliği yüksek plazma homosistein konsantrasyonları ile ilgilidir. Folik asid verilmesi ile beraber homosisteinin metilasyonu ile metionine dönüşerek plazma düzeyi azalır. Homosisteinin artmış düzeyleri potansiyel kardiyovasküler hastalık risk faktörü olarak araştırılır Koroner arter hastalığında artmış risk faktörlerinin tanısında, homosistinüri tanısında, folik asid eksikliği tanısında faydalıdır. Yüksek homosistein düzeyleri anormal B12 metabolizmasi ve B12 eksikliğinde, homosistinürili hastalarda, folik asid eksikliğinde görilebilir 196 HVA, 24 Saatlik İdrar Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar (10 mL 6 N HCl eklenmeli), 10 mL Örnek Kabı Özel idrar toplama kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Eksik ya da asitsiz kaba toplanmış numune Kullanımı Feokromasitoma, nöroblastoma ve gangliomalarda genellikle epinefrin, norepinefrin, dopamin gibi katekolaminler ve metabolitleri olan metanefrin, valinmandelik asid ve HVA düzeyleri artar. HVA, dopaminin son ürünüdür ve O-metilasyon ile oksidatif deaminasyon reaksiyonlarından sonra idrarda oluşur. Feokromasitoma, nöroblastoma ve ganglioma tanılarında faydalıdırYüksek değerler nörobastoma ve feokromasitomada görülür. L-dopa kullanan hastalarda yanlış yüksek sonuçlar görülebilir 197 Haptoglobulin (HPT) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı İn vivo hemoliz tanısında kullanılan bir akut faz reaktanıdır. Hemoglobinopatiler, eritrosit membran defektleri, otoimmün hemolitik hastalıklar ve hipersplenizimde serum düzeyleri azalır. 198 Hb A1C Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı tam kan Örnek Alma 12 saatlik açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Son 6-8 hafta içinde kan glukoz konsantrasyonunu gösterir. Eritrositlerin yaşam sürelerinin kısaldığı unstabil hemoglobinlerin varlığı (Hb SS, Hb CC, Hb Sc vb.) ve diğer hemolitik anemi tabloları yanlış düşük sonuçlara yol açabilir. Demir eksikliği anemisi eritrosit yaşam süresini artırarak yanlış yüksek sonuçlara yol açabilir. ADA tarafından yayınlanan 2010 klavuzunda HbA1c Açlık glukoz konsantrasyonu ve OGTT ile beraber diabet tanısında ve izlenmesinde kullanılması önerilmektedir. ADA tarafından HbA1c konsantrasyonunun <%7 olması önerilmektedir. HbA1c değerinden yola çıkarak ortalama kan glukoz değerini hesaplamak da olasıdır. ADAG formülü (A1c-deriveded average glucose) ile eAG (estimated average glucose) hesaplanabilir 28.7 X A1c – 46.7 = eAG 199 Hb F- Hb A2 Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı tam kan 5 mL Örnek Kabı EDTA’lı tüp (Mor kapaklı tüp) Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Pıhtılı örnekler Kullanımı Referans değerler Yetişkin/yaşlı :Total hemoglobinin yüzdesi olarak verilir. HbA1 : %95-98 HbA2 : %2-3 HbF : %0,8-2 HbS : %0 HbC : %0 Yenidoğan : % 50-80 < 6 ay : %8 > 6 ay : %1-2 İnterfere edici faktörler -Önceki 12 hafta içinde yapılmış kan transfüzyonları sonuçlarıetkiler. Klinik kullanımı Hemoglobinin anormal formlarının (Hemoglobinopatilerin) saptanmasında kullanılan bir testtir. B talassemi taramasında birinci kademe tarama testi olarak kullanılır. Anormal durumlar -Orak Hücreli Anemi, -Orak Hücreli Anemi taşıyıcılığı, -HbC Hastalığı, -HbH Hastalığı, -Talasemi major, -Talasemi minör 200 HBV-DNA Çalışma Zamanı Haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Hızlı transport, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Oda ısısında saklanmış ,hemolizli, EDTA’lı ve heparinli numuneler, barkotsuz numuneler Kullanımı Hepatit B virusu küçük bir DNA virusudur. Dışta yer alan zarfı yüzey antijeni içerir, içteki nükleokapsidi kor antijeni içerir. Viral kor ayrıca çift zincirli DNA genomunu ve endojen DNA polimerazı da içerir. Hepatit B antijenine göre bulaştırıcılığın ölçülmesinde daha sensitif ve tanımlayıcı bir testtir. Kronik hepatit B’ye doğru progresyonu gösterebilir. Ayrıca antiviral ve immunsupresif tedavinin etkisinin takibinde önemlidir. Pozitif sonuç HBV viral genomun varlığını ve aktif viral replikasyonu gösterir. HBV-DNA testi hastalığın başlangıcında diğer serolojik markerların yerine kullanılmamalıdır. 201 HCV-RNA Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda, hızlı transport, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Oda ısısında saklanmış ,hemolizli, EDTA’lı ve heparinli numuneler,ve barkotsuz numuneler Kullanımı HCV infeksiyonlarının erken evrelerinde antikor düzeyi düşük olduğundan serolojik testler yetersiz kalmaktadır. Ayrıca özellikle HCV infeksiyonunda antikor varlığı her zaman viremi ile birlikte görülmez. Bu nedenlerle direkt virüsün saptandığı PCR yöntemleri tercih edilmektedir. Asemptomatik taşıyıcılar, henüz antikorun oluşmadığı vakalar, seropozitif anneden doğan bebekler, immunolojik reaksiyon göstermeyen hastalar ve serolojik testleri pozitif olan hastalarda tanının doğrulanması ve tedavi takibinde HCV RNA kullanılmaktadır. 202 Hcv Genotiplendirme Çalışma Zamanı 15 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum , 3 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Hızlı transport, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Oda ısısında saklanmış ,hemolizli, EDTA’lı ve heparinli numuneler, barkotsuz numuneler Kullanımı HCV tip tayini hastalığın seyri ve tedavisi için oldukça önemlidir. 203 Hemogram Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA lı) tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Pıhtılı veya hemolizli numune Kullanımı Hematolojik hastalıklar, akut-kronik enfeksiyonlar, ameliyat öncesi vb durumlarda hastanın hemoglobini, lökosit sayısı / alt grupları ve trombosit sayısı hakkında bilgi verir. 204 Hemoglobin Elektroforezi Çalışma Zamanı 15 günde bir kez Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü EDTA’ lı tam kan 4 mL Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA’lı) tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Agar jel elektroforezi Numune Red Nedenleri Hemolizli örnekler. Kullanımı Hb elektroforezi, ß talasemi ve hemoglobinopati taranması. Varyant hemoglobinlerin tanımlanması ve kantifikasyonu için tercih edilen bir metoddur.İki ayrı pH değerinde Agaroz jel kullanılarak yapılır.Alkali Hemoglobin elektroforezi: Hb A, F, S ve C için tarama amaçlı kullanılır.Asit Hemoglobin Elektroforezi: HbS ile HbD ayrımı ve HbA2 nin % 9’dan büyük olduğu durumlarda HbA2, Hb C/E/O arab ayrımı için çalışılır. 205 HSV Tip 1 IgG ( Orofasial Tip ) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELİSA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Yakın bir süre önce veya geçmişte geçirilmiş HSV tip-1 enfeksiyonuna karşı oluşan antikorları göstermektedir. Sıklıkla gingivostomatit, herpes labialis, keratit, konjonktivit ve veziküler lezyonlara neden olur. Tedavi edilmeyen herpes ensefaliti ve yenidoğan herpes enfeksiyonu %70 fatal seyredebilir. HSV enfeksiyonunda antiviral tedavi önemli olduğundan, erken tanı önemlidir 206 HSV Tip 2 IgG (Genital Tip) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELİSA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Herpes simpleks virus Tip 2 (HSV-2) herpesviridae ailesinden DNA virusudur. HSV-2, özellikle genital bölge lezyonlarından sorumludur. HSV Tip-2 genital herpese neden olur ve doğum sırasında anneden bebeğe bulaşabilir. Erken tanı ve tedavi edilmesi gereklidir. Daha az sıklıkta deri infeksiyonları, keratokonjuktivit ve santral sinir sisteminde ensefalit oluşturan bulaşıcı viral bir infeksiyon hastalığıdır. HSV Tip 2 ‘e karşı oluşan IgG yapısındaki antikorlar relaps veya re-enfeksiyondan kişiyi korumaz. 207 Hsv Tip2 Igm (Genital Tip) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELİSA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Herpes simpleks virus Tip 2 (HSV-2) herpesviridae ailesinden DNA virusudur. HSV-2, özellikle genital bölge lezyonlarından sorumludur. HSV Tip-2 genital herpese neden olur ve doğum sırasında anneden bebeğe bulaşabilir. Erken tanı ve tedavi edilmesi gereklidir. Daha az sıklıkta deri infeksiyonları, keratokonjuktivit ve santral sinir sisteminde ensefalit oluşturan bulaşıcı viral bir infeksiyon hastalığıdır. 208 HSV Tip 1 Igm ( Orofasial Tip ) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi ELİSA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Yakın bir süre önce veya geçmişte geçirilmiş HSV tip-1 enfeksiyonuna karşı oluşan antikorları göstermektedir. Sıklıkla gingivostomatit, herpes labialis, keratit, konjonktivit ve veziküler lezyonlara neden olur. Tedavi edilmeyen herpes ensefaliti ve yenidoğan herpes enfeksiyonu %70 fatal seyredebilir. HSV enfeksiyonunda antiviral tedavi önemli olduğundan, erken tanı önemlidir. 209 Hpylori Direk Antijen Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 saat sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi İmmunokromatografik Numune Red Nedenleri Yetersiz barkotsuz örnek. Kullanımı H. pylori gastrit, gastrik ülser, duodenal ülser ve gastrik kanserlere neden olabilir. Gaitada H. pylori tespitinde ve tedavi sonrası eradikasyonun izlenmesinde kullanılır. Non invaziv olduğundan tedavi izleminde tercih edilir. 210 Helicobacter Pylori IgA,G Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Hızlı transport, hemen santrifüj edilerek serum ayrılmalı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz ve lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı H.pylori tanısında kullanılan non invaziv testlerdir. Tedaviden 6-8 ay sonra serumdaki düzeylerinde düşüş saptanır. 211 Homosistein Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan bir gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml. Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Protein diyeti yapmış hastadan aç karnına kan alınmalıdır. Diyet yapmış hastanın venöz kanı alınır. Özellikle rafine edilmiş gıdalar, metiyonin konsantrasyonunu yükselterek homosistein seviyelerini arttıracağından bu diyet gereklidir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam. 2-8 °C’de 5 gün stabildir. -20°C’de uzun süre saklanabilir Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Homosistein metabolizması 2 başlık ile ilgilidir: -Kardiyovasküler hastalıklarda potensiyel risk faktörü olarak -Folik asid eksikliğinde fonksiyonel bir test olarak Homosistinürili hastalarda sistationin -sentaz eksikliği artmış B12 metabolizması, N-5-10 metilen tetrahidrofolat rediktaz eksikliğinde homosistein plazma düzeyleri artar. Folik asid eksikliği yüksek plazma homosistein konsantrasyonları ile ilgilidir. Folik asid verilmesi ile beraber homosisteinin metilasyonu ile metionine dönüşerek plazma düzeyi azalır. Homosisteinin artmış düzeyleri potansiyel kardiyovasküler hastalık risk faktörü olarak araştırılır Koroner arter hastalığında artmış risk faktörlerinin tanısında, homosistinüri tanısında, folik asid eksikliği tanısında faydalıdır. Yüksek homosistein düzeyleri anormal B12 metabolizmasi ve B12 eksikliğinde, homosistinürili hastalarda, folik asid eksikliğinde görilebilir. 212 HVA, 24 Saatlik İdrar Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar (10 mL 6 N HCl eklenmeli), 10 mL Örnek Kabı Özel idrar toplama kabı Örnek Alma 24 saatlik idrar ( bakınız ) Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Eksik ya da asitsiz kaba toplanmış numune Kullanımı Feokromasitoma, nöroblastoma ve gangliomalarda genellikle epinefrin, norepinefrin, dopamin gibi katekolaminler ve metabolitleri olan metanefrin, valinmandelik asid ve HVA düzeyleri artar. HVA, dopaminin son ürünüdür ve O-metilasyon ile oksidatif deaminasyon reaksiyonlarından sonra idrarda oluşur. Feokromasitoma, nöroblastoma ve ganglioma tanılarında faydalıdırYüksek değerler nörobastoma ve feokromasitomada görülür. L-dopa kullanan hastalarda yanlış yüksek sonuçlar görülebilir 213 INR Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Plazma Örnek Kabı Na Sitratlı ( Mavi kapaklı ) tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğukta saklama ve transfer Çalışma Yöntemi Fotooptik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Stabilize olan ve oral antikoagülan tedavi alan hastaların takibinde kullanılır. 214 İdrar Ozmolalitesi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar, 1 ml Örnek Kabı Steril, vidalı kapaklı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğukta saklama ve transfer Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek, ekstraselüler sıvı su dengesi ve tonusunu sürdürür. Bu fonksiyonu idrardaki maddelerin konsantrasyonlarının ölçümüyle değerlendirilebilir. Sağlıklı kişilerde idrar ozmolaritesi idrar spesifik gravitesiyle ilişkilidir. İdrar ozmolitesi, serum ozmolitesi ve idrar elektrolit çalışmalarıyla karşılaştırıldığında böbrek fonksiyonu ve renal patoloji tipi hakkında daha fazla bilgi edilebilir. Böbrek konsantrasyon fonksiyonunu değerlendirme Normal diyet ve sıvı alımında kişi 500-850 mOsm/kg H2O idrar üretir. Aşırı sıvı alımında böbrek idrarı 800-1400’e kadar konsantre eder. Min 40-80 mOsm/kg’dır. 215 İdrar Tam Otomatik Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Strip ve mikroskobik inceleme Numune Red Nedenleri İdrarın adet döneminde verilmesi, uzun süreli bekleme ve kirli kapla getirilmesi,barkotsuz numuneler. Kullanımı İdrarda patolojik bulgulara yol açan hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır 216 İdrarda Kreatinin, 24 Saatlik Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar,spot idrar Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabi (koruyucu gerektirmez) Örnek Alma 24 saatlik idrar ( bakınız ) Transport ve Saklama özellikleri Soguk ortam, 20-25 ºC’de 2 gün, 2-8 ºC’de 6 gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri 24 saatlik idrar miktari belirtilmeli Kullanımı Bobrek fonksiyonlarinin degerlendirilmesinde kullanilir. 217 İdrar Kimyası Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Otoanalizör Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı İdrar biyokimyası referans değerler ürobilinojen: 0.1 Glukoz: negatif bilirubin: negatif keton: negatif protein: negatif nitrit: negatif ph: 5 eritrosit: negatif lökosit: negatif 218 İdrar Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Orta akım idrarı Örnek Kabı steril,kapaklı idrar kabı Örnek Alma Orta akım idrarı ( bakınız ) Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında laboratuvara hızlı transport ( Bekleyecek ise buzdolabında en fazla 2 saat ) Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı İdrar yolu enfeksiyonlarının bakteriyel etkenlerinin identifikasyonu 219 İdrar Mikroskobisi Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Sabah ilk idrar tercih edilir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi strip + Analizör Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek ve idrar yolu hastalıkları 220 İmmunglobulin Elektroforezi Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı ve sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi İmmünelektroforez Numune Red Nedenleri Hemolizli, pıhtılı numuneler Kullanımı Monoklonal gamapatilerde M protein tip tayini ve hastalık takibinde kullanılmaktadır. Antikoagülanlar, antikonvülzanlar, oral kontraseptifler, isoniazid ve prokainamid kullanımı tüm immunglobulin düzeylerinde yanlış yükselmelere neden olur. Fenitoin ve metilprednizolon kullanımı ise IgG ve IgA düzeylerinde düşmeye neden olur. 221 İmmunfiksasyon Elektroforezi (İdrar) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü idrar 10 ml Örnek Kabı Steril idrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi İmmünelektroforez Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı İdrarla atılan serbest Kapa ve Lambda hafif zinciri bulunup bulunmadığı tespit edilir. 222 İndirekt Coombs Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Tam kan Örnek Kabı EDTA’ lı mor kapaklı tüp Örnek Alma Test istenen bireyde gebelik olup olmadığı,mevcut ise gebelik haftası,Anti D aşısının yapılıp yapılmadığı belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Jel santrifügasyon Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Kan uyuşmazlığına aday çiftlerde gebeliğin 6. ayından itibaren anne kanında anti Rh antikoru aranması ve immünizasyonun varlığının araştırılmasında kullanılır. 223 İyonize Calsiyum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 2 ml Örnek Kabı Kırmızı ve sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz Kullanımı Total kalsiyumun %50’sini oluşturur. Fizyolojik olarak aktif formudur Düşük iyonize kalsiyum düzeyleri renal hastalarda ve sitratlı tam kan veya kan ürünleri alan hastalarda görülür. Primer hiperparatiroidizm, ektopik PTH üreten tümörlerde , aşırı vitamin D alımında ve çeşitli malignitelerde iyonize kalsiyum düzeyleri artar. 224 ICA (Adacık Hücre Antikoru) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı ve sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Tip 1 DM’lu hastaların %90’nında pozitiftir. Tip 1 DM’lu hastalarda hastalık bulguları başlamadan yıllar önce antikor saptanabilir. Diyabeti olmayan kişilerde pozitif bulunduğunda Tip 1 DM’a yatkınlığı gösterir. Birinci derece akrabalarında Tip 1 DM olduğu bilinen kişilerde, düşük ICA pozitifliği varsa Tip 1 DM gelişme olasılığı %40, yüksek ICA pozitifliği olanlarda %100’dür. Ayrıca Tip 1 ve Tip 2 diyabet ayrımında da kullanılır. 225 IG A Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı IgA organizmadaki immün globulinlerin yaklaşık beşte birini oluşturur. IgA kanda az bulunursa da özellikle solunum yolları olmak üzere asıl bulunduğu yer vücuttaki bazı organların örtücü zarlarının yüzeyleridir. Primer immun yetmezliklerin içinde en sık görülen selektif IgA eksikliğidir. Hastaların çoğunda sinopulmoner enfeksiyonlar, alerjik ve otoimmun hastalıkların sıklığında artış saptanmıştır. Sık tekrarlayan enfeksiyon geçirenlerde IgA eksikliği yanısıra Ig G alt sınıflarına da bakılmalıdır. 226 IL-4 , 8 , 10, Beta Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi CLIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Akut faz reaktanıdır. Sistemik bakteriyel enfeksiyonların tanı ve tedavi takibinde önemlidir. 227 İnsülin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Klinisyenin isteğine göre açlık veya toklukta çalışılabilir. Açlık örneği için 8-12 saatlik açlık gereklidir. Ayrıca hasta oral hipoglisemik ajan ve insülin kullanmamış olmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter,barkotsuz numune Kullanımı Tip I ve II DM, hipoglisemi, insülinoma ve insülin direncinin değerlendirilmesinde kullanılır. İnsülinoma, reaktif hipoglisemi, fazla insülin alınması, Cushing sendromu, Tip I DM, feokromasitoma ve akromegalide insülin düzeyi artarken, pankreas beta hücre harabiyetinde insülin düzeyi azalır. 228 IG G Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numune Kullanımı Serum immünglobulinlerinin %80’ini oluşturur. Bakteri, virüs ve toksinlere karşı uzun süreli koruyuculuğu sağlayan antikorlardır. Multiple Skleroz ve diğer MSS demiyelinizan hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Nörolojik hastalıkların ayırıcı tanısında ise BOS’daki IgG düzeyleri yol gösterici olabilir. Multiple skleroz, subakut sklerozan panensefalit ve merkezi sinir sistemi sifilisinde BOS IgG düzeyinde artış görülebilir. Hiperimmünizasyon sendromları, Kronik granülomatöz enfeksiyonlar, Kronik karaciğer hastalıkları, Multiple myeloma, otoimmun hastalıklar ve rahim içi araç kullananlarda Ig G’de artış görülürken, Wisckott Aldrich sendromu, Agamaglobulinemi, AIDS, Hipoproteinemi, Lösemi, ilaç supresyonunda IgG düzeyinde azalma gözlenebilir. 229 IGG Alt Sınıfları Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Humoral ve kombine (humoral ve sellüler) immün yetmezliklerin değerlendirilmesinde kullanılır. Açıklanamayan ve tekrar eden sinüzit, otit, sinopulmoner hastalıklar ve atopik alerjilerde IgG alt tiplerine bakılır. Bir veya birden fazla IgG alt gruplarının azalması hipogammaglobulinemilerde görülür. Özellikle IgG alt grup 2 azalır. Azaldığı durumlar -Hipogamaglobulinemi, -Ataksi telenjektazi, -Wiskoth-Aldrich sendromunda tüm IgG alt tipleri düşer. 230 IGE Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Oda ısısı Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Allerjik hastalıkların tedavi ve takibinde kullanılır. 231 IGM Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı IgM İmmunglobulinler içinde en büyük moleküle sahip olandır. Plasenta yoluyla anneden karnındaki bebeğe geçemez. İntrauterin 6.cı ayda IgM üretebilme yeteneği kazanılır. İnfeksiyonun intrauterin geçirilip geçirilmediğinin tespitinde kullanılır. Enfeksiyonda ilk olarak üretilen immunglobulindir. Bundan yaklaşık bir hafta sonra ise, IgG’lerin kanda çoğalmaya başladıkları görülür. 232 İkili Tarama Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra, saat 14:00 Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 11 hafta ve 13 hafta 6 günlük gebeliklerde uygulanabilir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Hasta bilgileri eksiksiz doldurulmalıdır. Kullanımı Birinci Trimester Tarama Testi.Down sendromlu gebelik riski ( PAPP-A VE Free beta-HCG ölçümü ve NT)dikkate alınarak yapılan kantitatif risk tayini. 1113 Hafta 6 gün arasındaki gebeliklerde uygulanabilir. 233 İnterlökin-6 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi CLIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Akut faz reaktanıdır. Sistemik bakteriyal enfeksiyonların tanı ve tedavi takibinde önemlidir. 234 İnsülin Like Growth Faktör Bağlayan Protein-3 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi CLIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Büyüme hormonu yetersizliği ve beslenme durumunun değerlendirilmesi. 235 İyot Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Spot idrar 1 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda saklanmalı ve göndermelidir Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Besinler veya ilaçlarla lınan iyot miktarının değerlendirilmesinde kullanılır. 236 Kabakulak IgM - G Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Lab.ile görüşünüz. Örnek Türü Serum 0.5 mL Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi EIA/ELFA (serum) Numune Red Nedenleri Barkotsuz ve hemolizli numuneler Kullanımı Paramiksovirüs tarafından meydana gelen, parotis bezi ve diğer tükrük bezlerini tutan iç organları ve merkezi sinir sistemini etkileyebilen bir hastalıktır. Kabakulak virüsü merkezi sinir sistemini de enfekte edebilir. Bu durumda tanı için BOS’taki antikor düzeylerine bakılır. Serum/BOS: < 20 ise kabakulak virüsü tarafından merkezi sinir sisteminde enfeksiyon için göstergedir. İnkübasyon süresi 18-21 gündür. Hastalığın başlamasından 7-14 gün sonra antikor saptanabilir. Bazı hastalarda yaklaşık 1 yıl boyunca düşük düzeyde pozitif kalabilir. 237 Kalsitonin Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Plazma 4 ml Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğukta saklama ve transfer Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ,ikter ve barkotsuz tüpler Kullanımı Kalsitonin, tiroid bezinde parafolliküler hücrelerden sentezlenen polipeptid yapıda bir hormondur. Osteoblastların sayı ve aktivitesini regüle ederek kemik rezorbsiyonunu inhibe eder. Yüksek kan kalsiyum düzeylerine cevap olarak salgılanır. Medüller tiroid karsinomlarının tanısında ve postop metastazı ve rekürrensi saptamada kullanılır.Bazı akciğer, meme ve pankreas kanserleri, ZollingerEllison sendromu, pernisiyöz anemi, kronik böbrek yetmezliği, pseudohipoparatiroidizm, karsinoid sendrom, alkolik siroz, gebelik ve benign akciğer hastalıklarında serum kalsitonin seviyesi yükselir. Medüller tiroid kanser şüphesi olupta kalsitonin düzeyleri normal çıkan hastalarda pentagastrin ile stimülasyon testi yapılmalıdır 238 Kalsiyum Spot, 24 Saatlik İdrar Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, 2ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. İdrar toplanırken buzdolabında saklanmalıdır. Koruyucu gerektirmez. 20-25 ºC’de 3 gün,2-8 ºC’de 4 gün, -20 ºC’de 3 hafta stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz Kullanımı Kalsiyum metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. Hiperparatiroidizm, osteolitik kemik metastazları, myeloma, osteoporozis, vitamin D intoksikasyonu, distal renal tübüler asidoz, idiopatik hiperkalsüri, tirotoksikozis, immobilizasyon ve sarkoidoziste idrar kalsiyum düzeyi artarken hipoparatiroidizm, hipotiroidizm, osteoblastik metastazlar, serum kalsiyum düzeyinin düşük olduğu durumlarda idrar kalsiyum düzeyi azalır. Tiazid grubu diüretik kullananlarda kalsiyum ekskresyonu azalır. 239 Kalsiyum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Numunenin alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Numune alımı sırasında turnike 10 dakikadan uzun tutulmamalıdır. Kan kalsiyum seviyesi 02.00-04.00saatleri arasında en düşük, saat 20.00 da en yüksek seviyede bulunur Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transport. 20-25 ºC’de 7gün,2-8 ºC’de 3 hafta, -20 ºC’de 8 ay stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik ölçüm Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz Kullanımı Kalsiyum insan vücudunda en bol bulunan elementlerden biri olup ayrıca vücutta en yaygın bulunan katyondur. Total vücut Ca’nun % 99’u kemiktedir. Total kalsiyumun %40’ı proteinlere bağlı olarak, %10’u anyonlara bağlı olarak ve %50’si iyonize formda bulunurÇeşitli endokrin ve metabolik bozuklukların değerlendirilmesinde kullanılır. Primer hiperparatiroidizm, kemik metastazları, çeşitli maligniteler, vitamin D intoksikasyonu, multiple myeloma, süt-alkali sendromu ve tirotoksikozis gibi durumlarda serum kalsiyum düzeyi artar. Hipoparatiroidizm, vitamin D eksikliği, hiperfosfatemi, kronik böbrek yetmezliği, malabsorbsiyon, akut pankreatit, alkolizm ve osteomalazide ise serum kalsiyum düzeyi azalır. 240 Kanama Zamanı Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Örnek Kabı Örnek Alma Hastanın laboratuvara gelmesi gereklidir. Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Kullanımı Trombosit fonksiyonlerı ile vasküler duvar bütünlüğü konularında fikir verir.Koagülasyon bozukluklarında genellikle normaldir.Cerrahi sırasında meydana gelebilecek fazla miktarda kanama konusunda bilgi vermez.preoperatif tarama testi olarak değeri çok düşüktür. 241 Kan Gazı Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Hemen Örnek Türü Heparinli tam kan Örnek Kabı Heparinli enjektör Örnek Alma Arteriyal örnek kullanılır. Yeni doğanlarda ve bebeklerde kapiller örnek de tercih edilir. Zaman zaman venöz kandan da çalışılabilir. Oksijen alan hastalarda kan gazı örneği alınması öncesi 20-30 dakika oksijen verilmesi kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Örnek alımını takiben enjektörün ucu kapatılarak veya iğnesi eğilerek hızla laboratuara ulaştırılır. Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Beklemiş ve pıhtılı örnekler, heparin oarnının yetersiz olması Kullanımı Akciğer fonksiyonlarının, asit baz dengesinin ve böbrek fonksiyon bozukluklarının takibinde önemlidir. 242 Kan Grubu Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA ‘lı tam kan Örnek Kabı EDTA ‘lı mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Tüpte aglutinasyon Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Kan grupları ve RH tiplendirmesi 243 Kan Kültürü Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra ( Veya pozitif alarm verdiğinde ) Örnek Türü Kan 1-10 ml. Örnek Kabı Özel kan kültür vasatı Örnek Alma Uygulamanın yapılacağı bölgede deri bütünlüğü bozulmamış olmalıdır, ödem olmamalıdır. Cilt çok soğuk ise oda ısısına gelinceye kadar beklenmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler, Kullanımı Bakteriyemi veya sepsis etken bakterilerin izolasyonu ve identifikasyonunda kullanılır 244 Kappa Hafif zincir (kanda) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Monoklonal hafif zincirler iki birimden oluşur, kappa veya lambda tip hafif zinciri (Bence-Jones proteinüri) multiple myelom, makroglobulinemi, amiloidoz veya ilşikili bozuklukların olasılığının araştırılması sırasında genellikle immunoglobulin konsantrasyonları ile birlikte kullanılır. Kapa/Lambda oranının referans aralık sınırları dışında olması paraproteinemi olasılığını destekler. Monoklonal hafif zincirler, böbrek yetersizliğine neden olurlar. 245 Kappa Hafif Zincir (İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, İdrar 1 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Monoklonal gammopati takibi,multiple myeloma 246 Kapiller Serum Protein Elektroforezi Çalışma Zamanı Haftada 2 gün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Agaroz Jel Elektroforezi Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Serum proteinleri elektroforezde 5 bantta toplanır.Bu bantlar albümin,?-1, ?-2, ß, ? bantlarıdır. Bazı hastalıkların tanısında değerlidir. Multıple myeloma’da karakteristik monklonal bant,hepatik sirozda artmış globulinler ve azalmış albumın,kanserde azalmış gama-globulın ve albumin,nefrotik sendromda artmış ? ve ß globulinler tespit edilir. Albumın %58-70 38-45g/L ?-1 % 1-2.8 0.16-1.8 g/L ?-2 % 7-12 5-8 g/L ß % 9-14 6-9g/L ? % 8-17 5-11g/L 247 Karbamazepin (İlaç Düzeyi) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç kullanma dozu belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Hemoliz ve barkotsuz numuneler Kullanımı Karbamazepin antikonvülzan grubu bir ilaç olup parsiyel ve jenaralize tonik-klonik nöbetlerde ve trigeminal nevraljili hastaların tedavisinde kullanılır. 248 Karnitin-Açil karnitin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Özel kağıda emdirilmiş kan ,serum veya plazma(li hepainli) Örnek Kabı Örnek Alma Özel kağıda iki yuvarlak alana tamamen emdirilmeli Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi LC-MS-MS Numune Red Nedenleri serum veya plazma oda ısısında kabul edilmez. Kullanımı Karnitin, uzun zincirli yağ asitlerinin mitokondriyal membranlardan geçişi için gerekli bir aminoasittir. Aynı zamanda ß oksidasyon ve ATP oluşumu içinde gereklidir. Serbest, total, esterifiye karnitin ölçümü; karnitin eksikliği, karnitin palmitoil transferaz eksikliği ve piruvat dekarboksilaz eksikliğinde kullanılır. Günlük karnitin ihtiyacının %75’i diyet ile sağlanır. Endojen sentez günlük gereksinimin %25’ ini oluşturur. Azaldığı durumlar -Plazma membran karnitin transporter eksikliği, -Siroz, -Böbrek yetersizliği, -Yenidoğan metabolizma bozukluğu, -Mitokondriyal yağ asit oksidasyon defektleri, -Karnitin döngüsü defektleri. 249 Katekolaminler Epinefrin,Norepinefrin,Dopamin Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Heparinli plazma. Örnek Kabı Yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Numune alınması sırasında hasta aç olmalıdır. Stres ve ayakta bekleme katekolaminleri artırır. Bu nedenle ideal olan venöz katater yardımıyla, sabah 30 dak dinlenmeyi takiben supin pozisyonda kan alınmasıdır. Ayrıca trisiklik antideprasanların 2 hafta öncesinden, L-dopa, katekolamin içeren bazı ilaçlar1 hafta önceden kullanılması kesilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra plazma hemolizden korunarak soğuk ortamda hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda laboratuara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı: Referans aralık Noradrenalin 120-680 pg/ml Adrenalin <60 pg/ml Dopamin <87 pg/ml Referans aralı bir süre oturur pozisyonda dinlenen kişiler için geçerlidir. Ayakta duranlarda epinefrinin 900 pg/ml, norepinefrinin 700 pg/ml’ye kadar çıkabileceği unutulmamalıdır. Dopaminde ise pozisyonel değişim olmaz. Katekolaminler adrenal meulladan kaynaklanırlar ve kan basıncını artırdıkları için ‘presör aminler’ olarak adlandırılırlar Hipertansiyonun değerlendirilmesinde ve feokromomasitoma,nöroblastoma ve ganglionöromaların tanı ve tedavi takibinde kullanılır. Selektif venöz örnekleme ile tümör lokalizasyonunda da önemlidir. Ortastatik hipotansiyonu olan hastaların tanısında ise plazma noradrenalin düzeyinin ölçümü faydalıdır. Feokromositomada plazma noradrenalin düzeyi adrenalinden daha çok artar. Adrenalin düzeyinin noradrenalinden daha yüksek olması ise feokromomasitomanın adrenal medulla veya Zückerkandl organı kaynaklı olduğunu gösterir. Nöroblastom a,ganglionöroblastoma ve paragangliomalar, akut MI, stress, egzersiz, ayakta durma, hipotiroidizm ve diabetik ketoasidozda plazma katekolamin düzeyi artar. 250 Katekolaminler 24 Saatlik İdrarda Fraksiyonel Epinefrin,Norepinefrin,Dopamin Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml. Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı(25 ml 6N HCL ile karıştırılacak Örnek Alma Hasta laboratuardan verilecek diyet programına uymalı ve diyet süresince kullanılması sakıncalı ilaçları klinik doktoru ile birlikte değerlendirmeli.24 saatlik idrar miktarı belirtilmeli Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri 10 ml den az numuneler ve asitsiz kaba toplanan ve barkotsuz numuneler kabul edilmeyecek Kullanımı: Katekolaminler adrenal meulladan kaynaklanırlar ve kan basıncını artırdıkları için ‘presör aminler’ olarak adlandırılırlar Hipertansiyonun değerlendirilmesinde ve feokromomasitoma,nöroblastoma ve ganglionöromaların tanı ve tedavi takibinde kullanılır. Selektif venöz örnekleme ile tümör lokalizasyonunda da önemlidir. Ortastatik hipotansiyonu olan hastaların tanısında ise plazma noradrenalin düzeyinin ölçümü faydalıdır. Feokromositomada plazma noradrenalin düzeyi adrenalinden daha çok artar. Adrenalin düzeyinin noradrenalinden daha yüksek olması ise feokromomasitomanın adrenal medulla veya Zückerkandl organı kaynaklı olduğunu gösterir. Nöroblastoma,ganglionöroblastoma ve paragangliomalar, akut MI, stress, egzersiz, ayakta durma, hipotiroidizm ve diabetik ketoasidozda plazma katekolamin düzeyi artar 251 Katekolaminler 24 Saatlik İdrarda Fraksiyonel Epinefrin,Norepinefrin,Dopamin Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml. Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı(25 ml 6N HCL ile karıştırılacak Hasta laboratuardan verilecek diyet programına uymalı ve diyet süresince kullanılması sakıncalı ilaçları klinik doktoru ile birlikte değerlendirmeli.24 saatlik idrar miktarı belirtilmeli Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri 10 ml den az numuneler ve asitsiz kaba toplanan ve barkotsuz numuneler kabul edilmeyecek Kullanımı Katekolaminler adrenal meulladan kaynaklanırlar ve kan basıncını artırdıkları için ‘presör aminler’ olarak adlandırılırlar Hipertansiyonun değerlendirilmesinde ve feokromomasitoma,nöroblastoma ve ganglionöromaların tanı ve tedavi takibinde kullanılır. Selektif venöz örnekleme ile tümör lokalizasyonunda da önemlidir. Ortastatik hipotansiyonu olan hastaların tanısında ise plazma noradrenalin düzeyinin ölçümü faydalıdır. Feokromositomada plazma noradrenalin düzeyi adrenalinden daha çok artar. Adrenalin düzeyinin noradrenalinden daha yüksek olması ise feokrom omasitomanın adrenal medulla veya Zückerkandl organı kaynaklı olduğunu gösterir. Nöroblastoma,ganglionöroblastoma ve paragangliomalar, akut MI, stress, egzersiz, ayakta durma, hipotiroidizm ve diabetik ketoasidozda plazma katekolamin düzeyi artar. Noradrenalin: 23-97 ?g/24saat Adrenalin: 4 – 27 ?g/24saat Dopamin: 190 – 500 ?g/24saat 252 Kızamık IgM-G Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Lab.ile görüşünüz. Örnek Türü Serum 0,5 mL Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Oda ısısı Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz ve hemolizli numuneler Kullanımı Kızamık virüsü (Measles), kızamığa neden olan RNA paramiksovirüstür. Bu hastalıklta üst solunum yolu semptomları, ateş, konjunktivit, rash ve Koplik lekeleri hastalığın beliritileridir. IgM titresindeki 4 kat yükseliş hastalığı şimdi geçirdiğini gösterir. Kızamık virüsüne bağlı enfeksiyonunun varlığının ve muhtemel evresinin belirlenmesinde kullanılır. Ig M’in pozitif olması, yeni başlayan bir enfeksiyonu, eski enfeksiyondan sonra kalan rezidü antikorları veya aşılamayı düşündürür. Hamilelerde ve immün sistemi suprese olan hastalarda ağır pnömoni ve merkezi sinir sistemi enfeksiyonuna neden olabileceğinden, bu hastaların kızamık virüsü ile bağışıklık durumlarının belirlenmesi için antikorları önceden ölçülmelidir. İmmun sistemi normal olan çocuklarda da komplikasyonlara karşı dikkatli olunmalıdır. BOS’ta, IgM ve IgG antikorları immunofloresans ile saptanır. Kızamığın 100.000’de 1 olguda saptanan komplikasyonu olan subakut sklerozan panensefalit (SSPE) tanısında kullanılır. Ölümle sonuçlanabilen bir hastalık olup 5-14 yaşları arasında çocuklarda görülür 253 Kist Hidatik (İndrekt Hemaglütinasyon) Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum,1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi IHA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Echinocosus Granülosis enfeksiyon şüphesi 254 Kistik Fibrozis Mutasyon Analizi ( Cftr 36 Mutasyon Analizi ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi CFTR Mutasyon Analizi ( 36 mutasyon ) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı CFTR(cystic fibrosis transmembrane conductance regulator) genindeki mutasyonlara bağlı olarak gelişen, otozomal resesif geçişli en sık görülen ve fatal seyirli genetik bir hastalıktır. Hastalık salgı sistemini bozarak birçok farklı sistemde patolojilere yol açmaktadır. KF’li hastalarda çok sayıda farklı fenotipler gözlenmiştir.Kistik fibrozisli erkeklerin %95’i, sperm taşıyan kanalların (vas deferens) mukusla tıkalı olması ya da tam olarak gelişmemesi nedeniyle solunum ya da sindirim belirtileri olmaksızın infertil olmaktadır. Kistik fibrozisli kadınlarda da erkeklere göre daha az rastlanmakla beraber infertilite görülebilmektedir. CFTR geninde en sık rastlanan mutasyonların taramasının yapılması, tipik veya atipik kistik fibrozis tablosu, pozitif veya sınırda ter testi sonucu ya da pozitif kistik fibrozis aile öyküsü varlığında gerekmektedir. 255 Klor Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Oda ısısı Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Primer plazma anyonudur. Dehıdratasyon,renal tübüler asidoz,akut böbrek yetmezliği, diabetes insipitus, salisilat intoksikasyonu ve respiratuar alkalozda serum Cl düzeyi artarken aşırı kusma, aldosteronizm, respiratuar asidoz ve su intoksikasyonu gibi durumlarda ise Cl düzeyi düşer. Elektrolit dengesi ve asit-baz ve su metabolizmasının değerlendirilmesi 256 Klorür (24 Saatlik İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar, 1 ml Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı(koruyucu gerektirmez) Örnek Alma 24saatlik idrar miktari belirtilmeli. Transport ve Oda ısısı Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Normalde idrardaki klor miktarı diyetle alınan miktara bağlıdır.Artmış tuz alımı,masif diürez, potasyum kaybı, adrenokortikal yetmezlik ve Bartter sendromunda idrarla atılan Cl seviyesi artarken, tuz alımının kısıtlanması, ekstrarenal Cl kaybı (kusma, intestinal fistül, ağır diare) ve adrenokortikal hiperfonksiyon durumlarında ise idrarla atılan Cl seviyesi azalır. Elektrolit dengesi ve asit-baz ve su metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. 257 Kollajen Epinephrin (Tam Otomatik Cihazda Trombosit Agregasyonu) Çalışma Zamanı Çarşamba Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sitratlı plazma Örnek Kabı Mavi kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra en geç yarım saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi Platelet fonksiyon analizörü Numune Red Nedenleri Uzun süre beklemiş, pıhtılı örnekler ve barkotsuz numuneler Kullanımı Platelet fonksiyonlarının takibinde kullanılır. 258 Konjenital Adrenal Hiperplazi (21 Hidroksilaz Eksikliği) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 6 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası venöz kan Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi CYP21A2 mutasyon analizi. Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Her biri kortizol biyosentezi için gerekli olan beş enzimden birindeki mutasyonun neden olduğu beş konjenital adrenal hiperplazi tipi vardır. Tüm KAH tipleri otozomal resesif kalıtım gösterir. Kortizol biyosentez yolundaki değişik basamaklarda rol oynayan enzimlerdeki mutasyonlar sonucu kortizol sentezi azalır veyahiç olmaz. hipotalamikhipofizer düzeydeki azalan negatif feedback etkiyle CRH / ACTH artar. Artan ACTH ‘nun adrenal bez üzerindeki uyarıcı etkisiyle adrenal bezlerde bilateral hiperplazi gelişirken, mutant bloktan önceki kortizol prekürsörlerinde artışlar. Glukokortikoid eksikliği hastalık seyrinde görülen bir çok kilinik bulgunun sebebidir. 21- Hidroksilaz eksikliği olan hastaların en onemli klinik bulguları su ve tuz krizleridir. 259 Konjuktiva Kültürü Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Göz sürüntü örneği Örnek Kabı Steril eküvyon tüp Örnek Alma Sürüntü örneği Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında ( < 2 saat ) saklanabilir. Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Yeterli miktarda alınmamış ve barkotsuz örnekler Kullanımı Göz infeksiyonuna neden olan bakteriyel etkenlerinin izolasyonu ve identifikasyonu. 260 Kortizol Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Diurnal ritmi olduğu için kan alma zamanı önemlidir. Sabah 06.00-08.00 arasında maksimum,öğleden sonra 16.00’da ise minimumdur.Numunenin alındığı saat laboratuara bildirilmeli. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Kortizol glukoz metabolizmasında ve vücudun strese karşı cevabında rol oynayan ana glukokortikoiddir. 261 Kreatinin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Açlık örneği tercih edilir Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı, 20-25 ºC’de 7 gün, 2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Kreatin metabolizmasının ürünüdür. Renal fonksiyonun değerlendirilmesinde kullanılır. Bobrek hastaliklari, sok, maligniteler, SLE, diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezligi ve akromegalide serum kreatin duzeyleri artarken, muskuler distrofi ve diabetik ketoasidozda duser. 262 Kreatinin Klirensi Çalışma Zamanı Her gun Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 1 ml serum, 1ml idrar Örnek Kabı Kirmizi kapakli tup (serum), 24 saatlik idrar (koruyucu gerektirmez) Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda isisi, 20-25 ºC’de 2 gün, 2-8 ºC’de 6 gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Test suresice cay, kahve icilmemeli, herhangi bir ilac kullanilmamali, egzersiz yapılmamalıdır. Serum ve 24 saatlik idrar (24 saatlik idrar miktari ile hastanin boy ve kilosu belirtilmelidir). Kullanımı Bobreklerin filtrasyon kapasitesini –glomeruler filtrasyon hızı- yansitir. Bobrek fonksiyonlarinin degerlendirilmesi ve bobrek hastaliklarinin takibinde kullanilir. Glomeruler filtrasyon hizini azaltan her turlu bobrek hastaligi, sok, hipovolemi, nefrotoksik ilaclar, konjestif kalp yetmezligi ve dehidratasyon kreatinin klirensinde dusmeye neden olur. 263 Kolesterol, Trigliserit, HDL, LDL, Kolestrol/HDL Oranı Çalışma Zamanı Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Oda ısısı Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Enzimatik-kolorimetrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Göğüs ya da karın boşluğundan alınan sıvının lipit ve lipoprotein içeriği, sıvının kan, yağ, safra vb… kökenli olup olmadığı hakkında bilgi verebilir. X-Ray’le görüntülenmeyen kemik kırıklarında, sinovyal sıvı içinde non-fizyolojik lipit partiküllerinin bulunması kemik iliği lipidinden sinovyaya olan sızıntıyı gösterir. Doku biyopsi örneği veya idrardaki hücre döküntülerinin lipit profili fabry, niemannpick, metakromatik lökodistrofil veya kolesterol ester depo gibi lipit depo hastalıkları için tanımlayıcı olabilir. Safra taşındaki kolesterol içeriği kolestitektomi planlaması için bilgi verici olabilir. 264 Kolesterol Çalışma Zamanı Haftaiçi her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri 20-25 ºC’de 7 gün,2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC’de 3 ay stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik Numune Red Nedenleri Barkorsuz ve hemolizli numuneler Kullanımı Kolesterol bir steroid alkoldür. Kan plazma kolesterolünün %60-80’i esterifiyedir. % 50-75’i LDL ile %15-40’ı ise HDL ile taşınır. • Kardiyovasküler hastalık riski • Kolestatik karaciğer hastalıkları Abetalipoproteinemi Artmış seviyeleri herediter hiperlipoproteinemilerle ve diğer metabolik hastalıklarla ilişkilidir. Azalmış seviyeler hipertiroidi malabsorbsiyon ve apolipoprotein bozukluklarıyla ilgilidir. 140-220 mg/dl Tavsiye edilen <200 mg/dl Orta risk200-239 mg/dl Yüksek risk ?240 mg/dl Oniki (12) saatten az açlık veya numune toplanmasından önceki 24 saatte alkol almış olmak sonuçları etkiler. 265 Krom (Cr) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Plazma, 2 ml Örnek Kabı Mavi kapaklı tüp (eser element toplama kabında) Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Hemoliz,oda ısısında gelen numune Kullanımı Biyolojik sistemlerde iki formu bulunur Toksik form olan krom-VI’nın solunması nazal epitelde erozyona ve akciğerde skuamoz hücreli kansere neden olur.Çözünürlüğü yüksektir ve hücre membranlarından kolayca geçer. Diğer formu krom-III’tür ve çok az emilir. Kan glukoz tolerans faktörü olarak bilinir. İnsülin aktivitesi için gereklidir. Kroma maruz kalan kisilerde bu maddeden etkilenme derecesini gösterir. 266 KROMOZOM ANALİZİ ( Amniyotik sıvı ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü 20 ml. Amniyotik sıvı Örnek Kabı Steril enjektör Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Karyotipleme Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Kromozomlardaki sayısal ve yapısal anomalilerin varlığı araştırılır. Amnion sıvısının ilk 2 ml’’si ayrı bir enjektöre alınmalı ve diğer enjektörlerle birlikte ayrı ayrı etiketlendikten sonra anamnez formu/ hastanın yazılı onayı ile beraber en kısa zamanda merkezimize gönderilmelidir. 267 Kromozom Analizi (Periferik Kan) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü Örnek Kabı 20 ml. Amniyotik sıvı Steril enjektör Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Karyotipleme Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Kromozomlardaki sayısal ve yapısal anomalilerin varlığı araştırılır. 268 Kromozom Analizi ( Abort Materyali ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü 1 cm3 doku Örnek Kabı Steril kap Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Karyotipleme Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Kromozomlardaki sayısal ve yapısal anomalilerin varlığı araştırılır. Mümkün olan vakalardan abort materyali ile beraber amniyon sıvısı, kordon kanı (heparinize) ya da kardiyak kan (heparinize) gönderilmesi önerilir. Materyalin fetus olması durumunda transport mediumu içerisine, uyluk (femur), ön kol bölgesinden ve plasentadan 3 1cm hacimde birkaç örnek alınmalıdır. Fetus 3 belirlenemiyorsa 1 cm fetal koryon villus materyali ya da fetusa ait olduğunu düşündüğünüz doku parçası kullanılabilir. Örnek; transport mediumunun bulunmadığı acil durumlarda steril kap içerisine alınarak, serum fizyolojik eklenmelidir. Alkol ya da iyod preparatları kullanılmaz. Yaklaşık 4 mm çapında tüm dermis katmanlarını içeren punch biyopsi uygulayınız. 269 Kulak Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sürüntü kültürü Örnek Kabı Steril eküvyon Örnek Alma Dış kulak yolundaki kir temizlendikten sonra steril eküvyon ile mümkün ise akıntı örneği yoksa sürüntü örneği alınmalı. Transport ve Saklama özellikleri Hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çalışma Yöntemi kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Dış ve akıntı varsa orta kulak enfeksiyonlarına neden olan etkenlerin identifikasyonu. 270 Kurşun Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı veya heparinli tam kan, saç Örnek Kabı Mor veya yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 24 saatlik idrar soğuk ortamda bekletilmelidir. 6N HCl asitle toplanan idrar kabul edilir. Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Kurşun zehirlenmesinin tanısında kullanılır. Kurşun zehirlenmesinde anoreksi, abdominal ağrı, kusma, irritablite, apati, ensefalopati, anemi ve periferal nöropati izlenebilir. 271 Labil Factor (Proaccelerin) Çalışma Zamanı 2 hafta da bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagulometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Faktor V karaciğerde ve retiküloendotelyal sistemin histiyositlerinde sentezlenir. Faktör V eksikliğinde PT ve APTT testlerinde uzama olur. Gebelikte Faktör V düzeyi artabilir. Akut karaciğer yetmezliğinde azalmış senteze, DİC’ de ise artmış tüketime bağlı olarak Faktör V düzeyleri düşük bulunur. Faktör V düzeyi karaciğer hastalığı ile K vitamini eksikliğinin ayırıcı tanısında da kullanılabilir. Homozigot eksiklikte aktivite: <%10-20 272 Lac Screen Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü sitratlı plazma Örnek Kabı Mor kapaklı sitratlı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir. Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Antifosfolipid sendrom,SLE, tekrarlayan abortusların ve tromboz riskinin araştırılması. 273 Laktat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Heparinli plazma, 1 ml Örnek Kabı Yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen ayrılmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Metabolik asidoz,doku hipoksisi,eksersiz dozunun değerlendirilmesi 274 Lambda Hafif Zincir (Kanda) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum,1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Multiple myeloma araştırılmasında genellikle immünglobulin konsantrasyonlarıyla beraber kullanılır. Kapa/lambda oranının referans aralık sınırları dışında olması paraproteinemi olasılığını destekler. 275 Lambda Hafi Zincir (İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, İdrar 1 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma 24saatlik idrar usulüne uygun toplanmalı ve toplama sırasında serinde muhafaza edilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Miktarı belirtilmeyen,barkotsuz numuneler Kullanımı Paraproteinemilerde özellikle hafif zincir hastalıklarının saptanmasında kullanılır. 276 Lamotrigine Çalışma Zamanı Salı, Perşembe Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı İlaç düzeyi takibinde kullanılır 277 LDH Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğukta transport. 20-25 ºC’de 7 gün, 2-8 ºC’de 4 gün, -20 ºC’de 6 hafta stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik -kinetik Numune Red Nedenleri Hemoliz varlığında LDH düzeyleri yükselir. Dondurulmuş veya uzun süre 4?C’de saklanmış numunelerde LDH değerleri düşer. Kullanımı LDH düzeyleri primer olarak kalp ve karaciğer dokusunda meydana gelen hipoksi sonucunda yükselir. Akut myokard infarktüsünün ikinci gününde yükselir, üçüncü ile beşinci günler arasında pik yapar, 1-2 hafta sonra normal düzeylerine döner. Kalp ve karaciğer hastalıklarında yararlıdır MI ve hemoliz durumlarında LDH düzeyleri anlamlı olarak artar. Karaciğer fonksiyon bozukluğunda LDH düzeyleri artar, ancak iskelet sistemi hastalıklarının tanısında nadiren yararlıdır. Açıklanamayan LDH yüksekliği hemolitik hastalığı ve invivo hemolizin diğer formlarını gösterir. Normal AST ile beraber yüksek LDH düzeyinin eşlik ettiği göğüs ağrısı pulmoner infarktüsü gösterebilir. 278 LDH İzoenzimleri, LDH İzoenzimelektroforezi Çalışma Zamanı Haftada 1 Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan aç karnına kan alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Jel elektroforez Numune Red Nedenleri Hemoliz varlığında LDH düzeyleri yükselir. Dondurulmuş veya uzun süre 4°C’de saklanmış numunelerde LDH değerleri düşer. Kullanımı LDH tetramerik stoplazmik bir enzimdir. 5 izoenzimi vardır - LDH1 (H4), LDH2 (H3M) , LDH3 (H2M2),LDH4 (HM3) ,LDH5 (M4) Çoğunlukla kalp kas hücreleri H alt ünitelerini, karaciğer hücreleri M alt ünitelerini sentezler. LDH1 ve LDH5 formları kalp veya karaciğer patolojilerini gösterir. LDH1 MI’dan 24-48 saat sonra serumda yükselir. LDH5 primer karaciğer hastalığı veya azalmış perfüzyona bağlı karaciğer hipoksisi olan hastalarda belirginleşir. LDH yüksekliğinin kaynağının saptanmasında kullanılır. AMI, karaciğer hastalıkları, neoplaziler ve iskeler kası hastalıklarının tanısında kullanılabilir. LDH1 %16-31 LDH2 %29-42 LDH3 %17-26 LDH4 %7.5-29 LDH5 %4-41 279 LDL Çalışma Zamanı Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Enzimatik-Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Artmış LDL genellikle aterosiklerotik hastalık özellikle de koroner aterosikleroz için risk faktörü olarak kabul edilir. LDLC’nin azlığı veya yokluğu polinöropatiye neden olabilir. Bu da, genetik danışmanlık için önemlidir Artmış kardiyovasküler risk -Hipobetalipoproteinemi -Abetalipoproteinemi tanısı (ölçülemez >%75 (yaş ve cinsiyet spesifik) artmış riski gösterir. <80 mg/dL hipobetalipoproteinemiyi gösterir. Tespit edilemeyen LDLC abetalipoproteinemiyi gösterir. LDLC polinöropati oluşumunda tek başına etkili olabilir. Pediatrik (2-20 yaş) <110 normal 110-129 borderline 130 yüksek Yetişkinlerde <130 normal 130-159 borderline 160 > yüksek 280 Legionella Pneumophila IgG,M Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi IFT Numune Red Nedenleri Barkotsuz,hemolizli,lipemik örnekler Kullanımı Akut yada geçirilmiş Mycoplasma pneumonia enfeksiyonuna karşı oluşan antikorların gösterilmesinde kullanılır. M. Pneumonia başlıca primer atipik pnömoni etkenidir. İnsanlarda solunum yolu infeksiyonları (faranjit, trakeobroşit, pnömoni) yapar. 281 Lenfosit Alt Grupları (Lenfosit Subset Analizi) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Periferik kan (EDTA’lı tüpte) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz veya perifer kanı Transport ve Saklama özellikleri Osa ısısında 48 saat Çalışma Yöntemi Akım sitometri Numune Red Nedenleri Pıhtılı örnekler Kullanımı (8 Adet Monoklonal Antikor Sonucu Verilir) İmmün yetmezlikler ile otoimmün viral ve kronik granülomatöz hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır. 282 LH, Lutotropin Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı LH ve FSH GnRH kontrolünde ön hipofizden salgılanır. Menstrüel siklus, LH ve FSH artışına göre foliküller ve luteal fazlara ayrılır. Erkeklerde leydig hücrelerinden LH salınımı, zeotesteon artışına neden olur. Bayanlarda ise androjen, östrojen ve progesteron üzerine etki eder. Hem erkek hem bayanlarda primer hipoparadizm, LH ve FSH bazal düzeylerinin artışına neden olur. -LH ve FSH genellikler primergonadal yetmezlik, komplet zeofiküler feminizasyon sendrom, guberte prekoksda yükselir. -LH ve FSH hipofizer ve hipotalamik yetmezlikte azalır.Menstrial düzensizliklerin değerlendirilmesi -Şüpheli hipopanadizm hastalarını değerlendirmek -Ovulasyon zamanını belirleme -İnfertilitenn değerlendirilmesi -Pitüiter hastalıkların zanısıErkek ve bayanlarda primer hipogonadizm FSH ve LH yüksekliği ile sonuçlanır. -LH ve FSH genelde primer gonadal yetmezlik, komplet testiküler feminizasyon ve puberteprekoksda yükselir. -Pitüiter ya da hipotalamik yetmezlikte LH ve FSH düzeyleri azalır. 283 Lipaz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ve ikter Kullanımı Pankreas fonksiyon testlerindendir. Pankreatitler, safra kesesi hastalıkları, strangüle ve enfarkte barsak, pankreas kistleri, peritonitlerde artar. Pankreatitlerde serum lipaz amilaza göre daha uzun süre yüksek kalır. Ayrıca akut pankretit için amilaza göre sensitivitesi ve spesifitesi daha yüksektir. 284 Lipid Elektroforezi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü serum 1 ml. Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda Isısında 24 Saat. Çalışma Yöntemi Elektroforetik Numune Red Nedenleri Donmuş numune kabul edilmez. Kullanımı Dislipidemilerin ayırıcı tanısında kullanılır 285 Lipoprotein A Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma 10 saatlik sabah açlığı Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Lipoprotein (a) düzeyinin yüksek olması miokard enfarktüsü, felç ve koroner kalp arter hastalığı için risk artıran bir faktördür. 286 Lityum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 Hafta sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Atomik Absorbsiyon Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Bipolar psikozun manik epizotlarında kullanılır.Aynı zamanda migren tedavisinde kullanılır 287 Liver Kidney Mikrozomal Antikor Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi IFA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Tip II Otoimmün hepatit takibi 288 Lupus Antikoagülan (Doğrulama Testi İle) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sitratlı plazma Örnek Kabı Mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Antifosfolipit sendrom ,SLE, tekrarlayan abortusların ve tromboz riskinin araştırılması 289 Lösemi Paneli Çalışma Zamanı Laboratuvarla görüşünüz. Örnek Türü EDTA‘lı veya heparinli tam kan, EDTA ‘lı veya heparinli kemik iliği, taze lenf nodu, BOS, bronkoalveolar lavaj veya yıkama mayi, vücut sıvıları, taze dalak dokusu, kök hücre Örnek Kabı EDTA ‘lı veya yeşil kapaklı tüp mayi için düz tüp. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8°C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi Flowsitometri Numune Red Nedenleri Periferik kan ve kemik iliği 5 mL, BOS, bronkoalveolar lavaj mayi, vücut sıvıları 10 mL olmalıdır Kullanımı Akut lösemileri sınıflandırmada kullanılan immunofenotip antikorları bir panel halinde kullanılır. Standart panel dışında ilave monoklonallerin tayini istendiğinde belirtilmelidir. Akut lösemi sınıflandırmasında kullanılan panel; Lösemi paneli CD2, CD3, CD4, CD5, CD7, CD8, CD10, CD11b, CD13, CD14, CD19, CD20, CD33, CD34, CD38, CD41a, CD45, CD56, CD64, CD79a (sitoplazmik), CD117, MPO, TdT, glycophorin, kappa, lambda, HLA-DR. Belirteç CD 7, CD 19,20,22, CD 13 veya 33 CD 3 (sitoplazmik), Cd 79? (sitoplazmik) Myeloperoksidaz CD 5, CD 10, HLA-DR Yorum T-lineage hücreleri için çok hassas, B-lineage hücreleri için çok hassas, Myeloid hücreler için çok hassas, T-lineage hücreleri için çok spesifik, B-lineage hücreleri için çok spesifik, Myeloid hücreler, T ve Myeloid lineage hücreleri için, B, T veya Myeloid hücreleri için, B, T veya Myeloid hücreleri için 290 Magnezyum (mg) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 mL Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı: Mg, birçok enzimatik reaksiyonun kofaktörü olan esansiyel bir elementtir. Transmembran proteinlerin yapısında da bulunur. Alkolizm, aktu pankreatit, hipoparatiroidi, kronik glomerülonefrit, aldesteronizm, dijital intoksikasyonu, siklosiporin tedavisi, dehidratasyon, ciddi diyabetik asidoz, addison ve mal absorbsiyonda anormal Mg metabolizması ortaya çıkar. Mg, gebelik toksemisini kontrolünde sıklıkla ilaç olarak kullanılır. Anormal magnezyum metabolizması sonucu oluşan Mg düşüklüğü tetani ve müsküler hiper irritabiliteye neden olur. Hipomagnezimi aynı zamanda uzun süreli gastrik direnaj, akut pankreatit, hipoparatiroidizm, hipertiroidizm ve hiperaldestorenizmde görülür. Hipomagnezimi dijital sensitivesini artırır ve intoksikasyonuna neden olabilir. Düşük serum Mg düzeyi, MI takibinde kötü prognozu gösterir. Serum düzeyi 5-8 mg/dL iken, gebelik toksemisine optimal cevap alınır. Normal serum Mg düzeyi, 1.7-2.1 mg/dL 291 Magnezyum Spot, 24 Saatlik Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar Örnek Kabı metal iyonu içermeyen kapta toplanmalı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 24 saatlik periyotta idrar toplanmalı ve toplama boyunca buz dolabında muhafaza edilmeli,koruyucu kullanılmaz.. Çalışma Yöntemi kolorimetrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler. Kullanımı Magnezyum eksikliği,Diüretik tedavisi 292 Melas Genetik Analizi (Mt- Tl 1 Mutasyon Analizi ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 ay sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ), İdrar, kas biyopsisi, ağız mukoza örneği Örnek Kabı Mor kapaklı tüp, steril kap Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi MT- TL 1 ( A3243G, T3271C, A3252G ) mutasyon analizi Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı: Mitekondriyal Miyopati, Mitekondriyal ensefalomiyopati, Laktik asidoz ve felç benzeri epizodlardan oluşan mitekondriyal kalıtım gösteren bir sendromdur. MELAS sendromlu hastalarda heteroplazmi nedeniyle kan örneklerinin yanısıra kas biyopsisi, idrar, ağız mukoza örneği gibi ek bir örneğinde alınması tanıya yardımcı olur. 293 Metanefrinler (Kan-İdrar) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Spot ve 24 saatlik idrar 10 mL, heparinli plazma Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı, yeşil kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Eksik ya da hatalı toplanmış numune. Numuneler laboratuara siyah poşet içinde ulaştırılmalıdır Kullanımı: Metanefrin, adrenalkatekolaminlerin üriner metabolitidir. Feokromastoma, paraganglioma ve nöroblastoma gibi nöral krest hücrelerinden köken alan tümörlerde metanefrin düzeyi yükselir. Metanefrin ölçümü, Feokromastomalı hasta tahmininde ilk etapta kullanılacak uygun bir testtir. Nöral krestten köken alan feokromastoma, nöroblastoma ve paraganglioma tümörü olan hastalarda metanefrin seviyeleri yükselir. Bazı hastalarda idrar metanefrin düzeyi, tanı koymak için gerekli tek test olabilir. Normal metanefrin düzeyi olan hastalarda klinik bulgular ve semptomlar varsa idrar ya da plazmada serbest katekolamin düzeyine ihtiyaç duyulur. 294 Methotrexate Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum,1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Hastanın ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. Numune alındıktan sonra en kısa sürede plazma ayrılarak karanlık ortamda laboratuara ulaştırılmalıdır. Düşük doz ilaç Kullanımından 0,5-2 saat, yüksek doz infüzyondan sonra 24. 48 ve 72 saat sonra örnek alınmalıdır. Çalışma Yöntemi FPIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı: ilaç düzeyi takibinde kullanılır 295 Mycoplasma pneumonia IgM,G Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Lab.ile görüşünüz. Örnek Türü Serum 0.5 mL Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz açlık kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz ve hemozlizli numuneler Kullanımı: Akut yada geçirilmiş Mycoplasma pneumonia enfeksiyonuna karşı oluşan antikorların gösterilmesinde kullanılır. M. Pneumonia başlıca primer atipik pnömoni etkenidir. İnsanlarda solunum yolu infeksiyonları (faranjit, trakeobroşit, pnömoni) yapar. IgG ve IgM nin birlikte pozitif olması yakın bir süre öncesine ait bir enfeksiyonu, sadece IgG nin pozitif olması ise geçirilmiş enfeksiyonu gösterir. BOS sıvısında bu test yapılmamalıdır. 296 Mycoplasma Kültürü Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 Gün Örnek Türü Servikal silme, üretral silme, ön idrar, semen Örnek Kabı Lab.ile görüşünüz. Örnek Alma Lab.ile görüşünüz. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Mycoplasma hominis ve Ureaplasma urealyticum genitoüriner sistem enfeksiyonlarına neden olur. Mycoplasma hominis, çoğunlukla tetrasiklin ve klindamisine duyarlı bulunduğu halde eritromisine dirençlidir. Buna karşılık Ureaplasma urealyticum çoğunlukla tetrasiklin ve eritromisine duyarlı buna karşılık klindamisine dirençlidir. 297 Mixing Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kan-antikoagülan oranları Kullanımı İntrinsik ya da ekstrensek yoldaki koagülasyon proteinlerine karşı gelişen antikorların (inhibitörlerin) taranmasında (özellikle Hemofili A) kullanılmaktadır. Örneğin uzun APTT sonucu olan hastanın plazması, sağlıklı bireylerden hazırlanan normal plazma ile 11 oranında karıştırılır ve 0. dakika ile 2 saat 37 ºC’ de inkübe edildikten sonra APTT zamanı tekrar ölçülür. Eğer APTT normale dönmüşse faktör eksikliği, hala uzunsa hastada inhibitör vardır (lupus antiloagülan , faktör inhibitörü vb) 298 Mikroalbüminüri, Random İdrar Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü İdrar 2 mL Örnek Kabı Steril, vidalı kapaklı kap Örnek Alma Spot vaya 24 saatlik idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numueler Kullanımı Bu test, mikroalbüminüriyi ölçmek için kullanılan yeni bir testtir. Diabetli hastalarda, nefropatiye bağlı olarak albümin atılımı artar, albümin atılımı renal fonksiyon hakkında tahminde bulunmaya yardımcı olur. Diabetik nefropatinin erken dönem tespitinde 299 MPO (Formalin dirençli p-ANCA) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 0C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Sitoplazmik nötrofil antikorunun iki tipi vardır: cANCA ve pANCA. cANCA proteinaz 3’e karşı spesifik oluşan otoantikordur. Nötrofil ve monositlerin diffüz sitoplazmik boyanma paternidir. MPO ANCA , pANCA’nın formaline dirençli tipidir. Wegener granülomatozis ve sistemik vaskülitli ( öz. Renal ve pulmoner tutulum ) hastaların tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. bulunur. pANCA nötrofillerde bulunan miyeloperoksidaz, elastaz ve laktoferrin enzimlerine karşı spesifik oluşan otoantikorlardır. Nötrofillerin perinükleer boyanma paternidir. Miyeloperoksidaz için spesifik olan pANCA sistemik vaskulitli hastalarda bulunur. Nötrofil lizozomal enzimlere karşı spesifik olarak gelişen antikorları saptar. Sistemik vaskulitlerin (özellikle renal ve pulmoner tutulumların) tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. Good pasteur sendromu ve SLE’de zayıf pozitif test sonuçları görülebilir. 300 Miyoglobin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Serum miyoglobin düzeyi direkt olarak kas kitlesi ile ilişkilidir. İskelet ve kas kasında hasar, nekroz ve lizise neden olabilecek her türlü durum (iskemi, rabdomyoliz, miyopati, muskuler distrofi, miyozit), üremi, travma, felç, inflamatuar miyopati, IM ejeksiyon, yanıklarda miyoglobin düzeyi artar. Dolaşımda miyoglobine karşı antikor bulunması ve romatoid artritte ise düşer. AMI sonrası miyoglobin 1-4 saatte yükselir ve 24 saatte normale gelir. 301 MTHFR Mutasyon ( C677t Ve A1298c) Analizi Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı MTHFR( Metilentetrahidrofolat Redüktaz trombofili tablosuna (kan pıhtılaşmasına yatkınlık) neden olan spesifik bir mutasyonun adıdır. Görülme sıklığı yaklaşık % 11 ‘dir. MTHFR ( Metilentetrahidrofolat Redüktaz ) gen mutasyonu termolabil enzim aktivitesine neden olmakta ve remetilasyonu bozarak homosistein düzeylerinde yükselmeye tromboza ve plasental vaskülopati riskininin artmasına neden olmaktadır. Ayrıca folik asit eksikliği de bulunan hamile bayanlarda, MTHFR mutasyonunun nöral tüp defekti riskini arttırdığı da belirlenmiştir. 302 NMP 22 Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü İdrar, 5 ml Örnek Kabı Plastik idrar toplama kabı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi Lateral flow immunochromatographic strip Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Üriner traktus transizyonel hücre karsinomlarında idrar NMP 22 düzeyi artar.Bu hastalıklarda NMP 22 düzeyi ile hastalığın derecesi doğru orantılıdır. Ayrıca postoperatif rekürrens takibinde de kullanılır.Egzersiz ve sistemik kemoterapi yanlış yüksek sonuçlara neden olabilir.Sistoskopi ve üriner kateterizasyon sonrasında doku hasarına bağlı olarak 5 gün süre ile nmp 22 yüksekliği görülebilir. 303 Nikel Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Serum, 24 saatlik idrar Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp, idrar kabı Örnek Alma Venöz kan veya 24 saat idrar toplama Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Barkotsuz,hemolizli numuneler,Yanlış idrar toplanması Kullanımı Kronik nikel maruziyetinin değerlendirilmesinde kullanılır 304 Nöron Spesifik Enolaz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Örnek alındıktan sonra hemoliz edilmeden hızla serum ayrılmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi CLIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı APUD hücreli nöroendokrin tümörlere (nöroblastom, tiroid medüller karsinom, pankreas islet hücreli karsinom, karsinoid tümör, feokromasitoma, küçük hücreli akciğer karsinomu vb.) spesifik bir belirteçtir. Özellikle nöroblastom ve küçük hücreli akciğer ca için sensitivitesi yüksektir. 305 Neonatal Glukoz Çalışma Zamanı bkz: Glukoz Sonuç Verme Zamanı 2 saat sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı Düz rutin test tüpü (Kırmızı kapaklı Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Yeni doğan hipoglisemisinin takibinde kullanılır. 306 OGTT Açlık Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra hızla laboratuvara ulaştırılmalıdır. Santrifüj edilmeden saklanan örneklerde her 1 saatlik bekleme süresi için kan şekeri %10 azalır Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, enzimatik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Karbonhidrat metabolizması bozukluklarını değerlendirmek için kullanılır 307 OGTT 1,2,3 saat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan glikoz içtikten sonra 1er saat arayla kan alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra hızla laboratuvara ulaştırılmalıdır. Santrifüj edilmeden saklanan örneklerde her 1 saatlik bekleme süresi için kan şekeri %10 azalır Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, enzimatik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Bozulmuş glukoz toleransını değerlendirmek için kullanılır 308 Oksalat Çalışma Zamanı Salı, Cuma Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma İdrarı 30 ml 6 N HCl üzerine toplayın. Toplama esnasında ve bir gün öncesi salatalık, kuşkonmaz, ıspanak ve domates tüketilmemelidir. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Ürolitiazisin değerlendirilmesinde kullanılır. Primer hiperoksalüri, DM, siroz, piridoksin eksikliği, sarkoidoz, pankreas yetmezliği, celiac, ileal rezeksiyon, jejunoileal şant, safra yolları hastalıkları ve ince barsak hastalıklarında idrar oksalat düzeyleri artarken, böbrek yetmezliğinde düşer. 309 Organik Asidemiler Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü İdrar Örnek Kabı laboratuvar ile görüşünüz. Örnek Alma Laboratuvarın önerisine uyunuz. Transport ve Saklama özellikleri Hemen Dondurulur.Dondurulmaya örneklere 1-2 damla kloroform ilave edilmelidir. Çalışma Yöntemi Tandem mass spektrometrisi Numune Red Nedenleri Oda ısısında veya buz dolabında kabul edilmez. Kullanımı Yeni doğanlarda organik asit,karbonhidrat ve amino asitlerin metabolik bozukluklarının araştırılması *Laktik asit,pirüvik asit,Beta OH-bütirik asit,metilmalonik asit,asetoasetik asit,homosistin,laktat/piruvat) 310 Osteokalsin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 Hafta sonra Örnek Türü Serum 0.5 mL Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Hasta 12 saat aç kalmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi ECLİA Numune Red Nedenleri Barkotsuz ve hemolizli numuneler Kullanımı Kemiğin non kollajen proteinidir. Osteoblastlar tarafından yapılır. K vitamini bağımlı proteindir. Azalmış K vitamini alımı, azalmış BGP seviyeleri ile ilişkilidir. Bu durum K vitamini eksikliği bağımlı osteoporozisi açıklar. Osteokalsin başlıca kemik hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılır. Osteokalsin düzeyinin yükselmesi osteoblastik aktivitenin arttığını gösterir. Serum osteokalsin düzeyi,alkalen fosfataz düzeyi ile beraber hareket eder. Osteokalsin konsantrasyonları çocuk ve infantlarda yetişkinlerden daha yüksektir. Yenidoğanlarda, yaşamın ilk ayında yükselir, 12 aya kadar yüksek kalır, sonra düşmeye başlar, puberteye kadar oldukça sabit kalır. Yetişkin erkeklerde, osteokalsin konsantrasyonları pubertal seviyeden düşüktür. Hayat boyu sabit kalır. Yetişkin kadınlarda ise oldukça sabittir ve menopozdan sonra yükselmeye başlar. 311 Oxcarbazepine Çalışma Zamanı Salı, Perşembe Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı İlaç düzeyi takibinde kullanılır. 312 Ozmatik Fralijite Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü Edta’lı tam kan Örnek Kabı mor kapaklı EDTA’lı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri oda ısısında 24 saat Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Eritrosit frajilitesi değerlendirilir. Bu frajilitenin bozulduğu hastalıklarda değerlidir 313 Ozmolarite (Kanda) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp. Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Osmolalite çözeltide çözünmüş partiküllerin miktarını sayıyla belirtilir,partikül adları önemli değildir.çözünen madde çözeltinin osmatik basıncını ,kaynama noktasını arttırırken,donma ve buharlaşma noktasınıazaltır.dehidratasyonda artar,overhidrasyonda azalırosmolalite artarsa sıvı sudan daha fazk elektrolit içeriyor demektir.normalde serum Na(meq/L)/serum osmolalite(mosm/kg) oranı 0.43-0.50 arsındadır. ilaç intoksikasyonunda oran değişir.serum Na konsantrasyonunu etkileyen nedenler osmolaliteyi de etkiler.osmalar klerensi anlamak için serum ve idrar osmolalitesi ölçülmelidir. akut hastalık,komadaki hastayı değerlendirmek -ölçülen ve hesaplanan osmolalitenin karşılaştırılması -eğer >40 mosm/kg su üzerindeyse,prognoz kötüdür -osmolalite(mosm/kg su)=2Na+glukoz/20+BUN/3 Hesaplanan ve ölçülen osmolaliteler arasındaki fark armışsa etilenglikol,metanol,veyaisopropan elle zehirlenme düşünülür. 314 Parathormon Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hasta 12 saat aç kalmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Barkotsuz tüpler. Kullanımı PTH,84 aminoasit içerir,tek zincirli polipeptit yapıda bir hormondur.major fonksiyonu,serum total kalsiyum konsantrasyonunu,8,9-10,1mg/ dl aralığında sürdürmektir.PTH kalsiyumun renal absorbsiyonunu arttırırken,fosfat absorbsiyonunu azaltır. -düşük renal P konsantrasyonunda 1,25 dihidroksivitamin D sentezi artar,aktifleşen hormon kalsiyumun intestinal absorbsiyonunu stimüle eder. -PTH nın net etkisi serum kalsiyum konsantrasyonunu arttırmak,fosfat konsantrasyonunu azaltmaktır. -PTH nın kısa bir yarılanma ömrü vardır.(2-5 dak) -C terminal fragmantasyon,N terminal fragmantasyondan 10 kat daha fazla bulunur. primer hiperparatroidizm -sekonder hiperparatroidizm tanısı -hiperkalsemi teşhisi Primer hiperparatroidililerin %90 ında PTH seviyesi yükselir. -%40 ında fosfor seviyesi <2,5 mg/dl dir. malignensisi olan hiperkalsemik hastaların %95 inde PTH baskılanmıştır. 315 p-ANCA Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 C’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Sitoplazmik nötrofil antikorunun iki tipi vardır: cANCA ve pANCA. cANCA proteinaz 3’e karşı spesifik oluşan otoantikordur. Nötrofil ve monositlerin diffüz sitoplazmik boyanma paternidir. Wegener granülomatozis ve sistemik vaskülitli ( öz. Renal ve pulmoner tutulum ) hastaların tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. bulunur. pANCA nötrofillerde bulunan miyeloperoksidaz, elastaz ve laktoferrin enzimlerine karşı spesifik oluşan otoantikorlardır. Nötrofillerin perinükleer boyanma paternidir. Miyeloperoksidaz için spesifik olan pANCA sistemik vaskulitli hastalarda bulunur. Nötrofil lizozomal enzimlere karşı spesifik olarak gelişen antikorları saptar. Sistemik vaskulitlerin (özellikle renal ve pulmoner tutulumların) tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. Good pasteur sendromu ve SLE’de pozitif test sonuçları görülebilir. 316 Parvovirüs B19 IGG-IGM Çalışma Zamanı Pazartesi Sonuç Verme Zamanı Laboratuvar ile görüşünüz Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi IFT Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Bir DNA virüsüdür. İnsan bilinen tek konakçıdır. İnkübasyon zamanı 4-14 gündür. Parvovirus B19 enfeksiyonu özellikle çocuklarda Eritema enfeksiyozuma (5.Hastalık) neden olur.Kronik hemolitik anemisi olan hastalarda aplastik krize yol açar.Çocuk ve erişkinlerde akut artrit tablosu gelişebilmekte gebelerde ise bu enfeksiyon geçirildiği zaman düşük ve ölü doğuma neden olabilmektedir. Parvovirus-B-19 için ELISAIgM-Ak testi gebelerde akut infeksiyonu tespit edebilir.Fetal infeksiyonun tanısı için en sensitif metod Parvovirus B 19 DNA’sını amniyon sıvısında, fetal kanda veya asit sıvısında PCR ile ya da fetus dokusunda in situ hibridizasyon ile göstermektir.Çoğu zaman enfeksiyon belirtisiz enfeksiyon (asemptomatik) şeklinde seyreder ve en sık okul çocuklarında görülmektedir. Erişkin yaş grubuna hastalık geçirme oranı %60’a yükselmekte yaşlılarda ise bu oran %90’a ulaşmaktadır. 317 Piruvat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sodyum fluridli kan Örnek Kabı Gri kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Metabolik asidozun değerlendirilmesinde kullanılır. Plazma pirüvat düzeyleri diyet, cinsiyet, yaş, diürnal varyasyon, fiziksel aktivite, menstruel siklus, gebelik ve çevresel faktörlerden etkilenir. Karaciğer hastalıkları, kalp yetmezliği, üremi, ağır metal zehirlenmesi, Tip I DM, kardiyak arrest, hemoraji AMI, şok, diabetik ketoasidoz, malign hipertermi ve Reye sendromunda pirüvat düzeyi artar. 318 Plazma Renin Aktivitesi;PRA Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü EDTA lı plazma 5 ml Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA lı) tüp Örnek Alma Son iki saat aynı pozisyonda durmalı (ayakta ve ya istirahatte). Normal sodyum diyeti istenir. Ayakta durmak, diüretikler, az tuzlu diyet ve gebelik , renin salınımını arttırır. Yüksek tuzlu diyet renin düzeyini düşürür. Renin salınımında sirkadyan varyasyon vardır (sabah en yüksek, akşam en düşük). Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi IRMA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve numunenin soğuk ortamda gönderilmemes Kullanımı Renin, böbrek jukstaglomerüler aparatustan salınır.Anjiyotensinin anjiyotensinI e dönüşümünü katalizleyen enzimdir. İnaktif anjiyotensin I, aktif peptid anjiyotensin II ye dönüştürülür. Anjiyotensin II; aldosteronun adrenokortikal sekresyonunu uyarır, direkt vazopresör aktiviteye sahiptir. Böbrekten renin sekresyonunu stimüle eden durumlar; glomerüler kan basıncının azalması, distal tübüldeki makula densada sodyum konsantrasyonunun düşmesi, renal vasküler hastalıklarda kullanılmaktadır. 319 Plazma Tromboplastin Antesedan Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, heparin tedavisi testten 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Karaciğerde sentezlenir. Homozigot faktör XI eksikliği olan hastalarda pıhtılaşma zamanı ile APTT uzar. PT, trombosit sayısı ve trombosit fonksiyon testleri normaldir. Kazanılmış hastalık karaciğer hastalıkları ve inhibitorlerle ilişkilidir 320 Prealbumin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum,1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Nutrisyonel durumun değerlendirilmesinde kullanılır. Özellikle prematüre infantlar ve parenteral nutrisyon tedavisi alan hastaların takibinde önemlidir. Ayrıca negatif akut faz reaktanlarından biridir. OKS kullanımı, kortikosteroidler, anabolik steroid kullanımı ve Hodgkin hastalığında serum prealbumin düzeyi artarken, malnutrisyon, inflamasyon, malignite, kronik hastalıklar, siroz ve protein kaybı olan durumlarda prealbumin düzeyi azalır. 321 Periferik Yayma Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Perifer kanı,tercihen parmak ucu Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Manuel Numune Red Nedenleri Çok ince veya kalın yaymalar Kullanımı Periferik yayma bir çok kan hastalığının tanısında yararlı bilgiler veren bir temel laboratuvar yöntemidir. Değişik kan hastalıkların seyri sırasında oluşabilecek morfolojik bozuklukların farkedilerek tanınmalarını kolaylaştırmak amacıyla yapılır. Bunun yanı sıra enfeksiyon ve enfestasyonlu hastalıkların tanısında da kullanılan bir yöntemdir. Tanı dışında, hastanın tedaviye verdiği cevabın izlenmesinde, lösemilerde nükslerin gösterilmesinde de bilgi verir. 322 PSA Total Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma PSA ölçümünden önce rektal muayene yapılmamalıdır. Akut prostatit ve postrektal muayenede PSA miktarı yükselir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri barkotsuz numune Kullanımı PSA, prostat ve bulboüretral bez tarafından salgılanan glikoprotein yapıda bir antijendir. Normalde PSA’nın çok az bir kısmı kana salınır. Benign prostat hipertrofisi, prostatit, prostat kanseri bezin büyümesi ve doku zedelenmesine yol açarak PSA düzeyinin artışına neden olur. Prostat kanseri tanısı alan hastaların takibi -Bu test prostat kanserinin erken tanısında ve tedaviye yanıtın değerlendirilmesinde iyi bir indikatördür. -Yüksek risk grubundaki erkeklerde her yıl bu test tekrarlanmalıdır. Referans aralığı, benign prostat hiperplazisini de kapsar. PSA’sı yaşına göre düşük olan hastalar düzenli PSA ve dijital rektal muayene ile takip edilir. PSA miktarı hastanın yaşına göre yüksek ise ve DRE negatif ise, transrektal ultrasound yapılmalı ve biyopsi alınmalıdır. DRE’si pozitif olan hastalar, transrektal ultrason ile değerlendirilmeli ve biyopsi alınmalıdır. PSA total < 4.1 ng/mL PSA serbest < 1 ng/ mL 323 Potasyum (Spot ,24 Saatlik İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar 10 mL Örnek Kabı Plastik vidalı kapaklı tüp Örnek Alma 24 saatlik idrar toplandıktan sonra tamamı laboratuvara teslim edilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. İdrar numunesi toplama esnasında ve topladıktan sonra soğuk ortamda muhafaza edilmeli ve toplama kabı içersine koruyucu madde konulması gerekli değildir. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri 24saatlik idrar miktari belirtilmeli.24 saatlik idrar toplama prosedürüne uygun toplanmamış örnekler. Kullanımı Cushing sendromu, primer ve sekonder aldosteronizm, primer renal hastalıklar (renal tübüler sendromlar, akut tübüler nekrozun düzelme fazında, metabolik asidoz ve metabolik alkolozda), ACTH, hidrokortizon ve kortizon tedavileri sırasında artar. Kronik K eksikliğinde, Addison hastalığı, azalmış idrar akışının görüldüğü renal hastalıklarda (ağır glomerülonefrit, piyelonefrit ve nefrosklerozda) azalır. 324 Pridinolin Kollajen Çapraz Bağları (Pridinolin Ve Deoksipridinolin) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra saat 14:00 Örnek Türü 24 saatlik idrar, spot idrar 10 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma İdrar örneği 6N HCl üzerine toplanmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Uygun toplanmayan idrar örnekleri Kullanımı Kemik metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. Kemik yıkım göstergeleridir. Tedavi takibinde önemlidir. Osteoporoz, kemik tümörleri, hipeparatiroidi ve hipertiroidi kollajen çapraz bağları artırır. 325 Progesteron Çalışma Zamanı Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Hemolizli kan Kullanımı Progesteron kadın sex hormonlarından biridir.21 C lu bir steroiddir.korpus luteum tarafından oluştırılur.gebelikte major üretim yeri plasentadır. Ovulasyon,cl fonksiyonları,ve gebelikte plasental fonksiyonların değerlendirilmesi,indüksiyon takibi,progesteron tedavisinin takibi,ve erken abortus riski olan hastaların takibinde kullanılır. konjenital adrenal hiperplazi,lipoid ovarian tümör,teka lutein kisti,molar gebelik,ve over koryoepiteliomalarında serum progesteron düzeyleri artarken,abortus riski,primer veya sekonder hipogonadizm,ve kısa luteal faz sendromunda düzeyi düşer. 326 Protein(Spot ,24 Saatlik İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar 10 mL Örnek Kabı Plastik vidalı kapaklı tüp Örnek Alma 24 saatlik idrar toplandıktan sonra tamamı laboratuvara teslim edilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. İdrar numunesi toplama esnasında ve topladıktan sonra soğuk ortamda muhafaza edilmeli ve toplama kabı içersine koruyucu madde konulması gerekli değildir. Çalışma Yöntemi Otoanalizör ile Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri 24saatlik idrar miktari belirtilmeli. Kullanımı Böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Yükseldiği durumlar -Nefrotik sendrom, -Diabetes melitus, -Multiple myeloma, -Preeklamsi, -Glomerülonefritler, -Konjenital kalp hastalığı 327 Piruvat Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sodyum fluridli kan, BOS Örnek Kabı Gri kapaklı tüp Örnek Alma Hasta aç ve dinlenmiş olmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Metabolik asidozun değerlendirilmesinde kullanılır. Plazma pirüvat düzeyleri diyet, cinsiyet, yaş, diürnal varyasyon, fiziksel aktivite, menstruel siklus, gebelik ve çevresel faktörlerden etkilenir. Karaciğer hastalıkları, kalp yetmezliği, üremi, ağır metal zehirlenmesi, Tip I DM, kardiyak arrest, hemoraji, AMI, şok, diabetik ketoasidoz, malign hipertermi ve Reye sendromunda pirüvat düzeyi artar. 328 Piruvat Kinaz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü EDTA lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Buz dolabında 20 gün bekleyebilir. Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri oda ısısında ,donmuş ve barkotsuz numuneler kabul edilmez Kullanımı Akut lösemilerde, sitopenilerde, anemilerde ve aplazilerde de eritrosit içi piruvat kinaz aktivitesi düşer. Prüvat kinaz eksikliği olanlarda yeni doğanın hemolitik hastalığı sık görülür 329 PSA Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma PSA ölçümünden önce rektal muayene yapılmamalıdır. Akut prostatit ve postrektal muayenede PSA miktarı yükselir. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Hemolizli kan Kullanımı PSA, prostat ve bulboüretral bez tarafından salgılanan glikoprotein yapıda bir antijendir. Normalde PSA’nın çok az bir kısmı kana salınır. Benign prostat hipertrofisi, prostatit, prostat kanseri bezin büyümesi ve doku zedelenmesine yol açarak PSA düzeyinin artışına neden olur. Prostat kanseri tanısı alan hastaların takibi 330 PSA Free Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma PSA ölçümünden önce rektal muayene yapılmamalıdır. Akut prostatit ve postrektal muayenede PSA miktarı yükselir. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri barkotsuz numune Kullanımı PSA, prostat ve bulboüretral bez tarafından salgılanan glikoprotein yapıda bir antijendir. Normalde PSA’nın çok az bir kısmı kana salınır. Benign prostat hipertrofisi, prostatit, prostat kanseri bezin büyümesi ve doku zedelenmesine yol açarak PSA düzeyinin artışına neden olur. Prostat kanseri tanısı alan hastaların takibi -Bu test prostat kanserinin erken tanısında ve tedaviye yanıtın değerlendirilmesinde iyi bir indikatördür. -Yüksek risk grubundaki erkeklerde her yıl bu test tekrarlanmalıdır. Referans aralığı, benign prostat hiperplazisini de kapsar. PSA’sı yaşına göre düşük olan hastalar düzenli PSA ve dijital rektal muayene ile takip edilir. PSA miktarı hastanın yaşına göre yüksek ise ve DRE negatif ise, transrektal ultrasound yapılmalı ve biyopsi alınmalıdır. DRE’si pozitif olan hastalar, transrektal ultrason ile değerlendirilmeli ve biyopsi alınmalıdır. PSA total < 4.1 ng/mL PSA serbest < 1 ng/ mL 331 Potasyum,Serum Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 mL Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemolizli numuneler kabul edilmez Kullanımı En büyük intrasellüler katyondur (150 mEq/L). Eritrosit içi konsantrasyonu yaklaşık plazmadan 23 kat daha fazladır. Elektrolit ve asit baz dengesinin değerlendirilmesi ve böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Ekstrasellüler potasyumun azalması, kas zayıflığı, irritabilite ve paraliz ile karakterizedir. Hızlı kalp atımı ve spesifik durum elektrokardiyogram üzerinde görülür. 3.0 mEq/L den daha düşük potasyum seviyeleri, aşırı nöromüsküler semptomlar ile ilişkilidir. Hücresel azalmanın kritik bir göstergesidir. Anormal olarak yüksek potasyum seviyeleri, mental konfüzyona, ekstremitelerde zayıflık, duyusuzluğa neden olur. Semptomlar 7.5 mEq/L den daha yüksek seviyelerde aşikardır. 10.0 mEq/L nin üzeri değerler ölümle sonuçlanır. 332 Pseudokolin Esteraz Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Spektrofotometri Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler. Kullanımı Serum kolinesteraz, sıklıkla pseudokolinesteraz (PCHE), gerçekkolinesterazdan veya asetilkolinesterazdan hem bulunduğu yer hem de substratı ile ayrılır. Asetilkolinesteraz eritrositlerde, akciğer ve dalakta, sinir uçlarında ve beyin gri maddesinde bulunur. PCHE bir serum enzimidir, karaciğerde, pankreas, kalp ve beynin beyaz maddesinde bulunur. Bu yüzden karaciğer testi olarak kullanılır. Uzamış anestezi, sinir gazı ve organofosforlu insektisit zehirlenmelerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Genetik pseudokolinesteraz varyantları (anestezinin uzamasına neden olur),hepatitler, siroz, malnutrisyon, anemiler, akut enfeksiyonlar, AMI, pulmoner embolizm, postoperatif dönem, kronik böbrek yetmezliği,gebeliğin son dönemleri ve serum albumin konsantrasyonunu düşüren durumlarda serum pseudokolinesteraz düzeyi düşer. 333 PR3 ANCA (FORMALİN DİRENÇLİ c-ANCA) Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saat açlık sonrası kan alınır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında transfer, 2 -8 °C ’de saklanabilir Çalışma Yöntemi İFA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Sitoplazmik nötrofil antikorunun iki tipi vardır: cANCA ve pANCA. cANCA proteinaz 3’e karşı spesifik oluşan otoantikordur. Nötrofil ve monositlerin diffüz sitoplazmik boyanma paternidir. Wegener granülomatozis ve sistemik vaskülitli ( öz. Renal ve pulmoner tutulum ) hastaların tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. bulunur. pANCA nötrofillerde bulunan miyeloperoksidaz, elastaz ve laktoferrin enzimlerine karşı spesifik oluşan otoantikorlardır. Nötrofillerin perinükleer boyanma paternidir. Miyeloperoksidaz için spesifik olan pANCA sistemik vaskulitli hastalarda bulunur. Nötrofil lizozomal enzimlere karşı spesifik olarak gelişen antikorları saptar. Sistemik vaskulitlerin (özellikle renal ve pulmoner tutulumların) tanı ve tedavilerinin takibinde kullanılır. Good pasteur sendromu ve SLE’de pozitif test sonuçları görülebilir. 334 Progesteron Çalışma Zamanı Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Hemolizli kan,barkotsuz numune. Kullanımı P rogesteron kadın sex hormonlarından biridir.21 C lu bir steroiddir.korpus luteum tarafından oluştırılur.gebelikte major üretim yeri plasentadır. Ovulasyon,cl fonksiyonları,ve gebelikte plasental fonksiyonların değerlendirilmesi, indüksiyon takibi,progesteron tedavisinin takibi,ve erken abortus riski olan hastaların takibinde kullanılır. konjenital adrenal hiperplazi,lipoid ovarian tümör,teka lutein kisti,molar gebelik,ve over koryoepiteliomalarında serum progesteron düzeyleri artarken,abortus riski,primer veya sekonder hipogonadizm,ve kısa luteal faz sendromunda düzeyi düşer. 335 Procalsitonin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi İmmunoluminimetrik assay Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Kullanımınov: Kemikte en fazla buluna nonkollejen proteindir. Serum düzeyleri kemik yapım belirteci olarak kullanılır. Kemik yapımının ve tur er hızının arttığı Paget hastalığı, hiperparatiroidi, kemik kırıklarının iyileşme dönemleri ve gelişme dönemi gibi durumlarda yükselir. 336 Prolaktin Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Barkotsuz numune Kullanımı Prolaktin ön hipofizden salgılanır ve hipotalamus tarafından kontrol edilir. Dopamin prolaktinin ön hipofizinden fzala miktarda salınımını engeller. Prolaktinin fizyolojik fonksiyonu süt yapımını stimüle etmektir. -ptiüter tümör -amenore -galaktore -infertilite -hipogonadizmin değerlendirilmesi -prlaktin salgılayan tümörlerin tedavisi 337 Protein C Aktivitesi Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 mL Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce, heparin kullanımında ise 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagülan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Protein C, K vitamini bağımlı olarak karaciğerde sentezlenir. Endotel yüzeyindeki trombomodulin ile trombinin birleşmesi sonucu protein C, aktive protein C’ ye dönüşür. Aktive protein C, protein S yardımıyla Faktör Va ve Faktör VIIIa’ nın prokoagülan aktivitelerini inhibe ederek koagülasyonun düzenlenmesinde rol oynar. Tip I (kantitatif) ve Tip II (kalitatif) eksikliği mevcuttur. Eksikliği tromboza neden olur. Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunabilir. 338 Protein Elektroforezi Çalışma Zamanı Haftada 2 gün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Agaroz Jel Elektroforezi Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Serum proteinleri elektroforezde 5 bantta toplanır.Bu bantlar albümin,?-1, ?-2, ß, ? bantlarıdır. 339 Protein S Aktivite, Total Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 mL Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce, heparin kullanımında ise 2 gün önce kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 2 gün Çalışma Yöntemi koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli heparinli numuneler Kullanımı Protein S, K vitaminine bağlı olarak karaciğerde sentezlenir. Aktive protein C’ nin kofaktörüdür. % 60’ ı C4b’ ye bağlı, %40’ ı serbest dolaşır. Aktif olan formu serbesttir. Sadece serbest Protein S antikoagülan aktiviteye sahiptir.Konjenital Protein S eksikliği olan hastalarda tromboz riski artar. Lupus antikoagülan varlığında, faktör VIII yüksekliğinde, Protein S hatalı olarak düşük bulunur. Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunabilir. Oral antikoagülan tedavi, L-asparajinaz tedavisi, akut tromboz, cerrahi operasyon, DIC, karaciğer hastalığı, K vitamini eksikliğinde Protein S düzeyi azalır. Konjenital ya da kazanılmış Protein S eksikliğinin tanısı Trombozdan sonraki akut dönemde Protein S aktivitesi tüketime bağlı olarak düşük bulunur. Bu nedenle akut dönem geçtikten sonra (6 ay sonra) Protein S aktivitesi ölçülmelidir. Faktör VIII yüksekliğinde, FV Leiden Mutasyonunda hatalı olarak protein S düşük bulunur. Lupus antikoagülan varlığında hatalı olarak yüksek bulunur. 340 PROTEİN S ANTİJEN, SERBEST Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı Plazma 4 mL Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce, heparin kullanımında ise 2 gün önce kesilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli heparinli numuneler Kullanımı Protein S, K vitaminine bağlı olarak karaciğerde sentezlenir. Aktive protein C’ nin kofaktörüdür. % 60’ ı C4b’ ye bağlı, %40’ ı serbest dolaşır. Aktif olan formu serbesttir. Sadece serbest Protein S antikoagülan aktiviteye sahiptir.Konjenital Serbest Protein S eksikliği olan hastalarda tromboz riski artar 341 PTZ Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4 ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Kumadin türevi antikoagülan ilaç kullananlarda tedavi 2 hafta önce, heparin kullanımında ise 2 gün önceden kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli, pıhtılı ve heparinli numuneler, uygun olmayan kan-antikoagülan oranları Kullanımı PT ekstrinsik koagülasyon yolunun taranmasında kullanlır. Temel olarak faktör VIIa ve Doku faktöründen faktör Xa oluşturabilme kapasitesini ölçmektedir.Genellikle oral antikoagülan tedavinin izlenmesinde kullanılır. Uzamış PT değerleri Faktör II, V,VII ve X eksikliği, K vitamini antagonistleri ile tedavi, yenidoğanlarda hemorajik hastalık, intestinal reabsorbsiyon bozuklukları, Karaciğer hastalığı, fibrinoliz, disfibrinojemi, DIC, dolaşımdaki inhibitörler. Uzamış PT oral antikoagülan Kullanımı:, faktör eksikliği, dolaşımdaki inhibitörler nedeniyle olabilir. INR (İnternational sensitivite indeksi) Farklı laboratuarlarda yapılan PT testlerin sonuçlarının standardize edilmesinde kullanılmaktadır. INR= (HastaPT/Kontrol PT)ısı 342 PTH Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Hemolizli numuneler kabul edilmez Kullanımı PTH,84 aminoasit içerir,tek zincirli polipeptit yapıda bir hormondur.major fonksiyonu,serum total kalsiyum konsantrasyonunu,8,9-10,1mg/ dl aralığında sürdürmektir.PTH kalsiyumun renal absorbsiyonunu arttırırken,fosfat absorbsiyonunu azaltır. 343 RF (Romatoid Faktör) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numune Kullanımı IgG’ye karşı kanda dolaşan antikorlardır. Romatoid artrit, miks bağ dokusu hastalığı, Sjögren sendromu, skleroderma, dermatomiyozit, SLE gibi otoimmün hastalıklar, EMN gibi bazı viral hastalıklar ve bazı akut iltihabi hastalıklar serum RF düzeyini artırır 344 Renin Çalışma Zamanı Haftada bir gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü EDTA lı plazma 5 ml Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA lı) tüp Örnek Alma Son iki saat aynı pozisyonda durmalı (ayakta ve ya istirahatte). Normal sodyum diyeti istenir. Ayakta durmak, diüretikler, az tuzlu diyet ve gebelik , renin salınımını arttırır. Yüksek tuzlu diyet renin düzeyini düşürür. vardır Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortam Çalışma Yöntemi IRMA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve numunenin soğuk ortamda gönderilmemesi ve barkotsuz tüpler Kullanımı Renin, böbrek jukstaglomerüler aparatustan salınır. Böbrekten renin sekresyonunu stimüle eden durumlar; glomerüler kan basıncının azalması, distal tübüldeki makula densada sodyum konsantrasyonunun düşmesi, renal vasküler hastalıklarda olduğu gibi böbreğe olan sempatik outflowun stimülasyonu. Esansiyel,renal veya renovasküler hipertansiyonlu hastaların değerlendirilmesinde, primer hiperaldosteronizmin araştırılmasında kullanılır. Renal parankimal hastalıklar, renin salgılayan tümörler, OKS kaynaklı hipertansiyon, feokromasitoma, siroz, hepatit, konjestif kalp yetmezliği, Bartter Sendromu, elektrolit kaybı olan durumlarda plazma renin aktivitesi artarken, primer aldosteronizm, pseudohiperaldosteronizm ve hiperkalemide azalır. Renal vasküler hastalıklarda yükselir. Primer hiperaldosteronizmde baskılanır Ayakta 1,5- 5,7 ng/mL/h Yatarak 0,2- 2,8 ng/mL/h 345 Retikülosit Sayısı Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA lı tam kan4 ml Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA lı) tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri 4 º C’ de 2-3 gün saklanabilir Çalışma Yöntemi Tam kan sayım cihazı Numune Red Nedenleri Pıhtılı veya hemolizli numune Kullanımı Retikülositler, kemik iliğinden periferik dolaşıma salınmış immatür, çekirdeksiz eritrositlerdir. Eritropoezin arttığı durumlar ve anemilerin tedavisi sırasında retikülosit sayısı artarken, aplastik anemi, renal hastalıklar, kronik hastalık anemisi, megaloblastik ve demir eksikliği anemisinde retikülosit sayısı düşer. 346 Rotavirüs Antijeni Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Gaita Örnek Kabı Temiz, ağzı kapaklı kap Örnek Alma En az 20 gr. alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnekler hemen transport edilmelidir. Laboratuvara ulaştırılana kadar oda sıcaklığında ( < 2 saat ) saklanabilir. Çalışma Yöntemi İmmunokromatografik Numune Red Nedenleri Temiz alınmamış örnekler. Kullanımı Yenidoğanlarda, 6 ay-2 yaş arası ( 5 yaş altı ) çocuklarda en sık non-bakteriyel gastroenterit etkeni olan Rotavirüs antijenlerini tespit etmekte kullanılır. 347 S100 Proteini Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı S100 proteini serebrovasküler olaylar için bir belirteç olarak önerilmektedir. S100beta serebrovasküler olay sonrası 8 saatte artmakta ve 72 saat yüksek kalmaktadır. S100beta konsantrasyonu infarkt volümü ve nörolojik bulgularla koreledir. S100beta kan beyin bariyerinin bozulduğu diğer nörolojik hastalıklarda da yükselmektedir. 348 Salmonella Tüp Aglütinasyonu Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı İki gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık sonrası. Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı, hemen serum ayrılmalı. Çalışma Yöntemi Tüp Aglütinasyon Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve barkotsuz numuneler Kullanımı Tifo ve paratifo infeksiyonlarında O aglütininleri 8.ci günden ve H aglütininleri ise 10-12.ci günden itibaren tespit edilebilir düzeylere ulaşır. Akut hastalık tanısı için 2 hafta arayla alınan serumda titre artışı gözlenmelidir. Tek başına H pozitifliği bağışıklığı, O pozitifliği ise hastalığı gösterir. Erken dönemde tedavi başlanmış ise pozitiflik saptanmayabilir. Non spesifik reaksiyonlar, çapraz reaksiyonlar görülebildiği için tek başına tanı koydurucu değildir. 349 Sedimantasyon Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Kapalı sistem Numune Red Nedenleri Pıhtılı, hemolizli, aşırı lipemik, uzun süre bekleme, kan/antikoagülan oranının uygunsuz olması Kullanımı İnflamatuar hastalıklar, akut ve kronik enfeksiyonlar, doku nekrozu, temporal arterit, maligniteler, romatoid hastalıklar ve otoimün hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır. 350 Se (Selenyum) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 gün sonra Örnek Türü Plazma, 2ml Örnek Kabı Lacivert kapaklı eser element tüpü Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Heparinli Plazma oda sıcaklığında 14 gün Çalışma Yöntemi ICP-MS Numune Red Nedenleri Hemolizli, aşırı lipemik, uzun süre bekleme Kullanımı Selenyum bir esansiyel elementtir.Se, Organik hidroperoksitlerin degradasyonunu katalizleyen glutatyon peroksidaz( GSH-Px) enzim aktivitesi için gerekli bir kofaktördür . Se yokluğunda, serbest radikallerin birikimine bağlı olarak hücre membranları zarar görür. 351 Sensitif CRP Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 saat sonra Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Tercihen 12 saat açlıktan sonra örnek alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığı Çalışma Yöntemi Nefelometri Numune Red Nedenleri Hemoliz serum,lipemi ve barkorsuz numune Kullanımı Non spesifik bir akut faz reaktanidir. İnfeksiyon ve inflamasyonların degerlendirilmesinde kullanilir. Yüksekligi koroner kalp hastalığı riskinin erken bir gostergesi oldugu icin koroner kalp hastaligi icin risk taramasi amaci ile de kullanilir. CRP ölçümü infeksiyonun, doku hasarının, inflamatuar bozuklukların ve ilişkili hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Yüksek duyarlılıklı CRP (hsCRP) ölçümleri, akut koroner sendromların gelenekel klinik değerlendirilmesi ile beraber kullanıldığında koroner hastalığı ve akut koroner sendromları bulunan hastalarda rekürren olayların prognozuna ait bağımsız bir göstergedir. Risk hsCRP Düşük <1,0 Orta 1,0- 3,0 Yüksek >3,0 352 Serum İmmünelektroforezi Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi İmmünelektroforez Numune Red Nedenleri Hemolizli, pıhtılı numuneler ve barkotsuz numuneler Kullanımı Monoklonal gamapatilerde M protein tip tayini ve hastalık takibinde kullanılmaktadır. Antikoagülanlar, antikonvülzanlar, oral kontraseptifler, isoniazid ve prokainamid Kullanımı: tüm immunglobulin düzeylerinde yanlış yükselmelere neden olur. Fenitoin ve metilprednizolon Kullanımı: ise IgG ve IgA düzeylerinde düşmeye neden olur. 353 Serbest Kortızol Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü İdrar 2 ml Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabı Örnek Alma İdrar toplamaya başlayacağınız sabah ilk idrarınızı tuvalete boşaltın, saati not edin bu andan itibaren bütün idrarınızı bu kaba biriktirin Bu andan itibaren tüm idrarınızı gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirin boşaltın, saati not edin (örneğin sabah saat 08:00). Bu andan itibaren tüm idrarınızı gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirin Transport ve Saklama özellikleri Biriktirme süresince evin en serin yerinde, karanlık bir ortamda tutunuz tutunuz. Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Kullanımı Cuma ve cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplamayınız. Kortizol glukoz metabolizmasında ve vücudun strese karşı cevabında rol oynayan ana glukokortikoiddir. 354 Serbest T3 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün -20°C de 2 ay Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numune kabul edilmez. Kullanımı Normalde T3, tiroksin bağlayan globuline ve albümine bağlı olarak dolaşır. Total T3 ün yalnızca %0.3 ü serbesttir. Serbest T3 aktif formdur. Serbest T3 düzeylerinin yükselmesi tirotoksikozla ilişkilidir Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizm ve T3 tirotoksikozunda serum serbest T3 düzeyi artarken, hipotiroidizmde azalır. Kronik hastalığı olan veya uzun süre hastanede yatmış kişiler ötiroid olsalar bile serbest T3 düzeyi düşük bulunabilir. Serbest T3 düzeylerinin yükselmesi tirotoksikozla ilişkilidir. Ve ya tiroid hormon replasmanının aşırı olduğunu gösterir. Serbest T3, hipotiroidizm için hassas bir test değildir 355 Serbest T4 Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi +4°C de 4 gün -20°C de 2 ay Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ve barkotsuz numune kabul edilmez. Kullanımı T4, tiroksin bağlayan globuline, prealbümine ve albümine bağlı olarak dolaşır. Total T4 ün yalnızca %0.05 i serbesttir. Serbest T4 metabolik olarak aktif formdur. Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizmde serum serbest T4 düzeyi artarken, hipotiroidizmde azalır. Serbest T4 düzeylerinin yükselmesi hipertiroidizmi veya tiroid hormon replasmanının aşırı olduğunu gösterir. Serbest T4 düzeylerinin düşmesi hipotiroidizmi düşündürür. 356 Serbest Testesteron Çalışma Zamanı Pazartesi, Çarşamba, Cuma Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün -20°C de 2 ay Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Serbest testesteron düzeyi, testesteron taşıyıcı protein olan SHBG konsantrasyonunlarındaki değişimlerden etkilenmez. Bu nedenle SHBG’nin düşük ve yüksek olduğu durumlarda serbest testesteron düzeyleri daha yararlıdır. Hirşutizm, adrenal virilizan tümörler, PCOS, ve androjen rezistansı durumlarında serbest testesteron artarken, hipogonadizm ve P-450 enzim eksikliklerinde azalır. 357 Serotonin 5-OH triptamin; 5-HT Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 2mL (serum ), 5 mL (24 saatlik idrar) Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp(serum). İdrar örnekleri 6N HCl üzerine toplanmalı ve 12 saatten uzun süre saklanacaksa dondurulmalıdır. Örnek Alma Hasta, MAO inhibitör ilaç kullanıyorsa en az bir hafta öncesinden kesmelidir. Serotonin içeren ceviz, muz, patlıcan, domates, fındık, fıstık, avokado gibi gıdalar son 72 saat içinde tüketilmemiş olmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Serum en kısa sürede ayrılmalıdır. Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Serotonin, intestinal kromafin hücrelerde, santral, periferik nöronlarda triptofandan sentezlenir. Serotoninin majör metaboliti, 5-HİAA, serotoninden daha fazla ölçülür (kullanılır). Bu test, karsinoid sendromun tanısında nadiren kullanılır. Karsinoid tümörlerin tanısında , idrar 5-HİAA ölçümü daha sensitif ve spesifiktir. 358 Serüloplazmin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Serum en kısa sürede ayrılmalıdır. Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Bakır bağlayıcı proteindir. Wilson hastalığı tanısında ve akut faz reaktanı olarak kullanılır. Gebelik, OKS kullanımı, östrojen, inflamasyon, doku nekrozu, osteosarkomlar, bilier siroz ve travmalarda artar. Menkes sendromu ve gastroenteropatilerde azalır. 359 Serum Osmolalitesi Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp. Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Soğukta Çalışma Yöntemi Osmometrik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Osmolalite çözeltide çözünmüş partiküllerin miktarını belirtir.sayıyla belirtilir,partikül adları önemli değildir.çözünen madde çözeltinin osmatik basıncını ,kaynama noktasını arttırırken,donma ve buharlaşma noktasını azaltır.dehidratasyonda artar,overhidrasyonda azalırosmolalite artarsa sıvı sudan daha fazk elektrolit içeriyor demektir.normalde serum Na(meq/L)/serum osmolalite(mosm/kg) oranı 0.43-0.50 arsındadır.ilaç intoksikasyonunda oran değişir.serum Na konsantrasyonunu etkileyen nedenler osmolaliteyi de etkiler.osmalar klerensi anlamak için serum ve idrar osmolalitesi ölçülmelidir. akut hastalık,komadaki hastayı değerlendirmek 360 Seks Hormon Bağlayıcı Globul Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Her gün Örnek Türü 2 gün sonra Örnek Kabı Serum, 1 ml Örnek Alma Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter ve barkotsuz numuneler Kullanımı Testesteron ve östrojen gibi gonadal hormonlar dolaşımda SHBG’e bağlanarak taşınır. Hipertiroidizim, anoreksia nevroza, gebelik ve sirozda SHBG artarken, hipotiroidi, hirşutizm, testesteron fazlalığı, obesite ve PCOS’da azalır. 361 Sickling Testi Oraklaşma Testi Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı (EDTA’ lı) tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Periferik yayma çözünürlük Numune Red Nedenleri Numunenin pıhtılı veya hemolizli olması Kullanımı Orak hücreli anemi tanısında kullanılır. HbS ( >%25 olduğu durumlar) ve oraklaşmaya neden olan diğer hemoglobinlerin (ör. HbC-Harlem) varlığında test pozitif olur. Orak hücreli anemi, sickle trait ve HbS in diğer hastalıklarla kombine olduğu durumlarda (beta talasemi vb.) HbS görülür. 362 Siklosporin Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç alma zamanı ve dozu belirtilmelidir Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi FPIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek transplantasyonlarından sonra bağışıklık sisteminin baskılanması karaciğer ve kalp olmak üzere organ amacıyla kullanılan bir ilaçtır. Siklosporin idrarla magnezyum atılımını artırdığından nörolojik yan etkiler magnezyum düşüklüğü ile ilişkili olabilir. 363 Sistein C Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi Nefelometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek yetmezliği takibinde 364 Sitrat (İdrar) Çalışma Zamanı Salı, Cuma Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma 24 saatlik idrar hacmi belirtilmelidir Transport ve Saklama özellikleri oda ısısında 30 gün Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, enzimatik Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Kalsiyum içeren böbrek taşı olan hastaların ve renal tübüler asidozun tanı ve takibinde kullanılır. İdrardaki sitrat böbrekte taş oluşumunun inhibitörüdür. Sitrat kalsiyumla birleşir ve çözünebilir kompleksler oluşturur. 365 Sodyum (Na) Spot, 24 saat İdrar Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar 10 mL Örnek Kabı Plastik vidalı kapaklı tüp Örnek Alma 24 saatlik idrar biriktirilir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. İdrar numunesi toplama esnasında ve topladıktan sonra soğuk ortamda muhafaza edilmeli ve toplama kabı içersine koruyucu madde konulması gerekli değildir. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri 24saatlik idrar miktari belirtilmeli. Kullanımı İdrarda sodyum atılımının arttığı durumlar: diyetteki sodyum içeriğinin artması, postmenopozal diürez, tubulointerstisyel hastalıklar, diüretikler, renal tubuler asidoz, adrenal yetmezlik, Bartter sendromu ve alkalozis. 366 Spermiogram Çalışma Zamanı Laboratuvarla Görüşünüz. Sonuç Verme Zamanı Örnek Türü Taze semen Örnek Kabı Steril kap Örnek Alma Laboratuvarın önerdiği şekilde alınız Transport ve Saklama özellikleri örnek laboratuarda verilmeli veya en geç yarım saat içinde çevre koşullarından korunarak laboratuara ulaştırılmalıdır Çalışma Yöntemi Mikroskopik inceleme Numune Red Nedenleri En geç yarım saat içinde laboratuvara ulaştırılmayan numuneler. Kullanımı Erkek infertilitesinin değerlendirilmesinde 1. kademe testi olarak kullanılır. Spermac boyalı preparat hazırlanarak kruger kriterlerine göre sperm hücrelerinin morfolojisi 367 Spot Glukoz Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü spot idrar 2 ml Örnek Kabı idrar kabı Örnek Alma Taze idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi fotometri Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Diabetes mellitüs ( tarama,tedavi ) 368 Spot Klor Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü spot idrar 2 ml Örnek Kabı idrar kabı Örnek Alma Taze idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Elektrolit metabolizması bozuklukları. 369 Spot Protein Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü spot idrar 2 ml. Örnek Kabı idrar kabı Örnek Alma Taze idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Yükseldiği durumlar -Nefrotik sendrom, -Diabetes melitus, -Multiple myeloma, -Preeklamsi, -Glomerülonefritler, -Konjenital kalp hastalığı, 370 Spot Üre Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü idrar 2 ml. Örnek Kabı idrar kabı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi fotometri Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Kronik böbrek hastalıklarının takibi,azot dengesinin değerlendirilmesi. 371 Spot, 24 Saatlik Ürik Asit Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü idrar 2 ml. Örnek Kabı idrar kabı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi fotometri Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Nefrolitiazis,renal ürik asit ekskresyonunun raporlanması. 372 Sodyum (Na) Serum Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum 1 mL Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Numune pıhtılaştıktan sonra hemen santrifuj edilerek serumu ayrılmalıdır. Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Hemolizli numuneler kabul edilmez. Kullanımı Hipernatremi: (Na>150 mmol/L) Su kaybı veya sodyum retansiyonu hipernatremiye neden olur. Dehidratasyon, diüretik kullanımı, yüksek ateş, yanık, hiperpne, terleme ve yüksek çevre sıcaklığına mağruz kalma durumlarında hipernatremi görülür. Ayrıca azotemi, laktik asidemi, diyare, kusma veya NG ile beslenme de hipernatremiye neden olabilir. Cushing sendromu, santral veya nefrojenik diabetes insipitus,adipsi, primer aldosteronizm ve diğer bazı hastalıklarda da hipernatremi gözlenebilir. Non-ketotik hiperosmolar komada da düzeltilmiş serum sodyum oranı genellikle yüksektir. (serum glukozundaki her 100 mg/dL’lik artış için sodyumun 1.3-1.6 mmol/L değerinde artırılması ile düzeltilmiş sodyum oranı bulunur. Hipertonik salin veya sodyum bikarbonat infüzyonu ya da sodyumun fazla alımı da sodyum retansiyonuna neden olur. 373 Spot Potasyum Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü spot idrar 2 ml. Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi ISE Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Cushing sendromu, primer ve sekonder aldosteronizm, primer renal hastalıklar (renal tübüler sendromlar, akut tübüler nekrozun düzelme fazında, metabolik asidoz ve metabolik alkolozda), ACTH, hidrokortizon ve kortizon tedavileri sırasında artar. Kronik K eksikliğinde, Addison hastalığı, azalmış idrar akışının görüldüğü renal hastalıklarda (ağır glomerülonefrit, piyelonefrit ve nefrosklerozda) azalır. 374 Somatomedin C Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı GH sekresyonu ve etkisini takip etmekte kullanılır. IGFBP-3 ile birlikte kullanıldığında klinik sensitivite ve spesifitesi GH sekresyon testlerinden daha yüksektir. IGF-1 akromegalide yüksek, GH eksikliği anoreksia nevroza ve malnutrisyonu olanlarda ise düşüktür. Ayrıca nutrisyonel durum belirlenmesinde prealbumin, RBP veya transferine göre daha spesifiktir. 375 Spesifik IGE’ler (F1 yumurta akı, inek sütü,bal arısı zehri, yaban arısı zehri, hamam böceği, asetil salisilik asit, Echinococcus sp., DxI akar karışımı, MxI küf karışımı, GxI ot karışımı, Gx4 hububat karışımı, TxI-TTx7-Tx23 ağaç karışımı,TWx3 polen karışımı) Çalışma Zamanı Salı, Perşembe Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 2 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 4 gün Çalışma Yöntemi EIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Allerjik hastalıkların tespitinde kullanılır. 376 Spot Kreatinin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü 24 saatlik idrar,spot idrar Örnek Kabı 24 saatlik idrar kabi (koruyucu gerektirmez) Örnek Alma 24 saatlik idrar veya spot idrar Transport ve Saklama özellikleri Soguk ortam, 20-25 ºC’de 2 gün, 2-8 ºC’de 6 gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri 24 saatlik idrar miktari belirtilmeli Kullanımı Bobrek fonksiyonlarinin degerlendirilmesinde kullanilir. 377 Spot Ozmolarite Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar, 1 ml Örnek Kabı Steril, vidalı kapaklı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri Soğukta saklama ve transfer Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Böbrek, ekstraselüler sıvı su dengesi ve tonusunu sürdürür. Bu fonksiyonu idrardaki maddelerin konsantrasyonlarının ölçümüyle değerlendirilebilir. Sağlıklı kişilerde idrar ozmolaritesi idrar spesifik gravitesiyle ilişkilidir. İdrar ozmolitesi, serum ozmolitesi ve idrar elektrolit çalışmalarıyla karşılaştırıldığında böbrek fonksiyonu ve renal patoloji tipi hakkında daha fazla bilgi edilebilir. Böbrek konsantrasyon fonksiyonunu değerlendirme Normal diyet ve sıvı alımında kişi 500-850 mOsm/kg H2O idrar üretir. Aşırı sıvı alımında böbrek idrarı 800-1400’e kadar konsantre eder. Min 40-80 mOsm/kg’dır. 378 Stuart Faktör, Otoprotrombin C Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Risk degerlendirmesi yapildiktan sonra kumadin turevi antikoagulan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise 2 gun once tedavi kesilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülmetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan oranı, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Karaciğerde sentezlenen vitamin K bağımlı bir serum proteazdır. Kalıtsal faktör X eksikliği otozomal resesif geçiş gösterir . Hastalarda PT ve APTT uzamıştır. Akkiz faktör X eksikliği ise primer amiloidozis ile ilişkilidir. Ayrıca oral antikoagülan kullanımı ve K vitamini eksikliğinde de Faktör X düzeyi azalmaktadır. Homozigot eksiklik <%25 379 Şeker Kromotogrofisi (İdrarda) Her Biri Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 10 gün sonra Örnek Türü Spot idrar 2 ml Örnek Kabı İdrar kabı Örnek Alma Spot idrar Transport ve Saklama özellikleri 2-8 ºC’de 6 gün Çalışma Yöntemi Kağıt kromatografi Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Karbonhidrat metabolizması ve emilim bozukluklarının saptanmasında önemlidir 380 Takrolimus Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 3 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı tam kan Örnek Kabı Mor kapaklı EDTA’lı tüp Örnek Alma Örnek, hastanın ilaç alması gerektiği zamanda, ilacın alınmasından hemen önce alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı Çalışma Yöntemi MEIA Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez Kullanımı Başlangıçta FK506 olarak adlandırılan Tacrolimus immunosüpresif özelliğe sahip makrolid grubundan bir antibiyotiktir. Otolog organ transplantasyonlarının rejeksiyonunun baskılanması amacıyla kullanılır. Yüksek dozlarda nörotoksite ve nefrotoksiteye neden olur. Transplantasyon sonrasında karaciğer transplantlı hastalarda 4-10 ng/ml, renal transplantlı hastalarda 6-12 ng/ml, kemik iliği transplantlı hastalarda 10-20 ng/ml arasında tutulması hedeflenir. 381 Tegretol Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç kullanma dozu belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı Çalışma Yöntemi FPIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, ilaç dozu belirtilmemesi Kullanımı Karbamazepin antikonvülzan grubu bir ilaç olup parsiyel ve jenaralize tonik-klonik nöbetlerde ve trigeminal nevraljili hastaların tedavisinde kullanılır. 382 Teofilin Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastanın son ilaç alma zamanı ve dozu belirtilmelidir. Örnek oral kullanımdan 2 saat, IV kullanımdan 30 dakika sonra alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri En kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı Çalışma Yöntemi CLIA Numune Red Nedenleri Hastanın son ilaç alma zamanı ve dozu belirtilmemesi Kullanımı İlaç kullanımının takibinde kullanılır 383 Tg ( Tiroglobulin ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri barkotsuz numune Kullanımı Tiroglobulin yüksek moleküler ağırlığa sahip (660 000 Dalton), tiroid glandında sentezlenen bir glikoproteindir. Normalde hTG, tiroid foliküllerinde sınırlandırılmıştır. Tiroidit, tiroid kanseri gibi hastalıklarda kana salınımı olur ve plazma düzeyleri artar. Periferal kandaki hTG’nin tek kaynağı fonksiyon gören tiroid dokusudur. Tiroid kanseri nedeniyle tiroid dokusu uzaklaştırılan hastalarda belli bir süre sonra hTG saptanamaz. Tiroid kanserli hastaların takibinde, ekzojen T4 almak suretiyle hipertiroidiye giren hastaların araştırılmasında yararlıdır. I131 taraması ile tiroid kalıntılarının gösterildiği hastalarda hTG düzeyleri yükselmemiş olabilir 384 Trombofili Paneli Çalışma Zamanı Sonuç Verme Zamanı Hergün 1 hafta sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Real time PCR Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Trombofili, derin ven trombozu, habitüel abortus ve infertilite nedenlerinin saptanmasında kullanılır. Faktör V Leiden, MTHFR 677 ve Protrombin G20210A mutasyonu birlikte bakılır. 385 Tirokalsitonin, hCT Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Plazma 4 ml Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğukta saklama ve transfer Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Hemoliz, lipemi ve ikter Kullanımı Kalsitonin, tiroid bezinde parafolliküler hücrelerden sentezlenen polipeptid yapıda bir hormondur. Osteoblastların sayı ve aktivitesini regüle ederek kemik rezorbsiyonunu inhibe eder. Yüksek kan kalsiyum düzeylerine cevap olarak salgılanır. Medüller tiroid karsinomlarının tanısında ve postop metastazı ve rekürrensi saptamada kullanılır.Bazı akciğer, meme ve pankreas kanserleri, Zollinger-Ellison sendromu, pernisiyöz anemi, kronik böbrek yetmezliği, pseudohipoparatiroidizm, karsinoid sendrom, alkolik siroz, gebelik ve benign akciğer hastalıklarında serum kalsitonin seviyesi yükselir. Medüller tiroid kanser şüphesi olupta kalsitonin düzeyleri normal çıkan hastalarda pentagastrin ile stimülasyon testi yapılmalıdır. 386 Tiroid Peroksidaz Antikorları Anti-TPO Antikor Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Numune alındıktan 1 gün sonra Örnek Türü Serum, 5 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcalığında 5 gün Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Kullanımı Otoimmun tiroid hastalıklarının(Hashimato tiroiditi, idiopatik miksödem, Graves hastalığı vb.) tanısında kullanılır. Otoimmun tiroid hastalığı olan kişilerde TPO konsantrasyonu hastalığın şiddeti ile korelasyon gösterir. Ayrıca diğer bazı otoimmun hastalıklarda da (Addison hastalığı, pernisiyöz anemi, tip1 diabetes mellitus) pozitif sonuçlar elde edilebilir. 387 Tiroid Stimule Edici İmmunglobulin, TSI Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 5 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Graves hastalığı hipertiroidinin klasik bir formudur. Bu hastalığa tiroid stimulan immunglobulimler denilen Ig G yapısındaki immunglobulinler neden olur. Graves hastalığı hipertiroidinin ayırıcı tanısında ve anti-tiroid ilaçlarla tedaviye cevabın değerlendirilmesinde yararlıdır. 388 Tokluk Kan Şekeri Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan tokluk kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Örnek alındıktan sonra hızla laboratuvara ulaştırılmalıdır. Santrifüj edilmeden saklanan örneklerde her 1 saatlik bekleme süresi için kan şekeri %10 azalır Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik, enzimatik Numune Red Nedenleri Hemoliz Kullanımı Karbonhidrat metabolizması bozukluklarını değerlendirmek için kullanılır. 389 Total Anti Oksidan Aktivite Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Heparinli plazma Örnek Kabı Laboratuvardan temin ediniz Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Hemen laboratuvara ulaştırılmalı. Çalışma Yöntemi Fotometrik Numune Red Nedenleri hemolizli ve barkotsuz numuneler. Kullanımı Oksidatif stres 390 Total Kolesterol (Serum) Çalışma Zamanı Haftaiçi her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri 20-25 ºC’de 7 gün,2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC’de 3 ay stabildir Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi Kullanımı Kolesterol bir steroid alkoldür. Kan plazma kolesterolünün %60-80’i esterifiyedir. % 50-75’i LDL ile %15-40’ı ise HDL ile taşınır. -Kardiyovasküler hastalık riski -Kolestatik karaciğer hastalıkları Abetalipoproteinemi Artmış seviyeleri herediter hiperlipoproteinemilerle ve diğer metabolik hastalıklarla ilişkilidir. Azalmış seviyeler hipertiroidi malabsorbsiyon ve apolipoprotein bozukluklarıyla ilgilidir. 140-220 mg/dl Orta risk200-239 mg/dl Yüksek risk ≥240 mg/dl Oniki (12) saatten az açlık veya numune toplanmasından önceki 24 saatte alkol almış olmak sonuçları etkiler. 391 Total Protein Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısında 7 gün Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi Kullanımı Nutrisyonel durumu, karaciğer fonksiyonunu değerlendirmede; nefrotik sendrom, malabsorbsiyon, myeloma, waldenström macroglobulinemia; serum protein elektrofozinde gereklidir. 392 Total T3, Serum Triiyodotironin, Serum, Tt3 Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter olması durumunda numune kabul edilmez. Kullanımı T3, üç adet iyot içerir. T4’e göre metabolik olarak daha aktiftir ancak etkisi daha kısa sürer. Vücutta metabolik ve nöral aktivitenin düzenlenmesinden sorumludur. Serumda T3, T4’e göre daha az bulunur, tiroid bağlayıcı globüline (TBG) de daha az bağlanır. T3, tiroid glandında direkt olarak üretileceği gibi periferal dokularda T4’den T3 dönüşümü ile de oluşabilir. Yüksek T3 düzeyleri, hipertiroidizmi veya artmış TBG düzeyini gösterir. Hipertiroidizmde hem T3 hem T4 yükselirken, T3 toksisitesinde sadece T3 yükselir. Hipotiroidizmde T3 konsantrasyonları genellikle düşüktür. T3 değerleri > 230 ng/ml olması hipertiroidi veya bağlayıcı proteinlerin artışı ile uyumludur. 180-230 ng/ml arası sınır kabul edilir. Sağlıklı bireylerde TT3 < 180 ng/ml değerlerindedir. Ancak birçok bireyde hipertiroidi olmasına rağmen TT3 < 180 ng/ml olabilir. T3 hipotiroidizm için iyi bir belirteçtir. Ayrıca hasta veya hospitalize kişilerde azalır. T3, hipotiroidizm için güvenilir bir belirteçtir. 393 Total T4, Serum Tiroksin, Serum, Tt4 Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Numune alındıktan 1 gün sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter olması durumunda numune kabul edilmez. Kullanımı Tiroksin 4 iyot içeren metabolik olarak aktif bir tiroid hormonudur. Hipotalamustan sekrete edilen TRH, pituiter bezdeki TSH’yı stimule eder. TSH da tiroid bezinden T4 sekrete ettirir. T4 periferde kısmen T3’e dönüşebilir. Dolaşımdaki T4’ün %0.05’i serbest veya bağlanmamış haldedir. Kalan kısmı TBG, albumin ve prealbumine bağlıdır. T3 ve T4’ün yüksek düzeyleri hipertiroidizme neden olur. Serbest T4 fizyolojik T4 düzeyini daha iyi yansıtır. T3 ve T4 negatif geri besleme etkisi ile pituiter beze ve hipotalamusa etki gösterir. (T3, T4 artarsa TSH azalır, T3, T4 düşerse TSH artar.) T4 düzeyleri akut tiroidit ve hipertiroidizmde artar. Düşük T4 düzeyleri hipotiroidizmde, miksödemde kretenizmde, kronik tiroiditte ve subakut tiroiditte görülür. Sentetik hormon tedavisinin takibinin tedavisinde kullanılır. Sentetik T3 kullanımı TT4’ün düşmesine neden olur. Tiyourasil ve diğer ilaçlarla yapılan hipertiroidizm tedavisinin takibinde yararlıdır. TGN’nin normal olduğu ve nontiroidal hastalıkların bulunmadığı durumlarda TT4, tiroid fonksiyonu için iyi bir göstergedir. Hipertiroidili ve akut tiroiditli hastalarda 12.5 mg/ dl’den yüksek değerler görülür. 394 Total Testosteron , Serum Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Numune alındıktan 1 gün sonra Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter olması durumunda numune kabul edilmez. Kullanımı Testosteron, başlıca androjenik hormondur. Testis Leydig hücreleri başta olmak üzere adrenal korteksten ve kadınlarda overlerden sentezlenir. Bu hormon LH’nın negatif geri besleme etkisi ile kontrol edilir. Erkeklerde dış genital organların, fasiyal, pubik ve aksiller kılların gelişiminden sorumludur. Artmış düzeyleri erkek çocuklarında prematür puberteye, bayanlarda maskülinizasyona neden olur. Erkeklerde hipogonadizm, primer testiküler yetmezlik, Klinefelter sendromu, hipopitutarizm, orşidektomi, hiperprolaktinüri ve östrojen tedavisi sıranda azalır. Kadınlarda testosteronun kaynağı overler, adrenal gland ve testosteron prekürsörlerinin periferal dokulardaki dönüşümüdür. Kadınlarda testosteronun artması hirsutizm, akne, virilizasyon, menstruel değişiklikler, amenore ve/veya infertiliteye neden olabilir. Erkelerde erektil disfonksiyon, jinekomasti, osteoporozis, infertilite, gecikmiş veya erken puberte ve replasman tedavisinin takibinde yararlıdır. 395 Trakeal Aspirat Kültürü Çalışma Zamanı hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Aspirasyon Örnek Kabı Steril ağızlı kapalı kap Örnek Alma Aspirat yada yıkama sıvısını steril kavanoza koyunuz. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Barkorsuz numuneler. Kullanımı Alt solunum yolu enfeksiyonlarına yol açan bakteriyel etkenlerin identifikasyonu 396 Treponema Pallidum Hemaglütinasyon Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri oda ısısında 2 gün Çalışma Yöntemi immunokromatografik Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Sifiliz şüphesinde monoklonal antikorlar kullanılarak yapılan tarama testidir. Pozitifliği durumunda spesifik Treponemal testlerle doğrulanmalıdır 397 Trigliserid, Serum Çalışma Zamanı Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saatlik açlık Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Enzimatik Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Plazmada artmış trigliserid, metabolik abnormalitenin göstergesidir. Artmış kolesterolle birlikte aterosklerotik risk faktörüdür. Hiperlipidemi kalıtsal olabilir veya bilier tıkanıklık, diabetes mellitus, nefrotik sendrom veya endokrinopatilerle ilişkili metabolik hastalıklarla birlikte olabilir. Trigliserid artışı prednisone gibi ilaçlar nedeniyle de oluşabilir. Kolesterol ve trigliserid birbirinden bağımsız olarak değişebildiğinden her ikisinin ölçümü, total lipid ölçümünden veya tek başına kolesterol ölçümünden daha yararlıdır. Yüksek kolesterolü olan bireylerde, risk faktörlerinin değerlendirilmesinde ikinci bir testtir. 398 Trombın Time TT Çalışma Zamanı 10 günde bir Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı Plazma Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli ve pıhtılı numuneler, uygun olmayan kanantikoagülan oranları . Kullanımı Plazmaya trombin eklenerek pıhtı oluşumuna kadar geçen süre ölçülmektedir. Hipofibrinojemi, disfibrinojemi benzeri fibrinojen bozukluklarında, heparin benzeri antikoagülanların varlığının belirlenmesi ve streptokinaz tedavisinin takibinde kullanılır. 399 Troponin I Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Serum örnek alındıktan sonra en geç 8 saat içinde ayrılmalıdır Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi , ikter ve barkotsuz olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı AMI tanısında kullanılır. AMI sonrası 2-6 saatte yükselir ve 15-24 saatte pik yapar. 7-10 gün yüksek kalır. Konjestif kalp yetmezliği, kardiak travma, unstabil anjina ve kardiak cerrahi sonrasında da Troponin I yükselebilir. AMI tanısı için tek bir ölçüm yeterli değildir. Seri ölçüm yapılmalıdır. 400 Troponin T Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Serum örnek alındıktan sonra en geç 8 saat içinde ayrılmalıdır Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi , ikterve ve barkotsuz olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı AMI tanısında kullanılır. Sensitivitesi troponin I’ya göre daha yüksektir. AMI sonrası 2-6 saatte yükselir ve 24 saatte pik yapar. Konjestif kalp yetmezliği, kardiak travma, unstabil anjina ve kardiak cerrahi sonrasında da Troponin I yükselebilir. AMI tanısı için tek bir ölçüm yeterli değildir. Seri ölçüm yapılmalıdır. 401 TSH Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Serum örnek alındıktan sonra en geç 8 saat içinde ayrılmalıdır Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ve barkotsuz numune kabul edilmez Kullanımı Primer hipotiroidizmi ve hipertiroidizmi normalden; primer hipotiroidizmi, sekonder ve tersiyer hipotiroidizmden ayırıcı tanısında kullanılır. Tiroid fonksiyon testi TSH; primer hipotiroidizmde yüksek, hipertiroidizmde düşüktür, TSH; çeşitli tiroid hormon preparatlarıyla replasman tedavisi gören hipotiroid hastaların takibi ve değerlendirilmesinde kullanılır. Hipopitüitarizmin saptanmasında ve düşük T4’lü yenidoğan taramalarında kullanılır. 402 TSH Reseptör Antikoru, Serum Tiroid Stimule Edici İmmunglobulin, TSI Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 5 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi Kemilüminesans Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter ve barkotsuz olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Graves hastalığı hipertiroidinin klasik bir formudur. Bu hastalığa tiroid stimulan immunglobulimler denilen Ig G yapısındaki immunglobulinler neden olur. Graves hastalığı hipertiroidinin ayırıcı tanısında ve anti-tiroid ilaçlarla tedaviye cevabın değerlendirilmesinde yararlıdır. 403 Uzun Zincirli Yağ Asitleri (C22,C24.C26) Çalışma Zamanı Çarşamba Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı plazma, 1 ml Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi GC-MS Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez Kullanımı Yeni doğan metabolik hastalıklarının taranmasında kullanılır. 404 Üçlü Tarama Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Üçlü tarama testi formu doldurulmalıdır. Örnek 14-24. Haftalar arasında alınmalıdır. Risk hesabı için aşağıdaki bilgiler kullanılır -Doğum tarihi -Hamile kalınan dönemdeki vücut ağırlığı -Son adet tarihi -Son yapılan USG tarihi -Son yapılan USG’ye göre gestasyonel yaş (BPD’ye göre) -Fetus sayısı -İnsülin kullanılan bir diyabetin varlığı -Ailede NTD öyküsü Çalışma Yöntemi ECLIA Numune Red Nedenleri Uygun olmayan gebelik haftasında örnek alınması ve uygun olmayan örnek kabı. Kullanımı NTD, trizomi 21 ve trizomi 18 için prenatal tarama testidir. NTD için AFP, trizomi 18 ve 21 için AFP, E3 ve hCG’nin gebelik haftasına göre değerleri, anne yaşı ile kombine edilerek kantitatif risk tayini yapılmaktadır. Bunun bir tarama testi olduğu unutulmamalıdır. Negatif sonuçlar bebeğin herhangi bir defekt taşımadığını göstermez. Pozitif sonuçlarda mutlaka doğrulanmalıdır. En ideal uygulama zamanı 16-18 haftadır. Ancak 14-24. Haftalar arası yapılabilir. 405 Üre (24 Saatlik İdrar) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü İdrar 10 mL Örnek Kabı Plastik vidalı kapaklı tüp Örnek Alma 24 saatlik idrar toplandıktan sonra tamamı laboratuvara teslim edilmelidir Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. İdrar numunesi toplama esnasında ve topladıktan sonra soğuk ortamda muhafaza edilmeli ve toplama kabı içersine koruyucu madde konulması gerekli değildir. Çalışma Yöntemi spektrofotometrik Numune Red Nedenleri 24saatlik idrar miktari belirtilmeli. Kullanımı Kronik böbrek hastalıklarının takibi,azot dengesinin değerlendirilmesi. 406 Ürik Asit Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı, 20-25 ºC’de 3 gün, 2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC’de 6 ay stabildir. Çalışma Yöntemi Spektrofotometrik,Kolorimetrik Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Ürik asit, vücudun genetik yapı taşları olan DNA ve RNA nın yapısında bulunan purin adındaki maddelerin metabolizmasının son ürünüdür. 407 Üreoplasma Kültürü Çalışma Zamanı BKZ: Mycoplasma Kültürü Sonuç Verme Zamanı Örnek Türü Örnek Kabı Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Kullanımı Mycoplasma hominis ve Ureaplasma urealyticum genitoüriner sistem enfeksiyonlarına neden olur. Mycoplasma hominis,çoğunlukla tetrasiklin ve klindamisine duyarlı bulunduğu halde eritromisine dirençlidir. Buna karşılık Ureaplasma urealyticum çoğunlukla tetrasiklin ve eritromisine duyarlı buna karşılık klindamisine dirençlidir. 408 Vagen Cerviks Kültürü Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Vaginal sürüntü Örnek Kabı Swab Örnek Alma Vagen arka forniksten steril eküvyon ile sürüntü kültürü Transport ve Saklama özellikleri Hemen laboratuvara transport Çalışma Yöntemi Kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Vaginal enfeksiyonlara neden olan etkenlerin identifikasyonu 409 Valproik Asit (Serum) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı kapaklı kuru tüp Örnek Alma Her gün sabah 8-12 saatleri Transport ve Saklama özellikleri Serum örnekleri 2-8 oC’de 1 hafta, -20 oC’de 4 hafta saklanabilir. Çalışma Yöntemi Numune Red Nedenleri Hastanın sabah ilaç almış olması ve barkotsuz numuneler Kullanımı Valproic asitin başlangıç dozu 15 mg/kg/gün’dür. Terapotik düzeylerde hepatik yetmezlik ve Reyesbenzeri sendrom bildirilmiştir. Tedavinin ilk 6 ayı süresince karaciğer fonksiyonları dikkatli bir şekilde izlenmelidir. Valproic asitin dağılım volümü 0.2 L/kg’dır ve adultlarda yarı ömrü 10-14 saattir.. Yaklaşık 90% ‘ı proteine bağlanır. Serbest valproic asit düzeylerinin analizi, total konsantrasyon yüksek olmadığı zaman toksistenin nedenini ortaya koymak için yararlı olabilir.Valproic asit phenytoinin farmakolojisi üzerine önemli düzeyde etkisi varken phenytoin valproic asit üzerine sınırlı etki gösterir. Bu iki ilacın birbiriyle etkileşiminden dolayıdır. Valproic asit 2-3 kat kütle ve 5-7 kat molar yüke sahiptir. Pik düzeyi 125 µg/mL’ yi aşarsa, major yan etki olarak santral sinir sistemi depresyonu, trombositopeni ve hepatik disfonksiyon görülür. Valproic asit basit ve komplex absence nöbetlerin tedavisinde ve absence nöbet dahil generalize nöbetlerin kontrol altına alınması için diğer antikonvulzanların herhangi biriyle kombine tedavi olarak kullanılır.pik düzeyleri µg/mL’yi aşmamalıdır. Terapotik konsantrasyon 50-100µg/mL Toksik konsantrasyon ? 120 µg/mL ‘dir. 410 VON Willebrand Faktör Antijeni Vwf Ag Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı plazma 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi immunotürbidimetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli, heparinli ve barkotsuz numuneler Kullanımı Primer hemostaz ve koagülasyonda rol oynayan endotel hücreleri ve trombositlerde sentezlenen bir glikoproteindir. vWF vasküler subendotele trombositlerin yapışmasında ve glikoprotein Ib/ IX, IIb/IIIa ile bağlanması yoluylada trombinin oluşumunda rol oynar. Faktör VIII’ in taşıyıcısı olarak görev yapar ve degrade olmasını önler. Eksikliğinde mukokutanöz kanamalar görülür. Üç tipi tariflenmiştirTip I (kantitatif), Tip IIa,b,n (Kalitatif), Tip III. Multiple myeloma, lenfoma, SLE, hipotroidizm’ de kazanılmış vWF eksikliği görülebilir. Aynı zamanda bir akut faz reaktanıdır. Hemofili A ve Vonwillebrand hastalığı arasında ayırıcı tanının yapılmasında kullanılır. O % 51-133 O harici %69-179 Hafif düzeyde Von willebrand hastalığının tanısı, gebelik ya da östrojen tedavisi nedeniyle gizli kalabilir. Romatoid faktör varlığında yalancı yüksek bulunabilir. 411 Varicella Zoster Virüs (VZV) IGG ve IGM Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Açlık venöz kanı Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi CLIA (Kemilüminesans) Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Su çiçeği,herpes zoster enfeksiyonuna yol açar. Aktif veya geçirilmiş enfeksiyonun serolojik olarak gösterilmesinde kullanılır. Döküntüler ortaya çıktıktan 8-10 gün sonra IgM saptanabilir ve 18-19. günlerde pik yapar. IgG ise 13-14 gün sonra saptanabilir düzeye ulaşır ve 30-60. günlerde pik yapar. İmmün sistemi suprese olan hastalarda VZV enfeksiyonları ağır seyredebilir 412 Vitamin A Çalışma Zamanı Pazartesi Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 10 saatlik açlık sonrası numune alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Serum karanlık ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Aşrırı hemoliz, lipemi ve ikter olması durumunda kabul edilmez. Kullanımı Malabsorbsiyon hastalıkları ayırıcı tanısında ve A vitamini düzeyinin saptanmasında kullanılır. 413 Vitamin E Çalışma Zamanı Pazartesi Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma 10 saatlik açlık sonrası numune alınmalıdır Transport ve Saklama özellikleri Karanlık ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi,ikter Kullanımı Vitamin E membranların korunmasında etkin olan bir antioksidandır. Malabsorbsiyon sendromları, prematüreler ve abetalipoproteinemide düzeyi azalır. Yüksekliği ise genellikle hiperlipidemilerle beraber izlenir. Yağda eriyen bir vitamin olduğu için serum lipid düzeylerinden etkilenir. Bu nedenle serum vit E/ lipid oranı vitamin E düzeyinin izleminde daha yararlıdır. 414 Vitamin B12 Çalışma Zamanı Hafta içi hergün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum, 1ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma 12 saaten az açlık durumu ve numune alımı öncesi 24 saat içinde alkol alımı varsa test sonuçları geçerli olmayabilir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi ve barkotsuz numune Kullanımı Vitamin B12 hematopoez ve normal nöronal fonksiyon için gereklidir. İnsanlar sadece hayvansal proteinlerle alır ve emilimi için intrinsik faktör gereklidir. pek çok durum serum Vitamin B12 konsantrasyonunu azaltır veya artırır. Bu durumlar analiz sonuçlarının yanlış yorumlanmasına yol açabilir. Serum Vitamin B12 düzeyini artıran durumlar; Vitamin A, C alımı, östrojen alımı, hepatoselüler injuri, myeloproliferatif hastalıklar, üremi. Vitamin B12 düzeyini azaltan durumlar; pernisiyöz anemi, malabsorpsiyon, Diphyllobothriasis, yaş, gebelik, asprin, antikonvulzanlar, kolşisin, etanol alımı, kontraseptif hormonlar, sigara, vejeterian diet, folat ve demir eksikliği, hemodializ, multiple myeloma. Vitamin B12 ve folat düzeyleri serumda aynı anda ölçülmelidir. Sıklıkla makrositik aneminin değerlendirilmesinde Vitamin B12 ve folat düzeylerinin her ikisi de gerekli olduğundan aynı anda her iki analizin yapılması ekonomiktir. 415 VLDL Kolesterol Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Aynı gün Örnek Türü Serum, 1 ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda sıcaklığında 72 saat Çalışma Yöntemi otoanalizör ile Spektrofotometrik Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi Kullanımı VLDL küçük bir miktar kolesterol taşımasına rağmen başlıca trigliserit taşıyıcısıdır 416 vWF Ag Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı plazma 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Mmunotürbidimetrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler Kullanımı Primer hemostaz ve koagülasyonda rol oynayan endotel hücreleri ve trombositlerde sentezlenen bir glikoproteindir. vWF vasküler subendotele trombositlerin yapışmasında ve glikoprotein Ib/ IX, IIb/IIIa ile bağlanması yoluylada trombinin oluşumunda rol oynar. Faktör VIII’ in taşıyıcısı olarak görev yapar ve degrade olmasını önler. Eksikliğinde mukokutanöz kanamalar görülür. Üç tipi tariflenmiştir:Tip I (kantitatif), Tip IIa,b,n (Kalitatif), Tip III. Multiple myeloma, lenfoma, SLE, hipotroidizm’ de kazanılmış vWF eksikliği görülebilir. Aynı zamanda bir akut faz reaktanıdır. Hemofili A ve Vonwillebrand hastalığı arasında ayırıcı tanının yapılmasında kullanılır. 417 vWF Ristosetin Kofaktor Çalışma Zamanı 2 haftada bir Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Sitratlı Plazma, 4ml Örnek Kabı %3.2 sodyum sitratlı açık mavi kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri Oda ısısı Çalışma Yöntemi Koagülometrik Numune Red Nedenleri Uygun olmayan kan/antikoagulan orani, pihtili hemolizli heparinli numuneler Kullanımı VWF plazmada faktör VIII ile kompleks yapmış olarak bulunan multimerik yapıda bir proteindir. Endotel hücresi ve megakaryositler tarafından sentez edilir. Primer hemostazdaki fonksiyonu yanında faktör VIII’ i stabile ederek sekonder hemostaza da destek olmaktadır. Hemofili A ve vWH ayırıcı tanısı ve vWH tip tayini O kan grubu: %49-142 418 Wilson Gen Analizi ( 13 Exon ) Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 4-5 ay sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi ATP7B Dizi Analizi (13 Ekzon ) Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı Wilson hastalarında 13. kromozomda meydana gelen mutasyon sonucu bakırın karaciğerden safra içine taşınmasına yardımcı olan ATP7B proteininin sentezi bozulur. Ayrıca ATP7B proteini bakırın kanda seruloplazmine bağlanarak taşınmasında da rol oynar. Bakırı atan bu protein görevini yapamayınca hepatositlerde bakır birikimi başlar. Biriken bakır öncelikle karaciğerde daha sonra diğer organlarda ( beyin, kornea, böbrekler, eklemler... ) hasar oluşturur. Wilson hastalığı otozomal resesif geçişli, en sık 6 ile 20 yaşları arasında görülen kalıtsal bir hastalıktır. 5 yaş altında oldukça nadir saptanır. 419 Yara kültürü Çalışma Zamanı hergün Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü Sürüntü, aspirasyon kültürü Örnek Kabı steril eküvyon Örnek Alma Mümkün ise aspirasyon materyali ya da steril eküvyon ile yara yerinin dibi kazınarak alınan sürüntü kültürü Transport ve Saklama özellikleri steril eküvyon, enjektör Çalışma Yöntemi kültür Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Cilt yaraları veya abselere neden olan enfeksiyon etkenlerinin izolasyonu 420 Yenidoğan Taraması (Tandem MS) Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı 1 hafta sonra Örnek Türü Perifer kanı Örnek Kabı Özel kağıda emdirilmiş kan Örnek Alma İki yuvarlak işaretli alana kan tamamen emdirilmelidir. Termde doğan sağlık bebeklerde örnek doğumdan sonraki 24 saat-1 hafta içinde alınmalı ve bebek en az 1 kez anne sütü veya mama gibi proteinli bir gıda almış olmaldır. Örnek 24 saatten önce alınmışsa 2 hafta içinde test tekrarlanmalıdır. Prematürelerde de test uygun zamanda tekrarlanmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri Kuru ortam Çalışma Yöntemi LC-MS/MS Numune Red Nedenleri Kanın kartın arka yüzüne geçmemesi Kullanımı Örnekte fenilalanin, tirozin, metionin, valin, lösin/ izolösin, glisin, ornitin ve sitrüllin aminoasitleri ve açilkarnitin düzeyleri değerlendirilir. 421 Y KROMOZOMU GENETİK ANALİZİ Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 15 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı Kan ( 5 ml. ) Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri 18-24ºC ‘de saklanmalıdır Çalışma Yöntemi Y kromozomu mikrodelesyon analizi Numune Red Nedenleri Yetersiz,yanlış tüpe alınmış, pıhtılı, dondurulmuş örnekler Kullanımı En önemli erkek infertilite nedenlerinden birisi olan Y kromozom mikrodelesyonlarını taşıyan kişiler genellikle fizik muayenede normal bulunmaktadırlar. Sperm incelemesinde azospermi ve hafif/ılımlı/şiddetli oligospermi saptanabilmektedir.AZFc bölgesi mikrodelesyonları, tüm delesyonların %79’ unu oluşturmakta; AZFb, AZFbc, AZFa, AZFabc bölgesi delesyonları ise sırasıyla %9, %6, %3 ve %3 oranında görülmektedir. Moleküler genetik metodlar ile Y kromozomu AZFa, AZFb ve AZFc bölgelerindeki delesyonların çalışılması %100 tanı değeri sağlamaktadır. 422 1,25 DİHİDROKSİ VİTAMİN D Çalışma Zamanı Salı Sonuç Verme Zamanı 2 gün sonra Örnek Türü EDTA’lı kan Örnek Kabı Mor kapaklı tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri barkotsuz numuneler Kullanımı Vitamin D3’ün vücuttaki aktif formudur. Hiperkalsemi ayırıcı tanısında kullanılır. KBY ve hipoparatiroidizmde düzeyi düşükken, sarkoidoz, maligniteler ve primer hiperparatiroidide yüksektir. Ayrıca kalsiyum eksikliği, çocuklar, gebelik ve laktasyonda artar. Yaşlılarda ise azalır. 423 2-propylpentanoic acıd ;Depakene Çalışma Zamanı Her gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum Örnek Kabı Kırmızı kapaklı kuru tüp Örnek Alma Her gün sabah 8-12 saatleri Transport ve Saklama özellikleri Serum örnekleri 2-8 oC’de 1 hafta, -20 oC’de 4 hafta saklanabilir. Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Hastanın sabah ilaç almış olması Kullanımı İlaç dozu takibi 424 3-Metoksi 4-Hidroksimandelik asit Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 24 saatlik idrar 10 ml Örnek Kabı Asitli idrar kabı Örnek Alma Tarife uygun olarak 24 saat idrar biriktirilir. Transport ve Saklama özellikleri Numuneler toplandıktan sonra siyah poşet içinde laboratuara gönderilmeli. Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Asitsiz kaba idrar toplanması, 10 ml den az numune,diyetsiz numune toplanması Kullanımı Katekolaminlerin (Epinefrin, Norepinefrin) major metaboliti olan ve idrarda bulunan VMA, bu aminlerin endojen üretimini gösteren kullanışlı bir göstergedir. Atılan VMA miktarı, katekolamin sentezi artmş hastalarda artar. VMA nöroendokrin orijinli tümörlerin, feokromasitomanın ve çocuklarda nöral crest tümörlerinin bir belirtecidir. Bu tümörlerden bazıları nöroblastoma, ganglionöroma ve ganglionöroblastoma’dır. Metanefrinler feokromasitomanın primer tarama testi olarak önerilir. Fraksiyone katekolaminlerin ve VMA’nın ikincil test olarak ölçümü tavsiye edilir. 425 5-HIAA, 5-OH-İndolasetoasetik asit Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml Örnek Kabı 24 saatlik asitli idrar kabı Örnek Alma Fıstık, yumurta, avakado, muz gibi yiyeceklerin idrar toplama işleminden 48 saat öncesinden alınmaması gerekir. 24 saatlik idrar miktarı mutlaka belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Eksik ve asitsiz toplanmış numuneler kabul edilmeyecektir Kullanımı Serotonin primer olarak 5-HIAA’ya metabolize olur. Normal olarak günlük alınan triptofanın yaklaşık % 1’i barsak hücrelerince serotonine çevrilir. 426 5-HİDROKSİİNDOLASETİK ASİT, İDRAR 5-HIAA, 5-OH-İndolasetoasetik asit Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü 24 saatlik idrar, 10 ml Örnek Kabı 24 saatlik asitli idrar kabı Örnek Alma Fıstık, yumurta, avakado, muz gibi yiyeceklerin idrar toplama işleminden 48 saat öncesinden alınmaması gerekir. 24 saatlik idrar miktarı mutlaka belirtilmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Eksik ve asitsiz toplanmış ve barkotsuz numuneler kabul edilmeyecektir Numune Red Nedenleri Eksik ve asitsiz toplanmış ve barkotsuz numuneler kabul edilmeyecektir Kullanımı Serotonin primer olarak 5-HIAA’ya metabolize olur. Normal olarak günlük alınan triptofanın yaklaşık % 1’i barsak hücrelerince serotonine çevrilir. Karsinoid tumörler serotonin salgılayarak idrar 5-HIAA düzeylerinin yükselmesine neden olur. Karsinoid tumorlerin tanısında ve tedavilerinin takibinde yararlıdır. Karsinoid sendromda 5-HIAA düzeyleri yükselir. Ayrıca Whipple hastalığı, Çöliak hastalığı, tropikal sprue ve non-karsinoid pankreas adacık tumorlerinde de 5-HIAA düzeyleri yükselir. Referans aralık 2 – 9 mg/24 saat 427 5-OH triptamin; 5-HT Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü 2mL (serum ), 5 mL (24 saatlik idrar) Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp(serum). İdrar örnekleri 6N HCl üzerine toplanmalı ve 12 saatten uzun süre saklanacaksa dondurulmalıdır. Örnek Alma Hasta, MAO inhibitör ilaç kullanıyorsa en az bir hafta öncesinden kesmelidir. Transport ve Saklama özellikleri Serum +4°C de 4 gün stabildir. Çalışma Yöntemi HPLC Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Serotonin, intestinal kromafin hücrelerde, santral, periferik nöronlarda triptofandan sentezlenir. 428 11-Deoksikortizol Çalışma Zamanı Hergün Sonuç Verme Zamanı 2 Gün sonra Örnek Türü serum Örnek Kabı sarı kapaklı jelli tüp Örnek Alma Venöz kan Transport ve Saklama özellikleri +4°C de 7 gün Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Barkotsuz numuneler Kullanımı Hipotalamik-hipofiz-adrenal aksın ve hipofiz ACTH rezervinin değerlendirilmesinde kullanılır. Kortizolle baskılanan 80 ng/ml’den az 11- deoksikortizol konsantrasyonları adrenal veya hipofizer yetersizliği gösterir. Yükseldiği durumlar -11-alfa hidroksilaz eksikliğine bağlı olarak gelişen Adrenokortikal hiperplazi, -Adrenal karsinomlar, -ACTH düzeyinin arttığı diğer durumlar. 429 17-OH Progesteron, serum Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Çalışmadan 1 gün sonra Örnek Türü Serum 5 mL Örnek Kabı Kırmızı kapaklı tüp Örnek Alma Transport ve Saklama özellikleri Soğuk ortamda gönderilmelidir. Çalışma Yöntemi RIA Numune Red Nedenleri Aşırı hemoliz, lipemi, ikter olması durumunda numune kabul edilmez. Kullanımı: 17-OH progesteron, 21 karbonlu bir steroittir. Fizyolojik rolü tam olarak bilinmemekle beraber natriüretik özellikleri vardır ve kortizol prekursörüdür. Adrenal bezler, overler, testisler ve plasenta 17-OH progesteron üretir. 11. ve 21. pozisyonları hidroksillenerek kortizol üretilir. 11 veya 21 hidroksilaz eksikliği kortizol sentezinde eksikliğe neden olur. Adrenokortikotropik hormonu salınımı artarak 17-OH progesteron, 21-deoksikortizol ve 11-deoksikortizol üretimini artırır. Adrenal 17-OH progesteron sekresyonu ve kan 17-OH progesteron düzeyleri sabahları artar. 17-OH Progesteron hem transkortin hem de albumine bağlanır. Plazma yarı ömrü yaklaşık olarak 2 saattir ve günlük metabolik klirensi yaklaşık olarak 2 L kadardır. 17-OH Progesteron pregnantriole dönüşerek idrara ekskrete edilir. 11-hidroksilaz ve 21-hidroksilaz eksikliğinin neden olduğu konjenital adrenal hiperplazi tanısında, 17-OH Progesteron serum düzeyinin ölçülmesi idrarda pregnanatriol testinin yerini almıştır. 430 25 Hidroksi vitamin D Çalışma Zamanı Haftada 1 gün Sonuç Verme Zamanı Ertesi gün Örnek Türü Serum 2ml Örnek Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı tüp Örnek Alma Hastadan aç karnına kan alınmalıdır. Transport ve Saklama özellikleri 2-8 °C’de 5 gün stabildir. Işıktan korunacak şekilde -20°C’de uzun süre saklanabilir. Çalışma Yöntemi Kemiluminesans Numune Red Nedenleri Hemoliz,lipemi,ikter,barkotsuz numune Numunenin ışıktan korunmasına dikkat edilmelidir. Kullanımı Vitamin D yapısal olarak sterollere benzeyen, yağda çözülebilen bir grubun jenerik ismidir. Sınırlı biyolojik aktiviteye sahip olmasına rağmen Vitamin D3 ‘ün major dolaşan metaboliti 25-OHD3 ‘dür. Böbrekte 25-OHD3 ikinci hidroksilasyona uğrar ve 1,25-dihydroxy vitaminD oluşur. Vitamin D kalsiyum ve fosfor metabolizmasında hayati öneme sahiptir. Plazma düzeyi bireyin tüm vitamin D yönünden beslenme durumunu yansıtır. 25-OHD3 düzeyi; yetersiz alım, çeşitli karaciğer hastalıkları sonucu karaciğer vitamin D3 25-hydroxylase aktivitesinin baskılanmış olması, nontropikal sprue gibi malabsorpsiyon hastalıkları ile fenitoin, fenobarbital gibi ilaçları alan hastalarda düşük olabilir. Hipervitaminosis D 25-hydroxy vitamin D düzeyleri ile ilişkilidir. 25- hydroxy vitamin D, vitamin D alım durumunu ölçmek için kullanılır25-Hydroxy vitamin D, vitamin D intoksikasyonunda yüksek, karaciğer hastalıklarında düşüktür. Kış (total) 10-60 µg/L Yaz 20-120 µg Bu analiz primer hipoparatroidizmli hastaların takibi için yeterli duyarlılığa sahip değildir. 431 Kaynaklar: 1. Wu Alan H.B., “Tietz Clinical Guide to Laboratory Tests”, Saunders Elsevier, 2006. 2. Cockeril, F.R., Moyer, T.P., Rinaldo, P., Salk, J., Jurewicz P.W., Brown, M.E. “Interpretetive Handbook 2007-2008, Mayo Medical Laboratories” Mayo Clinic, 2007. 3. Prof.Dr. ERBİL M. K. “Laboratuvar Testleri ve klinik kullanımı” GATA Komutanlığı Basımevi Müdürlüğü, 2007. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KEÇİÖREN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ Pınarbaşı Mah. Sanatoryum Cad. Ardahan Sk. No:25 06380 Keçiören/ANKARA Tel: 0 312 356 90 00 (santral) pbx Faks: 0 312 356 90 02 GSM No: 0 506 807 24 10 (santral) www.akeah.gov.tr e-mail: [email protected]