GELĠġTĠRĠLEN PENETROMETRE ĠLE BAZI MEYVE

GELĠġTĠRĠLEN PENETROMETRE ĠLE BAZI MEYVE

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
753
GELĠġTĠRĠLEN PENETROMETRE ĠLE BAZI MEYVE ÇEġĠTLERĠNDE
MEYVE ETĠ SERTLĠĞĠNĠN ÖLÇÜLMESĠ
Measuring of Fruit Firmness of Some Fruit Varieties by Using Developed
Penetrometer
S.ÇELĠK1
N.EKĠNCĠ2
ÖZET
Hasada doğru meyve eti sertliğinde yumuĢama Ģeklinde beliren fiziksel değiĢim,
önemli bir olgunluk kriteri olarak dikkate alınmaktadır. Tarafımızdan dinamometreden
geliĢtirilen penetrometre ile bazı elma, kiraz ve üzüm çeĢitlerinde meyve eti sertliği
ölçülmüĢtür. Hasat edilen elmalarda hem hasadın baĢlangıcında, hem de 3aylık depolama
süresinin sonunda meyve eti sertliği ölçülmüĢ ve Hüryemez çeĢidinde 8.25
kg(hasatta)-4.83 kg(depolama süresinin sonunda) Golden Delicious çeĢidinde 6.89-4.17;
Amasya çeĢidinde 7.60-5.28; Staymared çeĢidinde 8.72-4.15 kg değerleri bulunmuĢtur.
Elma için alete takılan 11.1 mm çapındaki delici uç kullanılmıĢtır. Aynı alete, 4.8 mm
çapındaki delici uç takılarak kiraz ve üzüm çeĢitlerinde de meyve eti sertliği ölçülmüĢtür
ve bu aletin değiĢik amaçlar için de kullanılabileceği araĢtırmada açıklanmıĢtır.
ABSTRACT
The firmness of fruit flesh in the form of softening was determined. One of the
physical changes during harvesting, as an important ripening characteristics, i.e. the
firmness of fruit flesh in the form of softening was undertaken. The firmess of fruit flesh
of some apple, cherry and grapes varieties were measured with the help of penetrometer
which was developed from dynamometer. The firmness of fruit flesh of apple was
measured at the start of harvesting as well as after cold storage for a period of three
months and the results so achieved were 8.25 kg (at harvesting) and 4.83 kg (3 months
after storage), 6.89-4.17, 7.60-5.28, 8.72-4.15 kg in Hüryemez, Golden Delicious,
Amasya and Staymared respectively.
The instrument fitting 11.1 mm dia hole tip was used for apple. Fitting 4.8 mm dia
hole tip, the similar instrument was also used to measure the firmness of fruit flesh of
cherry and grapes varieties. The modified instrument was illustrated with the objective
weather or not this could be used for research purpose.
1
Prof. Dr., T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Tekirdağ.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
2
Tekirdağ
754
AraĢ Gör., T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Tekirdağ.
GĠRĠġ
Meyvelerin olgunlaĢmaları, hasat olgunluğuna(ağaç olumu) ulaĢmıĢ olmalarına
bağlıdır. Ancak hasat olgunluğu(ağaç olumu), yeme olumu için her zaman bir ölçüt
değildir.
Bazı meyveler ağaç olumuna(derim olgunluğuna) geldikleri halde yeme olumuna
ulaĢamazlar. Bu meyvelerin yeme olgunluğuna gelebilmeleri için mutlaka ana bitkiden
koparılmaları gerekir(1).
Solunum klimakteriği gösteren meyvelerin ağaç olumu olgunluğunda hasat
edilmesi gerekir. Bu devrede hasat edildikleri zaman meyveler hem pazar hem de
muhafaza koĢullarına dayanmaktadır. Ağaç olumu, meyvelerde solunumun minimum
olduğu dönemdir. meyvede solunum, metabolik bir olaydır. Bu olayın hızı veya Ģiddeti
meyvenin bozulma derecesini gösterir. Ağaç olumunda hasat edilen meyveler, soğuk hava
depoları gibi uygun sıcaklık ve nem koĢullarında muhafaza edilmezlerse hızla solunum
klimakteriğine doğru yükselerek pazar ömürleri azalır, kısa bir sürede yeme olumuna
ulaĢarak hızla bozulmaya baĢlarlar.
Meyvelerde hasat zamanı çok önemlidir. Geç hasat genel olarak düĢük sıcaklık
zararını artırır(elma ve muzlarda). Aynı Ģekilde yaĢlanma bozukluğu, öz kararması geç
hasatta artar. Buna karĢılık erken hasat, kabuk yanığı, acı benek hatta öz kararmasını
arttırır(2). Erken ve geç hasat edilmekten ileri gelen bu zararlanmaları önlemek için pazar
koĢullarını da dikkate alarak hasadın en uygun ve doğru bir zamanda yapılması gerekir.
YaĢ meyve ve sebzede doğru hasat zamanının belirlenmesinde kullanılan ve meyve
tür ve çeĢidine göre değiĢen bir çok yöntem vardır. Bu yöntemler Ģöyle sıralanabilir.
Zemin rengi, üst renk, bitkiden ayrılma(daldan kopma), meyve eti sertliği, suda
eriyebilir toplam kuru madde oranı, suda eriyebilir toplam kuru madde oranı ile meyve eti
sertliği kombinasyonu, asit oranı, kuru madde/asit oranı, niĢasta miktarı, meyve etinin
çekirdekten ayrılması, çekirdek zarını rengi, plasenta rengi, sert kabuğun çatlaması, meyve
iriliği ve Ģekli, tam çiçeklenmeden itibaren gün satısı ve sıcaklık toplamı, meyvedeki Ģıra
oranı, meyve etinin elektriksel direnci, aromatik madde oluĢumu, yağ ve tanen miktarı
(2,3,4,5).
Olgunluğu belirleyen bu yöntemlerin her meyve çeĢidine göre öncelik sırası
değiĢmektedir. Özellikle elmalarda meyve eti sertliği diğer kriterlerin yanısıra olgunluğu
belirlemede en önemli faktördür.
Meyve eti sertliğinin, sert ve yumuĢak çekirdekli, iri yapılı meyve çeĢitlerinde
kullanılmasının yanısıra, üzüm ve kiraz gibi küçük yapılı diğer meyvelerde de, olgunluğun
belirlenmesinde objektif bir kriter olarak dikkate alınması gerekir (6,7,8,9).
Elma, üzüm ve diğer küçük yapılı (kiraz) meyvelerin kalite özellikleri derim
zamanında genellikle tüketicinin isteklerini karĢılayacak düzeydedir. Derimden sonraki
dönemlerde gerek muhafaza ve gerekse bekletme veya taĢıma sırasında çevre koĢulları ne
kadar iyi olursa olsun baĢta meyve eti sertliği, renk, kuru madde ve asit oranı olmak üzere
kalite değerlerinde önemli ölçüde değiĢmeler olur. Bunlardan meyve eti sertliği, tane
yumuĢaması, kabukta yarılma direnci, tane ayrılma kuvvetinde meydana gelen değiĢme
çok tipik ve belirgin olarak ortaya çıkmaktadır.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
755
Üzüm ve diğer meyvelerde fiziksel kalite özelliklerinde oluĢan değiĢmelerin
derecesini saptamak, kuĢkusuz hem muhafaza süresi açısından hemde pazarlama
koĢullarına dayanıklılığı açısından önem taĢımaktadır.
Ġri veya küçük taneli meyvelerde meyve eti sertliği ve deformasyonunun
ölçülmesinde kullanılan bir çok alet Ģu prensipler dayandırılarak kullanılmaktadır;
Uygulanan sabit bir kuvvete göre deformasyonların ölçülmesi ve belirlenen sabit bir
deformasyon değerine göre kuvvetin ölçülmesi (6,9).
Meyve eti sertliğinin olgunluk ölçüsü olarak kullanılabileceği Magness ve
Taylor(1925)(10) tarafından Murneek‟e dayanarak ileri sürülmüĢ ve bu amaçla “pressure
tester” adı verilen penetrometre geliĢtirilmiĢtir. Bu alet elmalarda kullanılarak meyvaların
olgunluğu “sert, sıkı, olgun,yumuĢak ve aĢırı olgun” Ģeklinde sınıflandırılmıĢtır.
Reyneke ve Niekerk (1949)(11), elma ve armutlarda meyve eti sertliğini, toplam
kuru madde oranını, niĢasta kapsamını, zemin, çekirdek, meyve eti rengi ile meyvenin
kopma direncini esas alarak olgunluğun belirlenebileceğini ve bunlar içinde meyve eti
sertliğinin en güvenilir yöntem olduğunu belirtmekte ve elma ve armutlarda “pressure
tester” „8mm‟lik (5/16 inch), elma, Ģeftali ve eriklerde ise11.1mm‟lik(7/16 inch) delici
uçlarının kullanılması ile belirlenebileceğini saptamıĢlardır. görüldüğü gibi elmada sertlik
ölçmede her iki delici uç kullanılmaktadır.
Üzümlerde meyve eti sertliğini ölçmek için, tanenin stiler ucunda yaklaĢık olarak
6.0 mm. çapında çıkarılan kabuğun yerine, basıç düzeni ölçen aletin 4.8 mm. çapındaki
delici ucun kullanılmasıyla belirleneceği belirtilmektedir (12).
Soots ve ark. (1966)(13) ise, gravite penetrometresi adı verilen alete, sivri ucu
1.6 mm.,çapı 3.20 mm. olan delici vidanın takılması ile turunçgillerde, özellikle
çekirdeksiz portakallarda meyve eti sertliğinin ölçülebileceğini ileri sürmektedir.ler.
Magness ve Taylor (1925)(10) tarafından yapımı gerçekleĢtirilenmeyve eti
sertliğini ölçen aletin delici ucu yerine, çapı 1.27 cm. olan hafif dıĢ bükey ve mekanik baĢ
parmak adı verilen delici ucun takılmasıyla aletin daha kullanıĢlı hale getirildiği Schomer
ve ark. (1963)(14) tarafından belirtilmektedir. Bu mekanik BaĢ parmak belirlenen iĢaret
çizgisine kadar meyve etine batırıldığı zaman ıĢıkla uyarıcı sinyal verilmektedir.
Mackey ve ark. (1973)(15) elmalarda meyve eti sertliğinin olgunluk ölçüsü olarak
kullanılmasının diğer olgunluk kriterlerinden daha önemli olduğunu belirterek bu testin
11.1 mm. çapında ve uzunluğu 6.3 mm. olan dıĢ bükey ucun kullanılmasıyla yapılması
gerektiğini bildirmektedirler.
Abbot ve ark. (1976)(16), elma, Ģeftali ve nektarinlerde meyve eti sertliğini
ölçmek için Magness-Taylor basınç ölçer aletin 11.1 mm.‟lik (7./16 inch) Effe-gi basınç
ölçer aletin ise 8 mm.‟lik (5/16 inch) delici uçlarını hem orjinal aletlerüzerinde hem de bu
uçları instron adı verilen universal test cihazına takarak kullanmıĢlardır. 11.1 mm. çapında
olan ve elma için; 8 mm. çapındaki delici uç ise Ģeftali ve diğer yumuĢak meyvelerde
kullanıldığını belirten araĢtırıcılar, aynı çeĢitlerde meyve eti sertliğinin effe-gi aleti ile
yapılan ölçümlerde daha fazla bulunduğunu saptamıĢlardır.
Magness-Taylor sertlik ölçerinde basınç değeri uzun bir rot üzerinde ibrenin
gösterdiği değerden, effe-gi aletinde ise sertliği gösteren değer kadran üzerinde geri
dönmeyen ibrenin gösterdiği rakamdan elde edilmektedir. Her iki alette de ibre ya geri
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
756
çekilerek veya (Effe-gi aletinde olduğu gibi) bir düğmeye basılarak sıfırlanmaktadır.
Meyvelerde tane eti sertliği dıĢında tane elastikiyeti ve deformasyonunun önemli kalite
ölçüsü olduğunu belirten Voisey (1979)(17), bunun pressure tester‟larla ölçülemeyeceğini
bildirmektedir.
Lidster ve ark.(1978)(7), elmalarda meyve eti sertliğini ölçmek amacıyla kullanılan
11.1 mm. çapındaki ucu dıĢbükey olan delici ucu Ottawa tekstür ölçme sistemine dahil
ederek Van kirazında değiĢk olgunluk devrelerinde tane deformasyonunu Kg/cm olarak
ölçmüĢler ve depolanmıĢ kirazlarda deformasyon değerlerinin (Kg/cm olarak) azaldığını
yani tanenin giderek daha yumuĢadığını belirlemiĢlerdir.
MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal
GeliĢtirilen bu aletin kullanılabilirliğini ortaya koymak amacıyla elma, üzüm ve
kiraz çeĢitleri kullanılmıĢtır.
AraĢtırmada kullanılan meyve çeĢitleri, Tekirdağ Bağcılık AraĢtırma Enstitüsü
koleksiyon bahçesinden temin edilmiĢtir.
ÇalıĢmada ölçümü yapılan elma çeĢitleri; Hüryemez, Golden Delicious, Amasya ve
Staymared‟dir. Bu elma çeĢitlerinde, hasadın baĢlangıcında ve 3 aylık depolama süresi
boyunca meyve eti sertlikleri ve diğer kriterler ölçülmüĢtür.
Elmalar, Tekirdağ Bağcılık AraĢtırma Enstitüsü‟nün soğuk hava deposunda 0-40C
sıcaklık ve %85-90 oransal nem içeren ortamda muhafaza edilmiĢtir.
AraĢtırmada kullanılan kiraz çeĢitleri de Ģunlardır; Durona di Cesena, Van, Merton
premier,Berryessa, Sapı kısa, Siyah Ömeroğlu, Vista.
Kiraz çeĢitleri adı geçen enstitünün soğuk hava deposunda 40C sıcaklıkta ve
%85-90 nem içeren ortamda 7 gün boyunca depolanmıĢtır.
ÇalıĢmada kullanılan üzüm çeĢitleri hasat olgunluğunda derilen örneklerden temin
edilmiĢ ve baĢlıca Ģu çeĢitler kullanılmıĢtır; Ġtalia, Alponse Lavaleé(Alfons), Hamburg
Misketi,BarıĢ,ÇavuĢ,Ġlkeren.
Yöntem
1. Meyve eti ve tane eti sertliği: Deneme kapsamına alınan elma, kiraz ve üzüm
çeĢitlerinde geliĢtiren alet ile ölçülmüĢtür.
Elma çeĢitlerinde meyve eti sertliği ölçümleri hasatta ve depolama süresince
periyodik olarak her ay yapılmıĢtır.
Kiraz çeĢitlerinde meyve eti sertliği ölçümleri depolamadan 7 gün sonra
yapılmıĢtır.
Üzüm çeţitlerinde ise meyve eti sertlik ölçümleri, hasattan hemen sonra
yapýlmıĢtır.
2. Tane deformasyonu (tane elastikiyeti): Üzüm ve kiraz çeĢitlerinde ölçüm yapılmıĢtır.
GeliĢtirilen aletin yapısı
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
757
Alet en büyük ağırlık ölçüsü 6 kg., en küçük ağırlık ölçüsü 25 g. olan kadranlı bir
dinamometre esas alınarak geliĢtirilmiĢtir.
ġekil 1‟de de görüldüğü gibi alet baĢlıca dört ana parçadan oluĢmaktadır.Aletin
yapısına iliĢkin bilgiler aynı Ģeklin altında açıklanmıĢtır.
Ţekil 1. GeliĢtirilen ve ölçümlerde kullanılan aletin yapısı
A: Kadranlı dinamometre (en büyük ağırlık ölçü değeri 6kg., en küçük ağırlık ölçü değeri
25g.)
1:
2, 3, 4 ve B(3)uçlarının vidalandığı ve ibreyi (5) harekete geçirerek basınç
ölçümlerinin yapıldığı uçlar
2:
Delici uç (çapı 11.1; 7/16 inch)
3:
Delici uç(çapı 7.9 mm. 5/16 inch)
4:
Delici uç (çapı 4.8 mm.)
5:
(1) Uçuna basınç uygulandığında kadran üzerinde basınç değerini gösteren
ve geriye dönen ana ibreyle gösterdiği değer üzerinde sabit kalan ve (7)
vidası ile tekrar ana ibre üzerine getirilerek sıfırlanan ek ibre,
6:
D ayaklarının takıldığı taban,
7:
Basınç değeri üzerinde sabit olarak kalan ek ibreyi sabitleme vidası,
8:
Kadranın alt kısmında basınç uygulama kancası,
B:Tane deformasyonu ve yarılma direncini ölçme hücresi
C: Tanenin (üzüm ve kirazlarda) ayrılma kuvvetini ölçme düzeni
D:Aletin A(6) kısmına takılan ve kelebek vidalarıyla sıkıĢtırılan ayaklar.
GeliĢtirilen alet ile ölçümlerin yapılması
Elma çeĢitlerinin meyve eti sertliğinin ölçülmesi
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
758
Elmalarda meyve eti sertliğini ölçmek için Magness-Taylor(1925)(10), sertlik
ölçerinin orjinal delici uçları standart boyutlarda tornada yapılmıĢ ve 11.1mm. çapında
olan bu uç (Ģekil 1-1, A-2), A-1 ucuna vidalanmıĢtır.
ġekil 2A‟da gösterildiği gibi elmaların ekvatoral bölgesinden 1.5-2 cm. çapında
ince bir kabuk tabakası çıkarılarak meyve eti sertliği ölçülecek hale getirilmiĢtir. Delici uç
yerine oturtulup vidalandıkdan sonra ġekil 2B‟deki aletin saydam kadranı üzerinde
(oklarla gösterilen) bulunan çıkıntı yardımıyla alt ıskala hareket ettirilerek sıfır noktası
ibrenin altına getirilmiĢ, böylece alet sıfırlanmıĢtır.
Alet sıfırlandıkdan sonra ġekil 2B‟de gösterildiği gibi delici uç, iĢaret çizgisine
kadar kabuğun alınmıĢ olduğu kısımdan elmaya dik doğrultuda bastırılmıĢtır. Basınç
uygulanmasıyla beraber kadrandaki ana ibre hareket ederek belli bir basınç değerini
göstermiĢtir(ġekil 2C). Basınç uygulamasına son verildiğinde ana ibre tekrar sıfır
noktasına dönerken (ġekil. 2D) ek ibre ise ana ibrenin göstermiĢ olduğu en yüksek basınç
değeri üzerinde sabit kalmıĢtır. ġekil 2D‟de ek ibrenin gösterdiği sertlik değeri
okunduktan sonra (3500 g.) ek ibre saydam kadran üzerinde okla gösterilen vida ile ana
ibre üzerine getirilerek sıfırlanmıĢtır.
Elmalarda ekvatoral bölgede, her elma üzerinde beĢ ölçüm yapılmıĢtır. Ölçümler
dört tekerrürlü olarak yapılmıĢ ve her tekerrüre beĢ meyve alınmıĢtır.
Kiraz ve üzüm çeĢitlerinde tane eti sertliğinin ölçülmesi
Kiraz ve üzümde tane eti sertliği ölçüm iĢlemleri, birbirinin aynısıdır.Tane eti
sertliğini ölçmek için tanelerin stiler ucundan 7 mm. çapında disk Ģeklinde ince bir kabuk
tabakası çıkarılmıĢtır.
ġekil 3A‟da görüldüğü gibi tane eti sertliğinin ölçülmesinde kullanılan delici uç (A-1)
aletin basınç ölçülecek kısmına vidalanmıĢ ve alet sıfırlanmıĢtır.
Üzüm tanesinin stiler ucundan 7 mm. çapında ince bir kabuk tabakası çıkarıldıktan
sonra tane buradan delici uca batırılmıĢtır (ġekil. 3B). Delici uç, tane etine iĢaret çizgisine
kadar girdikten sonra basınç uygulamasına son verilmiĢ ve ana ibreyle beraber hareket
eden ek ibrenin gösterdiği değer okunduktan sonra, kadran üzerindeki (okla gösterilen)
çıkıntı yardımıyla alttaki ıskala hareket ettirilerek alet sıfırlanmıĢ ve diğer bir ölçüm için
hazırlanmıĢtır.
Kiraz ve üzüm çeţitlerinde tane deformasyonunun ölçülmesi
Yeni hasat edilen üzüm veya kirazlar, çeţide özgü belli bir diriliktedir. Hasattan
sonra çevre koĢullarına bağlı olarak tanede yumuĢama giderek artar. Kiraz veya üzüm
tanesi iki parmak arasına sıkıĢtırılınca yumuĢama derecesine bağlı olarak belli bir basınç
kuvvetiyle ţekil değiĢtirerek deforme olur. Bu deformasyonun ölçülebilmesi için,
geliĢtirilen dinamometrenin üst kısmına adapte edilen Ģekil 1 B‟de gösterilen deformasyon
hücresi kullanılmıĢtır.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
A
B
C
Tekirdağ
759
D
ġekil 2. GeliĢtirilen alet ile elmada meyve eti sertliğinin ölçülmesi
A: Elmaların ekvatoral bölgeden 1.5-2 cm. çapında kabuk tabakası alınarak ölçüm için
hazırlanması
B: Elmaların, kabuğu çıkarılan kısımdan sıfırlanmıĢ aletin 11.1 mm. çapındaki standart
delici ucuna bastırılması,kadran üzerindeki (okla gösterilen) çıkıntı yardımıyla alttaki
ıskala hareket ettirilerek alet sıfırlanmıĢtır.
C: Elmanın delici ucun iĢaret çizgisine kadar batırılması ve ana ibre ile beraber hareket
eden ek ibrenin bir basınç değeri göstermesi (3500g).
D: Basıç uygulamasına son verilmesiyle ana ibrenin tekrar sıfırlanması (yerine dönmesi)
ve ek ibrenin basınç değeri üzerinde sabit kalması. Ek ibrenin gösterdiği değer
okunduktan sonra, kadran üzerindeki (okla gösterilen) çıkıntı yardımıyla alttaki ıskalanın,
hareket ettirilmesiyle aletin sıfırlanması ve diğer bir ölçüm için hazır hale getirilmesi.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
A
B
Tekirdağ
760
C
ġekil 3. Kiraz ve üzümde tane eti sertliğinin ölçülmesi
A: Alet sıfırlanmıĢ ve kiraz ve üzümde tane sertliği nin ölçülmesinde kullanılan 4.8 mm.
çapındaki /anonymous ,1966) uç (A-1) aletin basınç ölçülecek ucuna vidalanmıĢtır.
Kadran üzerindeki (okla gösterilen) çıkıntı yardımıyla alttaki ıskala , sıfırlanmıĢtır.
B: Tanelerin stiler ucundan 7 mm çapında bir kabuk tabakası disk Ģeklinde çıkarılmıĢtır.
Taneler buradan delici ucun iĢaret çizgisine kadar batırılmıĢtır. Daha sonra basınç
uygulaması kaldırılmlĢ, ana ibre yerine döndükten sonra ek ibrenin ıskala üzerinde
gösterdiği değer tane eti sertliği değeri olarak esas alınmıĢtır (burada bulunan tane eti
sertliği değeri 300 g.‟dır).
C: Sertliği gösteren değer okunduktan sonra kadran üzerinde (uzun okla gösterilen) ek
ibreye kumanda eden kumanda ile ikinci ibre (ek ibre) ana ibrenin üzerine getirilerek
sıfırlanmıĢ ve alet ikinci bir tanede okuma yapmak için hazır duruma getirilmiĢtir.
BULGULAR VE TARTIŢMA
Elma ÇeĢitlerinde Meyve Eti Sertliği
Amasya çeĢidinin meyve eti sertliği baĢlangıçta 7608.33 g. iken muhafaza sonunda
5283.33 g‟a düĢmüĢtür. Bunu sırasıyla Hüryemez (8258-4150.00 g.), Golden Delicious
(6891.67-4175.00 g) ve Staymared (8725.00-4150.00 g) çeĢitleri izlemiĢtir. çeĢitler
arasında meyve eti sertliği bakımından fark %1 düzeyinde önemli bulunmuĢtur(çizelge 1).
Ele alınan meyve çeĢitlerinde dikkate alınan özellikler, çeĢide ve olgunluk
derecesine göre farklılık göstermektedir. Hasat olumu döneminde elma çeĢitlerindeki
meyve eti sertlik değerleri daha yüksek olmasına karĢın(7.0-9.0 Kg), yeme olumu
döneminde(4.0-5.0 Kg) bu değerlerin daha düĢük olduğu bulunmuĢtur.Bu bulgular, Fidler
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
761
ve Mann(1972)‟ın,” olgunluk arttıkça meyve eti sertliğide azalmaktadır” genel yargısına
uygun düĢmektedir.
Kiraz çeĢitlerinde tane eti sertlik değeri ölçümleri, depolamadan, yedi gün sonra
yapılmıĢ, ancak hasat sırasındaki değerler alınamamıĢtır. ÇeĢitlerin tane eti sertlik
değerleri arasındaki fark, istatistiki açıdan % 5 düzeyinde önemli bulunmuĢtur.Tane eti
sertliği bakımından en yüksek değeri Durona di Cesena(516.30 g) çeĢidi verirken, en
düĢük değeri Merton Premier(118.78 g) çeĢidi vermiĢtir(çizelge 2).
Tane eti sertliği ölçülen üzüm çeĢitleri arasında en yüksek değer BarıĢ(180.63 g)
adı verilen çeĢitte bulunmuĢtur.Bunu sırasıyla Ġlkeren(175.63 g), Alfons(122.81 g),
ÇavuĢ(111.56 g) ve Ġtalia(108.75 g) çeĢitleri izlemiĢtir(çizelge 2).
Kiraz ve üzüm gibi meyvelerin değiĢik çeĢitlerinde yapılan tane eti sertlik
değerlerinin farklılık göstermesi, önemli bir çeĢit özelliğidir.ÇeĢitlerin pomolojik ve
ampelografik özellikleri belirlenirken bu fiziksel özelliğin, diğer kimyasal özelliklerin
yanısıra(asitlik, TEKM, pH, renk...) dikkate alınması gerekir. Meyvenin muhafaza ve
pazar ömrü boyuca bu özellikler bakımından geçirdiği değiĢimlerin incelenmesi ambalaj,
muhafaza ve pazarlama koĢullarının daha iyi seçimine yardımcı olacaktır.
Çizelge 1. Depolamanın baĢlangıcında ve depolama süresi boyunca dört elma çeĢitinde
kalite kriterlerinin gösterdiği değiĢim.
Çeţitler
Hüryemez
Golden
Delicious
Amasya
Staymared
Depolama ve
Örnek Alma
Zamanları
I)Hasat
II)1. Ay
III)2. Ay
IV)3. Ay
I)Hasat
II)1. Ay
III)2. Ay
IV)3. Ay
I)Hasat
II)1. Ay
III)2. Ay
IV)3. Ay
I)Hasat
II)1. Ay
III)2. Ay
IV)3. Ay
Meyve Eti
Sertliği
8258.33 a
6258.32 de
6016.66 e
4833.32 fg
6891.67 c
4666.65 gh
4258.33 h
4175.00 h
7608.33 b
5666.67 cde
6825.00 cd
5283.33 f
8725.00 a
6458.32 cde
4966.65 fg
4150.00 h
Ağırlık
Kaybı
(%)
0.93 de
1.44 c
1.14 cd
1.38 c
2.90 a
2.00 b
0.61 d
2.36 b
0.98 de
1.20 cd
1.44 c
1.38 c
TEKM
(%)
11.0
11.0
12.0
13.0
11.5
11.5
10.5
12.0
pH
2.90
3.16
3.39
3.91
3.96
4.13
3.07
3.22
Niţasta
(%)
7.58
6.05
4.87
4.71
5.41
5.30
7.04
6.95
Titre
Edilebilir
Asit
0.97
0.93
0.21
0.22
0.20
0.18
0.63
0.58
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
762
Çizelge 2. Kiraz ve üzüm çeĢitlerinde gözlenen tane yarılma direnci, tane eti sertliği ve
tane ayrılma kuvvetinin çeĢitlere göre değiĢimi.
Çeţitler
1.Durona di Cesena
2.Van
3.Merton Premier
4.Berryessa
5.Sapı Kısa
6. Siyah Ömeroğlu
7.Vista
1.Ġtalia
2.Alphonse Lavalleé
3.Hamburg Misketi
4.BarıĢ
5.Çavuţ
6.Ġlkeren
Tane
Deform
(g/mm)
443.28 a
409.33 b
186.02 e
242.93 d
165.55 e
180.26 e
296.49 c
1182.50 a
1084.06 a
571.56 c
468.13 d
1051.56 a
748.44 b
Tane
Yarılma
Direnci (g)
3171.12 b
3579.16 a
1573.56 e
2149.85 d
1069.02 f
1474.75 e
2754.79 c
2240.94 a
1391.25 c
861.25 e
641.56 f
1663.13 b
1095.00 d
Tane
Eti
Sertliği
516.30 a
427.26 b
138.22 e
193.57 d
112.66 e
322.68 c
108.75 c
122.81 b
76.56 d
180.63 a
111.56 bc
175.63 a
Tane Ay.
Kuvveti
(g) (TAK)
606.63 a
614.19 a
118.78 e
409.36 c
257.11 d
455.44 b
554.06 a
400.31 b
195.31 e
185.00 e
263.75 d
313.75 c
Kuru
madde
(%)
12.96 c
14.42 b
14.88 b
13.26 c
14.32 b
16.36 a
14.45 b
16.87 bc
13.98 d
18.25 a
15.50 c
18.10 a
17.12 ab
Asitlik
(g/L)
6.24 a
6.52 a
5.03 c
4.16 d
3.35 e
4.44 d
5.75 b
4.11 ab
3.96 b
4.60 a
3.23 c
4.00 ab
4.14 ab
KAYNAKLAR
1.Claypool, L.L., 1960. Meyve ve Sebzelerde Hasat Tasnif-Ambalaj-Muhafaza-Nakil
(Çev.: Mehmet DOKUZOĞUZ), Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayın.:10, Ġzmir.
2.Karaçalı, Ġ.,1993. Bahçe ürünlerinin Muhafaza ve Pazara Hazırlanması. Ege Ün. Zir.
Fak. Yayınları. No: 594. Bornova, Ġzmir.
3.Padfield, C.A.S. 1969. The Storage of Apples and Pears. Bull. N.Z. Dep.Sci
Indust.Res.,111.
4.Fidler, J.C., Mann,G.,1972. Refrigerated Storage of Apples and Pears, A practical
guide.
East Malling Research Station, Hort. Review No:2, Meidstone Kent.
5.Çelik,S., Fidan, Y.,1982. Bahçe bitkilerinin Muhafazası ve Pazara Hazırlanması (I),
Ankara Üniv. Zir. Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü, Ders notu 80 s.
6.Peacock, J.R., Jensen, F.l.,Else, J.a., 1978. Testing Ethephon Treated Table Grapes for
Berry Firmness, Calif. Agri. 32:4-8.
7.Lidster, P.D., S.W.,Tung, M.a.,1978. A texturel Measurement Tecnique for Sweet
Cheries. Hort. Scie., 13(5), 536-538.
8.Bernstein, Z., Lustig, I., 1981. A New Method of Firmness Measurement of Grape
Berries Another Juicy Fruits. Vitis 20; 15-21.
9.Çelik, S.,1985. Üzümsü ve Benzeri Meyvelerde Tane Eti Sertliği, Tane Kabuğu Yarılma
direnci ve Tane Deformasyonunu Ölçme Tekniği. Tarım ve Mühendislik,
TMMOB, Zir. Müh. Odası Yayın Organı, Sayı:17-18, 36-41.
10. Magness, J.R., Taylor,G.F.,1925. An Improved Type of Pressure Tester For the
Determination of Fruit Maturity. USA Dept. of Agr.Circular 350, September
1925.
11. Reyneke,J., Nierek, P.E., 1949. Test for Determining the Picking Stage of Fruit.
Farming in Scoutch Africa, Reprint No:. 22. 1-5.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
763
12. Anonymous,1966. U.C. Fruit Firmness Tester. A Precision Instrument for Determinig
Maturity of Fruit at Harvest Time. Western Industrial Supply, Inc., 236 Clara
Street, Sanfransisco, California USA:
13. Soost, R.K., Hotchkiss. C.W., Burnet, R.H., 1966. A Graxily Penetrometer for
Measuring Flesh Firmness in Citrus Fruits. Hortscience, Vol.,1(2); 60-61.
14. Schomer, H.A.,Olsen, K.L., Yeatman, J.N., 1963. A Mechanical Thumb for
Measuring Firmness of Fruits. U.S. Department of Agr. Marketing Bulletin
No:25. Washington D.C.USA.
15.Mackey, A.C., Hard,M.M., Zaehringer, M.V.,1973. Measuring Textural
Characteristicof Fresh Fruits and Vegetables-Apples, Carrots and
Cantaloupe. A
Manuel of Selected Procedures. Technical bulletin: 123, Agr. Exp.
Station,
Oregon State Univ. Corvallis, USA.
16.Abbott J.A., Watada, A.E., Massie, D.R., 1976. Effe-gi, Magness-Taylor and Instron
Fruit Pressure Testing Devices for Apples, Peachesand Nectarines. J. Amer. Soc.
Hort. Sci. 101(6): 698-700.
17.Voisey, P.W., 1979. Recent Advences in Texture Test Intrumentation and their
Aplication. Food Texture and Rehology. Academic Press London, Newyork
Sanfransisco., 65-91.