2 Temmuz Sivas Anması

ÇIN GI
DA8%88K
6D+D2
<>;9>.&
xvııı
KÝTAP DÝZÝSÝ
/39837>>1<=<8>>;.;:-<8
;=;9>+<-5=>+=;86;=:
!# !
+< 5>%,7,9,
!# !##! #"
""#!##"#"
"#"
,MA7>2OQLPP&NLO%O"NMN>P$JOALOJ
IAFPM&=L
Bdcmhjojp(og[p1bfnjmpGolp
00DDpJoc<p-pp>nj<p27D7p7*/p**p*.
I>DNJQ
D..)[pHh[8a<D0p9olhoeop
>nj<p27.7p*0/p-.pD-p
HMGPJP
Poe%lg%kpHah[pGmcmcpNSc[p8a<77D*pJ%]%joe
H$PMP
9%lokj%p;oR[pNcoc_khp(og[p-D2D7pHh[p
3ng_hpNSc[pJoc<pDp8a[p7ppHneRol
>nj<p2.77p*&/p)2p-7
HMFO
Ncoc_khpPbjXokipPnep;oRojjndmp8a<-)pJoc<.
#oRml`nep>nj<p2p.*7p7.2p.0p)*
HMFPG9P
'nX]mSoop;oR[pJbkcbjbp(og[ppNh%lT%jokpHh[
:ojmpp;kh[ppJ<pDpA<Dp8a<02p
>njnQal<p2p.7-p7D-p*/pD7
"""[nhmldoloc[ak\
alda]gnk\mdm\fomj[Taf
mdcol`bjoemdm\m\fomj[Taf
CGNDQ
<1/5>
@dcncpNColdp;oc`ooT%j%hpp
;nkhn]nQnlgmp;oR[p
'o]%jSoop(og[p*[p=nkpHol[ppppppppppppppppppppppppppp
Hmc[8a<pD-7-p>aShoS%ppdcol`bj
>nj<p7D7p&-&pD)p)*
;nkpRop`o$
Hm]pjnpknp enplmp `mkp dopeipfi]pjoWp \_]p dopeipfi]pjop enplmpgnl
fnkpRop`opgnpfnplmlpTa^phbpdbplbpeop^ipeapkb][
JopXbpkbpTbpdipTohpjopkip\mp`mpeapYblpapjolpeo]pgUplnpfmplm
\npkmpgnp`ipkohpcih[p;_p]mpYmpfm]pjnWp^mpmpkmpfm]pjnWp]opfolp]opfol
Qokhpjip ncphmlpjmhpjnpkmpfm]pjnp Znp^mcpjmp m^pZmp Xnp npfnhpZmp nepjnfpjnpV
kmlpgnpenkpojpgih[pKo]p`apebpg_p]nlpjnplnlpQndpcmpXojpjnpknWpRojh
^nlpjmhpjnpkmplnpm^pZmplmlWpnpfnhpZmplmlph_jpc_pk_pl_pXnpdoplopciplipcopV
^ipfopeopZopji^pcih[p9np^mcpjmpenkpjnkpgnp+lpdU]pdcolcpjopkipoZpcih$
B^pZmpXnpnpfnhpZmpnepjnfpjnpkmlpgnlpapjbp^olpQapcaYpkoQpdnkp\mpfmp]m
gnpYmp^mhpenkpjnpknpcop^ipgih$
Npeip^ipYip Hoplocp ;nkphnp]mp apjopkohp )[p \nkpZnhpjn^pcmkpgmpYmpV
fm]pdoplocpfnkphn]pjnpkmphalpQnpkolpdilpgopMnpfnpYmlpUkp\_cpjnlpV
fnpdmlpgnp doplopcilp kapj_Ll_p Znp^mcpjmp eUlpjnpkmepjnp npjnp ojpfopeo
Zopji^pcih[pNepliphaplbpebpgadpeopfip]opgopcop^ipgih[p
:_]pjnp `mkpjmhpcnp enplmp gUplnpfnp gnp fnkpRop`op gnpgmhp Xn
enplmpgUplnpfmlpopcUjpenpZopji^pfopjopkiplipgop`o^pjocpcih[p;_p]mh
opcUjpenpdmWp>mpeocpkapopcUjpenpdmWp#mpmkpXnp@pgnp`mpeocpNpcUjpenpdmWpKnpV
lmpBlpdolpNpcUjpenpdmpEMKnplmp@XpknpgnpHoplocLp`o^pjihpjipZopji^pfo
e_pk_pc_pj_peakFp>_fp`bpopcUjpenpjnkpgnpenkpojpfohpXnpRocpcopenpV
lmpopcUjpenpZopji^pfopjopkiplip`mkpjmhpcnpe_pk_cpfnhpmpZmlpdm]paphbkpV
jopkipfip]ipopcUjpenpZopji^pfopjopkiplop`nhpjmpeapkb][
B^pcnp emplnp `mkp >_peoSp JmpcoSp 'bpopkip gopRop E.2p @phmfV)
JopdifFp `o^pjipeak[p Bdpcolp`bjp JmpcoSp 'bpopkilpgop dm]p aphbkpjopkipV
fi]pjop`bpjb^pfohpmpZmlpdop`ikpdi]pjoplipeapkb][pPbpdnplnpenpkmpfm]
D2[pdopjalpgopapjopToh[pGnpSmplmp]mpD2[pdopjalpgophmpNpeip^ipYipHopV
locp;nkphnp]mpdcolpgiplop`nhpjmpeapkb][
+lpdU]O_lp D)[p dopeipdilpgop enkp opjolp MRop]mpkolpgop UjpV
fnh$Lpeop]ipdiplilpmpZnkpdmlpgnp\npZnlpM$p`bkpCbpXop]mplmlpeoQpV
copdipcaSpjbfpTbp\nkpZnhpZmO$LphoXpkofpjopkipeolpji^phbjpjoplijpV
fi^pcik[p M>aSpjbfpTbp \nkpZnhpZmLp mpjnp Mdadpeopjmdcp \nkpZnhpZmL
oeplip ^nepjnpkmp mpQopgnp npgnlp hoXpkofpjokpgik[p Pbp eop]ipgop mphmpdm
`mkp`mpkmplmlphokp^ipcip\mp`mp\Udpcnpkmjpfnhpcnpgmk[p?epdophmpmphmpdmp`mk
Xnpoeplip^nepjnkpgmk[pPbpeolpjip^ipg_p]njpcmkpaphbkpjopkipfi]pgolpUpV
]_kpgmpjnpkm][
+lpdU]O_lp mjhp Ziphip^ilpgolp `bp ]opfoplop hopgokp Znp^mcpjm
gadpeop haplbpjopkiplip mlpTnpjnpgmh[p #mfpgmp gopRop gnpkmlpjnpfnpdmpln
opko^pcikpfopjopkilpeopSijpgipYiWp`mkpopjolp_p]npkmplnpnpYmpjnlpopko^pcikpV
fopjopkipRnpgnQpjmpeapkb][pPbphoSpdofpgopJi^pdopeipfip]ilpgadpeo
haplbpdbplbWp >_khp @pgnp`mpeopciplop opeikpgih[p ?phbkpjopkipfi]pgol
>_khp@pgnp`mpeopcipcopkmpRmplnp`ophi^Wp>_khp@pgnp`mpeopcilpgophaplbpV
jokWp >_khp @pgnp`mpeopciplop m^pZmp diplipQiplilp \mpkmp^mWp >aSpjbfpTb
\nkpZnhpZmpnpgnp`mpeocpZipjopkipfi]pX`[p`o^pjihpjokpjopmjp\mpjmpeoSpcihpV
jopkipXnpeopSopTohpjopkipZnp^mcpjmpmlpTnpjnpfnpjnkpjnphocphipjopkiplip`nhpV
jmpeapkb][
Knplmp dopeipfi]pgop hi^p dopeipfi]pgop `bpjb^pfohp gmpjnpYmepV
jn[[[
*GGH
6JEJCJK0JGHK+(CFJH
Nazım Akarsu
D. Dağlı
8od%jpKoSfoj%p4
4
5-14
AJ,JE/FJ$@J?JK9JH$/
'I?GEK>BIH3GBFIHG
:nkZnhcnlpKo%eakfbeb]p4
<7:1;9>09,61<9>;9:6;
#;>2<=<88</:>+<=146<14>
8ocbkojm]fpXnp@fmjnp=ajo
Özgür Güven
19-25
Temade Çınar
15-18
neRpPngknggmlpKo%eak
Atila Oğuz
26-30
`mkpgmp]mpdalpkopdipXnpeop^opeolpjopkil
diplikpjopkip_p]npkmplnp[[[[[
Vedat Düşküner
31-32
Aadeo
$>6;>*:=>!7>&38>9;=>6;>1:=>.;>
2<>=<>85=>)0>93
$>6;>*:=>!7>&38>9;=>6;>1:=>.;>
2<>=<>85=>)0>93
;8<>:-;>(;=:7
$6;:=>%39837;9>%0.9<74
<= <9<
":>24=4'4=4=>!7&389;=6;1:
#;>2<=<8
<8:=>6;7:/<>(;#7:69;7:=.;>
2<=<84=>2<=<8"4=4=>)093
/;>':=>.;=>,>-<>=<"<>*5>=5=
8<>=5/>95>*5>=5>-<><=>0807<'
20=>2 ;>(;/
9oepPnk`nlo
1USakcoC
Ciran Yıldırım
.JIHK0GIH"FIK'GBG@
2G?JCH(KIK3JEJCK=BIHGEI
61-64
65-66
:n]mp8acjok%
1USakcoC
<:EB:H"JKD5JE@4#
A=HI7FIH
@P>Q<6LQF6JQ#OJQMOQ-NQ&P(QGPQM/QQ
4ODO$PQLNQ;PQJ/(Q;O(QLNQNLOQ879LON
69-70
67-68
KoSoep=nho
Özgün Denizci
mmkp
Şebnem Tan
70
71-75
mmk
1@:C
PmkpZmlmlp:_lj__pVpD2
Kazım Demir
Fadime Altan
78
76-78
PmkpPo^phop.Dp;opeidp#opQopYi<p
KUpl_pl_p:npjnpTnpYnpAUplnlpjnkp
Özgür Güven
93-97
Ýki Nora: biri Kürt
biri Norveçli
Aydın Orak
98-99
J,IHFIH
D54KF=@5=K2:BJ7FJH4E
Ruşen Tutku
9=HCKIKAJK3J7KC/H)))
Adnan Çelebi
DE4FJHK7:#FJHJK,IEBIH
Recep Çitikbel
GKHIK0IHK3G@K6IK?GCK;/KBJ
Hakký Aygün
*GGH
Kayhan Akan
*IHIK0IEI@IFIH
Ergül Çiçekler
&KJK5IK?GK.GK?JKHIC
Ahmet Aydın
79-91
<P9PG1JPMQ!1JF1MPA1
Ruhan Mavruk
92
PkXolp`njp\npdnpjmpPbkpdoOgophnepQmpeopdohpjolpgi
5NQ9PFQJ0Q8NQD=J3Q
KnplmpHnp]alp9opji^pfopjopkiplopPo^pjopgi
OQLOQMOGQAOLQ8PQJ/Q3PQ>NQPLGQ!OAQFNQ.PQLN
MHopkip\op]mpPmp]mfpgmkpPmp]mfpjnp+]p\_kpjnp^npTnhL
CDO"NMQC>3NLOJNQ50GPF2FP
3HpJok\apZmjnkmejnpAoeol%fop:nTndm
100-106
H9MNLQ.OQ*PANDQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ107
Şiir / Müslüm Taş
108
!-1<DK<D6D--D;
109-112
Nazım Akarsu
Ben seni düşünürken
Belki Tuzla’dan bir işçinin
ölüm haberi gelir
Tersine döner dünya
Tersaneden bir ağıt yükselir
Erir yüreğimin çelik potasında
Gözyaşlarımın tuzu erir
Bir sızı göverir
Çekip gitmeyen bir sızı
O işçinin
babasız kalan kızı
Ansızın
beliriverir
gözümde
Ve onun dizinde derman kalmamış
annesi
Benzi solmuş
ninesi…
Yine
bir kum tanesi gibi
harcanır ömürler
Ve eğer gelen günler
devrimi müjdelemeseler
Bizler
kömürleşmiş cesetler önünde
cam kesen elmaslar gibi
yeminler edemezdik
Belki kendimizden
4
ve sevdamızdan
vazgeçip
Özgürlüğe götüren
gemilerden
sözedemezdik
Çözemezdik
tarihin bilmecesini
çözemezdik
Çömez
gemiciler gibi
ufuk çizgisini
göremezdik
Ölümsüzlüğün
sırrına
eremezdik
Geldik
gördük
öğrendik
Gönendik gerçeğin bilgisiyle
İlgiyle eğildik
insanın üzerine
Kanın yerine
emeğin egemenliğini
kuralım
Düşlerimizin ortasında duralım
Ve gerçeğe dönelim diye.
İstanbul 2010
Güz ‘10
D.Dağlı
BHQ8K@QH+Q4HQ@K
C*QBIQCE8Q<I
CQBHQIQK
MNpfop RnSp \Upk_jpg_pY_p \mp`mWp ZapYblpjbhp doYpV
gbpebpjbp Xnp Uplnfpjmp g_p^_lpg_pY_p mpZmlp cbpcbpTbpjop^ik
XnpndphmpempdopXbplbk<p[[[LpEd[/F
MBpjnpkmpTmpjnkp dbdpSbdp ajpgbpjok[p Npfop opYikp `opV
dolpjokWpRnkpbcphbpgolpdalpkopajpgbpYbp\mp`mWpRnpfnl
`Upj_lpg_pjnk<p[[[LpEd[/F
MNpfop`bpUeph_pl_lpdaplblpgoWpenplmpjnlpjnpV
kmlpgnphokp^ipZiphopfopeopTopYip`mkp\nkpZnhpakpcopV
eop Ziphipeakp Xnp eoep\ilpjihp hop]oplipeakpgb<p [[[L
Ed[/F
MNkpcihpRmZp`mkp^nepolpjop^ijpfipeakpgb[pGnf
nplopempRnfpophijpji[[[LpEd[D2F
Kop]okpM@plopemLlmlpmjhp`Upj_pf_lpgnpmlpcmpRokpncpV
cmpYmpdoplipjolp`mkphmp^mplmlplopdijp`bpmp^mpeoSpcipYiplipcokpcip^ikpV
hnlp`mpknepjnkWpodpjilpgopmdpcnkp`mpknepdnjp`mkpapjoepajpdblWpmdpV
cnkpcaSpjbfpdojWphnlpgmpcaSpjbfpdojpgbpkbfpjopkiplop\Upkn
`mkp gnpYnkpjnlpgmkpfnpgnp `bpjbplbkpjokp \Upk_p^_pl_
m^pjmpeak[pPmkp`ophipfopap\_lph_p1bdpV
eoOgophmp `Upj_lpfnpemp gnp gapjoepji
apjopkohpolpjocpfi^papjbpeak[
M[[[p Inp m^pjnkp e_pk_penpTnhW
eop^opeolp\UpknpTnhL
M9opmpkoL
MbpmpXmXpkoWpXnkpkoLpEd[DDF
#okphipTihOilpolpjopcijpgipYip`bp`Upj_fpdalpgnpknpTnpZokpSipTi[p'kolpdi]p`bkpCbpXopgnXpkmpfmpdipV
kopdilpgopRojphilpdUepjnpgmpYmp`mkp^okphi[p#okphipgopRojphilphnlpgmphap^bjpjopkiplilp`mpjmlpTmplnpXokpV
gipYiplipolpjopcipeak[pJnlpgmphap^bjpjopkiplilWpeahpdbjpjbpYbplblWpnpYmpcmfpdm]pjmpYmplmlWp`mpjmlZpdm]pjmpYmpV
lmlpQokphiplopXokpfohpjoWpndphmpcaSpjbpfblpZUph_Sp\mcpfnhpcnpajpgbpYbplbp\Udpcnkpfm^papjbpeakpjok[
PbkpCbpXopgnXpkmpfmepjnpQnpapgojpcaSpjbfpdojpdmdpcnfpeiphipjiSp\mcpcmpopfoWpenpkmplnp\npjnlp`bkpCbpXo
caSpjbpfblpgopnpfnhpZmphmcpjnpjnpkmlpeahpdbjpjbpYbpgnpXofpncpcm[p>aSpkohphUpjnpjmpYmplmlpenpkmplnp_TpV
kncpjmpnpfnhWp_TpkncpjmphUpjnpjmhp\njpgm[p@pfnhpZmphmcpjnpjnpkmlpeahpdbjpjbpYbplblpdaplopnkpfnpdmpXnpU]pV
jnfpjnpkmplnphopXb^pfopdipmpZmlpgopRopbp]blp`mkpgUplnfp\njpfnpdmp\npknphmpeakpgb[
Kop]opkilp^okphipeipkapfopliplopojpfopdiplilplnpgnplmWpoepliphap^bjpjopkilp1bdpeoOgopapdipkopgo
gnpXofpnpgmpeakpajpfopdipgik[pInpRojhpakpgopgop`mkpbpeopli^pXnpf_pTopgnpjnpmpZmplnp\mkpfm^pcmk[
#okphipeipdUepjnpenlpRm]pfncpZmphi]p;op^opgnpYmjWpnpYmpcmfpjmWpakpcopdipliQpcolp`mpkmpapjolpInpko
3oXpjaXploOgik[p @pfnhpZmpjnpknp `mpjmlZp gip^okpgolWp oepgilpjokp copkopQilpgolWp akpcop dipliQpcolp mpjnpkmpTm
blpdbkpjokpcopkopQilpgolp\Upc_pk_pj_peak[
Güz ‘10
5
Ç
erniþevski
eski romancýlar karþýsýnda tamamen devrimci bir anlayýþla hareket ediyor. Bir bakýma Cervantes’in Don
Kiþot’ta yaptýðýný farklý
bir biçimde yapýyor.
Cervantes’in Don Kiþot’taki anlayýþý, konumu tamamen devrimcidir. Arada belli farklar var.
,MQA7>
Kop]okp M+lpdU]Lp opgiplip XnkpgmpYmp `bp `Upj_fpgnp aphbpebpTbp mpjn
gmpeopjapYop\mpkmpeakWpcokpcip^ipeak[pKop]okpgopRopkapfoplop`o^pjopfopgol
kapfoplilpRnpenpTolpjip`mkp`Upj_pf_pl_p`op^opopjipeakpXnp`bplbplnpgnl
eoSpcipYiplipRnpfnlpdalpkopopZihpjipeak[p9nkplmp^nXdphmp`bpkopgophnlpgm
kapfolpolpjopeip^iplipopZihpjipeak[pPbplbpeopSokphnlWpndphmpkapfolpolpV
jopeip^iepjopRnpdoSpjo^pfopmpZmplnp\mpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmpndphmpkapfolpV
Tipjokphokp^ipdilpgopcopfopfnlpgnXpkmfpTmp`mkpolpjopei^pjopRopknphncpnpgmpV
eak[pPmkp`ophipfop(nkpXolpcndOmlpAalpJmp^acOcopeoSpcipYiplipQokhpji
`mkp`mpZmfpgnpeopSipeak[p(nkpXolpcndOmlpAalpJmp^acOcophmpolpjopeip^iW
haplbpfbpcopfopfnlpgnXpkmfpTmpgmk[pNpkopgop`njpjmpQokhpjokpXok[p(nkpV
Xolpcndp Aalp Jmp^acObp eo]pgipYip gUplnfpgnp BdpSolpeoOgop ndphmp gUpV
lnfp daplop nkpfm^Wp aplblp mpZmlpgnp enplmp `mkp gUplnfp `o^pjopfi^p Xn
enplmp copkmpRmp gUplnfp EhopSmpcopjm]pfmlp mjhp gapYbp^bFp ndphmp gUplnpfml
EQnpapgojpdmdpcnfFpeogpdilpfopdipapjopkohp\npjmp^mfp\Udpcnkpfm^pcmk[p(nkpV
XolpcndOcnpndphmpcaSpjbpfblpenplmpcaSpjbfpcopkopQilpgolp`bpeogpdilpV
fopdiplip g_p^_lpdnjp Sjolpgop eopSipeak[p Pbp e_]pgnlp Aalp Jmp^acOjo
ndphmpolpjopeip^opdalplahpcopeiphapebpeak[p@dphmpcaSpjbpfblpolpjopeip^i
enplmplmlpmpZmlpgnp`mkpd_pknpgopRopeop^opdopgopokpcihpnp\npfnlpgnpYmjpV
gmk[p9_pk_pe_SpgopYijpfohpcopapjolpgik[p9nkplmp^nXdphmpdoplocp\_pT_pajpV
fopeolpkapfolpolpjopeip^iepjopRohpjipapjopkohpopjoepnpgmpeakWpaplbpop^opV
Yipjipeak[p8opdijphmpndphmpcaSpjbfpolpTohpkopgmphojWpgnXpkmfpTmp`mkp`mpV
Zmfpgnp eiphipjikp Xnp enplmp apjolp olpTohp gnXpkmfpTmp eUlpcnfpjnp aplbl
enpkmplmpopjikpdoWpg_p^_lpdnjpSjolpgopgop`bpRnpdoSpjo^pfopolpTohpgnXpV
kmfpTmp`mpZmfpgnpapjop`mpjmk[p9nkplmp^nXdphmOlmlpnpjn^pcmpkmpdmplmlpdnkcpjmpYmW
eoplmpnpjn^pcmpkmpemp`mkpnpjn^pcmpkmpdmpjopRip\mp`mphbjpjolpfopdipaplblp_dpc_lpj_pY_pg_kWpgnXpkmfpTmphapV
lbfpgopapjbp^bp\npknpYmpgmk[
9nkplmp^nXdphmOlmlp kapfolp aphbkpjopkiepjop opjoep ncpfnpdmWp alpjopkip hnlpgmp gbpkbfpjopkipli
dakp\bpjopfopeopZopYikpfopdiWpaplblp\Up]_lpgnpMhopfbpapebLpgnplnlpndphmpolpjopeip^oWpnp\npfnl
apjolpolpjopeip^ophokp^iWpakpcopeopZihpfi^papjolpenplmpolpjopeip^ipXnp`bpolpjopeip^ilpdopXbplbpTbpjopV
kiplilpMenplmpmlpdolLilpTnpdopkncpjnpmpjnpkmpopcijpfopdiplipmdpcnpgmpYmpmpZmlpgmk[p9nkplmp^nXdphmp`bpkopgo
MJopfbpapebLpgnplnlpndphmpolpjopeip^opnlpbpQohp`mkpgnpYnkp`mpjnp`mZpfnpgnlWphnlpgmpgaYpkb
eapjblpgopmpjnkpjmpeak[
3nphmWp9nkplmp^nXdphmpnpjn^pcmkpgmpYmpkapfolpolpjopeip^iplopdalplahpcopeiphapeop`mjpgmpfm4p@jpV
`ncpcnp M8opdijp KoSpfopjiLp `bp haplbpgop dalp lahpcop gnpYmjWp opfop ndphmp kapfolp olpjopeip^iplo
hokp^ipUlpT_p`mkpkajpaeplopfi^pcik[p9nkplmp^nXdphmOlmlpnpjn^pcmkpgmpYmpkapfolpolpjopeip^iWp\_pl_pV
f_p]npgnpYmlpeop^opfopeopgnpXofpncpcm[pPbpc_kpkapfolpjokpRnkp]opfolp`njpjmp`mkpaphbpebpTb
hmcpjnpdmpgnp`bjpgb[p'ophocpnpjn^pcmpknjp\nkpZnhpZmpjmhpXnpcaSpjbfpTbpEdadpeopjmdcFp\nkpZnhpZmpjmh
hokp^ipdilpgopncphmlpjmpYmplmpempcmkpgm[
;NQJNMQ%NQ;7QL6D
:EOQJPQ+P.QL0.QMP2M/MQ0Q%=GQL=Q-=Q OMQLNQ-N:
:K:
Kop]opkilp`npjmkcpcmpYmp\mp`mpInpkop3oXpjaXploOlilpolplnV`op`opnpXmlpgnpeop^opfipdipkopgol
`mkpeop^ofpapjopkohp\npZmpeak[
Pbpdipkopgolpeop^ofWpakpcopdipliQpjopkilpeop^opfilpgolp`mkphnpdmcpcmk[pInpkop3oXpjaXploOlil
opmpjnpdmpdiplikpjipnphaplapfmhpapjoplohpjopkiplopkoYpfnlphi]pjopkiplipdoplocpaphbpjbplop\UlpgnpkmpeakW
aplopSmpeoplapgnkdpjnpkmpojpgipkipeakpX`[pInpkop3oXpjaXploOlilp`bpmlpTnpnpYmpcmpfmplmlpeoplilpgoW
olplnpdmplmlphnlpgmpdmplnphokp^ipgoXpkoplip^ipSnhphop`o6ph_pQ_kpXnpop^opYipjopfopXnpRocpcophop`o
gopeopYopgopeoplipeak[pPbpgoWpapgUplnpfmlpZapTbhpjopkipenpcm^pcmkpfnpcokp]i[pNeplip]opfolpgo
ZapTbhpjopkilpolplnV`op`opeop`opYifpjipjipYiplilpdaplbZpjopki[p>aSpjbpfblpZapTbhpjopkophokp^iphopV
`opjipYiplipgop\Udpcnpkmpeak[
6
Güz ‘10
KQK?
MPnlp`mpjmpkmf[[[pJmpcoSpjopkipli]p^bplbpgmpeak6peop^ofpgopkopRocpnpgnlpjnkWplopfbdpdb]pjok
mpjnphUpc_pjnkpgmk[LpE;okpeopNpjnhpdnpenXploVolplnWpd[.7F
MPUepjnpeop^olpfo]Wpeop^opfopenSpenplmp`mkpg_p]nlpXnkpfnhp\npknh[L
MPbpbpjbdpjop\njpgnpenplmp`mkpg_p]nlphbkpfopeophojphi^[p?p]opfol$p8npeopSopjifWpndpV
hmpg_p]nplnp\Upknpeop^opfopeipd_kpg_pknpjmf[L
Inpkop3oXpjaXplopnXpjnlpfnpZopYiplop\njpfm^p\nlZp`mkphi]pajpfopdiplopkoYpfnlpolplnpdmlpV
gnlp ap `mpjmplnlp hop`op coXpkip \Ukpfnpenp gnpXofp npgnk[p >ophmp npXmlp dopRmp`mp `_pe_hp Roplipfil
\nlZpZapTbpYbpInpkop3oXpjaXploOeop\U]pgmphnplnphopgok[pPbpolpgolpmpcmp`opknlp;okpeopNpjnhpV
dnpenXplophip]iplophokp^ipenplmpgbpkbpfbp\npknpYmpebpfbp^ohpgoXpkolpfopeop`o^pjok[p3opkopjopkilpV
golpQnpgophokpjihpeopSokWphip]iplop\_p]njp\mepdmpjnkpopjik[pPbplbphi]pjopkiplopeopSijpfi^pmpemp`mkpeopV
cipkifpapjopkohp\Upk_kpjnk[
;okpeopNpjnhpdnpenXplophip]iplilpmjpjopgop`_pe_hpRoplipfilpaYpjbepjopnXpjnlpfnpdmplmpmdpcnk<
PUepjnpTnphip]iphapTopdiplilp]nlp\mlpjmpYmpdopenpdmlpgnpMfbcpjbLpapjopTohWphnlpgmpmjhpnXpjmpjmhpeijpV
jopkip\mp`mpd_pk_lpfnpenpTnhWpRophopknpcnpbYpkopfopeopTohWpgUpX_jpfnpenpTnhWphopSipgip^opkipnpgmjpV
fnpenpTnh[
;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilp`bpg_p^_lpTnpcokp]iWplnpdopgnpTnphnlpgmpdmplnpopmcpcmkWplnpgnpa
gUplnpfmlp1bdpeoOdilpgopXokpgi[pA_lpeoplilpRnkpcopkopQilpgopeahpdbjpopmjpnpjnpkmlp`bphaplbpgophm
g_p^_lpTnpjnpkmplmp`mkp\nplnjpnpYmpjmfpapjopkohpeolpdipcipeak[
Pbp`Upj_fpgnpeop]okp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilphipdopRopeopciplipaplblpoYp]ilpgolpolpV
jopcikphnlWpeahpdbjpopfopg_pk_dcpmlpdolpjopkilpap\_lph_pdmdpcnfpgnpEcop`mp`bp\_lph_pdmdpcnfpgn
gnFpolpTohpg_pk_dcpj_hpjnpkmplmpempcmpknpknhp]nlp\mlpapjop`mpjnpTnpYmplmWpeopgop]nlp\mlpjnp^npknhpg_pV
k_dcpj_hpjnpkmplmpempcmkpgmhpjnpkmplmpUYpknplmpeapkb][
Npfop;okpeopNpjnhpdnpenXplop`mkp^npemlpgopRopQokphilpgo<pMPUepjnpeop^olpfo]Wpeop^opfo
enSpenplmp`mkpg_p]nlpXnkpfnhp\npknh[Lp9nkplmp^nXdphmOlmlp`bpkapfoplipeo]pgipYipD0-.peipji
g_p^_pl_pj_kpdnWp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilpoYp]ilpgolpmpQopgnpncpcmpYmp^bpdU]pjnkpdalpgnpknpTn
TnpdbkpTopdU]pjnkpgmk[p9nkplmp^nXdphmp`blpjopkipdUepjnkphnlpdnkQpjmpYnpXnpapcahpkopdmpenphokp^ipcaSpV
jbfpgop\npjmp^nlpmpjnpkmpTmWpgnpfahpkopcmhpRopknphncpjnpkmWpRnpgnQpjnpkmplmpgnpopZihpjopfi^papjbpeak[p?
dipkopgop`blpjopkipdUepjnpfnhpmpZmlpopYikp`npgnjpUpgnpfnpemp\Up]npojpfohp\npknphmpeak[
KQKQK?
;okpeopNpjnhpdnpenXplopap\_lph_pcaSpjbfpgop`mkpmlpdoplilplnpeopSokpdopkopRocpnpgnpTnpYmpV
lmpZahpmpemp`mpjmpeak[p?p`bplbphnlpgmpeop^opfilpgolp`mpjmk[pPbpcaSpjbpfblpeop^ofpcokp]iplopopV
eohpbepgbkpfopeopZopji^pfi^p`mpkmpapjopkohWphip]iplip]nlp\mlp`mpkmplnpSop]okpjipeak[
=nlp\mlpjnpkmlpg_lpeopdiepdopcopfopfnlpZ_pk_pf_^WpopdopjohWpcopfopfnlp`mpknepdnjpZiphokpjopV
kopgopeoplipeak[p@Xpjmpjmhpmpjm^phmpdmp`mkpZiphokpmpjm^phmpdmpgmk[pKop]nlp\mlpjmhpopkopTiWpeopgop]nXhpopV
kopTi[pPbkpCbpXopnXpjmpjmhWpdaepjbpnXpjmpjmpYmp`blpgolp`o^phop`mkp^nepgnpYmjpgmk[
E?Q:QEK?
NpkmdpcahpkocpjopkilWp`bkpCbpXopjo^pfi^popkmdpcahpkocpjopkilpg_lpeopdilpgopmlpdolpmpjm^phmpjnpkmpeopV
kokpTipjihpmjphnpdmplnpgopeoplik[pAadcpjbhpjopkip\_pXnplmjpfn]pgmkWpRnkp`mpkmpgmpYnpkmplmlphbpebpdbplb
ho]pfopeopZopjip^ik[pJopgilpnkphnhpmpjm^phmpdmp`bpcnpfnjpUp]njpjmhpjnpkmlpgnlpoepkipgnpYmj[
Kop]okp`bp`Upj_fpjnkpgnp]nlp\mlp`mkpopmpjnpZapTbpYbpapjolpHcapkn^plmphaXOblphnlpgmpjnpkmpln
\UpknpeahpdbjpapjolpInpkoOeipplopdijp`mkpmphmpe_]pj_pj_hpjnpopeokcpfopeipXnpaplbpkbplbphikpfopei
SjolpjopgipYiplipnpjnpopjipeak[
Pbpkopgopolpjopcipjolpjokphjopdmhpcmk[pGnkpgUplnfp]nlp\mlpnkphnhpjnpkmlpeahpdbjphi]pjopkiplopV
dijp`o^pcolpZiphokcpcihpjopkiWpdalpkopakpcopgop`ipkohpcihpjopkipolpjopcipjipeak[p=nlp\mlpjnpkmlpg_lpeopdipV
lilpgop]opeiQplahpcopjopkiWpop^mjpcapSbpYbpXokpgik[p?pZnXpknpjnpknp\mkpfm^papjolp3opkmdpjmp bpjmWpInpV
koOeip `bp opgmp apeblpgolp hbkpcokpfohp mpZmlWp alpjopkilp ]opeiQpjihpjopkilpgolp eopkokpjoplik[p InpkoW
Hcapkn^plmphaXOblphnlpgmpdmplnphbkpfohpmdpcnpgmpYmpmYpknlZpcbp]opYipolpjokpXnpaplbpknp]mjpnpgnk[
bpjmWp`bpknp]opjnpcmlpdadpenpcnpenpeolpdipfopfopdiplipHcapkn^plmphaXOblpInpkoOlilpSnp^mplmp`ipkohpV
fopdip^okpciepjopUlpjnpfnpenpZopjip^ik[
Güz ‘10
7
C
ervantes Don
Kiþot’u yazdýðý
dönemde Ýspanya’da eski dönem sona ermiþ, onun içinde
yeni bir dönem baþlamýþ
ve yeni tarihi dönem (kapitalizmin ilk doðuþu) eski dönemin (feodal sistem) yadsýnmasý olarak
geliþim göstermiþtir. Cervantes’te eski toplumun
yeni toplum tarafýndan
bu yadsýnmasýný düþünsel planda yapýyor. Bu
yüzden Don Kiþot’la eski
anlayýþa son noktayý koyuyor. Eski toplumun
anlayýþý yeninin içinde
bir süre daha yaþasa da
artýk egemen deðildir.
Çürüyüp daðýlmakta olandýr. Çerniþevski sanat
gücü olmayan roman
anlayýþýyla haklý olarak alay ediyor, onu aþaðýlýyor. Nasýl ki eski toplum
ancak radikal, devrimci
bir biçimde yýkýlýr ve yeni
olan ancak devrimci
yöntemle onun yerini alýrsa, düþünsel planda da
bu hesaplaþma ancak
devrimci biçimde olabilir. Çerniþevski’nin eleþtirisinin sertliði, yani eleþtiriyi bir eleþtiri silahý gibi
kullanmasý onun üstünlüðüdür, devrimci konumda oluþu gereðidir.
V
era’nýn ikinci
düþünde özgürlük, insani bir
yaþam için varolanýn emek verilerek dönüþümüyle gerçekleþebilirdir.
Bu konuda çamur örneði verilir. Bilinen, çamur
bitkiler için, ekin için yararlýdýr, saðlýklýdýr. Çünkü su, çamuru çürütmeyecek þekilde akýp gitmektedir. Çamur olmayan çamur ise, devinim
olmadýðý için durgundur
ve bitkinin kökünü çürütür. Ama eðer emek verilerek drenaj kanallarý açýlýrsa, su harekete geçer, kanallardan boþalýr.
Çamur, saðlýklý bir çamur olur.
EKQK?
MNpfopoRWpeop^ofpfogpgnpXnpZiphokpgik!LpE bpjmWpd[&&F
MPmjpgmpYmfpcnhp^nepU]p\_kpajpfoh!pJmfpdnplmlp`bepkbpYbpojpcilpgopeop^opfopfohWphmfpV
dnpenpZahp^nep`akZpjbpajpfopfohpcik[pKop^opfifpgophmfpdnp`oplop`nplmfpmpZmlp^blpjopkipeoSpV
fohp]apkblpgopdilOpgnpfnpdml[pPnlpeojpli]pmpZmpfmlpmdpcnpgmpYmp^nepjnpkmpeopSopeif[pGnkphndpgn
UepjnpgoXpkolpdil[pJmfpdnpgnlp`mkp^nepmdpcnpfnfpXnphnlpgmfpgnp`opYifpdi]pajpfohpmdpcnpkmf[L
EInpkoWpd[&-F
Inpkoplopdijp`mkpeop^ofpmdpcnpgmpYmplmpcoplifpjokphnlpap\_lph_pcaSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpknpdnkc
`mkpnpjn^pcmpkmpeUplnjcpfm^papjbpeak[p?p\_pl_lp1bdpeoOdilpgopInpkoOlilpU]pjnfpjnpkmpolpTohp\npjnpV
TnpYmlpcaSpjbpfblpgop\nkpZnhpjnp^np`mpjnpTnhp`mkp_pcaSpeopapjopkohp\Upk_pl_peak[p'npapgojp1bdpeopmpV
ZmlpUepjnp\Upk_plnp`mpjmkWpopfophopSmpcopjmdcpNXpkbpSopmpZmlp`mkp_pcaSpeopgnpYmjpgmk[pJopSmpcopjmdcpcaSpV
jbpfblp hapf_plmdcp caSpjbpfop gUpl_^pfnpdmepjnp InpkoOlilp g_^pjnpgmpYmp mlpdoplmp U]p\_kpj_hp \nkpV
Znhpjnp^mk[pBlpdoplmpU]p\_kpj_hpe_]peijpjokpTopnp]mpjnlWpdUpf_pk_pjnlpmlpdolpjopkilpg_^pjnpkmplmpd_dpjnpV
fm^pcmk[pPbplblpcopkmRpdnjphap^bjpjopkipmpdnpolpTohphopSmpcopjmdcp_pknpcmfpjnp`mkpjmhpcnpapjb^pfb^pcbk[
MBlpdolpjokp`apebplop`mkpcopkopQip]akpjbpeakpjokWpZ_lph_phmfpdnpalpjopkopRnephokpgn^pjnkp`mpV
ko]p gop Up`_kp eoplip ]akpjopdoplip]oOp gnpfmpeak[p Pmkpgnlp `bp dUp]_p gbpebpXnkpgmpjnkp fmp Rnpfnl
ZokhpnpgmSWpUp`_kpeUpl_p]akpjopfopeop`o^pjipeakpjok[LpEeop]okWpd[&)F
MNpfopcopkmRpZmpjnkpmpjnpkbRp`mpjmfpTmpjnpkmlpgnpgmhpjnpkmplnp`ophipjikpdoWpRnkpUp]njpapjopeilp\npV
lnjp`mkplnpgnplmWpenpkmlWp]opfoplilWpikhpjopkilpXnp`mpknepdnjpUpYnpjnpkmlpncphmpdmepjnWphmp^mpenpU]p\_
`mkpgbpkbfpopjipeakLpEhnlpgmpgnpemfpjnpkmlpTnF[pEKop]okWpd[&0F
M8npeopSopeifp`nlpgnp bpjmp\mp`mphop`op^nepjnpknWpga`pkopga`pkophnlpgmphop`opXnp`opeopV
YipogpjopkiplipXnpkmpkmf[[[LpEeop]okWpd[p&0F
Hcapkn^plmphaXWpInpkopmpjnp`nhpjnlpfnpgmhp`mkpcopXikpjophokp^ipjop^iSWp bpjmpcopkopQilpgolphop`o
`mkpgmjpjnpcnRpgmcpnpgmpjmlpTnWpeopXo^peopXo^pInpkoOeip`o^pcolpZiphopkijpfopdip\npknphnlp`mpkmpgnpYmjW
nXpjnlpfnpdmp\npknphnlp`mpkmpapjopkohpg_p^_lpfnpenp`o^pjok[
Kop]okWpHcapkn^plmphaXOblpg_p^_lpTnpdmlpgnphmp`bpgnpYmp^mhpjmpYmpnpdopdilpgop\nplnjp`mkpgnpYmpV
^mpfmlWpcaSpjbfpgophmp`mkpgnpYmp^mpfmlpdaplbpTbpajpgbpYbplbp`npjmkpcmk[pHapkbplopgopRopgnpkmlpjmhpjm
XnpcaSpjbfpdojpZnkpZnpXnpgnlpeohpjop^ik[
MHopRmSpajpfoh6phmpfmp`o^phop`mkpmlpdoplopdopRmSpajpfopeophojphip^ipeak4pBlpdolp`mkpdopV
`oRpjipYoWp`mkpcnkpjmpYnpdopRmSpapjbk[pPa^pdU]pjnk<pPm]pnkphnhpjnpkmlpRnpfnlpRnpfnlpRnpSmpfm]
dm]pjnkpgnlWp dnXp\mpjmp hi]phokpgn^pjnpkmpfm]Wp dm]pjnkpgnlp `mpkmpdmplnp dopRmSpcmk[p :nplnp `a^p dU]pjnk!
Jokpgn^pjnpkmpfm]p fmpdmplm]4p 8np mjp\mpdmp Xok[p (opkmpenpjnpkmpfm]pdmplm]Wp Rm]pfncpZmpfm]pdmplm]![[[L
EKop]okWpd[&0F
9nkplmp^nXdphmp`bpkopgophopgilpXnpnkphnhpmpjm^phmpjnpkmplmpdakp\bpjbpeak[p@kphnhpjnkWphopgilpjopmpV
jm^phmpdmplmpdopRmSpajpfoOpapjopkohWp`mkpn^peop\Up]_epjnWp`mkpf_jhpapjopkohp\Ukpg_hpjnpkmpmpZmlpdnkc
`mpZmfpgnpnpjn^pcmpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmOenp\UpknpenplmpmlpdoplilphopgilVnkphnhpmpjm^phmpdmpnkphnpYml
hopgiplilpnp\npfnplmpapjopkohpgnpYmjWpU]p\_kpmlpdolpjopkilp`mkp`mpkmepjnpmpjm^phmpdmpajpfopdip\npknhpcmpYm
\Upk_p^_pl_pm^pjnk[
MNpfopUepjnpolpjop^ipjipeakpgbphmWphip]ip`_pc_lp]mlpTmkpjnpkmphikpfi^pciWpgopRopdip;okpeopNpjnhpV
dnpenXploOlilpenplnpfnpgmpYmp]akpjbhpjopkip`mpjn[pBp^mlpodpjiplop\npjmlpTnpInpkaZphoOgopolplnpdmplml
mdpcnpgmpYmplmpmdpcmpeakpgbWpRmZpgnpYmjpdnpUepjnpolpjop^ipjipeakpgb[pNpfopaphbkpeop]okWp`mjp\mpjmp`mkphi]
ajpgbpYblpgolWphnlpgmplndplnpdmplmp`o^phopc_kpj_pm^pjmpeakpgb[[[LpEeop]okWpd[)DF
;okpeopNpjnhpdnpenXplop`mkphopgilpapjopkohphUpjnpjmpYmplmlp`mpjmlpTmlpgnpajpfopeolp`mkphUpjn6
hip]ipInpkaZphopmpdnphUpjnpjmpYmplmlp`mpjmlpTmplnpXokpfi^pXnphUpjnpjmpYnp`o^phojpgipkolWpaplbpgnpYm^pcmkpV
fnpeajpjopkipopkopeolp`mkphUpjn[pJip]iplilpolplnpdmlpgnlpQokhpjipg_p^_lpfnpdmplmlpXnpgoXpkolpfopV
diplilp lnpgnplmp caSpjbfpdojp hap^bjpjopkilp gnpYm^pfnpenp e_]p cbcpfopdip Xnp npYmpcmfpjmp ajpfopdipgik[
InpkoOgopakpcopeopZipholpnpYmpjmfWphnlpgmpcopkmpRmplmphnlpgmpdmp`mpjmlZpjmpTnpeoSpfohpmdpcnpenlp`mk
Rojphilp`mpZmfpjnlpfnhpcnpajpgbpYbplbpRop`nkpXnpkmpeak[
M[[[p@pXncpc_fp`blpjokpndphmpgnlp`UepjnpapjbkpgbWpZ_lph_pg_pk_dcWplopfbdpjbpmlpdolpo]pgiW
Snhpo]pgi[pJmfp`mpjmkp`njphmpndphmpgnlpmlpdolp_pk_pl_p`Uepjnphicpci[[[LpEd[)&F
MNpfop ^mfpgmp m^pjnkp gnpYm^pfnpenp `o^pjopgi[p Bpemp mlpdolpjokp `mkp`mpkmepjnp hokp^ipjop^ikp ajpgb[
Pblpjopkilpdopeipdip\_pl_pf_]pgnpokpcipeakpdoplopdijphokp^ipjo^pfopdilpjok4pAopRopmpjnpkmpgnpmpempmlpdol
8
Güz ‘10
ajpfohplakpfojp^nepjnkpgnlpdopeipjopTohpXnp`mpko]pgopRopmpjnpkmpgnp`o^phopc_kpj_pmlpdolpjopkop]opV
cnlpkodcpjolpfopeopTohWpZ_lph_pc_fpmlpdolpjokpmpempXnpg_pk_dcpapjopToh[p?p]opfolpg_lpeopeopV
^oplipjikp\_pXnlpgapjbpapjopTohpcik[LpEKop]okWpd[p)-F
9nkplmp^nXdphmpMmpempmlpdolpjokpgnpgmpYmpenplmpmlpdoplilpakpcopeopZihpfohpcopajpgbpYbplbp`bpkopV
gop\_Zpj_p`mkp^nphmjpgnp`npjmkpcmpeak[pBpempmlpdolpjokpgolpapjbp^opTohpapjolp\npjnpTnpYmlpcaSpjbfpTbpV
lblpgopeoplopTopYipcaSpjbfpdojphap^bjpjopkilpgaYpfohpcopajpgbpYbplbpdnp]mlpjnpgmpYmplmp`njpjmpnpgmpV
eak[
:npjnpTnpYmlpcaSpjbpfbWpdadpeopjm]fWphopSmpcopjm]pfmlpmlpdopliepjophbpkbpjopToh[pKoplmpdadpeopV
jm]fphopSmpcopjm]pfmlpZ_pk_cpc_pY_Wp`nlpTmjpjn^pcmkpgmpYmWphUpc_pcbcphbpjopkilp\npjm^pcmkpgmpYmpmlpdolpjok
copkopQilpgolphbpkbpjopToh[pNpfop`bpmlpdolpjokpcaSpjbpfbpgUpl_^pc_pk_kphnlphnlpgmpjnpkmplmpgnpgnpV
Ym^pcmkpfm^papjbkpjok<p?p]opfolpMmpempmlpdolLpajpfohplakpfojp`mkpgbpkbfpapjopToh[pBlpdolp [
5alpgalOblpdU]pjnpkmepjnpMgadcpmlpdolLpgik[pB^pcnpap]opfolp\_p]njpjmhp\_p]njpjmpYnWp\_pXnlp\_pV
Xnplnphokp^ipjihpg_p^npTnhpcmk[
M[[[pHoplipkifp`mkp\_lpenkpe_p]_lpgnpRmZpeahpdbjphojpfopeopToh[p@kp\nZpeop^opfipfip]i
UepjnphbpkopTopYi]phmpopkopfi]pgopeahpdbjphmfpdnpTmhpjnkphojpfopeopToh[[[LpE5apSbpRaXWpd[/7F
GmZp`mkpeahpdbpjblpajpfopeopTopYip`mkpg_lpeopU]pjnpfmpe_]peijpjokp`apeblpTopnpfnhpZmpjnpkml
g_^pjnpkmplmpd_dpjnpgm[pHopgnpTnphnlpgmpdmplmlpeahpdbjpjbhpcolphbkpcbjpfopdipgnpYmjWpRmZphmfpdnplml
eahpdbjphojpfopgipYip`mkpg_lpeoWp`bpU]pjnfpRmZp`mcpfnpgm[pNlpTohpmlpdolpjokp`bplblplopdijpapV
jopTopYiplip `mjpfmpeakpjokpgi[p Pbplblp fogpgmWp copkmRpdnjp ^okcpjopkip mpdnp Rnpl_]p apjb^pfopfi^pci[
;ogpgmphap^bjpjopkipapjbp^blpTopnpfnhpZmplmlphbkpcbpjbp^bpSkopcmhp`mkp\UpknXpRopjmplnp\njpgm[pNpfo
ap]opfoplopgnpYmlpRnSp`mkpU]pjnfpapjopkohpZnp^mcpjmpmlpdolpjopkilphopQopjopkilpgopE5apSbpRaXWpInpV
kop\mp`mFpd_kpg_[
M[[[pJopgilpjokpgopMoRWpoRWphn^phnpnkphnhpgaYpdoepgifpgnpfn]papjbkpjok[p@pYnkphopgilpjok
lmp^olpjifpjopcopli^pdoepgiWpnkphnhpjnkpgnlpRmZp\npkmphojpfo]pjokpgi[LpE5apSbpRaXWpd[/7F
Kop]okWp`bpkopgopgapjoepjip`mpZmfpgnphopgiplilphbkpcbpjbp^bpg_p^_lpTnpdmplmpm^pjmpeak[p
Jopgilpjokpgolp`bpdUp]_pgbpeopki]pVolplnpjnpkmpfm]pgnlWpcnep]npjnpkmpfm]pgnlpgopRopdihpgbpV
eokpgih[pPbp`mkphUpjnplmlphnlpgmpgbpkbpfbplophokp^ipmjhp`mpjmlZpdm]pmdpeoplipgik<pJopgilWpnkphnpV
YmlpenpkmlpgnWphUpjnpnpQnlpgmpdmplmlWpenkpjmpRojhpdUpf_kp\npTmplmlWpm^pZmpSocpkaplblpenpkmlpgn[pPb
mjhp`mpjmlZpdm]pmdpeoplilpenpkmplmp\mpgnpknhphUpjnpjmpYmlpXnphUpjnpjmhphap^bjpjopkiplilphojpgipkijpfopdi
`mpjmlpTmpopjik[
M?pRojpgnpdnXpgoplnpgnpfnh4pGnkpRolp\mp`o^phop`mkpgbep\bpgolpopeikpgipln4pNpeikcWp`b
gbep\bplblp\_pT_pg_k[[[LpE5apSbpRaXWpd[p/&F
Kop]okpInpkopmpjnp5apSbpRaXpopkopdilpgophmp`bpgmpeopja\pgopdnXp\mWpgbep\bWpcbcphbWpdnXpgo
hoXpkofpjopkiplipXnpopkopjopkilpgophmpmpjm^phmpeopgopQokphipeapkbfpjok[pKop]opkop\Upknpcbcphbpgnpkmpln
\mpgnlp gbep\bpgbk[p HnXpgop `bp gbep\bpeoWp eoplmp cbcphbpeop gopeoplik[p HnXpgop mpjnp dnXp\mp oepli
gbep\bpjokpgnpYmjpgmk[pPbpRnSp`mkpcokpci^pfophaplbpdbpajpfb^pcbk<pHnXp\mpmpjnpdnXpgopU]pgnp^mh
fmpgmk4pHnXp\mpmpjnpcbcphbpQokhpjip^nepjnkpfmpgmk4p#UepjnpdUepjnplnp`mpjmkWpdnXpgop`mpkmplnpgbpebpV
jolpdnXp\mpgnlpQokhpjipapjopkohpTmlpdnjpo^phipgopmpZnpkmk[
Inpkop3oXpjaXploWp5apSbpRaXOjopmjhphaplb^pfopjopkilpgolpdalpkop]opcnlpgopRopUlpTnpgnl
hnlpgmpdmplmlp g_p^_lpg_pY_p mlpdoplilp mlpdoplip dUpf_kpfnpenpTnpYmWp RmZp hmfpdnplmlp eahpdbjp Xn
`o^phopjopkiplop`opYifpjipajpfopeopTopYiWpRnkphnpdmlpmlpdolpTopeop^opeopTopYip`mkpcaSpjbfpdojpg_p]npV
lmlp fbcpjophop \nkpZnhpjnp^np`mpjnpTnpYmp `mpZmpfmlpgnphmp \Upk_^pjnpkmlpgnlp okpcihp mpempgnlp mpempenp npV
fmlpgm[
Inpkop`bpg_p^_lpTnpjnkpmpZmlpgnp^mfpgmpenpgnhpaphbpgbpYbphmpcoSpjokpjopRnpdoSpjo^pfopmpZmpln
\mpknk[p 1bdp kapfopliplilp `bp haplbpgop hnlpgmpdmplnp RmZp`mkp ^nep dUepjnpfnpgmpYmplmWp `mkp ^nepjnk
dUepjnpenlpAmTphnldpmpdnpc_fp`blpjopkopgnpYmlpfnhpjnp`mkpjmhpcnWpdopgnpTnp`mkpg_^papjopkohpnpjn
opjik[pPmkpZiphi^peapjbp\Udpcnkpfn][p:npakp\npHolgOgopdopgnpTnpmpempe_pknhpjmp`mpkm[pInpkaZphoOlil
g_p^_lpg_pY_p g_p]nlp Uepjnpdmplnp olpjop^ipjikp Xnp apjoplohpjip hmWp mlpdolpjokp `bp haplbpgop eojpli]pTo
g_p^_lpfnhpjnphojpfipeakWp`bpg_p]nplmp\nkpZnhpjn^pcmkpfnhpmpZmlpRopknphnpcnp`mpjnp\npZmpeakpjok[
MPnlp`mkpgnp_dpc_lpdoplocpgnplmpjnlp`mkp`mpZmfpgnpeo]pfohpmdpcnpdnepgmf[LpEeop]okWpd[
DD/F
Güz ‘10
9
Y
azar yeni bir karakter tanýtýyor:
Rahmatov
Rahmatov genç bir
insan. Aileden gelme
belli bir ekonomik olanaða sahip. Ama olanaklarýný insanlarla paylaþmayý
seven biri. Bilime, düþünceye, düþünürlere, eðitime büyük deðer verdiði için, olanaklarýný bu
alanda kullanýr.
S
erüvenci birisi.
Ne bulunduðu
yere sýðar ne kabuðuna, ister ki her yeri
gezsin. Öyle de yapar.
Yazar Rahmatov’un kiþiliðine övgüler dizer.
Haklý. Dönemin toplumsal iliþkilerine aykýrý
bir kiþilik olsa da insanlarýn ileriye gitmesi, yaþama sevinci duymasý,
kendisini aþmasý için, yeni bir tiptir, bir örnektir.
Yazarýn sözleriyle:
“Bu insanlar iyi çaydaki,
pahalý bir þaraptaki gibi
yaþamýn enfes tatlarýdýr.
Kitlenin gücü, aromasý,
motorudurlar. Onlar yaþamýn tadý, tuzu, bereketidirler.”
MNpdijpopfopTif<pGnkp^npempgopRop\_p]njp`mkp`mpZmfpgnpolpjocpfohpgnpYmjWpajpgbpYbp\mp`mpolpV
jocpfohpcik[LpEKop]okWpd[DD/F
Kop]okpkapfoplilp`njpjmp`Upj_fpjnpkmlpgnpaphbpebpTbepjop`bp^nphmjpgnpgmpeopja\phbpkbpeak[p:UpV
k_^pjnpkmplmWpdoplocpolpjopeip^iplipopZihpjipeak[pMdpc_lpdoplocLpgnplmpjnlphnlpgmlpgnlpUlpTnphmp\nkpV
ZnhpZmpajpfopeolpmpZnpkmhpcnlpZahpolpjopcipfoWp`mpZmpfnpUplnfpXnpknlpolpjopeip^ipnpjn^pcmpkmpeak[p?pV
lblpjopgojp\op\npZmpeak[pPbpM_dpc_lpdoplocLpnpdnkpjnpkmplmlpkapfolpgophmpapjoepjopkilp\mpgmp^mplmpnpjn
opjikphnlWpgbpkbpfbpc_fp\nkpZnhpjmpYmpmpZmlpgnpgnpYmjpgnWp\nkpZnhpjmpYnpoephipkipajpdopgop`npcmfpjnpV
fnpbdpcopjipYipnpdodpjip`mkpkajp`mpZmpeakpjok[pPbpkopgopf_phnfpfnjp`mpZmfpbYpkbplopmpZnpkmhpmRpfoj
npgmjpfm^pcmk[p9nkplmp^nXdphmpmpdnp\nkpZnhpZmp`mkpeop]okpapjopkohWpmpZnpkmpYmpUlpSjoplopZiphopkipeak[
MPmkp_ZphopYicpZipZmkphmlpapeblpjopkiplipaeplokphnlWpmlpdoplilpRnpenpTolpjopliSplopfbdpdb]WpapV
lbkpdb]Wpmjphnpdm]pgmpenp`odp`odp`opYikpfopdiplilpdoZpfopajpgbpYbplbpolpjocpfipeakpfb4pBlpdol
gbpkbSpgbpkbkphnlp_ZphopYicpZipajpfo][p?plbpeop^opgipYiphap^bjpjokp`Uepjnpajpfopeop]akpjbpeakpXn
`bphap^bjpjokpojpcilpgop_ZphopYicpZipajpfopfopdiplilpoSpcojpjihWpophijpdi]pjihpXnpgopRopdipapjoplohpdi]
ajpgbpYbplbpmpjnpkmpd_kpf_peakpfb4LpEKop]okp5apSbpRaXpmpZmlpdUepj_peakWpd[pD72F
M3nphmpopfopc_fpfopcnpfopcmhpZmpjnkWpodcpkaplafpjokWpcopkmRpZmpjnkWpnphaplapfmdcpjnkWpRbphbhpZbpV
jokWp eop]okpjokWp eop]ilpTipjokp Xnp `mkp d_pk_p `o^phop `mpjmfp opgopfi6p RnSpdmp gnp fogpgnpTmp fmpgmk4
8nkpgn!OpEKop]okWpInpkaZphoOlilpk_peopdilpgolpUlpTnWpd[D7.F
9nkplmp^nXdphmpRnkp`mpjmfpopgopfiplilpfogpgnpTmpajpfopgipYiplipdUepjnpenpknhWphnlpgmpfogpgnpV
TmpjmhpEfopcnkpeopjmdcFpolpjopeip^iplipakpcopeophaepfb^papjbpeak[p3nhpZahp`mpjmfpTmplmlp`mpjmfpjnpbYpV
kop^ikphnlpfopcnkpeopjmdcpZnpRopknphncpncpcmpYmplmWpopfopmpgnpapjapCmpgnpmpgnpopjmdcpajpgbpYbplbpZahpmpemp`mpV
jmpeapkb][p9nkplmp^nXdphmp`bpoepkipfipeoSpfohpjop;okhdOilpfopcnkpeopjmdcpolpjopeip^ipeapjblpgopajpV
gbpYbplbp\Udpcnkpgm[p;okhdOcolpRop`nkpdm]popfopoeplipeajpgopmpjnkpjnpfm^[
Kop]okpMInpkaZphoOlilpg_p^_Lp`Upj_pf_lpgnpV`Upj_fp,p,VpXopkapjolpcaSpjbfpjop\npjnpTnpYml
U]p\_kpXnpfbcpjbpcaSpjbpfbplbphokp^ipjo^pcipkipeak[
BlpdolpjokWpenplmpXnpU]p\_kpcaSpjbpfblphap^bjpjopkipajpfopgipYipmpZmlpeopgopajpfopgipYip]opV
folWpndphmpcaSpjbpfblp`odphipjopkiploWpdiplikpjipjihpjopkiplophocpjoplik[pNpfopenplmpcaSpjbpfblpmjhp`npV
jmkpcmpjnpkmp hnlpgmplmp \Udpcnpkmkp \Udpcnkpfn]p ap ]opfolp RmZp hmfpdnp ndphmp caSpjbpfbp eiphijpfohpcol
hbkpcopkopfo][pGnkphndpU]p\_kpj_pYnphap^ok[
;7QL6DQEKQKQK
Pbp`Upj_fpgnpInpkop3oXpjaXplopmpjnpAmpfmcpkmpHnkp\npenpXmZpE5apSbpRaXFp\npjnpTnpYmlphopgil
nkphnhp mpjm^phmpdmplmlp lopdijp ajpfopdip \npknhpcmpYmplmp cokpcip^ipeak[p AopRop gaYpkbpdbp InpkaZphop 5apSbpV
RaXOop`bpmpjm^phmplmlplopdijpajpfopdip\npknhpcmpYmplnpgopmkpgnkdpXnpkmpeak[
JopgiplilpU]p\_kpj_pY_peopgophopgilVnkphnhpnp^mcpjmpYmWphopgiplilpolpjopei^pjiWpapjbfpjbWpbpebfpV
jbWpbep\blp`mkpnkphnhpjnpnXpjnlpfnpdmpgnpYmjpgmk[p9_lph_pnlpolpjopei^pjipnkphnhp`mpjnWphopgiplilp_pV
]npkmlpgnpnp\npfnlpjmhphbkpfohpmdpcnk[pKopgopnkphnpYmlphopgiplopUXp\_pjnkpg_]pfnpdmWpaplblpnpjmplm
USpfnpdmpgnphopgiplilpgbpkbpfbplbpgnpYm^pcmkpfn][
Kop]opkilp`bpkopgopopZihpZopm^pjnpgmpYmp\Upk_^<phopgilpnphaplapfmhpapjopkohp`opYifpdi]pajpfopji
nkphnpYmlpnpjmplnp`ohpfopfopjiWpnkphnhpjnpmpjm^phmpjnpkmplmpcopfopfnlpU]p\_kp`mkpcnpfnjpgnphbkpfopji[
M[[[pBlpdolpgapYopdiplipophijWpfolpcihWp\bpkbkWpeop^ofphap^bjpjopkip`apYbpeakpXnpmlpdoplilpgapV
YopdipdbpdbpeakWpdmplmpeakWpfolpcipYop`o^pXbkpfbpeakWpopfopdbdpfohpjopakpcopgolphojpgipkijpfi^pdopV
eijpfo]phmphnlpgmphnlpgmplnpe_pk_pfnpempd_kpg_pk_peakpXnp_pk_pl_lphUhpjnpkmplmpZ_pk_pc_SpgbpkbpV
eak[LpE5apSbpRaXWpd[pD-.F
Halpkophmp `Upj_fpgnp 5apSbpRaXWp InpkaZphop mpjnp eoSpcipYip haplb^pfoplilp ncphmpdmepjnp hnlpgm
hnlpgmplnpRnpdoSpjop^ipeak[pInpkaZphoOeipM`agpkbfpgolpZiphokpfohLpmdpcnkphnlWp`bphaplbpgopaplo
eokpgifpnpgnkphnlWpodpjilpgop`bpm^phnlpgmplmpcocpfmlpncpcmpYmpmpZmlWpeoplmphnlpgmp`nlpTmjpgbep\bpjopV
kiplipcocpfmlpncpcmpYmpmpZmlWpaplopeokpgifpncpcmpYmplmpdakp\bpjok[p?pInpkaZphoOeipg_p^_pl_kphnlp`mpjnW
odpjilpgophnlpgmpnp\apdbplop\UpknpgoXpkoplik[pJnlpgmpdmpXokWpInpkaZphopeahpaplblpnp\apdblpgo[pIn
hnlpgmplmlp`UepjnpajpgbpYbplblpQokphilpgopgik[
MPnlWp eoplmp np\aplblp RnSp Ulpgnp \njpgmpYmp lnp gnpYmlp gaYpkb!p Jnlpgmfpgnlp `o^pjopgifW
hnlpgmfpjnp `mpcmkpgmf[p Ioep `op`ofp XoeWp _dpcnpjmhp gnp U]pXnpkmpgnlp `o^pjopgif[Lp E5apSbpRaXW
d[D-.F
10
Güz ‘10
M;N1pKNpNp5@JpH@pK@Ip8NOKNp+Ip:Lp`Upj_pf_lpgnpE,IFpKop]okp;okpeo
NpjnhpdnpenXploOejophaplbp^bpeakpEdndpjnplmpeakFp;okpeopNpjnhpdnpenXploOlilpgndpSacpjbpYbplblW
hUpc_pj_pY_pl_lpodpjilpgoWpalpgolphoeplohpjolpfopgipYiWpap\npknphmkpdnpmpemp`mpkmpapjop`mpjnpTnpYmplmWpopV
fopmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbpZnXpknplmlWpcaSpjbpfblpalpgophUpc_peUlpjnkp\npjm^pcmkpgmpYmplmpm^pjmpeak[
Kop]okp `mpknepjnp caSpjbfp mpjm^phmpdmplmp npjnp opjikphnlWp `mpknpemlp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp gbpkbfpgol
caSpjbpfbpdapkbfpjbpcbpcbpeak[p@pjn^pcmpkmpdmplmpap\_lph_pcaSpjbpfopeUplnjpcmpeak[pJmp^mplmlpdopRmS
ajpgbpYbphUpc_pj_hpjnpkmpdopXblpfbpeakpeopgopfop]bkp\UdpcnkpfmpeakWp`bplblpmpZmlpgnp`bpjblpgbpV
Ybphap^bjpjokpgolpmpjnpkmp\njpgmpYmplmpdUepj_peak[
Inpkop 3oXpjaXplop fapgnklp g_p^_lpTnpjmp 5bpSapRaXOjop hnlpgmpdmplmlp hop`bjp ncpcmkpgmpYmp `mk
nXpjmpjmhpeopSok[pGnfp5apSbpRaXOjopZopjip^ikWpRnfpgnphnlpgmpdmph_pZ_hph_pZ_hp\npjmkp\npcmpkmpTm
m^popjik[pInpdaplblpgop`mkpcnkp]mpopcUjpenpdmpoZpfopeophopkokpXnpkmkpXnpmjhpopgifpjopkipopcok[pKoplm
nphaplapfmhp`opYifpdi]pjipYiplilpcnpfnpjmplmpgUp^nk[pPbpcnpfnjpjnkpgnpXnpXnkpgmpYmpaplbkpjbpf_pTopV
gnpjnpdaplbpTbp5apSbpRaXOjopXnpenplmpZnXpknepjnWpapndphmpM`agpkbfLjophipeodpjolpfopeopTohp`mk
mpjm^phmpeop^ok[pPbpjblpgbpYbpZnXpknp`mpko]pgnpYmp^mlpTnWpapjoplohpjopkip`mpko]pokpcilpToWpeoplmpgopeopV
lohpjopkipapjbp^blpTopdiplikpjipgopajpdoplopdijpmlpdoplmp`mkpeop^opfilpgaYpgbpYbplbp\Ukpf_^papjbpV
eapkb][
ECQ*HQ+HEQ@EQBH2BKBQIQ<IBQ)IQ#Q
InpkoOlilpmjhpg_p^_lpgnpU]p\_kpj_hpRnpl_]pdapebcp`mkp^nepgmk[pPmkpM`agpkbfpgolLpapjopV
`mjpgmpYmlpTnpenp^mjpXnp\nplm^p`mkpopjoplopZihpfohWp\Ulpj_lpTnWpU]pjnpfmlpTnpeop^opfohpcik[
InpkoOlilpmphmlpTmpg_p^_lpgnpU]p\_kpj_hWpmlpdoplmp`mkpeop^ofpmpZmlpXopkapjoplilpnpfnhpXnpkmpV
jnpknhp gUpl_p^_pf_epjnp \nkpZnhpjnp^np`mpjmkpgmk[p Pbp haplbpgop Zopfbkp UkplnpYmp Xnpkmpjmk[p PmpjmplnlW
Zopfbkp`mcphmpjnkpmpZmlWpnphmlpmpZmlpeopkokpjipgikWpdoYpjihpjipgik[p9_lph_pdbWpZopfbpkbpZ_pk_cpfnpenpV
Tnhp^nphmjpgnpophiSp\mcpfnhpcnpgmk[p9opfbkpajpfopeolpZopfbkpmpdnWpgnpXmplmfpajpfopgipYipmpZml
gbkp\blpgbkpXnp`mcphmplmlphUph_pl_pZ_pk_pc_k[pNpfopnpYnkpnpfnhpXnpkmpjnpknhpgknploCphoplojpjopki
opZipjikpdoWpdbpRopknphnpcnp\npZnkWphoplojpjokpgolp`ap^opjik[p9opfbkWpdoYpjihpjip`mkpZopfbkpapjbk[
A_p^_lpgnp `o^phop ^nepjnpkmp gnp \Upk_peak[p Nlplnpdmepjnp cokpci^pfop Egmpeopja\Fp Xok[p AopRo
gaYpkbpdbpolplnpdmplmlpolpjopcipfipXok[pA_^pcnphmpeapkbpfop\UpknWpolplnpdmpajpdblWp`o^phophUpc_
mlpdolpjokpajpdblWpalpjopkiphUpc_peopSolphap^bjpjokpgik[pJap^bjpjopkipgnpYm^pcmpkmlpTnpeoplmphUpc_pj_h
hmfpdnpenp`mkp]opkokp\npcmkpfnpenpTnhp`mkpenplmphap^bjpakpcopeopZihpcipfiWpc_fpmlpdolpjokpmpempmlpV
dolpapjblpToWpRmZphmfpdnphUpc_pajpfohpmdpcnpfn][
M[[[p`bpSopkopeipopkopfi]pgopSoepjo^pcipkipeapkbf[pBjhpSoepjo^pfopgopRnkphndpoepkipoepkiWpnp^mc
apjopkohpSopeiplipopjopToh[pAopRopdalpkoWpmp^mlphnlpgmpdmWpSoepjo^pfoplilpRolp\mp`mpZmpfmplmlpgopRo
bep\blpapjopTopYiplip\UdpcnpknpTnhpcmk[LpEInpkop3oXpjaXploWpd[7D0F
MJaplbpebWpZahpmpjnpkmp\Upc_kpfnhpcnlphopZiplipeakpgbWp\npjnpTnhpcnphmpRnkpRolp\mp`mkpZnphmpV
Tmp^npempXopopgncpfmpeakpgb[pPbp\mp`mpXopocpjnkWp`mkpolpjihpco^philpjihpcolWpTa^phbpgolpdalpkop\_pV
Xnlpdm]pjmpYmpgapYbpkbpeakpgb[LpEKop]okWpd[7D/F
Inpkop3oXpjaXploOlilpUlpT_pj_pY_epjnphbpkbpjolpcnkp]mpopcUjpenpdmpakpcohpjop^op`mkpolpjopei^pjoW
mjphnepjnphbpkbpjbpeak[pPo^phopopcUjpenpjnpknp\UpknpgopRopXnpkmfpjmpapjolpopcUjpenp]opfolpjop`_pe_pV
eak[p?kpcohp_pknpcmfpXnpnp^mcpSoepjop^ifp]apkblpjbpapjopkohpc_fpcnkp]mphi]pjopkilpZopji^pfopgip^i
eop^ofpjopkilpgop hapf_plojp eop^ofp mjphnpdmplnp \Upknp g_p]nlpjnpfnpdmplmp \npcmpkmpeak[p ?kpcohp _pknpV
cmfWphapf_plojpeop^ofWpapcaSpjbfpgopRmZpajpfopeopTohpgnlpjmpcnkp]mphopgilpjopkopfbcpjbpjbhp\npV
cmpkmpeak[
Kop]opkilpopcUjpenpg_p]nplmlpgnpdopXblpgbpYbp`op]ip\Upk_^pjnkWpUkplnpYmlpmlpdolpjokpZopjip^ikpV
hnlWpmZpjnpkmlpgnlp`mpkmpjnpkmplmlpRnkphnpdnphmpcoSpaphbpfopdipeopgopZopjip^olpjopkilpZahpeUlpj_pnpV
YmpcmpfmWpeoplmpZopji^pfoplilpnpYmpcmfpjnp`mkpjn^pfnpdmpdadpeopjmdcp_jphnpjnkpgnp`mkpmjphnpapjopkohpbepV
\bpjoplipeak[
JopSmpcopjmdcpcaSpjbfpgopdadpeopjmdcpbep\bpjopfopjopkipgopRopUlpTnp1ap`nkcp?p"nlpBlp\mjpcnpV
knOgnp`njpjmp`mkpd_pknpeop^opfop\npZmpkmpeak[p9nkplmp^nXdphmpmpdnp`bplbpcopdopkifpeapjbepjopakpcopeo
hapebpeak[p?p"nlOmlpUkplnhpbep\bpjopfopjopkipeopgop9nkplmp^nXdphmOlmlpdadpeopjm]pfmpdipliQpdi]
`mkpcaSpjbpfbpcopdopkifpeapjbepjop\npjm^pcmkpfnpdmplmlpojpcilpgophopSmpcopjm]pfmlp`njpjmp`mkp\npjmp^mpfm
mpjnpakpcopeopZipholpZnpjm^phmpXnphokp^icpjihpjokpeopcipeak[pE7D*V7.2F
Güz ‘10
11
Y
azar yine okurla tartýþýyor. Okurlarýyla kahramanlarýnýn nitelendirilmesini tartýþýyor. Ona göre roman kahramanlarý yeni tipte insanlardýr: Dürüst, özverili ve mücadeleci.
Onlarýn önünde eðilmiyor. Bir yazar olarak
kahramanlarýna belli
bir uzaklýkta duruyor.
Ama onlara saygý duyuyor. Hepsi bu.
Y
azarýn romanda
temel olarak iþlediði
gerek
doðmakta olan yeni insan görüþü, gerekse de
kadýnýn özgürlüðü üzerine düþünceleri gelmekte olan devrimi,
doðmakta olaný haber
veriyor. Gelmekte olaný
göstermesi yazarýn gücünü kavrayýþýndaki derinliði gösteriyor.
MPbphmp^mpjmhpgopRopenplmpgaYpgbpopfopRi]pjopZapYopjipeak[p=opfoplipfi]peopkocpcip`bphmp^mpV
jmpYmpXnp^mfpgmp]opfoplipfip]ilpdmfp\npdmp`bphmp^mpjmhpcmk[pInp[[[popTop`opdUepjnpfnpjmpfmWp]opfopV
lilpgnpYm^pfnpdmepjnp`bphmp^mpjmhpgnpeaphapjbSp\mpgnpTnhpXnplnpeop]ihphmp`blpjopkilp]opfolpjopki
Zahphipdopd_pknpTnh[LpEKop]okWp5apSbpRaXpXnpJmkpdoplaXOblpenplmphmp^mpjmpYmF
Kop]okp 5apSbpRaXp Xnp JmkpdoplaXOblp hmp^mpjmhpjnpkmplmp eapkbfpjokphnlWp `bp hmp^mpjmpYmlp gaYpV
fohpcopapjolpenplmp`mkphmp^mpjmhWpenplmpmlpdolphmp^mpjmpYmpajpgbpYbplbpXnpenplmphap^bjpjokpgolpgaYpV
gbpYbplbpXbkp\bpjbpeak[pKnplmphmp^mpjmpYnpdopRmSWp\npjm^pfm^Wpapjbfpjbphmp^mpjmhpapjolp`bpcmSpmlpdolpV
jopkilp]opfolpjopakpcopgolphoep`ajpdopjokpgopgUplnfp`bpcmSphmp^mpjmhpjnpkmpeopkopcopTohp`mkp\npjm^pV
fnp op^opfopdiplop \njpgmpYmlpgnWp enpkmplnp `o^phopjopkip apjopTohpcik[p @dphmp mlpdolp enplmp hap^bjpjokpjo
`mkpjmhpcnpenplmpmlpdoplopgUpl_p^npTnhpcmk[LpE7*DV7*0F
1apfoplilpmpjnkpjnpenlpdoepQopjopkilpgopUkplnhp\UdpcnkpgmpYmWpmjhpUlpT_pdoepgipYipenplmpmlpdol
JmkpdoplaXpmpjnp5apSbpRaXOblpopfopUp]njpjmhpjnpJmkpdoplaXOblpeop^opfilpgop`bplopUkplnhpXnpkmpV
eak<pJmkpdoplaXpgopRopciSpUYpknlpTmpdmephnlWpdaphohpcopkodpjolpcipdaplbpTbphokp^ipjo^pcipYiWpg_^pf_^
\nlZp`mkphopgiplop\UdpcnkpgmpYmpmlpdoplmpmjp\mpXnpdalpkopdilpgopaplblpjopcopfopfnlpgapYojpapjopkohW
`mkpjmhpcnp ajpfopdiWp dalpkop \nlZp hopgiplilp eophopjolpgipYip Xnpknfp lnpgnplmepjnp RodpcopjipYip gopRo
Qo]pjopmpjnkpjnpfnpdmlpgmpenWpalpgolp]apkblpjbpoepkipjip^iWpopfopaplbpakpcopgop`ipkohpfopeiSWpmdpcnpgmpV
Ymp`mkpmp^npenkpjn^pcmkpfnpdmpJmkpdoplaXOblp`bpenplmpmlpdolphmp^mpjmpYmplmp\Udpcnpkmpeak[pJmkpdoplaX
\nlZp hopgilp JkebphapXop dalp \_lpjnpkmlpgnp `mkpjmhpcnp apjbpeak[p :nlZp hopgilp dalp \_lpjnpkmplm
fbcpjbp\npZmpkmpeak[pE7-2V70&F
IQ<IBQ)IQ)I@5
InpkoOlilpmphmlpTmpg_p^_Wpenplmp`mkpo^phopeajpTbpjbhpcbk[pInpkopmpjnpJmkpdoplaXpopkopdilpgopmZpV
cnlpmpZnp`mkpo^hp`o^pjopeilpTopInpkopodpjilpgopdnXpgmpYmpeopgopdnXpfnpdmp\npknphnlphmp^mplmlp5apV
SbpRaXpajpfopgipYiplipolpjipeak[pGnkplnphopgokp\Upk_pl_^pcnp`bplophokp^ipZihpdopgop`bplblp\nkpV
ZnhpajpgbpYbplbpe_pknpYmplmlpgnpkmlpjmhpjnpkmlpgnp\nkpZnhp`mkpdnXp\mplmlpJmkpdoplaXpmpjnpeop^oplop`mpV
jnpTnpYmplmp\Upk_peak[
BlpdolpdnpXnpknhpnXpjnplnp`mpjmk[pNlpTohp]opfolpmpZmlpgnphopkohpcnkpbpeb^pfo]pjihpjopkipZiphopV
`mpjmk[pPbpgbpkbfpgopmphmpmlpdoplilp`mkpjmhpcnpajpfopdipRnkpmphmpdmpmpZmlpgnphUpc_p`mkpgbpkbfpgbk[
PbpkopgopdopXbplbjpfopdip\npknphnlpmjphnpU]p\_kp`mkpjmhpcnpjmhpXnpU]p\_kpoepkijpfopajpfopjipgik[
InpkoOlilpU]pjnpfmpapjolWpaplblpgbep\bpjopkiplilpgnpkmlpjmhpjnpkmlpgnpdohpjipapjolpo^hpeopXo^
eopXo^paplbpdokpfopeop`o^pjipeak[
5apSbpRaXWpInpkoOlilphnlpgmpdmepjnpapjolpnXpjmpjmpYmplmWpInpkoOlilpU]pjnpfmpapjolpo^hpajpfopV
gipYiplipolpjipeakpXnpInpkoOeopmZpcnlp`oYpjoplolpJmkpdoplaXOjop`bpdapkbplbphaplbp^bpeak[p5apSbpV
RaXOjopJmkpdoplaXpopkopdilpgophaplbp_p]npkmplnpdapebcpEcnpapkmhFpgnpYnkpjnlpgmkpfnpjnkpeopSipjipeak[
Pbphaplb^pfopjokpgopolpjop^ipjolWphopgilpjopnkphnhpopkopdilpgophmpo^hWpdnXp\mpmlpdolpmpZmlp`mkp\npV
knhpdmlpfnpgmk<p`blpgolphoZpfohWpmlpdolpgnpYnkpjnpkmplnpoephipkiWp]akpjopfoWpeopSoepRopknphncpncpV
fnhpapjbk[
MPmkpmlpdoplophokp^ipgbpebpjolpdnXp\mplmlpaplblpfbcpjbpjbpYbplbpmdpcnpfnhpgnpfnhpajpgbpYbpV
lbpmphmpfm]pgnp`mpjmpkm][p+]p\_kpj_pY_lpajpfopgipYipenkpgnpfbcpjbpjbhpgopajpfo][[[LpE5apSbpRaXW
InpkoOeopdUepj_peakWpd[&*F
InpkopmpjnpJmkpdoplaXOblp`mkp`mkpjnpkmlpgnlpeopgopo^hpcolphopZi^pjopkipe_pknhpjnpkmplmlpgnpkmlpV
jmhpjnpkmlpgnpgbpebfpdopgihpjopkipdnXp\mplmlp_dpc_pl_pUkpcnpfmpeak[pN^hpEdnXp\mFpRnkpc_kp]akpjopfopV
eop_dpc_lp\npjmpeak[p5apSbpRaXWpInpkoOeipZahpdnXpgmpYmpmpZmlWp`bplblp`mkp\Udpcnkp\npdmpapjopkohW
aplbpU]p\_kp`ipkophipeak[pInpkoOlilpolpTohp`Uepjnpdmp`mkpU]p\_kpakpcofpgopfbcpjbpapjop`mpjnpTnpYmpV
lmp`mpjmpeak[pN^hpdnXpgmpYmlpmlpdoplilpfbcpjbpjbpYbplbpmdpcnpfnhpcmk[
M[[[pKojpli]p`oplopdapkokpdopli]pmlpdolpmpemplmpencpjnpdUepjnplnlpRmZp`mkp^nepgnlpopjilpfopfopV
jipgik[pGnpjnpdUepjnplnlp^nepjnkphUpc_p`mkpopfoZpjopgnpYmjpgnp]apkblpjbpapjopkohpdUepjnplmpeakpdoL
E1oRpfopcaXWpd[p)7F
Kop]okpenplmp`mkphopkohpcnkpcoplipcipeak<p1oRpfopcaX
1oRpfopcaXp\nlZp`mkpmlpdol[pNpmpjnpgnlp\njpfnp`njpjmp`mkpnphaplapfmhpapjoplopYopdopRmS[pNpV
fopapjoplohpjopkiplipmlpdolpjokpjopSoepjo^pfopeipdnpXnlp`mpkm[pPmpjmpfnWpg_p^_lpTnpenWpg_p^_pl_kpjnpknW
npYmpcmpfnp`_pe_hpgnpYnkpXnkpgmpYmpmpZmlWpapjoplohpjopkiplip`bpopjolpgophbjpjoplik[
12
Güz ‘10
Hnpk_pXnlpTmp`mpkmpdm[p8np`bpjblpgbpYbpenpknpdipYokplnphop`bpYbploWpmdpcnkphmpRnkpenpkmp\n]pV
dml[p+epjnpgnpeopSok[pKop]okp1oRpfopcaXOblphmp^mpjmpYmplnpUXp\_pjnkpgmp]nk[pGohpji[pAUplnpfml
caSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpkmplnpoephipkip`mkphmp^mpjmhpajpdopgopmlpdolpjopkilpmpjnpkmpenp\mcpfnpdmWpeop^opfopdnpV
XmlpTmpgbepfopdiWphnlpgmpdmplmpo^pfopdipmpZmlWpenplmp`mkpcmSpcmkWp`mkpUkplnhpcmk[
Kop]opkilpdU]pjnpkmepjn<pMPbpmlpdolpjokpmpempZoepgophmWpSopRopjip`mkp^opkoSpcophmp\mp`mpeop^opfil
nlpQndpcocpjopkipgik[pJmcpjnplmlp\_pT_WpopkapfopdiWpfapcapkbpgbkpjok[p?lpjokpeop^opfilpcopgiWpcbp]bWp`npV
knphnpcmpgmkpjnk[LpEd[p02F
Kop]okp emplnp aphbkpjop cokpcip^ipeak[p ?phbkpjopkiepjop hoRpkopfolpjopkiplilp lmpcnpjnlpgmpkmjpfnpdmplm
cokpcip^ipeak[p?plop\UpknpkapfolphoRpkopfolpjopkipenplmpcmSpcnpmlpdolpjokpgik<pA_pk_dcWpU]pXnpkmpjmpXn
f_pTopgnpjnpTm[p?lpjopkilpUpl_lpgnpnpYmjpfmpeak[pPmkpeop]okpapjopkohphoRpkopfolpjopkiplop`njpjmp`mkpbpV
]ohpjihpcopgbpkbpeak[pNpfopalpjopkopdoep\ipgbpebpeak[pGnSpdmp`b[
?phbkpjopkiplilpZapYbplblphoRpkopfolpjopkipZahpe_hpdnhpcnp\UkpfnpjnpkmplmpmpdnWpaphbkpjopkilpZah
op^opYipjokpgopajpfopjopkiepjopopZihpjipeak<pM?lpjokpdmp]npenpgmphocp\Uhpe_p]_lpgnpgbpkbkp\mp`mp\Upk_pV
l_peakpdop`bplblplnpgnplmpdmp]mlpenpgmphocpenpkmlpgmp`mlpgnp\mp`mpgbkpfopli]pgik[LpEd[pD20F
Npfopeop]okpRnkpaphbpkblpXnpenkpe_p]_lpgnphmpRnkpmlpdoplilpfbcpjbpXnpdnpXmlZpjmpapjop`mpjnpV
TnpYmplmlp apjoplohpjip apjopTopYipliWp hipdopTop \npjm^pfnp Xnp mpjnkpjnpfnepjnp `bpjblpgbpYbp gbpkbfpgol
hbkpcbpjop`mpjnpTnpYmplmpidpkokpjop`npjmkpcmk[pED2DVD2/F
Inpkopmpjnphnlpgmpdmplmlpoepkijpfopdip\_lpgnpfnp\npjmlpTnWp5apSbpRaXp`bpoepkijpfoplilphopZipV
lijpfo]pjipYiplipopZihpjipeak[p?plop\Upknp`bpoepkijpfop\nkpZnhpcnlphopZiplijpfo]pgik[pJnlpgmpdmpmpZn
hopSoplihp`mpkmWpInpkopcnkpdmplnplnp^npjmWpeop^ofpgapjbWp]nXhpjnpkmpapjolWpgip^opopZihp`mpkm[pAapYopjopV
kip`mkp`mpkmlpgnlpZahpQokhpji[pPbpgbpkbfpgopmpjm^phmplmlpd_kpg_pk_jpfnpdmpgaYpkbpajpfo]pgi[pAnpYmpV
^mfpmpdnp]akpjopfopapjbkpgb[p9_lph_pmphmpdmplmlpgnpgnpYm^pcmpknpTnhphUpc_peUlpjnpkmpeahpcb[pHapkbl
hmp^mpjmhpZopci^pfopdiWphopkohpcnkpQokhpjipjipYipgik[pInpkopopkopgipYipliWpU]pjnfpjnpkmplmp`o^phopdilpgop`bpV
jbpeakpgb[p?pRojpgnpInpkop`bphaplbpgopU]p\_kpgoXpkolpfopji[pJmp^mpjnkpU]p\_kpajpfopjiphmWphnlpV
gmpdmplnpbep\blpdnpZmpfmpeopSop`mjpdmlpjnk[pEd[pDD2VDD-F
AmpfmcpkmpHnkp\npenpXmZp5apSbpRaXWpInpkopmpjnpoepkijpgihpcolpdalpkopbp]ohpjopkop\mpgnkpXnp`mk
Mhop]ophbkp`opliLpapjbk[pPbpd_pknZpcnpgadcpjopkiplopInpkopmpjnpmpjm^phmpjnpkmpRohphilpgophaplbp^bkWp\UpV
k_^pjnpkmplmpmpQopgnpnpgnk[pPbpgapjoepjiphaplb^pfopjokpgopUplnfpjmpeolpjokpXok<
5apSbpRaXWpmpjm^phmpjnpkmlpgnpInpkoOlilphnlpgmpdmplmpaplop\Upl_jp`akZpjbpdbpapjopkohpRmdpdncpcmpYmpV
lmpg_p^_pl_kpXnp`bpgbpkbpfblpInpkoOlilp\nkpZnhpdnXp\mpdmplmlpakpcopeopZihpfopdiplipnlp\njpjnpgmpV
YmplmpdUepjnk[pInpkoOgophnlpgmpgbpkbpfbplblp5apSbpRaXOblplmpenpcmplnp`oYpjipajpgbpYbplbpXnp`bpV
lblp aplblp U]p\_kpj_pY_pl_p hipdicpjopgipYiplip g_p^_pl_k[p Jopgilp Xnp nkphnhp opkopdilpgophmp mpjm^phmpen
eojpli]pTopcaSpjbfpf_pgopRopjnpncpfnhpjnphojpfo]WphnlpgmpopkopjopkilpgophmpZnp^mcpjmp`opYifpjipjihpjokpV
gop \Upl_jp `opYiWp mpemp lmpencp X`[p hopkip hapToplilp U]p\_kpTnp `mpknepdnjp goXpkoplip^iplip Xnp \nkpZnh
dnXp\mpdmplmpnlp\njpjnk[
Kop]okp`o^pcolp`npkmp`nlpTmjpjmhpE`mpknepTmpjmhFpcnpapkmpdmplmpm^pjnk[p?p`mpknepjnpkmlp\nkpZnhpcnl
fbcpjbWpo^hpgapjbp`mkpmpjm^phmphbkpfohpmpZmlp\nkpZnhpcnlpU]p\_kpajpfopjopkip\npknhpcmpYmplmpRnSpempV
lnpjnk[
Kop]opkilpkapfolpgopcnpfnjpapjopkohpm^pjnpgmpYmp\npknhpgaYpfohpcopapjolpenplmpmlpdolp\Upk_pV
^_Wp\npknhpdnpgnphopgiplilpU]p\_kpj_pY_p_p]npkmplnpg_p^_lpTnpjnpkmp\njpfnhpcnpapjolpgnXpkmpfmWpgaYpV
fohpcopapjoplipRop`nkpXnpkmpeak[p:njpfnhpcnpapjoplip\Udpcnkpfnpdmpeop]opkilp\_pT_pl_phoXpkopeip^ilpV
gophmpgnpkmlpjmpYmp\Udpcnpkmpeak[
Inpkop3oXpjaXploWphopfbpdojpopjoplilplopdijphopgiplophopSopjipajpgbpYbplbWphopgiplilp`bpkopjokpV
gopZopjip^opfopgipYiplipZopji^pcipYipenkpjnkpgnpmpdnp\npjnplnhpjnkpjnpZopci^pcipYiplipXnpRnkphopgiplilp`bpZopV
ci^pfopeip\UpY_dpjnpfnpdmpRopjmlpgnp`bpkopjokpgopZopjip^op`mpjnpTnpYmplmlpZahpmpempQokphilpgo[p9opji^pfopV
lilphopgiplilp`opYifpdi]pajpfopdiplipdoYpjopgipYiplilpgopQokphilpgo[pJopgiplilphUpjnpjmpYmplmlpQokphilpV
gopapjolpInpkop3oXpjaXploWpcaSpjbpfblp`odphipdiplophokp^ilWp`mkpZiphi^peapjbpopkipeakpd_pknhpjm[
N^hWpo^philpXnkpgmpYmpdnpXmlZWpfbcpjbpjbhWpdUepjnplnlpjnpkmlpcnkpdmplnWpmlpdoplip\_Zpd_]pg_pV
^_kpfn]Wphmp^mpo^philpXnkpgmpYmp\_ZpXnpTolpjipjipYipeop^opfiplilpc_fpopjolpjopkiplopohpcopkik[pAopmpfo
gmpkmWpcop]nWpTolpjipapjbk[pBlpdolpeop^opfiplip]nlp\mlpXnp\nkpZnhpcnlpeop^ofpdojpeopSok[pInpkopmpjn
JmkpdoplaXOblpo^hpjopkip`bplblp`mkpUkplnpYm[
Güz ‘10
13
“
Sana gösterdiklerimize daha çok
zaman var. Sana
gösterdiðimiz geliþme
aþamasýna çok sonra
ulaþýlacaktýr. Birçok
insan kuþaðý, soyu deðiþecek, senin önsezinle bildiðin þey gerçekleþinceye kadar.
Ama hayýr aslýnda çok
fazla kuþak deðiþmesine gerek de kalmaz: Ýþim þimdi hýzla ilerliyor, her yýl yeni deðiþmeler oluyor, yýldan
yýla geliþme hýzý artýyor...”
nsanlar mevsimlere
göre çeþitli yerlerde
oturuyorlar. Her yer
insanlarýn rahat edeceði, yaþamdan zevk alacaðý þekilde düzenlenmiþ. Ýki bin kiþinin yaþayacaðý büyük binalar
(saraylar), çevre ince
zevklere göre düzenlenmiþtir. Bugünkü turizm bölgelerindeki büyük otellere benzer.
Ancak orda insanlar üretimden kopuk deðil.
Yaþam ortaklaþa düzenleniyor.
Ý
Inpkop3oXpjaXploOlilpMAUkpg_lpT_pA_p^_LphopgiplilpcopkmRpcnphmphaplbpfbplbpolpjopcipeak[
JopgilpnkphnhpcopkopQilpgolphnlpgmplnpfopjnpgmjpgmhpcnlpdalpkopnkphnpYmlphUpjnpdmWp]nXhphoeplopYi
Ropjmplnp\njpgm[p@kphnhWphopgiplipRmZp`mkp]opfolp`mkpmlpdolpapjopkohp\Ukpfnpgm[pNQpkapgmcp`mpjnp`mk
hUpjnp\_p]njpgm[pPbpgUplnfpjnkpokpgipokpgiplopeop^olpgi[pNlpTohphopSmpcopjm]fpjnp`mkpjmhpcnWphopgipV
lilpcaSpjbfpdojp_pknpcmfpd_pknpTmplnphopcijpfopdilpgolpdalpkoWphopgiplilpnp^mcpapjop`mpjnpTnpYmpg_p^_lpV
Tnpdmp\npjm^pfnpenp`o^pjopgi[pPbkpCbpXopnp^mcpjmhWpU]p\_kpj_hpQmhpkmplnpkoYpfnlWphopgilpnkphnhpjnpnpV
^mcp\Upk_jpfnpgm[pNpfophopgiplilpU]p\_kpjn^pfnpdmpg_p^_lpTnpdmpD/[pe_]peijpgolpmpcmp`opknlp\npjm^pV
fnpenp`o^pjopgi[
MPbplblpmpZmlp`nplmfplnpajpgbpYbpfbp`mkpcnhpgnpemfpjnpolpjocpfohpmdpcnkpdnlWpRohpnp^mcpV
jmpYmOgmk[p Gohp np^mcpjmpYmp eahphnlp mlpdolp X_pTbpgblpgolp ]nXhp ojpfohWp \_p]njpjmpYnp Roepkolpjih
gbepfoh6pTolpdiphilpcipdilpgolWphopSoplihWphopkolpjihphUpc_p`mkpgbep\bpgolp`o^phop`mkp^nepgnpV
Ymjpgmk[pGohpnp^mcpjmpYmpajpfopgolpe_pknhpcnpfm]pjmpYmpgnpajpfo]WpdopgnpTnpX_pTbcpcnpfm]pjmpYmpRmpjnpV
dmpapjop`mpjmkWpaphopgok[pPbpRohpnp^mcpjmpYmlpgnlpmpZmfpgnphmpU]p\_kpj_hpgbep\bpdbpgaYpfb^pcbkpXn
`bpgbep\bpajpfopgipYipenkpgnp`nlpgnpeaphbf[LpEd[pD00WpInpkoOlilpgUkpg_lpT_pg_p^_F
Kop]okWpInpkop3oXpjaXploOlilpAUkpg_lpT_pA_p^_Ol_lpgnpXopfilpgop\npjnpTnhpcnpmlpdolpjok
EenplmpmlpdoplilFplopdijpeop^opeopTopYiplopgopmkpUkplnhpjnkpXnpkmpeak[pBlpdolpjokpfnXpdmfpjnpknp\Upkn
Znp^mcpjmpenkpjnkpgnpapcbpkbpeakpjok[pGnkpenkpmlpdolpjopkilpkopRocpnpgnpTnpYmWpeop^ofpgolp]nXhpopjopV
TopYip^nphmjpgnpg_p]nlpjnlpfm^[pBphmp`mlphmp^mplmlpeop^opeopTopYip`_pe_hp`mplopjokpEdopkoepjokFWpZnXpV
knpmlpTnp]nXhpjnpknp\Upknpg_p]nlpjnlpfm^pcmk[pPbp\_lph_pcbpkm]fp`Ujp\npjnpkmlpgnphmp`_pe_hpapcnjpV
jnpknp`nlp]nk[pNlpTohpakpgopmlpdolpjokp_pknpcmfpgnlphapSbhpgnpYmj[pKop^ofpakpcohpjop^opg_p]nlpV
jnplmpeak[pKop]okp`mploplilpgi^peopSipdiplipXnpmZpgnphapkodpeaplbplbpcopkmQpnpgnkphnlp^op^ipjopTohp`mpV
Zmfpgnp`bp\_lph_pcnhplapjapCmepjnpeopSipjolpeopSipjokpgolpdUp]npgmpeak[pNpj_pfmlpebfpgaYpkopfo
XnpTofp`mplopjok[p>opkifpmpdnpmlpdoplilpokpcolp\npknhpdmlpfnpjnpkmplmphokp^ipjopeopTohp`mpZmfpgnpenpV
lmpgnlpg_p]nlpjnlpfm^pcmk[
MHoplop\Udpcnkpgmhpjnpkmpfmp]npgopRopZahp]opfolpXok[pHoplop\UdpcnkpgmpYmpfm]p\npjm^pfnpopV
^opfopdiplopZahpdalpkopbpjop^ipjopTohpcik[pPmkpZahpmlpdolphbp^opYiWpdapebpgnpYmp^npTnhWpdnplmlpUlpV
dnp]mlpjnp`mjpgmpYmlp^nep\nkpZnhpjnp^mlpTnpenphopgok[pNpfopRopeikpodpjilpgopZahpQo]pjophbp^ohpgnpV
Ym^pfnpdmplnp\npknhpgnphojpfo]<pBp^mfp^mfpgmpRi]pjopmpjnkpjmpeakWpRnkpeijpenplmpgnpYm^pfnpjnkpapjbpV
eakWpeijpgolpeipjop\npjm^pfnpRip]ipokpcipeak[[[LpEInpkop3oXpjaXploOlilpAUkpg_lpT_pA_p^_Wpd[72DF
Inpkop 3oXpjaXploOlilp g_p^_pl_lp gnpXopfilpgoWp g_^pjnplnlWp m]pjnplnlp Xnp \nkpZnhpjnp^npTnh
apjolpU]p\_kWp`ajpjbhpjbpfbcpjbpeop^opfilp\njpfnpdmpmpZmlphbp^ohpjokp`apebp`mkpgnpYmp^mpfnpgnp\npV
knhphojpfopeopTopYipXnp\npjm^pfnpjnpkmlpRip]ipXnpeapYblpgnpYmp^mfpdopenpdmlpgnpapopgipnpgmpjnlpZopV
YilpZahpgopRopnkphnlp\npjnpTnpYmp\Upk_p^_pm^pjnplmpeak[
1bdpeoOgopapeijpjokpgophopSmpcopjm]fpRi]pjop\npjm^pfnpenp`o^pjipeakpXnpdnkQpjmpYmlpEcaSpkoh
hUpjnpjmpYmFp hojpgipkijpfopdiplip ]akpjbpeak[p PUepjnp `mkp caSpjbfpgop Inpkop 3oXpjaXploOlilp Ukplnh
dadpeopjmdcpm^pjncpfnpjnpkmplmlp\npjm^pfnpdmWpUp]njpf_jphmpenpcnpgopeopjip`mkpcaSpjbfpgopf_jhpdopRmSpV
jnpkmplmlpUQphnpdmplnpbYpkopeopTopYipopZihpcik[p+epjnpgnpapjbpeak[p;_jhpdopRmSpjnpkmpXnpgnXpjncpUkplnh
dadpeopjmdcpm^pjncpfnpjnpkmpakpcopgolphojpgikpfohpmpZmlpRopknphnpcnp\npZmpeak[pNpfop^mfpgmpjmhpUkplnh
dadpeopjmdcpm^pjncpfnplmlp\nplm^pjnpfnpfnpdmpSopRopdiplopcnRpjmphnpocpjopcipjikp\mp`mp\Upk_pl_peak[
Kop]okWpkapfoplilpdalp`Upj_pf_lpgnpaphbpkopenplmphopkohpcnkpjnkpcoplipcipeak[pNpfop`bpenplm
hopkohpcnkpjnkpkapfoplilpnpdodpUkp\_pd_pl_pgnpYm^pcmkpfmpeak[pAUplnpfmlp1bdpeoOdilpgopmlpdolpmpjm^pV
hmpjnpkmplmpXnpenplmphbp^ohpjopkilpg_lpeopeop`ophip^iplilpolpjop^ijpfopdiplipdoYpjipeak[
Halp`Upj_fpgnpgmpYnkp`Upj_fpjnkp\mp`mpciSphipcmpeocpkapapebplbp\mp`mpoepkip`mkpdoRpln[pGnk
doRplnpaphbpkopoepkip`mkpdapkbplbpdbplbpeak[p1apfolphbkp\bpdbpmpZmlpgnpapjoepjopkilp`mkpmZphbkpV
\bpdbpajpfohpjop`mkpjmhpcnWpcnpfnjp`Upj_fpjnpkmlpRnkp`mpkmpoepkip`mkpcnp]mpm^pjmpeak[pKop]okpRmZp`mk
cnp]mWp_dpc_lpgnp\npknpYmlpgnlpQo]pjopgbkpfopgolpenplmp`Upj_fpjnkpgnpenplmp\Upk_^pjnkpnpjnpopjipeak[
Pbpmpdnpkapfoplopoepkip`mkpUp]njpjmhpXnpkmpeak[
1apfolp*p8mpdolpD0-.Ocnpeop]ijpfi^[
14
Güz ‘10
>;K>92>+K
ADK%8KA!;K<1KA1.
Temade Çınar
yabancılaşmaya karşı beyin egzersizleri
:nkpZnhpjnpdoplopjip`mkp`mpkmplnphopki^pcikpV
gipYiplip]ipRmZpg_p^_lpg_pl_]pf_4pp]_jpg_pV
Y_pf_]peopgopdnpXmlpgmpYmpfm]p^nepjnpkmlpln
hopgopkip \nkpZnhp lnp hopgopkip eoplijpdopfo4
:_lpjnpkmpfm]p doplojp cokpci^pfopjokpjop \npZmS
\mpgmpeak[pKop^opgipYipfi]peopgopgopRopgaYpV
kbpdbp eop^ocpcipkijpgipYipfi]p eoplijpdopfopjokp a
hopgokpZahpXnpeapYblphmp\nkpZnhpdapkblpjopV
kipfip]ip\Ukpfnpfmp]mp`mpjnpnlp\njpjmpeak[p:nkpV
ZnpYmp ojp\ipjopfohWp ZUp]_fpjnpfnhp Xnp ZUpV
]_fp _pkncpfnhp cofp olpjopfiepjop `mpjmfpdnj
`mkp opko^pcikpfop \npknhpcmpkmpeak[p NlpTohp enpV
cnkpjmp`mpkmphmpfnpXnp`mpjmlpTnpdopRmSpapjolpjok
dopenpdmlpgnp\nkpZnhpapjoplipeopSoepapjolpgolW
eoplijpdopfopgolp opeikcp npgnp`mpjmpeapkb][p HmdpV
cnpfmlp doplojp `mkp g_lpeop eopkopcikphnlp `mk
gmpYnkpeolpgolp\nkpZnhpjnpknpip^ihpcbpcolpjopko
hokp^ipdojpgipkipdipeopSipjolpRokpTopfopjopkopXn
\Udpcnpkmpjnlp nplnkpCmpenp `ophipjopTohp apjbkpdo
dalpgnpknpTnpgapYojphokp^ipjolpfopjipgik[p9_lpV
h_p `mkp gaYpkbplblp `mlpjnkpTnp eopjoplip enpkn
dnkpfnpdmpm^pcnlp`mpjnpgnpYmj[
1nhpjofp doplopemWp cnpjnpXm]pealp `o^pco
ajpfohp_p]npknpc_fpfngpeoWpfapgopdoplopemW
dmplnpfopg_lpeopdiWp`bkpCbpXopSapjmpcmphopdiplil
`mp]np eolpdipeolp copkoQpjopkip lnpknpgnepdnp c_pV
f_epjnp eoplijpdopfopjokpgolp mp`opknc[p (np`mpV
fm]pgnphmpSopkoplilpRi]pjopnpkmpfnpdmWpm^pdm]pjmhWpnp^mcpdm]pjmhWpeahpdbjpjbhWpopgopjncpdm]pV
jmhWpoZpjihp\mp`mpnpfnhpZmpdiplipQilp`bkpCbpXopdipliQphokp^ipdilpgophmpgbpkbpfbplbpolpV
jopcolphoXpkofpjokpdop\nkpZnhpeop^opfipfip]ilphoXpkofpjopki[p
Pbphaplbp_p]npkmlpgnp`npemlpn\p]nkpdmp]mpeopSokphnlpMNplopeopdop1npQnpkolpgbpV
fbLlblpakpcopeopZihpfopdipmpemp`mkpcnpdopg_Qpc_[pGnkpmphmpdmplmlp`mkp`mpkmlpgnlpodpV
jilpgopZahpgopQokphipajpfopgipYipRnkpQikpdocpcopdUepjnplnlpoplopeopdopknpQnpkolpgbpfb
`mpjmfp mlpdolpjopkiplilp cop`mpkmepjnp `mkp dmpf_pjohkpgolp Edoplojp apjopkohp eopkopcijpfi^
lndplnWpmfp\nFp`o^phop`mkp^nepgnpYmjpgm[pGapajep"apagpQmjfpjnpkmplmpopkocpfopeol
`mkpdmpf_pjodpeaplopckmjpealpjokpgUph_jpg_pXnpfmjpealpjokpTopmlpdoplilp.poep`apV
eblpTop`mkphaplbpeophmpjmcpjnlpfnpdmpdoYpjolpgi[pM>kbpfolpHRa"Lpfmpdopjmp`mkpQopV
lbpdblpmpZmlpgnpeop^opgipYipfip]ip\UpknpfnpenpTnpYmpfm]phopgokpZahp\_pk_jpc_pZiphokpV
cijpgi[
Güz ‘10
15
S
imülasyonlarý gerçeklerden ayýrt etmek için elemeye
baþlamakta fayda var.
Yenileri büyük yatýrýmlarla üretilmeye devam
ediliyor. Nasýl gerçekle
sanalý birbirinden ayýracaðýz. Öncelikle sýnýf bilincine ihtiyacýmýz olacak.
Simülasyonlarý üreten burjuvazi bizi, yani
çoðunluk olanlarý oyalayarak, dikkatimizi baþka
yönlere çekerek varlýðýný
koruyor. Yoksa bu kadar
azýnlýk olan ve toplumsal
üretimin en fazla payýný
gasp eden bir kesimin
hayatta kalmasý mümkün
mü? Sömürünün devam
etmesi mümkün mü?
Ünlü karga ile tilki
hikâyesi. Karga aðzýný açar ve peyniri tilkiye kaptýrýr. Yýllardýr bu hikâye
devam ediyor. Biz televizyondaki dizileri, yarýþma (?) programlarýný,
haberleri(?) tartýþýp bitiremezken bugünümüz
ve geleceðimiz çalýnýyor.
Hmpf_pjohkpjokpmpZmlplnpgnplmpjmpeak4pPmkp\U]popcopjif[pBfp\nplmlpeopkopcijpfopdipgUkcp^npV
hmjpgnp\nkpZnhpjnp^mpeak[p
PmpkmlpTmpdm6p\nkpZnhpjmpYmlpeolpdipfopdipapjopkohpmfp\n[pPbpkopgopeopkopcipjolp^nepU]plnpdmepV
jnp`oYpRopjmlpgn[p8op]mpmp^opknpcmplmlplop]m]pfmpeolpdicpfopdip\mp`m[pGoZpmp^opknpcmplmlpGipkmdpcmpeolpV
jipYippdmfp\npjnpfnpdmp\mp`m[p
BphmlpTmpdm6p\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpapjopkohpmfp\n[pPbpkopgopeopkopcipjolp^ne
\nkpZnhpjmhpjnp`opYipliphapSopkipeak[pNdpjapjolpokpcihpmfp\npgmk[pPbpmfp\np`mkp\nkpZnpYmpgnpYm^pV
cmkpfnhpeopgop_p]npkmplmpUkcpfnhpmpZmlphbjpjoplijpfohpcopgik[p
pZ_lpT_pd_6p\nkpZnhpjmpYmlpeahpjbpYbplbp\m]pjnpenlpmfp\n[pPbpkopgopmfp\npmpjnp\nkpZnhpjmh
eopkopcijpfopeopZopjip^ijpfohpcopgik[p?kpcopgop`mkp\nkpZnhpjmhpeahpcbkpeopgopokpcihpXokpjipYiplipempV
cmkpfm^pcmk[pHmpf_pjodpealpeapjbepjopXokpjipYipgnpXofpncpcmpkmjpfnhpcnpgmk[p
Halpapjopkoh6phnlpgmphnlpgmplmlpdoQpdmpf_pjohpkipapjolpmfp\n[pPbpkopgopgopcoRpfmlpnpgnpV
TnpYmplm]p\mp`mpakpcopgopapjopfopeolp`mkpgbpkbpfbp\nkpZnhpfm^p\mp`mpojp\ipjopfopfip]oplnpgnlpapV
jolp`mkpmjpj_]pealWp`mkpdmpf_pjodpealpdU]phaplbpdbpgbk[p
Jopkip^ihpfi^p\mp`mp\Upk_plnlpc_fp`bpdmpf_pjodpealpjokpRopeopcipfip]ilpmpZmlpgnpeopkopcijpgi
XnpeopkopcijpfopeopgnpXofpnpgmpjmpeak[pJipdop`mkp`npemlpn\p]nkpdmp]mpmpjnplnpjnpkmpM\nkpZnhLpcnl
eop^opgipYipfi]Wplnpjnpkmlp`m]pgnpeopkopcijpgipYipXnp`mp]mfpalpjopkop_p]_pj_SWphoep\ipjopliSWpdnpXmlpV
gmpYmpfmp]mpakpcopeopZiphokcpfopeopZopjip^opjifpXnpeop`olpTipjo^pfopeophokp^ip`mpjmlZpdnjpf_pTopgnpV
jnpfmp]npgnpXofpnpgnpjmf[p
PmpkmlpTmpdmpmpZmlpZahpQo]pjopUkplnhp`bjpfohpf_fph_l[pPop^Ukpc_pd_pl_lpBdpjofOilpcnh
Xnp`mpkmpTmhp\Udpcnkp\npdmpapjopkohphokp^ipfip]opZiphopkijpfopdipXnp`bplblpeolpgo^pjopkipXnpcopkoQpV
cokpjopkipapjopkohpcaSpjbpfblpmphmpenp`Upj_lpfnpdmpmpemp`mkpUkplnhpdopeipjop`mpjmk[pPbpc_kpUkplnhpjnk
`mp]mfp\nkpZnhpjmpYmpdakp\bpjopfopfip]ilpUpl_plnp\npZmpeak[pPop^Ukpc_pd_pdnfp`apj_lpeopgopmfpV
\nplmlp \nkpZnhpjmpYmlp eolpdipfopdip apjopkohp \nkpZnhpjmpYmlp gnp Upl_plnp \nZpcmpYmp gbpkbfpjokpgol
gnpYmjpfm[pPoepkohpeohpfopnepjnpfmlpgnpap_jphnpenphokp^ipdopXo^poZpfopgbep\bpjopkipgip^opXbpV
kbjpfbpeakp fb4p Pbpkopgop Uplnfpjmp `mkp lahpcopeop gmhphocp Znhpfnhp \npknphmkp hmp dmpf_pjohk
\nkpZnpYmlpUpl_plnp\npZnp`mpjmkWpRocpcop\nkpZnhpcnlpbp]ohpjo^pcipkop`mpjmk[p+Qphnpfmp]mpdnfp`ajpjnpkn
hokp^ipdopXo^popZopkohpcndphmlpnpgnp`mpjmkWpRocpcopdopXop^ip`blpgolpmp`opkncp\Upknp`mpjmpkm][pHmpf_pV
jodpealpjopkilpnlpfopdbpfbp\mp`mp\Upk_plnlp`bpgbpkbfpajpgbhpZopdihpeoplijp\ipeopbYpkopfopfipV
]oplnpgnlpapjop`mpjmk[p
Pmp]oldpgUplnpfmlpgnWpGipkmdpcmpeolpjihpmpZmlpgnpc_fpdmfp\npjnpknphokp^ipdopXo^popZolp`mk
\kbSpakpcopeopZihpfi^[pPbp\kbSpdmfp\npjnpkmlpcolpkipmplolpTiplilpUpl_plnp\npZnpTnpYmplmpUlpTnpV
gnlp\Ukpf_^[p3opSopjihWphmpjmpdnpjnkpXnpc_fpdnfp`ajpjnkp`bp\_lpcolpkipmplolpTiplilpUpl_lpgn
dU]pdopRmp`mpgmkpjnkpGipkmdpcmpeolpjihpmpZmlpgn[p
Pbpgbpkbfpeop^opfipfi]pgopSnhpZahp^nphmjpgnphokp^ipfip]opZiphok[p:nkpZnhpg_^pfol
enpkmplnphnlpgmpfmp]mpdnfp`ajpjnkpjnpdopXop^ikphnlp`bpjop`mpjmpkm][p+kplnpYmlphopSmpcopjm]pfmlpdnfpV
`apj_papjolpR_ph_pfnpcmpdoQpg_^pfoplipfi]papjopkohp\Upknp`mpjmkWpR_ph_pfnpcnphokp^ipf_pTopgnpjn
npgnpknhpnplnkpCmpfmp]mpc_phnpcnp`mpjmpkm][pGocpcop`_pc_lpUQphnpfmp]mp`bpdnfp`apjnphokp^iphbjpjoplopV
kohpXnphmpjmcpjnpenpknhpaplop`mkpfapjopXnkpfnpRohphipcoplipfi^papjbpkb][p?p\mpgnkpgmpYnpkmp\npV
jmkpXnpf_pTopgnpjnp`o^pcolp`o^pjok[pJnlpgmpdmpf_pjokphipfip]iphnlpgmpfm]peopkocpfi^papjbpkb][
Gocpcop\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpmfp\npempeopkocpfi^papjbpkb][p=opcnlpR_ph_pfncpV
jnkpgnphopSmpcopjm]pfmlpdmpf_pjodpealpjopkipgnpYmjpfm4pKahpdophmfphopSmpcopjmdcpjnpknpaepXnpkmkphm4
?lpjopkipg_p^_lpTnWpmpgnpapjapCmWpmpgnpojpjnkpX`pmpjnpdopkiSpdokpfopjopeiSpUpl_pf_p]nphapeolpjokpcnpV
hnjpjnkpgnlp`o^phopjopkipgnpYmj[pp
BphmlpTmpmfp\np\nkpZnhpjmpYmpgnpYm^pcmpknlpXnp\m]pjnpenlpmfp\n[pB^pZmplmlphnlpgmpdmplmp\_Zpd_]W
gnXpjnpcmp`_pe_hpXnp\_Zpj_p\Ukpfnpdmplnplnpgnlpapjolp`bp`_pe_hpdmpf_pjodpeaplbpbp]blpeijpV
jokpgikpgnpXofpncpcmpknp`mpjnlphopSmpcopjm]fp`bpdopenpgnp`_pe_hp`mkp]opfolWpgapjopeipdiepjop`_pV
e_hp`mpkmphmfpjnkphop]olpgi[pJakphbpjopkipliphmcpjnpjnpkmlp`_pe_hp`mkphnpdmpfmlpgnlpdohpjopfopei
`op^okpgi[pJopSmpcopjm]pfmlpnlp`_pe_hphakphbpdbpgnXpkmfpgmk[p?epdop`mp]nplopdijpeolpdik4p>npV
16
Güz ‘10
kUpkm]pfnWp`Upj_lpfnpenphokp^ipf_pTopgnpjn$pPmkp`mpkmpfmp]np\_pXnlpfnpfnpfmp]mWp`bp\_pXnpV
lmlp`mp]np]opkokpXnpknpTnpYmplmWpeapjopZihpcipYipfi]pgopokphopfi]pgophmfpdnplmlphojpfopeopTopYipV
liWp f_pTopgnpjnp npgnlpjnpkmlp `mkp opXbZp RopeojpSnpkndcp ajpgbhpjopkiplip UYpknpcmkphnlp \nkpZnhpjmpYm
hnlpgmpeUpl_lpgnp`_ph_peak[pNeplipm^penpkmlpgnpZopjip^olpXnpoeplip^nepjnkpgnlp^mphopencpnpgnl
m^pZmpjnpkmlpRnSpdmpoepkipoepkipoeplip^npempg_p^_pl_peakpjok[pM#mfpgmpeapjopZihpdofpokphofpgol
hmfpdnp\njpfn][pPop^ifp`npjopeop\mpknkWpm^pcnlpopcipjipkifWpopmpjnfpoZphopjikpX`[Lp>op`mphokp^ipV
dilpgopgop^bplbpg_p^_pl_peak<pMpJokp^ipfi]pgophmpjnkp`m]pgnlp\_Zpj_WpRnkp^npemp`mpjmpeakpjokpXn
cophmSpnpgmpeakpjokWpalpjopkipenlpfnpfm]WpRohpjopkipfip]ipojpfopfi]pRnpjnpRnpjnpf_pTopgnpjnpemphopV
]olpfopfi]pmfhldi][L
;mpcml\popjolpjopkilpgophmcpjnpgnlphocphocpQo]pjopdopeipjopkiepjopdop`opRilpnkphnlpdopocpjnpkmlpV
gnpopjopliphalcpkajpojpciplopojpfi^papjolphajpjbhp\_Zpjnpkmp`m]pgnlplnphopgokpUkp\_cpj_pXnp\_ZpV
j_pajpgbhpjopkipliWp`op]ipfmpcml\pjnkpgnpgnp^op^ipkopTopYipfi]phopgokpo]pdopeipgophmphajpjbhp\_ZpV
jnpkmp`mp]mfplnphopgokpUplnfpdm]pajpgbpYbpfbp]bpeolpdicpfipeakpjokpfi4pPUepjnpTnpopdijp\nkpV
Znhp gnpYm^pcmpkmjpfm^p Xnp \m]pjnlpfm^pcmk[p Jmcpjnpjnpkmlp `bkpCbpXop]mpgnp eopkocpcipYip hakphb[p Koplm
MhkojpZiSpjohL[pGnkp\_pk_jpc_pSopcikpciphapSokpgihpjopkipapjoepgop`bplbp\UkpfnhpmpZmlp\_pk_jpc_pV
l_lpmpZmlpgnpM\nkpZnhLpdndpjnpkmpgbpeop`mjpfnpfm]pjop]if[p
:nkpZnhpjmpYmlpeahpjbpYbplbp\m]pjnpenlpmfp\npRnkpRojpgnphopSmpcopjm]pfmlpZUph_^pgUplnpV
fmplmpeop^opeolp`m]pjnkpmpZmlpakpcopeopZiphopkijpfopdipnlphapjoepapjoplipajpdop\npknh[p@phaplapfm
`mkp`opjalp\mp`mpRopSocpjopgipRopSocpjopeopToh[pNpgopjncWpdoYpjihWpnpYmpcmfWp\npjnpTnhp\_pXnlpTnpV
dmp\mp`mpcnpfnjpdadpeojpmRpcmpeoZpjokpeah[pB^pdm]pjmhWpfmjpealpjokpTopmlpdoplipopmpjnpjnpkmepjnp`mkpjmhpV
cnpeop^opfilpgip^iplopopcipeakpXnpRnkp\npZnlp\_lpgopRopQo]pjopmlpdolpeop^opfilpgip^iplopopcipjipV
eak[pA_p^_lpTnpjnpkmpfm]p`mp]npopmcpgnpYmjpXnpg_p^_lpfnpfm]peopdoh[p@lpUplnfpjmpdmphopSmpcopjm]pV
fmlpnpfnhpZmpjnpknpXnpknp`mpjnpTnpYmpRmZp`mkp^nepeah[p:npjnpTnhpeah[ppfbcpeah[p
JnlpgmphnlpgmplmlpdoQpdmpf_pjohpkipapjolpmfp\npgnplmpjmlpTnpohpjipfip]opbp]oepjipmdpcmpjopdi
\npjmpeakpgnpYmjpfm4p?kpcopgopbp]oepjipeahpopfop`m]pbp]oepjipmdpcmpjopdilpgolphakphbSpeipjoplo
dopkipjipeapkb][pJn^phnpdopgnpTnpcnhpdapkbplbpfb]pbp]oepjipjokpajpdo[pNpfop^Uepjnp`mkpg_p^_lpV
g_pY_pf_]pgnp\nkpZnhpcnpXokpajpfopgipYiplip`mjpgmpYmpfm]popfopeop^opfipfip]ilpoepkijpfo]pSokpV
Zopjopkipapjolphakphbpjopkipfip]ilWphoep\ipjopkipfip]ilpXnpRocpcopdnpXmlZpjnpkmpfmp]mlpojpcilpgop`bpdmpV
f_pjodpealpjopkilWpeoplijpdopfopjopkilpeocpcipYiplip`bpjop`mpjmpkm][pHopgnpTnpgmlpjnkp`mpjnpQo]pjop`mk
Ukplnhpjnlpgmkpfnpenp \npknhp `ipkohpfopeopTohp hopgokp Ukplnhp dbplbpeak[p Pmkp cnpjnpXm]peal
Ska\pkopfilpgopdapkbpjolpdapkbpohpjiplip]op\njpfnpgmpfmpMhbpcblpgoplnpRmdpdnpgmpeakpdblLplnpV
gnlp^Uepjnp`mkpTnpXoSp\njpfmpeak[pM8npRmdpdnpgnp`mpjmpkmf4pJbpcbphopSopjipXnpmpZmlpgnp`mpjnpV
fnpenpTnpYmfp`mkpkophofpXok[Lp
P_pc_lp `bp dmpf_pjodpealpjopkiWp \nkpZnhpcnlp bp]ohpjo^pcikpfopjopkip eoplmp eoplijpdocpfopjopki
cnhp`mkpUkplnhpcnpgnp\Upknp`mpjmpkm][p>nhp`mkpUkplnhpcnpRnfp\nkpZnhp\m]pjnplmpeakpeopgopgnpV
Ym^pcmpkmpjmpeakpRnfpajpfopeolp`mkp^nepXokpfi^p\mp`mp\UdpcnpkmpeakpRnfpgnpRmZpajpfopeolp`mk
^nepg_lpeopfip]opXokpfi^pZopdiplop\mpknp`mpjmpeak[pPmpko]pUlpTnphmpknpQnpkolpgbfpUkplnpYmplnp\npV
kmpgUplnpjmf[pPmkpgnlp`mpknp`_pc_lp`mkpcaSpjbpfblpgmhphopcmp\nkpZnhp\_lpgnfpgnlpeopSoep`mk
\_lpgnpfnpZnphmjpgm[p@pXncpZmpjnkWpRopeikpTipjokpokp\_pfolpjopkiplip\npTnp\_lpg_]pc_fp`opdilpeopV
eilpakp\olpjopkilpgolp`o^phopRmZp`mkp\_lpgnpfnpQikpdocpcoplipfohpdip]ilpSafpSopjopfopeop`o^pV
jopgipjok[p>kmjpealpjokpRokpTolpgi[p8npajpgb4pGopeopcipfi]pgoplnpgnpYm^pcm4pKopdopjokpRnkp]opV
folpajpgbpYbp\mp`mphopYicpjokp_p]npkmlpgnpeo]pfopeopgnpXofpnpgmpeak[pBpempeopgophUpc_[pNpfo
aplbpbep\bpjopeolpjokpgnpYm^pfnpgm[p
Bp5?pdU]pjn^pfnpdmplmlp`mkpZahpfogpgnpdmpRmZp`mkp^nphmjpgnpbep\bpjolpfipeak[pBp5?pbpjbdpV
jopkopkopdipZopji^pfopeopdopdipXnp>(p`bpeopdoplilpojpciplopmfp]opocpfi^[pKoplmpcopoRpR_cp^b<pPb
eopdopeip bep\bpjopeopTopYifp Xnp mZp g_p]nlpjnpfnpjnpkmpfmp `bp eopdopeop \Upknp eopSopTopYif[p BpV
5?OlblpXopdocpcnhp`mkpfogpgnpdmplmpbep\bpjocpfohpmpZmlp`mpjnpUfpk_pl_p]_pc_phncpfnplm]pjopV
]if[pHmp\akpcopdipeopcipkijpfopeolp`mkpm^pZmpdbZpjbphnlpgmpdmepfm^p\mp`mpeijpjokpTopfoRphnpfnphopV
Güz ‘10
17
S
imülakrlar için ne
deniliyor? Bir göz
atalým. Ýmgenin
yaratýlmasý dört þekilde
gerçekleþiyor.
Birincisi; gerçekliðin yansýmasý olarak imge. Burada yaratýlan þey
öznesiyle bað halinde.
Nazi iþaretinin nazizmi
yansýtmasý gibi. Haç iþaretinin
Hýristiyanlýðý
simgelemesi gibi.
kincisi; gerçekliði deðiþtiren ve gizleyen
olarak imge. Burada
yaratýlan þey gerçeklikle
baðýný koparýyor. Aslolan artýk imgedir. Bu
imge bir gerçeði deðiþtirmek ya da üzerini
örtmek için kullanýlmaktadýr.
Üçüncüsü; gerçekliðin yokluðunu gizleyen imge. Burada imge ile gerçeklik yaratýlmaya çalýþýlmaktadýr.
Ortada bir gerçeklik
yoktur ya da artýk varlýðýný yitirmiþtir. Simülasyon yoluyla varlýðý devam ettirilmektedir.
Ý
Sipjopkilpgopd_pk_pl_peak[pHmp\akpcopf_pQncpcm^pjnpkmpm^penkpjnpkmplmpMgnplncpjnpfnpenLpgnpXofpnpgmpV
eak[E4FpHmp\akpcoplilpeopcipkijpfopfi^pajpfopdipdbZ!pKijpjokpgikp`bp`Uepjn[pHbpZblpakpcopeopZihpV
fopdiplipnlp\njpjnpenpTnhp`mkpfnphoplm]pfopXokpfi4pKah[p9_lph_pdmp\akpcoplilpeopcipkijpfopdi
Socpkaplblpe_ph_fpj_pj_pY_$p3ocpkalpjokpdmdpcnpfmlpgnWpm^pZmplmlpZiphopkiplopapjolpeop]ipjip`mk
eopdopeipbep\bpjocpfohpmpZmlp`mpjnphoXp\opXnkpfnplm]p\npknh[p:knXpeoSpfohpRohpopfop\knX
eopSolpjokpTaSpjoplikWp\o]p`afp`opdiepjophokp^ipjoplikWp\knXpZopgikpjopkipdojpgipkipeopbYpkok[pHnlpV
gmphopjipajpfohpRohpopfopdnlpgmphopjipapjolpm^pcnlpopcipjik[pKopdopjopkilp\_jp`oRpZnpdmpajpfopdipgnpV
YmjpgmkpfnpdnpjnWpfnpdnpjnphmpfmlp\_jp`oRpZnpdmpajpgbpYbpgbkpodpjilpgo[p
1npQnpkolpgbfpgoplnpeopSijpgi4pHolphmp`mp]mfpRopeopcipfip]ipmpempeopgophUpc_peopSolp`bkpV
CbpXop]mplmlpeopdopjopkiplilpmpempeopgophUpc_pajpfopdiepfi^p\mp`mp`mp]mfpapeopgop`bpcopkoQpcopenk
ojpfopfi]pmdpcnlpgm[pHolphmp`mp]mfpjnpRmpfmp]npapjolWp`_pe_hpf_pTopgnpjnpjnkpjnphop]oplijpfi^papV
jolpeopdopjokpbep\bpjoplipeakpfb^p\mp`m[pHolphmp`bkpCbpXop]mphnlpgmpeopdopjopkiplipcoplipeakpfb^
\mp`m[pAnXpkmfpcnRpjmphnpdmplnphokp^iphbkpgbpYbpeopdopgip^ipUkp\_cpjnkpdoepfohpjop`mcpfn][pJocpV
jmpofpjokpcopkmpRmpgmkpRnkp`bkpCbpXopcopkmR[p
8npgnpgmpjnkp`mp]n4pGnkpRolp\mp`mkp`bkpCbpXopcopkopQiplipdnZWpnpXncpopkopjopkilpgop`mkpQokh
eahpopfop`mpkmplmpdnZphmpdaplbZpcop`bkpCbpXop]mpempdnZpfm^papjopdil[p:nkpZnhpjnkpdohpjolpgiWpgnpV
Ym^pcmpkmjpgmWp`mkp^npemlpeahpjbpYbp\m]pjnlpgmpXnp`opjalpSocpjopgi[pPbkpCbpXop]mpdopgnpTnp`mkphoZpoe
hop]olpfohpmpZmlpemplnpnpfnhpZmpjnpkmlp_pknpcmfpjnpkmplmpRokpTopgi[p1npQnpkolpgbfpdalpkopdipgopRo
eahpdbjpnpfnhpZmpjnk$p>nlpTnpknpemplnp`a^!p:npjnpTnhpeahpbpfbcpeah[p
Hmpf_pjodpealpjopkip\nkpZnhpjnkpgnlpopeikcpncpfnhpmpZmlpnpjnpfnpenp`o^pjopfohpcopQoepgopXok[
Knplmpjnpkmp`_pe_hpeopcipkifpjokpjop_pknpcmjpfnpenpgnpXofpnpgmpjmpeak[p8opdijp\nkpZnhpjnpdoplopjip`mkpV
`mpkmlpgnlpopeipkopTopYi][p+lpTnpjmhpjnpdipliQp`mpjmlpTmplnpmRpcmpeopTipfi]papjopToh[pHmpf_pjodpealpjopV
kip _pknpcnlp `bkpCbpXop]mp `mp]mWp eoplmp ZapYblpjbhp apjolpjopkip apeopjopeopkohWp gmhphopcmpfmp]mp `o^pho
eUlpjnpknpZnphnpknhpXokpjipYipliphapkbpeak[pKahpdop`bphopgokpop]ilpjihpapjolpXnpcaSpjbfpdojp_pV
knpcmpfmlpnlpQo]pjopSopeiplip\odSpnpgnlp`mkphnpdmpfmlpRopeocpcophojpfopdipf_fph_lpf_4pHUpV
f_pk_pl_lpgnpXofpncpfnpdmpf_fph_lpf_4plpj_phokp\opmpjnpcmjphmpRmhenpdm[pJokp\opoYp]ipV
lipopZokpXnpSneplmpkmpcmjphmpenphoSpcipkik[pKijpjokpgikp`bpRmhenpgnpXofpnpgmpeak[pPm]pcnpjnpXm]pV
ealpgophmp gmp]mpjnpkmWp eopki^pfop E4Fp Ska\pkofpjopkipliWp Rop`nkpjnpkmE4Fp p cokpcip^iSp `mpcmpknpfn]phnl
`bp\_pl_pf_]pXnp\npjnpTnpYmpfm]pZopjiplipeak[p
HipliQp`mpjmlpTmplmlp_p]npkmplnp`mkpgnpdipliQpZiphokpjopkiplipnhpjnpfnhp\npknphmpeak[pPbp`bkpCbpV
Xop]mplmlpZiphokpjopkiplopRm]pfncpnpgnkWp`bpnpfnhpZmpjnpkmlpZiphokpjopkiplo[p@pfmlpapjblphmpRmZp`mk
UkplnhpeahpcbkphmpmphmpdmplmlpZiphokpjopkiplopgopgnlhp\njpdml[p@pYnkp`bkpCbpXop]mplmlpRnkp`afpV
`okpgipfopliplopcnfphmlpjmpeohpjop^op`mpjmkpdnhpXnpRnkp`afp`okpgipfoplilpgopM`bplbpeoSpfohpV
cophmpZiphopkiplnLpMSnphmp`mp]mfpZiphopkipfi]plnLpgmpenpg_p^_plnpTnhpdnpkmlpholpjipjipYiphapkbpeopV
`mpjmkpdnhpdmpf_pjodpealpjokp`mpknkp`opjalp\mp`mpSocpjopeopTohpcik[pKop^opfipfip]ilpeophilpgUplnpV
fmlpgnphmpnlpUplnfpjmpdmpf_pjodpealpjopkiWp;opXmp;okpfopkopapjopeipXnpknpQnpkolpgbfWpdipliQpZipV
hokpjopkip`ophip^iplipempcmkpfm^papjolpjokpcopkopQilpgolpfihplopcipdilpZnhpcmpYmpgnpfmkpca]pjopkip\mp`m
apebplop\njpgmpjnk[p'okphilpgopjokpfip`mjpfmpeapkb]popfopfihplopcidWphnlpgmpdmplnpeopSip^olpgnpV
fmkpjnpkmpgnp`mpknkpfihplopcidpRopjmplnp\npcmpkmk[p
>op`mp`mkpgnp^bphopkokpUpl_pf_]pgnpgbpkbpeakWpM\nkpZnhpcnlpeop^opfohpmdpcmpeakpfbpeb]L
eahpdop`bpeoplijpdopfopg_lpeopdilpgopeopkopcipjolpdmpf_pjohkpjokpSnp^mlpgnlphap^okphnlp\npjnpTnpV
Ympfmp]mWpgapYopfip]iWpmlpdolpjipYipfip]ipempcmkpfnpenpgnpXofpfipnpgnpTnpYm][pP_pc_lp`bpdmdpSnkpV
gnpdmplmpmlpgmkpfnhpaplbphbkpfohpcolpgopRophapjoe[pPmkpcaSpjbpmYplnpmpjnp`mlpjnkpTnp`opjaplb
Socpjopcop`mpjmpkm][pKopRnkp`mpkmpfmp]mlpnpjmlpgnp`mkpcaSpjbpmYplnpXokpdo$
Gnkp\_lp\Ukpg_hpjnpkmpfm]Wpgbepgbhpjopkipfi]WpRmdpdncpcmhpjnpkmpfm]p_p]npkmlpgnpg_p^_lpfnh
Xnpnpjnpfnhp]apkblpgopajpgbhpjopkipfi]peop^opfohpXnp\npjnpTnpYmpfmp]mphbkpfohpmpZmlpeapjbpfbpV
]bpoZpfopfip]ilpUpl_lpgnpgbpkbpeak[pHoplojphakphbpjopkipfi]pgolWphoep\ipjopkipfi]pgolpXnpdopV
lojpgbep\bpjopkipfi]pgolphbkpcbpjopjifphmp`bkpCbpXop]mplmlphakphbpjopkiplipM\nkpZnhLjn^pcmpknpjmf[
18
Güz ‘10
TARÝHSEL TOPLUMSAL GELÝÞME
VE SANATTAKÝ YANSIMASI–6
Özgür Güven
BHQ5Q*HQ@I'4QECQCQ4IQ@CQ'Q@H
D/[pe_]peipjilpdalpZnepknpYmlpgnp_pknpcmpTmp\_ZpjnpV
kmlp\npjmp^mfpg_p]npemWp`mpjmfpXnpcnhplapjapCmplmlp`mkp_pV
knpcmpTmp \_Zp apjopkohp _pknpcmfp d_pknpTmplnp \mpkmp^mplmp eapV
Yblpjo^pcikpgi[pNkpcihpdnkp`ndcpknphop`ncpZmphopSmpcopjm]f
hnlpgmpdiplikpjopkiplopgopeolpfi^Wpdnkp`ndcpknphop`ncpcnpV
hnpjmlp eapjbplbp gUp^npfm^pcm[p Hnkpfopenp `mpkmphmpfmp Xn
okpciVgnpYnkp dUpf_pk_pd_p eapYblpjo^pfi^Wp f_cpRm^p `mk
dnkpXncpokpcip^ipdoYpjolpfi^pci[pPbp`mpkmphmfp`npjmkpjmpdopV
lopemp fnkphn]pjnpkmlpgnp \nkpZnhpjnp^mkphnlWp \mpgnpknh
gopRop o]p njpgnp caSpjolpfopeop gop `o^pjopfi^pci6p dnkpV
fopenplmlp fnkphnp]mpjn^pfnpdmp Xnp eapYblpjo^pfopdip a
\_plnpgnhpRmZpajpfopgihp`apebcpjopkopXokpfi^pci[pPmk
eolpgopcopkmpRmlpnlp`_pe_hpdnkpXncp`mpkmphmpfmp\nkpZnhpV
jnp^mkphnlWp hokp^icp hbpcbSpcoepdop dnpQopjnpcmlp Rnfp gnpV
kmlpjnpfnpdmplnp Rnfp gnp \nplm^pjnpfnpdmplnp `mpkmphmpfm
eop^oplipeakpgb[p P_pe_hp doplopemplmlp \npjmp^mpfmWp caSpV
kohpjopkilpgolpXnphnlpgmp`mpknepdnjp_pknpcmfV\npZmfpopV
koZpjopkilpgolphapSopkipjiSWpoZpjihpnpYmpcmpfmlpgnlp\npZmpV
kmpjnpknhpmpempTnpMU]p\_kLpRopjnp\npcmpkmpjnlpm^pZmWpnpfnhpV
Zmphmcpjnpjnkpgnp`mkpeolpgopm^pdm]pjmhpcnlpgapYolpoZpjih
Qnpjophnpcmp XokphnlWp m^p `bpjop`mpjnlpjnkpgnepdnp bp]blp m^
dopocpjnpkmpXnpopYikpZopji^pfophap^bjpjopkipalpjopkip\mpgnpV
knhpmlpdolpjihpcolpZiphopkipeakpgb[pP_pe_hpdoplopempXnpQo`pkmphopdmdpcnpfmplmlpgopRopZahp\npjm^pcmkpV
gmpYmpm^p`Upj_pf_pXnpSokpZopmlpdoplilpcnhpg_p]npZopji^pfophap^bjpjopkiWpokpcihpaplblpQmp]mhpdnjpeopSipV
diplipgopRmp`a]pfopeop`o^pjopfi^pci[pPbpopYikphap^bjpjokpgopeop^opfopeopfoRphbfpnpgmpjnlpnpfnhpV
ZmpeipYilpjokWpdnkpfopenpenpgopeopjip`bpdmdpcnfpe_p]_lpgnlpnlpmlpdoplmWpnlpmpemplmpcnpjmhpjnpkmlpgnl
dapebplbpeakWpnlp`opeopYiphap^bjpjokpgopd_kpg_kpfnpenp]akpjolpgipYip`bpeop^ofWpaplbpmZp\_pg_pjnpkmepV
jnpeop^opfopeoWpRopknphncpjnpkmplnp`bpg_kpc_pjnkpjnpeUlpXnpknlp`mkpTolpjipeopgUpl_^pc_pk_peakWplnpknpV
gnepdnpRoepXolpjo^pcipkipeakpgb[
HnkpXncpXnpdnpQopjncpcnpRnfpeopcoeWpRnfpgnpgmphnepapjopkohp\nkpZnhpjnp^nlp`bp`mpkmphmpfml
daplbZpjopkiWpmlpdoplilpfogpgmpeop^opfilpgopajpgbpYbphopgokpfoplnpXmpeop^opfilpgopgophnlpgmpdmplm
\Udpcnpkmpeakpgb[pJopSmpcopjmdcp_pknpcmpfmlp\njpgmpYmpop^opfopgopfogpgmpfojpjopkilWpfnpcopjopkilp_pknpcmpV
fmpXnpdnkpfopenp`mpkmphmpfmpbYpkbplop\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjopkilpmpZmplnpd_pk_hpjnlpgmpYmpopYikphapV
^bjpjok6pbp]blWpcnhpg_p]nWpeapkbpTbpXnp`ihpcipkipTipZopji^pfoWpRmZpgbkpfopgolp`mcphmlpg_p^nplnpgnh
oeplipmp^mpeoSpfoplilp\npcmkpgmpYmpfoplnpXmpeahpdbjpjo^pfoWpSokpZopmlpdoplipgopRopgoph_pZ_hpSokpZopV
jopkopopeipkolpm^p`Upj_pf_pl_lpokpcip^i6pmlpdoplilpfophmplnplmlp`mkpbp]olpcipdiWpRocpcop`mkpSokpZopdipRopV
jmplnp\njpfnpdm6p`_pc_lp`blpjokpgopRopUlpTnphmp`_pc_lp_pknpcmfp`mpZmfpjnpkmlpgnlpQokhpjipapjopkohWpmlpV
dopliWp _pknpcmfp opkoZpjopkiplilp npQnlpgmpdmp ajpfohpcolp ZiphopkipeakWp hnlpgmp hokp^ipciplop gUpl_^pc_pk_SW
fophmplnpempmlpdoplilpnpQnlpgmpdmpRopjmplnp\npcmpkmpeakpgb[pPbplblphopZiplijpfo]pdaplbpTbp_pknpcmfpd_pV
knpTmlpgnpnpfnhpZmplmlpnlpcnpjnhpc_pnjVg_p^_lpdnjp\_pT_pl_Wp`mpkmphmpfmplmphbjpjoplopfo]pRopjnp\njpfnpV
dmpXnpfoplnpXmpeahpdbjpjbhWpeoSpcipYipm^pcnlpcocpfmlpajpfopfoWp]nXhpojpfopfopgik[pBlpdoplilpkopV
Rocp`mkplnpQndpojpfopdiplopgopRmpQikpdocpXnkpfnpenlp`bphap^bjpjokWpm^pZmpempdopgnpTnpnpfnpYmplnpXnpnpV
Güz ‘10
19
fnpYmplmlpdaplbZpjopkiplopgnpYmjWp`mp]opcmpRmphnlpgmpdmplnpXnpopmpjnpdmplnpgn
eop`olpTipjo^pcipkipeakpgb[p B^pZmp diplipQip Xnp npfnhpZmp eipYilpjokp opkopdilpgo
`bpopYikphap^bjpjokpgolpgapYolpZnp^mcpjmpRodpcopjihpjokWpojphapjm]fWpQbpRb^
eoep\ilpjop^ipeakWp SokpZopjolpfi^Wp gopYijpfi^p opmpjnpjnkWp daphopYop cnkphnpV
gmjpfm^Wp nlp XoRp^mp hap^bjpjokpgop eop^opfopeop mpcmjpfm^p ZapTbhpjokp okpcipV
eakWp ZapTbhp dbZpjopkip X`[p X`[p dipkopgolpjop^ipeakpgb[p Kop`olpTipjo^pfo
Rnkp`apebpcbepjopokpcipeakpgb[
Pbplophokp^ipjihp`bkpCbpXop]mpXnp`bkpCbpXopmpgnpapja\pjokWpUlpeokp\ipV
jopkoWp bpjbpdojp gbep\bpjopkop RmpcoSp npgmpeakWp bpjbdpjokp opkopdilpgophmp g_^pV
folpjipYipXnpikhpZipjipYiphUpk_hpj_peak6phnlpgmpeopkocpcipYipdaplbZpjokpgol
gapYolpUQphnpemphnlpgmpopfoZpjopkipmpZmlphbjpjolpfopeop`o^pjipeak6phopSmpV
copjm]pfmlphnlpgmpgapYopdilpgopXopkapjolpdopXop^ilpenplmpenplmpdopXo^pjok
mpZmlpcapRbfpjopkiplipnphmpeak6pg_lphokp^ipdilpgopajpgbpYbpgmplmp\npkmpTmpjmh
gnpgopRmjWp`_pc_lp\npkmpTmphbpkbfpjopkipenplmpgnlpgnXpknpenpdaphopkohpnpV
fnhpZmpeipYilpjopkipcofpolpjopfiepjopoSpcojpjo^pcipkiSp`apeblpnYpfnpjnpkmpV
lmWp`bkpCbpXopdiplipQopXnphopSmpcopjm]pfmlpnp\npfnlpjmpYmplnp`mpocpncpfnpjnpV
kmplmpdoYpjopfopeopZopjip^ipeakpgb[
Pbpeop`olpTipjo^pfopRopjmepjnpmlpdolp`mpjmlpTmplmpgnpncphmpdmpojpciplo
opjipeak6pmlpdolpjopgi^pg_lpeopopkopdilpgophmpmpjm^phmplmlpmlpdolp`neplmlpgn
ZokpSihpojp\ipjolpfopdiplopeajpopZopkohp\nkpZnpYmlpgaYpkbpapjopkohphoXpV
kolpfopdilpgopZahpTmgpgmpdapkblpjokpeopkopcipeakpgb[pBlpdoplilpgi^pg_lpV
eopeipojp\ipjopfopdilpgopakpcopeopZipholp`bpeoplijpdopfoWp`mpjmfpXnpQnjpV
dnpQnpopjopliplopgopdmpkopencpncpcmWpRnkp^nepfnphoplmhpapjopkohpojp\ipjolpfopeop`o^pjopgi[pPbpfnphopV
lmhpojp\iWphnlpgmpdmplmpQnjpdnpQnpgnpgnpcnkpfmplm]fpXnpSap]mpcmpXm]fpapjopkohpXokpncpcm[p?pjoepjopkilW
\npjmp^mpfmlpgmpeopjnhpcmpYmplmlpenpkmplmp`bpfnphoplmhpojp\iplilpojpfopdiWplnpgnlVdaplbZp`oYpjolpcipdipV
lipgaYpkbpojp\ipjopfoplilpUpl_plnpnlp\njpjnkpZiphokpgi[p'njpdnpQnpgnphnlpgmpdmplmp`UepjnpXopknpgnlp`b
eoplijpdopfopjipojp\ipXnphoXpkopei^Wphnlpgmpdmplmpdoplocpopjoplilpgopgoplopc_pkopjm]fpapjopkohpXokpncpV
cm[
:nkpZnhpZmp doplocWp ajp\bpjopkip mkpgnpjnkphnlWp lnpgnlVdaplbZp mpjm^phmpdmplmWp ciSphip `mkp ]mlpTmpkml
Rojphopjopkip\mp`mp`mkp`mpkmplmpcophmSpnpgnlpapjoepjokpapjopkohpnpjnpojpfo][p:nkpZnhpeop^ofpgopajpgbpV
Ybp\mp`mpZahpeUlpj_pj_pY_pmpZmlpgnpXnp`_pc_lphokpfop^ihpjipYiepjop\UdpcnkpfnpenWpZUp]_fpjnpfnpen
Zopjip^ik[p?epdoplopc_pkopjm]fpgnpapjoepjopkilphbkp\bpjoplip^ipXnp\Udpcnpkmpfmpfnphoplmhpapjopkohpg_pV
“Sanatçý eðer olay- ]nlpjmpdipkopjokpRopjmlpgnp`mkp`mpkmplmpm]pjnk[pPojp]oTWpM8npknpgnlp`o^pjokpdopli]p`o^pjopeilWpRnkp^ne
larý olduðu gibi anlatýrsa `oYpjipgikp`mkp`mpkmplnWpmZpmpZnp\nZpfm^pcmk[p8npgnlWpncphmpempdnp]mlpjnpfnpfmp]m6pncphmpgnplnpgnplmpm]pV
kötülüðün tahakkümüne jnpfnpfmp]mpdoYpjok[Lpgnkphnlp\nkpZnhpZmpdoplocpcopeUlpcnfpdapkbplbplblplopdijpajpfopdip\npknhpcmpV
girmiþ olacaktýr. Önemli Ymplmp\Udpcnpkmpeak[pPbpeUlpcnfWpdoplocpZiplilpnpdnpkmlpgnphmpoepkilpcipjokpgoWpapjoepjopkilpmZpmpZnp\npV
olan, meseleleri papa- Zmp^mlpgnp Xnp Rmphopenplmlp `_pc_pl_lpgnp akp\oplmhp `mkp c_fpj_hp doYpjopgipYip \mp`mWp npdnpkmlp hoRpkopV
ðan misali, olduðu gibi folpjopkiplilp gop gi^p g_lpeoepjop hokp^ipjihpjip mpjm^phmpdmplmp gaYpkbp ZUp]_fpjnpemSp lndplnjp apjopkoh
anlatmak deðildir. Çün- \UdpcnpknpknhWp\nkpZnhp`mkphopkohpcnkpapjopkohpZmp]mjpfnpdmplmpdoYpjok[pPUepjnpjmhpjnpapjoepjokpXnphoRpV
kü akýllý kiþiler meselele- kopfoplilphnlpgmpdmpeolpapjoepjokpXnpeolphopkohpcnkpjnkpjnp`mkpjmhpcnpnpcnVhnpfmpYnp`_pk_pl_kWp`mk
rin ne yöne doðru geliþ- dopRmpTmpjmhphop]oplik[pPbpeUlpcnfWpdoplocpZiplilpcopkmRpdnjphoXpkopeip^iplip\UdpcnkpgmpYmp\mp`mWpapjoepV
tiðini çýplak gözle anla- jokphokp^ipdilpgopphnlpgmpg_p^_lpTnpjnpkmplmpXnpcoXpkiplipnpdnpkmlpgnp\UdpcnkpfnpdmplnpgnpapjoplohpXnpV
yabilirler. Sanatçý, ger- kmk[
çekleri mutlaka olduðu
M8opcbpkopjm]fWp`mpkmlpTmjpUp]njpjmhpjnkpjnpmphmlpTmjpUp]njpjmhpjnpkmp`mkp`mpkmplnphopki^pcipkopkohWpUp]nj
gibi anlatmayý hedef alýr- apjoplilp\nplnjpapjoplipUkcpfnpdmplnpeajpopZopTohp`mpZmfpgnWpgapjopeipdiepjope_p]nepgnphmplmlpcnpfnpV
sa çözüm yolu bulama- jmlpgnpeopcolpXnpaplblphopkohpcnpkmplmp`npjmkpjnpenlpgnpkmlpgnphmpeop^ofpdojpd_pknZpjnpkmpoepgilpjipYo
yacak, kendisini kötülü- Ziphokpcop`mpjnpTnhp \_Zpcnlp eahpdblp apjopkohp \nkpZnhpjmpYmlp QapcaYpkopQipliWp haSpeopdiplip Xnkpfnpen
ðün kollarýna býrakývere- Zopjip^ik[LpE:nkpZnhpZmpjmpYmlp>opkmpRmppPapkmdpHbZphaXWpde[-/F
cektir. Sanatçýnýn görevi
:nkpZnhpZmpdoplocWplopc_pkopjm]fpgnlpQokhpjipapjopkohWphopSmpcopjm]pfmlpm^pZmpdiplipQipXnpnpfnhpZm
açýk tehlikeyi sezen kiþi- eipYilpjopkipmpZmplnpd_pk_hpjnpgmpYmpQnpjophnpcmlp`mkpgUph_pf_pl_peopSiSpaplbphopcnp\apkmpjnpknpopeipkiSpQapV
lere ölüm reçetesi yaz- caYpkopQiplipZnhpfnhpjnpenpcmlpfn][pPbplblpenpkmplnWp`bpdnpQopjnpcmpXnpQnpjophnpcmWpnpdnpkmlphnlpgmpV
mak deðil, çýkýþ yolu gös- dmlpgnp mpZnpkmjpfm^p copkmRpdnjVcaSpjbfpdojp `_pc_lpj_pY_p mpZmlpgnp Xnp eop]opkilp `bplop hokp^ip hnlpgm
termektir.”
coXpkipXnpgbpkbp^bepjop`mkpjmhpcnpXnpkmk[
8opc_pkopjm]fp D/[p e_]peijpgop `mjp\mp Xnp gnplnpempfmp npdodp opjolp `mpjmfpjnpkmlp \npjmp^mfpgnl
20
Güz ‘10
dalpkop akpcopeop Zihpci[p Jnlpgmp QnjpdnpQmp mpQopgnpdmplmp opdijp apjopkohp N[
(afpcnOblpSapcmpXm]pfmlpgnp`bjpgb[p8opc_pkopjmdcpjnpknp\UpknpgapYopeopV
dopjopkipcaSpjbfpdojpopjolpgopgop\npZnkpjmpgmk[p [pH[p;mjjOmlpnphaplapfm
`mpjmpfmpgnWpAokp"mlOmlpnXpkmfp_p]npkmplnpdUepjnpgmhpjnpkmpgnpcaSpjbfpV
dojp mpjm^phmp opjoplilpgop bep\bpjoplop`mpjmkp cn]pjnkpgmkp alpjopkop \Upkn[p Koplm
gapYop`mpjmfpjnpkmlpgnp\npZnkpjmpapjolpeUlpcnfpjnkpoeplnlpdoplocpopjoplipV
lopgopbep\bpjoplopTohpeUlpcnfpjnkpgmk[pPUepjnpjmhpjnpdoplocpZip`mkp\U]pV
jnfpTmpXnpbep\bpjopeipTipRopjmplnp\npjmpeakpgb6popfopTiepdopcaSpjbfpdojpopV
hi^pd_pknplmlplndplnjp`mkphaSpeopdiplipnjpgnpncpfnhpjnpdiplikpjiepgi[p8opV
c_pkopjmdcpdoplocpZiplilp`mkp`mpjmfpTmp\mp`mpgoXpkoplip^iWp\U]pjnfpTmpjmpYmWpcmpV
eocpkapgop ajpdblp kapfolpgop ajpdblp hnlpgmpdmplmp \Udpcnpkmk[p Gnkp ^neW
hkaplapjapCmhpapjopkohWp`njp\npdnjp`mkpQmjfp\mp`mp`njp\npjnpkmpXnp`bjp\bpV
jopkiepjop\Udpcnpkmpjmk[pG[pB`pdnlOmlp`mkpZahpapebplblpgop`bp`Uepjnpgmk[
P_pc_lp apeblWp dolphmp `mkp \U]pjnfp dopRopdip \mp`mp g_p]nlpjnlpfm^p `mk
doRplnpgnp \npZnk[p Kopkopcijpfohp mdpcnplnlp gapYopgop apjoplilWp eop^ofpgo
apjoplilp`mpknp`mkphaSpeopdipgik[pPbplnpgnlpjnplopc_pkopjmdcpdoplocpeopkopcipV
filpgopgapYopgopapjolpRnkp^ne6pSmdWpZmkphmlWpopeiSWp\_p]njWpXoRp^mpgnpV
fnhpdmp]mlpajpgbpYbp\mp`mpopjipliSphbjpjoplipjop`mpjmk[p8opc_pkopjm]pfmlpdapV
kbplbp\_p]njpapjoplipeopgopmpempapjoplip\Udpcnkpfnhpeopgopeopkocpfoh
gnpYmjWp apjolp `mpcnlp Rnkp ^npemp `_pc_lp ZiSpjohpjipYip Xnp oepkilpcipjopkiepjo
hopeicpojpciplopojpfohWpcodplmQpncpfnhpXnp\Udpcnkpfnhpcmk[pHoplocpZip`bpV
kopgop\U]pjnfpTmphaplbfpgopajpgbpYblpgolWpnpdnkpjnpkmplnphnlpgmpg_lpeo
\Upk_p^_pl_peolpdipcopfopgipYip\mp`mWphnlpgmpndpcnpcmhpojp\ipdilpgolpUpg_lpgnpXnpkmk[
+p]njpjmhpjnp D/[p e_]peipjilp dalp ZnepknpYmlpgnp ncphmlp apjolp lopc_pkopjm]pfmlp cnpfnjp Sknlpdmp`m
\nkpZnpYmlp`mkphaSpeopdiplipnjpgnpncpfnhpapjblpToWp`bpkopgoplopc_pkopjm]pfmlpcnpfnjpeoplijp\ipjopkilpV
golp`mpkmpdmpgnpakpcopeopZiphok<pgapYoplilWpgapYopgopapjoplilphaSpeopjolpfopdipdipkopdilpgoWp\UdpcnpkmjpV
fnhp mdpcnplnlp ajp\bplblp ZnXpknpdmplmlp Zahp oepkilpcipjip Xnp op`okpcipjip Zmp]mpfm[p Pbp op`okpciWp npdnpkml
hoRpkopfopliepjop gi^p g_lpeoWp hmp^mepjnp ZnXpknp opkopdilpgophmWp apjopeilp \npjmp^mpfmplnp ncphmp npgnlp gi^
hap^bjpjokpjopapjopeilphnlpgmpdmpopkopdilpgophmphokp^ipjihpjipncphmpempXnp`oYpjolpcipeip]opeiQpjopciSphapSokpV
copkohWp\nkpZnhpjmpYmlpZmp]mpfmlpgnplopc_pkopjmdcpjnpkmp]opeiQpjocpfi^pcik[
8opc_pkopjm]pfmlpkapfolpgophmpnlpUplnfpjmpcnfpdmjpTmpdmp@pfmpjnp=apjoOgik[pGocpcop`mpko]pop`okpV
cipjipajpdopgoWp=apjopajpfopgolplopc_pkopjm]fpajpfo]pgipgnplnp`mpjmk[p=apjoOgoWpD/[pe_]peipjilpgmpYnk
Ulpgnp\npjnlpdoplocpZipjopkip\mp`mphnlpgmpZopYiplilpQokphilpgoepgi[pJopSmpcopjm]pfmlpeopkocpcipYip_pknpcmpV
Tmp\_Zpjnkpgnphmp\npjm^pfnphopgokWpaplblpcnpfnpjmlpgnphmpgnXpkmfpTmpeoplilpXnpemplnpnlpo]p`bphopV
gokpgop\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjopkipmpZmplnpd_pk_hpjnpgmpYmpeahpdbjpjbhWpeahpdblpjbhpXnpZopknpdm]pjmpV
YmlpgnpQokphilpgoepgi[p?p`mkp\U]pjnfpTmpapjopkohphnlpgmpdmepjnpgi^pg_lpeopopkopdilpgophmpfnpdopQnpV
lmlp\mcpcmhpZnpopZijpgipYipliWp`bplblWphopSmpcopjm]pfmlpeopkocpcipYiWpeop`olpTipjo^pfopXnpeoplijpdopfopji
`mpjmlZpcnlphoeplohpjolpgipYipliWp`mpjmlZpeapjbepjopgnpYmjpopfopdn]p\mpjnpkmepjnpQokhpncpfnpenp`o^pjopV
fi^pci[pPbpeop`olpTipjo^pfophokp^ipdilpgop`bpjop`mjpgmpYmpZUp]_fpgnpemplnp=apjoOlilplopc_pkopjm]pfmpV
lmlp gokpjihpjopkiepjop dophocpjolpfi^pci[p PbjpgbpYbp ZUp]_fWp gapYop `mpjmfpjnpkmlpgnp eop^oplolp \npjm^pV
fnpjnpkmlp emplnp fnphoplmhp `mpZmfpgnp hopcnp\apkmp]np npgmpjmSp dipliQpjolpgipkipjopkohp caSpjbfpdojp opjoplo
ohpcopkijpfopdipajpgb[pPmpjmpfmlp\npjmp^mpfmpfogpgnplmlpdikpjopkipliplopdijp`mpknkp`mpknkpopZipYopZiphopkipV
eakpdoWp`mpjmpfmlpeUlpcnpfmpcaSpjbfpdojpopjoplopbep\bpjolpgipYilpgoWp`bphn]pmlpdoplilpcaSpjbfpdoj
goXpkoplip^iplilp \m]pjnpkmplmp opZipYop ZiphopkopTohpcip =apjoOeop \Upkn[p Pbp hop`op fopcnkpeopjmdcp ojp\ipjopV
foepjopaWpmlpdolpgoXpkoplip^ipXnpnepjnpfmplmpgnpgapYb^pcolp\njpfnWpgapYopdilpgopXopkapjolpUp]njpV
jmhpjnkpjnWp dapeopZnphmfpjnp opZihpjipeakpgb[p >iSphip M@pfnhLcnp Zm]pgmpYmp e_hpdnhp Qipkilp bdpcopdiplil
hnlpgmp`op`opdip\mp`mpfopYopkopgolp`a]pfop`mkpnXpgnpZapTbhpjopkiepjop`mkpjmhpcnpeop^opfopdiWphop`opV
dop`opjipYipXnpmjphnjpjmpYmp\mp`m[pNeplipeohpjop^ipfipM>aSpkohLgopZm]pgmpYmphUpenp\npjmSpenkpjnp^nlp^npV
RmkpjmphoRpkopfoplilpdaplblpgop^nRpknpgUlpfnpdmepjnpgnp\Udpcnpkmk[pPbphop`opfopcnkpeopjmdcVfnphopV
lmhp eohpjop^ipfip M@pfnhLcnphmp e_hpdnhp Qipkilp bdpcopdiplilp fapgnklp Qipkilpjopkop hokp^ip Ziphip^ilpgoW
dUpl_SpeaphapjolpndphmpQipkilpjop`mkpjmhpcnphnlpgmpdmplmlpgnpeahpapjbp^bepjoWpgnpYmp^mpfnpgmpknlpfnpen
hopgokpXopkik[
=apjoOeop\UpknpdoplocpZipgop`mkpgapYop`mpjmfpTmpdmp\mp`mpajpfopjiepgi6pfmhpkadphaSpXnpln^pcnpV
kmepjnpRnkp^npempopko^pcikpfopjiWp\U]pjnfpeoSpfopjiWpjop`apkopcbpXopkilpgophmp`mkphmfpeopTipeopgopQmpV
Güz ‘10
21
“Tolstoy’un yapýtlarýnda, baþkahraman öbür
kiþilerin kendisinden edindiði görüþ çoðulluðu içinde tanýtýlýr. Tolstoy bir
kiþiyi tipleþtirirken, öbür
kiþilerin, yargý verme ya
da deðerlendirme yoluyla, bu kiþi üstüne daha
önce belli etmiþ olduklarý
ayrý ayrý izlenimleri bir araya getirir. Böylece biz
burada bir kiþinin öznel
olarak deðerlendiriliþinde, nesnel bir deðerlendirme ile karþýlaþýrýz; çünkü bu kiþinin tanýtýlýþý çok
yanlý, dolayýsýyla þaþkýnlýk
verecek biçimde eksiksizdir artýk.”
T
olstoy, çatýþmanýn temeline ahlaki olaný
koyarken, ayný zamanda
özel mülkiyet ve sömürü
üzerine kurulan bu toplumsal sistemdeki yerleþik ahlak anlayýþýnýn da
artýk kullanýlamaz, toplumun ve bireyin yaþamýnda herhangi biçimde iyi
bir þey yaratamaz olduðunu görmüþ, mahkum
etmiþtir. Ona göre bu
ahlak anlayýþý insanýn
doðal haliyle uyumlu olmadýðý gibi, tarihsel-toplumsal koþullara göre þekillenen bugünün toplumsal iliþkileri doðal olmaktan çýkmýþ, kullanýlmaz hale gelmiþtir. Deðiþim artýk kaçýnýlmazdýr.
Ýþte Tolstoy’un tarihsel
olaný algýlayýþý buradan
gelir.
]mhpZmp\mp`mpcaSpjbfpdojpd_pknpTmp\U]pjnfpojpciplopopjiSpdaplbZpjopkipliphoepgncpfnpjmWp`UepjnpjmhpjnpmlpV
dolpgoXpkoplip^iplipXnpcaSpjbfpdojpmpjm^phmpjnpkmplmlplnpgnlpjnpkmplmWpRolp\mplnpgnlpjnpkmlpRolp\mpdapV
lbZpjopkopeajpoZpcipYiplip\UdpcnpknlphkaplapjapCmhphopeicpco`pjapjopkip\mp`mp`blpjopkip\Udpcnpknp`mjpfnpV
jmepgm[pPbpopfoZpjop=apjoWpnpjmlpgnphopfnpkopdiepjop'kolpdi]pcaSpjbpfbplbp\U]pjnfpojpciplopopjik6
M>aSpkohLcophopfnpkop'kolpdi]phUpe_plnpXnphUepj_pd_plnpapgohpjoplik6paplbp`_pc_lp`_pc_plnpgopV
kojpciSWp cbpcbpTbpjo^pcipkolp h_pZ_hp f_jphmpencp cbcphbpdbWp enpcnkpdm]pjmhpjnpkmp mpZmlpgnp nlp ophijp ojpfo]
TmplopencpjnpkmWpXoRp^npcmWp^nRpXnpcmWpeahpdbjpjbpYbpXnpopTipfopdi]pjipYiepjophoepgnpgnk[p=apjoOlilphoRpV
kopfolpjopkipapjbfpjbVapjbfpdb]peolpjopkiepjopXnpkmjpdnpjnkpgnpmpZmlpgnp`bpjblpgbhpjopkipZnXpknplmlpXn
daepgolp\npjnlpUp]njpjmhpjnpkmlpdcopcmhWpgnpYm^pfn]Wpfnphoplmhp`mkp_pk_pl_papjopkohpXokpgik[pPbplnpV
gnlpjnpcaSpkohpcophoepgopopjiplolphopkohpcnkpjnkphnlpgmp\nkpZnhpjmhpjnpkmpmpZmlpgnpgnpYmjpgmk6paphopgok
fnphoplmhpXnpaphopgokp`opdmpcnpmlpgmkp\nplnpknhpZmp]mjpfm^pjnkpgmkphmWpaphbpebpTbWp\nkpZnhphmp^mpjnk
enpkmplnWpopgnpcopalpjopkilp`mpknkphopkmphopc_pk_epjnp`o^p`op^ophopjik[
8oploOgop hopfnpkop `bp hn]p `bkpCbpXop caSpjbpfblp ]mkpXnpdmlpgnp enplmpgnlp akpcopeop Ziphol
j_fpSnlpjmpYmWp opdopjohpjipYip Xnp Z_pk_pfnpemp hoepgop opjik[p Neplip ]opfolpgop hopSmpcopjm]pfmlp hopgil
`npgnplmplmplopdijpfnpcopjo^pcikpgipYiplipgoWpcaSpjbfpdojpSmpkopfmpgmlpcnpSnpjnpkmplnpe_hpdnjpfnplmlpeapV
jbplbpQbpRb^pcop`bpjolp`mkpe_hpdnhpdadpenpcnpQopRmp^npdmplmlpRopeopciepjop`mkpjmhpcnphoepgnpgnk[
:nkpfmplojOgnphopfnpkop`bphn]pm^pZmpdiplipQiplilWpUp]njpapjopkohpgopfopgnlpm^pZmpjnpkmplmlp_pV
]npkmlpgnpgmk[pPbp\_Zpj_pnpdnpkmlpgnp=apjoWpm^pZmpdiplipQiplilpmpZmlpgnpeop^opfopeopfoRphbfpnpgmjpgmpV
Ympmlpdolpjihpgip^iphap^bjpjokplnpgnplmepjnplopdijpRoepXolpjo^pcipkijpgipYiplip\U]pjnkpUpl_plnpdnpknk[pAopV
kopTihpm^pZmp`opkophopjopkilpgophojpholpm^pZmplmlpenpkmplnpeopcohpgopRopdapYbpfopgolp`mkp`o^phopdiplil
g_p^_SpeocpcipYipliWpdipTohpcolpdapjbhpgopRmpopjiplopfopeolpgopkopTihWpRopXopdi]pfopgnlp\opjnpkmpjnpV
kmlpgnp\nlZphopgilpXnpnkphnhpm^pZmpjnpkmlplnpknpgnepdnpZipkijpZiSpjohpZopji^pfohp]apkblpgophopji^pjopV
kipli6pemplnpapgopkopTihp`opkophopjokpgopojcpojpcop_dcp_dpcnpbpebpfopeopZopji^pcihpjopkipli6pgnpQopjokpTo
hoeplopcijpfohpcolp`ipkophilpcopgiplipknlp\mplmp`mpjnpXnkpfnpenlphoRpXnpgmpenpmpZmpjnlpdipTohpdbpjopkiW
fopo^p\_pl_plnpgnhpmpgopknpnpgnpTnhp`mpnhpfnhpeopgop`mkphoZpSopcopcndpmpZmlphopgilpjopkilWphi]pV
jopkilpX_pTbcpjopkipliplopdijp`_pe_hp`mkpmYpknlpcmepjnplnQpkncpncpcmhpjnpkmp`ohphopjopdocpcihpjopkipli6pZopV
fbkpXnpSmdpjmhpmpZmlpgnphmpdaphohpjopkiWpcalpjokpTophUpf_kpZiphopkolpfopgnlpTmpjnpkmlphi^p`apeblpV
TopeophopTohp`mkpSokpZophUpf_kp`bjpfohpcoplopdijp]akpjolpgihpjopkiplipXnpZapYbphn]p`bpjopfopgihpV
jopkiplip`_pc_lpoepkilpcipjopkiepjop\UdpcnpkmkphnlWpaphbpebpTbpebWpopgnpcoWpo]pdalpkopSocpjohpXnpknpTnh
apjolpmdpeoplopRop]ikpjokp\mp`mpgmk[
=apjoWpD00&Ocnpeo]pgipYip`bpnpdnpkmlpgnWpfopgnlpTmpjnpkmlpeop^opfipliWpdolphmpaphbpkblpToplipV
lipopTipcolWpeopkopdiplopcb]p`opdolp`mkp_dpjbSpjopeo]pfi^pcik[pPbp_dpjbSp`mpjnpknhpdnpZmjpfm^p\mp`m
gbkpdopgoWpeop]opkilpopfopTip`bpgnpYmjpgmk[pHoplocpZiplilpnpdnpkmphopjnpfnpojpfo]pgolpUlpTnpeoSpcipV
Yip\U]pjnfpd_pknpTmlpgnp`m]p]ocpcoplihpajpgbpYbWpeop^opgipYipopTipjokWp:nkpfmplojOnp`UepjnpeolpdipV
fi^pcik[p=apjop:nkpfmplojOmpeo]pfopeopRop]ikpjoplikphnlWp`mkp`mpjmfpTmp\mp`mWpnpjmlpgnppgnQpcnpkmVhopV
jnpfmepjnpjop`apkopcbpXopkop\mpgnkp\mp`mpfopgnlpapTohpjopkiplop\mpgnk[pB^pZmpjnkpjnp`npkop`nkpfopgnlpapV
TohpjopkiplilpapRnSpoZpoYp]ilpgolphopkolpjihp\opjnpkmpjnpknpmplmpeakWpalpjokpjopSmdpjmhpmpZmlpgnphmpRopV
Xopdi]WpgopkopTihp`opkophopjokpgophopjipeakWpZopfbkpjbpdaphohpjokpgopalpjokpjop`mkpjmhpcnpha^pcbpkbpeak[
;opgnlp apTopYiplilp ToplopXokp g_pg_pY_epjnp `mkpjmhpcnp eopcopYilpgolp QikpjipeakWp m^pZmpjnkpjnp `mkpjmhpcn
T_pkbQpjopkilp opkopdilpgop ha^pcbpkbpeakWp fnepRoplnpjnkpgnp `mkpjmhpcnp mpZmpeakpgb[p =apjoOlilp cbcpcbpYb
lacpjokpgolpolpjop^ijpgipYiplop\Upknpeop]okWpbp]blp`mkpd_pknpalpjokpjop`mkpjmhpcnWpalpjokp\mp`mpeop^opV
eiSWpalpjokpjopXophmcp\npZmpkmSphaplbp^opkohpfopgnlpm^pZmpjnpkmplmphnlpgmpeop^ofpjopkiplilpmpZmlpgnpXn
eophilpgolpcoplipfopeopZopji^pfi^pcik[p=opcnlp`bplnpgnlpjnpD0-2pfopgnlpTmpjnpkmplmlpapbpfbcpdb]
`o^phojpgipkipdiplipnjpjnpcbpcbpjopTohphopgokpdapfbcpolpjopcop`mjpfm^pcmk[
=apjoWp:nkpfmplojOgnphnlpgmpkapfopliplilp]mkpXnpdmplnpZiphok[pBpZnkpgnlpeoSpcipYip\U]pjnfpjnpV
kmepjnp Zahp Tolpjip `mkp Zmp]mpfmp `op^opkik[p NlpTohp 8opc_pkopjm]pfmlp hnlpgmp gokpjihpjopkiWp =apjoOlil
hnlpgmpnpdnkpjnpkmplmlp`op^opkipdiplip`ojpcopjok[p:nkpfmplojOgnpolpjopcipjolpRmphopenWphnlpgmp`_pc_lpdnj
\nkpZnhpjmpYmpmpZmlpgnpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojp`_pe_hpkndpfmlpmpZmlpgnpenkpjmpenpkmplnpapcbkpcbpjopfopV
fi^Wpoepkip`mkpenpknphalpfb^pcbk[
:nkpfmplojOgnpZmp]mpjnlp`_pc_lp`bpdipkopgolpmlpdolpjokWphopgipliWpnkphnpYmWpZapTbpYbWpeo^pjipV
diepjopenpkmlpojpcilpgolpnjpjnpkmepjnphop]iSpenpkmlp_dpc_plnpZiphokpgihpjopkip`mkpSokpZophUpf_kphopgok
`mpjnpgnpYnpknpdopRmSpgnpYmjpgmk[pP_pc_lphmpcoSp`apeblpTopm^pZmpjnpkmp`bpgbpkbpfop\npcmpknlp\_p]njpapV
jolplnpXokpdopnjpjnpkmlpgnlpopjolWplnpo^phoplnpdnXp\mpenpenkp`ipkohpfopeolWpalpjopkipcofp`mkpRoepV
XolpgnpknpTnpdmplnpg_p^_pknpTnhpmZp\_pg_pjnpkmepjnpRopknphncpncpfnpenp]akpjopeolphopSmpcopjm]pfmlphnlpV
22
Güz ‘10
gmpdmpgmk[pJmpcoSpcophmpfopgnlpapTopYiplilpoYp]iWpopgnpcophopSmpcopjm]fpToplopXopkiplilpoYp]iepjopU]pgn^
\mp`mpXnpkmpjmk6phopSmpcopjm]pfmlpapgaepfohp`mjpfn]phkpRikpdiepjoWpap`_pe_hpm^pcopRiepjopm^pZmpjnpkm
lopdijpebcpcbpYbplbp=apjop^Uepjnp`npcmfpjnkphmpcop`ilpgo<
M$[pPUepjnpTnp#oQcp`mkpdalpkophmpUpY_pl_pmpZmlpRopknphnpcnp\nZpcm[p;opgnlpTmpjnpkmpapTopYil
gnpkmlpjmhpjnpkmplnpmlpgmpkmpeakWpRnSpoeplipoZp\U]pj_pj_hpjnpgopRopQo]pjoWpgopRopQo]pjopopgofpempeakpV
gb[pKopkifpdopocp`apeblpTopRmZpgbkpfopgiWpZ_lph_pToplopXopkilpgnXpoYp]ip`_pc_lpg_lpeopeipeopV
jopeiSpebpcop`mpjmkpgm[L
;opgnlWp njp`ncpcnp mlpdoplilp gapYoepjop f_pTopgnpjnpdmlpgnWp mlpdolp copkopQilpgolp Xnp gapYopei
halcpkajpojpciplopojpfohpmpZmlpeopSijpfi^pcik[p=apjop`bpfopgnplmpToplopXopkop`nlp]npcmkphnlWpodpjilpV
gopenkpgnlpenpknpXbkpgbpYbWpRopXopeopbpZbkpgbpYbphopSmpcopjm]pfmlphnlpgmpdmpgmkpa[pPbplophokp^ipV
jihWpmdpeolpdipkopdilpgophocpjnpgmpjnlp;apbpRopbpbdpcoplilp_Zplnpdmjpfopgnlpm^pZmpdmp`mkpopmpjnplmlphipV
]ipapjolphopkipdiplilWpmdpeolp`odpcipkijpgihpcolpdalpkopcnhpkokpfopgnplnpmplmp^mWpRnfpdapeopZnphmpfml
Rnfpgnpeo]p\ipeopcndpjmfpapjbp^blphnlpgmpdmpgmk[
Knpkmp\njpfm^phnlWphaplbplblpgip^iplopZihpfopSopRopdiplopgnpYmlpfnpgnlp\npZnpfnpenpTnpYm][
8npeop]ihphmp72D2p>_kphmpenOdmlpgnp`bpToplopXokpgopoepliWpm^pZmpdiplipQiplopeo]p\ipeop`apeblpnpV
Ymlp UpY_pg_p gn[p D0-2p 'kolpdoOdilpgophmp XoRp^mp hopSmpcopjm]pfmlp fopgnlpjnpkmepjnp 72D2p >_kphmpV
enOdmplmlp fopgnlpjnpkmp opkopdilpgop m^pZmp diplipQip opZipdilpgolp RmZp`mkp Qokhp eah[p HopgnpTnp ?pTohV
>nfpfb]popkopdilpgophmp-poepgop)2OcnlpQo]pjopfopgnlpm^pZmpdmp\kmp]bpSocpjopfopdipeopgop\UpZ_h
lnpgnplmepjnp Ropeopciplip hoep`ncpcm[p Nepjokp UlpTnp =alp\bjpgohVJopkopgalp fopgnlp apTopYilpgophm
\kmp]bpSocpjopfopdilpgopMhoep`apjolLpfopgnlpTmpjnpkmlpTnpdncpjnpkmplmp`mpjnpZiphokcpfohpcolpXo]p\nZpV
cmhpjnpkmpencpfmpeakpfb^p\mp`mWp`o^p`ophoplilWpM`bpfndpjnpYmlphopgnpkmlpgnp`bpXokLpdU]pjnpkmWpm^pV
ZmpjnpknWpeo]p\ipjopkiplop`apeblpnpYnpknhpoZphojpfopeopXnpUjpfnpenpgnpXofpncpfnpjnpkmplmpUpY_cpj_pV
eak[p=apjoWpdolphmpD7&peijpUlpTnWpdadpeopjmdcpm^pZmp@pcmpnlplnOlmlpoYp]ilpgolp`o^p`ophoplopTnpXoS
Xnpkmpeakp\mp`mpgmk<pM>olpkipgolpXnpTnlplncpcnlpdU]pnpgmlpTnpenphopgokpUlpTnp`bp`nkp`ocpg_lpeopV
eipg_p]njpcnpjmf[L
=apjoOlilphnlpgmpeop^opfilpgop`m]p]ocpcoplihpajpgbpYbWpcoplihpajpfohpjophojpfopeiSpf_pgopV
Rmjp ajpgbpYbp MAknepQbdp ?pjopeiLWp `mkp `o^phop npdnpkmp mpZmlp aplop npdmlp hoeplopYip ajpgb<p :nkpZnh[
'kolpdi]pakpgbpdblpgopdipkopgolp`mkphopkokp\oRpdbp`opeipapjolpKopRbpgmpopdijpjipK_]p`op^ipAknepQbdW
`mkp`o^phopdbp`opeilpZUpSnpocpcipYiphmpfmpodphnpkmp`mjp\mpjnpkmlpeop]ipjipajpgbpYbp`mkpnXpkohplnpgnplmepV
jnpTopdbdpjbhpjopdbZpjoplik[p'kolpdi]pakpgbpdblpgopXnphopfbpapeblpgopndpcmpkmpjnlpKopRbpgmpg_^pfolpV
jipYipXnp^apXnplm]fpk_]p\okpjopkiplilpgopncphmpdmepjnWpK_]p`op^ipAknepQbdOblpjnpRmlpgnpapjolphoplicpV
jokp \m]pjnplmSp eahp dopeipjopkohp eokp\ipjolpgipYip gopXop daplbpTblpgoWp e_]p`op^ip dbZpjbp `bpjbplbS
foRphbfpnpgmpjnpknhp]mlpgoplophopSopcipjik[p?pjopeilpoepkilpcipjopkiplipcnpdopg_pQnlpUYpknplnlp@pfmpjn
=apjopapjopeopf_pgopRopjnpnpgnkWp_dpc_pl_lpUkpc_jpfnpdmplmpnlp\njpjnk[p:op]npcnpjnkpgnpeo]pgipYipeop]ipV
jokWpTbfpRbkp`o^phoplipXnpgmpYnkpgnXpjncpeUplnpcmpTmpjnpkmepjnpeoSpcipYip\Upk_^pfnpjnkpXnpgopXoplil
enplmpgnlp\Upk_jpfnpdmpmpZmlpXnkpgmpYmpidpkokpjipf_pTopgnpjnpjnkpdaplblpgopgopXopenplmpgnlp\Upk_pj_k[
K_]p`op^ipAknepQbdp`npkopocpnpgnkWpmpcmp`opkipmpopgnpnpgmpjmk[
P_pc_lp`bpapjoepjokWpM:nkpZnhLpkapfoplilpgophmpRmphopenplmlp\npjmp^mpfmepjnplnpknpgnepdnp`mpV
knp`mkpUkpc_p^npTnhphopgokp`nlp]nkpjmhp\Udpcnpkmpeak[pJmpjmpdnpenpopmcpgmlpcnpfnpjmlpgnpnpYmpcmfpXnpknl
aphbjpjokpjopjopmhpgnXpjncpaphbjpjopkipopkopdilpgophmpnpYmpcmfphoXp\opdip_p]npkmlpgnlpcaSpjbfpgophmp\npkmpV
TmpjmpYnpXnpgmlpdnjpUlpeokp\ipjopkoWpapkopgolpgop`bkpCbpXop]mplmlp\npkmpTmpjn^pfnpdmplnpapgohpjoplikpkapV
fol[p)V0peo^pjopkilpgopdophocp`mkpnkphnhpZapTbhWpnpYmpcmfp\Ukpg_pY_phmpjmpdnpaphbpjblpgoWphnlpgm
eopcohpapgopdilpgop`mkpkopRmSpcopkopQilpgolpcnpTopX_]pnpgmpjnpknhpXoRp^mpTnpUjpg_pk_pj_k[pPbpojpZohpZo
dopSihpjihpXnpXoRp^ncWp`m]p]ocphmpjmpdnpcopkopQilpgolp\m]pjnplmSp_dpc_pUkpc_pj_k[pHbZpgopZapTbpYbl
gopeipdip apjolp Xnp jopmhp gnXpjncp aphbpjblpgop Zopjip^olp `mkp KopRbpgmp UYpkncpfnplmlp _p]npkmplnp opcipjik[
+YpkncpfnlpfoRphbfpnpgmpjmSp]mlpgoplophopSopcipjik[pNpmpjnpdmpXnpZapTbhpjopkipgopcofp`mkpdnpQopjnpcn
Xnpeiphipfopd_pk_hpjnplmk[p=apjoOlilpAknepQbdpapjopeilpgophmpkapj_pl_WpkapfolpgoWpemplnpjopmhpgnXpV
jncpaphbjpjopkilpgopZopjip^olp`mkp`o^phopUYpkncpfnlp_dcpjnplmk[pHikQp`bplnpgnlpjnphmpjmpdnWp`bpUYpkncpV
fnplmpgnpcaSpjbfpgolpgi^pjopeopkohpajpfo]p]bjpf_peopSok[pNpfopeijpjokpdalpkopgopajpdoWpf_pV
TopgnpjnpgnlpodpjopXo]p\nZpfnpenlpUYpkncpfnlWpM:nkpZnhLmlpopZipYopZihpfopdiplipdoYpjok6peokp\ipV
jopfopenplmpjnplmkWpdbZpjbpmpjolpnpgmpjnlpUYpkncpfnlp`npkopocpnpgnkWpmpcmp`opkipgopmpopgnpnpgmpjmk[
PbkpCbpXop]mWpgnXpkmfpTmpajpgbpYbpgUplnfpgnWpnpYmpcmpfmlphmpjmpdnplmlpXnpgmplmlpnpjmlpgnlpopjilpV
fopdiplipdopXblpgb6pgmlpdnjp\npkmpTmpjmpYmlpopjihpjo^pcipkipTipjipYiplilphokp^ipdiplop`mpjmpfmpXnpoepgilpjolpV
fopeip haepgb[p Bhpcmpgopkop \njpgmpYmlpgnp gnp jopmhp gnXpjncp aphbjpjopkiplip hbkpgb[p Npfop hipdop d_pkn
Güz ‘10
23
G
erçekçi sanatý
irdelemeye
baþ la dý ðý mýz dan beri bütün gerçekçi
sanatçýlarý yaþadýklarý çaðýn sosyal koþullarý içinde þekillendiklerini; onlarýn bilinçlerinin de bu
toplumsal-tarihsel koþullar içinde þekillendiðini
gördük. Bu nedenledir
ki, bu tarihsel-toplumsal
koþullarýn henüz tam olarak geliþmediði koþullar
altýnda bu sanatçýlarýn
da yanlýþ ve eksik sonuçlara vardýðý, kapitalizmi
pek çok yönden eleþtiriye tabi tutmalarýna raðmen, hem deðiþimin nasýl olacaðý hem de bu geliþimin yönü konusunda
doðru bir sonuç çýkarmadýklarýný belirttik. Onlar, kapitalizmin insani
olmayan özüne karþý çýkanlarýn sesi olmuþlardýr.
Onlarýn eserlerindeki ortak öz, burjuva ideolojiye karþý oluþlarýydý. Kendi gelecek tasarýmlarýnýn
bütün yanlýþlarýna karþýn, sanatlarý, bu nedenle demokratik bir öze sahip olmuþtur.
Z
ola,
1848
dev rim le rin den sonraki
dönemi, özellikle de
1871 sonrasýný aktardýðý eserlerinde, burjuvazinin devrimi bastýrdýktan sonra devlet gücüne dayanarak sermaye birikimini nasýl
yoðunlaþtýrdýðýný anlatýr.
dalpkoWphnlpgmpnp\npfnlpjmpYmplmphapkbpfohpmpZmlp\npkmpTmpapjolplnpXokpdo
RnSpdmplnpenplmpgnlpdopkijpgiWphmpjmpdnepjnWpgmlpjnpb]pjo^pciWphmpjmpdnpenp`oYpV
jipgmlpcnpfnpjmlpgnpnpYmpcmfpXnpknlpaphbjpjopkilpQopopjmpenpcmplnpmp]mlpXnkpgm[
=apjop`bpkapfoplilpgoWp`bkpCbpXopdiplipQilpXopocpncpcmpYmpopgmjWpnp^mcWpU]pV
\_kp caSpjbfp g_p^_pl_lp eiphipjip^ipli6p `bplblp enpkmplnp `bkpCbpXop]mplml
hnlpgmp dipliQpdojp Ziphokpjopkiplip hapkbpfohp bYpkbplop QnpapgojpjnkpjnWp hmpjmpV
dnepjnWpgmlpjnpXnpgmlpdnjphbpkbfpjokpjopenplmpgnlpb]pjop^opkohWpRojhpeipV
YilpjopkipliWpgmlpdnjpUlpeokp\ipjokpjoWpga\pfopjokpjopbpeb^pcbpkbSpoRpfohpV
jo^pcipkip^ipliWpTnpRopjnpcnpfoRphbfpnpgmp^mplmpolpjopcik[p=apjoWpZUp]_pf_pjopV
mhp npYmpcmfp Xnp oepgilpjolpfopgop `bpjbk[p ?epdop `bp nhpdmhpcmk[p 9_lph_
`bkpCbpXop]mplmlpgnXpkmfpTmpZopYipdaplopnkpfm^Wpokpcihp\npkmpTmpjn^pfm^pcmk[
5opmpdm]fpXnpoepgilpjolpfopgnpYmjWpaploWpojcpdipliQpjopkilp`apeblpnYpfnpV
dmplmWphopgnkpTmpjmpYmphop`bjpncpfnpdmplmpUpY_cpjnpenlpgmlpXnpgmpYnkp\npkmpTm
hbpkbfpjokp \npknhpfnhpcnpgmkWp alpjopkip enplmpgnlp \UpknpXnp ZopYikpfi^pcik[
B^pcnp =apjoWp `bpkopgop cbpcokpjip `mkp copkmRpdnjVcaSpjbfpdojp `ophi^p opZipdiplo
dopRmSpgnpYmjpgmk[p3opkmdpJapf_pl_WpMhapf_plm]fpRopeopjnpcmplmLpRopeopV
jncp ajpfohpcolp ZiphopkiSp npcnVhnpfmpYnp `_pk_lpg_pknpknhp MSkapjnpcnkp hapV
f_plmdcp RopknphncLp Ropjmplnp \npcmkpfm^p ajpfopdiplop koYpfnlp =apjoWp `b
`_pe_hp copkmRpdnjp apjopeip gaYpkbp ojp\ipjopeopfopfi^Wp ap Zahp U]pjnplnl
fbcpjbpXnpU]p\_kp\npjnpTnpYmlpSkapjnpcokpeopcopkopQilpgolphbpkbpjopTopYipli
\Upknpfnpfm^pSkapjnpcokpeopeop`oYpjolpfopfi^pcik[
=apjoWpD0*0pgnXpkmfpjnpkmlpgnlpdalpkophmpgUplnpfmWpUp]njpjmhpjnpgn
D0)Dp dalpkopdiplip ohpcokpgipYip npdnkpjnpkmlpgnWp `bkpCbpXop]mplmlp gnXpkmpfm
`odpcikpgihpcolpdalpkopgnXpjncp\_pT_plnpgopeoplopkohpdnkpfopenp`mpkmphmpfmplmplopdijpeapYblpjo^pcikpV
gipYiplipolpjopcik[pNkpcihpdnkpfopenplmlpeopSipdilpgopeopXo^peopXo^pgopajpdopakpcopeopZihpfopeop`o^pV
jopeolpXnpRnkp\npZnlp\_lphnlpgmpdmplmp`npjmkp\mlpjn^pcmpknlpenplmp`mkpeUplnpjmfpXokpgik[pPbkpCbpXo
diplipQilp Rnkp gnpgmpYmplmp enpkmplnp \npcmpknlp gnXpjncWp Rnfp dUpf_kp\npjnkpgnp Rnfp gnp oplopXopcolpgo
dnkpfopenplmlpmRpcmpeoZpjopkiplop\Upknpg_p]nlpjnlpfm^Wpdnkpfopenplmlpnfpkmlpgnp`mkpoep\icpapjopkoh
Xokpgik[p =apjoOlilp \UdpcnkpgmpYmp hopSmpcopjm]fWp cnphnpjnp diZpkopfohp _p]npknp apjolp hopSmpcopjm]fpgmk[
=apjoOlilpnpdnkpjnpkmlpgnpdnkp`ndcpknphop`ncpRopjnlpXopkajpfohpjop`npkop`nkWpokpcihpdalpgnfpjnpkmlpV
gnpgmkWpaplblpenpkmplmpopjopTohpapjolpcnphnjpXnpcnphnjpTmpknphop`ncpgaYpfohp_p]npknpgmk[p?plblpkapV
folpjopkilpgophmp`olphoWp\nplm^phmcpjnpjnpkmlpeop^opfiplipncphmpjnpfnpenWpalpjopkilp_dpc_lpgnpXnpalpV
jokpgolpoepkip`mkp\_ZpapjopkohpRopknphncpncpfnpenp`o^pjopfi^pcikpokpcih[pAopRopUlpTnphmpgUplnpfn
U]p\_papjolpcnhpcnhpmp^opgofpjopkiplilWp`_pe_hpeopcipkifpTipjopkilpopeohpcophopjop`mjpfnhpmpZmlpZnpXmkpV
gmhpjnpkmpgapjoSpjopkilpenpkmplnWpokpcihp`olphopZmp]njp\npjnpkmWpkopSakpjopkipXnpRnpdoSpjopkiWp`olphoplil
`oYpjolpcipjopkipXnpknpQnpkoldpjopkip\nZpfnpenp`o^pjopfi^pcik[pHnkpfopenplmlp\_pT_pRnkpenkpgnpnp\npV
fnlpjmpYmplmphbkpfohpcoWpfopgnlpjnkWpQo`pkmphopjokWpgnpfmkpeajpjopkipdopgnpTnphnlcpjnkpgnpgnpYmjWphikpV
dojphnpdmfpjnkpgnpgnpeoep\ilpjo^pfopeop`o^pjopfohpcopgikpokpcih[p;opjmpdnkpfopenpXnpcnphnjpeopXo^
eopXo^pnp\npfnlpjmpYmpnpjnp\npZmkpfnpenpgaYpkbp\mcpfnhpcnpgmk[
=apjoWp hopSmpcopjm]pfmlp \npZmkpgmpYmp `bp gnpYmp^mpfmp dn]pfm^Wp opfop `bp `mpkmphmpfmp eopkopcolp npV
fnhpZmpeipYilpjopkilpmpZmplnpd_pk_hpjnlpgmpYmphakphblZpdnpQopjnpcmpXnpeiphipfipgop`mkpZahp`apebpcbepV
jopeophilpgolp\Ukpf_^pc_k[pJnlpgmpZopYiepjopmjp\mpjmpSnhpZahp^neWpaplblphndphmlp\U]pjnpfmlpgnl
hoZpfopfi^pcik[p NlpTohp `blpjopkip ZUp]_fpjnpfnpgnp Xnp Znpjm^phmpjnpkmp opZipYop ZiphokpfopgoWp `mpkneV
caSpjbfpopkopdilpgophmpgmpeopjnhpcmhpmpjm^phmpemWphokp^ipjihpjipncphmpjnp^mpfmpZUp]_fpjnpfnpgnp`op^opkipdi]
ajpfb^6phnlpgmplopc_pkopjm]pfmplmlphipdikpjo^pcipkipTipncphmpjnpkmplnpgnplmepjnWp\nkpZnpYmlp\nkpZnhpZmp`mk
ZUp]_fpjnpfnpdmpenpkmplnWpcofp`mkpfnphoplmhpojp\ipjopfoepjop`op^opkipjip`mkpQapcaYpkopQiplipXnkpfm^pV
cmk[
=apjoOlilp hopSmpcopjm]pfnp npjn^pcmpknjp eohpjop^ipfip lnpgnplmepjnp `npjmkp\mlp apjolp gnpfahpkopcm]pV
fmWpRnkp\_Zpj_pdoplocpZipgopajpgbpYbp\mp`mpalpgopgop`npjmkp\mlpapjolp\U]pjnfpXnpojp\ipjopfopenpV
cnplnpYmWpeop^opgipYipZopYilpcnpfnpjmlpgnpenkpopjolpnpfnhVdnkpfopenphokp^icpjipYiplip\UkpfnpdmplmpdoYpV
jopfi^pcik[pNlpTohp`bplblp\nkpZnhpolpjopfipliphoXpkopeopfopgipYipmpZmlWpmlpdoplilpmlpdolpcopkopQilpV
golpdUpf_pk_pd_pl_lpeiphipjopTopYiplopmplolpdopgoWp`bplbp\nkpZnhpjn^pcmpknpTnhpapjolpgnXpkmfpTmpdipV
lipQilWpm^pZmpdiplipQiplilpcopkmRpdnjpkapj_pl_p`mpjmlpTnpZiphopkopfopfi^pcik[p=apjoWplopc_pkopjm]pfmlpgokpV
jihpjopkilpgolpdiepkipjiSWpfnphoplmhpXnpgbpkopYolpojp\ipdiplikpjopkiplipop^iSWpMRopknphncpRopjmlpgnphmp`mpV
24
Güz ‘10
jmlZpjmpUp\npemLphoXpkopeopfopfi^pcik[pJapf_lO_lpZoYpopZipTipcopkmRpdnjpUplnpfmplmp\Upknpfnpfm^Wp`b
`_pe_hp copkmRpdnjp apjopeip \nkpZnhp olpjopfiepjop ojp\ipjopeopfopfi^p ajpdop goWp np]mpjnlWp dUpf_pk_pjnlW
RakpjopliSpop^opYipjoplolpm^pZmpdiplipQiplopeophilpjihpgbepfb^pcbk[
8opc_pkopjm]pfmlp`_pc_lpgokpjo^pcipkipTipjipYiploWphop`opfopcnkpeopjm]pfmplnWpfnphoplmhpjmpYmplnpkoYpV
fnlWphopSmpcopjm]pfnpnpjn^pcmpknjpeohpjop^ipfipXnpdn]p\mpjnpkmepjnWp=apjoWpeop^opfiplilpdaplbplopgaYpkb
dadpeopjm]fpQmhpkmplnpXokpfi^pcik[pNlpTohpaplblpdadpeopjm]pfmWp`mpjmfpdnjpdadpeopjm]fpajpfopgipRmZpV
`mkp]opfol[pPmpko]pknpQakpfm]fWp`mpko]p_pcaSpeophopkip^ipfipcbpRoQp`mkpdadpeopjm]fpolpjopeip^iplo
dopRmSpcm[pPblpgoWpPopcipNXpkbpSopm^pZmpdiplipQipf_pTopgnpjnpdmplmlpenplmpgUplnfpgnphmpeUplnpjmpfmplml
Uplnfpjmp`mkpSopeipXok[p3opkmdpJapf_pl_Ol_lpenplmjp\mpdmpXnp,[p@lpcnkplodpeaplopjmlpgopYijpfopdilpV
golpdalpkopPopcipNXpkbpSoOgopdipliQpjokpf_pTopgnpjnpdmpopZipdilpgolpgnXpkmfpTmpgUplnfphopSolpfi^pV
ci[pB^pZmpdiplipQip\nplm^phmcpjnpUkp\_cpjnlpfnpjnpkmplnpgopeopjiWpgopRopdophmlWp\UpknpTnp`opki^pZijpXnpnXpV
kmfpTmp f_pTopgnpjnp gUplnpfmplnp \mkpfm^pcm[p Haphohp dopXo^pjopkiWp `opkmphocpjokWp caSVc_pQnhp dmpeopdnpcmW
enpkmplmWp\nplm^pjnpfnpdmplnp`mkpUkp\_cpjnlpfnpenpgopeoplolpdnlpgmphopjokWpMdadpeojVgnpfahpkocpSokpV
cmpjnkLp npjmepjnp nphaplapfmhp f_pTopgnpjnpenp Xnp Sokpjopfnlpcnkp f_pTopgnpjnp eUlpcnfpjnpkmplnp `ipkohpV
fi^pci[pKnplmp`mkphkmp]npXnpenplmp`mkpgnXpkmfpTmpgUplnpfnpgnhp`opki^pZijpf_pTopgnpjnpUplnp\nZpV
fm^pcm[pNeplipgUplnfpgnWpD/[pe_]peijpdalpZnepknpYmlpgnlp72[pe_]peijp`o^pjopkiplophopgokpgmpenp`mpV
jnpTnpYmpfm]p`bpgUplnfpgnWp1bdpeoOgopgnXpkmfpTmpf_pTopgnpjnpUplnpZihpfi^pXnp`UepjnpTnpdadpeopV
jm]pfmlpfnkphnp]mpgnpPopcipNXpkbpSoOgolpAapYbOeoWp1bdpeoOeophoepfi^pci[pPopcipNXpkbpSoOgo
`bpgUplnfWpm^pZmpdiplipQipXnpmpjnpkmpTmpoepgilphnpdmfpopkopdilpgop`bkpCbpXopgnpfahpkopdmpdmplmlplmpfncpV
jnpkmplnpeUplnpjmhpeoplijpdopfopjokpnp\npfnlpajpfopeop`o^pjopfi^pci[p?epdopgopRop3opkmdpdaphohpjopkilpV
gopgUph_pjnlphapf_plokpjopkilphoplip`mpjnphbpkbpfopfi^phnlWp=apjoOlilp:nkpfmplojOgnpohpcokpgipYi
dnkcpdipliQpdopXop^iplilpapopTipfopdi]Wpopfolpdi]phopkohpcnpkmpenpkmplnWpPopcipNXpkbpSopjipdadpeopjmdcpjnpV
kmlpXnpgnpfahpkopcmhpRopknphnpcmlpgnpncphmpdmepjnpSokpjopfnlpcnkpgnpfahpkopdmplmlpeoplijpdopfopjipg_^pV
jnpkmpdaplbpTblpgopnXpkmfpTmpf_pTopgnpjnpmphopfnpnpgmjpfm^pcm[pPbpakpcofpgop=apjoOgopakpcopeopZiphol
dadpeopjm]fp olpjopeip^ip gop dipliQpjokp opkopdilpgophmp bpebfp Xnp b]pjo^pfopeop gopeopjip _pcapSmhVknpQakpV
fmdcp`mkpdadpeopjm]fpolpjopeip^ipajpgb[pKop]okWpRnkplnphopgokphopSmpcopjmdcpbep\okpjipYopgopeopjip`mk
\npjnpTnpYnpmplolpfopdopgoWpaplblpdadpeopjm]pfmlpgnpnhpdmhpapjolWpSkapjnpcokpeoplilpcopkmRpdnjpkapj_pV
l_lp`mpjmlpTnpZiphopkipjopfopfopdiepgi[
=apjoOlilpm^pZmpdiplipQiplopeohpjop^ipfiWpSnhpZahpPopcipNXpkbpSopjipdoplocpZipgopajpgbpYbp\mp`m
gbep\bpdojpgiWpopfop`mpjmfpdnjpgnpYmjpgm[pPbplnpgnlpjnWpnpdnkpjnpkmlpgnp\nplm^pnpfnhpZmpeipYilpjokpenk
ojpdopgoWp`mpjmlZpjmpcopkmRpeopSipTipjopkipapjopfopgipjok[p?plop\UpknpXnpgmpYnkpSnhpZahpdoplocpZipeop\UpV
knpm^pZmpXnpnpfnhpZmphnpdmfpjnkWpeokpgipfopXnpopTilpfopeopfbRpcoZpcipjok[pPbWpapgUplnfpgnpm^pZm
diplipQiplilpcopkmRpdnjpkapj_pl_phoXpkopfopeop`o^pjopeolWp`bplbpnpdnkpjnpkmlpgnpeolpdicpfopeopZopjip^ol
mdpcmdplopmp eop]okpjokpgop `mpjnp `Uepjnpgmk[p Pblpjokpgolp `mpkmp apjolp ;okp\opkncp GokhplndOmlp M(mce
:mkjL_pmpZmlp@lp\njdOmlpdUepjnpgmhpjnpkmpUplnfpjm<pMB^pZmpdiplipQiphnlpgmplnpeokpgifpgolpeahpdblW
RocpcophnlpgmplnpeokpgifpmpZmlpZop`op`mpjnpRokpTopfopeolpE`mkpopcipjifpgop`bpjblpfopeolFWpnpgmjp\nl
`mkphmcpjnpapjopkohp\Upk_jpfnhpcnpgmk[p?plbp`bpd_pk_plnlpbpebp^bhpRopjmlpgnlpcbpcbSpZiphopkopTohp`_pV
c_lpopcipjifpjokpRnSphnlpgmpgip^ilpgolWpebphokpgolp\njpfnhpcnpgmk[LpPbpgnpYnkpjnlpgmkpfnpodpjilpgo
apgUplnfpNXpkbpSopgnpfahpkopcmhpeop]ipliplilpRnpfnlpRnSpdmlpgnpXopkapjolpakpcohp`mkphbpdbpkbpgmpV
jnp\npcmpkmpeakpgb[p=apjoOlilpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojpd_pknpTnpgopmkpojp\ipdilpgophmp`_pc_lphbpdbkpjopko
koYpfnlpdadpeopjm]fpolpjopeip^iplopXokpfopdiplnphopgokpapjbfpjbepdoWpM@pfnhLcnpoepkilpcipjipapjopV
kohpZm]pfnpenpZopji^pcipYip\npjnpTnpYmlpcaSpjbpfbp_pcaSpeopdipgopaphopgokpNXpkbpSopjipoepgilpXnpdopV
locpZipjopkilp`bpakpcohphbpdbpkbplnpgnplmepjnpdophocpjolpfi^pci[
@pfmpjnp=apjoWp8opc_pkopjm]pfmWpmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbpcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojphap^bjpjopkiWpeop^opV
fipojp\ipjopfoplilWphoXpkopfoplilpeoplilpgoWp`bplbpnlpmpemp`mpZmfpgnWpdoplocpdojpeopkopcipdilpgop\UdpV
cnkpfnplmlp`mkpeapjbpapjopkohp\Ukpg_[p?epdopokpcihpgnXpkmpfmlpfnkphnp]mp1bdpeoOeophoepfi^pcipXn
eop^opfipcopkmRpdnjVcaSpjbfpdojp`_pc_lpeUlpjnpkmepjnphbpTohpjopeiSpgnpYm^pcmpknpTnhpapjolp`mpjmlZpjmpcopV
kmRp eopSipTipjopkip doRplnpgnp Ulp Sjoplop Zihpfopeop `o^pjopfi^pci6p copkmpRmlp nlp gnpkmplmplnp \mpgnlp `b
gnXpkmpfmp\nkpZnhpjn^pcmkpfnhWpU]p\_kpXnpfbcpjbp`mkpcaSpjbpfbphbkpfohp_p]npknpSkapjnpcokpeoWpcopV
kmpRmlpnlpgnXpkmfpTmpdiplipQipmp^nphapebjpfb^pcb[
8opdijp hmp `bkpCbpXop oepgilpjolpfop E1UplnpdoldFp hnlpgmp gnXpjnpkmplmp eopkocpciepdoWp ^mfpgmp gn
SkapjnpcokpeoplilpZopYiepgipXnphnlpgmpgnXpjnpkmplmpeopkopcopTohpci[pPbpenplmpgbpkbpfbpolpjocpfohp_pV
]npknpenplmp`mkpdoplocpolpjopeip^ilpgoepgipdipko[
Temmuz 2010 - Sincan
Güz ‘10
25
ola, kapitalizmin geçirdiði
bu deðiþimi sezmiþ, ama bu birikimi
yaratan emekçi yýðýnlarýn içine sürüklendiði
korkunç sefaleti ve yýkýmý da bir çok boyutuyla yakýndan görmüþtür. Kendi çaðýyla
ilgili pek çok þey, onun
keskin gözleminden
kaçmamýþtýr. Ancak
bunlarý çözümlemede
ve çeliþkileri açýða çýkarmada, birey-toplum arasýndaki diyalektik iliþkiyi, karþýlýklý
etkileþimi çözümlemede baþarýsýz olmuþ;
kendi natüralizminin
kýsýrlaþtýrýcý etkileri nedeniyle, gerçeðin gerçekçi bir çözümlemesi
yerine, tam bir mekanik algýlamayla baþarýlý
bir fotoðrafýný vermiþtir.
Z
Şeyh Bedreddin
Yaşıyor
Atila Oğuz
)IAC8ECJ@:J6H:D2DEHGD
?HEAHFEHGDJ7D7DGBDJ
.HGBDJH:GD
<I:J?;EJDEHGD
%?BCF3CFJA5?E>EHGDJ@?B@J9@JH:GH
4IAJ?;E@F@FJ0I<DAI=CFBIFJ6H1HGHA
B>7<>EHGJ*@<I=I..C,J-5GAE>2HJ*@=<I,I3FCF
0H7DFH
'FIFFIJ6>E>:=HGJ;.I?I
;G<IAEIGJ?H7HGDGJ
H7D<EDAJ9;?J.HGDG
*IFD=IJEIEH=DJAC8CEIJ9;?IFCG
%B;FD=JI/EI:IAECBCG
ACGJ1D1HAEHGDJ?H7HGDGJ
)<DE;G?@=JBI/CFBI
)[email protected]=DJ4I8IFCJ?I7IG
"HEE<J4IF1HGEHGDJBH
B>7>FB>JI4@BDJH=FI,C
[email protected]
1CAIGJHE9H<J6>FJ?>8>FH
DEAJAIFECJ=H,HGEHGDJ?HFDE6D?EHJ=;F@1EIFCG
AIGIGCGJ9>=9><>FJHEH9D3FDFJB>7EHGD
B>7EHJ6HG1HAJIGI=CJ9DGJG>?IJ6D9D
IE<CJI=CGJ;EB@J<IG<C7CECGJB@G@G
+IGI9@G@FJ:I/E@9@J
-5GAE>2HJ*@=<I,IJ.HJ&;GEIAJ+H:IE
&GIA?IJBIJ(H?4J-HBGHBBDFJAIEAC7:IEIGC
;FJDADJ?I7CFBIJADJ9DGJ1;2@/@J65FBHGDG
@:HEDJ;GB@=@?EIJ
-I?H8DBJ0I7I?EIJ9DGEDA<HJAIFJB5A:H?H
:H=AHFJH?EHBDJ-5GAE>2HJ*@=<I,IJ+IGI9@G@F3@
?HFDJ9DGJEH:HJIAC?;GB@J8I:IF
HE9DGED/D?EHJ>=<J>=<HJA;F@EIFJ<I7EIGEI
HBHJ)@E<IFJ-5GAE>2HJ*@=<I,I
?CAC?;GB@J58HEJ:>EAD?H<DFJ=@GEIGCFC
9DGEH7<DGD?;GB@J9I7AIJBDFBHFJ
9I7AIJ:H84H0<HFJDF=IFEIGC
<I4<JAI.6I=CJ;EIF2IJ4C8C?EIJ=>G:HA<H?BD
B5G<JAIGBH7JIGI=CFBI
.HG6DJ8@E:>JI1ECAJ?;A=@EE@AJBD8J9;?@
B>F?IJ9><>FJDF=IFEIGCFJ;G<IAJ:IEC
A@EEIF:IECEIGJBDEHBDAEHGDJ6D9D
=CFCG=C8JB>7>F:HEDJB>F?I?C
?H7HGD?;GB@J9DGEDA<HJ?I7I:JI/I2C
#;:HG;=3@FJG>86GECJ*D:I=JBHBD/D
=IBH2HJ=H?GHBDEHFJA;FIAEIF:I?IF
%=?I3FCFJHFJ9I<C=CFBIJADJ
A@7J@1:I8JAHG.IFJ6H1:H83
IF<DAJ*D:I=3BI
4IEACFJ?>GH/DFDJ,HGI4EI<IF
9@J=58EHGJ?I?CEC?;GB@JBDEBHFJBDEH
HEH9DJ*H4:H<JD1DFJB@G@:JAI<EIFCE:I8BC
;J2D4IFCJ=IG=IGAHF
;FEIGJ=IE<IFI<CFCJ=IG=:IA<I?BC
IE<CJ?>8J?CEJ=;FGIJ9DEH
D8EHAEHGDJ4IEIJ=C:=C2IAJ9IAIGEIGJ6HEHFEHGH
I8I0J?HGDFBHFJB@?IGJ9I8CJA@EIAEIG
?H<D7J HBHJ)@E<IFJ?H<D7J=H=EHGDFD
=>G6>FJB>7EHGD?EHJBIE6IEIFIF
'8FDAJ65E>JAC8CEIJAH=<D
9@/@EI7C0J>1J?>GH/DFJ
4H?H2IFECJ=H.BIEIGCJ@/G@FI
DF=IFJDF=IFECAJ;EB@
)IAC8JIBI=CJ6>E>:=HGJ+IGI9@G@F3I
6>EJ?>8>F>J65G:>7<>J(H?4J-HBGHBBDF3DF
.HJ-5GAE>2HJ*@=<I,I3FCF
HEEHGDFBHJ&H=4DEJ
%?BCFJ;.I=CJ9;EE@AJ9HGHAH<
=IE<IFI<J=IGI?CFIJAIG7CJBIE6IEIFC?;GB@
26
Güz ‘10
+IGI9@G@F3BIJ-5GAE>2H3FDFJA;:>F>
&;GEIAJ+H:IE3EHJ1;/IEC?;GB@J9DGHJ9DF
#IEDEJIFEI:=C8J9IAIGJ'8FDAJ65E>FH
(H?4J-HBGHBBDF3DFJA;EEIGCJIGI=CFBI
DEAJDADJ4>2@:EIGCFBIJ4HEIAJ;EIFJ=:IFEC
>1>F2>=>FHJ@:HEDJ;GB@=@F@J
%FIB;E@3BIFJBIJBH=<HAEH?HGHA
+IGI9@G@F3IJB;/G@JAI:1CEIBCJI<EIGC
!7GH,;/E@J#I2CJ89HAJ"I:D=DFBH
B@?@:=IGJ(H?4J-HBGHBBDF3D
0I?EI7CGEIGJB>F?IFCFJ?>A>F>
4H?H2IFJ+IGI9@G@FJB;G@AEIGCFCJ=IG:C7<C
?IGC:J?I:IEIAJ=DEI4EIGC?EIJ
?DG:DJ9DFJ658J658E>?;GB@J?;E@
8;GJBHG9HF<EHGHJBI?IFBCJ
-I?H8DBJI7I
6HF1J?I7ECJ1;E@AJ1;2@AJBH:HBHF
5FEHGDFHJ1CAIFJ4HGJ2IFECJ
<IBC?;GB@J5E>:>FJBI?IFCE:I8JI2C=CFC
BHG.D7EHGDFJ9@E@FB@/@JBI/IJ
@EI7:C7<CJ5E>:>FJ65E6H=D
2HFAJ:H?BIFCJAC8CEJAIFEIGIJ9;?IFBC
I<ECJ=>.IGDEHGDFJ>8HGDFHJ
1C0EIAJHEEHGD?EHJ.HJ<CGFIAEIGC?EIJ=IEBCGC?;GEIGBC
9HBHFEHGDJBH/DEBDJ=I.I7IF
DFIF1EIGC?BCJ6IED0J6HEHF
=;FJ=58EHGD?BDJ HBHJ=@E<IFJDGD73
6>FH7J?IA:C?;GB@JIG<CAJIECFEIGCFC
D1:D7EHGBDJ7I.ACFCJB;?I=C?I
.HJ6HEH2H/DFJ0IBD7I4CJ1;2@/@FJ
AIFEIJ?CAIFC?;GB@JB>7EHGD
FD2HJD7AHF2HEHGJ2H,IEIGJ?I0CEBC
B5F:HBDJ?;E@FBIFJ5E>:HJ:H?BIFJ;A@?@0
9I/EIBCEIGJ;[email protected]=CG<CFIJ
6H8BDGBDEHGJ7H4GDFJ:H?BIFEIGCFBI
658EHGDJ5F>FBHJAI<EH<<DEHGJ?;EBI7EIGCFC
0D7:IFJ;E:IBCJ4D19DGDJ
65G>E:HBDJ?>8EHGDFBHJ?CE6CFEC/IJBIDGJ9DGJD8
B@G:I8J5E>:JIAIGJ
-5GAE>2HJ*@=<I,I3FCFJ
&;GEIAJ+H:IE3DFJ>8HGDFH
*@=<I,I3FCFJIECGJ2IFCFCJ9HBHFDFBHF
'8FDAJ65E>JAIFJI/EIG
(H?4J-HBGHBBDF3DFJ658EHGDJBIEC0J6DBHG
?HFDAJ;GB@EIGCJB5G<FIEIJA;7IG
%:I=?I3BIF$J%?BCF3BIF
DE3DFJ=@EIGCJA50>G>G
*HGD1JI86CFEI7CG
Güz ‘10
'8FDAJ65E>FBHJAIFJBIE6IEIFCG
?CG<CECGJ?>GH/DJB@GI:I8
6D<:HEDJG>86GCFJ0H7DJ=CGI
B5F>0J9IA:IBIFJIGAI=CFI
9CGIAIGIAJ#IEDE3D
"I,HGJDEHJA;?@E@GJ?;EI
=>8>E>0J1CAIGJI7AJAI0C=CFBIF
65A?>8>FBHJ=>8>EHFJ9H?I8J6>.HG2DFJ6D9D
'=,HFBD?IGJ;E@GJDEAJB@GIA
@EI7CGJAIGIJ4I9HGD
ACGJ1D1HAEHGDJ6>FH7HJ@EI7<CEIG
9D<:D7<DJ1HADEHFJI8I0JI8I0?HGDFBHJ
:>GD<EHGD?EHJ-5GAE>2H3FDF
AIFEIJ?CAIFIFJ<;0GI/IJ
9IAIGJB;E@J658EHGD?EHJ=;FJAH8
9DFHGJAIGIJ?I86C=C?EIJ<HAFH?H
)DF;0JED:IFCFBIF
HEJ=IEEIGJ-I9IJ'E?I=3I
)H?,HJ65E>FBHJB;F@0JAIEIF
-I9IJ'E?I=3CFJ@:@<EIGCFCJBIE6IEIFBCGCG
6>FJ6HEH2HAJBIE6IEIFBCGI2I/C8JJ
9I?GI/CFCJ9><>FJ%FIB;E@3BI
?HEAHFEHGJI1CECGJ9DEDF:H8JAIGIFECAEIGI
ACGC:JACGCAJB>7EHGBHJAIECG
?;EJIAIGJ9DEDF:H8JB>7EHGHJB;/G@
!,EIAJ=I4DEDFBHJ9D<HGJ?;E2@E@A
'=,HFBD?IGJ9H?DFDFJD76>8IGEC/CJ<CACGCFBI
A@G<IG:C7<CGJ2IFCJ=:IFECJ)@E<IFCFBIFJ
&@FI3FCFJ=@EIGCJ2;7IG$JA50>AJA50>AJIAIG
!BDGFH$J)HGH8$J)DEEED=<GH$JIGFI3BIJ
4I?I<J?HFDBHFJ?H7HGDGJ
=H.6D?EHJAIG7CEIG
(H?4J-HBGHBBDF3DJGHF=J*DG1I
<IGD4DFJBHGDFEDAEHGDFBHFJ1CAC0J6HE:D7J
9DGJHG:D7<DJA;F@/@J
GHF=J*DG1I3FCFJ658>J0HA<DG
=IACF:I8J9@BIA<IFJ
27
2IFCFCJBIJ=:IFECJ)@E<IFCFBIF
?>G>GJ HED;G:IF3I
9DGJ9I7CFIECAJ;E@GJ8I:IF
IA:I8JAIGIFEC/CFJD1DFBHF
B;=<J6>EEHGJ9>?>G
(H?4J-HBGHBBDF3DFJH<GI,CFBI
4HGJ?IFBIFJIACFJIACFJ6HEDGEHG
"IFJ.HG:HAJD1DFJ(H?4DFJ?;E@FI
AC8CEJ1D1HAEHGJ9>?>G
B>7HFJ4HGJ2IF3CFJ?IFCJ9I7CFBI
AIGBH7EDAJ9>?>G
B;FIAIEIFJ9IAC7EIGBIJ
;G:IFJBHFD8DFBH
+IGI9@G@FJ:I/E@9@J&;GEIAJ+H:IE
B@?IGJ-HBGHBBDF3DFJBIGIJB>7<>/>F>
+IGI9@G@FJI7ACFI
4I9HGJ=IEIGJB5G<J9DGJ?IFI
9DFEHG2HJI9BIEEIGC?EIJ
<@<IGJ HED;G:IF3CFJ?;E@F@
+IGI9@G@FJ:I/E@0EIGC
-5GAE>2HJ*@=<I,I
;FJ9DFEHGD?EHJIAC0J6D<:D7<D
!6H3FDFJAIGIJ=@EIGCFI
BIEC0J1CAIFJ:H4<I9CF
7I.ACBC/CJ?;=@FE@J=@EIGBIF
6>FH7DFJ658EHGDFH
FD2HJI9BIEEIGJ=HGBHFJ6H1:D7
?HFDJ9DGJB>F?IJD1DFJ
<;0EIF:C7EIGJ(H?43DFJH<GI,CFBI
?HBDJ9DFDFJ>8HGDFBH
0IGI:J0IG1IJHBDEBD
<;GEIAJ+H:IE3DFJDFIF1JB;E@J9HBHFD
IF=C8CFJ>4IEJ?CEBC8CJAI?BC
-H?I8C<JI7IJB>7<>J?;EI
B5G<FIEIJ=;E@A=@8
D=<H:D?;GB@J?H7HG=DF
=H.BIECJ1D1HAEHG
AIGIFEC/CFJ4>A>:GIFEC/CJD1DF
6>FH7DJ0HGBHEH:HAJD=<D?;G
9HEADJBHJ4CF1EIGCFBIFBCJ2HEE<EIGCF
0IG1IEIBCAEIGCJ9HBHF
D=<HBDEHGJ&;GEIAJ+H:IEJ;E=@F
?CE6CFECAJ?I?=CFJBD?H
6>FJAI.6IJ6>F>?B>
?IJ?CACEI2IA<CJ8@E:>FJ=IE<IFI<C
?IJBIJ9I7AIJ8I:IFEIGIJAIEI2IA<C
4@@JBH?D0J1HA<DEHGJACFBIFJACEC1EIGC
AIG7CJAIG7C?IJ6HEBD
(H?43DFJ;GB@=@
AIFECJ4IF1HGEHGEH
&;GEIAJ+H:IE
-5GAE>2HJ*@=<I,I
(H?4J-HBGHBBDF
)H.BIEC?BCJ?IGCFEIGIJB>7EHGD
FBIFBCGJ9@6>FJ4IEIJ6>E>7EHGD
=H.BIECJ2IFEIGBIBCG
&;GEIAJ+H:IE3DFJ:H.IEEHGD
4HGJACEC1J=IEEI?C7EIGCFBIJ
+IGI9@G@FJC7C?;GB@J
-5GAE>2HJB5.>7>?;GB@
?HFDJ9DGJB>F?IJB;/@?;GB@
6>E>:=HGJ'8FDAJ65E>
!7GH,;/E@3F@FJBD8HEHGDJ1;/IECG
AIGIJ9@E@<EIGJBI/CECGJ4HGJ:C=GIBI
?I?CECGJ6>FH7DFJB;/@7@?EI
=H.BIECJ?>GHAEHGHJB;E@7@G
4>8>FE>JH86DEHG
4C?IFH<DFJ9I7J<I2C?BCJ4DEH
DADJ?>8JAIBIGJAIGIJ?;9I8
:>GD<JACEC/CFBIJAIGC7<CJ-HBGHBBDF3DFJ=I,EIGCFI
=;A@EB@JJ(H?4DFJH<GI,CFI
FIEJ=H=EHGDJ?>A=HEDG
=;EIGJAC8CEJ6>EEHG
BIECFBIFJB>7HGJ?H7DEJ?I0GIA
6>FJ6H2H?HJBH.G;EB@
AIFECJ4IF1HGEHGJAIFJ?IEC?;GB@
6>FJ;FEIGCFJ6>F>?B>
<CGC=IJAIEAIGJ9H?I8JI<
>8HGDFBHJ(H?4J-HBGHBBDF
?;EJ@8IGJ)HGH83H
C7CEBIGJ658J9H9HAEHGDJ
5?EHJ=IBHJA;GA@=@8
+CGCAJB5A>AJ9DGJ4IF
<@<=IAJ9DGJB>F?I
@8IAEI7C0J6D<:D7<DJ HED;G:IF3CFJBHGDFEDAEHGDFBHJ
(H?43DFJAC8CEJ=DE@H<D
65FE>J?IFIGBIJ<@<@7@G
28
Güz ‘10
@1=@8J9@2IA=C8J=H.BIJIAIG
&@FI3BIFJ+IGIBHFD83H
%4EI<D3FDFJ0;=<@JB;EIFCGJ
)HGH83DJ9I7<IF9I7IJ
B>7EHGDFBHJ"I8D9HJ;E@GJ8I:IF
'8FDAJ65E>J4>8>FEHJBIE6IEIFCG
=@EIGCJ1IG0IGJAI?IECAEIGI
9HAEHGEHGJ6DBHFDJB5F=>FJ6HGD
=HGH8ED3BHJ9I7EIGJ5FHJH/DEBD$
?>GHAEHGJAC8CEJ5,AHJ?>G>B>
AIGIG:IBCJ-HBGHBBDF3DFJ9IAC7EIGC
6>E>:=HBDJ8I.IEECJ@G6IFI
=;FJAH8JB>7>FB>J&;GEIAJ+H:IE3D
;A7IGJ=I4DEJ9;?@F@
"I8D9H3FDFJ7H,AI<D?EH
IAJA50>AE>JBIE6IEIG
9CAC0J@=IF:IBIF
BD.IFJA@G@E@G
AIFJH:D2DEHGDFJ=IE?IEIGCJIAIG
A@G<@E:@7<@J=IE<IFI<
HEEHGJ;.@7<@G@E@G
AIGIFECAJAI.@/IJB;EB@G@E@G
BH.EH<DFJ9I7CFIJA;F@E@G
,H<.I?CJ.HGDGJAIBC
4HGAH=J.HGH2HAJ4IGI2C
=IFBCEIGJ=5FH2HAJ@:JC7C/C
%FIB;E@3F@FJ>8HGDFBHF
4H0J95?EHJ=>G>0J6DBH2HA
:;EEIJAHG.IFC
?IACFBCGJDADJ?CEBC8CF
9DGJ;E@0J0IGCEBI:IEIGCJ658EHGD:D8BH
658EHGD:D8J6H2HBHJ
6H2HJ658EHGD:D8
?>G>B>J)HGH8J1IG7C=CFI$
DADJ9;=<IF2CJ1I.@7@JIGI=CFBI
9I7CJ6>FH7$J658EHGDJ?CEBC8JIBI:
FH?EHGJAIG7C=CFBIJ1IGH=D8J5E>:
4IF6DJAIBCJ.HGH2HAJ5E>:J,HG:IFCFC
AD:J2H=IGH<JHBH2HAJ9@FI
AD:JDFIFCGJ95?EHJAIA3I
IE=CFJ9@J?>A>J;:@8EIGC:BIFJBD?H
9IACFBCJ9DG9DGDFHJ658EHG
:HBH<J@:B@J9DG9DGDFBHF
IE=CFJ9@J?>A>J;:@8EIGC:BIFJBD?H
@8I:I=CFJD=<D?;GB@J9@JD7
AIGIAI.@AE@J@E@JIBD7I4
1I/CGCFJ*;EEIJ#I?BIGJ#HGH.D
,HG:IFJ.HGDEHJ4H:HF
BH:DG2DJB>AAFCFBI
6>EEHGJI1<CJHFJAC8CECFBIF
Güz ‘10
(H?4J-HBGHBBDFJBIGI/I2CFBIF$
AI.@7<@J"I8D9H3?H
#IEEI2CJ*IF=@G3IJ
-I9IJ'E?I=3C
-5GAE>2HJ*@=<I,I3?I
658EHGDJIGIBCJ&;GEIAJ+H:IE3DJ
IFEIBCJBH.I:JHBD?;G
?HG?>8>F>FJ?>8>J2HFFH<J;E:I?I
)HGH8EDJB;A@FI:IBCJ-HBGHBBDF3H
AIGEIGEIJ5G<>FB>J1C0EIAJ9HBHFD
AI4GHBD2DJ9DGJ4>8>FJAI0EI:C7<CJ7H4DG
B;FIJAIE:C7<CJ9><>FJHEEHGJ.HJ1HFHEHG
=;FJ9DGJ6I?GH<EHJ9DGJHEJ@8IFBCJ-HBGHBBDF3H
A@7J6D9DJAIFI<EIFC0JIEBCJ;F@
)HGH83DFJ<;0GI/CFIJ65:B>J
6>FH7DFJ9HBHFDFD
'8FDAJ65E>J1CG0CFC?;G
AIGIJBIE6IEIGJ=IEC?;G
'8FDAJ>8HGDFH
9DGJ9I7CFIECAJ<@<:@7J=;AIAJ9I7EIGCFC
!7GH,;/E@JBD8HEHGBHFJ=H<J5GB>
<I8HJ6>EEHGJ9>?>=>F
I7AEIGJ?I7IF=CFJBD?H
#IEDEJ9@G@AJ9DGJ6@G@GEIJ6H8BD
(H?4J-HBGHBBDF3DFJ
I?IAJ9I=<C/CJ?HGEHG
?>GH/DFBHJ=C2IAEC/CFCJ<I7C?IGIA
!7GH,;/E@3F@FJ7DDGEHGDFD
9DGJ9HBHFBHJDADJ?CEBC8
6>E>:=>?;GJ%FIB;E@3F@FJ>8HGDFBHFJ
AC0AC8CE
29
bir dizi sonrasý ve yaþayanlarýn
sýnýrlarý üzerine beyin egzersizleri
Vedat Düşküner /Tekirdağ F Tipi
+
S
anatçýnýn bakýþý
resimle birlikte
tüm zamansal
boyutlarla kendisini resme bakana sunar. Sanat ürünün üretildiði
zaman ve mekan içinde
varoluþu ile kendisine
özgü bir gerçekliktir.
Tarihsellik, sanat ürününün tarih ve topluma
tanýklýðýndadýr. Bu tanýklýk sanat ürünü ile alýcýsý arasýndaki iliþki de
somutlanýr. Sanat ürününün özgün varoluþu
iliþkiyi oluþturur. Ürünün taþýdýðý bu özelliðiyle ve tarihe tanýklýðýyla içinde taþýdýðý ideolojiyi de yansýtýr.
]njp`mkpcnpjnpXm]pealphoplopjilpgopM>Rnp>bpgakdLpopgilpgop`mkpgmp]mpeopeilpjoplipeak[
Amp]mpRnkpolpjopfiepjopI,p,p,[pGnlkeOlmlpRopeopciplilp`mkpgUplnpfmplmpXnp`bpgUplnfpV
gnp dopkoepgop gUplnlp nlcpkmphopjopkiWp \nplm^p olpjopfiepjop I,p,p,[p GnlkeOlmlp Blp\mjpcnpV
knOdmplmpolpjopcipeak[pBlp\mjpcnpknOgnphmpcaSpjbfpdojpgnpYmp^mpfmphaplbpnpgmplmpeak[[[
Bphmp\_jpdopXop^ilpgolpdalpkopcoRpcop\npZnlphkojpI,p,[pGnlkephipdop`mkpd_pknpdalpkopUpj_kW
I,p,[pGnlkepUpj_lpTnpenpkmplnpI,p,p,[pGnlkep\npZnk[pPop`opdiplilpenpkmplnpcoRpcop\npZnlpGnlke
`mkpeolpgolpfopCndpcnpjnpkmpajpfoplilphnepQmplmpd_pknkphnlpgmpYnkpeolpgolpapcapkmpcnpdmplmphapkbpfopV
lilpdopXop^iplipXnpkmk[
GnlkeOlmlpncpkopQilpgop`bpjbplolpjokpQokhpjipdipliQpdojpZiphokpjopkopdopRmSpjnkWpZiphokpjopkipmpZml
dopkoepgophbpjmdpjnkpeopSokpjok[pHopkoepmpZmlpgnpmcpcmpQohpjokphbpkbpjbSpmcpcmpQohpjokp`ap]bjpfohpcopgik[
GnlkepmpjnpZiphokpjopkipbpebp^olpjokpfopCndpcnpjnpkmplmlp\U]pgnpdmpapjbSpe_hpdnpjmkphnlpZiphokpjopkipbpV
eb^pfopeolpjokpfopCndpcnplmlp\op]op`iplopbYpkokpjok[pPbpgbpkbfpgophmpjnkpd_pknhpjmpenkpgnpYm^pcmpV
kmkpjnk[pK_hpdnpjnlpjnkp`mkpolpgopRi^pfopbYpkopeolpjokpapjbkphnlpgopRopUlpTnpRi^pfiplopbYpkopfi^
apjolpjokpe_hpdnpjmp^np\npZnp`mpjmpeakpjok[pKop^oplolp`bpZiphokphoXp\opdipGnlkeOempRnSpdmplmlpfopV
CndpcnpjnpkmpeoSpfohpcopgik[pGnlkepZiphokpjopkipliphapkbpebSp\npjm^pcmkpgmpYmlpgnpRnSpdmplmlpfopCndpV
cnpjnpkmpmphnlpZiphokpjopkiplipcnRpgmcpncpcmpYmlpgnpmpdnpop^ijpfopdip\npknphnlp`mkpnlp\njpgmk[pGnlkeOlml
nXpjmpjmhpjnpkmp`bpdmpeopdmpgnlp\npapcapkmpcnpjnpkmlp`mpZmfpjnlpfnpdmplnp\Upknpajpfohpcopgik[pAmp]mpRnk
lnphopgokpGnlkeOlmlpeop^opfipliWpo^hpjopkipliWpdopkoepgophmpnlcpkmphopjopkipUplnpZiphopkolp`mkpolpV
jopcipfipdnZpdnpgnpeop^oplolpjokpBlp\mjpcnpknOgnphmpdipliQpdopXo^pjopkiplilpdaplbZpjopkipgik[p
;nkphnp]mpjn^pfnpmRpcmpeopTiplilpdaplbpTbpapjopkohpmhpcmpgopkilpcnhpnjpgnpcaSpjolpfopdip\npknhpV
fnhpcnpgmk[p Gnlkep UlpTnp `bkpCbpXop]mplmlp gndpcnpYmplmp opjiSp hmpjmpdnplmlp apcapkmpcnpdmplmp hipkipeakW
dalpkop gop daepjbpjokp diplipQiplilp dmpeopdojp \_pT_pl_p hipkopkohp \_pT_p npjmlpgnp caSpjbpeak[p 'npapgoj
caSpkohpdmdpcnpfmpSokpZopjoplipeak[pJmpjmpdnplmlpcaSpkohpjopkiplilpeoplilpgoWphUepj_pjnpknpopmcph_pZ_h
cokpjopjokpgop`bpjbplbpeak[pJUepj_pjnkpf_jhpnpgmlpfnplmlpeoplilpgoWpakpfolpjokpgolpgopQoepgopV
joplop`mpjmpeakpjok[pNeplip]opfolpgopcmpTopkncpjnpbYpkop^olpc_TpTokpjopkilpnphaplapfmhpapjopkohp\_ZpV
jnplmSpe_hpdnpjmp^np\nZpcmhpjnpkmp`mkpgUplnfpgmkpgn[p+p]njpjmhpjnpe_lpcmpTopknpcmplmlp\npjm^pfnpdmpgapV
hbpfopTipjipYipokcpcipkik[pJapeblpZmQcpjmhpjnpkmpmpZmlpgopRopQo]pjopcaSpkopYopmRpcmpeoZpgbpebpjbk[pPbpV
lblpmpZmlpgnpcaSpkohpjokpZmcpjnkpjnpUpk_pjnpknhpUp]njpf_jhpRopjmplnp\npcmpkmpjmk[pP_pe_hpcaSpkohpdopV
RmSpjnpkmp mpjnp ]nlp\mlp ZmQcpZmpjnkWp hUepj_pjnpkmp hopfbp opkop]mpdmlpgnlp Xnp hnlpgmp caSpkohpjopkilpgol
]akpjopZiphopkikpjok[p>aSpkohpjopkipliphoep`npgnlphUepj_pjnkpRoQpcopdalpjopkipgopZopji^pfohp]apkblpV
gophopjikpjok[pPbplblpjop`npkop`nkphkopjilpbep\bpjopgipYip`odphipjokpgolpgop`bplopjolphUepj_pjnkpopV
eohpjoplikpjok[pKakphnp^nRpkmlpgnp`o^pjopeolpopeohpjolpfopjokpgmpYnkphUepj_pjnpkmlpgnpgmhphopcmplm
Tn]p`npgnk[pNpeohpjolpfopeopUlpgnkpjmhpnpgnlphUepj_pjnkWplnpjnkpeopSop`mpjnpTnhpjnpkmplmpXnpgmpYnk
hUepj_pjnpkmpopeohpjolpfopeoplopdijpgopRmjpnpgnpTnhpjnpkmplmp`npjmkpjnpfnhpmpZmlpcaSpjolpcipjokpeopSokpV
jok[pHopXo^pfophopkopkipopjiSpdmpjoRpjolpfopeop`o^pjokpjok[pNeplip^nphmjpgnphmpjmpdnpgnpapcapkmpcnpdmplm
Xnp caSpkohpjopkiplip hoep`ncpfm^pcmkWp hUepj_pjnkp opeohpjolpfopgop hmpjmpdnpemp gnp eolpjopkiplop ojpfoh
Xnp\_pXnlpgmhpjnpkmpSopSo]pjopkilpopeohpjolpfopeopUlpgnkpjmhpncpfnpdmplmpmdpcnkpjnkWp`bplblpmpZmlpgn
hmpjmpdnpenp`odphipbep\bpjokpjok[pKakphnpJmpjmpdnpdmOlmlpSopSop]ip`bplblpcnhp`mkp^okcpjophop`bjpnpV
gnpTnpYmplmpdUepjnk<pNpeohpjolpfophkopjophokp^ipgnpYmjWpcolpkiplilpopgopjnpcmpmpZmlpapjopTohpcik[p#okpV
ciphop`bjpnpgnlphUepj_pjnkWphbcpdolpfohpmpZmlpdipkopeop\mpknkpjnk[p3opSo]phbcpdolpfopeipeoSpcihpV
colpdalpkopopeohpjolpfopeipeUplnpcnpTnhphUepj_pjnpkmlphapjbplopSop]bp`olpgipcophok[p3op]bp`olpV
gipcolpkiplilpopgopjnpcmplmpdmfp\npjnk[p3opSo]phUepj_pl_lphbpjopYiplopnpYmpjnpknhpMplbcpfopaYpjbfW
30
Güz ‘10
`bp colpkiplilp dopXop^ipgikLp gmpenpknhp UpY_pg_pl_p gopRop ncphmpjm
hijpfohp Xnp UpY_pg_plnp bpebjpfopdiplip mdpcnk[p JUepj_pjnkp `_pV
e_hp`mkpT_pkncpjnphkopjilpodphnkpjnpkmplnpdojpgipkiSpS_dph_kpc_kpV
jnk[pPbplbpgbpeolpgmpYnkphUepj_pjnkpgnpmdpeolpTipjopkophopcipV
jikpjokWpmdpeolpTipjopkilpdopeipdip\mpgnpknhpokpcok[
Pbplbp UYpknplnlp Gnlkep gopli^pfolpjipYiplip Xnp \mpkmp^mpV
fmpeUplnpcnlp(kafp"njjOmpZopYipkiSpenplmjp\mplmlplnpgnplmplm
dapkok[p (kafp"njjOmlp \npknhpZnpjnpkmplmp `npYnlpfnpenl
Gnlkep opeohpjolpfoplilp `odpcipkijpfopdip nfpkmplmp Xnpkmk[
(kafp"njjOnpMplbcpfoWpcolpkiplilpeopdopjopkipXnpgapYoplil
hoplblpjopkip hkopjop mpcopocp ncpfnpemp nfpknpgmpeakLp gmpenpknh
hnlpgmpdmplmpmlpdolpcolpkipapjopkohpcoplipcik[pPmkp`o^phopdoRplnpV
gnp mpdnp hkopjip nYpjnlpgmpknlp apeblpTbpjokp SopSo]pjokpjop gojp\o
\npZmSphkopjipe_pTnjpcmkpjnk[pAmp]mpgnp`bpc_kpdoRplnpjnkpjnpdnpV
emkpTmpenp eolpdipcipjolp Gipkmdpcmpeolp mplolpTiplilp Blp\mjpcnpknOgn
dnph_pjnkpjn^pfnpdmpgmk[pGnlkepgUplnpfmlpe_hpdnpjnlpdiplipQil
g_p^_lpTnpeopSipdiplipeopgopkbRp`olpdiplipQiplopXnpgUplnpfml
opdmpjnpkmplnphokp^ipRolp\mpg_p^_lpTnepjnphokp^iphapebSpapcapkmpV
cnpdmplmp cnpdmdp ncpcmpYmplmp \Udpcnpkmpeak[p Jmpjmpdnp fnkphn]pjmp caSpV
jbfpdojpg_p]nlpolpjopeip^iplilpenpkmplmpohpjilpgapjopeipdiepjopgo
jopmhp colpkiplilp ojpfopeop `o^pjopfopdip hUhpj_p `mkp gnpYmp^mf
gnpfnhpcm[pHoplopemplmlpRi]pjip\npjm^pfnpdmplmlp_p]npkmplnphbpkbpV
jolp`bpg_p^_lpTnphUhpj_pgnpYmp^mpfmpgnp`npkop`npkmlpgnp\npcmkpV
fm^pcmk[p Pbp g_p^_lpTnplmlp doplopcop eolpdipfopdip gop kopgmphoj
ajpfb^pcbk[pHoplopcilpfnkphnp]mlpgnlpcolpkipbp]ohpjo^pcipkijpfi^
enpkmplnpmlpdolphaplbjpfb^pcbk[
<=FQAPLQ,9QG6Q;NQLOMQIMQAPM
NpgnfpmpjnpGoXpXopeopdohpjipfnepXnpgnlpempenpknhp\_pV
loRp m^pjnpfm^pjnkWp `bp \_ploRpjopkiepjop colpkiplilp Rbp]bpkblpgo
`mpknkphmkpjnlpfm^p\_ploRphokpjokpgik[pNpgnfpXnpGoXpXoOlil
m^pjnpgmpYmpmjhp\_ploRpknpdmfpdoplopcilpgopcodpXmkpnpgmjpfm^pcmk[
NpgnfpmpjnpGoXpXopnjpfopopYopTiplilpeoplilpgopnjpfopjopkipcbpV
cokphnlpcopfopfnlpZiSpjohpcikpjokWpdopgnpTnpTmlpdnjpakp\olpjopki
enp^mjp eoSpkohpjop hopSopjipgik[p @jpfop opYopTiplilp gopjiplop gapV
jolpfi^p `mkp eipjolp `bpjblpfohpcopgik[p 1npdmfpjnp olpjopcipjol
copkmRpdnjpjmhpjnp kndpfnp `opholp opkopdilpgop eop^oplolp mpjm^phm
`_pc_lpj_hpj_p `mkp mpjm^phmpgmk[p HoplocpZiplilp `ophip^ip knpdmfpjn
`mkpjmhpcnp c_fp ]opfolpdojp `apebcpjokpjop hnlpgmpdmplmp kndpfn
`ophoplopdbplok[pHoplocp_pk_pl_lp_pknpcmjpgmpYmp]opfolpXnpfnpV
holp mpZmlpgnp Xopkapjbp^bp mpjnp hnlpgmpdmplnp U]p\_p `mkp \nkpZnhpV
jmhpcmk[p>opkmRpdnjpjmhWpdoplocp_pk_pl_pl_lpcopkmRpXnpcaSpjbpfo
coplihpjipYilpgopgik[pPbpcoplihpjihpdoplocp_pk_pl_pmpjnpopjipTipdipopV
kopdilpgophmp mpjm^phmp gnp dapfbcpjoplik[p Hoplocp _pk_pl_pl_lp U]pV
\_lp Xopkapjbp^bp mpjm^phmpemp apjb^pcbpkbk[p pk_pl_lp cop^ipgipYip `b
Up]njpjmpYmepjnpXnpcopkmpRnpcoplihpjipYiepjopmpZmlpgnpcop^ipgipYipmpgnpV
apjapCmpempgnpeolpdipcik[
1npdmfpcolpkipmlpdoplipRopcikpjopcik[p>olpkipNpgnfOmpopgnl
`oRpZnpdmplnp\UlpgnpkmkphnlpRolp\mpfnepXnpjnpkmpempenp`mpjnpTnpV
YmplmpRolp\mpjnpkmplmpempenpfnpenpTnpYmplmpdUepjnpfm^pcmk[pNpgnf
`bepkbpYopbpeopkohp`oRpZnpgnpeop^ok[pAopRopdalpkop>olpkipNpV
gnfOmlp hop`bkp\op hnpfmpYmlpgnlp hopgiplip eopkopcikp Xnp NpV
Güz ‘10
gnfOmlpeopliplopeajpjok[pNpgnfpmpjnpGoXpXoWpmphmpdmpgnp`oRpV
Znpgnp eopdohpdi]p fnepXnpjnkpgnlp empenpknhp eop^okpjok[p Bphmpdm
gnp mpkopgmp Xokpjihpjokp apjopkohp colpkiplilp mpkopgnpdmplnp hokp^i
haepfopeip g_p^_lpfn]pjnk[p Kopdohpjip fnepXnpgnlp enpfnpem
g_p^_lpfn]pjnk[pNeplip^nphmjpgnpmphmpdmpgnpZiSpjohpcik[pA_p^_lpV
Tnpgnphmp Ropknphncpdm]pjmhp Xnp ZiSpjohpjihp Npgnfp mpjnp GoXpV
XoOlilp`mpknkpmlpdolpapjopkohp`mjpfnpXnpbpcolpfopgbep\bpdbpV
lopeopgopXopdiQpjopkiplopdopRmSpgnpYmjpjnk[pKopdohpjipnjpfopgol
enpfnpemp g_p^_lpfnpfnpjnpkmp Xnp ZiSpjohpjihp eahpdblpjbpYbp mpV
Qopgnp npgnk[p >op hmp eipjolp `mpZmpfmplnp `_pk_lpf_^p ^nepcoplil
GoXpXoOeip eopdohpjip njpfopeop mhplop npgnplnp hopgok[p Kipjol
GoXpXoOeipmhplopnpgnkWpGoXpXopgopNpgnfOmpmhplopnpgnk[pBpV
hmpdmpeopdohpjipfnepXnpgnlpenkpjnk[pKipjoplilpRopknphnpcnp\npV
ZmkpgmpYmpNpgnfpmpjnpGoXpXopmjhp\_plopRipm^pjnkpjnk[pBphmpdmpeopV
dohpjipnjpfopgolpenkpenpfn]p\U]pjnpkmpopZipjikpXnpZiSpjohpajpV
gbhpjopkiplip Qokhp npgnkpjnkp Xnp enp^mjp eoSpkohpjop opeiSpjopkipli
Ukpcnkpjnk[p @jpfop hikpfip]ip knlp\mepjnWp eopdopYip cnRpjmphnpemW
TmlpdnjpjmpYmpcnfpdmjpnpgnk[
@jpfopeip empenlp Npgnfp Xnp GoXpXop `UepjnpTnp `mjpfn
Xnpopeikpfop`mjp\mpdmplnpdopRmSpapjbkpjok[pNkpcihpalpjokpgopmpemW
hUpc_Wp \_p]njWp Zmkphmlp \mp`mp oepkifpjokp eopSop`mjpfnhpcnpjnk[
?epdopnjpfopeipenpfnpgnlpUlpTnphmp`mjp\mpenpdopRmSpgnpYmjpjnkpV
gm[pPbp`mjp\mpjnpknpdopgnpTnpcolpkipdopRmSpcm[pNpgnfpmpjnpGoXpV
Xop `bp `mjp\mpenp Xnp oepkipfop dopRmSp apjopkohp colpkipjop^ikpjok[
9_lph_palpjokpophijpjopkiepjopokpcihpcolpkiplilp`mjpgmpYmplmp`mpjmpV
eakpjok[
?kpcopZoYpGipkmdpcmpeolpjipYipmjhp\_ploRpmpjnpcolpkiplilpmpV
jopRmpmpkopgnpdmplnphokp^ipmlpdolpmpkopgnpdmplnpenkpoZpci[p>olpkiplil
eopkocpcipYip Tolpjip Xokpjihpjokp colpkiplilp mpkopgnpdmplmp dakp\bpjopV
fopgolWpdakp\bpjopfopenpcmpdmlpgnlpeahpdblp`mkp^nphmjpgnpbpV
eokphnlp `bp Tolpjipjokp mpZmlpgnp mlpdolp okpcihp hap^bjpdb]pjbpYb
hojpgipkiSpohpjiepjopcolpkipeiphoXpkopeiSpmlpdolpU]plnpdmplnpenk
opZop`mpjmpeak[p Blpdoplop `oRp^npgmjpfm^p `bp U]p\_kpj_hp Xnp `b
U]p\_kpj_pY_p ohpjiepjop hoXpkopeop`mpjnlp mlpdolp `_pc_lp mpjopRm
hoXpkofpjopkilpmpZnpkmpYmplmpXnpcoplipfiplipgnpYm^pcmpknpknhpcolpki
hoXpkopfiplip gapYop hoXpkopfip Ropjmplnp \npcmpkmpeak[p Kop^oplol
`bp gnpYmp^mfp mpgnpapjapCmhp hokp^ipjipYiplip `bpjbk[p Pbp hokp^ipjih
colpkipXokpjipYiplophokp^ipgnpYmjpgmplnphokp^ip^nhpjmlpgnpapjbk[
@pgnp`mp npdnkpjnkp eop]olp g_p^_lpTnp mlpdolpjopkip odpjilpgo
\nZpfm^p gUplnfp QnjpdnpQnpdmplmp enplmpgnlp npjnp opjopkohp eapV
kbfpjopeiSpmpgnpapjapCmhp`mkpdmpjoRpRopjmplnp\npcmpkmkpjnk[pAnpYmpV
^nlp hap^bjpjokp Xnp Skopcmhp `opcip g_p^_lpTnp g_lpeopdiplilp d_pV
knhpjmpjmpYmplmpapjb^pcbpkbk[
GnlkeOlmlp M>olpkiplilp eopdopjopkip Xnp gapYoplilp hopV
lblpjopkiLp dUp]_p gUplnpfmlp g_p^_lpTnp Xnp Skopcmhp mphmpjmpYmplm
\Udpcnpkmk[p >olpkipdojp eopdopjopkip dopXbplolp Xnp `bp eopdopjopkil
hbcpdojp hmpcoSpcop eo]pgipYiplip dUepjnpenlp hmpjmpdnWp Go]pknpcmp BpV
doOlilp\Uhpe_p]_plnpcolpkiplilpeopliplopZihpfopdiepjop`op`oV
apYbjVhbcpdojp kbpRblp \npkmpgnphmp cnfpdmjpTmpdmp apjopkohp colpki
hkojpjipYiplilp enkpe_p]_lpgnphmp bep\bpjopeipTipdip apjopkohp mlpdol
Xnp caSpjbfp coplipfip eopSok[p AmpYnkp eolpgophmp g_p^_pl_kpjnk
`bpcolpkipdojpeopdopjopkilpenpkmplnpgapYopeopdopjopkiplip\npZmpknpV
31
knhpenplmp`mkpcaSpjbfpXnp`mpknepcoplipfip\npjm^pcmpkmkpjnk[pPmk
eolpgop apcapkmpcnpdmp dokpdipjolp kbRp`olhmpjmpdnp gmpYnkp eolpgo
e_hpdnpjnlpc_TpTokpdiplipQipXnpcmpTopkncp`bkpCbpXop]mpdm[[[pBphmpdmpV
lmlp eopdoOp Xnp hoplblOjopkiplip hnlpgmlpgnp caSpjopeolp Xn
fnkphnp]mp apcapkmpcnpemp doYpjopeolp Gnlke[p Amp]mp gUplnpfml
e_hpdnpjnlpdipliQpjopkilpcolpkiphkojpjipYophokp^ipRolp\mpg_p^_lpV
dnjp Qakfpjokpjop mpcmpko]p \npjm^pcmkpgmhpjnpkmplmp ohpcopkipeak[p JmpjmpV
dnplmlphbcpdojphmpcoSpjopdoYpjopgipYipapcapkmpcnpenphokp^ipgUplnpV
fmlp e_hpdnpjnlp dipliQpjopkip apcapkmpcnpemp ophijp Xnp gapYop hoXpV
kofpjopkiepjopcoplifpjopeiSphokp^ipZiphipeakpjok[p>olpkipenkpe_pV
]_plnpmlpgmpkmjpfm^pcmk[pNhpcopkipjolpBlp\mpjm]pcokp]ipdnph_pjnkpoepV
gilpjolpfopTipjihpcik[
'PQDPMQDOQGPMQ.OQOQ3OQDOMQLNG???
>opkmRpdnjp \npjmp^mfp d_pknpTmp mpZnpkmpdmlpgnp f_jphmpenpcn
hokp^ipZiphi^pjokpajpfb^pcbk[p;_jphmpencpnp\npfnlpjmpYmplmlpcopV
kmRpdnjp\npjmp^mfpmpZmlpgnpQokhpjip`mpZmfpjnkpojpfopdip\mp`mp`bpV
lophokp^ipZiphi^pjokpgopQokhpjip`mpZmfpjnkpojpfi^pcik[pJapf_ploj
caSpjbfpgolpUp]njpf_jphmpencpcaSpjbpfbplophopgokpRnkpgUpV
lnfpmpcmpko]pajpfb^[pPbpmpcmpko]Wpmpcmpko]pnpgnlpjnpkmlpnjpjnpkmlpV
gnphmpopkoZpjokpjopSkopcmhpjn^pfm^[pPbpgbpkbfpdoplocpopjoplilpV
gop gop eolpdipfopdiplip `bjpfb^[p @p\npfnlp apjolWp doplopcip npV
\npfnlpjmpYmplmlpdoYpjolpfopdipmpZmlp`mkpopkoZpRopjmplnp\npcmpkmS
np\npfnlpjmpYmplmpfbcpjohp`mkpdalpdb]pjbhpmpZmlpgnpdbplokphnlW
np]mpjnlpjnkpgnphnlpgmpdoplocpolpjopei^pjopkiplip\npjm^pcmpknpknhpnpV
\npfnlpjmpYnphokp^iphaepfoplilp`mkp`mpjnp^nplmpRopjmplnp\npcmpV
kmkpjnk[
AUplnpfmlp np\npfnplmWp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp ]opfopli
gophalcpkajpncpfnhpmdpcnk[p=opfolWpnp\npfnplmlpfbcpjohpnpV
\npfnlpjmpYmplnp hokp^ipgik[p Kop gop np\npfnlpjmpYmplmlp dalpdb]
ajpfopgipYiplilpmp^opknpcmpgmk[p@p\npfnlp`bpmp^opknpcmlpnp]mpjnlpjnpV
knp bpjo^pfopdiplilp mdpcnpfn][p @p\npfnlpjmpYmplmp c_fp ]opfol
`apebcpjopkiplopeopeok[p=opfoplilphalcpkapj_pXnp]opfolpgopnpV
\npfnlpjmpYmplmpdoYpjopeop`mjpfnhpmpZmlpdiplikpjokpZmp]nk[p9m]pgmpV
Ymp diplikpjokp mpZmlpgnphmp fnpholp opkopTipjipYiepjop np\npfnlpjmpYm
ojpcilpgophmpjnpkmlp ]opfopliplip halcpkajp npgnk[p @p\npfnlp apjopV
lilp halcpkapj_p ojpcilpgophmp fnpholWp np\npfnlpjmpYmp ojpcilpgo
`bpjbplolpjopkilp]opfopliplopnp\npfnlpajpfoplilpopkopTipgik[p@pV
\npfnlpapjoplilpZm]pgmpYmpgokpXnp\nplm^pdiplikpjokpRnkpcopkopQo
eopeipjikp Xnp `UepjnpTnp np\npfnlpjmhp ojpcilpgop `bpjbplolpjopkil
]opfopliphalcpkajpnpgmpjmk[p@p\npfnlpjmpYnpeopSipjolpmpcmpko]p`b
halcpkapj_p `ap]okWp np\npfnlp mpcmpkop]ip `odpcipkopkohp halcpkapj_W
]opfoplipcnhpkokphbpkok[pNeplip^nphmjpgnpnp\npfnlpapjolpnp\npV
fnlpjmpYmpojpcilpgop`bpjbplolpjopkilpg_p^_lpTnpjnpkmplmpgnphalcpV
kajp ncpfnhp mdpcnk[p @p\npfnlp copkopQilpgolp \npjm^pcmpkmpjnlp g_pV
^_lpTnpjnkp \nZpfm^pjnp RnpdoSpjop^ikphnlp `bp\_pl_p Rohpjip Xn
fn^pkbp Ziphopkikpjok[p ?pjop`mpjnpTnhp nlp mpemp ^npemlp ajpgbpYb
gbep\bpXnpg_p^_lpTnpdmplmpnp\npfnlphipjok[pPbplblpmpZmlpnpV
\npfnlpapjolpcaSpjbpfopkodcp\npjnWpUepjnpdmplnpdnpZmjpfm^p^nepV
jnkpdblpfo][p>aSpjbpfopdblpgbpYbp^nepjnkpUp]njpapjopkohpdnpV
Zmjpfm^p^nepjnkpgmk[p@p\npfnlWpmpgnpapjapCmhpopkoZpjopkiepjopcaSpV
32
jbpfblp]mpRmlpdnjpQopopjmpencpjnpkmplnpgnpnp\npfnlpapjbk[p9_lpV
h_pap`bp\_pl_lpnp\npfnplmpapjopkohpRnkp^npemepjnphnlpgmpdmplm
eolpdipcik[p @p\npfnlpjmpYmplmp g_pl_lp op^ijpfi^p caSpjbpfbp mpjn
`bp\_pl_lpcaSpjbpfbpopkopdilpgophmpmpjm^phmpgnphbkpfo][p?p]opV
folpg_lpop^ijpgipYip\mp`mp`bp\_lpgnpeopkilpcopkopQilpgolpop^ipV
jopTohpcik[p?plblpmpZmlpgnpnp\npfnlp`bplbpcnkdpcnlp`bp\_pl_l
caSpjbpfbpmpjnpg_pl_lpcaSpjbpfbpopkopdilpgophmpmpjm^phmpgnphbpkok
XnphbkpgbpYbp`bpmpjm^phmpopkopTipjipYiepjop`bp\_pl_lpcaSpjbpfbpV
lopnp\npfnlpapjbk[pPbpolpjopfiepjop`bkpCbpXopdoplocpolpjopeipV
^ip`bp\_plnpnp\npfnlpapjoplilpapcapkmpcnpdmplnp`mpocpncpfnpempdopV
jihp Xnpkmkp Xnp `bp mpjm^phmpemp cnhpkokp cnhpkokp enplmpgnlp hbpkok[
Amp]mWp dmplnpfop dnplokpeap eop]okpjopkip \nZpfmp^nWp \nZpfm^pcn
eop^olpfi^pU]p\_lp`mkpapjopeop`bp\_pl_lpUjpZ_pXnphkmpcnkpjnpV
kmepjnp`ophokpXnpnpjnpopjikpjok[p@pjnpojpgihpjopkiphaplbpebpmpZmlpV
gnp`bpjblpgbhpjopkipakpcopfilpg_p^_lpTnpeopSipdipXnphnlpgmpjnpV
kmplnp knpQnpkoldp ojpgihpjopkip mpgnpapjapCmhp `ophi^p opZipdiepjop eapV
kbfpjopfohpcopjok[p Jnlpgmpjnpkmplnp haplbp apjopkohp dnZpcmhpjnpkm
RnkplnpapjbkpdopajpdblpdnZpcmhpjnpkmphaplbplblpmpZnpkmpYmplmp`bpV
\_pl_lpg_p^_lpTnpdmepjnpgnpYnkpjnlpgmpkmkpjnk[
HoplocpXnpmpgnpapjapCmpopkopdilpgophmpXokpapjolpmpjm^phmpgnpmpV
gnpapjapCmplmlpcoplifpjolpfopdipdoplopcopRolp\mpm^pjnpXmlpe_hpjnpV
lnpTnpYmplmpgnp`npjmkpjnk[pHoplocpZipnpjnpopjiSpm^pjnpgmpYmphaplbpeo
hnlpgmpdmlpgnlp`mkp^nephocpfohpmdpcnpfnpdnpgnpm]pjnpgmpYmp\npV
jnplnhpXnphaplbpebpm^pjnkphnlpbep\bpjopgipYiphkmpcnkpjnkphaplbpV
eop doplocpZiplilp mpZmlpgnp `bpjblpgbpYbp mpgnpapjapCmpemp cop^ik[
Golp\mpc_kpgnpapjbkpdopajpdblpRnkpdoplocpZiplilpUpl_lpgnpgnpV
XofpTipdipajpgbpYbpdoplocp\npjnplnpYmpXnpap\npjnplnpYmlpdiplikpV
jopkip`bpjbplbk[pHoplocpZipmpZmlpgnp`bpjblpgbpYbp\npjnplnpYmpd_kpV
g_pk_kphnlpgmpYnkpcopkoQpcolp_pkncpcmpYmpdoplopciepjopgop`bp\npV
jnplnpYmpgUpl_^pc_pknpknhp`mkpdalpkophmplnpohpcopkik[pPbpdoploc
SkopcmpYmWp \nZpfmp^mp `bp\_plnp cop^ipfohpcopgik[p HoplocpZiplil
`bplbpeopSop`mjpfnpdmpmpZmlp`op]ipknpQnpkoldpjopkop\npknhpdmplmf
gbpeokWpgapjopeipdiepjop`bpknpQnpkoldpjopkipgik[
HoplopcilpmpZmlpgnp_pknpcmjpgmpYmp]opfolWpfnpholpXnphnlpV
gmp ZopYiplilp \nkpZnhpjmpYmplmp eolpdicpfop eop gop hnlpgmp ZopYipV
lilpmpZnpkmpYmplmpeolpdicpfopdnhpjmlpgnphaplbfpjolpgipkijpfopdiW
`mkp`mpjmlZp`mpZmpfmpapjopkohpdoplopcip\nkpZnpYmpeolpdicpfop^nhpV
jmlpgnp hbpkok[p Hoplocp mpjnp mpgnpapjapCmp opkopdilpgop eopSipjolp U]pV
gn^pjn^pcmkpfnWp \nkpZnhpjmhp mpjnp `mjp\mpdmp opkopdilpgop eopSipjol
c_kpgnlp `mkp U]pgn^pjn^pcmkpfnpgmk[p Pbp gbpkbfp doplocp SkopcmpV
YmlpgnlpdU]pncpfnpempapjoplohpdi]phijpfohpcopgik[
AnXpkmfpTmp doplocp `bp\_pl_p npjn^pcmpknpknhp \npjnpTnpYml
`bp\_lp gnp hbpkbjpfopdip mpZmlp Xnpkmpjnlp f_pTopgnpjnplmlp `mk
SokpZopdip apjopkohp hbpkbjpfohp gbpkbpfblpgopgik[p Pbp doploc
SkopcmpYmplmlpgUpl_^pc_pk_jpfnpdmplmlpgnpdoplopcilpcaSpjbfpdojpV
jo^pfopdiplilpgopf_pTopgnpjnpdmpgmk[pAnXpkmfpTmpdoplocp`bp\_l
Xokpapjolpg_p]nplmlpdalpdbp]ophopgokpd_kpfnpenpTnpYmplnpgopmk
hb^phbpjokpbpeolpgipkopkohp`bp\_pl_lpdakp\bpjolpfopdiplipdoYpV
jopfohpgbpkbpfblpgopgik[
Güz ‘10
Emeðin ve KavgamýzýnBaþkenti Ýstanbul
Ýstanbul’u 2010 yýlý Kültür Baþkenti ilan edenlere karþý emeðin ve kavgamýzýn Ýstanbul’unu öne çýkarmak için çýktýk yola... Ýstanbul þarkýlarý ile Grup Emeðe Ezgi kitap okurlarýyla buluþtu TÜYAP’ta... Ardýndan Sanatçýlarýn Ýstanbul Buluþmasý adý ile Su Gösteri Sanatlarý Merkezindeydik. Düzenlediðimiz etkinliðe Marmaray iþçilerinin katýlýmý bambaþka bir güzellik kattý. Tiyatro sanatçýsý, tiyatro sahnelerinin tozunu yutmuþ, bu sanata emek
vermiþ Ani Ýpekkaya ve þair Selah Özakýn bizimle oldu. Tiyatro grubumuz Devinim Vedat Türkali’nin Ýstanbul
þiirini oyunlaþtýrarak hem bu etkinlikte hem de Dünya Tiyatrolar gününde düzenlenen sokak yürüyüþünde oynadýlar. Tekel iþçilerinin Çadýrkent’i dünyanýn her tarafýndan destek alýrken biz durabilir miydik? Durmadýk. Emeðin ve kavgamýzýn Ýstanbul’u Tekel Ýþçileriyle adýnda bir sergi hazýrlayarak tuttuk Ankara’nýn yolunu. Ankara’nýn ardýndan Tutsaklarýn Ýstanbul Özlemi için kollarý sývadýk. Ýstanbul’a özlem dolu olanlarýn Ýstanbul’unu paylaþmak, onlarýn özlemini özlemimiz olarak hissetmek için biraraya geldik. Sürecin yoðunluðu ve gündemin hýzla
deðiþmesi nedeniyle ilan ettiðimiz Beyoðlu Mutfak ekibinin çalýþmasýný örgütleyemedik. Bu konuda tüm dostlarýmýzdan bizi anlamalarýný istiyoruz. Bu güzel çalýþmanýn bir baþka þekilde mutlaka gerçekleþtirileceðini bilmenizi
isteriz.
İSTANBUL
Paşabahçe 1966 grevi
31 Ocak 1966 günü başlayan ve
85 gün süren Paşabahçe grevinde
kadın grev gözcüleri
Dudaklarýna mühür vuruyorlar, bileklerine kelepçe... Sürüyorlar yüzyýllarýn
tanýklarýný bir bir. Sadece han, hamam, imaret... Yaþamadý sanki surlarýnýn
içinde rengarenk bir nehir. Seni bir metadan öteye anlamayanlarýn elindesin,
Ýstanbul. Pusular kurmuþ bekliyorlar seni satmak isteyenler haraç mezat...
Milyonlarýn ayak izleriyle coþup koþarken sen geleceðe… Emeðe dair ne
varsa yok ediyorlar bir bir… Gökdelenlerden kafes kuruyor, alýþveriþ merkezlerinin yalnýzlýðýna mahkum ediyorlar... Seni öksüz býrakmak için kapanýyor tiyatro salonlarý, sinemalar... Tutsak ediliyor eylem adýmlarýnýn yankýlandýðý
sokaklarýn, hýnca hýnç dolan coþkun meydanlarýn.
Ameleperver Cemiyeti, “Tatili Eþgal”e çýkan tramvay iþçileri, Kasýmpaþa
tersanelerinde ömrünü tüketenler... Her tuðlada, her putrelde, her taþta alýnterini ve elizlerini býrakanlar... Ýlmek ilmek, hücre hücre örenler bu kenti... Eller,
eller... Hayatý yaratan eller!.. Çoktan tarih oldu Cibali Tekel’in kadýn iþçileri.
Boðaz boyunca dizilen tütün depolarý, fabrikalar... Sahi nerede þimdi Beykozlu
kundura iþçileri? Paþabahçe Þiþe-Cam?..
Diyorlar ki sana, Ýstanbul... Ne güzide çocuðusun tarihin, ne de ürünü milyonlarca nasýrlý elin! “Avrupa Kültür Baþkenti” adý altýnda haraç mezat satýlmaktýr kaderin!
Ne Saraçhane’de toplanan yüzbinler, ne Kavel... Ne Haziran’ýn büyük eylemcileri, ne 1 Mayýs ve Taksim... Kalmasýn geleceði aydýnlatan hiçbir iz! Görmüyor
musun, tir tir titretiyor hala hepsini, AKM’den sarkan pankarttaki o bilekleri zincirli iþçi!
Bunun için deðil miydi 77 1 Mayýs’ý 6-7 Eylül, Beyazýt’ýn kanlý Mart’ý, Gazi...
“güvercin ürkekliði”yle yürüyen Hrant’ýn Þiþli kaldýrýmýnda kalan bedeni...
Sokak ortalarýnda, evlerinde, üniversitelerde öldürülenler...
Seni üç-beþ binaya sýðdýrmak istiyorlar, Ýstanbul... pazarladýklarý üç-beþ
binaya! Bütün bir tarihini yok saymak istiyorlar. 6. Filo’ya karþý yürüyenlerin
öfkeli sloganlarý duyulmasýn istiyorlar, milyonlarca grevcinin yüzleri ýþýtmasýn
bugünü ve geleceði... Ne emeðe dair tek bir aný, ne “küçük insanlar”ý bu koca
kentin!
Oysa biz seni tramvayýna asýlan çocuklarýnýn gülüþüyle seviyoruz... Her
taþýnda alýnteri olan emekçilerinle… Biz seni her an patlamaya hazýr kalabalýðýnla seviyoruz... Çamurlu varoþlarýn bitimsiz umudu ve isyankarlýðýyla...
Sen sermayenin “kültür baþkenti” deðil, Kavgamýzýn Baþkentisin Ýstanbul! Sen
bize layýksýn biz de sana Ýstanbul
34
TAKSÝM’DE MUTLULUÐUN RESMÝ
Sabah saat sekiz gibi evden bir yoldaþýmla birlikte çýktýðýmda tarif edilmez
duygular içindeydim. Bulunduðumuz semtin dar, ara sokaklarýndan geçerken
toplanma yerine bir an önce ulaþmanýn sabýrsýzlýðý ayaklarýmý denetimim dýþýna çýkarmýþtý. Farkýnda olmadan adýmlarým hýzlanmýþtý. Þiþli’deki toplanma
alaný sanki bir mýknatýs gibi kendine çekiyordu beni. Yanýmdaki yoldaþ, “aceleye gerek yok, vaktimiz var daha” dediðinde ne kadar hýzlý yürüdüðümün farkýna vardým.
En son 78’ 1 Mayýs’nda Taksim’e çýkmýþtým. Demek ki, tam otuz iki yýl
olmuþtu Taksim’e çýkmayalý. Otuz iki yýl… dile kolay. Oysa çeyrek asýrdan
fazla zamandýr bu. Yine de aklýmda kalan 78’ 1Mayýs’ýndan çok kanlý 77’ 1
Mayýs’ý idi. Toplanma alanýna yaklaþtýkça 77’nin anýlarý bir film þeridi gibi
gözümün önünden akýp geçmeye baþladý.
Ankara’da týp okuyan bir arkadaþýmla katýlmýþtým 77’1 Mayýs’ýna. Ýstanbul’a 1 Mayýs’a katýlmak için gelmiþti. Ýkimiz de henüz örgütsüz olduðumuz
için kimlerle birlikte yürüyeceðimize karar verememiþtik. Kortejleri dolaþýrken
Beþiktaþ Barbaros bulvarýnýn Yýldýz Teknik tarafýnda “Saðlýkçýlar” kortejini
gördük. Onlarla birlikte yürümeye karar verdik.
Yýldýz Teknik’ten Taksim’e kaç saatte geldik hatýrlamýyorum ama
yürüyüþün saatlerce sürdüðünü dün gibi hatýrlýyorum. Benim katýldýðým taraftaki kortejin ucu bucaðý gözükmüyordu. 1 Mayýs kutlamalarý hem kitle katýlýmý
hem de görsellik bakýmýndan gerçekten görkemliydi. DÝSK-TKP ve diðer
devrimci gruplar tarafýndan ileri sürülen taleplerin düzen içi talepler olmalarý
durumu deðiþtirmiyordu. Sermaye düzenine iþçi sýnýfýnýn bir meydan okumasý
vardý sanki. Marx-Engels-Lenin posterleri kutlamalara kýzýl bir renk vermeye
yetiyordu. Sermaye sýnýfýnýn bunu devrimin ayak sesleri olarak algýladýðýný ve
bu sese bir katliamla yanýt vereceðini sonradan anlayacaktým.
Taksim’e vardýðýmýzda bulunduðum kortej kürsünün hemen önüne yerleþti. Kürsüyle aramýzda on-on beþ metrelik mesafe ve merdivenler güvenlik
nedeniyle olacak boþ býrakýlmýþtý. Kürsüde Kemal Türkler ve yanýnda birkaç
kiþi daha bulunuyordu. Kýsa bir süre sonra Kemal Türkler konuþmaya baþladý.
Ancak henüz birkaç dakika geçmemiþti ki, Taksim Alaný’nýn Þiþli-Elmadað giriþinde hareketlenme baþladý.
Önce bu hareketlenmeyi önemsememiþtim. Zaten Maocu gruplarla bir
kavga bekleniyordu. Burjuva basýn haftalar öncesinde Maocularla TKP’liler
arasýnda çatýþma çýkacaðýný yazýp duruyorlardý. DÝSK-TKP ikilisi, Maocu gruplarý alana sokmayacaklarýný; Maocu gruplar ise çatýþma pahasýna alana gireceklerini açýklýyorlardý. Kýsacasý, herkes bir kavga beklentisine sokulmuþtu.
Burjuva basýnýn aslýnda kanlý bir planýn zeminini hazýrladýðý ancak katliamdan
sonra anlaþýlacaktý. Doðrusu her iki tarafta tutum ve açýklamalarýyla burjuva
basýnýn iþini kolaylaþtýrýyordu. Hareketlenme olduðunda bunun beklenen kavga
olduðunu düþündüm. Ama bunun büyük bir katliamýn malzemesi olacaðýný hiç
aklýma getirmemiþtim. O güne kadar kitle eylemlerinde böylesi kavgalara çok
rastladýðým için bunun da geçici bir durum olduðunu; kavgadan sonra mitingin
devam edeceðini düþündüm. Nitekim birkaç ay öncesinde yine Taksim’de ve
yine Maocu gruplar Dev-Genç mitingine saldýrmýþ ama miting daðýlmamýþtý.
Ancak iþler sandýðým gibi olmadý. Kargaþa gittikçe büyüdü. Bu arada sopa
35
kýrýlmasý sesine benzer sesler duyuyordum. Kavgada kullanýlan pankart
sopalarýn kýrýldýðýný, “tak tak” seslerinin buradan geldiðini düþündüm. Bunun
silah sesi olduðunu anlamamýþtým. Kemal Türkler kürsüden herkesin eðilmesini, yere yatmasýný söylüyordu. Onun ve yanýndakilerin bir þeylerden korunmaya çalýþýr gibi kafalarýný eðdiklerini gördüm. Arkama baktýðýmda alandaki
tüm kitlenin þiddetli rüzgârda eðilen buðday baþaklarý gibi dalgalandýðýný
gördüm. On binlerce kiþi eðilip doðruluyor ve ön tarafa doðru ilerlemeye
çalýþýyordu. Bunun alýþýlageldik kavgalardan biri olmadýðý ortaya çýkýyordu.
Mitingin devam etmeyeceðini anladým ve hemen önümde duran merdivenlerden yukarý, arkadaþýmýn elini býrakmadan çýktým. Kürsüdekilere baktým,
hepsi yere yatmýþtý. Ben hala silah kullanýldýðýný anlamamýþtým. Çünkü koca
alanda silah sesi sopa kýrýlmasý sesine benzer bir ses gibi duyuluyordu. AKM
tarafýna doðru sakin sakin yürümeye baþladýk. Oradan Gümüþsuyu caddesine
geçtik. Binlerce insan buradan Dolmabahçe’ye doðru telaþ içinde koþuyordu.
Ýlk defa burada birilerinin “silah kullanýldý, polis herkesi topluyor” dediðini
duydum. Pek inanmamakla birlikte, ne olur ne olmaz düþüncesiyle arkadaþýma
“hýzlanalým” dedim.
Oradan Kabataþ Ýskelesine geldik. Ýskeleye vardýðýmýzda tanýdýðým DevGenç’lilerin araba vapuruna bindiklerini gördüm. Biz de onlarýn yanýna gittik.
Vapur iþgal edilmiþti. Ýnisiyatif Dev-Genç’li arkadaþlardaydý; onlar nereye
isterse vapur da oraya gidecekti. Orada sözü geçen tanýdýðým bir Dev-Genç’li
arkadaþa vapuru nereye götürdüklerini sordum “Üsküdar’a” dedi. “Üsküdar
olur mu? Faþistler bizi orada bekliyor olabilir ve biz iner inmez bizi tarayabilirler” dedim “En doðrusu Eminönü” diye de ekledim. “Haklýsýn” deyip yanýmdan hýzla ayrýldý. Gerçekten de o yýllarda Üsküdar tam bir faþist yuvasýydý. Bir
devrimcinin Üsküdar’dan geçmesi aklýn alacaðý bir þey deðildi. Çok geçmeden
vapurun Eminönü’ne doðru dümen kýrdýðýný gördüm; rahatladým.
Orada ilk defa bana çok kiþinin öldüðünü söylediler; ama inanmamýþtým.
Nasýl inanayým ki? Daha önce þimdi gördüðümden on kez daha þiddetli geçen
Kocamustafapaþa çatýþmasýný görmüþ, yaþamýþtým. Ve dinamitlerin, ses bombalarýnýn, tabancalarýn kullanýldýðý o çatýþmada bir kiþi bile ölmemiþti. Þimdi
ise insanlar pankart sopalarýyla birbirlerine girmiþlerdi hepsi buydu. Böyle bir
kavgadan çok ölü çýkar mýydý hiç! Böyle düþünüyordum.
Böyle olmadýðýný, arkadaþýmý kaldýðý eve getirdiðimde anladým. Bizden
önce eve gelenler haberleri dinlemiþ ve gerçeði öðrenmiþlerdi. Radyo ve televizyon otuzun üzerinde ölü olduðunu bildiriyordu. Evde gerçek bir yas havasý
esiyordu. Tarif edilmez acý duygular içindeydik. Ne yapabilirdik, þimdi ne olacak sorularýný kendi kendimize soruyorduk. Sorularýn yanýtý yoktu. Sabahý beklemekten baþka yapacak bir þey yoktu. O gün bizi tarifsiz acýlar içinde
býrakarak tarihe karýþmýþtý.
Ýþte þimdi yeniden Taksim yolundaydým. Gerçi 78’ 1 Mayýs’ý da Taksim
Alaný’nda kutlanmýþtý ama o sýradan bir kutlama gibi hafýzalarda pek yer
etmemiþti. Onun için þimdi sanki 77’den sonra ilk defa Taksim’e çýkýyor gibiydim. Toplanma yerine vardýðýmda henüz büyük bir kalabalýk yoktu. Gruplar
yeni yeni geliyorlardý. Gelen gruplar hemen pankartlarýný açýyor, saflarýný
düzenliyor, kendi sloganlarýný atýyorlardý. Birlikte yürüyeceðim Mücadele
Birliði korteji de ayný durumdaydý. Henüz pek az kiþi gelmiþti.
Ama ben katýlýmýn yüksek olacaðýný biliyordum. 1 Mayýs öncesi yanýna
gittiðimiz aileler konu-komþu hep birlikte katýlacaklarýný söylüyorlardý. Kendi
aralarýnda çoktan konuþmuþ anlaþmýþlardý. Mahalleli birbirini tanýyor, 1
Mayýs’a kimin katýlacaðýný kimin katýlmayacaðýný biliyordu. Toplum aslýnda
derinden derine bölünmüþ, saflaþmýþtý. Bu duruma pek çok yerde tanýk oldum.
1 Mayýs’a katýlacak olanlar günler, haftalar öncesinde kararlarýný vermiþ, hazýrlýklara baþlamýþlardý. Hepsi de çoluk-çocuk ailece katýlmaya karar vermiþlerdi.
36
Halkta düzene, devlete karþý büyük bir öfke biriktiði açýktý. Bu birikmiþ
öfke 1 Mayýs’a yansýyordu iþte. O yüzden toplanma yerinde erken saatte kalabalýk görmeyince caným sýkýlmadý. Biraz sonra kalabalýk kitlelerin buraya akacaðýný biliyordum. Bulunduðum kortejde “Enternasyonal” ve “Ey Raqip”
marþlarý çalýnmaya baþladý. Her iki marþ da çok etkileyici idi. Çok geçmeden
beklediðim oldu ve kalabalýk kitleler toplanma yerine akmaya baþladý. Pankart
taþýyanlar, saða sola koþuþturanlar, heyecanla arkadaþlarýna talimatlar verenler,
onlarý umursamadan, omuzlarýnda baþka gruplarýn pankartý, yanlarýndan geçenler, saflarýný düzenlemek için arkadaþlarýna baðýrýp duranlar.. ne müthiþ manzaraydý o öyle!
Sanki Taksim Alaný surlarla çevrilmiþ bir kaleydi ve þimdi insanlar o
surlarý yýkmak için akýn akýn toplanýyor, hazýrlýk yapýyorlardý. O surlar son bir
saldýrýyla yýkýlacaktý bugün. Evet, bu bir “son saldýrý”ydý ama ilk deðildi.
Yýllardýr o surlara saldýrýlar yapanlar vardý. Bunu biliyordum. Ve o saldýrýlarla
bu surlar dövülmeseydi, küçük küçük gedikler açýlmasaydý, dikkatler buraya bu
þekilde çekilmeseydi bugün Taksim çoktan unutulmuþ olacaktý. Bunun için aðýr
bedeller ödendiðini biliyordum. Ama deðmiþti iþte. Aðýr bedeller ödenerek
yapýlan o saldýrýlar bugün Taksim’in ele geçirileceði bu büyük saldýrýnýn
koþullarýný hazýrlamýþtý.
Yürüyüþ baþladý. Artýk Taksim’in üzerine yürüyorduk. Yýllar önce
katledildiðimiz alaný geri almak üzere yüz binler halinde yürümeye baþlamýþtýk.
Oraya varýnca ne olacaktý bilmiyordum. Aslýnda ne olacaðý belliydi. Düþman,
tasý taraðý toplayýp alaný terk etmiþti. Yine de içimde bir “acaba” vardý.
Yanýmýzdan Kürt halký geçerken bizim kortejden “Ey Raqip” çalýnmaya
baþladý. Kürt halkýný müthiþ bir coþku sardý. Alkýþlar, zýlgýtlar ortalýðý inletiyor,
görevliler arkadaþlarýný sessiz olmalarý için uyarýyorlardý. Bu arada yaklaþýk on
katlý bir binanýn çatýsýndan, üzerinde “Dünya Emeðin Olacak” yazýlý dev bir
Deniz Gezmiþ pankartý sarkýtýlýnca coþku doruða çýktý. Alkýþlar, zýlgýtlar, ýslýklar, sloganlar birbirine karýþýyor, bu müthiþ uðultu tarifsiz bir heyecan yaratýyordu. Kürt halký Denizlere ne müthiþ bir sevgi duyuyormuþ!
Katledildiðimiz, kaçýrýldýðýmýz, sayýsýz çatýþmalar yaþadýðýmýz kavgamýzýn
baþkenti Ýstanbul sokaklarýnda þimdi “Enternasyonal” çalýnýyordu. Sokaklar,
caddeler bizimdi, devrimindi. Kýzýl bayraklar dalgalanýyor, devrimin marþlarý
yükseliyordu dört bir taraftan. 77’de bizi katledenler, bizi acýlar içine gömenler
þimdi ancak göze görünmeyecek bir uzaklýktan seyredebiliyorlardý bizi. Demek
ki, emekçilerin istekleri önüne set çekenler, tarihin akýþýný durdurmaya çalýþanlar yaptýklarýyla sadece kendilerini boðacak sularýn olaðanüstü birikmesine yol
açarlarmýþ. O sular bir gün mutlaka önlerindeki bentleri yýkar, önlerindeki
engelleri silip süpürürlermiþ. Týpký bu ün olduðu gibi.
Ve iþte Taksim’in önündeyiz. Heyecaným dorukta. Birkaç yüz metre sonra,
yýllar önce arkamda ölüler býrakarak ayrýldýðým o alana yüz binlerle birlikte
gireceðim. Taksim devrimindi artýk. Alana girdiðimde gözyaþlarýný tutamayan,
birbirlerine sarýlan, birbirlerini kutlayan insanlarý gördüm. Birileri kürsüden
konuþuyor ama ne konuþan ne de konuþulan þeyleri dinleyen, umursayan vardý.
Yüz binlerce insan için önemli olan Taksim Alaný’na girmekti ve bu hedefe
þimdi varýlmýþtý. Ýnsanlarýn yüzünde burjuvaziye karþý zafer kazanmýþ olmanýn
mutluluðu vardý. Sanki kazanýlan kýsmi bir zafer deðildi de ayaklanmayla iktidar fethedilmiþti, onun mutluluðunu yaþýyorlardý. Bu, gelecekte kesinlikle
yapýlacak olan “mutluluðun resmi”nin ilk örneði idi.
Alandan birkaç yoldaþýmla birlikte sessizce ayrýldým. “Herhalde” dedim
kendi kendime “emekçi sýnýflar iktidarý fethettiklerinde iþte böyle bir tabloyu
yaþayacaðýz”
37
Ýstanbul’a Dair...
Salkým salkým tanyelleri estiðinde
Mavi patistakalarý yýrtan gemilerinle
Uzaktan seni düþünürüm Ýstanbul...
Hepimizin bildiði bir þarkýnýn sözleri deðildir yukarýda yazanlar. Birçoðumuzun severek okuduðu Ýstanbul
þiirinin yalnýzca bir bölümüdür. En güzel Ýstanbul þiirlerinden biri kabul edilir büyük çoðunluk tarafýndan. Ama
bir þiir daha var ki en az onun kadar güzel ve etkileyici...
Tevfik Fikret’in sisli bir Ýstanbul günü için yazdýðý þiirdir bu. Vedat Türkali Ýstanbul þiirini Sis þiirinin þairi
Tevfik Fikret’te ithaf etmiþtir.
Neden?
Çünkü, Tevfik Fikret’te Ýstanbul’a duyulan öfke vardýr. Ýstanbul’un zulmüne isyan vardýr. Sisli bir Ýstanbul
günü Tevfik Fikret baskýcý ve zorba saraya karþý tüm öfkesini kusar. Bu sarayý kendi baðrýnda taþýyan Ýstanbul’a
yöneltir öfkesini.
Ey zulümler sahasý... Evet, ey parlak alan,
ey facialarla donanan ýþýklý ve ihtiþamlý saha!
Ey parlaklýðýn ve ihtiþamýn beþiði ve mezarý olan,
Doðu’nun öteden beri imrenilen eski kraliçesi!
Örtün, evet ey felâket sahnesi... Örtün artýk ey þehir;
örtün ve sonsuz uyu ey dünyanýn koca kahpesi!
Ey debdebeler, tantanalar, þanlar, alaylar;
Kaatil kuleler, kal’ali ve zindanlý saraylar.
Vedat Türkali bizim olan Ýstanbul’u anlatýr. Tevfik
Fikret’e... Ýstanbul’un haramilerin elinden kurtulacaðý
günü müjdeler... Ve Ýstanbul’un ne kadar güzel bir þehir
olduðunu anlatýr ona. Bekle der bekle o günler gelsin…
Bekle haramilerin saltanatý yýkýlsýn…
Boþuna çekilmedi bunca acýlar Ýstanbul
Bekle bizi
Büyük ve sakin Süleymaniye’nle bekle
Parklarýnla köprülerinle kulelerinle meydanlarýnla
Mavi denizlerine yaslanmýþ
Beyaz tahta masalý kahvelerinle bekle
Ve bir kuruþa Yenihayat satan
Tophanenin karanlýk sokaklarýnda
Koyunkoyuna yatan
Kirli çocuklarýnla bekle bizi
Bekle zafer þarkýlarýyla caddelerinden geçiþimizi
Bekle dinamiti tarihin
Bekle yumruklarýmýz
Haramilerin saltanatýný yýksýn
Bekle o günler gelsin Ýstanbul bekle
Sen bize layýksýn
Týpký Tevfik Fikret gibi bizler de kýzdýk Ýstanbul’a...
Sokaklarýnda isyan ateþlerini yakanlarý korumadýðý için
öfkelendik ona… Birçok katliamýn tanýðý olmasýna rað-
men sessiz kalmasýna dayanamadýk, isyan ettik. Yeter
artýk dedik, yeter…
ayaða kalk
kalk Ýstanbul
at üzerindeki yorgunluðu
ve diyorlar ki yeter
yeter artýk
ayaða kalk
kavgaya, savaþa gir Ýstanbul
Savaþa girdi Ýstanbul bizimle birlikte haramilerin saltanatýný yýkmak için… Neler yaþadý, neler gördü…
Unutulur mu Ýstanbul,
Beyazýt’ýn döþünde patladý bombalar,
Gazi’de kurþun saðnaklarý boþandý üstümüze...
Unutulur mu acýlarýn payandalýðý yürek,
aç gecelerin bitmezliði unutulur mu?
Unutmayacaðýz Ýstanbul.
Bilesin ki sözümüz baþýmýz üstünedir.
Binlerce ölü versek de sokaklarýnda,
Aralýksýz yaðmalansa da uykularýmýz,
yetmese
düþlerimiz
çocukluðumuz
gençliðimiz yaðmalansa da.
Yine de inat ve sabýrla,
Kurþun yaralarýmýzdan
kan taþýyacaðýz alaca þafaklarýna.
Sabahlarýn maðrur olsun Ýstanbul
Baþeðmez olsun yeter ki.
Baþeðmedi Ýstanbul… kimi zaman yalnýz kaldý… kimi zaman tel örgülerle sarýldý her bir yaný… yasaklandý
meydanlarý, sokaklarý… Ama o hep umutla açtý kollarýný kendine doðru gelenlere…
Meydanlar ki gamzelerindir Ýstanbul
bak, göreceksin;
bir mayýs gününde tutuþacaðýz elele
ve sen bizlere yeniden
gülümseyeceksin!..
Týpký Taksim meydanýnýn her 1 Mayýs’ta gülümsediði gibi bizlere… 2009 1 Mayýs’ýndaki coþkuyu hatýrlýyorum da ne kabýna sýðmaz bir mutluluktu o… Yýllarýn özleminin bir karede somutlaþmasý… 2010’da Emeðin Ýstanbul’u artýk kitlesel bir þekilde kýzýl meydanda Taksim’deydi… Çocuksu bir coþkuyla heykelin her yanýndan sarkan insanlar nasýl da mutluydular o gün… Bekle
o günler gelsin Ýstanbul dedik ama beklemedik… o günleri yaratmak için sabýrlý bir emekle ördük Ýstanbul’u...
Örmeye de devam edeceðiz… Emeðin ellerinde yükselen Ýstanbul hep emeðin Ýstanbul’u olarak kalacak...
Kavgamýzýn Baþkenti olarak kalacak… Sen bize layýksýn, biz de sana Ýstanbul…
Sen sermayenin kültür baþkenti deðil kavgamýzýn
þehrisin Ýstanbul…
38
ey gururlu sütunlar ki birer bağlı dev,
geçmişleri geleceklere anlatmakla görevli;
ey dişleri düşmüş, sırıtan sur kafilesi;
ey kubbeler, ey şanlı yakarma yapıları;
ey doğruluğun sözlerini taşıyan minareler;
ey çatısı çökük medreseler, mahkemecikler;
ey servilerin kara gölgesinde birer yer
elde edebilmiş nice bin sabırlı dilenci;
“Geçmişlere rahmet!” diyen mezar yazıtları;
ey türbeler, ey herbiri gürültülü bir anıyı
uyandırarak sessiz ve durgun yatan atalar;
ey çamur ve tozun savaş alanı eski sokaklar;
ey her açılan gediği bir olay sayıklar
viraneler, ey uykulu it kopuğun pusu yerleri;
ey kapkara damlarla birer ayakta duran yası
simgeleyen sessiz ve eskimiş evler;
ey herbiri bir leyleğe, bir çaylağa yuva
kaygılı çocuklar ki acılarla somurtmuş,
yıllarca zamandan beri, tütmek ne ... unutmuş;
ey midelerin sıkıştıran zehri önünde
her alçaklığı yutan kurumuş ağızlar;
ey doğanın bağışıyla en hazır ve nimetli
bir yaratılışa ulaşmışken aç, tembel ve kısır;
her nimeti, her bağışı, bütün kurtuluş nedenlerini
gökten dilenen katlanma alçalışı ki... ikiyüzlü!
Ey köpeklerin sesi, ey konuşma onuru ile üstün
insanda şu nankörlüğü kargıyan bağırtı;
ey yararsız gözyaşı, ey zehir gibi gülüş;
ey güçsüzlük ve elem sözleri, kargıyan bakış;
ey efsanelere düşen anı; namus;
ey yükselme kapısına çıkan yol: ayak öpme yolu;
ey silahlı korku, ki zararları yüzünden
öksüz, dul ağızlardaki her talih yakınışı;
ey kişiye dokunulmazlık ve özgürlüğe yakın
bir soluk alma hakkı veren yasa efsanesi;
ey olmayacak söz, ey sonsuzca bilinen yalan,
ey mahkemelerden sürekli sürülen hak;
ey kuruntuların saldırıları ile duyguları bitkin
vicdanlara uzatılan meraklı kulak;
ey dinlenme korkusuyla kilitlenmiş ağızlar;
ey ulusal çaba ki nefret edilmiş ve horlanmış;
ey kılıç ve kalem, ey iki siyasal mahkum;
ey erdem ve edebin payı, ey unutulmuş yüz;
ey korku yüküyle iki kat gezmeye alışmış
ileri gelenler ve adamları, koca bir ünlü kesim;
ey eğilmiş baş, ki akpak, ama iğrenç;
ey taze kadın, ey onu takibe koşan genç;
ey ayrılık acısı çeken ana, ey kırgın eş;
ey kimsesiz, başı boş çocuklar... hele sizler,
Hele sizler...
Örtün, evet, ey facia... Örtün, evet, ey kent;
örtün ve sonsuzca uyu, ey dünya orospusu!..
SİS
Sarmış yine ufuklarını bir inatçı duman,
bir apak karanlık ki durmadan artmada.
Basıncının altında silinmiş gibi varlık,
bir tozlu ve ürkünç, ulu yoğunluk ki bakışlar
dikkatle işleyemez derinliğine, korkar!
Ama sana layık bu derin karanlık örtü,
layık bir örtünme sana, ey zulümler alanı!
Ey zulümler alanı... Evet, ey gösteriş sahnesi,
ey facia süsleyen yaldızlı, şatafatlı sahne!
Ey şatafatın, gösterişin beşiği ve mezarı;
Doğu'nun öncesiz alımlı kraliçesi;
en kanlı sevgileri nefretle titremeden
besleyip büyüten zevk düşkünü göğüs;
ey Marmara'nın mavi kucağında
ölmüş gibi dalgın uyuyan canlı yığın;
ey köhne Bizans, ey koca büyücü bunak,
ey bin kocadan arta kalan el değmemiş dul;
güzelliğinde daha tazeliğin büyüsü ortada,
hala titrer üstüne izleyen bakışlar.
Dışardan, uzaktan açılan gözlere süzgün
mavi gözlerinle ne uysal görünürsün!
Uysal, ama en kirli kadınlar gibi uysal;
üstünde coşan gözyaşlarının hepsine hissiz
Kurulurken daha, bir hainlik eli
yapına katmış gibi zehirli bir kargış suyu!
Hep ikiyüzlülük kiri,kıskançlık kiri, çıkarcılık kiri;
yalnız bu... ve yalnız bunun yükselme umudu.
Milyonla barındırdığın cesetler arasından
kaç alın vardır çıkacak temiz ve parlak?
Örtün, evet, ey facia... Örtün, evet, ey kent;
örtün ve sonsuzca uyu, ey dünya orospusu?
Ey depdebeler, tantanalar, şanlar, alaylar;
kaatil kuleler, kuleli zindanlı şehirler;
ey anıların sağlam mezarı, ulu tapınak;
tevfik fikret
39
Nazım Akarsu
Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım
Yoksa nasıl
böyle buram buram
İstanbul kokar
İskeleden vapur kalkar
Sarayburnu'ndan biri ona bakar
Tutsaklar
onun gözleriyle
İstanbul'a bakar
Tutsaklar
onun ellerinde
kıpırtıyı duyar
Biri sularda ateş yakar
Tutsaklar
onun yalımında
sigaralarını yakar
Biri Piyer Loti'ye çıkar
Tutsaklar
onunla birlikte
Haliç'ten gazel okur
Biri gider
Kadıköy'de
balık ekmek yer
Tutsaklar
onunla birlikte
parmaklarını yer
Biri
atlar gemiye
Anadolu kavağına gider
Tutsaklar
onunla birlikte maviye
özgürlüğün koyağına gider
Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım
Yoksa nasıl böyle
sözlerimden hicap duyarım
Ben bu şiiri tutsakken yazmış olmalıyım
Yoksa nasıl
böyle hiç yoktan
İstanbul'a özlem duyarım
Sis
İstanbul'a yakışmıyor
Perdesini indirmiş gözler gibi
gizliyor güzelliğini
Sis
İstanbul'a yakışmıyor
Gölgesini salmış gibi asfalta
kendisi görülmüyor
Sis
İstanbul'a yakışmıyor
Kimsesizlik hissi uyandırıyor
Bir de bakmışsın ki
dudaklarını kaçırıyor
İnsan
tam öpecekken gamzesinden
gamzesini bulamıyor
Sis
İstanbul'a yakışmıyor
Denizin ufkunda bile
Sisler içinde bulanıyor
İstanbul'un gözleri
Sissiz daha güzel olan gözleri
24 Kasım 2009
18 Mayıs 2010
40
neden geldim
istanbul’a
Temade Çınar
Her göç bir kopuþ ve yeniden baþlangýçtýr. Bu kopuþta da yeniden baþlangýçta da insanýn kendi öznel niyetlerini aþan bir zor rol oynar. Doðanýn her canlýsýnýn az
yoðun ortamdan çok yoðun ortama doðru hareketinin, ekonomik, politik, askeri, kültürel zorlamalarýnýn karþýlýðýdýr göç. Ýnsan yola çýkýyorsa, bulunduðu ortamýn bir
ya da daha fazla eksikliði diðer ortamdaki bu eksikliklerin karþýlýðýna doðru hareketini zorunlu kýldýðýndandýr.
Yani bilinen klasik “itici sebepler ve çekici sebepler” diye baþlar her göç yazýsý.
Ýþsizlik baþta olmak üzere, politik ve askeri baský,
can güvenliði, kültürel ve ekonomik kaynaklarýn ülkenin/dünyanýn her yerine eþit daðýlmamýþ olmasý bu hareketi baþlatýr. Emeðini satmak ve karþýlýðýnda yaþamak için gerekli olanlarý satýn alabilmek, yani iþ bulmak, hayatta kalma þansýný arttýrmak, insanlýðýn evrensel birikiminden faydalanmak, yani alýþýlagelen tanýmýyla yaþam
kalitesini yükseltmek, eðitim alabileceði yerde olmak
insanlarý yola düþürür. Kim bu hareketin baþýnda tüm sonuçlarýný hesap eder ki? Tüm hayaller umut doludur.
Kaygýlarý teskin eden bir ses, arkasýndan þehre doðru iter her yolcuyu.
Göç baþladýðýnda yola çýkan yetiþtiði topraklara sýrtýný dönmüþtür bir kere. Her adýmda yeni topraklara yaklaþtýkça eskisinden uzaklaþýr ve yenisine yaklaþýr. Gittiði yerin yabancýsý artýk geldiði yerin de yabancýsýdýr.
Gittiði yere yetiþmiþ iþ gücünü, hazýr ve risksiz gücünü
götürmektedir. Þehirlerin ihtiyaçlarý olduðunda çektiði
ve iþi bittiðinde ittiði göçmenler, sanayileþme dönemlerinin en aðýr ve en pis bilinen iþlerini üstlenirler. Bütün
þehirlerin alt yapýlarý, kaba iþleri onlar tarafýndan yapýlmýþtýr. Vasýfsýz iþ gücünün kaynaðýdýr göç. Kendini en
mütevazý karþýlýkla pazara sunmaktadýr. “Ne olsa yaparým”, “ekmek yediðimiz tekneye ihanet bizim kitabýmýzda yazmaz” tam teslimiyettir.
Oysa göçmen böyle karþýlanmaz. O yaþam karþýsýnda harekete zorlanmýþ olmaktan öte gittiði yerde de oraya tam uyumu ve asimilasyonu yönünde zorlanýr.
Göçmenler tüm bu zorlamalarýn ve kendi getirdiklerinin
etkisi arasýnda kalmýþ olan kiþiler, toplumlardýr. Asimile
olduðu oranda baþarýlý, köklerine baðlý kaldýðý oranda uyumsuz, baþarýsýz olur. Dilini unutabildiði ve þehrin dilini aksansýz konuþabildiði oranda baþarýlý kabul edilir.
Þehirli gibi görünebildiði oranda þehir onu içine alýr.
Yoksa þehrin en uzak köþelerine kusar onu.
Ýstanbul’un göç þehri olduðunu hepimiz söyleriz.
Göçmenlerin yerlilerinden yerlilerin göçmenlerinden
þikâyetleri ne çok yazýna konu olmuþtur. Yerliler, “yüksek” kültürlerinin yeni kültürle karýþmasýndan, bozulmasýndan hoþnutsuzdur. Gelenler, kendi kültürlerini devam
ettirmekle karþýlaþtýklarý kültüre uyum saðlamak arasýnda gidip gelirler. Çoðunlukla da ortaya her iki kültürden
de bir parça ama her iki kültüre de birebir benzemeyen
ara tonlar ortaya çýkar. Bu tonlar hayatýn her alanýna
yansýr. Giyim kuþam, yaþanýlan yerler, dil, davranýþlar,
tepkiler, müzik, edebiyat, sanat vb. her alan bu dönüþümden etkilenir. Nice araþtýrmalara konu olmuþ arabesk müzik ya da kültür bu aralardan beslenir.
Anadolu’nun insanýnýn metropollere ve hatta baþka
ülkelere yola çýkýþýyla baþlar bu hikâye. Anadolu insaný
çoðunlukla yerleþik kültürün insanýdýr. Bir kýsým göçerler ve gezerler dýþýnda genellikle topraðýna baðlý bir hayat sürer. Büyük kýyýmlar dönemleri ve yöreleri dýþýnda
da genellikle yüzyýllar boyu ayný kuþaklara ev sahipliði
yapar. Gün gelir toprak, dünyaya gelen nesillerce paylaþýla paylaþýla o kadar küçük ve verimsiz kalýr ki kimseyi doyuramaz hale gelir. Topraðýn çalýþarak verimli hale
geleceðini düþünenler tarým konusunda çok az þey bilenler olsa gerek. Topraða ekilmiþ ürününü güvenceye almak için çiftçi baþta bankalar olmak üzere pek çok yoldan borçlanýr. Gübresinden tohumuna, tarým ilaçlarýndan iþ aletlerine her aþamasý gün geçtikçe daha masraflý
hale gelen topraðýn tarým iþçilerini ya da küçük toprak
sahiplerini doyurmasý imkânsýz hale gelir. Bugün aracý
tüccarlardan baþka kimse topraktan kazanamaz durumdadýr. Çoðu yine toprakla ilgili iþler bulmak üzere yola
çýkar. Fýndýk, çay, pamuk, tütün iþine yani sanayi hammaddesi tarým ürünlerinin iþçiliðine gider. Gün geçtikçe
azalan bu üretim alanlarý da buraya yönelenleri þehirlere
doðru kovar. Þehirdeki bir aylýk ne kadar küçük olursa
41
olsun köylünün topraðýnýn getirisinden daha garantilidir.
Hatta bu garanti çoðunlukla köydeki tarlalarýn yeniden
ekilip biçilebilmesi hayaliyle yola çýkar. Hesap, þehirde
kazanýp köye geri dönmek yönündedir. Tersi de doðrudur ki bazý yörelerin insanlarý için “koloni halinde yaþar,
koli ile beslenirler” denilmesi boþuna deðildir. Köy geride kalarak þehre gidenin dayanma gücünü arttýrýr. Çoðumuz biliriz. Köylerden gelen erzaklar otobüslerin bagajlarýndan boþalýrken hayret etmekten kendimizi alamayýz. Bidonlarla tuþular, peynirler, çuvallarla un, bulgur ve yörede ne varsa o. Gecekondularda emekçilerin
bunca yoksulluða raðmen bugüne kadar nasýl dayandýðýný bunlar ve köyden getirdiði ürünlerle elde ettiði yan
kazançlarla açýklayabiliriz. Bugün bu koþullar neredeyse tükenmiþ durumda. Ne köylerde ekilebilir toprak kaldý ne de bu topraðý ekecek genç nüfus.
Önce evin içinden –genellikle- bir erkek çocuk þehre çalýþmaya gider. Aslýnda bu yola çýkan desteklensin
ya da desteklenmesin seçilmiþ olan, en atak olandýr. Dayanýklýlýðýný ve zekâsýný kanýtlamýþ olandýr. Çoðunlukla,
eðer savaþ göçü deðilse, yolculuk ailenin tümüyle baþlamaz. Neredeyse son köke kadar tutunma çabasý devam
eder. Savaþ olan yerlerde bile insanlarýn tüm itici sebeplere raðmen topraklarýndan ayrýlmamasý sadece gericilik, gidilecek yerle ilgili güvensizlikle açýklanamaz. Yani göçün zoru býrakýp kolayý seçmek olduðunu iddia edenler yanýlýyorlar. Göç imkânsýzda baþlar. Ve ilk yola
çýkan kurbandýr.
Bu yolculukta hedefimiz Ýstanbul. Daha önce Ýstanbul’a gelmiþ olan akrabalar var ise hemen onlarýn yanýna gelinir. Biraz çökelek, biraz yufka, biraz bulgur varsa
biraz kavurma sofraya konur. Yük devrilir. Gelen hemþeri ya da akrabaya iþ bulmak, ev bark sahibi olmasýný
saðlamak görevdir. Zaten þehirdeki yalnýzlýðý ve güçsüz-
lüðü yenmenin bir yoludur da birleþmek ve her bir parçanýn güçlenmesini saðlamaktan geçer. Köy derneklerinin ülkemizdeki yaygýnlýklarýna ve ne kadar uzun süredir ayakta olduklarýna bakmak göçmenlerin þehir karþýsýndaki yalnýzlýklarýný anlamak için yeter. Bu dernekler
cenazeleri köylerine taþýr. Bugünkü birçok gecekondu imece yoluyla kondurulmuþtur. Dayanýþmayý saðlayarak
þehrin zorluklarý karþýsýnda ayakta kalmayý garantilemeye çalýþýr. Ne de olsa güçler denk deðil. Onun içindir ki
dünyanýn her yerinde olduðu gibi ayný yerden gelenler
ayný iþyerinde, ayný iþ kolunda çalýþýp, ayný bölgelerde
otururlar.
Bu mahalleler neredeyse görünmez bir kale duvarýyla kaplýdýr. Herkes birbirini tanýr. Yabancý girdiði anda anlaþýlýr. Tehdit varsa etrafý çevrilir, hali hatýrý sorulur. Yani her mahallenin getirdiði yörenin kültürüne uygun bir görünmez, yazýlý olmayan yasasý vardýr. Hatta
bazý ilerici mahallelerde bu duvarý kýrmak için devlet tarafýndan mahalle içine bir takým “memurlar” yerleþtirilmiþtir. Bazý mahalleler mahallenin ismi ne olursa olsun
orada yaþayan þehirlilerle tanýnýr. Tokatlýlarýn mahallesi,
Konyalýlarýn mahallesi, Trakyalýlar, Diyarbakýrlýlar vb.
insanlar da birbirlerini öyle tanýr. Ne iþ yaptýðýndan daha çok nereli olduðunu bilir komþusunun.
Zamanla daðýlan bu feodal baðlar özlenir, kopmalar
yadýrganýr. Ancak kapitalizm hiçbir þans býrakmaksýzýn
tam teslimiyeti dayatýr. Ýþinde ilerleyen iþçi atölyede iþe
aldýrdýðý köylüsü yüzünden iþinden olmak istemez. Hatta memleketinden gelen kiþinin tam asimilasyonunu, þehirli gibi yaþamasý ve davranmasý yönünde baský yapar.
Köyden getirdiði her þeyi unutmasý, gömmesi ve bir daha hatýrlamamasý þarttýr. “… bi tane Ýstanbul var” uyarýsýný bilmeyen var mýdýr? Ama ne çeliþidir ki ayný kiþi yine kendi memleketlileri tarafýndan çok asimile olduðu için “aslýný, neslini unuttuðu için” yadýrganýr. Ortaya çýkan ikili kiþilik, iþte bu iki gelgit arasýnda kalmýþ, ikiye
bölünmüþ, her iki tarafa da kendini kabul ettirmenin yolunu bulmuþ olan kiþilik deðil midir? Yani baþarmýþ olandýr…
Ýstanbul’un sýnýrlarýný týpký diðer metropollerde olduðu gibi dýþarýlara doðru pervasýzca taþýrtan göçmenler,
bunu sadece þehir planlarý üzerinde yapmazlar. Þehrin
tüm dokusu ile göçmenlerin dayatmasý arasýnda bir sabit
kalma ve esneme savaþý sür git devam eder. Þehir, yerleþik, kurallý ve sabit bir sistem kurmaya çalýþýrken, göçmen onun tüm inatçý diþlerine çomak sokar. Gecekondu
kavramý Ýstanbul’un dört bir yanýna yayýlmýþ saçaklar
gibi tutulmuþ yerlerdir. Seçimler dönemi bu mahalleler
adaylarýn vaatlerle kurallarý seçmenler lehine esnettiði
yerler haline gelirler. Yýkýmlar durur. Binalar hýzla yükselir. Ruhsatlar alýnýr. Þehrin her alanýnda eski homojenliðin yerini esnetilen yaþamýn izleri alýr. Simit saraylarý,
az kepçe lokantalarý, sahillerde “donla denize girenler”
42
tartýþmalarý, “duþ alýnýr, traþ olunur” yazýlarýnýn asýlý olduðu pencereler, sokak düðünleri, kapý önü çekirdekli aileler,
törensi bir havayla kaldýrýmlarda halý yýkayan ailenin tüm
bireyleri, meydanlardaki süslü havuzlarý istedikleri gibi
kullananlar, açýktan akan kanalizasyon sularýndan su içen
ve ilk fýrsatta katledilen tavuklar, lüks binalarýn bahçelerinde yetiþtirilen fasulyeler, soðanlar vb.vb. Bütün bu þehrin
“görgülü” yasalarýný esneten “güruh” gün gelir sükûnetin
yasalarýný da bozar.
Herhangi bir haksýzlýk, o güne kadar belki yýllar boyunca kendini kabullendirmek için verdiði emeðin, alýn terinin öfkesini taþýrýr. Artýk bir adým daha geriye çekilmektense göze alamayacaðý bedel yoktur. O güne kadar yaþadýðý baþkalaþýmýn, hazýr getirdiði emek gücünün sonuna
kadar sömürülmesinin ve tüm bunlara zorlanmýþ olmanýn
öfkesini tüm hücrelerinde taþýr göçmen. Onun içindir ki
tüm dünyada olduðu gibi ilk ayaklanmalar, isyanlar, patlamalar göçmen mahallelerinde yaþanýr. Þehri getirdikleriyle zenginleþtiren ama þehrin zenginliklerinden yararlanamayan, en uzak köþelerine atýlmýþlar… Kavga yola çýktým
mý onu yadýrgayan, uzaklaþtýran lüks semtlerin dev meydanlarýný özgürce adýmlamanýn, tehdit edebilmenin oku
yayýndan çýkmýþtýr. Tehdit edilen tehdit etmektedir. Kovulmuþlar kovmaya geldiler. Aþaðýlanan kültür dayatmalara
karþý kendi deðerlerini yaþamayý aklýna koymuþtur. Yalnýz
bir farkla, o artýk getirdiði kültür deðildir yalnýzca, þehirdeki entelektüel birikimle karþýlaþmýþ, kavganýn kültürüyle de yoðrulmuþ, tanýþmýþ bir kültür tarihi yazmakta…
Ýstanbul’u kavganýn baþkenti yapan bu dev buluþmadýr. Anadolu’dan kovduðu kol gücünü, Ýstanbul’un kafa
gücüyle buluþturur. Anadolu’nun iþçisini, Ýstanbul’un aydýnýyla buluþturur. Zor’un baþlattýðý hareket böylece yeni
zor’u yaratýr.
Kavel
İşime karım dedim, karıma Kavel diyeceğim.
Ve soluğum tükenmedikçe bu doyumsuz dünyada,
Güneşe karışmadıkça etim
Kavel Grevcilerinin türküsünü söyleyeceğim.
Ve izin verirlerse Kavel Grevcileri,
İzin verirlerse İstinyeli emekçi kardeşlerim,
İzin verirlerse Kavel Grevcileri,
Ve ben kendimi tutabilirsem eğer sesimi
tutabilirsem
O çoban ateşinin yandığı yerde Kavel'de,
O erkekçe direnilen yerde, Kavel'de
Karın altında nişanlanıp dostlarımın arasında
Öpeceğim nişanlımı Kavel kapısında
Ve izin verirlerse İstinyeli emekçi kardeşlerim
İzin verirlerse Kavel Grevcileri
İlk çocuğumun adını Kavel koyacağım
Hasan Hüseyin Korkmazgil
43
44
Ýstanbul… Her sokaðýnda yaþamýn kanat çýrptýðý, kavganýn ateþini, sevdanýn sýcaklýðýný, umudun düþlerden ötesini anlattýðý þehir. Ýstanbul… gökdelenlerinin yanýndaki gecekondunda elinde küçük ekmek parçasýyla toprakta oynayan bebek, iþlek caddelerde yazýn sýcaðýna aldýrýþ etmeden su satan çocuk, elinde molotofla kavgaya koþan öðrenci, elinde çantasýyla Niþantaþý kaldýrýmlarýnda pervasýzca yürüyen genç kýz,
Üsküdar’da Kýz Kulesi’ni seyre dalan aþýk, Galata Köprüsü’nde balýk tutan yaþlý bir amca, Beyoðlu’nda
bir sokak çalgýcýsý, Marmara’da, UPS’ de direniþ, Tuzla’da bir iþ kazasý, Ýstiklal’de eylem, 1 Mayýs’ta zaferin adýmlarý… ne çok þeydir Ýstanbul. Her köþe baþýnda ekmeðini kazananlarýn memleketidir… Yaþamak
kavgasýdýr bu þehir.
Hayatýn tam ortasýnda olup yaþamak kavgasýnda olanlara sorduk Ýstanbul’u, “Senin için ne ifade ediyor bu þehir?” diye… Yanýndan belki onlarca kez geçmiþsinizdir o su satan çocuklarýn, “abla, abi su ister
misin?” diye usulca seslenirler arkanýzdan, ya da bir otobüs duraðýnda karþýlaþýrsýnýz. Ýþte 14 yaþýndaki
Mithat da onlardan biri. Taksim’de, bir kaldýrýmýn kenarýnda su satýyor. Aðrý’dan her okul bittiðinde babasýyla Ýstanbul’a gelip ailesine yardýmcý olmak için çalýþýyormuþ. Mithat’a kendi Ýstanbul’unu sorduk…
“Bu þehirde nereye baksam her gün kavga, gürültü, patýrtý görüyorum. Türkiye’de birçok insan çalýþmýyor, özellikle burada. Ýnsanlarýn yapacak bir þeyleri yok ki. Ha bire kavga ediyorlar. Bu þehri ben sevmiyorum. Belki buralar temiz ama, ben Tarlabaþý’nda kalýyorum, oralar pislik, çöplük içinde. Nasýl kültür
baþkenti seçmiþler burayý anlamýyorum. Ben Aðrý’yý daha çok seviyorum. Orada çalýþmýyorum, oranýn insanlarý daha iyiler.” (O arada arabadan biri su istiyor ve biz de Mithat’a hoþça kal diyerek yanýndan ayrýlýyoruz.)
Ve yine yanýndan çoðu kez geçtiðiniz çiçekçilere gidiyoruz. 60 yaþýndaki Sebahat. Tekirdaðlý, 15 yýldýr çiçek satýyor. Tezgahýnda rengarenk ve çeþit çeþit çiçekler var. Hemen kendimizi tanýtýyoruz ve ona da
kendi Ýstanbul’unu soruyoruz:
“Ýstanbul’u seviyorum, çünkü burada ekmeðimi kazanýyorum. Yapacak baþka bir iþ olmadýðýndan çiçekçilikle uðraþýyorum. Çok fazla gelirimiz olmuyor bu iþten, ama yine de boyun eðmek zorunda kalýyoruz buna. Hemen hemen her gün buradayým. Bize tatil yok zaten. Sosyal olarak yaptýðým bir þey yok, bu
þehrin sevmediðim tarafý da bu. Çalýþan birçok insan gibi benim de sinemaya, gezmeye vaktim kalmýyor.
45
İstanbul demek...
Röportaj: Ekinsu / Fotograflar: AFA
Ýstanbul’da güzel yerler bizden uzak. Ama yine de Ýstanbul’u seviyorum.”
Küçük bir sepet, içinde ise satýlmayý bekleyen sular,
bu sepetin arkasýnda duran iki kiþi… Halil ve Vedat. Halil 10 yaþýnda Aðrýlý, Vedat ise Vanlý 12 yaþýnda. Öylesine doðal bir gülüþleri var ki, hemen fark ediyorsunuz yanýndan geçerken. 10 ve 12 yaþlarýnda olmalarýna raðmen, epey küçük gösteriyorlar. Beslenme bozukluðunun
etkisiyle olsa ki Mithat’ta da durum aynýydý. Halil ve
Vedat’ýn yanýna oturup onlara Ýstanbul’u anlatmalarýný
istedik ve her ikisi de baþlýyor, birbirlerini desteklercesine ayný þeyleri söylüyorlar:
“Ýstanbul güzel bir þehir. Para kazanmak için çalýþýyoruz, ailemize destek olmak için, o sebeple de Ýstanbul’dayýz. Burada olmak bazen iyi bazen kötü. Ýyi olan
yaný arkadaþlarýmýzla sokakta, okulda oynamak, kötü
yaný okuldan sonra hemen buraya gelip su satmak. Ama
En çok memleketimizde yaþamak isterdik. Oralar daha
güzel.”
Beyoðlu’nun ara sokaklarýnda dolaþýrlar onlar çoðunlukla. Ellerinde demirden bir araba ve üzerinde içine
karton koymak için konan bir çuval. Karton, kaðýt toplayan Yaþar’la sohbetimize, “merhaba” diyerek baþladýk. Gülümsemesi hiç eksik olmadý konuþmamýz bitene
kadar. Aslen Muðlalý, 20-25 yýldýr ise Ýstanbul’da bu iþle uðraþýyor. Yüzü gülümsüyor ama ona kendi Ýstanbul’unu sorduðumuzda hafif bir duraksama ile anlatýyor:
“Ýstanbul benim için bir cehennem yeri. Zenginler
biriken bu þeylerden rahatsýz oluyormuþ, biz de o sebeple topluyoruz bunlarý. Bu þehir benim gibilere deðil, parasý olana güzel. Avrupa Kültür Baþkenti ilan edilmiþ
güya, benim için hiçbir þey ifade etmiyor. Cebime günde 20 lira girsin o gün dünyanýn en mutlu insaný benim
bu þehirde. Hem burasý kültür baþkenti ilan edildi diye
bana iyi bir iþ, hayat mý verecekler, on gündür ödeyemediðim evimin kirasýný mý ödeyecekler? Bunu ilan edenler gitsin ancak dýþarýdakilere, parasý olanlara yalakalýk
yapsýnlar. Açýkçasý memnun deðilim bu þehirde yaþamaktan, ama mecburum…”
Þimdi de belediyede çalýþan temizlik iþçisinin yanýna gidiyoruz. Mahmut Sivaslý. Belediye iþçisi olduðundan pek fazla konuþmak istemiyor, fotoðrafýný dahi çektirmiyor. Ama kýsa da olsa birkaç cümle söylemesini istiyoruz:
“Ýstanbul ekmek kapýsýdýr bizim için, yoksa baþka
ne anlamý olabilir ki? Çalýþanlarýyla, iþçisiyle var olan
bir þehir. Geçim zor bu þehirde, aslýnda her yerde öyle ama Ýstanbul’da daha zor. Bu þehrin kültürel yanýndan
pek yararlanamýyoruz çünkü her þey maddiyata dayalý.”
Ve daha onlar gibi daha birçoklarý var sesini duyuramadýðýmýz, ama söylenenler bir yerde onlara da tercüman oluyor: Ýstanbul yaþamak kavgasý…
unutulsun istiyorlar
gerçekliðin,
sokaklarýn,
gecekondularýn,
umutlarýn…
yaþamadan kopsun istiyorlar
Ýstanbul’u.
bilmiyorlar ki
susmayacak,
kapatmayacak gözlerini.
eðmeyecek boyun
kelepçelere,
zindanlara,
iþkencelere…
içinde barýnsa da
ve
güzelliðin
getirilse de keyif yeri haline,
biliyoruz ki
elbet bir gün
akýtacaksýn
akýtacaðýz
bir irin gibi
o sermaye babalarýný.
ve
iþte o zaman
Ýstanbul,
umutlar
yoðrulup gerçekliðinle
geçecek
düþlerden de öteye…
46
Tutsakların İstanbul Özlemi
Her daim özlenen bir kenttir Ýstanbul... Ýstanbul’un içinden çýkmayanlar bile ona biraz hasret çekerler. Çünkü boðazý yaþarken, ormanýný özlersin, Taksim’i yaþarken, sakin bir kýyýsýný özlersin... Hele bir de demir duvarlarýn ardýndaysan öyle çok þeyini özlersin ki... anlatýlmasý zor... Þairlerimiz, yazarlarýmýz tutsaklýk günlerinde yoðunluðuna yaþamýþ Ýstanbul özlemini ve þiirle, öyküyle biraz olsun dindirmek istemiþlerdir bu özlemi...
Nazým Hikmet ömrünün 15 yýlýný zindanlarda geçirdi. Ve en güzel þiirlerini Ankara, Çankýrý, Bursa zindanýnda bulunduðu dönemde yazdý. Ýstanbul’a olan özlemini Ceviz aðacý þiiriyle ulaþtýrdý bize... “Ben bir ceviz aðacýyým Gülhane Parkýnda/Ne sen bunun farkýndasýn/ne de polis farkýnda” Sabahattin Ali tutsaklýða inat “Baþýn öne eðilmesin
aldýrma gönül aldýrma” diyerek yazdý þiirini Sinop kalesinden... Görüþ gününün sevincini Enver Gökçe “Bugün görüþ günümüz/dost kardeþ bir arada/Telden tele mendil salla el salla” diyerek ulaþtýrdý bize...
1952 yýlýnda Ýstanbul Harbiye Askeri cezaevinde yatan þair Ahmed Arif “Bir ufka vardýk ki/yalnýz deðiliz sevgilim/Gerçi gece uzun/Gece karanlýk/Ama bütün korkulardan uzak/Bir sevdadýr böylesine yaþamak” diye seslenir.
Kör duvarlara, demir parmaklýklara inat “Hani bir dýþarda olsam/hep yürürüm durmam” diye haykýrýr A.Kadir. Dýþarý çýktýktan sonra yaþanacak baþka bir mapusluktan söz eder Metin Demirtaþ dizelerinde... “Gün doðar bir gün sen
de/özgürlüðü bir gelin gibi takýp koluna/çýkarsýn baþlar iþsizlik/o en büyük hapishane”
Yaþamýn acý tatlý birçok yanýyla dalga geçmeyi baþarabilen þair Can Yücel ise þu dizelerle seslenir bize mapusluk
günlerinden, “Bi sað yanýma yattým, geçti beþ yýl/Bi de soluma yattým, etti mi on yýl/Hadi kalk dediler, bitti bu fasýl/Hay Allah kahretsin, uyanamýyorum!”
Hasan Ýzzettin Dinamo, Rýfat Ilgaz, Arif Damar, Þükran Kurdakul, Hasan Hüseyin Korkmazgil, Nihat Behram ve
daha niceleri geçti bu ülkenin zindanlarýndan... ama umutlarýný hep canlý tuttular... Geleceðe olan inançlarýný hiç yitirmediler.
Bir de mülteci ve sürgün günlerinde özlenen Ýstanbul vardýr. Öyle bir özlemdir ki bu yakar kavurur insanýn yüreðini... Ve þu dizelere dönüþür bir þairin kaleminden... “Bir allý turna olsam karlý daðlarý aþsam/Varsam bizim ellere
kendi göðümde uçsam/Þimdi Ýstanbul’da olmak vardý anasýný satayým/Püfür püfür bir vapurun yan tarafýnda”Ama
umut kesmez sürgün, bilir bir gün döneceðini ve haykýrýr... “Sabret gönül bir gün olur/Bu hasret biter/Çekilen acýlar caným/Gün olur geçer”
Dün olduðu gibi bugün de zindanlarda olanlarýmýz var. Nazým’ýn yaþadýðý özlemi yoðunluðuna bugün de yüreðinde hissedenlerimiz var. Onlardan gelen þiir ve öykülerimiz var. 19 Aralýk operasyonundan sonra hücrelere zorla götürülen tutsaklardan birisi aylar sonra ring aracý ile Ýstanbul’a mahkemeye getirildiðinde karþýlaþtýðý Ýstanbul’u anlatýr þiirle... “Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu/Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu/Belli ki/Deniz dalgalarýný,/kuþatýlmýþ çocuklarýný arýyordu/Rüzgara,/durgun durgun bakýyordu/Bomboþtu deniz kenarýnda çocuk kaydýraklarý/Yalnýzdý çocukluðumun salýncaklarý”
Bugünün tutsaklarýndan istedik Ýstanbul özlemlerini bize ulaþtýrmalarýný ve bakýn onlardan bize neler geldi.
47
Ahmet Akyüz
Ýstanbul
yalnýzlýktan bunalýyordu
Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu
Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu
Belli ki
Deniz dalgalarýný,
Kuþatýlmýþ çocuklarýný arýyordu
Rüzgara,
durgun durgun bakýyordu
Bomboþtu deniz kenarýnda çocuk kaydýraklarý
Yalnýzdý çocukluðumun salýncaklarý
Fidanlar,
yalancý baharlara küsmüþ
köklerini daha derinlere salýyordu
ýssýzdý sokaklar
Öksüz çocuklar gibi bakýyordu
Sokaklarda duvar yazýlarý
Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu
Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu
Anla iþte
Ýstanbul’da yaþam
adam gibi yaþayacak çocuklarý
Delikanlý sevdalara
Yürek açacak sevdalýlarý arýyordu
Ýstanbul yalnýzlýktan bunalýyordu
Ýstanbul bir þeylere sancýlanýyordu.
Çocuklar çýktýlar ortaya
göründüler birden bire
göründüler...
ansýzýn.
Eli ayaðý
dili damaðý
birbirine dolandý zamanýn
Çocuklar çýktýlar ortaya
bütün evren
yeþil bir seyre daldý
yaþamýn gözleri
yaþardý...
hasretlerce aðladý
Çocuklar çýktýlar ortaya
göründüler birden bire
göründüler...
ansýzýn.
Eli ayaðý
dili damaðý
birbirine dolandý zamanýn
Çocuklar çýktýlar ortaya
bütün evren
yeþil bir seyre daldý
yaþamýn gözleri
yaþardý...
hasretlerce aðladý
Çocuklar çýktýlar ortaya
Duvarlarý okþadý biri
Üþümüþ elleri
allý, kýrmýzýlý
Çiçekler açtý.
Biri kaydýraktan kaydý
biri salýncakta sallandý...
Çocuklar çýktýlar ortaya
Ýstanbul ferahladý
“ah çocuklar... çocuklar”
Bir gülümseyiþ oldular
Çýktýlar meydana
Haykýrdý biri:
“Mutlaka görüþeceðiz!
Mutlaka görüþeceðiz, ey toprak
fidanlar boy atacak mutlaka!
yalan bu durgun duruþ,
rüzgarýn olup seviþeceðiz,
Mutlaka görüþeceðiz ey deniz!”
Çocuklar çýktýlar ortaya
Ýstanbul anladý...
Zamaný gelseydi eðer
“Ýstanbul gözlerimde aðlayacaktý.”
48
ÝSTANBUL’A
MEKTUP
Vedat Düşküner / Tekirdağ 2 No’ F Tipi
Sen bizimsin Ýstanbul. Geçmiþ günlerde yaþadýklarýmýz, gelecek yarýnlarýmýz, yaþayacaklarýmýzsýn. Tarihimizsin Ýstanbul. Kuþattýk seni yüreðinin taa içinden…
Sen baþýmýzda esen kavak yelisin. Deli taylar gibi kapýlýp esen yeline koþuyoruz yarýnlara. Yarýnlar adýna
ayaktayýz. Güneþin sýcaklýðýndan tutuþan bozkýrýmýzsýn. Sen Ýstanbul kanayan yaramýzsýn.
Kan verdik Ýstanbul. Kanýmýzý döktük topraðýna. Yedi tepende açan sevda çiçeklerini suladýk. “Yýkýlasýn
Ýstanbul!” diye feryadýmýzsýn. Sana oðullar, kýzlar verdik Ýstanbul. Þehitler uðurladýk sokaklarýndan kýzýl bayraklarla. Duvarlarýna yazýlmýþ öfkemizsin Ýstanbul. Ahýmýz var, soracaðýz bir gün. Sevda oldukça Ýstanbul, bedenler yatýracaðýz topraðýna… Tarlabaþý’nda bir çift yüreksin Ýstanbul. Kýzýlderililerin yerdeki ahýnýn yanýna
düþtü canlarýmýz. Kaný aktý canlarýmýzýn, asfalt taþlarýnýn arasýndan ince ince akýyordu. Gördün Ýstanbul, ince
ince akarken geride temiz bir ince sýzý býrakýyordun. Hüznümüzsün, ah Ýstanbul…
Sen Ýstanbul, gördün yenildiðimiz günleri de. Yedi kat hüzün astýn yüzüne. Boðazýn soðuk sularýnýn dibine çektin bizi. Zor, aðýr günler geçirdik seninle. Bizans’a kahpe diyenlerin, kahpe pusularýna düþtük. Siren
sesleri arasýna karýþtý sesimiz, nefessiz kaldýk Ýstanbul. Soðuk sularýndan, buzdan duvarlar çekildi aramýza, direniþin ateþi olup ýsýttýn. Metris’te hücre, Bayrampaþa’da ateþ, Ümraniye’de köpük, Gebze’de dumandýn bize
Ýstanbul. Otopsi raporlarýmýza yazýlmýþ gizlenemeyen gerçeðimizsin. Eyüp’ten yükselen dua, Gazi’de kavganýn atan nabzýsýn. Barikatsýn Ýstanbul.
Sana geldik Ýstanbul. Dört bir yandan koþarak sana geldik. Kamyon kasalarýnda, otubüs yolculuklarýyla
geldik sana. Boðazýndan geçtik, ama boðazýmýzdan haram lokma geçmedi. Koynun bildik sur altlarýný, usulca
yattýk. Bölüp paylaþtýðýmýz simidimizsin. Mavi denize karþý boynumdaki halkasýn, özlemimizsin Ýstanbul. Seninle keyiflendik, karakollara düþtük, seninle falakalara yatýrýldýk. Öfkelenip öfkelenip taþan, ama yine gelip
bizi vuransýn.
Sen bizim çýplak gerçekliðimizsin. Söz dikiþi ile dikilmiþ, elbiseyi giyemeyen gerçek halimizsin. Biz, seninle, camide dua edip çýkýþta ayakkabýmýzý deðiþtirmeyi öðrendik. Cemevine uðradýðýmýzda sen önden buyurdun Ýstanbul. Biz seninle, Ýstanbul, fakiriz, yoksuluz. Ýþçiyiz, iþsiziz. Biz seninle Ýstanbul Ermeniyiz, Kürdüz, Rumuz, Aleviyiz, Müslümanýz, Hristiyanýz, Azýnlýðýz, Ötekiyiz. Biz baðrýnda açmýþ bin bir renkte çiçeðiz.
Biz seninle Ýstanbul, gece yarýsý baskýnlarýnda ele geçtik. Telsiz konuþmalarýnda adýn geçmez. Operasyon
haberlerinde adýn anýldýðýnda hücrede ýþýk saçýyordun Ýstanbul. Direniþti adýn, yeneceðine inandýðýmýz onursun Ýstanbul.
Sen güzelsin Ýstanbul. Sulukule’de Romansýn, Aksaray’da Russun, Beyoðlu’nda sokak çalgýcýsýsýn, Taksim’de tekmelenen travestisin. Coplanmýþ halimizsin, yol kenarýna býrakýlmýþ cesetsin Ýstanbul. Üstüne gazete
dahi örtülmemiþ çýplak gerçeðimizsin, bizden olan her halinle kabulümüzsün. Sevda þairinin acemi aþýk halisin. Boðaza karþý haykýrdýðýmýz öfkeli halimizsin…
Ama Ýstanbul, sen Fatih Sultan Mehmet Paþa mahallesi deðilsin ya da Mustafa Kemal mahallesi veya Ýnönü sokaðý deðilsin. Sen Ýstanbul 1 Mayýs mahallesisin. Armutlusun, Gülsuyusun, Çayan mahallesisin. Hasan Ocak Parkýsýn. Tarihsin Ýstanbul. Bizim kalemle yazýlmýþsýn beyaz sayfaya… Ayak izlerini takip ettiðimiz
çuvala sýðmayan mýzraksýn.
Gecekondusun Ýstanbul, dýþýndasýn. Feleðin çemberinden içeri geçmiþsin. Daha yukarýdan bakmak için
gökdelenler diktiler Ýstanbul. Yukarýdan bakmak… Bakýnca kara cahil, kültürsüz diyorlar Ýstanbul. Medeniyetlerinin baðrýna saplanýyor kültürsüzlüðümüz. Öðütler veriyorlar Ýstanbul. Medeni insan olmamýzý, asiliðimizi, barbarlýðýmýzý býrakmamýzý istiyorlar, demokrasinin nimetlerinden faydalanmamýzý öðütlüyorlar. Tarih
49
huzurunda düþman kesilmiþiz. Onlarýn medeniyetine, özgür bireyine tehdidiz seninle. Asiyiz Ýstanbul, efendisinin sözüne gelmeyen kýrbacýndan korkmayýp Spartaküs’ün kýlýcýna davranan köleyiz. Kendi þarkýlarýmýz var
Ýstanbul, cenk meydanýna davet eden þarkýlar.
Öðreneceðiz Ýstanbul, öðreneceðiz öfkemizi örgütlemeyi, öðreten de öðretecek her halimizle yanýmýzda
olmayý. Onlarýn ak dediði bizim için karadýr Ýstanbul. Merkezlerimiz farklý…
Sömürülmüþ, ezilmiþ, emilmiþ kanýmýzsýn, çalýnmýþ emeðimiz, gasp edilmiþ hakkýmýz, ödenmemiþ tazminatýmýzsýn. Grevsin Ýstanbul. 1 Mayýs’ta Taksim’de dalgalandýrýlan bayraksýn, bayraðý taþýyansýn… Dalcý’nýn elindeki taþsýn, tazyikli suya karþý kol kola kenetlenmiþ dirençsin. Bugün kavgasýný verdiðimiz yarýnýmýzsýn.
Seninle büyüdük Ýstanbul. Çok þey yaþadýk seninle… Seninle yenildik, periþan olduk. Seninle ayaða dikilmiþ kahramanlýklar. Bir gecekondu evinin penceresinden ya da bir binanýn ikinci katýndan sokaðý tutmuþ
karanlýðýn bekçilerine doðru tutulmuþ bir namlusun Ýstanbul. Gazi’sin, Ümraniye’sin, Bostancý’da vurulsan da
Yýlmaz Kaya’sýn. Dimdik ayaktasýn. Selamsýn dar gündeki dostuna. Kanýmýz karýþtý birbirine dedirten mayasýn Ýstanbul.
Þimdi biz seninle Ýstanbul, ne geçmiþimize aðýt ne de geleceðimize övgüler dizeceðiz. Bizi yok sayýp, seni Avrupa’nýn, medeniyetin baþkenti yapanlarý þaþýrtacaðýz. Atlarýmýzý haramilerin üzerine süreceðiz Ýstanbul.
Tek gördükleri þey atalarýmýzýn burunlarýndan aldýklarý soluk ve barbarlýðýmýzýn yýkýcýlýðý olacak. Dünyanýn
ezilenlerinin yüreklerini titretenlerin yüreðini titreteceðiz Ýstanbul. Mademki gelip meydanýmýza kurdular saltanatlarýný buyursunlar, bizim meydanlarýmýz cenk meydanlarýdýr. Vuran kazanýr, vuracaðýz!
Onlarýn hatýrlanmaya ihtiyacý yok, ama senin onlarý hatýrlamanda yarar var Ýstanbul. Bedrettin de atýyla
buradan geçti, ardýndan niceleri geldi, deðil mi ki gidenler kavganýn kültürünü býraktýlar, kuþan, kuþanalým Ýstanbul. Kavganýn baþkentinde çek vur, sür atýný! Yeditepe’de ateþler yanýyor. Kavga yine yeniden baþlýyor.
50
ÝSTANBUL KARALAMALARI
Ergül Çiçekler
Bir kuþ kanadý ses verir yakýnlarda bir yerlerde
Bir çocuk gülümser kondularýn arasýndan
Üstü baþý çamur
Sokak çamur
Direkler çamur
Bir diþi çürük, ikisi yok
Bir kedi miyavlar iki defa
Biri açlýktan öteki korku
Bir siren sesi duyulur
Bir taþ gelip çarpar polis kalkanlarýna
Birden patlar öfke ama kimse þaþýrmaz
Ölüler en önde yürür
Ellerinde taþ baltalarýyla
Tüm insanlýk adýna
Tüm insanlýk kavgaya girer
Tomahawklarýný çekip girer harbe Apaçiler
Zulüm öyle bir noktaya varýr ki
Tanrýlara isyan eder
Cehennem zebanileri
Ve cennetin melekleri
Yüreklerde mayalanan dinamit patlar.
Yüzlerce defa geçilir sýrat köprüsünden
Yüzlerce yaþam yener ölümü
Ve varoþlar sabahlarýna baþlar
Yine sabahlamýþtýr þehir
Dumaný tüter taþlarýn
Hala yanýk asfalt kokusu yakar ciðerleri
Yorgun düþmüþtür polis panzerleri
Askýlar, kelepçeler, nöbetçi savcýlar
Bir ceza ve bir ödüldür Ýstanbul da yaþamak
Bir baþkaldýrý ve kolektiftir
Bir kuþ daha kanatlanýr
Bir çocuk daha gelir
Onun da üstü baþý sokaðý çamur
Cepleri taþ dolu
Daha çok duyulur siren sesleri
Niþan alýr ötekiler
Bir kez daha vurulur en önde giden
Düþer yere bedeni
Baltasý hala havada
Bir dinamit patlar
Bir balta bulur bedenini
Bir çocuk daha gelir
Sonra biri daha
Bir daha
Biri
Daha
Alevlerin rengine doymuþtur gece
Sabahlayan þairler
Gün atarken bitmeyen þiirlerin
Kayýp imgelerinden birkaçýný bulmuþtur
Ve on yedi yaþýnda býçkýn bir delikanlý
Kan tükürerek ana avrat bir küfür savurmuþtur
Ýþkencecisinin suratýna
Ýstanbul’da her gece yüzlerce kez kopar kýyamet
Birazdan yýkým ekipleri dayanarak dýþ halkaya
Ve yüzlerce polis
“vatanýn bekasý için
Huzur ve barýþ için”
Ve emlak spekülatörleri için
Ve inþaat devleri için
Ve birkaç burjuva beye sunulacak
On beþ odalý villalar için
Tek gözlü kondular yýkýlýr
Ve soracak binlerce insan
“vatan, vatan, vatan diyorlar
Bu nasýl vatan
Kendi halkýna
Bir somun ekmeði
Ve bir göz konduyu çok görüyor”
Sonra biri haykýracak
Sonra gaz bombalarý ve sirenler
51
Daha
Daha
Büyür sokak, taþar kent.
Ve
Simsiyah saçlarýyla
Delicesine esmer
Delicesine genç
Delicesine gece karasý gözleriyle
Delicesine güzel bir kadýn militan
Dikilir o duvarlardan birinin önüne
Çivi gibi çakar ona sözlerini
Ýlan eder
Dün öldürülenlerin aslýnda ölmediðini!
Sonra bir kadýn daha gelir
Sonra bir adam daha
Sonra sel olur
Çýkar öne biri
“Burada bir insan öldürebilirsiniz
Ama bir tek ev bile yýkamazsýnýz”
diye haykýrýr
Yavaþ yavaþ stoklar erir, gaz tükenir
Sinirler yorulur ve taþ yaðmuru altýnda
Yenik bir ordu gibi
Valinin emri gereði
Geri çekilir yýkým ekipleri
Ama yine geleceklerdir.
Sonra öðlen haberleri
Yýkým görüntülerinden önce
Þikeci, çapkýn, futbolcu haberi
Ünlü manken hiç adlý hanýmefendinin evliliði
Ardýndan üniversitede çatýþma
Karþýt görüþlü öðrenciler diye geçiþtirilir
Peþinden baþbakanýn yeni güneþ gözlükleri
Dansöz Cevriye’nin kaçamaklarý
Deri iþçilerin grevi
Konuþan kedi tekirin hikayesi
Cinnet geçiren polisin ailesini yok etmesi
Kokain aleminde yakalanan ünlü þarkýcý
Yani kasten karýþtýrýlýr haber olanla olmayan
Yönetmenin en iyi yolu çürütmektir.
Bu yüzden vurulan gençlerin haberleri
Sýkýþtýrýlýr sosyete haberlerinin arasýna
Oysa kurþunlara can verirken o gençler
Çocuklar oyunlar oynuyordu Ýstanbul sokaklarýnda
Fabrikalar, otobüsler, köprüler
Askýlar, falakalar
Tramvay, metro
Faili belli
ama inatla meçhul denilen cinayetler
Ve ne mutlu T..... diyenler
Bilmem neye can feda edenler
Ve katli vacip komünistler
Ve
Ve
Ve
Medyanýn bir görevi budur
Her þeyi ve herkesi zehirlemek
Oysa tersanelerde iþçiler ölüyordur
Birer üçer ikiþer.
Ve kahramanlar sürüsü
Ýnsan avýndadýr
Vatan millet Sakarya
Bir de Etiler çorbacýsý
Bir de trafik kazasý
Yani o cenahta
Bütün çiçekler küf kokar
Bütün yollar kapalýdýr
Bütün renkler bozuktur
Ne bir dost
Ne de sevgili o cenahta
Her þeyi olduðunu sananlarýn hiçbir þeyi yoktur
Marmara akar durur Ege’ye Karadeniz’e
Marmara dolar durur Ege’den Akdeniz’e
Güneþ ýþýklarýyla dans eder mavi aðustosta
Cam parçalarýna döner marmaranýn yüzü
Aldanmayýn derinden akar
Durgunluk yalan
Sorun vurgun yemiþ dalgýçlarýna
Sular akar
Sular gelir
Sular gider
Sular durmaz
Ýstanbul akar
Ýstanbul gelir
Ýstanbul gider
Ýstanbul durmaz
Fen Edebiyat fakültesinde bir öðrenci
Slogan atar ciðerlerini yýrta yýrta
Çok geçmez çoðalýr sloganlar
Fakülteye girer kalkan
Cop, gaz bombasý ve ambulanslar
Yine ayný yalanýn arkasýna saklanýlmýþtýr
“Çatýþan karþýt görüþlüleri ayýrmak”
Harem limanýnda demirlidir dev konteynýr gemileri
Bir þehir getirir
Bir þehri alýr giderler
Harem limanýnda yüzlerce iþçi
Her gün bir þehir yükler
Her gün þehir indirir
Þikayetleri yok çalýþmaktan
52
Hatta çok çalýþmaktan
Mesele deðil kan ter içinde kalmak
Mesele deðil alýnteri dökmek
Zaten gurur da duyarlar
Ama yoksulluk ve kursakta açlýk
Büker belini Harem iþçisinin
Öylece kalýrdý bu kent
Her gün taþlarýna çarpmasaydý sesimiz
Akþam sefalarý açmazdý
Olmasaydý gülüþlerimiz
Biz þarkýmýzý söylemesek sular susar
Kuleler çöker
Hisarlar boyun eðerdi
Ve boðazýn üstünde
Bir tek martý bile çýðlýk atmazdý
Dinerdi serin deniz rüzgarlarý
Ne Beykoz kýyýlarýný döven dalgalar
Ne gemiciler ne gemi düdükleri
Ne de Sirkeci banliyösüne asýlan çocuklar
Siz ne sandýnýz ki
Kimin kalbinden aldý rengini
Bu kýzýlca gelincik
Biz fabrikalarda gürleyen öfke
Þehirleri aydýnlatan elektrik iþçileri
Okulda öðrenci ve öðretmen
Sokaklarýnda dinamit, mahþer
Ve yüreði namluda militan
Ona düþman ona dost
Kuþatmalarýnda vurulan
Kýyýlarýnda el ele yarimizle dolaþan
O sevdanýn mimarlarý ve savaþçýlarýyýz
Yabani güvercinler doldurur meydanlarýný
Evlerin çatýlarý martýlarýn iþgali altýndadýr
Sokaklarýnda kediler köpekler ve casuslar
Hep deðiþir Ýstanbul ve hiç deðiþmez
Yürür militanlar gecenin gözüne barut ekerek
Vakti gelir ateþ boy verir
Bir sarsýntý ve dehþet anýyla
Sokaðýn biri yarýlýr aniden
Ve yarým kalýr son devriyenin sireni
Öfke hep aniden durur
Bayraklar alev alýr, alevler bayrak olur
Þehrin hep deðiþen yanýdýr bu,
Öteki pek deðiþmez
Hele o mart ayý,
Kimine dert olur kimine bayram
Ana caddelerinde öfke ve nefret kol gezer
Caka satar bela arar
Maaþlý memurdur
Astýðý astýktýr kestiði kestik
Sýrtý yere gelmez
Yasalar ondan yanadýr ya da yasa odur.
Çekip vursa birini
Kim diyecek ki niye vurdun
Kýsacasý kurþundan baþkasý iþlemez ona
Ne de olsa
Kurþunun yasasý yoktur
Hala aklýn sesi diyor boþ konuþanlar Ýstanbul
Laf anlatmaya çalýþýyorlar cellatlarýna
Vicdanlarýna sesleneceklermiþ
Varsayalým sýzladý vicdanlarý
Gözünde bir damla yaþ olunca katillerin
Daha mý güzel katledilmek
Hala aklýn sesi diyorlar
Oysa hala kurþunlar atýlýyor
Hala güvercinler öldürülüyor sokaklarda
Doðup büyüdüðü topraklarda yabancý
Düþman sayýlmýþtý
Sonra kaldýrýmda ölüsünü gördük güvercinin
Yýrtýk ayakkabýlarýyla
Sonra ayný tiyatro oyunu
Bir katili yakalayýþ
Bütün katilleri temize çýkardýlar
Ama duruyor orada, Þiþli’de bir kaldýrýmda
Sýrtýndan vurulmuþ bir Ermeni’nin kaný
Akmýyor, gitmiyor soðumuyor
Yas tutmuyor, aðýt yakmýyor
Çýðlýk çýðlýða deðil
Duruyor orada
Ve insanlýðýn o onurlu sesiyle
Buradayým, hep burada olacaðým diyor
Kan bu hiç çekip gider mi?
Nerede dökülmüþse orada kalýr
Geçersiniz oradan, yolunu, düþerse Þiþli’ye
Dikkat edin kaldýrýmda yürürken
Katledilen bir Ermeni’nin kanýnda boðulabilirsiniz.
O kan hala orada
Bir yýl geçti
Ýki yýl geçti
Üç yýl geçti
O kan hala orada
Sel olur taþar þehrin sokaklarýndan
Þarkýlar türküler söylenir
Ermenice, Kürtçe ve Türkçe
Sonra boþalýr sokaklar
Kan döner yurduna
Þiþli’deki o kaldýrýma
Her yýlýn 19 Ocaðýnda sel olur akar
Oysa hani ölmüþtü güvercin
Yine kaybetti cellatlarýn Ýstanbul.
53
Dostun da düþmanýn da çok Ýstanbul
Ýkisini de sen yaratýyorsun
Her gün kendini doðuruyorsun
Her gece kendini öldürüyorsun
Ne ölmekten býkýyorsun.
Ne de yaþamaktan
Yeter bu kadar Ýstanbul
Ýyisi mi devam edeyim
Seni bilmeyenlere anlatayým
Seninle yaþamak bile
Yetmez seni tanýmaya
Fabrikalarla dolu bir þehirdir Ýstanbul
Tekstil iþçilerinin beyinleri
Arabesk ile zehirlenir
Gazete matbaa iþçileri
Yasaklanmýþ zehirli kurþunlu boyalarla
Gýda iþçileri açlýkla
Tersane iþçileri ölümle
Sanayi iþçileri vardiya sistemiyle öldürülür.
Ama yine de boyun eðmez Ýstanbul iþçisi
Ve bazen yumruðunu öyle bir indirir ki
Plazalarda korku daðlarý peydahlanýr
Asýlmýþtýr cam iþçisinin grev kararý
Boynunda ipek fular en iyisinden
Dert yanýyor bir kadýn kameralara
Tam altý yüz milyon dolar saymýþ
Bir kez sönerse fýrýnlar
Mahvolurmuþ
Sýrasý mý grevin, nerden çýkardýlar bu grevi
Ya çökerse fýrýnlar
Fýrýnlar altý yüz milyon dolar
Olsa parasý vermez mi zam mý?
Çok samimi konuþuyor hanýmefendi
Altý yüz milyonu bulan
Bulamaz iþçiler için bir kuruþu
Arttýrdý boðazýndan keserek
Biriktirdi altý yüz milyon dolarý
Üstüne ev, arabalar, villalar
Bir televizyon ve gazete kanalý
Böyle biri hiç yalan söyler mi
Hani az kazanmasa öderdi istediðiniz parayý
Hatta fazlasýný
Yatýrdý elindekini avucundakini fýrýnlara
Kalmadý bir kuruþ daha
Ve sen cam iþçisi gel de inan bu sözlü yalana
Ve ertelendi cam iþçisinin grevi
Bakanlar kurulu kararýyla
Cam iþçisi devam ediyor iþe
Solgun ve yorgun
Ve cehennem gibi sýcak olan
O 600 milyonluk fýrýnlarýn önünde
Yeter ki çökmesin diye fýrýnlar
Cam iþçisine vazife biçildi
Sefalet içinde yaþamak
Kimileri sevda saydý sana Ýstanbul
Kimileri delice sevdalandý
Uðruna ne þiirler yazýldý
Ne sürgünler yaþandý
Ne kanlar döküldü
Denizler geçti sokaklarýndan
Her biri destanlaþan o genç savaþçýlar
Kaç kuþatma yaþadýn, kaçýnda öldün
Sokak savaþlarýna girdin
Sokak savaþlarý gördün
Yendin, yenildin
Her defasýnda daha büyük dövüþtün
Ýþçilerin, öðrencilerin
Limanlarýn, kuþlarýn þehri
Bayraklarýn ve ateþin þehri
Söz olsun sana
Henüz yeni baþlýyor bu kavga
Henüz hepsi sadece baþlamak için
Þimdi hazýrlan o büyük taarruza!
Bil ki Ýstanbul
Özlüyorsak düþmanýn merdini
Yiðitliðimizin hasýndandýr
Öfkemizi daha bir harlar
Her alçaklýðý cellatlarýnýn
Söz olsun ki sana koca kent
Ant olsun ki
Kapanmayacak yaralarýmýzýn bir teki bile
Ama bir teki bile
Tiranlýðýn son kalesi de düþene deðin
Ama ant olsun ki
Kurþun yaralarýndan mermi yakacaðýz
Aðýtlarýmýzdan kýlýç
Ve ölülerimizden süngü
Þafaklar üstüne yemin ettik
Yaslý analarýn, aç çocuklarýn
Selvi çýnar yoldaþlarýn
Denizlerin üstüne yemin ettik
Ve artýk adýmýza sadece
Zaferin atlýlarý dedik
Bir ant içtik
Þafaklar üstüne
Dövüþenlere uðurlar olsun!
54
Hüseyin Durmaz/ Kandıra 1 No’lu F Tipi
Biz 12 Eylül faþist darbesi geldiðinde ilkokul çocuklarýydýk. 12 Eylül boyunca tam da istedikleri kuþaklarý yetiþtirmek için uyguladýklarý programlarla ortaokul
ve liseyi okuduk. Faþizmin tornasýndan geçtik. Sonra da
Ýstanbul’da üniversiteye baþladýk. Üniversitede olduðumuz yýllar devrimin yenilmez olduðunu gösteren yýllar
oldu. Ve Ýstanbul kavganýn þehri 12 Eylül’de yaratýlmaya çalýþýlanýn hedefine ulaþmayacaðýný sokaklardaki
kavgalarla gösteriyordu.
Ýþte o günlerde yaþananlardan bazýlarýný paylaþarak
kavganýn þehrinde kavgayý nasýl öðrenip yaþadýðýmýzý,
kavganýn bir dönemden diðerine, bastýrýlandan yükselene geçiþini paylaþmak istiyorum.
1989 yýlýnýn ilk aylarýndayýz. Gençliðin yeniden
kavgaya girdiði günler… Haber geliyor, Yýldýz Üniversitesi’nde polis kurþun sýkmýþ… Bu kabul edilemez.
Protesto için çalýþma baþlatýyoruz. Öðrenci dernekleri
Ýstanbul platformunda karar alýyor ve Yýldýz Üniversitesi’ne gidiliyor. Devrimci öðrenci hareketinin olduðu okullardan öðrenciler Yýldýz Üniversitesi’ne geliyoruz.
Forum yapýlýyor. Büyük kalabalýk... bin beþ yüz kiþi toplanarak forum yapýlýyor. Faþizm teþhir ediliyor. Polisin
okula girmiþ olmasý, havaya bir el ateþ etmesi teþhir ediliyor. Bugün havaya yarýn üzerimize ateþ edilir deniliyor. Konuþmalar sonunda Yýldýz Üniversitesi’nden Barbaros Bulvarý’na çýkýp Beþiktaþ’a yürüneceði açýklanýyor.
Forum alanýndan caddeye doðru yürüyüþ baþlýyor.
Caddeye yaklaþýnca dönüp bakýyorum kortejin arkasý
görünmüyor. Caddeye çýkýp karþý þeride, Beþiktaþ’a giden þeride geçiyoruz ve korteji geniþletmeye baþlýyoruz.
Biraz aþaðýda, köprünün ötesinde, karþýmýzda polis de
yerini alýyor. Bizim okuldan gelen arkadaþlar bir aradayýz. (Sonraki yýllarda bu arkadaþlarýmýzdan bazýlarý devrim mücadelesinde ölümsüzleþiyor) sloganlar atýyoruz.
Saflarý sýklaþtýrýp aþaðý doðru yürümeye baþlýyoruz.
Karþýmýzda dizilmiþ olan polis de bize doðru geliyor.
Polisler ön taraftan ve solumuzdan, üniversite tarafýndan
kuþatma yapýyor. Kenetlenmiþ halde sloganlarýmýz atmaya devam ediyoruz. Polis müdahale ediyor, bizi karþý
tarafa Yýldýz mahallesi tarafýna daðýtýyor. Yol kenarýndan yukarý çýkýyoruz ve oradaki inþaatýn molozlarý ve
malzemeleriyle polise saldýrýyoruz. Bizi okuldan koparýrken hazýr taþ ve sopalarýn yanýna daðýtmýþ oldular.
Hemen taþlar ve sopalar kapýlýyor, polise saldýrýyoruz. Ýlk kez taþlý-sopalý kavgada yer alýyorum. Daha önceki gösterilerde polisi görünce daðýlýyor ve kayboluyorduk. (Okul içinde zaten polis yoktu)
89 baþlarýnda uygun bir mevziden polise taþlý-sopalý saldýrý sürüyor. 12 Eylül kuþaðý olarak yetiþen gençliðin ayaklanmasý gibi. Yukarýdan yoldaki polislere bir süre taþ-sopa yaðdýrýldýktan sonra diðer tarafa bir grup Fulya deresine doðru toplu olarak yürümeye baþlýyoruz. Sayýmýz o sýrada yüz kiþi kadar. Sloganlar atarak aþaðýya iniyoruz, sonra da karþý tarafa, Niþantaþý’na doðru devam
ediyoruz. Sokaklarda Çavbella, Avusturya Ýþçi Marþý ve
daha baþka devrimci marþlar söylüyoruz. Sloganlar ve
marþlarla yürüyoruz. Apartmanlarda kimisi 60’lý yaþlarda olup bizi alkýþlayanlar oluyor. Sloganlar ve marþlarla
sanki 12 Eylül’ün devrimi yenemediðini ilan eder gibi
dolaþýyoruz. Kahrolsun faþizm sloganýna katýlanlar, kendisi slogan atanlar oluyor. 12 Eylül yýllarý boyunca en aðýr baský koþullarýnda yaþayan, baskýdan sesini çýkaramayanlarýn sokaklarýn slogan ve marþlarla inlemesiyle
zincirlerini kýrarak sloganlara katýlmasý biz öðrenciler için de büyük moral oluyordu. Halktan yaþlýlarýn daima
yapmayýn, etmeyin sözlerini duyanlar olarak bizlere
destek olduklarýný görmek o günlerde bizi þaþýrtan güzelliklerdi. Akaretlere geliyoruz. Bir süredir sayýmýz azalmaya baþlýyor, peþimizdeki polisler de artýyor. Beþiktaþ’a doðru indikçe sayýmýz iyice azalýyor. Beþiktaþ’a indiðimde polis otosu arkamda, ben önde bütün gücümle
koþuyorum. Ekip otosunun yanýnda koþan polisler de olduðundan atlatmak zor. Sýk sýk köþeleri dönerek polisi
55
atlatýyorum. Yürüyerek hemen uzaklaþmaya çalýþýyorum. Ara sokaklarda yürüyorum. Sonra ara sokaklarda
bir otobüs duraðýna rastlýyorum:Yýldýz mahallesi duraðý.
Bir saat boyunca sokaklarda marþlar, sloganlarla dolaþtýktan, polisi atlattýktan sonra baþladýðým Yýldýz’a geldiðimi fark ediyor ilk otobüsle bölgeden çýkýyorum.
12 Eylül’ün en karanlýk yýllarýnýn aðýr baskýsýyla
yetiþen çocuklarýn faþizmin kafasýna taþlar attýðý ilk eylem bu mudur bilemem ama benim için bu eylem 12 Eylül kuþaðýnýn devletin kafasýna taþlar yaðdýrdýðý ilk eylem oldu. Ýstanbul sokaklarýnda inleyen sloganlar, marþlar bastýrýlmýþ, korkutulmuþ birçok insanýn devrimin sesini yeniden duyduðu bir gün oldu.
Ama bu daha atýlan ilk taþlardý. Sokaklarda her gün
iþçi eylemleriyle karþýlaþmaya baþlýyorduk. 89 Baharý’nda iþçi sýnýfýnýn görkemli bir þekilde ayaða kalktýðý
günlerdi. Çoðu zaman yürüyen iþçilerle karþýlaþýyorduk.
Hiç duyulmamýþ, görülmemiþ eylem türleri ve tepkiler
görülüyordu. Yalýnayak-baþýkabak diye ifade edilen eylem türlerinden kitlesel yürüyüþlere çok çeþitli eylemler
oluyordu.
1989 1 Mayýs’ýnda Taksim’de yaþananlar ve sonraki günlerde devam eden geliþmeler devrimci baharýn önemli olaylarý oldu. 1 Mayýs tartýþmalarý sonucunda
Taksim’e kimlerin nereden çýkacaðý belirlendi. Saat
10.00’da dört koldan Taksim’e çýkýlacak. Gruplar ve
tüm hazýrlýklar tamamlanmýþ halde sabah düþtük yola.
Sabah saatinde eylem baþlangýç noktasýna Elmadað’a geldiðimde bizden kimseyi göremeyince bizimkilerin TEK önünde buluþup oradan çýkacaklarýný öðrendim ama zaman yoktu artýk. Okuldan arkadaþlarla, ayný
yerden çýkacaðýz diye oluþan grupla katýldýk eyleme. Aceleyle bazý malzemeler daðýtýlýrken bana da bir poþet
dolusu misket verdiler. Kortej halinde yürümeye baþladýk. Elmadað kavþaktan Taksim’e doðru slogan ve marþ
söyleyerek yürüyoruz. Karþýmýzdan polisler koþarak bize doðru gelmeye baþladý. Elimdeki poþetten misketleri
atýyorum üzerlerine, ama içimden bunlarýn etkisi olmaz
ki diye düþünüyorum. Polis saldýrýsýyla daðýlýyoruz. Bu
ilk daðýlmadan sonra misketleri býrakýyorum.
Yakalanmadan ikinci çýkýþ yerine gitmem gerekiyor. Ýlk deneme dört koldan olacak, çýkýlamazsa tüm
gruplar Tarlabaþý’na gelecek Elmadað’ýn Kasýmpaþa tarafýndaki sokaklardan dolaþýp Tarlabaþý’na ulaþýyoruz.
Ara sokaklarda sürekli katýlýmlarla büyüyen gruplar oluþuyor. Tarlabaþý’nda bulvara çýkýp sloganlar atýlmaya
baþlanýnca tanýdýðým birçok öðrenci görüyorum. Genç
iþçi yoldaþlar ve baþkalarý da var. Müthiþ bir coþku var.
Sloganlar, marþlar söyleniyor. Bu sýrada arka taraflarda,
caddenin üst kenarýndaki sokak baþlarýndan sivil polisler
bize doðru ateþ etmeye baþlýyor. Kalabalýk bir grup taþ
atarak üzerlerine doðru koþuyoruz. Onlar ateþ ederken
taþ atarak koþmaya devam ediyoruz ama sayýmýz hýzla
azalýyor, 3-4 kiþi kalýnca durup yeniden Taksim meyda-
nýna doðru ana gruba katýlýyoruz. (Ertesi gün arkadaþlarla konuþurken polisler üzerine doðru koþarken vurulup
yaralananlar, düþenler olduðunu öðrenecektim.) Ellerimizde taþlar Taksim’e yürürken ilk polis barikatýna hýzla saldýrýyoruz, polisleri daðýtýyoruz. Daðýlan polisler,
Taksim’e doðru kaçýyor. Bir süre sonra diðer polis barikatýna yaklaþýyoruz. Polislerin sayýsý artarken bizim taþlar tükeniyor. Sonra durum tersine dönüyor, polis bizi
kovalamaya baþlýyor. Daðýlýyoruz.
Ara sokaklarda bir süre yürüyor ve yeniden toplanmaya baþlýyoruz. Daha aþaðýlardan tekrar caddeye çýkýyoruz. Tarlabaþý Bulvarý’ndan yeniden Taksim’e doðru
yürüyoruz. Sloganlar, marþlarla yürürken katýlýmlarla
sayýmýz hýzla artýyor, çevre sokaklar ve kaldýrýmlardan
katýlýmlarla sayýmýz yüzlerce kiþiye ulaþýyor. Ýstiklal tarafýndan gelen sokaklarýn baþlarýnda yine sivil polisler
görülüyor. Biz Meydan’a doðru yürüyüþe devam ediyoruz. Polis harekatý bu sefer daha aþaðý gelmiþ. Polisleri
taþlayarak kovalamaya baþlýyoruz. Daðýlan polisler Taksim’e doðru koþarken sayýlarý artýyor, bizim taþlar tekrar
tükenmeye baþlýyor ve kovalamaca yine tersine dönüyor. Tekrar daðýlýyoruz. Ara sokaklarda daha küçük grup
halinde toplanýp yeniden ve yeniden Tarlabaþý’na çýkýlýp
Taksim istikametine denemeler oluyor. (Bu sýralarda,
daha aþaðýda, Þiþhane’de Mehmet Akif Dalcý’nýn vurulmuþ olduðunu akþam öðreniyorum.) Tarlabaþý Bulvarý’ndan aþaðýya doðru sürekli çatýþmalar oluyor. Bazen
Taksim’e yakýn bir yerde yürüyen ve çatýþan bir grup olurken birkaç yüz metre aþaðýda baþka bir grup polisle
çatýþýyor. Ýlk baþta 10.00’da TEK önünden, Elmadað’dan, Gümüþsuyu’ndan ve Ýstiklal’den çýkmaya çalýþan tüm gruplar sonra Tarlabaþý’nda eyleme devam ediyordu. Öðleden sonra bölgeden çýkýyorum.
1 Mayýs’tan sonra Ýstanbul Öðrenci Dernekleri
Platformu 1 Mayýs’taki polis saldýrýsýný ve Mehmet Akif
Dalcý’nýn katledilmesini protesto için Beyazýt Merkez
bina da toplanma, eylem yapma kararý alýyor. Üniversite de toplanýyoruz. Büyük bir kalabalýk oluyor. Meydana doðru yürüyüþe geçiyoruz. Sayýmýz üç bini buluyor.
(Öðrencilik yaþamýmda tanýk olduðum en kitlesel öðrenci eylemi). Beyazýt’ta büyük katýlýmla anma ve protesto eylemimizi gerçekleþtiriyoruz.
M. Akif Dalcý’nýn cenaze töreni Zeytinburnu’nda
yapýlýyor. Oraya yetiþemiyorum. Zeytinburnu sokaklarý
savaþ alanýna dönüyor yaþanan çatýþmalarla.
Ýstanbul’da bu bahar benim devrimci olmamdan
sonra, daha bir yýl olmamýþken yaþadýðým ilkbahar. Bu
ilkbahar benim devrimciliðimin ilk baharý olmasýnýn yanýnda devrimimizin de bir ilkbaharýydý. 89 baharý 90’lý
yýllarda yükselen devrimin ilkbaharýydý. 12 Eylül’le yok
edilmeye çalýþýlan devrimin tekrar þahlanýþýnýn ilkbaharýydý. Ýstanbul’da devrimin ilkbaharý benim de ilkbaharýmdý.
56
İstanbul'da Olmak Vardı İstanbul'da Olmak
Şanar Yurdatapan
Yayılmışız dünyanın dört bir yanına
Kimisi ta Kopenhag'da kimisi Paris
Bedenimiz orda burda dolanır amma
Çok hemde çok uzak yerde kalbimiz
Bir allı turna olsam karlı dağları aşsam
Varsam bizim ellere kendi göğümde uçsam
Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım
Püfür püfür bir vapurun yan tarafında
Köprüde balık ekmek yemek
Dolmuşa hadi gidelim demek
Ver elini yeni kapı ver elini bebek tarabya
Şu anda oralarda olmak vardı ya
Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım
Boğazda köhne bir iskelenin yamacında
Tabakta kavun peynir kadehte buz gibi rakı
Dilinde yarı acı yarı tatlı bir şarkı
Şu anda İstanbul'da olmak vardı
Benim derdim dermanım Bilen yok
Yayılmışız dünyanın dört köşesine
Kiminin adresi Sidney kiminin Hamburg
Yaşamaya dört elle sarılmışız da
Yine de gözlerim dolu yüreğim buruk
Başımı hiç bir zaman eğmedim amma
Yine de yüreğim yara içimde boşluk
Minnacık tohum olsam savrulsam dönümlerce
Kış biter bahar gelir açılsam yüzbinlerce
Açılsam milyonlarca
Şimdi İstanbul'da olmak vardı anasını satayım
Püfür püfür bir vapurun yan tarafında
Şu anda İstanbul'da olmak vardı anasını satayım
Yeni cami de mısır atmak kuşlara
Köprüde balık ekmek yemek dolmuşa çek dostum demek
Ver elini Kadıköy ver elini Kalamış Moda
Şu anda oralarda olmak vardı ya
Şimdi İstanbul'da Şu anda İstanbul'da
Ah İstanbul'da
Sabret gönül bir gün olur
Bu hasret biter
Çekilen acılar canım
Gün olur geçer
57
16
HAZİRAN
AKŞAMININ
ŞİİRİ
Kemal Özer
Hâlâ durur o akşam, belleklerinde,
mayalanır durur, birlikte bakmanın derinliğiyle,
önüne geçilmez coşkusuyla, birlikte yürümenin,
bir ağızdan söylemenin güzelliğiyle bir şarkıyı,
birlikte sahip çıkmanın bir öfkeye
bir hesabı birlikte ödetmenin
“düşen kalır, bırakın ağlamayı”
demenin kutsal ve hüzünlü aleviyle
yaşayıp durur o haziran akşamı.
Birlikte baktılar her şeye,
tek tek bakınca göremedikleri,
içine giremedikleri evlere baktılar,
bir yabancı gibi sığındıkları parklara,
bir ucundan geçip de yalnızlık çektikleri
koca koca alanlara,
tutamadıkları inceliklere baktılar
ellerinin nasırıyla,
kaçırılan değerlere baktılar, korunan bankalara.
dikilip duruyordu engellerin.
Yani korunan ve kaçırılan neyse
oydu yollarını tıkayan da,
üstlerine çeviren de oydu namluları.
Apaçık gördüler kim neyin hizmetinde,
gördüler kendi eğittikleri demir
düşman edilmiş ellerinin emeğine,
suyuna ter kattıkları çeliğin
gördüler çevrildiğini göğüslerine.
Ürettiği ne varsa, daha özgür,
daha yoğun, daha anlamlı yaşamak için,
esirgendiğini gördüler insandan
ve kavgasız elde edilemeyeceğini hiçbir şeyin.
Birlikte yaratılanı birlikte devşirip
evlerine dönenlerin o haziran akşamı
her sokağa çıkışları bir gerçeği belirtir:
Yaşamın güç ve onurlu kavgasında
Önlerine çıkarılan parmaklıklar
demirden değildi artık,
kendi sesleriyle konuşmuyorlardı
ağızlar karşılarında,
ve yerlerinde başka bir şey
omuz omuza olmak verimli bir ırmak gibidir,
yeni tohumlar saçar geçtiği tarlalara,
yürekleri yeni zaferlerle doldurur.
Ve birlikte duyulacak yeni sevinçlere kadar
o haziran akşamı mayalanır durur.
58
Cibali
Cibali dendi mi
aklıma siz gelirsiniz, kadınlar,
kiminizin beş çocuğu,
kiminizin nar gibi yanakları var,
kiminiz kocasız kalmış,
kiminiz ihtiyar,
kiminiz daha körpe henüz.
Bana umulmadık,
eskimiş türküler düşündürür
siyah başörtüsü altında yüzünüz.
Parmaklarda tütün kokusu.
Tütün kokusu pazen entarilerde.
Biriniz ekmek alır fırından,
biriniz durmuş öksürüyor ilerde,
geçiyor bizim mahalleden biriniz.
a. kadir
59
Başım köpük köpük bulut,
içim dışım deniz,
ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
budak budak, serham serham ihtiyar bir ceviz.
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl.
Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril.
Koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil
Yapraklarım ellerimdir tam yüz bin elim var,
Yüz bin elle dokunurum sana, Istanbul'a.
Yapraklarım gözlerimdir.Şaşarak bakarım.
Yüz bin gözle seyrederim seni, Istanbul'u.
Yüz bin yürek gibi çarpar, çarpar yapraklarım.
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında
N. Hikmet
60
İstanbul
Atila Oğuz
Sekiz bin yıldan beri
Tanırsın nice insan izlerini
Hey İstanbul
Bunca acıyı nerende saklıyorsun
Yüreğin taştan mı senin
Kimler gelip
Kimler geçmedi ki
Bu altın topraklarından
Taksim meydanında
Kızıl bir Mayıs kıyımına
Gözlerin nasıl bakabildi
Kaç uygarlık kuruldu
Yıkıldı gölgende
Sana sormadan
Beyazıt meydanında ki kanı
Hangi güneş kuruttu gördüm mü?
Bir yanında Kilise
Diğer bir yanda Cami
Aralarda Havra, Şapel
Asırlar boyu
Kaç acı geçti bentlerinden
Bir de Zülfikarlı Allahın aslanı
Hz. Ali’nin ışıldadığı Cem evi
Yükselir semalarında
Nice kıyımlar
Nice zaferler, gördü gözlerin
Henüz gelmedi
En şanlı zafer günün
Ara sokakların nice evsize ev
Ve kim bilir kaç cinayete
Faili meçhule tanıklık yaptı
Nasırlı ellerde şekilleniyor
En son zaferin
Bekle
Biz
Bekledik binlerce yıl
Ha gayret sende bekle
Bekle o görkemli gelişimizi.
Konuşamamanın acısı
Aşındırır kaldırımlarını
Eylül sonbaharın başlangıcı
Altısı ve yedisi
Soldurdu nice Rum’un
Ermeni’nin ocağını
61
Galata Köprüsü tir tir titriyor
Bunlar beni de asma köprü yaparlar diye
Yüreğinin dubalarını geniş tut, ihtiyar!
Sen böyle sürüye sürüye ayılarını
Senin üstünden nice dayılar gördün bugüne kadar
Hepsi de yedeklerinde azamet-i böbrekı ve kalpak-ı pöstekıyle geçip
Tarih’in hayvanat bahçesini boyladılar
62
Hoþçakal Hakan...
Hakan Karadað’ý sonsuzluða uðurladýk.
Ýstiklal Caddesi’nde, Ýstanbul Barosu önünde
toplandý Hakan’ýn dostlarý. Buruk bir bekleyiþ, bu
zamansýz ve biçimsiz gidiþin hüzün ve durgunluðu
hakimdi havaya. Emek dostu, emeðin savunucusu
bu “kara çocuk” bizi bir parça hazin ve sitemkar býraktý geride.
Sevenleri çoktu. Esnafýndan politik tutsaðýna,
meslektaþýndan dost-arkadaþýna... hepsi oradaydý. Alkýþlarla geldi kýrmýzýlar içinde tabutu. Karanfil yaðmuru eþliðinde geldi. Yine alkýþlarla uðurlandý.
Dostlarý, arkadaþlarý konuþmalar yaptýlar. Beyoðlu esnaflarý Bey-Der olarak konuþtu.
Baro baþkaný, ÇHD yönetimi, Ayýþýðý
Sanat Merkezi yöneticisi, þair... arka arkaya söz alýp konuþtular. Kýsacýk, sýcacýk.
Meslektaþlarýndan olup da þaþýranlar vardý
bunca ilgi ve sýcaklýða. Çünkü hiç politik davalara
bakmamýþ, devrim neferleriyle omuz omuza bulunmamýþ, vuruþmamýþ avukatlardý onlar. Böylesi
dostluk, böylesi vefa olabileceðini düþünmemiþlerdi yaþadýklarý dünyada. Ama vardý iþte! Hakan,
öyle sýcak, sýmsýcak dostluklarýn omuzlarý üzerinde gidiverdi sonsuzluða.
Hoþçakal Hakan, Hoþçakal dost insan.
Yaz ‘10
63
Telefondaki ses
Telefondaki ses aðlýyor “avukat Hakan” diyor… “Hakan Karadað” diyor….
Bense anlamýyorum ne diyor!!!.
“Hakan Karadað intihar etmiþ” diyor.
Yok caným diyorum. Nasýl olur, olur mu öyle þey. Mutlaka bir yanlýþlýk olmalý. Anlamýyorum… kelimeler yüreðimde, beynimde donup kalýyor. Avukat Hakan…. “Evinde ölü bulunmuþ”…
Anlamýyorum, anlayamýyorum, anlamak da mümkün deðil zaten. Ne demek
þimdi… bir þaka mý bu? Sanki her þey bir þaka gibi… Þaka! Nasýl bir þaka bu?
Ah Hakan doðru mu bütün bunlar? Gerçekten doðru mu söylüyor bu ses.
Hemen baþka birini arýyorum, cevap vermiyor, veremiyor. Telefonu dahi açamýyor. Ben hala olayýn þokundayým. Bir yoldaþa söylemeye çalýþýyorum. Çenem titriyor, konuþmakta zorlanýyorum. Ölüm kelimesini
söyleyemiyorum… Hakan’a þey olmuþ. ‘Hakan ölmüþ’ diyorum.
Sanki her þey düðümlüyor boðazýmý. Gözlerim dolu dolu oluyor ve
gözyaþlarým yanaklarýmdan aþaðýya doðru yavaþça süzülüyor.
Çýkýyorum evden önce nereye gideceðimi bilmeden. Aklýmda hep sen, gerçekten doðru mu? Olabilir mi? Daha çok da þaþkýnlýk! Nasýl olur þaþkýnlýðý. Telefon ediyorum. Guraba hastanesinde olduðun söyleniyor. Hemen oraya gitmek için metroya biniyorum.
Gözyaþlarým doldurmuþ gözlerimi, anýlar birer birer canlanýyor. Ýçimden seninle konuþmaya baþlýyorum. Beni ilk görmeye geldiðin zaman geliyor aklýma. Bakýrköy kadýn ve çocuk tutukevinde idim. (19 Aralýk 2000 Cezaevleri operasyonundan
sonra Bayrampaþa’daki kadýn tutuklularý oraya koymuþlardý.)
Gelir gelmez seninle çok sýcak candan iki dost oluvermiþtik hemen orada. Tutsaklýk koþullarýnda bir merhabanla, dost selamlarýyla küçücük dört duvar arasýna kocaman mutluluklar, heyecanlar getirmiþtin. Sanki dýþarýnýn bütün coþkusunu taþýmýþtýn cezaevine… Artýk düzenli olarak geliyordun ziyaretime. Senden önce avukat ziyareti diye bir þey yoktu benim için Bakýrköy’de. Sen gelmeye
baþladýktan sonra avukat günlerini beklemeye baþlamýþtým. Her geliþinde içten kahkahalarýmýz eksik olmazdý. ‘Buranýn müdürü sen olmuþsun, sana sormadan hiçbir þey yapmýyorlar!’ diye takýlýrdýn bana arada bir… Sanki her þey bir filmmiþ gibi. Sohbetlerimiz
þakalaþmalarýmýz… nasýl bir film bu?
Telefon geliyor, “Vakýf Gurebadan adli týpa götürüyorlar” diye. Ben hemen yolun
yarýsýndan geri dönüyorum ve Yenibosna’da bulunan adli týp’a gidiyorum. Oraya gelene kadar hala içimde bir kuþku var. Acaba (?) gerçekten doðru mu sorusu dolanýp duruyor beynimde. Devam ediyor seninle sohbetimiz. Kýzýyorum sana, sanki karþýmdaymýþsýn gibi, ‘ölünür mü, bu yaþta ölünür mü?’ diye kavga ediyorum seninle. Ama beynim
ve yüreðim ölümü kabul etmiyor, yakýþtýramýyor sana… hele de senin gibi tüm devrimcilerin dostu, devrimci bir avukata… olmaz böyle þey, olmaz, olmamalý, haksýzlýk bu…
kendi kendimle böyle konuþarak adli týpa geliyorum. Ýþte o zaman anlýyorum, sensin bu.
‘Telefondaki ses’ yanýlmýyor, doðru söylüyor, þaka deðil, gerçek. Nasýl bir gerçek bu!
Sen artýk yok musun? Sen öldün mü? Ne demek bu þimdi? Daha birkaç gün önce mahkememe gelmiþtin. Kýsacýk sohbetler edip, þakalaþmýþtýk. Hatta, mübaþire “müvekkille-
64
Yaz ‘10
rimi mahkemeye erken alýn, eyleme yetiþecekler”
demiþtin. Hep birlikte gülmüþtük.
Tüm dostlarýný, birlikte çalýþtýðýn avukatlarý
görüyorum, amcaný görüyorum herkes aðlamaklý.
Herkes orada, adli týp’ýn önünde bekliyor. Herkes
þok olmuþ, herkes þaþkýn durumda. Dostlarýnýn hepsinin yüzünde ‘olmaz böyle þey’ ifadesi. Hepimiz,
seni seven bütün dostlarýn, arkadaþlarýn, müvekkillerin hepimiz oradayýz. Her birimiz kendi içimizde
ayrý ayrý yaþýyoruz acýmýzý. Senin gibi bir dostu, arkadaþý kaybetmenin ve son kez görecek olmanýn acýsýný... En son görüþtüklerin, konuþtuklarýn herkes
bir þeyler anlatýyor, son görüþmelere dair. Nasýl olmuþ, ne olmuþ anlamaya çalýþýyoruz, adli týp sonucunu bekliyoruz. Neyi deðiþtirecekse bu! Seni geri
mi getirecek! Acýmýzý mý dindirecek? Ne iþe yarayacak?
Baro’da akþam 16.00 gibi tören düzenlenecek.
Baro’daki törene kadar Bakýrköy’e gidiyorum. Tek
gitmek istemiyorum. Yanýma birini de alýp öyle gidiyorum. Kimseyle konuþmak istemiyorum. Ama
gitmeliyim Bakýrköy’e....
Akþam baro’daki törene yetiþiyoruz. Ýstiklal’e
getirilmiþ Hakan’ýn cenazesi kýrmýzýya sarýlmýþ bir
tabut içinde. Cenaze töreni çok kalabalýk. Beyoðlu
esnafý, avukatlar ve Hakan’nýn dostlarý, ailesi, müvekkilleri....çeþitli konuþmalar yapýlýyor. Ayýþýðý sanat merkezinden arkadaþýmýz da Hakan’ýn Önsöz
çýkarken ilk sayýsý için yazdýðý yazýyý okuyor....
Ölümün pek çok çeþidini gördüm. Hele o 19
Aralýk zindan katliamýnda diri diri yananlarý gördüm. Yanýk insan eti kokusunun nasýl çýkmaz bir
koku olduðunu bilir misiniz siz? Her nefes alýþýnýzda hissettiðiniz, asla silinmeyen. Ruhunuzda derin
tahribatlar yaratan ölümler!... Katledilen canlarý
gördüm. Ölüm oruçlarýnda hücre hücre eriyenleri
gördüm… hiçbiri ama hiçbiri ölüme alýþtýramadý
beni. Alýþýlmýyor ölüme. Kabullenemiyorum. Her
birinin acýsý yüreðimde saklý ama sen Hakan, senin
ölümün kanatýyor içimi.
Telefondaki ses gitmiyor kulaklarýmdan. ‘Avukat Hakan Karadað evinde ölü bulunmuþ’ diyen
ses. Bazen rüyalarýma giriyor. Hala inanmakta zorlanýyorum. Gerçekten mi?...doðru mu ? Sen öldün
mü? Þimdi sensiz mi kaldýk?
Sevgili avukatým, sevgili Hakan hoþça kal, seni asla unutmayacaðým. Ýnan sadece ben deðil, hiçbir müvekkilin unutmayacak seni..... diyorsun ya,
“...son sözü direnenler söyler” son sözü seninle birlikte söyleyeceðiz Hakan. Iþýltýlý yarýnlarý kurma
mücadelemizde sen hep bizimle olacaksýn. .....daima!
Hoþçakal, görüþmek üzere...
Yaz ‘10
Bir Ayışığı’nın
Doğumuna Önsöz
Av. Hakan Karadağ
Bu Önsöz Ayýþýðý’ndan, ayýþýðý’da ekin ve sanattan doðdu. Soylu bir kalýtým… bunu biliyorum.
Telefonda bir ayýþýðýnýn daha doðacaðýný söyleyen ses, Önsöze yazmamý istediðinde kendime “yine
tanýk yazmýþlar” dedim.Esasen kaçýnýlan, sakýnýlan
bir durumdur tanýklýk. “durmayalým burada þahit
yazarlar” cümlesini ne kadar sýk duymuþsunuzdur.
Yazsalarda “görmedim, duymadým, bilmiyorum” da
diyebilirsiniz.
Ama; gördüm, duydum, biliyorum. Çaresi yok
anlatacaðým. Ve özelliklede fýrsat bilip içimi dökeceðim. Bölük pörçük, daðýnýk düþüncelerim ve sözlerimi mazur görün, zira maruzatým var! Rumeli
Han’ýn merdivenleri…
Ýstiklal koridorunun yabancý tekilliðinden
sýyrýlýp, sizi Ayýþýðý’nýn aþina çoðulluðuna götürecek
Rumeli Han’ýn cümle kapýsýna ulaþtýðýnýzda, içinizi
saran sevince teslim olmamak gerekir. Bilen bilir…
Zorlu ve uzun bir týrmanýþýn eþiðindesinizdir çünkü.
Aslýnda son kattaki Ayýþýðý’na mý yoksa ayýn ýþýðýna
mý týrmandýðýnýz tereddüdünü yaratacak kadar
yorucu ve zorludur bu merdiven. Katýlacaðýnýz etkinliðin icra edileceði Ayýþýðý’na ulaþtýðýnýzda artýk; hiçbir etkinliðiniz kalmamýþtýr. Son soluðunuzu vereceðiniz vehmine kapýlmak üzere iken; açýlan kapý
yeniden yaþama açýlan bir kapý gibidir.
N’olur Ayýþýðý’na bir yürüyen merdiven!..
Önsöz’e, yürüyen merdivenli Ayýþýðý düþümle
hoþ geldin diyorum.
Ayýþýðý Önsöz’le sanat ve hayatýn üzerine düþen
koyu gölgeyi aydýnlatsýn.
Bir haksýzlýða da deðinmeden geçmemek gerek.
Bu bir kinaye mi? Önzöz’e ilk sözü bize söylettiniz.
Ne de olsa son sözü direnenler söyleyecek deðil mi?
65
düþmana inat bir gün fazla yaþamak
Sevgili Hakan,
Ayýþýðýnýn merdivenlerini çýkýyorum… Merdivenlerle ayýþýðýna çýkýyorum. Düþ mü gerçek mi ayýrt
edemiyorum. Doðru mu gerçekten? Sen yok musun
artýk? Gülmüyor, konuþmuyor musun? Gözlerin her
an yaðacak yaðmur yüklü bulutlar gibi bakmýyor mu
artýk? Faþizmin mahkeme salonlarýnda, zindanlarda
devrimci tutsaklarý, devrimi savunan o kararlý ses
sustu mu? O, insanlýk için çarpan güzel yürek durdu
mu? Nerede olursan ol, dostluðun, yoldaþlýðýn kadrini kýymetini iyi bilen, öðrenme merakýyla dolu aklýn,
pencerelerini dünyaya kapattý mý, o güzelim ýþýk söndü mü?...
Ah Hakan, sevgili Hakan, nasýl bizi kendinden
mahrum edebildin? Nasýl bizi o cesur sesinden, o güzelim yüreðinden ayrý koyabildin? Buna hakkýn var
mýydý? Bu kadar kolektif bir yaþam, bunca insaný ilgilendiren bir yaþam, bireysel bir tercihle sonlandýrýlabilir mi?... Hele de ölümünün üzerindeki sis perdesi olduðu yerde dururken bunlarý yazmak kolay deðil.
Sana kýzmak kolay deðil sevgili Hakan… Hala kendi
elinle devrimciler için, devrimi için önemli hem de
çok önemli olan bir yaþama son verdiðine inanamýyorum. Bunu ancak sana düþman olan ellerin yapabileceðini düþünüyorum. Herkes böyle düþünüyor. Hele
de Hrant Dink davasýnda Ogün Samast denilen faþistin avukatý tarafýndan tehdit almýþ olman düþünüldüðünde... Hele de tam da Nazým’ýn dediði gibi “düþmana inat birgün fazla yaþama”nýn bu kadar önem
kazandýðý bir dönemde… ve senin gibi sýnýf bilinci
saðlam bir avukatýn bunlarý herkesten fazla duyumsayabileceði bir zamanda…
Sevgili Hakan,
Belki bahtiyarlýk deðildi artýk; ama boynunun
borcu idi düþmana inat bir gün fazla yaþamak…
66
Seni o karar anýna getiren her ne olursa olsun,
kendi kendini son defa dinlediðinde, kafanla kitaplarýn arasýndan geldiðin kavgandan seni hiçbir þey ayýramamalýydý. “Yeniden dünyaya gelsem, yine ayný
yolu yürürdüm” diyebilmeliydin. Sen, bunu yapabilecek güçte ve kararlýlýkta bir insandýn. Zaten bu yüzden kimse yakýþtýramýyor sana bu ölümü….
Ölümünün üzerindeki sis perdesi mutlaka aydýnlatýlmalý… Tüm bulgular aksini söylese bile bilimsel
kuþkuculuk elden býrakýlmamalý ve senin gibi devrimci bir avukatýn soluk alýp vermesini istemeyecek
olan herkes, her kurum zan altýnda tutulmaya devam
edilmeli…
Bu sýradan bir ölüm deðil; kendi elinle kendi yaþamýna son vermiþ olsan bile deðil… Bunu kabullenmek öyle zor ki… Tanýdýðýmýz, bilmediðimiz, dostumuz yoldaþýmýz olan sen böyle bir þey yapmazdýn.
Denizleri, Mahirleri, Ýbrahimi düþünür yapmazdýn…
Sevgili Hakan,
Biz seninle öyle dostlardýk ki yazýsýz ve sözsüz
anlaþýrdýk… þöyle bir göz göze gelmemiz yeterdi
duygularýmýzý anlamaya… Birbirimizden güç alýrdýk.
Bilirdik nerede ve nasýl olursak olalým, devrim cephesinin bir siperinde çarpýþanlarýn arasýndaydýk. Baþka türlü bir yaþamý düþünemezdik bile. Zaman zaman
kendimize de kýzar, öfkelenirdik ama fazla zamanýmýz yoktu; fazla söze gerek yoktu; yürümek gerekiyordu; yürürdük… Ve sen þimdi “koyverdin gittin bizi”… Dostluðumuz her zaman baki, ona þüphen olmasýn. Anýlarýmýz hep içimizde yaþayacak, ona da
þüphen olmasýn. Seni hep özleyeceðiz, biliyorsun…
sitemim terk ediþine! Bizi sensiz býrakmýþ olmana.
Sen artýk fiziken aramýzda olmasan da biz seni
yanýbaþýmýzda hissetmeye devam edeceðiz sevgili
Hakan. Ve emin olabilirsin “bu destanýn sonu inanýlmayacak kadar güzel olacak”….
Yaz ‘10
Kazým Demir
BÝR
ÝÞÇÝNÝN
GÜNLÜÐÜ
Parça, parça alýyorlar etimizden. Ýnsanýn yedek
parçasý yok. Ýki elim var. Dört ameliyat geçirdim ve
yine kaptýrdým makineye.
Sabah sekizde baþladýk iþe. Benimle beraber çalýþan arkadaþla birlikte mýknatýslý matkabý deleceðimiz
demir zemine oturttuk, önce küçük matkap ucuyla iþaretli yerleri deldik. O sýrada diðer bölümden gelen
elelektrikçi matkabý istedi. Ben de büyük delikleri delip vereceðimi söyledim, acelesi olmadýðýný belirtti.
Büyük týðý matkaba baðlamaya çalýþýrken genç arkadaþ matkabýn þar teline bastý. Ani bir refleksle elimi
çektim ama çok geçti, parmaðýmdaki etleri sýyýrmýþtý.
Acýsýný önce hisetmedim. Elimi kalbin hizasýndan yukarý kaldýrdým. O panikle arkadaþa baðýrdým, ne acelen var dikkat etsene, elim elim gitti, diyerek muhasebeye ve müdürün odasýna doðru ilerledim.
Patronun kardeþi ayný zamanda mekanik bölüm
sorumlusuydu. Arkadaþlar hemen hastaneye götürülmemi söyledi. Patronun kardeþi, ben götürmem, dedi.
Sonunda muhasebeci götürmeye karar verdi. Önce
saðlýk ocaðýna uðradýk, aðrý kesici iðne yaptýrdýk, yarayý pansuman yapýp sardý. Sonra hastaneye doðru ilerledik. Evet özel hastaneydi burasý. Acaba neden
buraya getirildim? Muhasebeci doktorun tanýdýk olduðunu ve çok iyi bir doktor olduðunu söyledi, ama bunlar yeterli sebep deðildi. Muhasebeci sürekli bir yerlere telefon ediyordu. En son telefon konuþmasýndan
anladým ki bu ayýn sigorta priminini yatýrmamýþlar.
300 TL ödediðini gördüm. Birden tedirgin oldum, aylýðýmdan keserlerse diye bu bedeli. Bu tedirginlik elimin acýsýný bile unutturmuþtu.
Kayýtlar yapýldý, beklemeye alýndým. Ýþ kazasý olduðundan dolayý polis hastaneye gelecekmiþ, polis
gelmeden hiçbir iþlem yapýlmazmýþ. Bir süre bekledik
sonra polisin gelmeyeceðini söylediler. Biz karakola
gidecekmiþiz.
Tedaviye alýndým. Elimi uyuþturmak için yaranýn
çevresine iðneler batýrýyorlardý. Elim balon gibi þiþmiþti. Yüzümü dönmemi söylediler. Beþ kiþi elimin
çevresinde; iki hemþire, doktor ve doktor yardýmcýsý
bir de temizlikçi. Doktor gayet soðukkanlý sanki bir
bez parçasýný diker gibi dikiyor elimi. Bu arada da
hastanede yaþanan sorunlarý anlatýyorlardý birbirleri-
Yaz ‘10
ne. Genç hemþire izin istemiþ; vermemiþler, o da iþten
çýkma kararý almýþ. Doktor uzun uzun öðütler vererek
kendine pay çýkarma çabasýndaydý. Genç hemþireyle
konuþurken diðerlerine de onaylatýyordu, ayný anda elimi dikiyordu. Bunca konuþmayý onbeþ dikiþe sýðdýrabildi. Elimi sardýlar, ilaçlarý yazdýlar. Karakola gitmemiz gerekiyordu. Muhasebeciyle karakola gittik. Ýfademizi alacak polisler yoktu. Bizi bekleme odasýna
aldýlar. 18 yaþýnda bir genç, þiþman bir adam, orta yaþlý, yüzü kýrýþmýþ, elbiselerinden anlaþýlan iþçi biri. 18
yaþýndaki genç, serseri, kabadayý tavýrlarla asarým keserim havasýnda. Anlaþýlan lisede aþk mevzusu. Ýçerdeki atmosfer beni bayaðý germiþti. Biran önce kurtulmak istiyordum. Muhasebeci de sýkýlmýþtý, ikide bir ezile büzüle soruyordu ama cevap olumsuzdu. Polislere telefon etti, geliyoruz, dediler. Tam iki saat yaralý
parmaðýmla bekledik gelmelerini.
Bir polis, muhasebeciye, iþ kazasý olarak göstermeyin ne olacakki sanki diyerek akýl veriyordu; beklemek zorunda kalmazsýnýz. Muhasebeci, biraz daha
bekleyelim, dedi. Ýki polis þakalaþarak geldiler, ifademi aldýlar. Kazaya sebep olan iþçi inþaatta çalýþýyor
göründüðü için baþka bir isim vermemiz gerektiðini
söyleyerek muhasebeci beni uyarmýþtý. Bende baþka
bir isim verdim. Ýþyerine gittik. Vizite kaðýdýný alýp
tekrar hastaneye döndük. Rapor verild, 10gün raporluyum.
Eve geldim. Elim sarýlý. Eþim paniklemesin diye
gayet rahatmýþým gibi davrandým. Ama sabaha kadar
uyuyamadým, sancýdan kývrandým durdum. Hastane
parasýnýn yarýsýný kazaya neden olan iþçiden kesmiþler
diðer yarýsý…
Muhakkak sakýndýklarý bir þeyler var ki böyle
yaptýlar muhasebeci, SSK iyi bakmaz özel hastane daha iyi, hem doktor arkadaþým, diyor ama elimi çuval
gibi büzerek diktiler. Ben varoþlarda oturuyordum.
Hastane lüks bir semtteydi. Pansumana giderken dolmuþ parasý gidiyor, aylýðýmý eksik verdiler, bankaya
borçlandým, elimi çoktan unuttum. Elim iyileþmedi.
Tekrar bir 10 gün rapor verdiler. Dikiþleri aldýlar, ama
elimi hala kullanamýyordum. Rapor bitti elim iyileþmedi.
Ýþyerine gittim. Sabah patron geldi. Bu elle çalýþ-
67
týrmayacaðýný, tekrar rapor almamý söyledi. Tam gidiyordum muhasebeci beni çaðýrdý vizite kaðýdý verdi
ve iþ güvenliði eðitimi aldýðýma dair kaðýt imzalatýp
altýna okudum diye yazmamý söyledi. Oradan ayrýlýp
hastaneye gittim. Ýþyerinden gönderdiler, raporun uzatýlmasý için geldim, dedim. Bugün olmaz birkaç gün
sonra gel, dediler.
Cebimde bir kuruþ bile yok. Dolmuþla bir saat süren yolu yürüyerek eve gitmek zorunda kaldým. Eve
vardýðýmda ayaklarým þiþmiþti. Yarýn tekrar gitmeliyim, çünkü araya hafta tatili giriyor ve 4 gün çalýþmýyor olacaðým. Ýþyerini aradým, çalýþtýrmayýz, dediler
Cuma günü sabah erken yola çýktým kilometrelerce
yolu yürüyerek gittim. Ýþyerinin çalýþmamý kabul etmediðini söyledim. Tamam rapor veririz dediler, muayene giriþi yapmamý söylediler. SSK katký payý olarak 12 lira istediler, ben de kuruþ yoktu, durumu anlatým anlamadýlar. Muhasebeciyi aradým doktor arkadaþýna durumu anlatsýn diye. Muhasebeci böyle ufak
þeyler için aramam doðru olmaz, dedi. Yanýna niye
para almadýn, dedi. Elimin bu hale gelmesinden dolayý maddi sorunlar yaþadýðýmý söyledim, rica ettim, tamam, dedi. Doktoru aramýþ. Doktor, yapabilecek bir
þey yok, demiþ. Kayýt iþlemlerini yapana kredi kartlarýmý uzattým, bunlara bir bak dedim. Ýkisi de boþ çýktý. Kayýt iþlemlerini yapan durumuma acýdý, ben veririm sen bana sonra getirirsin, dedi. Tamam, deyip teþekkür ettim. Ýþlemler için beklememi söyledi, bekledim. O sýrada varlýklý bir akrabamýz geldi. Beni görünce selamlaþtý, yanýma geldi. Durumu anlattým. Çýkarken seni de götüreyim dedi. Buna çok sevindim,
kilometrelerce yolu yürümekten kurtulmuþtum. Araya
öðle tatili girdiðinden beklememiz gerekiyordu. Yemek yiyip çayýmýzý içtik. 13:30’da yemek saati biti.
Akrabam tahlil sonucunu aldý. Birlikte çýktýk hastaneden.
Birkaç gün sonra rapor parasý için iþyerinden vizite kâðýdý aldým. SSK kurumuna para almak için baþvurdum. Yaklaþýk bir saat sýra bekledim. Ýþlemi yapan
memur iþyerinin raporu bilgisayara aktarmadýðýný bildirdi, raporlarý bana verdi. Ben muhasebeciyi aradým,
durumu bildirdim, muhasebeci bürosunu bana tarif etti. Ben koþar adýmlarla muhasebe bürosuna gittim, sora sora buldum. Durumu anlattým. Muhasebeci rapor
örneklerini aradý bulamadý. Fabrikaya telefon etti,
faksla gönderdiler. Bilgisayara girdi ama bu sefer de
sistemyok. Ben diþlerimi sýkmaya baþladým, olacak
gibi deðil, derin bir nefes aldým. Yaklaþýk 50 dakika
sonra sistem geldi, tamam dedim paramý alacaðým,
koþa koþa SSK kurumuna gittim. 20 günü aþtýðý için
heyet raporu istedi. Artýk çýldýracaktým. Tekrar derin
bir nefes alýp hastaneye doðru gidecektim ama param
yoktu. Bir arkadaþa uðrayýp 20 lira aldým. Hastaneye
68
gidip durumu anlattým. Görevli bir telefon görüþmesinden sonra bana döndü, þuan doktorlarýmýz yok telefon numaranýzý verin ben sizi ararým, dedi. Benim evim çok uzak eve gitmek zamanýmý alýr, dedim. Yapabilecek bir þey yok bekleyin, dedi.
Hastanenin etrafýnda bir süre turladým, sýkýldým.
Görevliye doktorlar gelmedi mi diye sordum. Gelseydi sizi arardýk, ne zaman gelecekler belli deðil. Bakýn
benim zamaným burada boþa gidiyor. Telefon görüþmesi yaptý. Bana dosyamý uzattý. 4.kattaki görevliye
götür dedi. Asansör doluydu, merdivenlerden koþarak
çýktým, nefes nefese kalmýþtým. Görevliye verdim.
Benden üç adet resim istedi. Birden panikledim, eyvah, dedim. Sonradan aklýma geldi. iþe giriþ için çektirdiklerimden cebimde olacaktý. Resimleri verdim. Ýþim bu sefer kesin olur diye düþünüyordum ki görevli, gidin sizi ararýz, dediðinde nutkum tutuldu; söyleyecek bir kelime bulamadým. Kendimi zor dýþarýya attým. Biraz parkta oturdum. Bir arkadaþýn iþyerine gittim. Emlakçýda çalýþýyordu. Biraz sohbet ettik, sakinleþtim. 2 saat geçmiþti tekrar hastaneye gittim. Tam
üst kata çýkýyordum görevli beni gördü, doktorlar geldi, dedi. Nihayet dedim. Bekleyin dedi. Bekledim. Bir
sonuç alamadým. Görevli orta kata çýktý, ben de çýktým. Nasýl oldu diye sordum. Biraz oturun gelecek dedi. Biraz sonra geldi beni çaðýrdý. 20 lira ücret istedi.
Arkadaþtan borç aldýðým parayý verdim. Heyet raporunu alýr almaz SSK kurumuna koþar adýmlarla ilerledim. Bugün para almalýydým; çünkü cebimde kuruþ
bile yoktu. Özel hastaneyle SSK kurumu arasýndaki uzun mesafeyi aç karýnla koþar adýmlarla gittim. Son
anda yetiþtim. Oradaki memur raporu aldý bilgisayara
baktý, ödemeyi þimdi yapamayýz dedi. Neden dedim.
Bütün raporlar birleþtirilmiþ ancak bir hafta sonra dedi. Cebimde hiç para olmadýðýný son paramý heyet raporuna verdiðimi söyledim. Heyet raporu ücretsiz olmalý dedi. Özel hastane deyince bazýlarý alýyor dedi.
Durumu anlattým. Yapabilecek bir þey yok dedi. Yine
kilometrelerce yolu bu yorgunluðumla gitmek zorundaydým.
Beþ gün sonra iþe baþlayacaðým. Bu kadar berbat
bir saðlýk sistemi iyice saðlýðýmý bozmuþtu, ama umudumu yetirmedim. Ardýndan arkadaþlar beni aradý o
yorgunluðun üzerine müjdeyi verdiler. Çemen tekstil
iþçileri 74 gün direniþin ardýndan zafere ulaþtýlar. Ýçim
kýpýr kýpýr oldu. Bu grev bize çok þey öðretti. Ýþçilere
çok þey öðretti. Umarým tekel iþçilerine de yansýr. Sýrada birçok sendikasýz fabrika var. Direniþe hazýr niceleri ve benim çalýþtýðým fabrika… Ýþe baþlar baþlamaz hemen anlatacaðým bu zaferi. Daha önce anlatmýþtým grevi. Hemen sendikaya üye olmalarýný saðlamalýyým. Kim bilir belki zafer coþkusunu yaþama sýrasý bizde…
Yaz ‘10
Þiirde Ýmge...
Adil Okay
Hatay Ayýþýðý’nda yapýlan ‘Þiirde imge’ konulu panele Adil Okay’ýn sunduðu tebliðdir.
Ýlk kez Hegel’in dile getirdiði imge ve imgenin ne
olduðu sorusu, Aristotoles’ten beri süren, ‘öz ve biçim’
tartýþmasýnýn yerini almýþtýr. Þiir yazan büyük çoðunluk
imge ile kurguyu, imge ile þiirin amacýný karýþtýrmaktadýr. Avrupa’da Rimbaud ve Lautreamont’dan, Türkiye’de Nazým’dan beri þiirde artýk ölçü, uyak, hece sayýsý, koþuklama kurallarý kullanýlmýyor. Ama imge aranýyor. Roger Caillos’un belirttiði gibi, ‘Doðuþtan kör’ bir
þiir dizesi imge deðildir ama ‘Bahar geliyor ben göremeyeceðim’, mýsrasý bir imgedir. Çünkü yan anlamlar
yaratýyor, düþündürüyor, çaðrýþýmlara yol açýyor. Dinleyici-okuyucu tarafýndan yeniden üretiliyor. Öyleyse imgeyi yeniden üretilen þiir birimi olarak görebiliriz. Zaten R. Caillos’da ‘ister düz yazýda, ister þiirde olsun, dilin yeni bir biçimde kullanýlýþýdýr imge’ der. Ona göre
þiir, imge ve dizge sanatýdýr.
Tek baþýna imgelerin varlýðý yazýyý þiir yapmaz.
Bir de þiir dilinin imgelenmiþ dile dönüþmesi tehlikesi
de vardýr. Yani kimsenin konuþmadýðý, yazmadýðý, yaþamadýðý, solumadýðý bir imgesel-simgesel dile dönüþme tehlikesi. Bir imge ancak dolaylý da olsa bir anlama
baðlýysa bizi heyecanlandýrýr- sarar- dönüþür. Cemal
Süreya’nýn dediði gibi: ‘Þiir dil içinde yaratýlan ikinci
dildir ama kuþ dili deðildir.’
Bir þiiri özgün kýlacak temel unsur, dönüþmüþ dil
ve belirli olmuþ biçemdir. Þiirin özüne imgelerin saðlam dokusundan varýlacaðý gibi, yapýnýn bütünü de bir
imgeye ulaþtýrýlabilir. Sadece þiirde deðil, düz yazý ve
konuþma sanatýnda da düþünceyi renklendiren, etkili kýlan, kývraklýk kazandýran imge en azýndan biri somut olmasý gereken iki sözcükle üretilir. Ýmgede çeþitli söz sanatlarý kullanýlýr. Bunlara deðiþmece (mecaz), benzetme
(teþbih), eðretileme (metafor, istiare) vb. deniyor. Artýk
çaðdaþ þiirde aþk, sadece aþk sözcüðüyle, barýþ, barýþ
sözcüðüyle, yaðmur, yaðmur sözcüðüyle anlatýlmýyor.
Bunlarýn yerini imgeler, simgeler ve semboller aldý. Örneðin Picasso’nun beyaz güvercini güvercin deðildir.
Barýþýn simgesidir.
Þiirde imge örnekleri
Ruhan Mavruk, yaðmuru bakýn hangi imgelerle
çaðrýþtýrýyor: “Karda yitmiþ kaþiflerin ayak izleri seslenir/ daðcý bir bulut saðar yüreðini ovaya/ günler tozar
Simonov bekler beni…”
Adnan Yücel’den bir örnek verelim: “Anýlarýn
neyzen dudaðýnda bir neydi / Yollarý hep umuda çýkýyordu hüznün / Islýklý rüzgârlar koþuyordu saçlarýnda /
Sesinde turnalar geçiyordu bölük bölük/ Demir attýðýn
umut adalarý / Yüzündeki denizlerde vardý yalnýzca”
Adnan Yücel, ‘Yüzdeki denizlerden’ söz ediyor.
Ýþte bu bir imgedir. Keza Adnan Yücel’in bilinen ‘Yer-
Yaz ‘10
yüzü aþkýn yüzü oluncaya dek’ mýsrasýnda geçen aþk:
mutluluk, barýþ ve özgürlüðün yerini tutan bir imgedir.
Osman Erkan’da imge: “Fýrat’tan öte Fýrat’tan öte/
kýrýk kanatlarýn açtýðý tuz çiçekleridir yaralarýmýz.”
Yusuf kaptan’da imge: “þafaðýn rahminde doðar/
dolunayým/ ateþ yakar, sevgi çoðaltýrýz/ halay çeker, nöbet tutarýz/ barajlara boðulmasýn diye Munzur…”
Benim yazýn serüvenimde büyük etkisi katkýsý olan
babam þair yazar Süleyman Okay’dan bir örnek vereyim. “Þimdilerde/ aðaçlarýmýzý taþlayanlar çoðaldý kirvem/ hýzlý koþan atlarýmýzýn sýrtýnda kocaman yaralar/
çember daraldý kirvem/ geçitler azaldý/ kalk kirvem/ uyan ve yaklaþ bana/ kimseler duymasýn anlamasýn/ sana yeni ve sýcak aþklardan söz edeceðim…” Burada Okay’ýn yasak aþk’la anlatmak istediði, darbe sonrasý yeni mücadele yöntemleridir.
Bir örnek de Adil Okay’dan: “Düz yollarda yan
yürütüyor beni küskün ayaklarým/ Bu ben miyim prangasýz sokaklarda avare/ Cebimde polisten kaçýrdýðým
ilkbahar sonatý/ Baðýrdýkça saðýrlaþýyor dilsiz evler/
Býkmadan çalýyorum kapýlarý seni soruyorum/ Aldýðým
cevaplar hep sus iþareti/ Yuhalýyorum kafa kâðýdý erken
eskimiþ kullarý/Bir ömür sonra hâlâ kýrmýzý ýþýklarda
hazýr ol.”
Örnek verdiðim bu imge yüklü þiirler okuyucuya
da görev veriyor. Eðretilemeleri, mecazý, çaðrýþýmlarý
anlamak için düþünmek ve sorgulamak gerekiyor. Örneðin Kostantin Simonov’un meþhur ‘Bekle beni’ þiirini bilmeden Ruhan Mavruk’un yukarýdaki mýsralarýný
anlamak zor olabilir. Yahut ‘Munzur’a baraj’ konusundan haberdar deðilsek Yusuf kaptan’ý anlamak zorlaþabilir
1980 Sonrasý Þiirde Yeni Arayýþlar
Özellikle Türkiye’de 1980 sonrasý baský ortamýnýn
da etkisiyle þiir de bir sapma ve zorlama görüldü. Bu
‘yeni þairler’, yenilik diye okuyucuya Marcel Duc-
69
hamp’ýn ‘sidik ördeklerini’ yutturmaya kalktýlar. Toplumsal Gerçekçi þairleri yok saydýlar. Sürrealistlerden,
Dadacýlardan ve onlarýn ülkemizdeki izleyicisi-izdüþümü sayýlan Garip’çilerden, özellikle 2. Yeni’cilerden
istediklerini cýmbýzla çektiler. Ece Ayhan’ýn ‘Meçhul
Öðrenci Anýtý’ný, Turgut Uyar’ýn ‘Toplandýlar’ýný, Ýlhan Berk’in ‘Hüseyin Çapkan Ýçin Aðýt’ adlý öldürülen
bir iþçiye aðýdýný ve diðer, insaný merkezine alan, mükemmel toplumcu þiir örneklerini görmezden geldiler.
Bu geçmiþi toptan inkâra kadar gitti. 80 öncesi toplumcu þiire tepki olarak anlamsýz, sadece yazarýný ilgilendiren, avutan þiirler yazýlmaya baþlandý. Sonra da neden þiir okunmuyor anketleri baþladý. Yani þiiri önce
öldürüp arkasýndan aðýt yakmak moda oldu. Neo liberalizmin felsefi söylemi olan postmodernizm göklere
çýkarýldý. Ama onun da modasý çabucak geçti. Þimdilerde þiir yeniden insaný ve hayatý aramaya baþladý.
Unutmamalý ki her þiir (sanat) akýmý ve onun öncüleri dünya kültür hazinesine katkýda bulunmuþtur.
Þiirin okunmadýðý, geriletildiði tarihsel kesitler olmuþtur. Ülkemizde de, 1980 darbesini izleyen karanlýk
günlerde, þiir de karanlýða gömülmek istenmiþtir. Çeyrek yüzyýl sonra, tüm engellemelere raðmen þiir yataðý
kendine bir yol bulmuþ ve akmaya baþlamýþtýr. Son
günlerde imge salatasý- fotokopi þiirlerin yaný sýra, insaný merkez alan toplumcu þiirler, kurutulmuþ þiir bahçesini yeniden umut rengine dönüþtürmeye baþlamýþtýr.
Son söz
Ayýþýðý Sanat Merkezi’ne bizi buluþturduðu için
teþekkür ediyor, hepinizi sevgiyle selamlýyor, þiirden
kopmayýn diyorum. Sevgilinizin elini tutarken veya
barikatta, üniversite amfisinde veya iþ molasýnda, grev
çadýrýnda veya zindanda þiir yaný baþýnýzda olsun. Ýþte
o zaman þiirin saðaltýcý gücünü görebilir ve düþ ülkesine doðru yol alabilirsiniz…
16 Mayýs ‘Kayýplar Haftasý’nýn ilk günü. Son olarak Kayýplarý hatýrlatan bir þiirimi okumak istiyorum:
“Birden radyolar sustu/Siren seslerinin/Postal
seslerine karýþtýðý,/Karartmalý bir eylül akþamý,/O
çýlgýn delikanlýlar sýr oldu/Tanklar ayak izlerini sildi
Yýkýldý barikatlar./Daðlar düz oldu/Nehirler kan
kýzýl/Stadyumlar hapishane avlusu/Hüzne boyandý
Ankara,/Hüzne boyandý Diyar-ý Bekir/Sokaklar öksüz kaldý,/Bakýþlar soldu pencerelerde…”
Kaynakça:
100 Soruda Edebiyat Bilgileri. /Rauf Mutluay.
Gerçek Yayýnevi./Adil Okay. Þiir. 25. Saat. /Ütopya yayýnlarý.
Ankara. 2008./Estetik. Afþar Timuçin. /BDS Yayýnlarý./Sanat
Edebiyat ve Eðitimde Yoðunluk. /Sayý. 1-2-3 Ankara./Þiir tasarýmý ve süreçler. Nuray Gök Aksamaz. /Gerçek Sanat Yayýnlarý./Þiir ve gerçeklik. Ö. Ýnce. Can yayýnlarý./Önsöz, Ekin/sanat/edebiyat, Güz 2008.
70
AY IŞIĞI
Biliyorum
Sen de emek ile yoğruldun
Yıldızların eşliğinde
Soğuk kış günlerinde çatlak dudaklarımı
Demiri bükerken kesilen avuçlarımdan sızan kanı
Kömür ocaklarından çıkarken
Benden korkan çocuklarımı
Biliyorum
Sen de biliyorsun
Teneke sobanın üzerinde kızartılan ekmeği
Sıcacık yorganında
Emeğine ortak karına sarılırken bile
Beyninde zonklayan çekiç sesiyle
gözyaşları döktüğümü
Biliyorum
Sen de biliyorsun
Koskoca dünyanın
Bütün toprakları
Benim gibi sana da dar geldi
Belki de ondandır uzayın derinliklerinde
Gecenin en korku verici saatlerinde
O hüzünlü ışığında bütün dertlerimi unutuyorum
Biliyorum sen olmasaydın
Bu dünyanın hiçbir derdini çekemezdim
Öylesi masum
Öylesi tertemiz
Işığınla dertlerimizi aydınlatmaya çalışıyorsun
Yıldızların eşliğinde
Biliyorum
Gecenin karanlığından korkmuyorum artık
Geceleri daha çok seviyorum
Ay ışının aydınlattığı geceleri
06-02-2010
MÜSLÜM TAŞ
Yaz ‘10
ah insanlarım
benim güzel insanlarım
Bahar Derin
Tokat’tan köyden evlendirip verdiler. Onun satýn aldýðý bir eþya gibi bavullarýyla birlikte Ýstanbul’a
geldik. Bir apartmanýn kapýcýlýðýný yapýyoruz, yani
kapýcý dairesindeyiz. Bir küçük oda, penceresi el kadar, rutubetli, pis… Bizim ahýr ondan iyidir. Komþular bir çekyat bir de biraz eþya verdi. Ben üç evi temizliyorum yaþadýðýmýz apartmanda… Bizimki bakkal, bahçe, apartmanýn temizliði, kapý nöbeti vb. Yönetici yaþlý bir kadýn tek yaþýyor. Ama beni hiç oturtmuyor. Verdikleri parayý iliklerimden kuruþ kuruþ çýkartýyor sanki. Ýlk kýzýmý doðurdum daha kýrk günlük. Hiç emziremedim. Temizliðe, iþe devam. Evde,
yani bize verilen odada televizyon yok. Ýlk yýl çok sýkýldýk, boþ boþ oturuyorduk akþamlarý… Sonra komþular eski küçük bir televizyon verdiler. Siyah beyaz,
iki kanal çekiyor, onlarý da tam göstermiyor.
Kýzým bana hiç sarýlmazdý. Çünkü çalýþmaktan
onunla hiç ilgilenemezdim. Babasýndan bir an olsun
ayrýlmazdý. Bana kaç yýl anne demedi. Çünkü tanýmýyordu. Ona bir anne sevgisi, ilgisi, zamaný ayýrmadým. Tüm gün apartmandakilerin temizliðiyle geçiyordu.
Yönetici olan yaþlý kadýn akþamlarý da onunla
kalmamý isteyip ýsrar edince ve tabi ki biz de hayýr
deyince bir süre sonra bizi çýkardýlar. Tek yüzükle
gittiðim evde bulduðum kapýcýlýk ve çoktan vazgeçtiðim evlilik hayallerim…
Bizimkinin amcasýnýn bir gecekondusu vardý.
Para fazla vermeyelim diye oraya çýktýk. Zaten fazla
bir paramýz da yoktu… Gecekondunun çatýsýnýn da
þapý dökülmüþ. Bir gece bir yaðmur bir fýrtýna… Dizime kadar su içinde kaldým mý? Zaten kýrýk dökük
olan eþyalar da böylelikle gitti. Bende de ne kafa var
ama, çamaþýr makinesini çekiyorum. Halýlar, koltuklar, kýyafetler demiyorum. Halbuki çamaþýr makinesine ne olabilir? Ýþte akýl!
Bu gecekonduda çatý ve þap dýþýnda da sorunlar
vardý. Neresine gitsem fareler… Her yerde, çöpte,
tuvalette, kapýda… Geceleri uyumazdým, çocuðumun baþýnda nöbet tutardým. Çünkü gece ortaya çýkarlardý. Hiç gözümü kýrpmazdým. Bir gece kayýnpederim bize gelmiþ. O akþam o var diye biraz dalmýþým, adamýn üstündeki yorganýn iplerini (fareler) sö-
Yaz ‘10
küp söküp daðýtmýþlar. Tabi o yorganý attým. O evden artýk çok huylanmýþtýk. Sonunda buraya geldik.
180 YTL ye kiradayýz iþte, iki oda, rutubetli evimiz… Neyse ki fareler yok. Bir oda hiç dýþarý görmüyor. Biz kapýcýlýk dýþýnda bir þey yapmadýk. Eþim
uzun süre iþsiz gezdi. Þimdi buldu. Ýþ için gerekli evraklarý alýrken muayenede verem baþlangýcý olduðunu öðrenmiþ. Doktor 3 ay rapor yazacakmýþ, kocam
yalvarmýþ, “aman doktor bey siz asýl bana saðlam raporu vermezseniz beni öldürürsünüz” diye. Sonrada
demiþ ki “Ev sahibi kira bekliyor, çocuklar yemek
istiyor. Bana beslenmen lazým diyorsunuz, bu iþ olmazsa para da olmaz ve hepten aç kalýrým. Siz saðlam raporu verin ben hemen iyileþirim.” Doktor buruk bir gülümsemeyle raporu vermiþ. O þimdi çalýþýyor. Üstüne de espri yapýyor. Ýstanbul’un su sorunu
bitecek benim ciðerler su topluyor ne de olsa…
Aramýzda kalsýn bir gün kocam dedi ki “iþte bu
yüzden artýk hiçbir þeye inanasým gelmiyor. Eðer
gerçekten olsaydý bize yardým ederdi. Bu kadar zorluk, sorun, hastalýk bir aileye verilmez ki, ben neyi
yanlýþ yaptým! Kime kötülüðüm dokunmuþ… Ýnanmýyorum. Ýnancýmý kaybettim.” Ben teselli ediyorum, “öyle deme mutlaka bir gün gösterir o güzellikleri de bize…” Diyorum ama bende de pek umut kalmadý.
Ben de ona benim umutlarýmý veriyorum. Herkesin güzel, sýcacýk bir evi olacak. Saðlýklý, saðlam,
temiz bir ev… Saðlýk bedava, doktorlar çok iyi davranacak. Eðitim bedava, tek kuruþ vermeyeceksiniz.
Çocuklarýn beslenmesi, her þeyi, bakýmý devlete ait
olacak. Yaþlýlarýn da öyle. Tatil yapacaksýnýz, denize
gideceksiniz, sinemaya, tiyatroya… Gezip dolaþacaksýnýz. Çocuklarýnýz mutlu ve saðlýklý büyüyecek… Kaygýsýz ve huzurlu olacaksýnýz…
Yüzüme öyle bakýyor ki inanmak istiyor gibi...
Sanki ona bir masal anlatýyorum. Ama dalmýþ gitmiþ… O zaman daha çok savaþasým geliyor düþlerim
için. Bir an irkiliyor ve “Bir evim olsun þu dünyada
tek istediðim, baþka hiçbir þey istemiyorum. Allah’ým ne olur!” içi buruk, sesi kýrgýn, gözleri dolu…
71
Söylenceler...
Mavronis’in Ecinnisi
Derleyen / Atila Oğuz
Mavronis uzun boylu ve iri yapýlý, gözü pek ve
çekinilen bir kimseydi.
Gözü karalýðýyla da tanýnýrdý. Mavronis için hayatta engel yoktu, o ne zaman ne isterse yapardý engel tanýmazdý.
Günlerden bir gün Mavronis Gadohora koyunlarýndan birkaç tanesini satmak için gider.
Godohor pazarýnda koyunlarýný satmýþ ve köye
dönmek için yola koyulur.
Ancak vakit geç olmuþtur ama Mavronis bir kere
yola girdi bir daha geri dönmez.
Köyün sýnýrlarýna geldiðinde vakit bir hayli ilerlemiþti, ortalýk zifiri karanlýk ve sessizdi.
Magreyakurçe’ye (Uzunkayalar) geldiðinde yolunu yayýða benzer bir þeyin kestiðini gördü.
Saðýnda solundan geçmeye çalýþtý ama yayýk izin
vermiyor ne yana gitse o da gidip yolunu kesiyor.
Caný fena halde sýkýlan Mavronis belindeki silahýna davranýr, birkaç el ateþ eder fakat hiçbir þey olmaz ve yayýk yolunu kesmeye devam eder.
Bu sefer silahýný sol eline alýr ve bir el ateþ eder.
Yayýk ortalardan kaybolur, ancak ortalýðý müthiþ
bir gürültü alýr, Mavronis’in kulak zarlarý delinecek
neredeyse. Seslerden yönünü þaþýrýr gibi olur.
Biraz dikkat ettikten sonra sesin karþýki halevodi’den (taþlýk alan) geldiðini anlar ve koþarak sersemlemiþ bir halde evine varýr.
Evine girer girmez nembolo’da (evin giriþi) yýðýlýp düþer.
Birkaç saat içinde kendine gelir ve olanlarý ailesine anlatýr.
Hangi zamandan çýkýp geldiðini tam olarak bilen
yok, fakat birçok sohbetlerde anlatýlýr ve birçok insan
o taþlýk alandan yükselen seslerin olduðunu söylerler.
Kim bilebilir kimin sesidir taþlýk veya baþka bir
yerden yükselen sesler, ama bilinen bir gerçek var ki
o da artýk cinlere, perilere rastlayan kimsenin olmamasý.
Belki de cinler, periler artýk kendilerine gerek
kalmadýðýný düþünüyorlar, ortalýkta bu kadar ecinni
dolaþýrken ve memleketi idare eder duruma gelmiþken.
72
Yaz ‘10
*
Geçmişe Yolculuk
Özgün Denizci
İmkansızlık
Çalýþma odasýna doðru giden koridor üzerinde ilerlerken düþüncelere dalmýþtý: “Yani bu bant geriye doðru gidecek, bittikten sonra ise bant üzerindeki insanlar adýmlarýný geriye
doðru atacaklar. Vücutlarý gittikçe küçülecek, büyükken çocuk olacaklar. Aðaçlar küçülerek topraða girecek ve tohuma dönüþecek, nehirler yukarý akacak, yaðmurlar gökyüzüne doðru yükselecek.”
Üftade, yüzbinlerce yýllýk bilim tarihinin
bugüne kadar geldiði noktada gerçekleþtirilecek en ileri deneyi kafasýnda canlandýrmaya
çalýþýyordu. Sabah evinden çýktýðýnda öðrencilerinden biriyle karþýlaþmýþtý. Berkant felsefe ile çok ilgili bir gençti ve birkaç yýl önce Üftade ile farklý konularda birçok tartýþma yapmýþlardý. Bu sabah karþýlaþtýklarýnda Üftade Berkant’a yeni projesinden kýsaca bahsetmiþti. Elbette bu kýsa sohbet tüm evrenin deney laboratuvarý haline geldiði bir projeyi konuþmaya yetmezdi. Ýþlerini
bitirip birkaç saat sonra yeniden buluþmak üzere sözleþerek ayrýlmýþlardý.
Üftade’nin çalýþma alaný kilometrelerce geniþlikte bir saha üzerine kurulmuþ olan laboratuvarýn bir parçasýydý. Yapýlacak deneyde çalýþma yürüten
bilim insanlarýndan birisiydi ve bu deney bütün insanlýðýn, hatta bütün evrenin “geleceðini” belirleyecek bir deneydi.
Ýþlerini tamamladýktan sonra Üftade Berkant’la buluþacaðý yere geldi. Deniz manzaralý ve yeþillikler arasýnda güzel bir bahçeydi burasý. Bahçedeki görevliden birer meyve suyu istediler. Berkant, bu deney çok ilgisini çektiði için hemen bilgileri öðretmeninden almak istiyordu. Sorularýný sýralamaya hazýrlanýyordu ki Üftade söze baþladý:
“Seninle bol bol felsefi tartýþma yaptýðýmýzý hatýrlýyorum. Sanýrým deneyden bahsetmeden önce yine böyle bir sohbet yapmamýz gerek.” deyip sordu: “Zaman kavramýný bilir misin?”
Berkant duraklamadan cevap verdi: “Evet; tabii ki biliyorum.”
“Peki zaman nedir? Tanýmlayabilir misin?
Berkant biraz düþündü, sonra “Böyle bir taným yapmak için hiç uðraþmamýþtým.”
dedi ve düþünmeye devam etti. Üftade söze girdi:
“Zamanýn geçtiðini nasýl anlarsýn?”
“Mesela saate bakarak anlayabilirim.”
“Saatin ibrelerinin ne þekilde ve ne kadar ilerlediðine bakarak geçen zaman hakkýnda bilgi edinebilirsin. Peki yanýnda saat yoksa?” Biraz durakladýktan sonra devam
etti: “Ya da þöyle bir örnek verelim: Kapalý bir odada tek baþýnasýn. Hiçbir yerde pencere yok, sadece lamba yanýyor. Bir süre burada kaldýðýnda geçen zamaný ölçebilir misin?”
“Bu çok zor.”
Yaz ‘10
73
“Þimdi bir de ayný odanýn bir penceresi olduðunu
düþün. Ama pencereden bakýnca herhangi bir manzara
görünmüyor, sadece gündüz veya gece olduðunu fark
edebiliyorsun. Bu durumda nasýl olur sence?”
“O zaman kaç gün geçtiðini anlayabilirim. Ama
yalnýzca günleri sayabilirim tabii, saatleri ve dakikalarý
tam olarak ölçemem.
“Öyleyse þöyle diyebilir miyiz: Zaman, çevremizdeki deðiþimleri gözlemleyip ölçerek algýladýðýmýz bir
kavramdýr.”
“Evet, galiba doðru.”
“Konuyu þöyle toparlamaya çalýþayým: Zaman,
deðiþimle, daha doðrusu hareketle iliþkilidir. Hatta diyebiliriz ki hareket olduðunda zaman vardýr. Eðer hiç
hareket yoksa, hiç deðiþim olmuyorsa akýp giden bir
zamandan da bahsedemeyiz.”
Üftade biraz durdu. Meyve suyundan bir yudum
aldýktan sonra devam etti.
“Burada bir parantez açýp þunu belirtmem gerekiyor. Madde sürekli hareket halindedir. Biz algýlamýyor
olabiliriz ama evrende hareket asla durmaz. Mesela þuradaki insanlarý görüyor musun?” Baþýyla yoldan geçenleri iþaret ederek konuþmasýný sürdürdü. “Yürüyorlar. Bu bir harekettir ve biz bu hareketi algýlayabiliyoruz. Fakat þuradaki masa yerinde sabit duruyor. Aslýnda o da hareket halinde ama biz algýlayamýyoruz. Algýlayamayýþýmýzýn sebebi ise duyu organlarýmýzýn bu hareketi algýlayacak düzeyde geliþmemiþ olmasý. Çünkü
o masanýn þu anki hareketi atomik düzeyde.” Ciddi bir
tavýrla Berkant’ýn gözlerine bakarak “Fizik derslerindeki atom yapýsýný hatýrlýyorsun deðil mi?
“Evet” dedi Berkant. “Protonlardan oluþan bir çekirdek ve onun etrafýnda çeþitli yörüngelerde hareket eden elektronlar var.”
“Aynen öyle. Ve iþte bu hareketler tüm atomlarýn,
dolayýsýyla da tüm maddelerin var oluþlarýný saðlýyor.”
“Yani elektronlar olmadan madde de olmuyor öyle mi?
“Elektronlar var olsa bile atom çekirdeðin etrafýndaki yörüngesel hareketlerini gerçekleþtirmedikleri taktirde yine o madde var olamýyor. Elektronlarýn ve protonlarýn atom içerisindeki hareketleri atomun ve o atomlardan oluþan maddenin var olmasýný saðlýyor.”
Berkant konuyu anladýðýný belirten bir ses tonuyla
“Ve bu hareket zaman kavramýný da ortaya çýkarýyor
öyle mi?”
“Kesinlikle.”
“Peki bu durum sizin projenizde nasýl deðerlendirilecek?”
“Biliyorsun evrendeki her þey atomlardan oluþur.
Çevremizdeki eþyalarý düþün; veya insanlarý… Her þey
bu atomlardan ve atomlardaki proton, elektron ve nötronlardan oluþuyor ve atom altý parçacýklarý denilen bu
küçük yapý taþlarýnýn durmaksýzýn süren hareketleri
74
maddenin var oluþunun ve zamanýn en önemli belirleyici rolünü oynuyor.”
Üftade, Berkant’ýn gözlerine bakýp ne kadar dikkatli dinlediðini kontrol ettikten sonra devam etti.
“Bahsettiðimiz bu hareketin bir özelliði de hep ayný
yönde oluþu. Yani mesela elektronlar kendi yörüngeleri üzerinde hep ayný yöne doðru hareket ediyorlar ve atomlar düzeyindeki bu hareket diðer tüm hareketlerin
de belirleyicisi oluyor. Örneðin elini havaya kaldýrýþýn,
yürürken adým atýþýn, bir kuþun kanat çýrpmasý, bir taþýn aþaðý doðru yuvarlanmasý, denizin dalgalanmasý,
bulutlarýn gökyüzünde yer deðiþtirmesi, yani aklýna gelebilecek her þey; ve elbette ki düþüncelerin, yani beynin ve onu oluþturan atomlar için de bu durum geçerli.”
Berkant pür dikkat Üftade’yi dinliyordu. Üftade ise onun konsantre olup dinleyiþinden hoþnut bir þekilde anlatmayý sürdürdü.
“Tüm maddeler hareket halinde ise ve bu hareket
zamaný ortaya çýkarýyorsa atomlar düzeyindeki tüm hareketi tersine çevirdiðini düþünürsen ne bulursun?”
Berkant irkildiðini hissetti. Üftade’nin anlattýðý
konu alýþýlmýþýn çok dýþýnda bir durumdu ve bu durum
zamanýn geriye doðru akmasý anlamýna geliyordu. Emin olamayarak sordu.
“Yani zaman yolculuðu denemesi yapýyorsunuz
öyle mi? Ama bu gerçekten mümkün olabilir mi?”
“Olabileceðini düþünüyorum. Fakat asýl sonucu bu
ilk denemeden sonra göreceðiz.”
“Yine de böyle bir þeyin olabileceðine hala inanamýyorum. Biliyorsun bugüne kadar pek çok bilim insaný bunun olamayacaðýný söylemiþti.”
“Bu konuyla ilgili çok sayýda araþtýrma yapýldý elbette. Ancak bugüne kadar olumlu sonuç alýnamamýþ
olmasý bundan sonra da baþarýlamayacaðý anlamýna
gelmez. Zaten bilim insanlarý da hiçbir zaman ‘imkansýz’ kelimesini kullanmazlar.”
Üftade derin bir nefes aldýktan sonra “Neyse, konumuzun dýþýna çýkmayalým” diyerek devam etti.
“Biliyorsun bugüne kadar çeþitli yöntemlerle geçmiþten geleceðe yolculuklar gerçekleþtirilebildi. Özellikle uzayda seyahat olanaklarýný saðlayan uzay gemileri yapýldýktan sonra bunlarýn çok yüksek hýzlarda seyahat edebilmesi de saðlanýnca zaman atlama yani geleceðe gitme sýradan bir olay haline geldi.”
Berkant bunu tam olarak anlayamamýþtý.
“Ben bu konuda da fazla bilgiye sahip deðilim. Yani böyle durumlarýn yaþandýðýný biliyorum ama nasýl olup da uzayda seyahat edenlerin seneler geçmesine raðmen hiç yaþlanmadan dünyaya döndüklerini çözemiyorum.”
Üftade, “Tamam o zaman. Öncelikle buradan baþlayalým” dedi ve devam etti.
Yaz ‘10
“Albert Einstein’ýn izafiyet teorisini duymuþsundur. Bu teori uzay teknolojisinin geliþmesi sonucu deneylerle ve yaþananlarla ispat edilmiþ oldu. Einstein,
çok yüksek hýzlarda seyahat edildiðinde zamanýn daha
yavaþ aktýðýný söylemiþti. Ýlk baþlarda dönemin sinemacýlarý bu konuyu bilim – kurgu filmlerinde defalarca
iþlediler. Günümüze gelene kadar teknolojinin ilerlemesi bu durumu kurgu deðil gerçeklik haline getirdi.”
Konuþurken bir yandan da elindeki bardaðýný döndürüyordu.
“Zaman kavramýnýn atom altý parçacýklarýnýn yani
proton, nötron ve elektronlarýn hareketleri sonucu oluþtuðunu söylemiþtim. Eðer bu parçacýklarýn hareketi yavaþlarsa onlarýn oluþturduðu atomlarýn ve o atomlardan
oluþan cisimlerin – ki buna canlýlar da dahil – zaman
kavramý da yavaþlamýþ olur. Ýþte yüksek hýzlarda seyahat eden cisimlere ve canlýlara olan da budur. Iþýk hýzýna ne kadar yaklaþýlýrsa o ortamdaki zaman da o kadar
yavaþ iþler.”
“Anladým” dedi Berkant; ve bilgiç bir edayla devam etti.
“Uzay yolculuðuna çýkan insanlar 50 – 60 yýl sonra geri döndüklerinde 2 veya 3 yýl yaþamýþ olarak geliyorlar. Bu yüzden de bizim dünyada yaþamýþ olduðumuz onlarca yýlý atlamýþ ve geleceðe gitmiþ oluyorlar.”
Üftade baþýyla onayladý. Berkant sorulara devam
ediyordu.
“Ama kendi zamanlarýna geri dönemiyorlar tabii deðil mi?”
“Þu güne kadar bu gerçekleþtirilebilmiþ deðil. Ancak bizim çalýþmamýzýn amacý da tam olarak bu. Zaman yolculuðunu uygulanabilir bir fikir haline getirmek.”
“Ama bu nasýl olacak? Evrendeki tüm atomlara etki edebilecek misiniz?”
“Bütün evreni etkileyebilecek olanaklara ve enerjiye sahip deðiliz. Planýmýz tam olarak þu: Bir uzay gemisi güneþ sisteminin dýþýna çýkýp oradan güneþ sistemini etkileyecek kadar enerjiyi sisteme yönlendirecek
ve buradaki tüm cisimler üzerinde atomik bir reaksiyon
baþlatarak atom altý parçacýklarýnýn hareketlerini ters
yönde gerçekleþtirmelerini saðlayacak. Bu þekilde dünyadaki zamaný birkaç yüzyýl geriye alabileceðimizi düþünüyoruz.”
“Çok kafa karýþtýrýcý. Ýnsanýn aklýna bir sürü soru
geliyor.”
“Senelerdir bu projenin üzerinde çalýþan bilim insanlarýnýn bile kafasýnda hala sorular var. O yüzden senin karmaþýk olarak görmen gayet normal. Bütün bu
sorularýn cevabý deney bittiðinde bulunmuþ olacak.”
“Gerçekten çok ilginç. Yani zaman yolculuðu böyle mi oluyor gerçekten? Filmlerde izlediðimiz çok daha farklýydý.”
Yaz ‘10
“Filmlerde bilimsel verilerden faydalanýlýyordu elbette ama yeterince deðil. Mesela o filmlerde hep zaman makinesi diye bir araç olur ve bu araç kullanýcýsýný istediði tarihe taþýr. Öyle ki zaman yolcusu geçmiþe
gidip kendi çocukluðunu görebilir. Fakat gerçekte böyle olmasý mümkün deðil.”
“Nasýl yani?”
“Söz ettiðimiz filmler tarihi yaþanmýþ ve yaþanacak bir dizi olaylar bütünü þeklinde algýlar ve zaman
yolcusu bu sýralanmýþ tarih üzerinde hareket eder. Mesela bu zaman yolcusu kendi geçmiþine gidip, geçmiþteki kendisini bulup öldürse ne olur? Bu, zaman yolculuðu üzerine düþünüp kafa yoran pek çok insanýn düþünüp içinden çýkamadýðý bir kaos olmuþtur. Yani geçmiþteki Sen’i bulup öldürüyorsun. Bu durumda gelecekte senin var olman mümkün olamaz. Peki ama o zaman tetiði kim çekecek?”
Sorudan sonra cevap beklemeden devam etti.
“Elbette bu tamamen bilimselliðin dýþýnda bir varsayým. Bunu çizerek anlatmaya çalýþayým.” deyip çantasýndan bir not defteri ve kalem çýkardý. Yatay bir çizgi çekti. Ve konuþmasýna devam etti.
“Diyelim ki bu tarih süreci. Biz bu noktadayýz.”
Çizdiði doðru üzerine bir nokta koydu. “Sað taraf geçmiþ zaman olsun, sol taraf da gelecek. Ve bu doðru her
iki yönde de sonsuza gidiyor. O filmlerdeki senaryoya
göre zaman yolcusu geçmiþe ya da geleceðe giderken
bugünden hareket eder ve gittiði tarihte yeniden zaman
akýþýna dahil olur.”
Bunlarý anlatýrken bir yandan da çiziyordu. ‘Bugün’ olarak belirlediði noktadan baþlayýp doðrunun sað
tarafýnda baþka bir noktaya kadar giden bir yay çizdi ve
anlatmayý sürdürdü.
“Ýþte dahil olduðu bu noktada yaþamýný sürdürür.
Ancak senaryolarda anlatýlan bu durum gerçekte böyle
olmuyor. Daha doðrusu bizim projemizdeki tasarým
böyle deðil. Zaman yolculuðu az önce anlattýðým þekilde, güneþ sisteminin dýþýna çýkýlarak gerçekleþecek.”
Deftere çizdiði þekli göstererek “Buradaki gibi bir dýþarý çýkýþ var. Zaman yolcularý uzay gemisiyle birlikte güneþ sisteminin dýþýna çýkacak ve geriye kalan her þey o
ana kadarki hareketlerinin tam tersini yapacak. Yani
kuþlar geriye doðru uçacak, insanlar adýmlarýný geriye
doðru atacak, bugüne kadar inþa edilen tüm yapýlar ayný þekilde yýkýlacak ve zaman geriye doðru iþlemiþ olacak.”
“Bu anlattýklarýn gerçekten de ütopik geliyor. Güneþ sistemindeki tüm atomlarý etkileyecek olan nasýl bir
teknoloji olabilir ki?”
“Bu iþlem daha küçük boyutlarda ve kýsa süreli olarak birkaç defa denendi. Küçük bir deney küresi içerisine kobay olarak hayvanlar yerleþtirildi ve birkaç saniyeliðine deney uygulandý. Sonuç baþarýlýydý.”
75
Bu son sözleri söylerken yüzünde gülümseyiþ belirdi. “Þimdi söz konusu olan bütün güneþ sistemi olunca, gerekli olan enerjinin ne kadar olduðunu sen tahmin
et.”
“Peki bu sorun nasýl çözülecek? Yani bu kadar enerji nereden bulunacak?”
Güneþ sisteminin dýþýnda Sirius yýldýz sistemine
dahil olan ve yüksek miktarda plutonyum rezervine sahip bir gezegen üzerinde çok sayýda nükleer santral ve
güç depolama ünitesi inþa edildi.” dedi ve ekledi. “Biliyorsun, plutonyum nükleer enerji elde etmek için en
uygun ve verimli elementtir.”
Açýklamalarýna devam ediyordu. “Atomlar üzerindeki reaksiyonu baþlatmak üzere ýþýnlar yayacak olan
devasa cihazýmýz ise ayný gezegenin hemen dýþýnda
kurduðumuz bir uzay istasyonu üzerinde bulunuyor.”
“Anlaþýlan her þey çoktan hazýr.”
“Evet, bugünlerde son kontrollerimizi yapýyoruz.
Birkaç gün içinde ekibimiz uzay gemisi ile yola çýkacak. Ama kendimizi istenmeyen olasýlýklara da hazýrlamalýyýz tabii. Geri dönüþe imkan býrakmayacak senaryolar gerçekleþebilir ve hatta bugüne kadar üretilmiþ
kaos teorilerine benzer durumlar bile ortaya çýkabilir.”
“Nasýl yani? Kaos teorileri ne diyorlar?”
“Bugüne kadar zaman yolculuðuyla ilgili çok sayýda teori ortaya konuldu ve bunlar içerisinde böyle bir olayýn kaotik sonuçlar doðuracaðýna dair düþünceler de
vardý. Örneðin az önce konuþtuðumuz geçmiþe gidip,
kendi gençlik halini gören ve onu öldüren zaman yolcusunu hatýrla. Buna benzer çok senaryo var. Bu kaos
teorilerinden birisi gerçekleþtiði taktirde insanlýk tarihi
deðiþebilir. Ve hatta insanlýk tarihi yok olabilir.”
Bu son sözleri sesini ciddileþtirip, kelimeleri tek
tek vurgulayarak söylemiþti.
Berkant anladýðýný belli eden bir ses tonuyla “Ve
bu ihtimal sizin projenizde gerçekleþebilir, öyle mi?”
dedi.
“Tam olarak verdiðim örnekteki þekilde deðil elbette, ama sonuçta tüm sistemin atomlarýný etkileyecek
bir tepkime gerçekleþecek. Gezegenlerin atomlarýna
ayrýþmasý bile olasý bir durum.”
“Yani her þey paramparça olabilir.”
“Evet bu bir risk. Ýþin zamanla ilgili olan, yani kaosa yol açabilecek kýsmýný ise bilemiyoruz. Bilim –
kurgu filmlerindeki senaryolarýn gerçekleþeceðini düþünmüyoruz elbette. Ama bunlar dýþýnda bir durum da
karþýmýza çýkar mý, onu da bilemiyoruz. Yaþayýp göreceðiz.”
Üftade saatini kontrol etti ve gülümsedi. “Zaman
akýp gidiyor. Artýk gitmeliyim. Malum, yakýnda yolculuk var.” dedi ve vedalaþýp ayrýldýlar.
Yolculuk günü geldiðinde Üftade yine ayný koridordan laboratuvarýna doðru ilerlerken kafasýndan her
günkü düþünceler geçmeye baþladý.
76
“Yani bu bant geriye doðru hareket edecek, bandýn
bitiminde insanlar adýmlarýný…” birden durdu. “Artýk
bugün de böyle düþünmemeliyim” diyerek kendini motive etmeye ve rahatlamaya çalýþtý.
Çalýþma odasýna girip son kontrollerini yaptý. Hiçbir þey unutmamasý gerekiyordu. Bu son kontrollerden
sonra odasýný terk etti ve kendisini uzay gemisine götürmek üzere bekleyen taþýta kadar yürüdü. Diðer ekip
arkadaþlarý da kendisi ile birlikte ayný araca gelmiþlerdi. Araçtakiler operasyonun genel iþleyiþini yürüten ekibi oluþturuyorlardý. Gidecekleri gezegendeki enerji
santrallerinde ve uzay istasyonunda çalýþacak diðer görevliler daha önceden yola çýkmýþlardý. Uzay gemisinin
mürettebatý ise doðal olarak bilim insanlarý gelmeden
önce gemideki yerlerini almýþlardý. Üftade ve ekip arkadaþlarý da gemiye yerleþtiler. Artýk yolculuk baþlamak üzereydi.
Ve gemi yavaþça hareket etti. Aylarca sürecek olan
yolculuk baþladý. Dünyayý belki de son kez canlý olarak
izliyorlardý ve onlar yükseldikçe gezegenleri küçülüyordu.
Dünya gözden kayboldukça evrenin diðer görsel
güzellikleri karþýlarýnda beliriyordu. Rengarenk yýldýz
sistemleri uzay boþluðundaki tüm güzellikleri görmelerini saðlayan pencerelerinden sunuluyordu önlerine.
Aylar sonra yolculuðun sonuna gelinmiþti. Sirius
yýldýz sisteminin en dýþýndaki gezegen olan Simpus üzerinde canlý yaþamýna uygun atmosfer bulunmuyordu.
Bu yüzden buradaki enerji santrallerinde insanlarýn yaþamalarýna elveriþli yapay bir atmosfer sistemi kurulmuþtu. Binalarýn dýþýna ise özel uzay giysileri olmadan
çýkýlamýyordu.
Yapýlacak denemenin zamanlamasý son derece detaylý hesaplamalarla belirlenmiþti. Çünkü deney, Sirius
yýldýzlarý etrafýnda dönen gezegen, güneþ sistemine en
yakýn konuma geldiðinde yapýlmalýydý.
Uzay gemisi, Simpus gezegeninin atmosferinin
hemen dýþýna kurulmuþ olan uzay istasyonuna yanaþtý.
Çalýþmayý yapacak olan bilim insanlarýnýn bu istasyonda bulunmalarý gerekiyordu.
Simpus kendi ekseni etrafýnda döndüðü için güneþ
sistemini enerji bombardýmanýna tutup atomik reaksiyonu baþlatacak olan Enrot isimli enerji yönlendirme
sistemi gezegen üzerinde sabit bir noktaya kurulamamýþtý. Çünkü Enrot’un deneme baþladýðý andan itibaren
sürekli olarak güneþ sistemine dönük kalabileceði bir
pozisyonda olmasý gerekiyordu. Bu yüzden bu uzay istasyonu kurulup Simpus dýþýndaki yörüngesine oturtularak güneþ sistemine karþý olan konumu mümkün olduðunca sabitlenmiþ oldu.
Deneme baþladýktan sonra Enrot cihazýnýn aktif olarak kalmasý ve iþlemi gerekli süre boyunca devam ettirebilmesi için sürekli olarak yüksek miktarda enerji i-
Yaz ‘10
le beslenmesi gerekiyordu. Bu çok yüksek miktardaki
enerji Simpus üzerinde kurulmuþ olan enerji santralleri
tarafýndan saðlanacaktý. Fakat bu enerjinin gezegenin
dýþýnda bulunan uzay istasyonuna nakledilmesi ayrý bir
zorluk oluþturuyordu. Yerden yüzlerce kilometre uzaklýktaki istasyona kablolarla enerji taþýnmasý mümkün
deðildi. Bu, kablolarýn imal edildiði iletken nedeniyle
enerji kaybýna neden olurdu. Ancak asýl zorluk bu deðildi. Gezegen kendi etrafýnda dönerken uzay istasyonu güneþ sistemine karþý olan konumunu sabit tutuyordu. Baþka bir deyiþle istasyon gezegenin etrafýnda dönüyordu. Bu yüzden kablo kullanmak olasý deðildi.
Enerjinin nakil sorununu çözmek için 2000’li yýllarýn baþýnda icat edilen ve sonraki dönemlerde geliþtirilen Kens isimli kablosuz enerji nakil sistemi kullanýldý. Bu sistem ilk bulunduðu zamanlarda dizüstü bilgisayarlar için tasarlanmýþtý ve elektrik prizinden ancak
50 cm uzaklýða enerji taþýyabiliyordu.
Kens teknolojisinin gelmiþ olduðu son nokta Simpus’taki kullaným þekli olacaktý. Bir hayli aþama kat edilmiþ olmasýna raðmen gezegen yüzeyinden atmosfer
dýþýndaki uzay istasyonuna doðrudan taþýma yapmak
mümkün deðildi. Bu yüzden aradaki mesafe boyunca iki adet tekrarlayýcý kullanýlýyordu.
Tekrarlayýcýlar havada asýlý kalabilecek þekilde dizayn edilmiþlerdi. Santrallerde sürekli olarak üretilen enerji, göndericiler sayesinde önce birinci tekrarlayýcýya
yollanýyordu. Tekrarlayýcýya alýnan enerji daha yüksekte ve dolayýsýyla uzay istasyonuna daha yakýn konumda bulunan ikinci tekrarlayýcýya gönderiliyor ve buradan da son olarak istasyona ulaþmasý saðlanýyordu.
Tüm teknik altyapý hazýrdý. Ýþ artýk denemeyi gerçekleþtirecek olan ekibe kalýyordu. Ýstasyondaki son
kontroller de yapýldý. Artýk tarihi deneme baþlatýlabilirdi. Üftade yine duygusal bir ruh haline bürünmüþtü.
“Þu anda karþýmda gördüðüm bu gezegenler birazdan geriye doðru hareket etmeye baþlayacaklar. Ýçlerindeki milyarlarca canlýnýn yaþamý geriye doðru akacak.
Týpký bir filmi geriye sarmak gibi.”
Üftade Ekibin deneyimli üyelerinden Elin’in sesiyle kendine geldi.
“Hazýrýz Üftade. Ýþlemi baþlatabiliriz.”
“Tamam o zaman. Hadi baþlatalým.”
Üftade iþlemi baþlatmak üzere Enrot’un yönetim
panelinin önüne geldi. Karþýsýndaki pencereden güneþ
sistemindeki gezegenleri görebiliyordu. Ve düðmeye
bastý. Paneldeki göstergeler hareketlendi. Güneþ sistemine doðru dönmüþ olan enerji panelleri parlamaya
baþladý. Simpus’tan gelen enerji Enrot tarafýndan yoðunlaþtýrýlarak güneþ sisteminin bulunduðu tarafa yönlendirildi.
Birdenbire gözlerini kamaþtýran bir parýltýyla irkildi Üftade. O anda en kötü olasýlýklara kendini hazýrla-
Yaz ‘10
maya çalýþýyordu. O göz kamaþtýrýcý parlaklýk gözlerini
aldýðýnda büyük bir korku ile güneþ sisteminin atomlarýna ayrýþtýðýný düþündü. Ancak birkaç saniye süren
parlaklýk ortadan kalkýp gezegenleri gördüðünde rahatlayabildi. Gözü ilk olarak dünyayý aradý elbette. Minicik mavi küreyi gördüðünde ise artýk iyice ferahlamýþtý.
Durakladý ve gelen verileri incelemeye baþladý. Ýlk
ve canlý sonuç karþýsýndaki penceredeydi. Gezegenlerin
yörüngelerinin tersine döndüðünü fark etti. Kendini tutamadý.
“Baþardýk! Geriye Dönüyor!”
Benzer tepkiler ayný anda verilmiþti. Ekibin tamamýnda þaþkýnlýk ve sevinç bir arada yaþanýyordu. Birbirine sarýlanlar, zafer þarkýlarý söyleyenler… Uzay istasyonunun içi karnaval yerine dönmüþtü.
Bir süre sonra ilk heyecan atlatýldý. Herkes görevinin baþýna geçmiþti ama yine de hala insanlarýn içi içine sýðmýyordu. Hepsi insanlýk tarihini deðiþtirdiklerinin
farkýndaydý.
Dünyadaki zamanýn bu geriye akýþýnýn belirli bir
süre daha devam etmesi gerekiyordu ve bu süre bir insan ömründen daha uzundu.
Yapýlmak istenen zamanýn birkaç yüzyýl geriye alýnmasýydý. Bu sürenin sonunda Enrot yeniden güneþ
sistemine müdahale edecek ve zamanýn geriye doðru
deðil de yeniden normal akýþýnda ilerlemesini saðlayacaktý. Bu sayede zaman birkaç yüzyýl geriye alýnmýþ ve
o tarihten itibaren tarihin akýþý yeniden saðlanmýþ olacaktý.
Þu durumda her þey olaðan seyrinde, planlandýðý
gibi gidiyordu. Aþýlmasý gereken tek engel vardý, o da
beklenmesi gereken yüzyýllardý. Bir insanýn bu kadar
süre yaþamasý mümkün deðildi elbette.
Alber Einstein’ýn ünlü rölativite kuramý bu sorunun çözümünü oluþturuyordu. Bu kurama göre ýþýk hýzýna yakýn süratlerde hareket edildiðinde zaman, duran
cisimlere göre çok daha yavaþ ilerliyordu.
Ellerindeki imkan bunu saðlayabilecek düzeydeydi. Deneyin bu ilk bölümü bitirildikten sonra araþtýrma
ekibinin üyeleri uzay gemisine geri döndüler. Bu gemi
ile uzayda seyahat ederek istasyona geri döneceklerdi.
Bu sayede istasyonda yüzlerce yýl geçmesine karþýn
kendileri sadece birkaç sene yaþlanmýþ olacaklardý.
Uzay gemisi istasyondan ayrýldý ve Sirius çevresinde belirlenen yörüngesine girmek üzere havalandý.
Sirius yýldýzlarýnýn etrafýnda dönmeye baþlayarak hýzýný giderek artýrdý ve sonunda hýzý saniyede 250.000 kilometreyi buldu. O güne kadar bilimin ve mekaniðin
geldiði son noktada ulaþýlabilecek en yüksek hýz buydu
ve bu ýþýk hýzýna çok yakýn bir süratti. Dolayýsýyla bu
hýza eriþen bir gemideki zaman normalden çok çok yavaþ olacaktý.
77
Ve öyle de oldu. Yolculuk baþlayalý 4 yýl geçmiþti ve artýk istasyona geri dönme zamaný gelmiþti. Tüm
hesaplamalar çok ince yapýlmýþtý. Gemide geçen 4 yýla karþýlýk Enrot ve Simpus’ta yaklaþýk 300 yýl geçmiþ
olmalýydý; ve elbette Dünya’da da öyle. Tabii burada önemli bir detay var. Dünyadaki zaman, atom
hareketlerinin yönü deðiþtirildiði için ileri deðil geriye
doðru akmýþtý.
Üftade ve diðer ekip üyeleri Enrot’a döndüklerinde ilk olarak buradaki yeni personelle tanýþtýlar. Evet,
yeni personel. Çünkü aradan geçen 300 yýlda uzay gemisi Enrot’tan ayrýlýrken burada görev yapan insanlar
çoktan ölmüþlerdi. Þimdiki çalýþanlar ise öncekilerin
torunlarýydý. Ancak önceki nesil tarafýndan son derece
donanýmlý ve eðitimli olarak yetiþtirilmiþlerdi. Doðal
olarak yapýlan deneme hakkýnda da bilgi sahibiydiler.
Tanýþma safhasýndan sonra deneyin ikinci aþamasý için hazýrlýklara giriþildi. Üftade yeniden kontrol panelinin baþýna geçti. Normalin tersi yönde hareket eden güneþ sistemi yeniden eski düzenine döndürülecekti. Enrot’un enerji yönlendirici panelleri yeniden açýldý ve güneþ sistemine doðru yöneldi. Yönlendirilen
ýþýnlar atomlar düzeyindeki hareketleri yeniden tersine
çevirmek üzereydi. Ve Üftade yeniden düðmeye bastý.
Karþýsýndaki pencereden gezegenleri izleyebiliyordu.
Geçen defa ki göz alýcý parlaklýk yine karþýsýndaydý ve
yine hiçbir þey göremiyordu. Saniyeler sonra gezegenler tekrar karþýsýndaydý ve hareketleri normale
dönmüþtü.
Bu kez hissedilen heyecan birinci aþamadaki kadar büyük deðildi. Ýlk denemede duyulan korkunun da
etkisi ayný þekilde azalmýþtý. Ama sýfýr düzeyinde de
deðildi elbette. Üfdade’nin hisleri bu kez daha çok bir
bilim insaný olarak iþliyordu. Ýlkindeki duygusallýðýn
yerini daha gerçekçi bir bakýþ almýþtý. “Eðer olumsuz
bir durum olacaksa bile zaten ilk aþamadan sonra ok
yaydan çýkmýþ oldu. Bu aþamadan sonra yapýlmasý gereken denemeyi tamamlamak.” diye düþünüyordu.
Enrot’un iþi bittiðinde güneþ sistemini yeniden
incelemeye baþladýlar. Görünüþe göre her þey eski haline dönmüþtü. Dünyadan gelen veriler incelendiðinde
ise yaþamýn normal seyrinde aktýðý ve insanlýðýn
2000’li yýllarýn baþýnda olduðu görülüyordu.
Bu önemli bir baþarý anlamýna geliyordu. Kitaplardan okuduðu tarih þimdi yeniden yazýlýyordu ve buna müdahale etme, o tarihin içinde yer alma ve hatta
tarihi deðiþtirme þansý vardý.
* Hikayede geçen bilimsel olaylar, günümüzün
teknolojik koþullarý uygun olmadýðý için sonuçlarý bilinemeyen denemelerdir. Bu yüzden olaylarýn sonuçlarý kurgu olarak karþýmýza çýkmýþ ve bütünlüðün saðlanabilmesi için bazý fiziksel detaylar ihmal edilmiþtir.
78
BİR CAN
Bir can taşır bir bedende
Umuda yolculuğunun vakitlerinde
Umuda taşır belki, yorgun bacaklarında
Gülümser yarına inat bir başka
Geleceğini yüklemişti doğmasına
Belki her şey değişir anlamında
Yarına bir başka bakardı
Yeni doğan güne merhaba diyerek
Bir can taşır bir bedende
Yüreği kocaman bir halde
Umut olsun yarınlarına
Güzel düşlerinin kahramanlığına
Doğacaktı oysaki o
Ne olacağını bilmeden ağlayarak
Gözlerini şaşkın bir şekilde dikecekti
Onu var eden güzel varlığa
Kah ağlayacaktı kah gülecekti
Nasıl büyüdüğünü bilmeden
Kocaman gözleriyle bakacaktı dünyaya
Anasının kucağından daha soğuk
Şefkatsiz bir atmosfere doğru
Ne olacağını bilmeden yürüyecekti
Oysaki ne umutlar yüklemiştik ona
Geleceğimizin büyük ufku diye
Umudumuzun güzel heyecanı olarak
Bir başka zamana akardı
Ne olacağını bilmeden
Zaman akıp gidecekti yaşamından
Oysaki anası hep bakacaktı ona
Dünyanın zalim hükümlerine
Karşı durmayı bilecekti kendinde
Dört duvar arasına düşecekti
Sırtına inen coplara inat
Yine de gülecekti zalime karşı
Anası gözyaşlarını dökecekti
Yavrum nerde diye
Oysaki anası hiç kıymamıştı ona
Hep fedakar hep korumuştu
Nerden bilecekti olacakları
Umut yüklemişti küçücük bedenine
Küçücük bedeni kaldıramadı işkenceyi
Onursuzluğa karşı durmayı bilecekti
Haykıracak ölümüne özgürlük diye
Anasının umudunu verecekti
Güzel ve onurlu bir yaşamı
Anasına hediye edecekti
Onurlu tüm insanların
Unutulmaz bir kahramanı olacaktı
Yarınlarımız bir can bir bedendedir
Ne mutlu onurlu bir yaşama…
Amed’li Orhan
Yaz ‘10
Kemanger’in mektubu:
“Kalbimin bir çocuğun göğsünde
atmasına izin verin”
Aylardýr hapishanedeyim. Hapishanenin benim irademi, sevgimi ve insanlýðýmý ezeceði ve beni ehlileþtireceði sanýldý. Tarih kadar uzun, sonsuzluða
uzanan duvarlarla çevrili bir koðuþta tutuldum. Beni, sevdiklerimden, ülkemin
çocuklarýndan ayýracaðý sanýldý. Fakat, her gün hücremin ufak penceresinden
uzak yerlere doðru yolculuða çýktým ve kendimi onlar arasýnda ve onlar gibi
hissettim. Buna karþýlýk, onlar bende hapsedilmiþ kendi kederlerinin yansýmasýný göreceklerdi; böylece hapishane birbirimizle olan baðlarýmýzý derinleþtirdi. Hapishane karanlýðýnýn güneþin ve ýþýðýn anlamýný zihnimden sileceði sanýldý, fakat karanlýk ve sessizlikte alaca menekþelerin büyüdüðüne tanýk oldum. Hapishanenin, zihnimin zamaný ve onun deðerini unutmaya terk etmeye
zorlayacaðý sanýldý. Ancak hapishane dýþýndaki anlarý yeniden yaþadým ve yeni bir yol seçmek için yeni bir “ben” doðurdum.
Ayný zamanda, benden önceki tutuklular gibi, yeni bir þafaðý görme umuduyla hapishanenin karanlýðýna dayanmak zorunda kalan iþkence görmüþ bir
neslin son kiþisi olacaðýmý umarak, yoluma çýkan bütün aþaðýlama, hakaret ve
zulmü tüm kalbimle kucakladým.
Bir gün, onlarýn “‘Allahýna’ karþý savaþ yürütmekten dolayý” ‘kafir’ olarak damgalandým. Böylece, adaletin ilmiði yaþamýmý almak üzere dokundu.
Yaz ‘10
79
Evin zindanýnda Ýdam
Ýran’ýn iþkence merkezi olarak bilinen baþkent Tahran’daki Evin cezaevinde iidam edilenler:
Þirin Elem Hulu: Tahran’da tutuklanan
Þirin Elem Hulu hakkýnda ömür boyu hapis
cezasý verildiði ailesine bildirilmiþti. Ancak avukatý PJAK üyesi olmakla suçlanan müvekkili
Hulu hakkýndaki cezanýn idam olduðu açýklandý. Ýran’ýn Mako kenti nüfusuna kayýtlý olan 28
yaþýndaki Hulu, iþkencesi ile ünlü Tahran’daki
Evin cezaevinde tutuklu bulunuyordu.
Ferzad Kemanger: Kürt öðretmen Ferzad
Kemanger, Temmuz 2006’da tutuklandý. Tutuklandýðý 11 yýldýr bir teknik kolejinde öðretmenlik yapýyordu. Ýþkence altýnda bacaðý kýrýldý
ve kolu yandý. Ayný zamanda saçlarýnýn bir kýsmý da iþkence altýnda koptu. Çenesi aðýr yara
aldý, aðýr saðlýk sorunlarý yaþýyordu. Devrim
mahkemesi tarafýndan Þubat 2008’de hakkýnda idam cezasý verildi. En az 16 ay boyunca
tek kiþilik hücrelerde tutuldu. 33 yaþýnda Ferzad Kemanger, Tahran’daki hücresinde idamý
beklerken organlarýný baðýþlamýþtý.
Ferhad Wekili: Temmuz 2006’da Ferzad Kemanger ve Eli Heyderiyan ile birlikte tutuklanan Kürt öðretmen Ferhad Wekili, meslektaþlarý gibi aðýr iþkenceler gördü, aylarca
hücrelerde tutuldu. Ýdam cezasý aldýðýnda
Tahran’daki Evin cezaevinde tutuluyordu. Ýdam cezasý aldýklarý duruþma 7 dakika sürmüþtü.
Eli Heyderiyan: Ferzad Kemanger ve
Ferhad Wekili ile birlikte Temmuz 2006’da
tutuklandý ve idam cezasýna çarptýrýldý. Tahran
yakýnýndaki Kerec Cezaevi’nde tutuluyordu
Ve bugünden beri istemeyerek idamýmý bekliyorum. Ancak,
bütün sevgili insanlarýma olan sevgimle, eðer yaþamýmý kaybedeceksem, bütün organlarýmýn onlarý alýnca yaþam bulacaklara gitmesine izin vermeye karar verdim. Ve kalbimin, ondaki bütün sevgi ve tutkuyla birlikte bir çocuða baðýþlanmasýna
izin verin. Nereden olacaðý hiç fark etmez; Kaaron banklarýnda, Sabalaan Daðý yamaçlarýnda, Doðu Sahara kenarlarýnda
veya Zaðros Daðlarý’ndan güneþin doðuþunu seyreden bir çocuk. Tek istediðim isyankar, kýpýr kýpýr kalbimin, benden daha
isyankarca kendi çocukluk arzularýný aya ve yýldýzlara ifþa edecek ve onlara sonradan bir yetiþkin olarak ihanet etmeyeceðine dair onlarý tanýk tutacak bir çocuðun göðsünde atmaya
devam etmesidir. Tek istediðim, kalbimin yataða aç giden çocuklar üzerine sabrýný kaybeden birinin göðsünde; “bu yaþamda en küçük arzum bile gerçekleþmeyecek” diye yazan ve kendisini asan Haamed’in –benim on altý yaþýndaki öðrencim- hatýrasýný kalbimde canlý tutacak birisinde atmaya devam edebilmesidir.
Hangi dili konuþuyor olursa olsun, kalbimin bir baþkasýnýn göðsünde atmasýna izin verin. Tek istediðim, onun, nasýrlý
ellerinin kalýnlýðý eþitsizliklere karþý öfke kývýlcýmlarýný canlý
tutacak bir iþçinin çocuðu olmasýdýr. Kalbimin, çok uzak olmayacak bir gelecekte, çocuklarýnýn onu her sabah güzel gülümsemeleriyle selamlayacaðý ve birlikte bütün neþe ve oyunlarý paylaþacaklarý bir köy öðretmeni olacak bir çocuðun göðsünde atmasýna izin verin.
O zaman, çocuklar yoksulluk ve açlýk gibi kelimelerin anlamýný bilmeyecektir; “hapishane”, “iþkence”, “baský” ve “eþitsizlik” terimleri, onlarýn dünyasýnda bütün anlamlarýndan
yoksun olabilecektir. Uçsuz bucaksýz dünyanýzýn ufak bir köþesinde kalbimin atmasýna izin verin. Sadece ona özenli olun,
çünkü o, tarihi acý ve eziyet ile dolu ülkesinin insanlarýnýn anlatýlmamýþ hikayeleriyle dolu bir kiþinin kalbidir. Kalbimin bir
çocuðun göðsünde atmasýna izin verin ki bir sabah yapabildiðim kadar yüksek sesle ve anadilimde –Kürtçe-, haykýrabileyim: Bu uçsuz bucaksýz dünyanýn bütün köþelerine, bütün insanlýðý sevme mesajýný taþýyan bir rüzgar olmak istiyorum.
80
Yaz ‘10
Çýplak Ayaklar
Yüzden fazlasý “öldü”. Altý yüzden fazlasý “sakat” kaldý. Ne yenildiler ne boyun eðdiler
ne de vazgeçtiler amaçlarýndan.
Sað kalabilenleri, yaptýklarý baþka þeylerin yaný sýra 10 yýldýr süren tecrit koþullarýný protesto etmek için ayakkabý giymiyorlar. Bilekleri zincirli, ayaklarý çýplak hastanelere ve mahkemelere götürülüyorlar. Baþta görenler þaþýrýyor hatta insanlar onlarý bazen parasýzlýktan ayakkabý alamayan tutuklular olarak görüyor bir yerlerden terlik vs bulup getiriyorlardý. Ama
çok geçmeden bunlarýn siyasi tutsaklar oluðunu anladý bu çevrede bulunan insanlar. Böylece
ayaklarýn konuþmasý baþladý. Basýn ve televizyonun sansürlediði, devletin bir türlü kabul etmediði zindanlarý, tecridi, iþkenceyi anlatýyorlar, hatýrlatýyorlar. On yýldýr hiç susmadan.
Bir gece ani bir baskýnla bu çýplak ayaklar sürgün sevklere yollanýyorlar, bileklerinde zincir ve çýplak ayaklý uzun bir yol. Uzaklara bir yerlere “nakil” ediliyorlar. Sürgünün yeni ismi
nakil ya da sevk. Gittikleri yerde zorla çekiþtirip üstlerini yýrtarak, iterek, döverek, çýrýl çýplak
arandýktan sonra hücrelere atýlýyorlar yeniden bir kez daha. Soyun deniyor onlara, çýrýl çýplak
soyun. Onlar da reddediyor, sonrasý malum, kollarý morarmýþ suratý yara bere içinde ve çýrýl
çýplak aranmýþ olarak doktora çýkarýlýyorlar. Doktor bazen onlarý kýrýlmýþ kaburga ya da morarmýþ göz için hastaneye yollar. Böylece bir baþka þehirde bir baþka þehrin insanlarýna baþlar
anlatmaya gerçeði çýplak ayaklar.
Duruþmalara götürüp getirirler onlarý. Bu duruþmalarda mahkeme heyetleri, “sanýklarýn”
savunmalarýnda neler söylediklerine kulak asmazlar. Dosyalarýnda ne yazdýklarý da önemli deðil. Zira artýk masumiyetin ve suçun delili bu çýplak ayaklardýr. “Yargýçlar” da “sanýk”larýn
sözlerine deðil ayaklarýna bakar. Ayakkabýlýysa bir defa suçlu ya da masumdur. Ama ayaðý
çýplaksa iki defa suçlu, örgüt üyesi ve idamlýktýr. Gerçi “yargýçlar” karar verir gibi yaparlar oysa karar çoktan baþka mercilerce verilmiþtir. “Yargýçlarýn” görevi karar kendilerininmiþ gibi
rol yapmak. Bu merciler “çýplak ayaklara dikkat” demiþtir. Ýþte bu nedenle yüksek mercilerin
býrakmak istediði biri “çýplak ayaksa” “baðýmsýz yargý” tavrýný koyar ve onu býrakmaz!
Çýplak ayaklýlar, iþkence gördük görüyoruz der. Morarmýþ kollarý gözleri, kýrýlmýþ diþleri
gösterirler. Ýsim verirler, tarih verirler. Mahkemelerse “bu bizi ilgilendirmez savcýya suç duyurusunda bulunun” der. Savcý ise bakar çýplak mý ayaklarý ve çýplaksa kovuþturmaya yer yoktur der.
Hatta bir keresinde “baðýmsýz yargý” korkunç bir hata yaptý, bu defa duruþma salonundaki tutuklular kalabalýktý, heyet üyeleri ön sýradaki tutsaklarýn ayaklarýný görebiliyordu ama arka sýradakilerin çoðu görünse de bir kaçý görünmüyordu. Yargýçlar baþlarýný saðdan soldan uzatýyor, yýlan gibi kývrýlarak arka sýradakilerin hepsinin ayaklarýný görmeye çalýþýyordu. Fakat
yine de bir kaçýnýn ayaklarýný göremediler. Onlar da riske girip ayaklarýný göremediklerinden
birini, yetkili mercilerin “hukukun baðýmsýzlýðý”na büyük bir saygý duyarak ve saygý çerçevesinde istedikleri “tahliye kararý” doðrultusunda býraktýlar. Sonra duruþma bitti ve ön sýradaki
tutsaklar çýkarýlýnca arka sýradaki tüm ayaklar görüldü, o an heyetin suratý asýldý ve heyetin
baþkaný öfkesini dizginleyemedi veya buna gerek bile duymadan diþlerinin arasýndan týslayarak yeni tahliyeciye “ben senin ayaklarýnýn çýplak olduðunu görmemiþtim yoksa seni tahliye
etmezdik” dedi. Böylece yargýnýn baðýmsýzlýðý ilk aðýzdan tartýþýlmaz bir biçimde bir kez daha ortaya kondu.
Çýplak ayaklar mý, onlar hala anlatmaya devam ediyorlar.
Yaz ‘10
81
Mezartaşı Olmayan Adam
Ahmet Osman / H Tipi Cezaevi-G.Antep
Birazdan karanlýk çökecek. Gece yarýsýndan önce
köye varamazdým. Ne deðiþecekti sanki, ha biraz evvel
eve ulaþmýþým ha biraz sonra. Beni bekleyen, benim için kaygý duyan kimsecikler yoktu ya. Stresten uzak bir
düþünceyle patikadan az ötede büyükçe, sýnýr taþlarý gibi yere dikili bir taþa doðru yürüdüm. Çýkýnýmý yere býrakarak bir an taþa dayadým kendimi. Belki benden önce bu taþýn dibini bir canlý kendine mesken etmiþti. Taþta deri sürtünmesi izlerini farkettim. Bir hayvanýn kendi için emniyetli bulduðu yer benim içinde hayhay emniyetli olabilirdi. Hayvanlarýn sezgilerinin insanlarýn
sezgilerinden daha güçlü olduðuna inanmýþýmdýr. Oturdum ve taþa yaslandým. Aðaçlar arasýndan güneþin batýþýný görebiliyordum, ufuklarý kan kýrmýzýsý bir renge
bürümüþtü. Günün vedasý böyle aðlayýþlýydý iþte.
Acýkmýþtým. Çýkýnýmý açtým, karýþtýrdým. Önceki
sabahtan kalan kuru bir ekmek parçasý elime deðdi. Çýkarýp aðzýma götürdüm. Ama o kadar kuruydu ki bir taþý diþliyordum sanki. Yine de o kuru ekmekleri kemirdiðim ufacýk kýrýntýlar dilime öyle bir lezzet veriyordu
ki anlatamam. Bir yandan ekmeði kemirirken öte yandan uzamýþ daðýn gölgesinde kalan meyve aðaçlarý arasýnda tedirgin hayvanlar gibi etraflarýmý kolaçan ediyordum.
Geldiðim yolun ters tarafýna bakýnca bir karartý
gözlerime takýldý. Ýn midir cin midir diye düþünürken iki ayaðý ve büyük bir baþý olan benim türümden bir
canlý belirdi. Bana yaklaþan þey bir insandý iþte. Nedense o akþam hiç kimseyle karþýlaþýp konuþmak istemiyordum. Yalnýz kalma duygusu her þeyden daha aðýr
basýyordu. Gelip geçer diye düþündüm. Yine de beni
görmesin diye iyice yere sindim. Artýk taþýn bir parçasý
olmuþtum. Beni fark edebilmesi için gaybi bilen bir eren kiþi olmalýydý.
Öyleydi. Bakýþlarýma odaklanan insan tam hizama
geldiðinde yoldan saparak bakýndýðým yere doðru yürüdü. Biraz sonra tam da karþýmda bir insan müsveddesi, paçavralara bürünmüþ, yalýn ayak, karýþýk uzun saçlarý gözlerine dökülen, býyýklarý sakallarý bir olmuþ, kirli tenli, bir deri bir kemik kalan bir adam önümdeydi.
Aðýr bir korku duygusu üstüme çöktü. Ýlkin nasýl davranacaðýmý bilemedim. Ama o bir heykel gibi öylece önümde durdu. Sadece acý ifadeli olan bakýþlarýný bana
dikerek derinde kalan gözbebekleriyle bir þey anlatmaya çalýþýr gibi bakakalmýþtý. Gözbebekleri korkunç donuktu, ýþýk diye bir þey yoktu içinde. Öylece yerimde
kalmaya dayanamazdým. Zorlukla elimi taþa dayayýp ayaða kalktým. Korkudan kesik kesik çýkan sesimle bir
þeyler söylemeye baþladým:
82
“Hoþ geldin kardeþ! Oturmaz mýsýn?” dedim.
Gözlerimi, diken gibi gözlerime batan bakýþlarýndan kaçýrmak istedim, yapamadým. Bir güç bakýþlarýmý
da ona mahkum ediyordu. Kýsa bir sessizlik ardýndan adam tiz ve zor duyulan bir sesle: “Allah senden razý olsun kardeþ” dedikten sonra düþen çuval gibi kendini
yere býraktý. “Ýyi ki sana rast geldim kardeþ” diye konuþmasýný sürdürdü, “Hep aradým insanlarý.”
Acý çekmiþ, zulüm görmüþ bir insana benziyordu.
Konuþurken bile aðlar gibiydi. Her kelimesinde bir çöküntü, bir umutsuzluk hissediliyordu. Onun sesini ilk
duyduðumda ona karþý içimdeki korku duygusu yerini
yavaþ yavaþ saygý duygusuna býrakýyordu.
En içten sesiyle, “çok yorgunum çok” dedi ve sonra gözlerini yere dikerek, her toprak zerresini inceler gibi bakýyordu.
Kuru ekmek parçamý hatýrladým. Hala elimde tutuyordum ekmeði. Ona uzattým.
“Çok açýkmýþ olmalýsýn” dedim.
Kutsal bir taþý süzer gibi ekmeði göz uçlarýyla inceledi. Baþýný iki tarafa salladý, öncekinden daha üzgün
bir sesle, “hiç aç deðilim” dedi.
Yaz ‘10
Donup kaldým. Uzun bir zamandan beri insanlarý
arayýp duran, kemikleri derisinden fýrlamak üzere olan
bu yorgun insanýn aç olmamasý mümkün müydü? Anlamamýþtým.
Adam düþüncelerimi okudu. Kelimelerini vurgulayarak konuþtu: “Evet, hiç aç deðilim!” Bir an durdu.
“Zaten hiç acýkmam da” Hala ne demek istediðini anlatmamýþtý ve ondan sonra ekledi, “çünkü ölüyüm
ben!”
Birden bakýþlarým ona yöneldi. Korkmuþtum. Adam elini omzuma koyarak konuþmasýný sürdürdü:
“Hiç korkma kardeþ, bir ölüden sana ne gibi zarar
gelebilir ki?” dedi ve durdu. Alaca karanlýðýn düþtüðü
çevremizi elleriyle göstererek devam etti konuþmasýna:
“Yýllar önce buralarýn bir yerinde öldürülmüþtüm. Arkadaþlarým ölü bedenime bir çukur açýp sakladýlar. Üzerimde aðlayacak zamanlarý yoktu. Üstüme de bir
toprak tümseði koyup ivedilikle uzaklaþtýlar. Benim için dua edecek zamanlarý bile yoktu. Ve hemencecik unutuverdiler beni. Zaten ne yapabilirlerdi ki, yükleri anýmdan daha aðýrdý. Kimbilir, çoklarý benim gibi toprak altý olmuþ, unutulmuþ, yadsýz, duasýz.” Yine durdu,
sessizce etrafýna baktý, baktý... Yüreði yaralýydý. Ve tekrar konuþtu: “Bir gün bir þey uyandýrdý: Annemin aðlayýþý. Onu býrakýp savaþa katýldýðým günden beri o aðlayýþ benimleydi. Bir an bile beni býrakmamýþtý. Toprak
altýnda kaným ayrýk otu damarlarý gibi derine aktýðý anda bile her aðlayýþ kuru etime girip beni uyandýrýyordu.
Çürüyüp gitmeme hiç izin vermedi. Ve bir gün dayanamayýp topraktan baþýmý kaldýrdým, dýþarýya çýktým.
Vampir gibiydim, güneþ ýþýðý beni yakýyordu. Bir gölgeliðe sýðýnýp karanlýk çökmesini bekledim. O andan
sonra hep karanlýkta yolculuk yaptým. Gündüzleri gölgeliklerde geçirdim. Ta ki köyüme ulaþana kadar. Bir
de ne göreyim, köyüm yýkýlmýþtý. Ýçimde bir ses, “annen öldü” demeye baþladý. Bu sese inanarak annemin
mezarýný aradým. Bir mezar taþýnda büyük harflerle yazýlmýþ annemin ismini gördüðümde yýkýlýp kaldým.
Annem gitmeme dayanamamýþtý. Annemin ismi yazýlmýþ olan mezar taþýna sarýldým ve aðlamaya baþladým.
Yüzümü annemin ismine sürdüm. Sabah, güneþ ýþýðý
tenimi yakana dek o harfleri öptüm. Ýþte o an annem
beni affetti. Birden bir sessizlik çöktü üstüme. Annem
aðlamýyordu artýk. Gölgelik bir yere çekilip saklandým.
Karanlýk çöktüðünde yola koyuldum, ta buraya kadar
geldim. Ama mezar olmadýðýndan gömüldüðüm çukuru bulamýyordum. Ýþte hala arýyorum...”
Sustu. Çöken karanlýktan yüz ifadelerini fark edemiyordum. Kelime bulsaydým belki bir þey söylerdim
ama hiçbir þey aklýma gelmiyordu.
Ölü adamýn sesini yine duydum:
“Beni bir çukura koyup baþýma bir taþ dikebilir
misiniz?”
Yaz ‘10
Yarın Adına
Recep Çitikbel/ Bolu F Tipi
He ya
Demesi kolay
Bi huzme ışık umut
Ta karanlığın ortasında
Vurup yumruğunla
Açmak karanlığın kapısını beraber
Nefes almak
Bulutlanmak mavilikte
Ve sonra
Yağmak
Özlem özlem
Bereketli toprağına
Sevda da hastan
Büyümek boylanmak toprakla
Yarın adına
Boy boy
Aya, güneşe değercesine başın
El ele can cana sarılarak
Zulme karanlığa inat
Yıkarak karanlığın duvarlarını
Aydınlık bir dünya için
Sevdada hastan
Aşktan yana…
83
Güler Zere Ölümsüzlüğe Uğurlandı
Uzun yıllar zindanlarda devrimci mücadelesini sürdüren Güler Zere, son
savaşımını kanser hastalığına karşı verdi. Hastalığının ilerleyen son evresinde
kamuoyu baskısı ve yoldaşlarının, siper yoldaşlarının mücadeleleri ile serbest
bırakıldı. Ancak ilerlemiş hastalığı, artık tedavi edilemeyecek aşamadaydı.
O'na, “dışarıda ölebilme” özgürlüğü tanınmıştı.
Güler Zere’nin dışarıda yazdığı mektubu yayınlıyor ve onu saygıyla anıyoruz
Öncelikle selam ve sevgilerimi gönderiyorum. Biliyorum ki þu anda içinde bulunduðum ruh halim, düþüncelerim merak ediliyor. Doðrusu hala duygularým
tek bir tarafa doðru akmýyor. Karýþýk.
Þimdi dýþarýdayým. Yani özgür. Özgür bir ortamda
tedavi edilmeye çalýþýlýyorum.
Bugüne nasýl geldik? Elbette emekle, özveriyle,
fedakarlýkla, azimle, “biz”im gücümüzle geldik. Zulmün elinde býrakýlmadým. Mücadele dalga dalga yayýldý. Ýmzadan afiþlere, afiþlerden oturma eylemlerine kadar büyüdü. Kararlýlýkla devam edildi. Öyle ki adýmý
duymayan neredeyse kimse kalmadý.
SENÝN KARÞINDA ÖLMEKTEN UTANIYORUM
Gün oldu soðukta, yaðmurda kaldýnýz, gözaltýna alýndýnýz. Bunlarý duyunca her defasýnda ben daha çok
hayata sarýldým. Yatmaktan utandým. Hani þair demiþ
ya; “senin karþýnda ölmekten utanýyorum” öyle bir þey
benimki de.
Adeta bir kapýydý zorlanan ve o kapý açýldý. Mücadele zorladý o kapýyý. Mücadele açtý o kapýyý. Bugüne
84
mücadele ile geldik. Ben ne diyeceðimin zorluðunu yaþýyorum aslýnda. Teþekkür etsem... Bu mücadeleyi baþlatan, yükselten, canlarýma, emek verenlere, omuzlayanlara, destek verenlere, basýn emekçilerine teþekkür
ediyorum.
GEÇ BIRAKILDIM
Geç býrakýldým. Fakat bunun sorumlusu mücadele
deðil. Aþikar olan düzenin ta kendisidir. Beni ölümün
kýyýsýna getirip öyle býraktýlar. Yaþam hakkým gasp edildi. Dýþarýda “ölme hakký” verildi. Bunu da unutmayacaðým. Henüz içeride hasta tutsaklar var. Hala tecrit
var. Ki tecridin ta kendisidir ölüm.
Benim bir yaným buruk. Hastalýk þu bu deðil bu
burukluðun sebebi. Sebep tutsak yoldaþlarým, dostlarýmdýr. Onlarý çok özlüyorum. Beni teselli eden tek þey
ise, ne yapýyorsam onlara yapýyorum. Kimin elini tutuyorsam onlarýn sýcaklýðýný da parmaklarýmýn arasýna
yüklüyorum. Ve yüreðimdeki gücün sebebi onlar, tüm
sevdiklerim... Sizleri çok seviyorum...
Sevgi ve saygýlarýmla’’
Güler Zere
Yaz ‘10
Herokol’un Asi Yüreği
Mehmet Baðrýyanýk /H Tipi Cezaevi / Antep
Ayaklarý onu yine aramaya götürdü. Þafaktan önce uyanan Apê Ehmo yüzünü Herekol’un yüksek tepelerine çevirmiþti. Bugünlerde bir fýsýltý dolaþýyordu Erkendliler arasýnda; gerillalar köye yakýn bir yerlerdedirler. Herkes heyecanlýydý. Apê Ehmo da
saðda solda çoban arar gibi gerillalarý arýyordu.
Aramaktan yorgun düþtüðü bir an oturup sýrtýný bir taþa verdi. Umudu kýrýlmamýþtý. “Hele bir sigara içeyim, bu yaþlý ayaklarýma biraz güç gelsin, Allah büyüktür o zaman” diye düþündü. Terini elinin tersiyle sildi, baþýna sardýðý kefiyeyi çýkarýp sýkýca sýrtýna doladý ve tekrar tozlu patikaya koyuldu.
Herekol serindi. Hala güneþ, istediði kadar bu daðý ýsýtmamýþtý. Bölgenin en serin
yaylalarý, en sarp kayalarý ve binbir çeþit dað çiçekleriyle nam salmýþ Herekol. Bir de
kýþ günlerinde kulaklarý saðýr eden, baðrýþlarý bile yutan uðultusuyla yüreklere korku saran fýrtýnasý ve boranýyla bilinirdi. Burada kýþ mevsiminde yaþam dururdu. Yaz oldu mu,
yüzlerce köçer çadýrý yamaçlarýnda kurardý. Köçerlerle beraber gerillalar da hareketleniyor, doðal yaþamýn ve savaþýn kanunu garip bir þekilde iç içe geçiyordu.
Apê Ehmo yýllardan önce gerillalarla tanýþmýþtý. Ýlk buralara uðrayan gerilla gruplarý onun kapýsýný çalmýþ, ona güvenmiþlerdi. Apê Ehmo her zaman sevgiyle onlarý yüreðine basmýþ, canýný diþine takarak kapýsýný onlara açmýþtý. Zorlu anlarda onlarýn yanýnda bulunmuþtu. Ýki çocuðu; oðlu Þahin ve küçük kýzý da gerillalara katýlmýþlardý.
Apê Ehmo çocuklarý için çokça kaygýlanýyordu. Öyle günler olurdu ki sadece onlarý düþünür onlarý merak ederdi. Gurur da duymaz deðildi. Ýki çocuðunu da bu topraklar uðruna veren bir babaydý o.
Ýþte þimdi Apê Ehmo bunun için merak ettiði, üzüldüðü ve gurur duyduðu çocuklarý için buralardaydý. Buralara gelen bir grup gerilla içinde oðlu Þahin de var diye duymuþtu. Þahin’in yüzünü görmeyeli kaç yýl olmuþtu! Þahin’i görenler; “oðlunuz öyle bir
boylu poslu olmuþ ki, görürsen çýnar sanýrsýn. Sakal da býrakmýþ, konuþunca, bildiðimiz
çocuk Þahin deðil de büyücek bir adammýþ konuþur diye sanýrsýnýz…” derlerdi. Apê
Ehmo taþ dibinde iþte bu söylenenlere dalmýþtý. Ah bir görseydim diye düþünmekteydi.
Önce bir tokat yapýþtýrýp niye hiç bizi sormadýðýný sorardým, sonra da yüreðime basardým. Bir de Þahin de buralarda onun yürüdüðü yollarda yürümüþ, onun oturduðu taþ
diplerinde oturmuþ diye hayal etmekteydi. Bir an bu hayalle Þahin’i görmüþ olup seviniyordu.
Apê Ehmo o gün ikindiye kadar gerillalarý aradý. Kanýya Tûyê civarýnda
uzun uzun dolaþtý. Ormanlara, kayalýklara ve hala karýn erimediði tepelere
baðýrdý, ýslýk çaldý. Cevap veren çýkmadý. Bir patikada belli belirsiz ayak izleri fark etti. Kaný daha bir kaynadý. “Evet, onlarýn ayak izleri” diye kendi
kendine söylendi. Sonra bir çobana rastgeldi. Hemen sormaya baþladý.
“Hiç kimseyi gördün mü buralarda?”
Çoban Apê Ehmo’yu tanýrdý. “Kimse”den neyi kastettiðini anladý.
“Gerillalar mý?” dedi “ha evet, akþam köye geliyorlar.”
“Akþam mý dedin?”
“Akþam akþam.” Biraz durdu. “Azýcýk sabýrlý ol Apê Ehmo, evine de uðrarlar muhakkak”
“Demek öyle ha, gelecekler!” Apê Ehmo’nun sesi heyecandan deðiþivermiþti. “Eðer akþama gelecekler…” dedi ve sözünü tamamlamadan çobaný orada býraktý. Köy yolunu tuttu.
Apê Ehmo köye vardýðýnda güneþ Herekol’un karlý tepelerini kýzýla boyamýþtý. Gökteki bulutlar gri, pembe ve morun deði-
Yaz ‘10
85
þik tonlarýyla alacalanmýþtý. Kapýdan girer girmez eþine
ve kýzýna seslendi.
“Muhbet! Selma!”
Ýkisi de Apê Ehmo’nun bu telaþýný gördüklerinde
koþup yanýna geldiler. Eþi Muhbet.
“Xêr e, çi bû?” diye sordu.
Apê Ehmo;
“Ne mi olacak?” Bir müjde verir havasýndaydý.
“Acilen güzel bir þey hazýrlayýn, bu akþam misafirimiz
var.
“Misafirimiz de kim olacak?” diye sordu eþi. O da
ayný telaþý kapmýþtý.
Apê Ehmo güler bir yüzle müjdeyi verdi.
“Kimler olacak yani, bizimkiler iþte.” Durdu. Sesini kýsarak, “belki de Þahin’imiz” dedi.
O akþam Apê Ehmo’nun evinde bayram havasý
vardý. Sevinç dolu üç yürek ayný heyecanla çarpýyordu.
Evde en güzel yiyecekleri hazýrladýlar. Kapýyý sonuna
kadar açtýlar. Beklediler.
Gecenin ortasýna doðru köyün yukarý tarafýndan
köpekler havlamaya baþladý. Apê Ehmo yerinden fýrladý, ay ýþýðýnda dýþarýyý süzdü. Köpek havlamasý geldiði
tarafa bakýnca patika üstünde karartýlar fark etti. Yer yer
karartýlara asýlý parlayýþlar, silahlar ay ýþýðýnda ýþýldýyordu. Karartýlar Apê Ehmo’nun kapýsýnda uzun gölgeler gibi durdu.
Tokalaþýp sarýldýlar. Apê Ehmo onlarý içeriye aldý.
Gaz lambasýnýn loþ ýþýðýnda uzun uzun süzdü onlarý. En
çok bir sakallýyý arýyordu gözleri. Sonra içinde ‘hayýr,
Þahin’im yoktur aralarýnda, yoksa gelip sarýlmaz mýydý
bana’ diye düþündü.
Haklýydý, oðlu gelmemiþti. Gelenlerden biri “oðlunuzu merak etmeyin. Size selamlarý var. Bir iþi çýktý da
gelemedi. Önümüzdeki gece hep beraber geliriz” dedi.
Gerillalar biraz sohbet ettikten sonra gitmeleri gerektiðini söylediler. Apê Ehmo ile eþi ve kýzý onlarýn
gereken ihtiyaçlarýný tamamlayýp yolcu ettiler onlarý.
Yýllardýr özlemle bekleyen Apê Ehmo, ona bir
yýlmýþ gibi gelecek olan bir günün nasýl geçeceðini
düþündü. Yakýn ve uzak zaman sýnýrlarý belirsizleþmiþti; oðlunu yarýn göreceðine seviniyordu, ama bunca
zaman beklemeye dayanamýyordu.
***
Sabah olduðunda Apê Ehmo eþine;
“Ben bahçeye gideceðim” dedi. “Biraz sebze meyve toplayýp geleceðim. Siz de birkaç tavuk kesin, akþam evladýmýzý çok iyi karþýlamalýyýz.”
Apê Ehmo bir sepet eline alýp köyün dýþýndaki
bahçesine yollandý. Su kenarýndaki uzun kavaklara vardýðýnda hava oldukça serinlemiþti. Dere gürül gürül akýyor, nefis sesi Apê Ehmo’nun içini dinlendiriyordu.
Öðlene kadar bahçede gezip dolaþtý. Öðlen vakti olunca sepetini doldurdu, eve doðru yola çýktý.
86
Apê Ehmo köyün uzaðýndayken uzaktan araba uðultusu duydu. Hayra alamet deðildi bu. Kim köye arabayla gelir ki. Asker olmasýn diye düþünürken, top sesleri de motor uðultusuna karýþtý. Nava Bêra tarafýndan
korkunç patlama sesleri duyuldu. Çatýþmaydý bu. Apê
Ehmo’nun içine bir kaygý, bir korku seli aktý kötü bir
þey olacaðýný seziyor gibiydi. Sepetini yüklenip hýzlý adýmlarla köye doðru yürümeye baþladý.
Korktuðu baþýna gelmiþti. Köyün içi asker ve korucularla doluydu. Her yer tutulmuþ, mevzi haline sokulmuþtu adeta. Apê Ehmo’nun bir sepetle eve geldiðini gören karakol komutaný onu durdurup alaylý bir gülüþle.
“Misafir mi var? Yoksa o kadar sebzeyi sen mi yiyeceksin?” diye sordu ve Apê Ehmo’yu bir tekmeyle
yere devirdi. Sepetteki sebze ve meyveler yere döküldü. Apê Ehmo acý içinde kendini doðrulttu, ayaða kalktý, komutana yüksek bir sesle:
“Neden vuruyorsun?” diye sordu. “Ortada bir þey
yokken bu zulmünüz niyedir?”
Bu esnada köylülerin kimliklerini toplayan bir asker elindeki tüm kimlik kartlarýný komutana uzattý. Komutan Apê Ehmo’yu göstererek, askere; “þunun da
kimliðini al” dedi. Sonra Apê Ehmo’ya döndü. “Ayrýca
sana bir sürprizm var, bekle biraz, göreceksin!” dedi.
Apê Ehmo hiç aldýrmadý. Kaygýsýzdý. Ne yapacaklarsa yapsýnlar, her þeye hazýrdý zaten. Nice defa iþkenceden geçmiþ, olmayan zulmü görmüþtü. Her zaman da
alný açýk, düþmanýna boyun eðmeyen biri olarak halký
arasýna dönmüþtü. Bu çevrelerde Apê Ehmo’yu tanýmayan yoktu. O, yaþýný aþan iþlerle uðraþan, baþarýlmayaný baþaran biriydi. Nasýl ki Erkend Herekol’da sivrilmiþse Apê Ehmo da Erkend’de sivrilmiþti. Okuryazar
deðildi. Sözünün eri, herkesi dinletebilecek meziyetlere sahip, aðýrbaþlý bir kiþiydi.
Acýlarýn biçimlendirdiði yaþlý yüz çizgileri biraz
daha belirginleþmiþ, parlayan gözleri biraz daha çukura
kaçmýþtý. Hiç olmadýðý gibi derin düþüncelere dalmýþtý.
Neyi aklýndan geçirdiðini hiç kimse kestiremiyordu o
an.
Apê Ehmo bir ara gözleriyle eþini ve kýzýný aradý.
Eþi kapýnýn önündeydi, ama kýzý ortalýkta gözükmüyordu. Eve doðru gidip kýzýna bakmaya yeltenecekti ki, iki asker kollarýna sýkýca yapýþtý. Yaþlý adam, bedenini
onlarýn elinden kurtaramadý.
Herekol’un tepelerinde çatýþma hala sürüyordu.
Yol boyunca dizilmiþ askeri araçlar dað yoluna týrmanýyordu. Her taþ dibi bir mevziydi, taþýn arkasýndan bir silah namlusu daðýn zirvesine doðrultulmuþtu.
Ýkindiye doðru bir ara silahlar sustu. Çatýþma durdu. Biraz sonra askeri araçlar geri dönmeye baþladý. Ötede patika üstünde askerler katýr sýrtýnda bir þeyler taþýyorlardý. Ýnsan cesetleriydi bunlar.
Yaz ‘10
Gün batýmýna doðru yüzlerce asker patikadan köye
indi. Gergindi suratlarý. Sonra bir grup Apê Ehmo’nun evine doðru yürüdü. Sýrtýnda bir ceset olan bir katýr da onlarlaydý. Cesedin elleri, ayaklarý yere doðru sarkmýþtý. Üzerinde gerilla elbiseleri olan bu ceset, her yerinden kurþunlanmýþtý. Ýnsaný huzursuz eden bir görüntüydü bu. Katýrý Apê Ehmo’nun evi önünde durdurup, bir kum torbasýymýþçasýna cesedi yere yýktýlar. Ölü gerillanýn yüzü yukarýya doðru döndü. Sakallarý uzamýþ bir gençti.
O anda Apê Ehmo’nun eþi Muhbet bir çýðlýk kopardý,
cesedin üzerine koþtu. Cesede ulaþýr ulaþmaz yürekleri
parçalayan, öfke dolu bir baðýrtýyla haykýrdý:
“Ev Þahinê min e! Ev Þahinê min e!”
O anda komutan Apê Ehmo’ya döndü. Sinsi bir gülümsemeyle Apê Ehmo’nun yüzüne baktý. Sonra konuþtu.
“Hemen karakola gel, gereken iþlemleri yaparýz, kimliðini de alýp dönersin” dedi.
Askerler köyden çýkar çýkmaz köylüler Apê Ehmo’nun evine koþtular. Aðýtlar, zýlgýtlar ve gözyaþlarýyla
köye bir yas çöktü.
Apê Ehmo o gün acýlarýn en büyüðünü yaþýyordu.
Yýllardýr görmeye hasret kaldýðý evladýnýn yüzünü, kan içinde görünce çaresizlikten yere yýkýlmýþtý.
Ama kýzý Selma neredeydi þimdi?
Þahin’in cesedi katýr üstündeyken gözleri Selma’nýn
öfkeli yüzüne çarpar gibi olmuþtu Apê Ehmo’nun. Belki
de o an bir hayaldi gördüðü. Hayýr oydu. Daðýlmýþ saçlarý, hýrpalanmýþ elbiseleri… Belki de o zaman bir çýðlýk atmýþtý katýr sýrtýndaki kurþunlanmýþ genci gördüðünde…
Apê Ehmo ayaða kalktý. Ölmüþ evladýný unutmuþtu,
yaþayan evladýný merak ediyordu. Eve doðru yürüdü. Kapýyý iteledi, evin içine girdi. Evin tüm bölümlerini deliler
gibi aradý. Selma’yý bulamýyordu. Büyük bir korkuya kapýldý. Ne yapacaðýný bilmiyordu artýk. Samanlýðýn önünden geçerken Selma’nýn ayakkabýlarýný yerde fark etti. Samanlýðýn tahta kapýsýna yaklaþtý. Tüm vücudu korkudan
titriyordu. Avucunun ortasýyla kapýyý araladý. Kapýnýn açýlmasýyla gün ýþýðý da onunla birlikte içeriye daldý. Apê
Ehmo’nun gözüne çarpan ilk þey kendini tavana asan ve
boþlukta aðýr aðýr dönen Selma’nýn bedeni oldu. Apê Ehmo gözlerini kör edercesine kapattý. Dizlerinin baðý çözüldü, yere yýkýldý. Kafasýný kaldýrýp bir kere daha samanlýðýn
tavanýna baktý. Selma hâlâ boþlukta dönüyordu. Selma’nýn
daðýnýk saçlarý sararmýþ yüzü ve yýrtýlmýþ elbisesinden çýkan çýplak omuzlarýný örtüyordu.
***
Apê Ehmo’nun acýsý hala yerdeyken karakoldan çaðýrdýlar onu. Gittiðinde kimliðini ve diðer iþlem evraklarýný ona verip köyüne yolladýlar.
Ama Apê Ehmo köyüne ulaþamadý. Onun kurþunlarla delik deþik olan bedenini köylüler köye taþýdýlar.
Dün Þahin için kazdýklarý mezar yanýnda bugün babasýna bir tane kazdýlar.
Yaz ‘10
87
Adnan Çelebi
Antep H-Tipi Cezaevi
PEPÛLA HELEPÇÊ
Ezim ji pênc hezar pepûlekan yek
Kimyabaran dibim
Her salvegera Helepçê
Dibim dayîkek kezebşewitî
Xwe bi ser zarokan de tavejim
Li ser devki bi erdê ve dimînim
Dibim pitikek dev di pêsêra dê de
Bernadim
Dimijim hetani
Em bi hev re bê can dibin
Her şev di xewna xwe de
Kimyabaran dibim li Helepçê
Ji şaxebiyana jiyane diweşim
Û
Her sibe
Bi birînen kimyebaranî
Dest bî rojê dikim
Pepûlekek birîndar im ez
Li nava jarbajarê qirkiri
Di dilê welate wêrankirî de
Heviyên xwe av didîm
Ji bo kwlîlkên
Pepûle xwe li ser deynin
Da ku şîn bên xeyalên zarokan
Lı pêpula diyerim
Çol bi çol
Deşt bî deşt
Çiya bî çiya
Ji bona wan
Careke din li Helepçê bicivînim
Can didim
Bahri Hazer
Tutkuyla
Sevmek
Umutla
Sinsi katil gözlerimi alıverdi birden
Karanlık
Ne ağır geldi görememek
kağıdı ve kalemi
Ne ağır yazamamak içindekileri
Neden sonra
Döküleverdi gökyüzündeki yıldızlar
Dokunuyordum
Hissediyordum
Yaşıyordum
Körlük
Gerçekten görmemek değil
Gerçek körlük
Elinin altındaki öyküyü görmemek
Evet kızıyordum
Elinin altındaki öyküyü görmeyenlere
Yanındayım
Ateşi çalanların yanındaydım
Yazmalıydım çocukların hikayelerini
Yazmalıyım ellerim güçsüz
Gözlerim
Gözlerim karanlık
Ayaklarım yok
Sanmayın size sızlandığımı
Ben biliyorum siz de bilin
Birçoğunuzdan daha güçlüyüm
Dün akşam hemşirem başımda ağladı
Biliyordu sonu
Dili varmıyordu söylemeye
Ne olurdu bir senem daha olsaydı
ve çalışabilseydim
Gökkuşağını boyayan işçiler için.
Güneşi aydınlatan gülüşler için
yazabilseydim.
Sen
Şu anda bu satırları okuyan sen
En çok da sana kızıyorum
En çok senin için ağlıyorum
Ölüm
Kara bir gölge gibi sararken bedenimi
En çok senin umursamaz
Anlamsız
Acınası haline.
Koşuyorum olanca gücümle
Ayaklarımda derman kalmamacasına
Duraksamadan
Kulaklarımda
Gökkuşağını boyayan işçilerin
Naif şarkıları
Koşuyorum duraksamadan
Kafamı kaldırdığımda gökyüzüne
Yeni doğan güneşin üstünde
Çocuk gülüşleri görüyorum
Tanrım ne zor!
Bir tarafta yeniden yaratılan bir dünya
Öbür taraf kan revan
Sarmalıyım
Yaraları illa sarmalıyım
Ve yazmalıyım her şeyi
atlamadan
Bir çocuğun gülüşünü
Bir askerin ölüşünü
Bu koşuda ilk önce ayaklarım
Bıraktı beni
Lanetli et parçalarıydı sadece
Ama iş çok
Durmamak gerek
Her yer kan revan
Aldım kalemi elime
Her satırım
Beni yukarıya taşıyan bir merdiven
Ayaklarım yerde
Ayaklarım oldu kelime ve harfler
Çünkü eskisinden çok daha hızlı
yürüyordum.
Yazmalıydım.
Yeni bir dünya kuruluyor
ve ben içinde olmalıyım
Ayaklarım yok biliyorum
Ama yinede koşmalıyım
Karabasanlar bırakmadı peşimi
Sinsi
Yavaş ve ölümcül
Geliyor.
Ondan daha hızlı olmalıyım
Adım Ostrovski
Ölüme inat yaşamak
25 Ekim 07
88
Yaz ‘10
Ayışığımızı Andık
“181 günde / Zayıf kadına / Beyaz ölümü / giydiremediler / Ve ölü Partizan / Gitti / Gitti Denize /
Ufka / Zafere / Gitti / Gık bile demeden / Sevdası bizde kaldı”.
Bu sevdanın yol göstericiliğinde 26 Haziran günü tüm Ayışığı Sanat Merkezleri olarak
Aysunumuzu anarken ona dair anıları paylaştık ve bizlere bıraktığı mücadelesini devam ettirme
kararlılığımızı bir kez daha açıkladık.
Aysun Bozdoğan Ölümsüzdür
26 Haziran Taksim
26 Haziran Taksim
27 Haziran Adana
26 Haziran İzmir
26 Haziran Adana
Yaz ‘10
89
Vicdanımızın yitik yanı:
Güldünya Tören
Ciran Yıldırım
Bu bir hikâyedir. Ürkek adýmlýlarýn hikâyesi. Bu bir aðýttýr. Gözyaþýný içerisine
akýtanlarýn aðýdý. Bu adsýz kara yazgýlýlarýn hikâyesidir. Her daim kardeþimiz olarak
andýðýmýz ama yüreðimizden ve nefesimizden uzak topraklarýn hikâyesi. Vicdanýmýzýn yitik yanýdýr onlar. Sessiz haykýrýþlar, mezarsýz ve kefensiz ölülerdir. Bir gülüþe
fýrsatý olmayan hayatlar... Onlar adsýz ölülerimiz. Feminist þovmenlerin her daim aðzýna sakýz ettiði, tenimizde ýslaklýk hissi uyandýrmayan gözyaþlarýmýz.
Onlar radyodan þarký istediði için öldürülen, onlar Siirt’te 6. kattan aþaðýya atlayýp ölmediði diye düþtüðü yerde býçaklananlar, onlar diri diri topraða gömülen
Medine’ler… Onlar vicdanýmýzýn yitik yanlarý iþte. Kardeþ elin tuttuðu tetikle can
verenler. Babasýnýn üzerine attýðý kumla hayata veda edenler. Bir el uzanmaz onlara
sadece bir el kalkar ve bir yumruk olur, iner hayat tepelerine. Öldüklerinde adlarýný
hiç düþürmeyiz dilimizden ama yaþarken anmaya bile cesaret edemeyiz onlarý.
Görünmez dikenli tel olmuþ vicdanlar. Ve ayrýlmýþ, ayný coðrafya üzerinde insanlar. Vicdanlar ve geçit vermeyen
teller. Ve telin öte yakasý ölüm. Telin öte yakasýna atýlan
ölülerin yasý tutulur burada. Vicdanýný yitirmemiþ azýnlýk
aðlar onlar için. Ve tellere takýlý binlerce yitik vicdan sanki sahibini bekler. Beden, ruh ve vicdan kavuþur, aðlar.
Biz sizinle aðlamaya bile cesaret edemedik dercesine ölü vicdanlarýmýz aðlar onlar için.
Acýnýn, hüznün, gözyaþýnýn diðer adý onlar. Hani
bir türkü der ya “ Ana beni bir çocuða verdiler/ Verdiler de günahýma girdiler” Ýþte basit gibi görünen bir
türkü dizesine konu olan yüzlerce, binlerce haykýrýþ
onlar. Çeþitli dil, din ve halkýn kadýnlarý, kýzlarý onlar.
Acýnýn ve ölümün ortak payda olduðu coðrafyada adsýz, dinsiz, kimliksiz ve gülüþsüz tek vücut kadýnlar,
kýzlar onlar.
Bütün hayatý -ki aslýnda yoktur onlarýn bir hayatý.
Her daim birileri sahip olmuþtur onlarýn hayatýna- elinden alýnmýþtýr onlarýn. Sevmek... yoktur öyle bir lüksleri ya
da sevseler bile birini bir günah iþledik sanar, susar onlar.
Yoktur dudaklarýna bir türkü takýp, kötü sesine aldýrýþ etmeden elleri cebinde, bir nehir kenarýnda güneþi ve çiçekleri koklama lüksleri. Hayalden öte tarifsiz bir arzudur bu
onlar için. Dedim ya sevmek, yoktur öyle bir lüksleri. Bir
gün falancanýn oðlu gelir. Rýza-gönül sormadan verirler onu. Ve bir günyine dayakla süslendiðinde hayatý, gökyüzüne takýlýr düþleri ve sorar boþluða sorusunu “ Peki Tanrým
sevdiðim de döver miydi beni?” Cevapsýz ve yanlýþ kiþiye
sorulan bir soru olduðunu anlar. Kalkar ayaða. Siler burnunun kanýný. Ve baþlar akþam yemeðine.
90
Yaz ‘10
Ýþte böyleymiþ vaziyet. Ve böyle bir zamanda 1982 yýlýnda Bitlis’in Mutki ilçesinde bir kýz çocuðu doðmuþ. Belki babasý o an “Kýz oldu, ulan ben böyle þansýn...” demiþtir. Ama her yeni doðan gibi illa bir ad gerekti... Kýza isim takýlýrken, sanki bütün bir coðrafyanýn kara yazgýlý kadýnlarýnýn feryatlarý boynuna bir kolye gibi asýlmýþtý. Ve kulaðýna okunan ezanla bütün kara yazgýlýlarýn çýðlýðý iletilmiþti sanki. Kýzýn adý “GÜLDÜNYA” konmuþtu. Ve Güldünya büyümüþ, koca kýz olmuþtu. Bir gün teyzesinin oðlu Servet Taþ’ýn tecavüzüne uðramýþ. Korkmuþ, diyememiþ hiçbir þey. Ama hamile kalmýþ bu tecavüzden sonra. Karný büyüyünce,
aþiret sorguya çekmiþ Güldünya’yý. O da anlatmýþ her þeyi. Aþiret Güldünya’nýn Servet’e kuma olarak gitmesine karar kýlmýþ. Ancak Güldünya kabul etmemiþ. Ve Servet köyden kaçmýþ ama Güldünya’nýn türkülerden
baþka gidecek yeri yokmuþ. Aþiret onu Ýstanbul’a göndermiþ. Ardýndan abisi düþmüþ yola. Amacý Güldünya’yý öldürmekmiþ. Güldünya Ýstanbul’da bir tanýdýklarýnýn evinde, bir odada mahpusluk yaþýyormuþ. Abisi
odaya girmiþ, silahýný doðrultmuþ ama vuramamýþ Güldünya’yý. Bir ip atmýþ Güldünya’nýn önüne “Kendi iþini kendin bitir” der gibi. (Burada herkes “Mutluluk” filmini hatýrlýyor deðil mi? Ama bunlar batýda film olabilir. Oysa Doðu’da gerçeðin ta kendisidir.) Güldünya kaldýðý odadan kaçmýþ. Polise sýðýnmýþ. Polis Güldünya’yý kadýn sýðýnmaya vermek yerine köylerinde imamlýk yapan birinin yanýna göndermiþ. Güldünya burada görece rahatmýþ. Doðum yapmýþ. Bir erkek çocuðu olmuþ. “Benim gelecekten umudum yok, bari çocuðum umut olsun, bari çocuðum gelecek olsun” demiþ ve oðlunun adýný ”Umut” koymuþ. Oðlunun öldürülmesi korkusuyla evladýna doyamadan evlatlýk vermiþ onu. Güldünya bu evlatlýk olayýndan sonra çökmüþ. Yemeden içmeden kesilmiþ.
Bu sýrada Bitlis’de Güldünya’nýn hikâyesi kulaktan kulaða yayýlýr olmuþ. Güldünya’nýn abisi ve küçük
kardeþi Ýstanbul’a gelmiþ yeniden. Güldünya’yý kaldýðý evden Bursa’ya götürme bahanesiyle almýþlar. Küçük
kardeþ yolda pusuda bekliyormuþ. Güldünya’yý görünce silahýný ateþlemiþ ve Güldünya yaralanmýþ. Hastaneye kaldýrmýþlar. Polis gelmiþ Güldünya kimseden þikâyetçi ol(a)mamýþ. Ve polis hastaneye nöbetçi býrakmadan gitmiþ. Gece iki kardeþ Güldünya’nýn odasýna girmiþler ve kafasýna iki el ateþ ederek öldürmüþler onu.
Aile önce kabul etmemiþ cenazeyi, sonra olay basýnda yer bulunca kabul etmek zorunda kalmýþlar. Binlerce kiþi cenazesine katýlmýþ. 60 araçlýk konvoy oluþmuþ onun için. Adýna Aylin Aslým ve Zülfü Livaneli þarkýlar yapmýþ. ( ki onu yaþatmayý beceremeyen devlet onun adýna yapýlan þarkýyý “müstehcen” bulup yasaklamýþ.) Kadýn dernekleri açýlmýþ onun adýna ve parasýzlýktan çoðu kapanmýþ. Artýk o bir slogan olmuþ. Artýk o
her dilde anýlýr olmuþ. Diyanet Ýþleri Baþkaný “taa ABD’den gelmiþ onun için!” Bakanlar çocuðuna sahip çýkacaðýna söz vermiþ! vs vs iþte.
Ama ölmüþ o. Evladýnýn sesine ve kokusuna doyamadan. Ama ölmüþ o. Sevmeye bile fýrsat bulamadan.
Yaþarken deðersizmiþ ama en deðerli ölü olmuþ o. Yaþarken kimlikte yazýlý olan adýnýn mürekkebi bile uçup
gitmiþ ama adý en çok anýlan ölü olmuþ. Yaþarken deðeri bilinmeyenin ölürken attýðý çýðlýk her yüreðe saplanmýþ. Ama ölmüþ o. Týpký diðerleri gibi. Ölmüþ ve ölmeye devam ediyor. Bir þeyler deðiþene dek. Bir þeyler olana dek.
Þimdi soracaklar ya öte diyarda diyecekler: “Sen kimsin?”
“Ben Bitlis’de baþlayýp, Ýstanbul’da biten bir türküyüm diyeceðim.”
“Yaþamak nedir?” diyecekler.
Bende : “Kaçmak” diyeceðim.
En büyük özlemimi soracaklar.
Bende: “ Karnýmda büyüyüp kucaðýma alamadýðým oðlumun kokusu” diyeceðim
“Peki, sevdin mi hiç?” derlerse.
“Fýrsat olmadý” derim.
Peki, Güldünya kýzdýn mý bize derlerse de
Ýþte o zaman sadece güleceðim.
Yaz ‘10
91
Siyasi değildir siyahîdir benim özgürlüğüm
82 Anayasasında yasadışıdır benim sesim
Düşünce suçtur çünkü sivil(!) anayasada
Suskunluktur benim sesim,
Konuşsam da anlayamazlar dilimi, yasak dilimi...
Düşünmek var eder siyahî suçlarımı
Sınıfta inkılâp tarihinin pürüzsüz zemininden kalmış
Haklarım, siyahî haklarım.
Der ve yutkunur yaşlı çocuk.
Halkımın siyahî çocukları... Yorgun çocukları...
Buğulu gözlerinde siyahî demir parmaklıklar
Çocuk koca adamdır dağların diyarında
Toplum bilimi suskun siyahî halkımın karşısında
Kaçıyor tarih, kaçıyor toplum bilimleri
Kendini kapatıyor karanlık Ortaçağ Avrupası'na
Övünüyor resmi tarih dökülen kanlarla
Övündükçe dili güneş dil oluyor,
Balçıkla sıvanıyor siyahîlerin dili
Kart Kurt oluyor, susuyor
Sustukça çoğalıyor sesi adam çocukların
Ve der ki çocuk,
Güneş balçıkla sıvanmaz, dilim de susmaz
Güneş dilin yavan ışığıyla...
Siyasi değildir yasaklanmış sloganlarım
Çocuk bahçeme atılan mermilere isyandır
Taşlarım var dağlar diyarımda, şimdi avuç içimde
Korkar üstün ırkın(!) güçlü, silahlı elleri,
Avuçlarımda saklı dağlarımın çakıl taşlarından.
Korktukça övünür kanlı destanlarındaki kusursuz liderleriyle
Esmer halkıma yaşam hakkı bir lütfüdür devletin
Ah benim siyahî suçlarım, küçük bedenime sığmayan
İsyanlarım, yutkunmalarım...
Ve susar yaşlı çocuk, yutkunur.
Kardeşlik eritmekse sarı, yeşil ve kırmızımı
Zincire vurmaksa haklarımı devlet lütuflarıyla
Sınıfta bırakmaksa halkımın tarihini
Siyahîleştirmekse dilimi...
Ah güneşin üstün ırkı,
Daha nice yağmurlar yağar, nice güneşler açar göklerde
Süsler daha nice gökkuşağı renkleri nazlı dorukları,
Buğulu gözlerinde parlar, sürgün edilmiş gözlerinde
Ve yok edemez ne mermi ne de zincir
Doğanın tebessümünü.
Şebnem Tan
92
Yaz ‘10
Önsöz’ün 5. yýlý vesilesiyle
sanat pratiði üzerine bir deneme yazýsý
Vedat Düþküner
Önsöz’ün varlýðýný duyurduðu ilk sayýsýnýn üzerinden beþ yýl gibi bir zaman geçti. Önsöz ayný kulvarý paylaþtýklarýyla arasýndaki farký belirgin bir þekilde
ortaya koydu. Bu fark geride býraktýðý beþ yýl içinde
daha belirgin bir hal aldý. Kültür sanat yayýnlarý büyük bir iddia ve heyecanla yayýn hayatýna baþlarlar
fakat kýsa süre sonra kendini tekrara düþerler. Daha
sonra ya sýnýrlý bir yayýn olarak kalýrlar ya da taþýmasý zor olan bir yük. Nihayetinde de kapanmayla sonuçlanýr bu serüvenler. Ancak Önsöz sabýrlý bir çalýþmayla beþ yýlý geride býraktý. Önsözcüler yaratmak istedikleri toplumsal düzenin, kültür sanat çalýþmalarýný kendilerine yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerden biri olarak görüp Önsöz’ü hazýrlýyorlar ve
bu amaca yönelmiþ bir çalýþma içindeler.
Önsöz yayýn hayatýna baþlayýp ilk sayýsýyla okurlarýyla buluþtuðunda, bu dönemde sanat cephesinde duraðan bir dönem yaþanýyordu. Varolan kültür
sanat çalýþmalarý varlýklarýný korumaya çalýþýyorlardý.
Önsöz varlýðýyla bu mücadeleye ortak oldu. Omuzlardaki yükün altýna omuzunu koyup yükü omuzlamaya ortak oldu. Yeni bir mevzi oldu.
Önsöz ilk sayýlarýnda kültür sanat çalýþmalarýnda
kendi sözünü oluþturma dönemi de yaþamýþ ve ön çalýþmalarýyla ve kurumlaþmalarýyla kendi sözünü oluþturmuþtur. Ýlk dönemlerde kendi anlayýþý temelinde kültür sanat tanýmýný geliþtirirken öte yandan devrimci kültür sanat cephesinin yaþadýðý pratik sorunlara ortak olmuþtur. Baskýlar, gözaltýlar, tutuklamalar
karþýsýnda dayanýþmacý bir tavýr almýþtýr ki kendisi de
gözaltýlar tutuklamalara maruz kalmýþtýr. Böylesi dönemlerde dayanýþmacýlýðýyla devrimci bir tutum sergilemiþtir.
Önsöz’ün yayýna baþladýðý yýllarda kültür sanat
alanýnda (genel anlamda devrimci sanat) bir içe kapanma, darlaþma yaþanmýþtýr. Bu dönemde kimi çevreler liberalizmin etkisiyle çalýþmalarýnda yönlerini
deðiþtirdiler. Devrimci sanat anlayýþýndan ‘muhalif
sanat’ anlayýþýna kayan bir ayrým olmuþtur. Devrimci
sanat, devrimci kültür terk edilerek, liberal sol kültür
temelinde muhalif sanat anlayýþýný iþlemeye baþladýlar. Bu sanat anlayýþý ve pratiði, bir dönemin kapandýðýný söyleyerek, dönemin yükünden kurtulmaya gi-
Yaz ‘10
riþtiler. Bu pratiklerini ifade edecek argümanlar bulmakta gecikmediler. Kapitalizmin kendini yenilediði,
buna karþý Marksizmin yenildiði, devrimler çaðýnýn
kapandýðýný, Marksizmin yeni dünyayý açýklamaya
yetmediði vb. görüþlerle Marksizmi terk edip yeni
geliþmelerdeki dinamiklere gözlerini kapatanlar, burjuva cephesinde meydana gelen deðiþimlere gözlerini dikmiþ, kendilerini bu geliþmeler temelinde ‘yenileyerek’ sermayenin kollarýna býraktýlar. ‘Elveda Proletarya!’
Bu kesimler, kültürel çalýþmalarýný ticarileþmiþ
sistem yapýsý içinde oluþturmaya baþladýlar. Bu oluþturma ve muhaliflik en geniþ anlamýyla, kültürel mücadeleyi ve o mücadelenin kapitalist toplum iliþkilerini iþçi sýnýfý ve ezilenler lehinde yapmayý amaçladýðý deðiþim ve dönüþümü ve pratik politik mücadelenin bir parçasý olarak görmekten uzak. Bu kesimler
iþçi sýnýfý ve ezilenlerin kültürüne deðer biçmiyorlar,
bu kültür içinden deðer yaratacak, popüler kültüre
yedeklenecek bir meta olarak görüyorlar. Bu kesimlerin sanat alanýnda ideolojik tavýr almada ve politik
tavýr geliþtirmede yaþadýklarý tutarsýzlýk görülüyor...
Ancak bir diðer gerçekte devrimci sanat alanýnda ideolojik tavýr almada ve politik tavýr geliþtirme de yaþadýklarý tutarsýzlýk görülüyor... Ancak bir diðer gerçekte devrimci sanat alanýnda, Marksist alanda yer alanlarýnda sanat gerçekliði, sanat pratikleri, tarihsel,
biçimsel vb. anlamda sanatý kavramsal açýklýða kavuþturma, bir belirleme iliþkisi kurmada bulunma, sanatýn diyalektik materyalist açýklanmasý görevi karþýmýzda durmaktadýr. Sanat üretilirken ortaya çýkan iliþki biçimlerini ve niteliksel farklýlýklarý açýklayarak
belirleme iliþkisi kurmak gerekmektedir.
Kültür sanat çalýþmalarýnda devrimci sanat alanýnda kalarak yeni geliþen dinamikleri görerek, bu
geliþen dinamiklere dair yapýt, eser, ürünleri, nesnel
bir deðerlendirme süzgecinden geçirerek devrimci
sanat alanýna dahil etmek gerekmektedir. Bu, etkileþim kanallarýný açmak ve dahil olmakla olacaktýr. Ayný zamanda kültür sanat anlayýþýnýn daha belirginleþmesini de getirecektir.
93
Sanatýn üretici güçleri sermayenin egemenliði
altýnda, hýzla geliþmekte, sanat üretimi giderek tekelleþmektedir. Sanat bir mülkiyet biçiminde bir meta aracýna dönüþerek, deðer içeren bir metaya, sömürü aracýna dönüþmüþtür. Sanat üretimi, sanatçý denilen, oyuncu, ressam müzisyen, yazar vb. elinde toplanmýþtýr. Bunun dýþýnda kalan insanlar burjuva sanat tarafýndan tüketici haline getirilmiþtir. Burjuva sanat, insanlarý sanat üretiminden uzaklaþtýrmýþ, sanat pratiði
dýþýna çýkarýlan insanlar, edilgen ve pasif bir tüketici
konumunda konumlandýrarak birer meta tüketicisi
haline getirmiþtir. Sanat üretimi ellerinde toplanmýþ
sanatçýsý, üretim araçlarý sahiplerinin pazara sunduðu
bir kukladýrlar. Bunlarýn en çok satan, en çok dinlenen, en çok okunan vb. þekilde sunulmalarý, birer ikona dönüþtürülmeleri, pazarlanmalarý bu iþletmelerin ayakta kalmasý için zorunludur.
Önsöz’ün kýþ sayýsýnda Ruhan Mavruk’un röportaj yaptýðý Kazým Demir’in “Ben bir þairim, iþçi þair”
diyerek anlattýðý aslýnda sosyalist bir düzendeki durumu özetlemektedir. Sosyalist düzende sadece diðer
iþlerinin yanýnda þiir yazan vb. insanlar olacaktýr.
Sanat üretilirken, ortaya çýkardýðý iliþkiler, bunlarýn biçimleri ve aralarýndaki niteliksel farklýlýklar
incelenerek, geliþme süreçleri, olgularý tarihsel baðlarýyla açýklanmasý, iliþkileri kurulmalýdýr. Sanatýn üretiminde meydana gelen tekelleþme, üretimin tek elde toplanmasý ama tüketiminin toplumsallaþmasý bu
toplumsal tüketimin, kitleler üzerinde yarattýðý etkiye
karþý sanat cephesinden tepki geliþmiþtir. Bu tepki, edilgenleþtirilen, pasif bir konumda konumlandýrýlan
tüketiciyi bilinçlendirme temelinde kurmuþ ve bu bilinçlendirmeyi belli bir pratik olarak ortaya koymuþtur. Bu anlayýþa göre sanat þimdiki toplumun baðrýnda yavaþ yavaþ geliþen ve gelmekte olanýn bilgisini
verirken, gelmekte olan toplumu da hangi güçlerin
kuracaðýný da tanýmlamalýdýr. Sanat bir ideolojik pratik temelinde kurulduðunda, sanata yüklenen iþlev bilimsel bilgi vermek ve sanatýn iþlevi içeriðe indirgenir. Bu taþýdýðý içeriðin açýklanmasýyla sanat gerçekliði özdeþlenir. Sanat ideolojik bir mücadele aracý haline getirilir. Dolayýsýyla iki farklý pratik özdeþleþtirilir.
Sýnýflý toplumda sanatýn toplumsallaþmasýndan
sözedilemez. Sanatýn üretici güçleri sermayenin egemenliði altýnda geliþip, sanat tekelleþirken, üretimi az
sayýda insanýn elinde toplayan bu mekanizma çözülüp daðýlmadan sanatýn toplumsallaþmasý mümkün
deðildir. Sanatýn toplumsallaþmasý yönünde verilen
mücadele önemlidir. Sanatta üretim iliþkileri ve üretici güçler arasýndaki çeliþki, ekonomik ve politik düzeylerce belirlenmektedir. Sanatýn bu düzeyler üzerinde etkisi bulunmaktadýr.
94
Toplumsal iliþkileri, sanat üretiminin temelini oluþturan, bu iliþkileri çevreleyen, denetleyen güçler arasýndaki çeliþki, düzeyler arasýndaki iliþki belirlenmelidir. Üretim araçlarýna sahip olanlarýn ayný zamanda zihinsel üretime de sahip olduðunu söylemiþtir Marks. Toplumun tamamýna açýk olmasý gereken
sanatý az sayýdaki insanýn elinde toplayýp diðer insanlarý bu üretimin dýþýnda birer tüketici olarak konumlandýrmasýna karþý insanlarýn tekrar üretici konumuna
getirilmesi, toplumda varolan uzlaþmaz çeliþkilerin
çözülmesiyle mümkündür. Toplumdaki bu uzlaþmaz
çeliþkilerin üzerini örten ideolojik pratiklerdir. Sanat
bu ideolojik pratiklerden insanlarýn þüphelenip sorgulamasýný saðlayabilir. Bu pratikler, sanatsal faaliyetleri (eser, ürün, resim, tasarým vb.) belirli kiþilerin,
yazarýn, ressamýn, besteleyenin vb. üstün becerileri
sonucu ortaya çýktýðý yönünde algýlar. Sanatý kapitalizmin çeliþkili yapýsý içinde düzenlendiðini gizler ve
asýl gerçeðin toplumsal iþbölümü olduðunun görülmesini engeller. Sanatsal üretim de tarihsel olarak belirlenmiþ maddi üretimin bir ürünüdür. Tarihsel geliþim içinde ortaya çýkan her toplumda, toplumlar sýnýflara bölündüðü için üretim tarzý, deðiþim tarzlarý
belirleyicidir. “Bu görüþ açýsýndan, bütün toplumsal
deðiþimlerin ve politik devrimlerin ereksel nedenleri,
insanlarýn kafalarýnda, insanlarýn sonsuz gerçeði ve
adaleti daha iyi kavramalarýnda deðil, ama üretim ve
deðiþim tarzýndaki deðiþmelerde aranmalýdýr.”
(Marks-Engels Seçme Yapýtlar, cilt 3, s.161) Sanatta
bu deðiþimler “her söz konusu çaðýn dönüþümün eðitimini yansýtan gerçekliktir. Dolayýsýyla çaðýn ve toplumun ‘gereksinmelerini giderebilecek’ hale getirilen
‘metalar’ gibi farklý ‘biçimler’ alýr. (s.163) Sanatta
toplumsal ihtiyaçlara cevap veren maddi bir pratiktir.
Sanat aldýðý biçim farklýlýklarýyla toplumsal gereksinmelere cevap vererek var olur. Sanattaki deðiþim
ve dönüþümde üretimin deðiþip dönüþümüne baðlýdýr. “Kapitalist üretim yöntemini tarihsel baðlantýsý
ve belirli bir tarihsel dönemdeki kaçýnýlmazlýðý içinde ve bundan ötürü, kaçýnýlmaz çöküþüyle birlikte
göstermek...” (s.160) Bu tarihsellik içinde sanat ve
sanat pratiði tarihsel anlamýný bulur. Ve sanat pratiðinin dönüþtürülmesi anlam kazanýr. Sanat bu tarihsellik içinde anlaþýldýðýnda, o tarihsel tanýklýðýnýn yanýnda üretildiði dönemin ideolojik bakýþ açýsýný da yansýtýr. Örneðin Sovyetler Birliðinde resim sanatýnda iþçilerin iþverenleri süpürüp çöpe atmalarý temasý tarihsel tanýklýðýn yanýnda tarihsel ilerlemeye göre ayarlanmýþ sýnýfçýlýk anlayýþýný da yansýtýr.
O halde ‘ürünün önce üreteni sonra tüketeni köleleþtirdiði’ kapitalist üretim biçimi yerini toplumsal
üretime býrakacaksa, toplumsal iliþkilerin dönüþtürülmesi gerektiði gibi sanat pratiðininde dönüþtürülmesi
Yaz ‘10
gerekir. Bu dönüþüm “politik egemenliðin
kültür tekelinin ve zihinsel önderliðin” yýkýlmasýndan baþka bir þey deðildir. Kapitalist iþbölümünün getirdiði ayrýmlarý ortadan kaldýrarak bugünün tüketicisi konumuna itilmiþ
insanlarýn tekrar üretici kýlan bir dönüþüm sanatý gerçek iþlevine kavuþturur. “Toplumun
her üyesine yalnýz maddi bakýmdan ... deðil,
ama herkesin bedensel ve zihinsel yetilerini
özgürce geliþtireceði ve kullanacaðý bir yaþam saðlamanýn olanaðý- bu olanak þimdi ilk
kez vardýr ama vardýr.”
Yaþamý bu maddilikle tanýmladýðýmýzda,
sanatý bir ideoloji pratiði ile sýnýrlayamayýz.
Sanat ele aldýðý konuyu, belli bir aný sabitleþtirerek konunun kurgusu içinde verir. Onu tarihselleþtirerek onun dýþýnda konumlanýr ve
bunu tüm boyutlara yansýtýr. O alýcýsýný ve izleyicisini vb. Etkisiyle yönlendirebilir. Örneðin Hatýrla Sevgili dizisi izleyicisinin o dönemin yayýnlarý edinme yönünde etkilemiþtir.
Sanat bilimsel bilgi de veremez, ki ya o zaman sanat bilimi bir eyleyiþ aracý haline gelir.
Ki o zamanda pratik iliþkiden söz etmek gerek, dolayýsýyla sanat bilimsel bilgi de veremez. Bilimin ortaya çýkardýðý bilimsel gerçeklere yönlendirebilir. Tarihsel dönüþümün
motoru sýnýf savaþýdýr. Sanatta bu savaþýn bir
parçasýdýr. Dolayýsýyla sanatta dönüþtürme
mücadelesinin bir parçasý olarak görülmelidir. Ayný þekilde sanat gerçekliði, bir üretim
biçimi olarak çözümlenerek sanatýn alt yapý
üst yapý iliþkisi ve bu düzeylerin etkisi kavramlaþtýrýlarak açýklanmalýdýr. Marks, Engels’in ‘Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm’ yapýtlarýnda proletarya için söyledikleri
“Bu iþin tarihsel koþullarý ve böylelikle doðasýný anlamak, þimdi baský altýnda bulunan
proletaryaya, baþarmaya çaðrýldýðý bu önemli
koþullarý ve anlamý üzerine eksiksiz bilgi vermek, bu proleter hareketin teorik dýþavurumunun, bilimsel sosyalizmin ödevidir.” (sy.
81) sözünü þöyle çevirebiliriz: Sanatýn tarihsel koþullarýný ve bu koþullar içinde maddi
pratik varoluþ biçimlerini onun düzeyler arasýndaki iliþkisi, etkisi, ideolojisi ve politika iliþkisi üzerine bilgi vermek, proleter hareketin teorik ödevidir. Bu ödev yerine getirildikçe sanat tanýmý geliþtirilerek, büyük iddiasý
doðrultusunda bildiði gibi yapmaya devam edecektir.
Önsöz’ün beþinci yýlýný kutluyor, bundan
sonraki çalýþmalarýnda baþarýlar diliyorum.
Yaz ‘10
5 YAŞINDA...
İnsanlığın kurtuluşunu hedefleyen sosyalizm büyük bir
eserdir, bu da onun ÖNSÖZ’üdür diyerek çıktık yola...
Yürüyüş sürmekte...
95
DÜNYA TİYATROLAR GÜNÜ
Hey oradakiler…
Yurdumun dört bir yanýnda sahnelere çýkan meslektaþlarým, sahne gerisinde alýn teri döken yaratýcý dostlarým;
Ankara, Adana, Antalya, Diyarbakýr, Ýzmir, Ýstanbul, Trabzon, Erzurum, Tekirdað’da el ele tutuþan kardeþlerim Dünya Tiyatro günümüz kutlu olsun.
Yer yüzünün her köþe bucaðýnda seyircilerini selamlayan yol arkadaþlarým Güney Afrika’da, Mozambik’de,
Küba’da, Çin’de, Japonya’da, Almanya ve Ýngiltere’de, Ýran, Irak, Filistin’de amansýz direnen kardeþlerim Dünya
Tiyatro günümüz kutlu olsun.
Size bu kutlama metnini “2010 da Avrupa Kültür
Baþkenti” ilan edilmiþ bir kentin tiyatro salonlarýndan yoksun býrakýlmýþ, seyircisi ile oyuncusu ötekileþtirilmiþ, yoksullaþtýrýlmýþ, kimsesizleþtirilmiþ, karmaþanýn ve koca bir
yalanýn esiri haline getirilmiþ Ýstanbul’dan yazýyorum.
Sevgili meslektaþlarým,
Benim ülkemde yalan, gündelik kandýrmacanýn, göz
boyamanýn, sýradanlaþtýrmanýn, hiçe saymanýn adýdýr.
Benim ülkemde talan, ortak deðerlerimizi emperyalist tekellere ve yandaþ cemaat örgütlerine pazarlamanýn adýdýr.
Benim ülkemde Barýþ-Eþitlik-Özgürlük, yalnýzca
kuþlarýn kanatlarýnda gökyüzünde dolaþýr.
Benim ülkemde hak, hukuk, baðýmsýz yargý ve yasalar önünde aynýlýk ayaklar altýndadýr.
Benim ülkemde, son yedi yýlda insanlarýmýn yüzde
yirmisi yoksullaþmýþ, iþsizlik ayný oranda çoðalmýþtýr.
Benim ülkemde Eðitim-Saðlýk-iletiþim ve onlarca kamu alaný özelleþtirilmiþ, sistemler teslim alýnmýþtýr.
Benim ülkemde iþçi ve çalýþan haklarý gasp edilmiþ,
örgütlenme özgürlükleri yasalarla bastýrýlmýþtýr.
Benim ülkemde tarým emekçileri, köylüler hiçleþtirilmiþ, emperyalist dayatmalara kurban edilmiþtir.
Benim ülkemde din, bezirganlarýn elindedir ve aydýnlýða, barýþa ve eþitliðe karþý patlamaya hazýr bir silah haline getirilmiþtir.
Benim ülkemde, halklar arasýna ayrýlýk tohumlarý ekiliyor, insanlarýmýn topluca ülke dýþýna sürgün edilmeleri
konuþuluyor.
96
“Açýlýmlar” adý altýnda ne olduðu bile anlaþýlmayan
kampanyalar yürütülerek toplumumuz suskunlaþtýrýlýp, tek
tip haline dönüþtürülmeye çabalanýyor.
Ülkemde halen tiyatro salonlarý, kültür merkezleri yýkýlýyor.
Ülkemde oyunlar, yazarlar, çizerler yasaklanýyor, davalar açýlýyor.
Devlet Tiyatrolarý, Opera Bale ve Senfoni için, siyasi
iktidarýn kirli emelleri açýða çýkýyor. Bu köklü kurumlarýn
özelleþtirilmesi için komisyonlar kuruluyor.
Müzelerimiz, kütüphanelerimiz ayný sona doðru iteleniyor.
Dünya insanlýðýnýn ortak mirasý olduðuna inandýðýmýz kültürel kalýtlar, paketlenerek
alýnýp-satýlabilinen metalar haline dönüþtürülüyor.
Tüm sanat alanlarýndaki yaratýcý dostlarýmýzýn özlük
haklarý, gasp edilmiþ durumdadýr.
Özel, amatör, belediye tiyatrolarý; üniversite tiyatrolarý, tarihimizin en kötü yýllarýný yaþýyor.
2010 da “Avrupa Kültür Baþkenti” ilan edilmiþ Ýstanbul’dan görülenler yalnýzca bunlar deðil elbet.
Ülkemin tüm sanatsal yaratýlarýna uygun tek mekaný
Atatürk Kültür Merkezi, rant avcýlarýnýn kirli çýkarlarýna
kurban ediliyor.
Kentlerimizin kültürel dokularý üstünde, “dönüþüm”
adýyla paylaþým hesaplarý yapýyorlar.
Bir arada yaþama geleneklerimiz, çýkar uðruna budanýyor.
Kimilerimiz yalan týkýnmak için padiþah özentilerinin
sofralarýnda baðdaþ kurarken, kimilerimiz yüreklerini iþçilerin , emekçilerin verdikleri onurlu mücadelenin yanýna
katýyorlar.
Biliyoruz ki; ülkemizin üstünde çoðalan bu kara bulutlar bir gün yok olacak ve hepimiz insanlýðýn yaktýðý büyük bir meydan ateþiyle birlikte ýsýnacaðýz.
Barýþ hepimizi için,
Eþitlik hepimiz için,
Özgürlük hepimiz için olduðunda, sahnelerimizden
çoðalan alkýþlar alkýþlara karýþacak.
Önümüzde uzun bir yol ve daha haykýrmamýz gereken binlerce sözcük var.
Yaþasýn Dünya Tiyatro Günümüz.
Yaz ‘10
Tarih nehir gibi akıyor. Kimi zaman çağıldayan şelaleye dönüşüyor ve metrelerce yüksekten patlayarak değiyor yatağına… Kimi zaman
menderesler çizerek, boz bir yılan gibi kıvrılarak
akıyor zamana…
İlkel komünalden günümüze, insanlık nehri
menderesler çizerek, uçurumlardan atlayarak
bugünlere geldi…. Ne zaman ki insanlık
mücadeleden doğurdu kendini, sanat da hep
onunla beraberdi. Bugün küçük bir kızın
umudunu mağara duvarlarında, Roma’da bir
kölenin hayallerini bir rölyefte, Avrupa’da bir
serfin düşlerini bir renkte, fabrikada bir işçinin
yarınlarını bir notada saklı bulabiliyorsak; bu
mücadele ve sanatın yoldaşlığının eseridir. Yeter
ki bakmasını, yeter ki duymasını, yeter ki hissetmesini bilelim! Günümüz toplumunda her şey
gibi sanat da bir meta haline geldi. Bu yozlaşmış
zamanda, günümüzün çarklarında ezilip yok
olmak yerine; o büyük nehri, doğru yatağa akıtmak, yarının insanının tohumlarını bugünden
atmak, tarihi ve insanı değiştirmek, özgür bir
dünya için bizimle bir olup üretmeye sen de var
mısın? Yarınlar uğruna, emeğin kavgasında,
sanatınla yer almak istiyorsan sen de aramızda
olmalısın…
Mart Kültür Sanat ve Düşünce Derneği
Yaz ‘10
97
İtfaiye İşçilerinin Sergisine Ziyaret
Bir haftadır Taksim Gezi Parkı’nda hazırladıkları
sergi ile mücadelelerini devam ettiren İtfaiye işçilerini
Ayışığı Sanat Merkezi olarak Devinim Tiyatro
Atölyesi, Grup Emeğe Ezgi ve Şair Ruhan Mavruk
birlikte ziyaret ettik.
Güzel bir tesadüf oldu. İtfaiye işçilerine destek
için bağış kutusuna para atmak için gelen küçük bir
kızın adı da Ayışığı idi. Ayışığı olarak bu tesadüfe çok
şaşırdık. Küçücük bir kız çocuğu ama kocaman bir
yürek... Adı Ayışığı...
Dayanışmanın bir başka örneğini İtfaiye ve İski
İşçileri 2 Nisan’da Ankara’da gösterdi. Polis
barikatının hemen önünde tekel işçileriyle kurulan
mücadele birliğinin en güzel örneğini sergilediler
ÇADIRKENT
SERGİSİ
Ayışığı Fotoğraf Atölyesi olarak 78 gün
boyunca Tekel işçileriyle birlikte olduk. Onların
78 gün boyunca sürdürdükleri eyleme biz de
fotoğraf karelerimizle tanıklık ettik. Binlerce
fotoğraf arasından zorlanarak seçtiğimiz karelerden Tekel/Çadırkent adıyla bir sergi açtık. Aynı
zamanda sergimizi, Çadırkent’ten arda kalan dövizler, pankartlar, önlükler ve daha birçok anı ile
örnek bir Çadırkent kurduk Ayışığı’nın salonuna.
Sergimizi gezmeye gelenler istedikki biraz olsun
soluyabilsinler Sakarya caddesinde kurulan
Çadırkent’i…
Yine aynı sergi kapsamında 28 Nisan tarihinde bu kez direnişteki işçileri bir araya getirip
deneyimleri paylaşmak için davet ettik Çadırkent’imize. Tekel, Okmeydanı, İtfaiye, Marmaray,
Samatya, Çemen, ATV-Sabah, Amed tuğla işçileri... Bir çığ olup sokağa, eyleme akan işçi bölükleri, seslerini, soluklarını bir araya getirmişler.
Deneyimlerini paylaşmak, sonuçlar çıkarmak için
tartışıyorlar. Etkinliğe katılım yoğundu.
Adıyaman Tekel'den Mehmet Akbaba, İstanbul
Tekel'den Metin Arslan ve Suat ... , Beşiktaş
İtfaiye Baştemsilcisi Ayvaz Karakaya, Devrimci İşçi Komiteleri adına Ali Ekber Seven, Şair Ruhan Mavruk,
Marmaray işçisi Mikail Özkan konuşmacı olarak yer aldılar.
13 Haziran günü ise Gazi mahallesinde Gazi Ekin Sanat Derneğinin karşısına kurduk Çadırkent’i. Gün
boyu müzikle, şiirle ziyaretçilerle doldu park. Gün, ortaklaþa yapýlan kahvaltý ile baþladý. Kahvaltý sonrasý,
herkes söyleþilere koyuldu. “Çadýrkent”te gün, piknik havasýnda sohbetler, içilen sýcacýk çaylar ve öðle
yemeði ile sürdü. Ve sonra yine Emeðe Ezgi geldi. “Hava Döndü, Ýþçiden Ýþçiden Esiyor Yel” dediler. Kendi
ezgilerini seslendirdiler, onyýllardýr halkýn belleðinde yer etmiþ ezgileri getirdiler yeniden bize. Halaylar sürerken, dinleti yine Söz Veriyoruz diyerek bitti. Ama ne müziðe doyulmuþtu, ne þiirlere. Gazi gençliði, kendi
þiirleri ve kendi ezgileriyle geldi. Etkinlik, iþçi slaytlarýyla ve Bahara Ezgi’yle Emeðe Ezgi’nin klipleriyle
sürdü. Havanın kararmasıyla birlikte artık açık hava sinema gösterimine geçebilirdik. Saatler 21.00’i gösterirken, 87 yapýmý Çark filminin gösterimi baþladý. Ýþçilerin yaþamýný, sömürü düzenine onurlu
baþkaldýrýþlarýný ve Kazlýçeþme’deki büyük deri atölyelerinde yaþanan dramı anlatan film, günümüzün yaygýn
iþçi emekçi direniþlerine de ýþýk tutuyordu.
98
Yaz ‘10
ÞÝÝR ve
EDEBÝYAT
Ekin Şiir Atölyesi
Mücadele Birliği Platformu’ndan
UPS’ye Ziyaret
Gün boyu sıcak paylaşımlarla sürdü ziyaretimiz,
Diyarbakýr Tekel iþçisi, kendi Çadýrkent eylem günlerinden çýkardýðý dersleri anlatarak, UPS iþçilerinin de
mücadele ederek kazanacaðýna inandýðý belirtti. Þair
Ruhan Mavruk, “emekcanlar merhaba” diye baþladý
konuþmasýna. Bir iþçi çocuðu olarak kendi sýnýf kardeşlerine sahip çýktýðýný, her zaman onların yanında
olduğunu belirterek, “Kalmaya Dair” adlý þiirini iþçilerle paylaþtý. Grup Emeðe Ezgi ise söylediği marþlar
ve halaylarla grev çadýrýný canlandýrdý. Coþkunun
yoðunluðuna yaþandýðý ziyaretimiz iþçilerin her gün
saat 14.00’da yaptýðý slogan atma eyleminin ardýndan
sona erdi. Ýþçilerin sunduðu sýcak çaylarýn eþliðinde
yapýlan sohbetler, öðle yemeðinin sýcak paylaþýmýyla
daha da bir güzelleþti. Grev çadýrýnda içilen çayýn,
yenilen yemeðin tadýný hiçbir yerde bulmak mümkün
deðildir. Bir kez daha anlamýþ olduk bunu.
Yaz ‘10
99
Antep Ayýþýðý Sanat Merkezi’nde 20. yüzyýla
iz býrakan þairler ve þiirleri üzerine bir söyleyiþi yapýldý.
Program 30 Mayýs günü saat 15.30’da Nazým
Hikmet, Ciðerxwin, Mahmut Derviþ, Paul Eluard,
Mayakovski, Yannis Ritsos, Neruda, Aragon, Nizar
Qabbani’inin fotoðraflarýndan oluþan ve slaytta
Kürtçe, Türkçe ve Arapça þiirlerin okunduðu sinevizyon gösterimi ile baþladý.
Ardýndan söyleþiye geçildi. Söyleþinin açýlýþ
konuþmasýný yapan Þair Kazým Demir 20. yüzyýlýn
toplumcu sanat üzerindeki etkisinin dünyadaki çalkantýlardan olduðunu belirtirken toplumcu sanatýn
gerekliliðine de deðinerek sözü araþtýrmacý Mustafa Ercan’a býraktý.
Neruda, Nazým, Aragon, Mahmud Derviþ, Paul Eluard, Mayakoski, Yannis Ritsos’u anlatan ve
20.yüzyýla býraktýklarý izleri örneklerle zenginleþtirirken, Homeros destanlarýnýn nasýl bir çaðýn tanýðý
olduðunun, dönemine dair belge niteliði taþýdýðýnýn
önemine deðinerek, þairlerin birer þiirini okuyup
konuþmasýna son verdi.
Konuþmadan sonra Ekin Þiir Atölyesinin hazýrladýðý þiirler ilgiyle dinlendi. Ve söyleþiye devam
edildi. Edebiyat üzerine çalýþmalar yürüten Serdar
Ekmekçi, Arap edebiyatýný anlatý. Arap edebiyatýnýn Ýslami baskýdan dolayý ifade güçlüðü çektiðini,
ama ayný zamanda zengin duygu akýmýna sahip olduðunu söyledi. Acýlarýn coðrafyasý olmasýnýn bu
duyu zenginliðine yol açtýðýný belirten Ekmekçi, Arap halkýnýn dünya þairi Nizar Qabbani gibi bir çok
þairi de anlatýrken þiirlerinden de örnekler sundu.
13 Haziran Pazar Günü ise Nazım Hikmet ve
Ahmed Arif için anma etkinliği düzenlendi.
SÖZCÜKLER CAN YÜCEL’Ý ÖZLER
6 Haziran Cumartesi günü Gazi Mahallesi Ayýþýðý
Sanat Merkezi’nde tiyatro gösterimi ve devrimci sanat
üzerine söyleþi yapýldý.
Saat 16.00’da Tiyatro Simurg’un sahne almasýyla
baþlayan etkinlikte Mehmet Esatoðlu ve Bilgesu Ataman’ýn rol aldýðý “Sözcükler Can Yücel’i Özler” adlý oyun sergilendi. Can Yücel’in yaþamýndan kesitler aktarýlarak, onun dünyaya, yaþama, sanata bakýþý anlatýldý.
Sýk sýk alkýþlar alarak devam eden oyundan sonra
Tiyatro Simurg oyuncularýyla bir söyleþi gerçekleþtirildi. Tiyatro Simurg oyuncularý, Taksim Ayýþýðý Sanat
Merkezi’nden Songül Yücel, þair Ruhan Mavruk, þair
Nazým Akarsu’nun da katýldýðý söyleþide devrimci sanat, alternatif tiyatro ve þiir üzerine sohbetler yapýldý.
Etkinlik izleyicileri de oyun üzerine düþüncelerini aktararak sohbete katýldýlar. Ýþçi ve emekçilerin sanatsal etkinliklere çok az gidebildiklerini, devrimci sanatçýlar
ve kurumlar sayesinde tiyatro, müzik ve þiir dinletilerini izleyebildiklerini belirterek, Ayýþýðý Sanat Merkezi’nden baþka etkinlikler de beklediklerini söylediler,
Tiyatro Simurg’a baþka oyunlarýyla da onlarý semtlerinde görmek istediklerini belirttiler.
Yaðmurlu bir havaya raðmen etkinliðe gelenler Ayýþýðý Sanat Merkezi’nin sýcak çaylarý eþliðinde, yaklaþýk iki saat süren sohbetin ardýndan Tiyatro Simurg ve
Ayýþýðý emekçilerine teþekkür ederek ayrýldýlar.
2 Temmuz Sivas Anması
Tarih 2 Temmuz 1993... Sivas... Adý sazla, sözle,
ozanlarýyla anýlan þehir... 400 yýl önce haksýzlýða, ezilmeye, horlanmaya karþý isyana durmuþ Pir Sultan Abdal’ýn þehri... Ve sistemi içerden düzeltmeye çalýþanlara karþý, belleklerimize silinmez bir þekilde kazýnmýþ
“Bozuk düzende saðlam çark olmaz” gerçekliði... Bu
söze uymayýp Osmanlýya kapýlanan Hýzýr Paþa’nýn Sivas’a Vali olup Pir Sultan Abdal’ý astýrdýðý þehir...
Pir Sultaný anma þenliði için, dört bir yandan aydýnlar, sanatçýlar, semah ekipleri kalkýp gelmiþlerdi Si-
100
vas eline 93 yýlýnýn 2 Temmuz’unda... Amaçlarý Pir
Sultan’ý anmaktý sazla, sözle... Kimsenin hazýrlanan
katliam senaryosundan haberi yoktu. Etkinlikler düzenleniyor, yazarlar kitaplarýný imzalýyor, semah ekipleri
gösterilerini yapýyorken, bir yandan da sinsi sinsi katliam hazýrlýklarý yapýlýyordu. Her yýl olduðu gibi bu yýlda festival olaðan halinde sürerken Sivas sokaklarýnýn
yavaþ yavaþ büyüyen bir uðultu sarmaya baþladý. Bahane hazýrdý, dinsiz aziz Nesin’i Sivas’tan kovmak... Oysa asýl amaç Pir Sultan’ý bir kez daha asmaktý... Daraðacý bu kez Madýmak oteline kurulmuþtu... Boyuna geçirilen ilmek deðil alev ve dumandý... 35 insanýmýz yakýldý. Evet, doðru taþý atan, oteli ateþe veren insanlar
çember sakallý, cübbeli, gerici insanlardý. Peki onlarý oraya toplayanlar, harekete geçiren ve izin verenler kimlerdi?
Suçluyu bilenler her yýl olduðu gibi bu yýlda her
bir yandan otobüsler dolusu insanla Sivas’a Madýmak
Oteli önüne aktý bir kez daha lanetlemek için Sivas Katliamýný. Alibaba mahallesinde bir araya gelen kitle öfke dolu sloganlarýný haykýrarak Madýmak Otelinin önüne geldi dillerinde sloganlar, yüzlerinde öfke ile...
Yaz ‘10
Devinim Tiyatro Atölyesi’nden
Yeni Oyun
Yaþamak Görevdir Bu Yangýn Yerinde adlý
oyunla Devinim yaza merhaba dedi. Sivas’ta yaþanan katliamýn yýldönümü için hazýrlanan oyun,
çeþitli tekniklerin denendiði güzel bir çalýþma oldu. Katliamýn gerçek görüntüleri ile güçlendirilen oyunda kuklalarda kullanýldý. Ýlk gösterimin
ardýndan kimi eksiklerini de tamamlayarak gösterimlerine devam edecek oyunumuz.
Yaz ‘10
101
Halkýn Denizi Denizleþen Halkla Yürüyor
Yýllardýr ýsrarla yürütülen mücadele sonunda kazandý.
“Suçu ve suçluyu övmek” gerekçesi ile sürekli yasaklandý Denizleri Kadýköy Meydanýnda anma mitingimiz. Ama biz ýsrarla 2005’de Harbiye Açýk Hava Tiyatrosundan ilan ettiðimiz Halkýn Denizi Denizleþen
Halkla þiarýmýzý her yýl bir baþka yerden devam ettirdik. 2006’da Ankara’da mezarbaþý anmasýnýn ardýndan
Abdi Ýpekçi Parkýnda yaptýðýmýz mitingle, 2007, 2008, 2009’da Kadýköy’de miting baþvurularýmýz reddedilmiþ olmasýna raðmen kitlesel basýn açýklamalarýmýzla Denizlerin bayraklarýný dalgalandýrdýk.
1 Mayýs Taksim zaferinin ardýndan 6 Mayýs anmasýný yapmak daha da anlam kazandý bizler için. Tüm
gücümüzle yüklendik. Ve sonunda ýsrarýmýz kazandý. Kadýköy’de yapmak istediðimiz mitingin önündeki engel kalkmýþ oldu. Kitlesel ve coþkulu bir 6 Mayýs mezar baþý anmasýndan sonra 8 Mayýs’ta gerçekleþen Denizleri anma mitingimiz BDP Van Milletveki Özdal Üçer, Tekel iþçisi Metin Aslan, sanatçý Ýlkay Akkaya’nýn
desteði ile daha da güçlendi. Mücadele Birliði Platformu bileþenlerinin söz aldýðý miting Grup Emeðe Ezginin coþkulu ezgileriyle sonlandý.
bir çığlık bir ölüme kavuştu...
Üç nehir bir denizle buluştu...
Dün bugün ve gelecekte
Denizlereakan nehirlere selam olsun
Grup Emeğe Ezgi
BDP Van Milletveki Özdal Üçer
102
İlkay Akkaya
Yaz ‘10
Yaz ‘10
103
Mitat Yıldırım
1 Mayıs 2010 Türkiye işçi ve işçi sınıfı emekçileri
için bir kazanım olarak tarihe geçmiştir. Çünkü Taksim
Meydanı 33 yıl aradan sonra işçi emekçi ve emek dostlarına açılmıştı. Bundan dolayıdır ki, bu 1 Mayıs önemliydi ve sınıf hareketi bu yıl içerisinde sıçrama yapmıştı. Bu da bizim adımıza bir kazanımdı. Bence bütün
sınıf orada olmalıydı. Ben de kendi adıma oradaydım
Taksim emekçilere açılmıştı. Evet bu uğurda canını
verenleri mücadele edenleri, emekçiler ve işçi sınıfı da
unutmamalıydı ve unutmadı, oradaydı. Onları hatırlama, unutmama adına ben de oradaydım. Çünkü onların
mücadelesi olmasaydı Taksim Meydanı bizlere açılır
mıydı? Bence hayır. Sınıf için mücadele eden canlarını
verenler, cezaevlerine girenler olmuştu. Herkes meydanda olmalıydı. Olmadı. işçiye liderlik edenler, işçinin
önünde olması gerekenler yine görevlerini yerine
getirmediler. Getirmekten yana da bir gayretleri olmaz.
Çünkü sınıfının gücünü bilen emekçileri, onlar da
ülkeyi yönetenler gibi istemiyorlardı. Gücünü bilen bir
sınıf, dayanışmayı yaratmaya çalışan bir sınıf, hem
ülkeyi yönetenler için hem de sendikalar ve sendika
patronları için dert olur. Verdikleriyle yetinen,
götürdükleri yere giden sınıf bilinci yerleşmemiş işçiler lazım ki, rahat bir hayat sürsünler.
Bugünkü işçi emekçi sınıfının liderlerine baktığımızda çoğu korkak, işçisine kapıyı bile açmayan,
işçisinin mücadelesini balkondan izleyen; işçi sınıfı ve
emekçilerin dayanışma gününde sınıfına ihanet eden
konfederasyon yöneticilerinin olduğu bir dönemde
meydanın bizlere açılması ne kadar manidar. Bu da
korkakların bir kazanımı olsa gerek. Çünkü yakın bir
dönemde sınıf bir silkelenme yaşamış; üzerindeki ölü
toprağını atmıştı. O nedenle işçi hareketinin daha ileri
gitmemesi için sermaye yanlılarının ve bekçilerinin bir
stratejisiydi; yani kısaca bir sus payıydı. Ve işçi sınıfını
yönetenlerde buna ayak uydurdu. Bir tarihi günü sönük
geçirmek için ellerinden geleni yaptılar kendi bayramımıza ihanet ettiler. Bu meydan için yıllarca
mücadele eden, canını veren cezaevlerine girenler
adına, kendi işçisini yalnız bırakan polisin coplamasını,
gaz sıkmasını, işçinin kendi evi olduğu söylenen
binanın balkonundan izleyen bir sendika başkanın
konuşma yapması ne kadar doğruydu. Ve işçiler
kardeşler bunu yaptırmadı. Bizler için günün anlamlı
olayı buydu ve biz biliyorduk ki, ölümün değerini
artıran ölmek değil neden öldüğünü bilmektir.
İşçi sınıfı kendi kazanımlarını sağlayan, sınıfı için
canlarını bile veren sınıf liderlerine ihanet etmedi.
Kendilerinin sömürülmesini kolaylaştıran sendika
patronlarını konuşturmayarak o konuşma kürsüsünün
gerçek sahibinin kendileri olduğunu göstererek ve
gerçek sendikacıların nasıl olması gerektiğini
öğreterek, 26 Mayıs için de mesajını göndermiş oldu.
Ve biz şunu da biliyoruz ki, korkakları bir tek yanındakiler hatırlar. Ama cesurları bütün herkesi ve tarih
bile unutmaz. Çünkü cesaretliler mücadele eder,
savaşır, korkaklar ise cesurların kazandıklarıyla sevinir,
övünür.
ORADAYDIM
Arabalara binilip de yollara çýkýldýðýnda
Yollarýmýz kesilip de otobüslerimiz durdurulduðunda
AKP önünde toplanýp sloganlar atýldýðýnda
Gece olup da kapalý spor salonunda
kapýlar üstümüze kapatýldýðýnda
BEN ORADAYDIM
Ýnsanlarý kýsým kýsým bölüp de ayýrdýklarýnda
Bir kýsmý ABdi Ýpekçi parkýnda toplanýp
Bir kýsmý AKP’nin önünde sýkýþtýrýldýðýnda
Beþ kilometrelik yol dört saatte yürütüldüðünde
BEN ORADAYDIM
Gazlar sýkýlýp, coplar kullanýldýðýnda
Ýnsanlýk unutulup, insanlara tekmeler atýldýðýnda
Ekmeðini isteyenin insandan sayýlmadýðýnda
Zor kullanýlýp da havuzlara itildiðinde
BEN ORADAYDIM
Daðýldýlar sanýp da saldýrýlar yumuþadýðýnda
Herkes bir tarafa daðýlýp kaçýþtýðýnda
Telefonlara sarýlýp da arkadaþlar arandýðýnda
Son bir gayretle Türk-Ýþ in önünde toplanýldýðýnda
BEN ORADAYDIM
Toplanmýþýz biz ülkemizin farklý yerlerinden
Tek bir davamýz vardý oda geleceðimiz
Kaybeden sadece biz deðil, iþçi- memur hepimiz
Belkide bizden sonraki neslimiz
Þimdi biz açlýk grevindeyiz yemedik içmedik ve
BEN ORADAYDIM
Görüþmeler yapýlýp kararlar alýndýðýnda
TEKEL iþçisi alýnan kararlardan
memnun kalmadýðýnda
Caddeye sokaða çadýrlar kurulduðunda
Umutsuzluðun yerini umutlarýn aldýðýnda
BEN ORADAYDIM
Eylemler yapýlýp mitingler olduðunda
Davalar açýlýp mahkemelere sunulduðunda
Mahkemelerden güzel kararlar çýktýðýnda
Evlere dönmek için çadýrlar kalktýðýnda
BEN ORADAYDIM
Mitat Yýldýrým / Denizli Tekel
1 MAYIS 2010 TAKSİM
BEN DE ORADAYDIM
104
Yaz ‘10
Aynur Erbaş /Adıyaman Tekel
Hey gidi Tekel hey!
Seninle olduk hem ağa hem bey
tanışmamız bir tesadüften ibaretti
Tarih 15 şubat 1993
İşbaşı eylemimiz gerçekleşti
Hani tütüne yabancı değildik
Eskiden tütün üreticisiydik
Bütün aile sene sonu tekele baktı
Şimdi içer olduk kanımızı çekti kaskatı
Dışardan bize ibretle baktılar
Boşalan cebimizdeki paraları saydılar
Oysa evde çoluk çocuk perişandılar
yine de halimize şükrettik
Ekmek kapımız diyerek
önünde saygıyla eğildik
Dokuz yıldan sonra
memleketten attılar
Malatya'ya sürgün ettiler
İnanın dostlar burada da rahat bırakmadılar
Gidin dediler başımızdan
Bize ne sizin ekmeğinizden aşınızdan
Sonunda bizi delirttiler
Psikologlar getirdiler
bizi sonumuza doğru ..... yürü
bu da fayda etmedi
Derken bir eylemdir tutturduk
Geceleri nöbete durduk
O da yetmedi kendimizi yollara vurduk
Ne Adana ne Tokat ne de kaldı Ankara
Ankara'da dönen dolaplar üstümüzde kapkara
Hep bir ağızdan söyledik
Ankara'nın taşına bak
Gözlerimin yaşına bak
Ama nafile hiç bakan olmadı
Yaz ‘10
kimse bu derde deva bulmadı
Şimdi sürmek isterler İstanbul'a
İşin yoksa düşün kara kara
Nerden çıktı başımıza bu bela
Düşmüşüz bir kere dara
Halimizi kim sora
eskiden olsa taşı toprağı altın derdik
Hemen çeker giderdik
Ama altınlar hep çalınmış
Toprağıda gitmiş geriye taşı kalmış
haydi ayıkla pirincin taşını
Mevlam silsin gözünün yaşını
Nereye vurursan vur başını
Hey gidi tekel hey
Eskiden paşaydık vezir ettin
kaayı yemişiz şimdi elaleme rezil ettin
İnan dostlar üzüntüm bununla kalmıyor
Memleket köşe bucak satılıyor
İşleyen fabrikalar kapatılıyor
Zaten işsizlik sınırı aştı
Etrafı sardı hırsız kapkaççı
Yarın bizden de katılır bir kaç
Yediğimiz ekmek boğazımızda büyümedi
inme gibi başımıza indi
Sürgünlerin yolu dumanlı
giden mi iyi olur yoksa kalan mı
Bir meçhulün içindeyiz
kimse sormaz ne haldeyiz
elden birşey gelmez
Sonumuz hayrola deriz
Eğer çözüm gitmekse çeker gideriz
Üzülürüm umudu olmayan yarınlara
Nasıl elvada derim ekmeğimizi
bölüştüğümüz dostlara
105
Aynur Erbaş /Adıyaman Tekel
Biz kadınlar
Bir kadın tanıdım, önce annemdi
Sonra anladım, o her yerdeydi,
Tarlada, fabrikada, sıcacık bir şefkatle
Direndi, ezilmelere, törelere,
Bazıları da, canıyla ödedi bedeli.
Kadınlar, kapandı fabrikalara,
Yandı Newyork'ta
Adının ne olduğu, kimin umurunda,
O kadındı ve direniyordu yaşam boyunca,
Bir kadın tanıdım ben Ankara'da
352 gün direnen Emine Aslan,
Onuruyla, yılmadan, hem de patrona
Çok kadın tanıdım, tekelde, sigarada
55 gündür beraberiz Ankara'da karda ayazda
Hakkımızdır dedik başladı kavga
Ne cop kaldı ne su ne biber gazı
Yılmadık, Abdi İpekçi Parkında
Kadınlar tanıdım, ölümü göze almış,
Açlık grevinde ön sırada
3 gün yetmez diyorlar 1 gün daha
Kadınlar tanıdım, gelenler oldu çadırlara
Kimisi ev hanımı, memurda var işçide
Hepsi emekçi emekten yana
Her yerdeyiz biz bizsiz olmaz hayatta
Bir parça ekmeği bölüşmeyi de biliriz
Karanlığı aydınlatmak için mum yakmasını da
Bize direnmesinler daha
Bize adandı, Tekel kadınlarına
8 Mart kadınlar günü, emekten yana
Gurur duymak hakkımız, bu yıl yüzüncü yılında
Şehitler verdik, bedeller ödedik
Ama hep direndik
Selam olsun direnişimizden
Tüm dünya kadınlarına
Onuruyla direnen, barış ve özgürlüğü
Hep ananlara
Umut olsun direnişimiz
Kutlu olsun 8 Mart emekçi kadınlar günümüz
106
Yaz ‘10
Demokrasi çadırı
Türk-İş önü Sakarya cad. Ankara
Direnişin 59. Günü
Siz ne anlarsınız çocukların ninnilerinden
Oysaki çocukların gözlerindedir dewrim
Çığlıklar vardır gülen gözlerinde çocukların
Ey yoldaşlar, hewallar koşun çocukların gözlerindeki güneşe
Ağlayanı güldürebilmektir dewrim
Tutabilmektir Kürt çocukların fırlattığı taşı
Oynayabilmektir yağlı kurşunların üzerinde
Bütün annelerin memesini paylaşabilmektir DEWRİM
Adıyaman Tekel İşçisi İmam Bakır
11.02.2010 saat: 15.50
TEKEL İŞÇİSİ
Halil Aktaş (Bitlis tekel işçisi)
Alınteriyle kazanmayı seven
Yetim hakkı nedir bilmeyen
Devlet malı hepimizindir diyen
Kahramandır TEKEL işçisi
Sakın kimse uğraşmasın
Yiğittir tekel işçisi
Küçük düşürmeye çalışmasın
Onurludur TEKEL işçisi
Dayanışmayı gösteren, öğreten
Paylaşmayı dosta düşmana gösteren
Ekmeğini bölüşen sevgisini veren
Direnişin simgesidir TEKEL işçisi
Direnmek nasıl olurmuş
Hak nasıl alınırmış
Mücadele nasıl yapılırmış
Öğretir insanlara TEKEL işçisi
Yazdım yine birkaç kelam iki cümle
Yaptıklarımız ders olsun tüm aleme
Gitsek bu uğurda meçhule
Ölümü göze alır TEKEL işçisi
Yaz ‘10
107
Adıyaman Tekel’den Fatma
Yürüdük güneşi ellerimizde tutarak
Yürüdük yüreğimizle haykırarak
Biliyorum yakacak yakacak
Hain ellerin emelini
Yan gelip yatanların
Yetim hakkı çalanların
Bir tokat gibi yüzüne çarparak
Yürüdük ayaz gecelere inat
Yürüdük cesaretle, hoyrat
uzak düşlere yelken açarak
Dört bir yandan geldik
Umut olduk, dost olduk
Bir can, bir baş olduk
Bıraktık çocuklarımızı ağlayarak
Yürüdük sütümüzü toprağa sağarak
Çalınan yarınlarımızı almaya geldik.
Nasırlanmış ellerimiz
Sadaka değil iş ister
Kömür değil, bacası tüten ev ister
Umut ister, düş ister
Yürüdük telaşsız ve kararlı
Güneşi doğurtacak sabahın şafağı
Saltanatının çukurdadır bir ayağı
Yürüdük İstanbul'dan, Batman'dan
Bitlis'den, Hatay'dan
Ne rengimiz engel ne dilimiz
Ne dinimiz engel ne künyemiz
Emek bizim davamız
Onurlu yaşamaktır
Gülen çocuklar bırakarak hayata
Yürüyeceğiz aydınlık yarınlara
108
Yaz ‘10
Diyarbakýr çadýrýna gittiðinizde sizi karakalem resimler ve karikatürler karþýlar. Bu çizimler Diyarbakýr Tekel’den Mehmet Karataþ’a
aittir. Onu her zaman elinde kaðýdý ve kalemi
çadýrýn bir kenarýna çekilmiþ çizerken bulurduk.
Konusunu Çadýrkent’in ayrýntýlarýndan alýyordu. Eyleme tanýklýðýný çizgileriyle yapan Mehmet Karataþ sonunda çizimlerle Çadýrkent’in
güncesini ortaya çýkarmýþ oldu. Diyarbakýr çadýrýnda sergisini açtý. Bu sergiden birkaç kareyi
sizinle paylaþmak istedik.
Yaz ‘10
109
Selah Özakın
geceleri yazılamaya çıkamıyorsan
ne var bunda
sarı tütün
biber gazı yeyince çöküp kalıyorsan
tütün sarısına tutuklanmış işçi kızlar var ya
havaya kaldırdıkları narin nasırlı yumruklarıyla
ne güzel gülüyorlardı bugün
dopdolu senin anlağın be
yaz
anlat anlamayı isteyene
bekleyene
bir delikanlı seçtim kalabalığın arasından
yaşlı bir adam sonra
bir de dişiliğine öfke iliştirmiş pek güzel bir kız
sınırsız sevinç vardı hepsinin gözlerinde
hesapsız başkaldırı
ölümüne coşku
o an
aklıma düştü birden
Kavel grevini resmetmiş Hasan Hüseyin
Korkmazgil’in öfkeye inancı
dedim ki kendime
durma yolcu
söyle söylenmesi gerekenleri
yaz
haykır
aktar güne
yarına
boynuna borçtur bu mirasın mayası
çoraklaşan toprağa serp
paylaş
ne olmuş bir kurşuna hedef olmadıysan cephede
dövüşürken
ne olur şimdi koşamıyorsan
korsan eylemci olamıyor
de ki direnmek çok güzeldir hemşerim
bizi biler
çelikleştirir
ama zaten
böyle zorluklarla yüzleştiğimizde
biz
bizizdir
ah benim can dostum
kapı komşum
hemşerim
durma
susma
söylenmesi gerekeni söyle
öğren artık dünyalı sınıfdaşım
kaldır yumruğunu
haykır be
ah benim uzun erimli düşüm
dileğim
biliyorsun sevdiceğim
ne kadar susarsak
o kadar gecikir devrim
23:09 / 04 02 2010
110
Yaz ‘10
Halil Askar (Tekel işçisi bir kadının eşi)
Yoldaşlarımı gördüm
ve... adına serhıldan dedim
Yoldaşlarımı gördüm
Kızılay'ın Sakarya'sında
Sıraya dizilmiş çadırlarda
bağlamışlar kafalarına beyaz bantları
Kadını erkeği çoluğu çocuğu
onlar değil yüzler değil binlercesini
direnişi anlatıyorlardı
emeği, onuru anlatıyorlardı
elli beşinci günde
ilk günmüş gibi
siyah kurdaleler bağlamışlar başlarına
sevdalarını anlatıyorlar
direnişlerini anlatıyorlar
tabanı uyandırıyorlar
sesleniyorlar, haykırıyorlar
ve sol yumruklar havada
hep bir ağızdan
ölmek var dönmek yok
diyorlar
Türk-iş'in konferans salonunda
Yoldaşlarımı gördüm
yoldaşlarımı gördüm
Yoldaşlarımı gördüm
Türkiş'in konferans salonunda
onlar daha da farklı
Yaz ‘10
Türkiye'nin dört bir köşesinde
111
05.02.2010
MEHMET BENGÜ
TOKAT TEKEL İŞÇİSİ
VAZGEÇMEM
Zay oluyor emeklerim, değerim,
Varsın yansın bu bedenim ciğerim,
Sadece hakkıma boyun eğerim,
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Özlük haklarıma kazık attırmam
Onurumu pazarlarda sattırmam
Emeğin aşına zehir kattırmam,
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
4C denen illet beni alacak
Sefalete, köleliğe salacak,
Vicdansızlar bana ağa olacak
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Davamız kucaklar burada herkesi,
Alevisi, lazı, kürdü, çerkezi,
Kızılay’dır açılımın merkezi,
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Yasal mücadele hakkımdır benim,
Haram yiyenlerden değil ki tenim,
Emek deryasında yüzecek gemim,
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Tekelcidir karanlığın ışığı
Türkiye sevdası ekmek aşığı
Biz olmayız Amerikan uşağı
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Ankara’dan gelir bize azıklar,
Davadan dönene olsun yazıklar,
Kanımı emiyor kanı bozuklar
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
Bal İbrahim güzelden alır hazı,
Kalbimize kurduk baharı yazı,
Vız gelir jop, soğuk su, biber gazı,
Bu yol bana ölüm olsa vazgeçmem.
24.01.2010
112
Yaz ‘10