6 İnovatif üretim stratejileri 6.2 Geri dönüşüm stratejileri

InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
6
İnovatif üretim stratejileri
6.2
Geri dönüşüm stratejileri
Anahtar kelimeler: Geri dönüşüm, yeniden kullanım, atık
Öğrenme Hedefi
Bu modülün amacı, özellikle yeni ürünler/hizmetler geliştirirken geri dönüşümün
ne kadar önemli olduğunu anlatmak. İşletme açısından baktığımızda, geri
dönüşüm, üretim maliyetlerini azaltmaları, kaynakları korumaları, çevreyi temiz
tutmaları konusunda firmaları teşvik etmek için gerekiyor.
Bu bileşeni okuduktan sonra
-
Firmada nasıl geri dönüşüm yapacağınızı
Atık akışınızı analiz ederken hangi faktörleri dikkate almanız gerektiğini
Hangi adımların izlenmesi gerektiğini
Geri dönüşümün faydalarını
öğrenmiş olacaksınız.
Bu modülü tamamlamanız yaklaşık 20 dakika sürecek.
Giriş
Son iki yüzyıl içinde yaşanan nüfus artışı mal ve hizmet talebini arttırdı ve nüfusun belli
coğrafi bölgelerde yoğunlaşmasıyla daha fazla iş ihtiyacı doğdu. Kalabalık kentlerdeki yoğun
nüfus, doğal kaynaklara doğrudan baskı yapıyor ve beraberinde atık bertaraf sorunlarını da
getiriyor. Ekonomik büyüme kalkınmayı sağlayan en önemli araçlardan biri ancak ekonomik
büyüme için doğal kaynakların çıkarılması ve ürüne dönüştürülmesi gerekiyor. Bu durum da
çok büyük miktarlarda doğal kaynağın kaybolmasına neden oluyor. Hammaddelerin giderek
azalması uzun vadede ekonomik durgunluğa neden olabilir. Uzun vadeli kalkınma için
kaynakların dikkatli ve verimli bir biçimde kullanılması gerekiyor ve bu da ancak geri
dönüşüm ve yeniden kullanımla sağlanabilir. Geri dönüşüm ve yeniden kullanım sayesinde
çevresel maliyetler azaltılabilir ve doğal kaynakların tükenmesi ertelenebilir.
Günümüz dünyasında geri dönüşüm hem halk hem de ekonomi büyük önem kazandı. Bu
modülde de geri dönüşümün ekonomi açısından öneminden bahsedeceğiz.
01.08.2015
1/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
Günümüzde pek çok firma ve birey daha iyi geri dönüşüm alışkanlıkları ediniyorlar ve
kullandıkları şeyleri azaltmanın yollarını buluyorlar. Tüketicinin kullanımına gönderilen orijinal
malzemelerin çoğunu da yeniden kullanıyorlar.1
Yeni bir ürün veya hizmet geliştirirken daha sonra geri dönüşüm açısından ne olacağını da
düşünmek şart.
Bir firma, geri dönüşüm programı başlatmak için tüm maliyet faktörlerini dikkate almalı, atık
akışını incelemeli ve bu arada geri dönüşümün, bir ürünün yaşam döngüsünün en güç kısmı
haline geldiğini de unutmamalı.
Bu metnin amacı yöneticilerin ve onlara bağlı çalışan personelin, firmada bir geri dönüşüm
stratejisi uygulamak için dikkate alınması gereken tüm önemli faktörlerden ve atılması gereken
adımlardan haberdar olmasını sağlamak.
6.2.1
Geri dönüşüm nedir?
"Geri dönüşüm", belli bir atık malzemenin atık akışından ayrılması ve bir ürünün
(ister orijinal ürüne benzesin, isterse benzemesin) hammaddesi olarak yeniden
kullanılabilmesi için işlenmesi anlamına gelir. 2.
Yeniden kullanım ise bir malın niteliğine değişiklik yapılmaksızın aynı türden uygulamada
kullanılmak üzere ekonomik akışa döndürülmesi anlamına gelir3.
Sadece kullanım sırasında temel fiziksel ve kimyasal özelliklerini muhafaza eden ve uygun
koşullar altında kullanılan kaynakların geri dönüştürülebileceği veya yeniden kullanılabileceği
unutulmamalıdır.
6.2.2
0
Geri dönüşüm neden önemli?
Daha önce hiç kullanmamış malzemelerin ve atık bertarafının maliyetinin yükselmesi geri
dönüşümü daha cazip kılmakta. Geri dönüşüm, malzemeleri geri kazanarak ve üretim
sürecine yeniden sokarak, işlenmemiş kaynaklara alternatif oluşturuyor ve bertaraf edilmesi
gereken atıkları azaltıyor. Sadece hammaddeden imal edilen yeni ürünler, geri
dönüştürülmüş malzemelerden yapılan ürünlerden daha pahalıya satılıyor. Dolayısıyla
tüketiciler de kalitede sorun olmadığı müddetçe daha ucuz olan, geri dönüştürülmüş
hammaddelerden yapılmış ürünleri tercih etme eğilimi gösteriyor.
Ayrıca, imalat sanayileri kendi atıklarının bertarafından sorumlu ve geri dönüşüm
stratejilerinin kullanılması pek çok üretim sektörü için giderek daha büyük bir önem
kazanıyor. Geri dönüşüme yatırım yapması yönünde sanayiye baskı yapılmasının birden
fazla nedeni bulunuyor:
1
Gerald S.: The Importance of Recycling, Ezine Articles
Loudoun County Government: Solid Waste Reduction and Recycling
3
Oregon Çevre Kalitesi Dairesi: Atık Azaltma Terimleri Sözlüğü
2
01.08.2015
2/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
- hammadde kaynaklarının tükenmesi
- bertaraf edilmesi gereken atıkların miktarının çok artması
- toprağın, suyun ve havanın kirlenmesi
- deponi alanı olarak kullanılabilecek arazilerin azalması
- enerji tüketimini azaltma ihtiyacının büyümesi
Geri dönüşüm stratejilerinin uygulanması sadece teknik ve ekonomik avantajlar değil,
toplumsal avantajlar elde etmek için de şart.
6.2.3
Geri dönüşüm nelerde uygulanabilir?
Geri dönüşüm farklı yerlerde kullanılabilir ve yeni ürünlerin tasarımı ve üretimi de kullanım
alanları arasında yer alıyor.
Bir firma bir geri dönüşüm programına başlayacaksa aşağıdaki soruları yanıtlayabilmeli:
-
Atık akışımız nedir veya yeni ürün imal edildiğinde atık akışımız ne olacak?
-
Atık azaltma tekniklerini uygulayabilir miyiz?
-
Hurdalar nerede toplanacak ve bunları kim toplayacak?
-
Üretim hurdasını geri dönüştürmek için hangi teknolojiyi kullanmalıyız?
-
Bu süreç ekonomik açıdan verimli olacak mı?
-
Anlaşmalara ve yönetmeliklere uygun hareket edebilecek miyiz? vs.
Bir firmanın bu soruların tümüne yanıt verebilmesi için yöneticilerinin özellikle yeni
ürünler/hizmetlerle ilgili doğru kararları alması gerekir.
Lütfen durun ve düşünün ve sonra da aşağıdaki sorulara yanıt veren bir kontrol listesi
hazırlayın:
-
Ürünlerin atık akışı bakımından firmamızın durumu ne?
- Hangi seviyede geri dönüşüm teknolojisi kullanılıyor?
- Yöneticiler enerji tasarruf tedbirleri alıyorlar mı?
- Üretiminizden zararlı emisyon çıkışı var mı?
6.2.4
Firmada geri dönüşüm stratejisinin oluşturulması
Bir firma, inovasyon süreci içinde, geri dönüşüm ve yeniden kullanım problemlerini nasıl
çözeceğine dair açık bir politika oluşturmalı.
Geri dönüşüm teknolojileri çeşitleniyor, yeni kurallar ve yönetmelikler çıkarılıyor, bu nedenle
firma yöneticileri geri dönüşüm aktivitelerinde bulunabilmek için oturup plan yapmak zorunda.
01.08.2015
3/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
Bir firma, geri dönüşüm stratejisinin uygulanmasıyla ilgili değerlendirmelerde bulunurken
aşağıdaki bilgileri dikkate almalı:
-
tasarımla ilgili bilgiler (süreç akışı; malzeme ve ısı dengesi; üretim süreçleri;
kullanım kılavuzları; ekipman şartnameleri vs.)
-
çevreyle ilgili bilgiler (tehlikeli atıklar; emisyon envanterleri; atık analizleri; çevre
denetim raporları; müsaadeler vs)
-
hammaddelerle ilgili bilgiler (ürün kompozisyonu, malzeme kullanım alanı vs.)
-
ekonomik bilgiler (atık arıtma ve bertaraf maliyetleri, ürünler, altyapı hizmeti ve
hammadde maliyetleri; işletme ve bakım maliyetleri)
-
diğer bilgiler (firmanın çevre politikası; standart prosedürler; organizasyon
şemaları vs.)
Kısacası firmanın yola nasıl devam edeceğine dair bir strateji geliştirmesi gerekiyor.
6.2.5
Geri dönüşüm stratejisinin içeriği
Stratejinizde aşağıdaki adımlar yer almalı4:
- Ürünün mevcut ömrünü tamamlama sisteminin profilini hazırlayın.
- Kullanıcıların ürünü bertaraf etmesinin temel nedenlerini inceleyin
- Ömrünü tamamlama sistemini hangi mevzuatın ve yönetmeliklerin etkilediğini
belirleyin
- Tedarikçilerle temasa geçin
- Ürünün nasıl toplanabileceğini belirleyin (muhtemel toplama yolları)
- Ürünü kimin geri dönüştüreceğini veya işleyeceğini belirleyin
- En etkili ürün ömür tamamlama sistemini seçin
6.2.6
Geri dönüştürülebilirlik değerlendirmesi
Bir malzemenin geri dönüştürülebilirliğini belirlemek için birden fazla adım içeren bir
yaklaşıma başvurabiliriz. Oyasato ve Kobayashi5 tarafından tanımlanan benzer bir yaklaşımı
Şekil 1’de görebilirsiniz:
4
InnoSupport: KOBİ’lerde İnovasyonları Desteklemek 6.4 Geri Dönüşüm Stratejileri, 2005
Oyasato N., Kobayahi H.: Recyclability evaluation method considering material combination and
degradation
5
01.08.2015
4/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
Ürünlerle ilgili bilgileri yazın (birim,
malzeme, ağırlık)
1
2
Ürünün geri dönüştürülebilirlik
değerlendirmesine ilişkin
koşulları belirleyin
(sökme seviyesi, nakliyat, işleme
maliyetleri, vs.)
Geri dönüştürülebilirliği analiz edin
3
4
(geçerli geri dönüşüm yöntemleri,
geri dönüştürülebilirlik oranı)
Gelecekteki iyileştirmeler
Şekil 1: Geri dönüştürülebilirlik değerlendirmesinde izlenecek prosedür
Adımların ayrıntılı açıklamasını şöyle yapabiliriz6:
1. Ürünlerle ilgili bilgileri yazın
-
Ürünün sahibi kim?
Ne tür bir sahiplik söz konusu?
Fiyatı ne?
Ürünün büyüklüğü ne?
Ürünün ortalama ömrü ne?
Ürünün ağırlığı ne kadar? vs.
2. Temel koşulları belirleyin, (geri dönüştürülebilirlik değerlendirmesi için gerekli
koşullar)
6
KAYNAK METİNDE EKSİK
01.08.2015
5/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
- malzemelerin ayrılma seviyesi (malzemeler, ayrılma olasılığına, ayırmak için
ihtiyaç duyulan süreye, geride kalan malzemelere göre ölçeklendirilmiş bir liste
halinde sıralanır).7
- nakliye
- işleme maliyetleri
3. Geri dönüştürülebilirlik analizi yapın
- geri dönüştürülmüş ürünün saflığının belirlenmesi
- uygun geri dönüştürme yöntemlerinin tanımlanması8
- geri dönüştürülebilirlik derecelendirmesine ve malzeme ayrılabilirlik
derecelendirmesine dayanan derecelendirme yöntemlerinin belirlenmesi9
Örn., geri dönüştürülebilirlik derecelendirmesini belirlemek için özel bir tablo (Tablo 1)
kullanılabilir. 0-5 arasındaki bir ölçeği içeren bu tabloda geri dönüştürmesi güç ürünlere 0
puan verilirken, kolaylıkla geri dönüştürülebilir ürünlere 5 puan verilir.
Puan
0
1
2
3
4
5
Tanım
Malzemeler veya parka tehlikeli maddeler içeriyor (özel arıtma gerekli)
Malzeme inorganik ve geri dönüştürme için bilinen bir teknoloji yok
Malzeme organik (enerji geri kazanımı için kullanılabilir ancak geri
dönüştürülemez)
Malzemenin geri dönüştürülmesi teknik açıdan uygun (daha fazla süreç
veya malzeme geliştirme çalışmasına gerek yok)
Malzemenin geri dönüştürülmesi teknik açıdan uygun (geri dönüştürmeyi
destekleyen altyapı yok)
Malzeme kısmen geri dönüştürülebilir (açıkça tanımlanmış bir teknoloji ve
altyapı var)
Tablo 1: Malzemenin geri dönüştürülebilirlik değerlendirmesi
Malzemenin ayrılabilirlik açısından derecelendirilmesi için de geri dönüşüm ilkelerine
başvurulabilir10 . Ürünü ayırma sürecinde muhtelif göstergeler kullanılır. Örn.:
- elementin adı,
- tekrar sayısı
- malzeme/aksam çeşidi,
7
InnoSupport: KOBİ’lerde İnovasyonu Desteklemek. 6.4 Geri Dönüşüm Stratejileri, 2005
Eik, Arne: Indicators for Eco-efficiency in Recycling Systems
9
Pintaric A., Filetin T.: Assessment of recyclability for electrical equipment
8
10
Georgia Institute of Technology Systems Realization Laboratory: Recycling Guidelines
01.08.2015
6/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
- ayırma için gereken süre,
- elementin kütlesi
- belli bir elementin geri dönüştürülebilirliği
4. Gelecekteki iyileştirmeler
Bir firma, yeni bir ürün tasarlarken geri dönüşüm stratejisi gereğince aşağıdaki hususları
dikkate almalı:
Geri dönüşüm için yapılan tasarım, performansı ve maliyeti olumsuz
etkileyebilir, örn. yerine konulan malzemeyi bulmak her zaman mümkün olmayabilir
veya maliyeti daha fazla olabilir
Ayırma tasarımı ile birleştirme tasarımı arasındaki denge incelenmeli ve
sorgulanmalı
- Ürünün tasarımı ve montajda kullanılacak komponentlerin şartnamelerinde geri
dönüşüm süreci için belli iyileşmeler yapılmalı
1. Verilen ilkeleri izleyerek firmanızda nasıl bir geri dönüşüm programı
uygulayabileceğinizi düşünün, örneğin, atıklarınızı sınıflandırın
2. Firmanıza bakın ve firmanızdaki geri dönüştürülebilirlik oranını uygun tedbirler
alarak nasıl yükseltebileceğinizi tanımlayın
6.2.7
Geri dönüşümün faydaları
Geri dönüşümün faydaları birden fazla kategoriye ayrılabilir:
A) Ekonomik faydalar:
- kaynaklara yönelik talebi azaltır
- üretim maliyetlerini azaltır
- nakliye masraflarını azaltır
- girdi malzemelerinin maliyetinden tasarruf sağlar.
B) Çevresel faydalar:
- doğal kaynakların korunmasını sağlar
- atığı azaltır
- sera gazı emisyonlarını azaltır, zehirli gaz emisyonlarını azaltır
- enerji tasarrufu sağlar
- deponilere giden atık malzemeleri
azaltır, vs.
C) İmalat faydaları:
- işlenmemiş malzemelere duyulan ihtiyacı azaltır
- enerji ve su tüketimini azaltır
- atık akışının ayrılmasını sağlar
01.08.2015
7/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
- malzeme elleçlemede iyileşme sağlar
6.2.8
Vaka çalışmaları
Vaka çalışması 1- Eski lastikler için yeni pazarlar
Üretim süreçlerinde hammadde olarak kullanılmak üzere geri dönüştürülmüş atık ürünlere
yönelik talep giderek artıyor. Firmalar, bertaraf maliyetlerinden kaçınmak için geri
dönüştürülmüş atık ürünleri düşük maliyetten verme konusunda istekli olmanın ötesinde bu
ürünleri düzenli şekilde temin etmeye de hazırlar.
Her ülkede araba ve kamyon kullanıcıları bir yılda milyonlarca lastiği atıyorlar. Milyarlarca
lastik depolandıkları uzak yerlerde çevre açısından tehdit oluşturuyorlar.
1981 yılında, Ed Stark adındaki bir araştırmacı kimyager, parçalanmış lastik parçacıklarını,
kauçuğu “yeniden canlandıran” bir polimer ile kaplandığı ve bu parçacıkların işlenmemiş
malzemeler kadar iyi bir şekilde birbirine yapıştığı bir yöntem geliştirdi.
Bu durumda geri dönüşüm yaklaşımının (stratejisinin) faydalarını şöyle
sıralayabiliriz:
-
geri dönüşüm süreci çevreden ödün vermiyor
-
su kullanılmıyor, bertaraf edilecek kirli su açığa çıkmıyor
-
süreçte yanma yok, bu yüzden yanmadan kaynaklanan hava kirletici problemi de yok.
Bu sürecin sonunda Minnesota, Babbitt’te kurulan “Tirecycle” şirketi Minnesota’daki tüm eski
lastikleri geri dönüştürmeye başladı11.
Bu malzemeden yapılmış ürünler arasında kamyon lastiği kaplamaları, kovalar, atık kutuları,
benzin depoları, kamyon yatak astarları ve jimnastik minderleri vs. yer alıyor.
Vaka çalışması 2 Ömrünü tamamlamış araçların yönetimi
Avrupa Topluluğunun atık yönetimi konusuna yaklaşımı, birbirini tamamlayan iki stratejiye
dayanıyor12:
-
ürün tasarımını iyileştirerek atıktan kaçınmak, ve
- atıkların geri dönüştürülme ve geri kazanılma oranlarını arttırmak.
DENSO büyük bir Japon firması13 olsa da geri dönüşüm konusundaki yaklaşımı KOBİ’lere de
uygulanabilir. DENSO’nun ürün geri dönüştürülebilirliği konusunda üç hedefi bulunuyor:
11
Powell J.: Resource recycling, 1988
Avrupa Birliği mevzuat özetleri. Management of end-of-life vehicles,
http://europa.eu/scadplus/leg/en/s15002.htm
13
DENSO Corporation: Environment Report 2001. Recycling, http://www.densomediana.
com/pdfs/environmental%20report%202000.pdf
12
01.08.2015
8/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
araç parçalarında en azından %95 oranında geri dönüştürülebilirlik sağlanması, bu
sayede 2015 sonuna kadar ömrünü tamamlamış araçlarda en azından %95 geri
dönüştürülebilirlik oranına ulaşılması
Geri dönüşüm teknolojisinde gelecekte gerçekleşecek iyileştirmelere dayanarak
tedbirler alınması, bu çerçevede sökme ve ayırma özelliklerinin iyileştirilmesi, geri
dönüştürülebilirliği yüksek malzemeler kullanılması, tek tip malzemeler kullanılması
-
malzeme geri dönüştürme teknolojisinde ilerleme sağlanması
6.2.9
Önemli Noktaların Özeti
Bu makalede geri dönüşümün önemini, inovasyonlar sırasında geri dönüşüm stratejisi
oluşturma ihtiyacını, geri dönüştürülebilirlik özelliğinin değerlendirilmesi konusundaki
yaklaşımları ve geri dönüşümün sağladığı faydaları öğrendiniz. Belli alanlardaki geri dönüşüm
yaklaşımlarına örnek olarak da iki vaka çalışması okudunuz.
Bu bileşenin temel hedefi sadece size geri dönüşüm, atık dönüştürme vs. yöntemleriyle
firmanızın kaynaklarını nasıl sürdürülebilir şekilde kullanılabileceğinizi anlatmak değil, aynı
zamanda yeni ürünler/hizmetler geliştirirken firmanızda uygun bir geri dönüşüm stratejisinin
nasıl uygulanacağınıza dair bazı rehber ilkeler sunmak.
KOBİ personeli geri dönüşüm stratejileri hakkında bilgi sahibi olursa, bu bilgiler
inovasyon süreci içindeyken firmanızın geri dönüşüm aktiviteleri hakkında doğru
kararlar almanıza yardımcı olacaktır. Bu makaleyi okuduktan sonra firmanızın
inovasyon süreci içinde geri dönüşüm stratejisini nasıl uygulayacağınızı öğrenmiş
olacaksınız.
01.08.2015
9/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
KAYNAKÇA
Gerald S.: The Importance of Recycling, Ezine Articles,
<http://ezinearticles.com/?The-Importance-of-Recycling&id=1216700>, 26 Temmuz 2008’de
görüntülendi.
Loudoun County Government: Solid Waste Reduction and Recycling,
<http://www.loudoun.gov/controls/speerio/resources/RenderContent.aspx?data=b88c8ad
07c8e4ad3999eb3128b5e7db8&t>, 26 Temmuz 2008’de görüntülendi.
Oregon Department of Environmental Quality: Glossary of Waste Reduction Terms,
<http://www.deq.state.or.us/lq/sw/cwrc/educate/glossary.htm>, 15 Ağustos 2008’de
görüntülendi.
InnoSupport: Supporting Innovations in SME. 6.4 Recycling strategies, 2005,
<http://archive.innosupport.net>, 25 Ekim 2008’de görüntülendi.
Oyasato N., Kobayahi H.: Recyclability evaluation method considering material
combination and degradation, <http://www.jstage.jst.go.jp/article/jsmec/49/4/1232/_pdf>,
27 Temmuz 2008’de görüntülendi
Pintaric A., Filetin T.: Assessment of recyclability for electrical equipment, Osijek, Croatia
<http://titan.fsb.hr/~tfiletin/pdf/strasbourg_pintaricfiletin.pdf>, 2 Ağustos 2008’de
görüntülendi.
Georgia Institute of Technology Systems Realization Laboratory: Recycling Guidelines,
<http://www.srl.gatech.edu/education/ME4171/DFR-Improve.ppt>, 2 Ağustos 2008’de
görüntülendi.
Powell J.: Resource recycling, 1988,
<http://www.p2pays.org/ref%5C05/04523.pdf>, 2 Ağustos 2008’de görüntülendi.
Eik, Arne: Indicators for Eco-efficiency in Recycling Systems,
http://www.is4ie.org/images/Eik.pdf, 30 Ekim 2008’de
görüntülendi.
European Union: Summaries of legislations. Management of end-of-life vehicles,
http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l21225.htm, 30 Ekim 2008’de görüntülendi.
01.08.2015
10/11
© INNOCASE
InnoSupport – KOBİ’lerde Inovasyonu Desteklemek
6.İnovatif Üretim Stratejileri
6.2 Geri dönüşüm stratejileri
DENSO Corporation: Environment Report 2001. Recycling,
http://www.globaldenso.com/en/csr/report/2001/pdf/14.pdf, 30 Ekim 2008’de
görüntülendi.
İlave Kaynaklar
Starkey R. (1999), Environmental Management Tools for SMEs - A Handbook, The
Centre for Corporate Environmental Management
Salvato J. et al., Environmental Engineering, Wiley & Sons, Fifth ed., ISBN 0-471-41813-7
Web siteleri
<http://www.wrap.org.uk/businesses/index.html> - Bu adreste geri dönüşüm yöneticileri
için ipuçları ve bilgi bulabilirsiniz, 10 Ekim 2008’de görüntülendi.
TERİMLER SÖZLÜĞÜ
Atık İstenmeyen veya arzu edilmeyen bir malzeme veya madde.
(Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Waste.2 2 Ağustos 2008’de görüntülendi)
Geri dönüştürülebilirlik
Bir ürünün veya malzemenin hurdadan ayrılıp, fonksiyonel olarak sağlam bir parça
veya hammadde olarak yeniden kullanılmaya uygunluğunu gösterir
(Kaynak: http://titan.fsb.hr/~tfiletin/pdf/strasbourg_pintaricfiletin.pdf, 27 Temmuz 2008’de görüntülendi)
01.08.2015
11/11
© INNOCASE