2-3. Sınıf Öğretmen Kitabı

2. - 3. sınıflar için
Öğretmen El Kitabı
HAZIRLAYANLAR
Prof. Dr. Selahiddin Ö⁄ÜLMÜfi (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi)
Yrd. Doç. Dr. Cem BABADOĞAN (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Yrd. Doç. Dr. Ömer KUTLU (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Öğr. Gör. Hüseyin ÇAKIR (Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi)
“Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın
28.08.2006 tarih ve B.08.0.TTK.0.01.03.03.611/9036 sayılı yazısı ile
‘Denizler Yaşamalı Programı’nın* (1-5. Sınıflar) ve bu program için hazırlanan
öğretim materyalinin ilköğretim okullarında uygulanması uygun bulunmuştur.”
* “Denizler Yaşamalı Programı”, bundan böyle “Sınırsız Mavi” adıyla yürütülecektir.
2
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ • 5
SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR • 6
AMAÇLAR • 8
KAZANIMLAR • 8
SÜRE • 10
İÇERİK •10
ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ •12
ÖĞRETİM MATERYALLERİ •13
SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI • 14
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME • 22
ETKİNLİKLER • 27
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? • 29
SINIRSIZ MAVİ EĞİTİMLERİ GERİ BİLDİRİMİ • 33
3
4
SINIRSIZ MAVİ
“Öğrendiklerimizi anlar,
anladıklarımızı sever,
sevdiklerimizi koruruz.”
GİRİŞ
Yirminci yüzyılın or talarında Dünya’ya ilk kez uzaydan bakıldığında Dünya, kolayca zarar verilebilecek küçücük
bir top gibi görünüyordu. Eşsiz maviliğe sahip, sonsuz derinlik duygusu uyandıran ve binlerce canlıya ev sahip­
liği yapan bu küreye kim zarar vermek isteyebilirdi ki? Ancak zaman içinde insanoğlunun kendi yaptıklarının
doğayla uyumlu olmaması dünyayı temelden değiştirmiştir. Bu değişikliklerin birçoğu hayatı tehdit eden bazı
tehlikeleri de beraberinde getirmektedir.
Bu yüzyılın başlarında doğanın korunması ile aynı anlama gelen çevrecilik akımı son 20­25 yılda aynı zaman­
da ilgi alanı olmuştur. Bugün çevre kir lenmesi ile mücadele fikri, gelişmiş ülkelerde kamuoyunca benimsenmiş,
bu konuda kurulan çeşitli dernek ve kurumlar çevre kir lenmesine kar şı etkin bir biçimde faaliyette bulunma­
ya ve ekolojik bir ağır lık oluşturarak, politik karar larda rol almaya başlamışlardır. Ülkemizde de çevre koruma
çalışmalarının başarıya ulaşmasında, halkın bilinçlenmesi, kamuoyu ve ekolojik bir ağır lık oluşturulması yaşamsal
önem taşımaktadır.
DenizTemiz Derneği / TURMEPA;
• Deniz ve sahillerin kir lenmesini önlemek,
• Mevcut kir liliğin temizlenmesi konusunda katkıda bulunmak,
• Bu tür çalışmaları teşvik etmek, geliştirmek,
• Halkımızın konuya ilişkin bilinçlenmesini sağlamak amacıyla yıllardır eğitim vermektedir.
Kuruluşundan bu yana TURMEPA, mesleki bir liklere, marinalara, yat sahiplerine, ilköğretim, or taöğretim ve
üniver site öğrencilerine denizin korunması ile ilgili konularda eğitim vermeye devam etmektedir. TURMEPA,
çevre bilinci eğitiminin uzun vadeli bir iş olduğu inancından yola çıkarak “hiçbir zaman bitmeyen bir iş” olarak
tanımlanabilecek eğitim çalışmalarını sürdürebilmek amacıyla “Sınır sız Mavi” eğitim projesinin başlatılmasına
karar vermiştir.
1 Eylül 2005 tarihinde, Millî Eğitim Bakanlığı ve DenizTemiz Derneği / TURMEPA arasında imzalanan ve Yapı
Kredi tarafından desteklenen 5 yıllık eğitim protokolü çerçevesinde, “Sınır sız Mavi” programının öncelikle kıyı
illerinde olmak üzere Tür kiye’deki tüm okullarda uygulanması olanağı elde edilmiştir.
5
SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI
ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Millî Eğitim Bakanlığı tarafından uygulanmakta olan ilköğretim programlarında da vurgulandığı gibi, çocuklarımı­
zın er ken yaşlardan itibaren bilimsel düşünme yöntemini tanımaları ve uygulamaları hedeflenmektedir. Bilimin
temelinde yatan kavramlar ve düşünme sistematiği, ilköğretim programlarında şu şekilde belir tilmiştir:
Bilimin Temel Kavramları
Değişim
• Çevresindeki her var lığın sürekli bir değişim içinde olduğunu ve bunun doğal olduğunu fark etme
(Bireyin fiziksel özellikleri, giysileri, duyguları, izin verilen ve verilmeyen davranışlar vb. değişiyor.)
• Zamanın değiştiğini fark etme ve zamana bağlı diğer değişimleri kavrama
• Mekândaki değişimi kavrama
• Canlılardaki değişimi, evrelerini ve sebeplerini kavrama
• Doğadaki değişimleri fark etme ve sebeplerini kavrama
Etkileşim
• Her var lığın, nedensel bir değişime yol açacak şekilde sürekli olarak birbirini etkilediğini fark etme
• İnsan, hayvan ve bitkilerin birbir lerini etkilediğini; bitkiler le hayvanların birbir lerini etkilediğini; insan,
hayvan ve bitkilerin de fiziksel çevreyi etkilediğini fark etme
Neden-Sonuç İlişkisi
• Maddelerde ve canlılarda meydana gelen değişikliklerin genellikle belli bir nedene kadar izlenebildiğini
fark etme (Örneğin; bir cismin hareket etmesinin nedeni o cismin itilmesi veya çekilmesi gibi bir nede
ne bağlıdır vb.)
Değişkenlik / Benzerlik
• Benzer liklerine, aynı özelliklere veya karakteristiklere sahip oluşlarına göre sınıflandırılabilseler bile,
her şeyin birbirinden farklı olduğunu kavrama (Örneğin; hiçbir insan başka bir insana benzemez,
yani türün bireyleri arasında değişkenlik söz konusudur. Bununla bir likte “insan” olmaktan dolayı da
hepimizin or tak özellikleri vardır.)
Karşılıklı Bağımlılık
• Yaşayan her var lığın, canlı ya da cansız diğer bütün var lıklar la ve çevre ile etkileşim içerisinde
olduğunu kavrama
Süreklilik
• Yaşamın asla sona ermediğini fark etme (Her şeye rağmen; deprem, savaş, salgın hastalık gibi güçlere
rağmen hayat devam ediyor vb.)
• Değişen olay ve olgular gibi değişmeyen, süreklilik gösteren olay ve olguların da var olduğunu fark etme
Korunum
• Maddelerin değişebildiklerini ama yok olmadıklarını fark etme
6
7
İlköğretim programında da vurgulandığı gibi, TURMEPA olarak biz de öğrencileri deney yapmaya,
tahminde bulunmaya, sorgulamaya, analitik ve bilimsel düşünmeye teşvik etmeyi hedeflemekteyiz.
• Sorgulamak neden önemlidir? İnsanlar doğdukları andan itibaren çevreyi merak eder, öğrenmeye ve
anlamaya çalışır lar. Bu amaçla çeşitli sorular sorar ve bu sorulara cevap bulabilmek için de araştırma
yapar lar.
• Deney yapmak neden önemlidir? Her öğrencinin farklı öğrenme stili vardır. Bazı öğrenciler dokunarak,
bazıları işiterek öğrenir ken, bazıları görerek, bazıları ise hareketler le öğrenir. Deney yapmak, birçok stili
içeren öğrenme tercihlerini kapsamaktadır.
• Tahminde bulunmak neden önemlidir? Öğrencinin bilgiyi edinmeden önce olaylar ve durumlar hak­
kında tahminlerde bulunması onun analitik düşünme becerisini geliştirmesine katkıda bulunmaktadır.
Örneğin bir deneyden önce sonuç hakkında tahminde bulunmak, deneyin sonunda tahminlerin doğru­
luğunun test edilmesine fır sat verir.
• Analitik ve bilimsel düşünmek neden önemlidir? Er ken yaştan itibaren öğrencilere analitik ve sorgula­
yıcı bir bakış açısı (sadece “Ne?” yerine “Neden?” ve “Niye?” demek gibi) kazandırmak bilimsel düşünme
şeklini öğretmek, öğrencilerin ezber leyerek değil, araştırarak ve sorarak bilgiye ulaşmasını sağladığı için
önemlidir.
AMAÇLAR
Sınırsız Mavi programının temel amaçları şunlardır:
• Her yaştan öğrenciye, bütün canlı varlıklara ve doğal çevreye karşı saygılı olmak ve bilimin değerini
takdir etme bilinci kazandırmak.
• İnsan ve deniz arasındaki ilişkiyi fark ettirerek değerli doğal kaynaklarımızı korumak.
• Etkinlikler aracılığıyla, öğrencilerin çeşitli derslerdeki temel yeterliliklerini artırmalarına yardımcı olmak.
• Öğretmenlerimize ve öğrencilerimize eğitim amacıyla yararlanabilecekleri kaynaklar sağlamak.
KAZANIMLAR
Sınırsız Mavi programının temel amaçlarına paralel olarak bu çalışma sonunda öğrencierinelde etmeleri
beklenen kazanımlar şunlardır.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Yer yüzünün sular la (denizler le) ve karalar la kaplı olduğunu kavrar.
Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde olduğunu fark eder.
Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi fark eder.
Denizin birçok canlı için yuva olduğunu kavrar.
İnsanların denizlerden çeşitli şekillerde yararlandıklarını fark eder.
Deniz kirliliğinin denizlerdeki ve karalardaki yaşam üzerindeki etkilerini fark eder.
Denizlerin insanlar tarafından kirletildiğini kavrar.
Denizlerde ve karalarda yaşayan tüm canlıların sağlıklı yaşayabilmeleri için denizlerin temizliğinin
önemini anlar.
9. Denizlerin temizliği için yapılabilecekler konusunda önerilerde bulunur.
10. Denizlerin temizliği ve korunması için ülkemizde faaliyet gösteren kuruluşları destekler.
8
Sınırsız Mavi programına ait kazanımlar, sınıf düzeylerine uygun olarak, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
tarafından onaylanarak yürürlüğe giren ilköğretim programlarındaki derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilmiştir.
Bu ilişkilendirme, Tablo 1’de gösterilmiştir.
TABLO 1
KAZANIMLARARASI İLİŞKİLENDİRME
SINIRSIZ MAVİ
İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI
2.1. Yer yüzünün sular la (denizler le) ve karalar la
kaplı olduğunu kavrar.
B.3.41. Harita ve küre üzerinde su ve kara alanlarını ayırt eder.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ BENİM EfiSİZ YUVAM)
2.2. Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde
olduğunu fark eder.
C.2.13. Suyun hâl değiştirmesini gözlemleyerek, maddenin kay­
bolmadığını, sadece şekil değiştirdiğini kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 2. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
C.3.23. Doğadaki su döngüsünün nasıl gerçekleştiği hakkında
sorular sorarak çıkarımlarda bulunur. (HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­
DÜN BUGÜN YARIN)
2.3. Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi fark
eder.
C.3.21. Canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi araştırarak kar­
şılıklı etkileşimi kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
2.4. Denizin birçok canlı için yuva olduğunu
kavrar.
B.2.1. Her canlının bir yuvaya ihtiyacı olduğunu kavrar ve canlıla­
rın yuvalarını birbirinden ayırt eder.
(HAYAT BİLGİSİ 2. SINIF­ BENİM EfiSİZ YUVAM)
2.5. İnsanların denizlerden çeşitli şekillerde yarar­
landıklarını fark eder.
C.3.21. Canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi araştırarak kar­
şılıklı etkileşimi kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
2.6. Deniz kirliliğinin denizlerdeki ve karalardaki
yaşam üzerindeki etkilerini fark eder.
C.3.20. Canlıların birbirlerini nasıl etkilediklerini araştırarak arala­
rındaki karşılıklı bağımlılığı kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
2.7. Denizlerin insanlar tarafından kirletildiğini
kavrar.
C.1.15. İnsanların çevreyi hangi yollarla değiştirdiğini ve bunun için
neler yaptıklarını araştırır ve anlatır.
(HAYAT BİLGİSİ 1. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
2.8. Denizlerde ve karalarda yaşayan tüm canlıla­
rın sağlıklı yaşayabilmeleri için denizlerin temizli­
ğinin önemini anlar.
C.2.23. Yaşadığı çevreyi temiz tutmasının kendi sağlığı ve gelişimiy­
le ilişkili olduğunu kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 2. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN )
C.3.20. Canlıların birbirlerini nasıl etkilediklerini araştırarak arala­
rındaki karşılıklı bağımlılığı kavrar.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
C.3.22. Birey, toplum ve çevre arasındaki karşılıklı bağımlılığı kavrar
ve bunu gösteren örnekler verir.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ DÜN BUGÜN YARIN)
9
2.9. Denizlerin temizliği için yapılabilecekler konu­
sunda önerilerde bulunur.
B.3.45. Aralarındaki benzerliklere ve farklılıklara karşın bütün
insanların aynı gezegeni paylaştıklarını fark ederek, daha iyi bir
dünya yaratmak için her bireyin üzerine düşen görevler olduğunu
kavrar.
(3. SINIF­ BENİM EŞSİZ YUVAM)
2.10. Denizlerin temizliği ve korunması için ülke­
mizde faaliyet gösteren kuruluşları destekler.
A.2.29. Görev aldığı kulüp çalışmalarının kişisel gelişimine katkısını
açıklar.
(HAYAT BİLGİSİ 2. SINIF­ OKUL HEYECANIM)
A.2.30. Kulüp ve diğer grup çalışmalarında yapılacak işler konu­
sunda arkadaşlarını yönlendirir, onları cesaretlendirir ve gerekti­
ğinde yardımda bulunur.
(HAYAT BİLGİSİ 2. SINIF­ OKUL HEYECANIM)
A.3.30. Kulüp çalışmalarında alınacak kararlar ve yapılacak çalışma­
larla ilgili fikirler üretir ve bunları cesaretle uygular.
(HAYAT BİLGİSİ 3. SINIF­ OKUL HEYECANIM)
SÜRE
Sınırsız Mavi programı için toplam iki ders saati (80 dakika) süre ayrılması önerilmektedir. Bu sürenin ilk bir kaç
dakikası, yapılacak çalışma hakkında çocuklara genel bir bilgi vermek için ayrılabilir. Daha sonra sunu dosyası
ve çizgi film kullanılarak öğrenme­öğretme etkinlikleri gerçekleştirilecektir. Program için ayrılan sürenin en uzun
bölümü bu aşamaya ayrılmıştır. Kapanış için bir kaç dakika ayrılacak ve bu zaman dilimi içerisinde de TURMEPA
ile ilgili çok kısa bir tanıtım yapılacaktır.
İÇERİK
Sınırsız Mavi programının içeriğinde temel olarak şu konular ele alınmıştır:
• Yer yüzü karalardan ve denizlerden oluşur. Bazı bitkiler, hayvanlar ve insanlar için karalar; bazı bitkiler ve
hayvanlar için de denizler “yuva”dır.
• Denizlerde ve karalarda çok çeşitli canlılar yaşamaktadır.
• Karalar ve denizler arasında etkileşim vardır: Karalarda meydana gelen olaylar denizleri ve denizlerde
yaşayan canlıları etkiler; denizlerde meydana gelen olaylar da karaları ve karalarda yaşayan canlıları etkiler.
• İnsanlar denizleri kir leterek öncelikle denizlerde yaşayan canlılara, dolayısıyla da kendilerine zarar
vermektedir.
• Denizlerin temiz tutulması bütün canlılar için önemlidir. Bunun için her kese sorumluluk düşmektedir.
Programın içeriğini oluşturan konular, çocuğun yaşına, gelişim özelliklerine, öğrenim gördüğü sınıfa ve
kişisel deneyimlerine dikkat edilerek farklı sınıflara dağıtılmıştır. Kazanım ifadeleri ve ilgili konular (içerikler),
Tablo 2’de gösterilmiştir.
10
TABLO 2
KAZANIM-İÇERİK İLİŞKİLENDİRMESİ
KAZANIMLAR
İÇERİK
1.1. Yer yüzünün sular la (denizler le) ve karalar la
kaplı olduğunu kavrar.
SLAYT 2
Yeryüzü karalarla ve denizlerle kaplıdır.
Yerküre üzerinde denizler mi yoksa karalar mı daha fazla yer
kaplamaktadır?
2.2. Yeryüzündeki suların sürekli hareket hâlinde
olduğunu fark eder.
SLAYT 3
Doğada su hiçbir zaman yok olmaz. Sadece hâl değiştirir.
Su doğada hangi hâllerde bulunur?
2.3. Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi fark
eder.
SLAYT 4
Denizler, iklimin oluşumunda etkilidir.
Denizler mevsimlerin oluşumunu nasıl etkiler?
2.4. Denizin birçok canlı için yuva olduğunu
kavrar.
SLAYT 5­19
Denizler, suda yaşayan binlerce bitki ve hayvan türünün yuva­
sıdır.
Denizlerde yaşayan hangi bitki ve hayvan türlerini tanıyorsunuz?
2.5.İnsanların denizlerden çeşitli şekillerde yarar­
landıklarını fark eder.
SLAYT 20
İnsanlar denizlerden çeşitli şekillerde yararlanmaktadırlar.
Denizlerden siz nasıl yararlanıyorsunuz?
SLAYT 21
Denizler besin kaynağıdır.
Denizlerden elde edilen besinler nelerdir?
SLAYT 22
Denizler ve deniz kıyıları pek çok eğlence ve spor etkinliğinin
yapıldığı yerlerdir.
Denizlerde ne tür eğlence ve spor etkinlikleri yapılabilir?
SLAYT 23
Denizler ulaşım yollarıdır. Tüm dünyada gemiler aracılığıyla deniz­
lerde ne kadar yük ve yolcu taşınmaktadır?
SLAYT 24
Denizler mineral kaynağıdır.
Denizlerden elde edilen ve günlük yaşamımızda sıkça kullandığı­
mız mineral hangisidir?
SLAYT 25
Denizler enerji kaynağıdır.
Denizlerden hangi enerjiler elde edilmektedir?
2.6. Deniz kir liliğinin denizlerdeki ve karalardaki
yaşam üzerindeki etkilerini fark eder.
SLAYT 26
Denizlerin kirlenmesi tüm deniz canlılarının yaşamını etkiler.
Deniz kirliliğinden deniz canlıları nasıl etkilenir?
SLAYT 27
Denizlerin kirlenmesi bitkilere ve hayvanlara zarar vermektedir.
Denizlerin kirlenmesinin insanlara verdiği zararlar nelerdir?
11
2.7. Denizlerin insanlar tarafından kir letildiğini
kavrar.
SLAYT 28
Her yıl denizlere çok miktarda kirlilik yaratan madde karışmak­
tadır.
Denizlerimizi hangi maddeler kirletmektedir?
SLAYT 29
Kirlilik yaratan maddeler denizlerde uzun süre yok olmamaktadır.
Kirlilik yaratan maddelerin denizde yok olması için ne kadar süre
gerekmektedir?
2.8. Denizlerde ve karalarda yaşayan tüm canlıla­
rın sağlıklı yaşayabilmeleri için denizlerin temizli­
ğinin önemini anlar.
SLAYT 30
Denizlerin temiz olması tüm canlılar için önemlidir.
İnsanların denizleri neden temiz tutmaları gerekir?
2.9. Denizlerin temizliği için yapılabilecekler konu­
sunda önerilerde bulunur.
SLAYT 31
Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir deniz
ülkesidir.
Denizlerimizin temizliği için sizin sorumluluklarınız nelerdir?
2.10. Denizlerin temizliği ve korunması için ülke­
mizde faaliyet gösteren kuruluşları destekler.
TURMEPA TANITIM SLAYTI
ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ
Sınırsız Mavi programı, öğrenme ve öğretme sürecinde üç temel ilkeyi benimsemektedir:
1. Çocuklar, öğrenme sürecine aktif bir biçimde katılarak, yaparak ve yaşayarak öğrenirler.
2. Okulda öğretilmek istenen bilgiler, gerçek yaşamda çocuğun edinmiş olduğu deneyimler üzerine
yapılandırılır. Çünkü okulda öğretilenleri çocuklar gerçek yaşamda edindikleri deneyimlere göre
yorumlar ve anlamlandırır lar.
3. Bireysel yorumlar ve anlamlandırmalar, çocukların birbirleriyle etkileşimleri sonucunda ortak
anlayışlara dönüşür. Dolayısıyla da öğrenme süreci sosyal bir süreçtir.
Sınırsız Mavi programında yukarıda belirtilen ilkelere uygun öğretim yöntemleri benimsenmiştir. Programda
anlatım yöntemine olabildiğince az yer verilmiştir. Buna karşın, öğrencilerin aktif katılımını sağlamaya yönelik
görsel ve işitsel uyarıcılar bulunmaktadır. Öğretmenlerden beklenen; öğrencilere ilgili slaytları göstermeleri,
onların ön bilgilerini açığa çıkarmalarına yardımcı olmaları, ilgili soruları yönelterek öğrencilerde merak
duygusunu harekete geçirmeleridir. Böylece öğrencilerin mevcut bilgileriyle sunulan yeni bilgileri karşılaştırarak
bilgiyi yeniden yapılandırmalarına olanak tanınacaktır.
Öğrenme öğretme sürecinde kullanılan materyallerden biri, ALİPOT adlı bir çizgi filmdir. Bu çizgi film, önceden
belirlenmiş olan yerlerde durdurularak filmde o aşamaya kadar gerçekleşen olayların nedenleri hakkında
çocukların tahminde bulunmaları istenecektir. Filmin devamı izlendikten sonra çocuklar, benzer bir durumda
kendilerinin neler yapabileceklerini düşünmeye yönlendirilmektedirler. Bu aşamada çocukların kendi aralarında
yapacakları kısa süreli tartışmalar, sosyal etkileşim sonucu ortak anlayış geliştirmelerine yardımcı olacaktır.
12
ÖĞRETİM MATERYALLERİ
Öğrenme ve öğretme sürecinde, Sınır sız Mavi programı için hazır lanan sunu dosyası kullanılacaktır. Sunu dos­
yası Microsoft Powerpoint dosyası olarak CD’ye kaydedilmiştir. Sunu dosyasının açılabilmesi için bilgisayarda
Microsoft Powerpoint 2002 veya daha ileri sürümünün kurulu olması gerekir. CD’deki klasörde yer alan “2­3.
SINIF SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI” adlı dosyayı tıklayarak sunu dosyasını açabilir siniz. Sunular la ilgili gerekli
diğer açıklamaları iler leyen sayfalarda bulabilir siniz.
13
SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI
Slayt-1: Giriş
Sunumunuza başlamadan önce öğrencilerin ilgisini çekmek ama­
cıyla, onlara fondaki sesleri dinletin. Bu sesleri tanımalarını isteyin.
Bilemedikleri durumda ipucu vererek bulmalarını sağlayın. Öğrencilere
denizlerin neden ve nasıl kirlendiğinden bahsedeceğinizi ve bunu
önlemek için herkesin bir şeyler yapabileceğini ve denizlerin temiz
tutulması için yardım edebileceklerini söyleyin.
Slayt-2: Yeryüzü karalarla ve denizlerle kaplıdır.
Yerküre üzerinde denizler mi yoksa karalar mı daha fazla yer
kaplamaktadır?
Öğrencilere bu slaydı gösterin.
“Uzaydan çekilen fotoğraflarda Dünya sizce neye benziyor? Neden?”
sorusunu yönelterek Dünya’nın uzaydan mavi bir top gibi göründüğü­
nü söylemelerini sağlayın.
Dünya’nın sularla kaplı olması nedeniyle mavi göründüğü cevabını
almaya çalışın.
“Yerküre neden mavi ve kahverengi-yeşil görünüyor?” sorusunu sorun.
Dünya’nın sularla kaplı alanlarının mavi, karalarla kaplı alanlarının
kahverengi­yeşil göründüğü cevabını almaya çalışın.
“Yerküre üzerinde denizler mi yoksa karalar mı daha fazla yer kaplamaktadır?” sorusunu yönelterek öğrencilere
cevap hakkı tanıyın. Denizlerin karalardan daha çok yer kapladığını fark etmelerini sağlayın. Yerkürenin dörtte
üçünün sularla, dörtte birinin karalarla kaplı olduğunu açıklayarak suyun dünyamıza hayat verdiğini vurgulayın.
Slayt-3: Doğada su hiçbir zaman yok olmaz. Sadece hâl değiştirir.
Su doğada hangi hâllerde bulunur?
Öğrencilere, slaytta yer alan su döngüsü ile ilgili şemayı gösterin.
fiemaya göre suyun kaybolmadığını sadece şekil değiştirdiğini fark
etmelerini sağlayın. Güneşin etkisi ile denizlerden buharlaşan suyun
gökyüzünde yoğunlaşarak, yeryüzüne yağış olarak düştüğünü ve bu
suyun nehirler ve yer altı sularıyla tekrar denizlere ulaştığını açıklayın.
14
Slayt-4: Denizler, iklimin oluşumunda etkilidir.
Denizler mevsimlerin oluşumunu nasıl etkiler?
Öğrencilere slaytta yer alan sembolleri göstererek bu sembollerin
hangi mevsimleri simgelediğini sorun. Denizlerin, iklimin oluşumun­
da etkili olduğunu belirterek, “Sizce denizler mevsimlerin oluşumunu
nasıl etkiler?” sorusunu yöneltin ve tahminlerde bulunmalarını isteyin.
“Güneş’in etkisiyle buharlaşan deniz suları yağmur, kar ve dolu olarak
yeryüzüne düşer.” açıklamasını yapın.
Slayt-5-19: Denizler, suda yaşayan binlerce bitki ve hayvan türünün
yuvasıdır.
Denizlerde yaşayan hangi bitki ve hayvan türlerini tanıyorsunuz?
Öğrencilere, slaytlarda yer alan resimleri göstererek denizdeki biyolo­
jik çeşitliliği fark etmelerini sağlayın.
“Denizlerde yaşayan bitki ve hayvan türlerinden hangilerini tanıyorsunuz?” sorusunu sorarak, bildikleri deniz canlılarının isimlerini söyle­
melerini isteyin. Resimde gördükleri ama ismini bilemedikleri canlı
isimlerini öğrencilere siz söyleyin.
Slayt-20: İnsanlar denizlerden çeşitli şekillerde yararlanmaktadırlar.
Siz denizlerden hangi amaçlarla yararlanıyorsunuz?
Öğrencilere, deniz kıyısına gittiklerinde ne tür etkinliklerde bulunduk­
larını sorun. Denizden insanların hangi amaçlarla ve nasıl yararlandık­
larını söylemelerini isteyin.
15
15
Slayt 21: Denizler besin kaynağıdır.
Denizlerden elde edilen besinler nelerdir?
Öğrencilere, sağlıklı büyümek ve gelişmek için hangi besin maddelerini
tükettiklerini sorarak deniz ürünlerinin sofralarında yer aldığına dikkat
çekin. Balık ve deniz ürünlerinin nerelerden ve nasıl elde edildikleri ile
ilgili bilgilerini söylemelerini isteyin. Denizlerden başka hangi besinlerin
elde edildiğini sorun. İnsan beslenmesinin temel kaynaklarından biri
olan deniz balıklarının, dünya et (protein) ihtiyacının önemli bir kısmını
(%18) karşıladığını, bazı ülkelerin temel besin kaynağının deniz ürünleri
olduğu bilgilerini verin.
Slayt 22: Denizler ve deniz kıyıları pek çok eğlence ve spor etkinliğinin
yapıldığı yerlerdir.
Denizlerde ne tür eğlence ve spor etkinlikleri yapılabilir?
Öğrencilere, yaz tatilinde deniz kıyısına gidip gitmediklerini sorun.
Deniz kıyısında yapmaktan hoşlandıkları etkinlikleri söylemelerini
isteyin. Bu etkinlikleri yaparken neler hissettiklerini sorarak denizlerin
eğlenmek, dinlenmek ve spor yapmak için önemine dikkat çekin.
İnsanların deniz kıyısında eğlenmek, dinlenmek ve spor yapmak ama­
cıyla başka hangi etkinlikleri gerçekleştirdiklerini fotoğraflardan da
yararlanarak bulmalarına yardımcı olun.
Slayt 23: Denizler ulaşım yollarıdır.
Gemiler aracılığıyla dünya denizlerinde ne kadar yük ve yolcu
taşınmaktadır?
Slaytta yer alan fotoğrafları göstererek insanların yıllar öncesinden
günümüze denizlerden ulaşım amacıyla yararlandıklarını fark etmeleri­
ni sağlayın. Daha önce deniz yolu ile seyahat etmişlerse, bu seyahat ile
ilgili izlenimlerini kısaca paylaşmalarını isteyin.
16
Slayt 24: Denizler mineral kaynağıdır.
Denizlerden elde edilen ve günlük yaşamımızda sıkça kullandığımız
mineral hangisidir?
Öğrencilere deniz suyunun tadının nasıl olduğunu sorarak, deniz suyu­
nun tuzlu olduğu cevabını alın. Sofrada yemeklerimizi lezzetlendirmek
için kullandığımız tuzun denizlerden elde edildiğini açıklayın.
Slayt 25: Denizler enerji kaynağıdır.
Denizler hangi enerjilerin kaynağıdır?
Öğrencilere insanların günlük yaşantılarında ısınmak, yemeklerini pişir­
mek ya da ulaşım için araçlarında hangi enerji kaynaklarını kullandıkları­
nı sorun. Doğalgaz ve petrol cevaplarını almaya çalışın. Denizlerden bu
enerji kaynaklarının (doğalgaz ve petrol) elde edildiğini açıklayın.
Slayt 26: Denizlerin kirlenmesi tüm deniz canlılarının yaşamını etkiler.
Deniz kirliliğinden deniz canlıları nasıl etkilenir?
Öğrencilere slayttaki fotoğrafları göstererek denizlerdeki kirliliğinin
canlıların yaşamını nasıl etkileyebileceğini sorun.
17
Slayt 27: Denizlerin kirlenmesi bitkilere ve hayvanlara zarar
vermektedir.
Denizlerin kirlenmesinin insanlara verdiği zararlar nelerdir?
Denizlerin kirlenmesinin bitkilere ve hayvanlara zarar verdiğini belirt­
tikten sonra, öğrencilerden böyle bir denizde yüzmeyi tercih edip
etmeyeceklerini sorun. Denizlerin kirlenmesinin insanlara ne gibi
zararlar verebileceğini tartışın.
Slayt 28: Her yıl denizlere çok miktarda kirlilik yaratan madde
karışmaktadır.
Denizlerimizi hangi maddeler kirletmektedir?
Öğrencilere, insanların kullanıp attıkları maddelerin (atıkların) çevreyi
ve denizleri kirlettiğini söyleyin. Hangi maddelerin (atıkların) çevreyi
kirlettiğini sorarak bu maddeleri sıralamalarını isteyin.
Slayt 29: Kirlilik yaratan maddeler denizlerde uzun süre yok
yolmamaktadır.
Kirlilik yaratan maddelerin denizde yok olması için ne kadar
süre gerekmektedir?
Denize atılan maddelerin hemen yok olmadıklarını belirtin. Atık mad­
delerin (örneğin kola kutusunun ya da cam şişenin) ne kadar sürede
yok olduğunu tahmin etmelerini isteyin. Slayttan da yararlanarak atık
maddelerin doğada yok olma süreleri hakkında bilgiler verin.
18
Slayt 30: Denizlerin temiz olması tüm canlılar için önemlidir.
İnsanların denizleri neden temiz tutmaları gerekir?
Denizlerin temiz olmasının tüm canlılar için önemli olduğunu vurgula­
yarak, öğrencilere “İnsanların denizleri neden temiz tutmaları gerekir?”
sorusunu yöneltin ve onların görüşlerini alın.
Slayt 31: Ülkemiz, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.
Türkiye’de denizlerden nasıl yararlanılmaktadır?
Öğrencilere slayttaki Türkiye haritasını göstererek ülkemizin üç
tarafının denizlerle çevrili olduğunu söyleyin. Ülkemizdeki denizlerin
hangileri olduğunu söylemelerini isteyin. “Türkiye’de denizlerden nasıl
yararlanılmaktadır?” sorusunu sorarak bilgilerini arkadaşları ile pay­
laşmalarını isteyin. Denizlerimizin balıkçılık, ulaşım, turizm ve ticaret
bakımından önemli bir konumda olduğunu açıklayın.
Slayt 32-33: Alipot ve çevre dedektifleri (film)
Öğrencilere bir çizgi film izleyeceklerini söyleyerek filmin konusunun
denizde yaşayan canlılarla ilgili olduğunu belirtin.
19
Slayt 34: Sizce balıklar ve Çakçak yaşadıkları yeri neden terk ediyorlar?
Filmin ilk bölümünü izlettikten sonra slayttaki soruyu öğrencilere
yönelterek cevaplamalarını isteyin.
Slayt 35: Sizce denizler nasıl kirlenmiş olabilir?
Filmle ilgili olarak “Sizce denizler nasıl kirlenmiş olabilir?” sorusunu
sorarak, öğrencilerin görüşlerini alın.
Slayt 36-37: Alipot ve çevre dedektifleri (film)
Filmin devam ettiğini söyleyerek ikinci bölümü izletin.
20
Slayt 38: Alipot ve arkadaşları çevre dedektifi olarak denizler için
neler yaptı?
Filmin ikinci bölümünü izlettikten sonra “Alipot ve arkadaşları çevre
dedektifi olarak denizler için neler yaptı?” sorusunu yönelterek öğren­
cilerden cevaplamalarını isteyin.
Slayt 39: Siz denizlerin korunması için neler yapabilirsiniz?
Denizlerin kirlenmesini önlemek için herkesin bir şeyler yapabileceğini
belirterek “Denizlerin korunması için siz neler yapabilirsiniz?” sorusu ile
denizi korumak için yapabilecekleri ile ilgili önerilerini söylemelerini
isteyin.
Slayt 40: UNUTMAYALIM BU DÜNYA HEPİMİZİN,
HEPİMİZ ONUN BİR PARÇASIYIZ.
21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Sınırsız Mavi programını değer lendirmek için, aşağıda sunulan ölçme ve değerlendirme aracı kullanılacaktır.
Ölçme aracıyla ilgili açıklamalar yönergeyle verilmiştir.
Sevgili Öğrenciler,
Aşağıda denizlerle ilgili bazı sorular var. Bu soruları dikkatle okuyun. Yanıtını tam olarak bilmediğiniz sorular
varsa onları boş bırakın. Bildiklerinizi ise baş taraflarında verilen “Dikkat” uyarılarına göre yanıtlayın.
SORULAR
Soru 1:
Dikkat: Aşağıdaki cümlelerin doğru yanıtlarını bulun. (→) işaretiyle eşleştirin.
1)
2)
3)
4)
5)
Cümleler
Sekiz tane kolu olan deniz canlısıdır.
Denizlerin en büyük canlısıdır.
Denizlerdeki en yırtıcı balıktır.
Kıskaçları olan kabuklu deniz canlısıdır.
Denizlerin en neşeli hayvanıdır.
Yanıtlar
A) Yunus
B) Köpek balığı
C) Ahtapot
D) Balina
E) Yengeç
Soru 2:
Dikkat: Aşağıda bazı deniz canlılarının resimleri verilmiştir. Yanlarına isimlerini yazınız.
................................................................................
1.
................................................................................
2.
................................................................................
3.
22
Dikkat : Aşağıda çoktan seçmeli sorular verilmiştir. Doğru yanıtınızı seçeneğin başındaki harfi yuvarlak içine
alarak gösteriniz.
Soru 3:
Aşağıdakilerden
A)
B)
C)
hangisi deniz canlılarının yaşamını olumsuz etkiler?
Yağmur ve kar yağışları
Balıkları avlayan kuşlar
Kanalizasyon suları
Soru 4:
Aşağıdakilerden
A)
B)
C)
hangisi denizlerin kirlenmesine neden olur?
Deniz ve su sporlarının yaygınlaştırılması
Fabrikaların atıklarının doğrudan denize verilmesi
Atıklar için arıtma tesislerinin yapılması
Soru 5:
Denizler kirlenirse öncelikle hangi canlı türü zarar görür?
A)
Balıkla beslenen kuşlar
B)
Denizde yaşayan canlılar
C)
Denizde yüzen insanlar
Soru 6:
Aşağıdakilerden
A)
B)
C)
hangisine bilinçli su tüketimine örnektir?
Diş fırçalarken ve bulaşık yıkarken musluğun açık bırakılması
Hortumla araba yıkamak
Damlayan muslukları onarmak
Soru 7:
Ali, ailesiyle ilk kez denize gitmişti ve ilk kez denizde yüzmüştü. Denizden çıktıktan sonra bir süre güneşte
oturdu ve vücudunun kurumasını bekledi. Derisinin üstünde oluşan beyazlıklara çok şaşırdı.
Ali’nin şaşırmasına aşağıdakilerden hangisi neden oldu?
A)
Denizde yuvarlak çakıl taşlarının olması
B)
İlk kez denize girmiş olması
C)
Deniz suyunun tuzlu olması
23
Soru 8:
8: Aşağıdakilerden hangisi denizlerin kirlenmesini önlemek için yapılan bir çalışmadır?
A)
Deniz kenarındaki atıkları toplamak ve atanları uyarmak
B)
Daha az deniz ürünü yemek
C)
Denizde daha az yüzmek
Soru 9:
Aşağıdakilerden
A)
B)
C)
hangisi denizi kirletir?
Deniz dibinde yüzen balıkadamlar
Denizde araştırma yapan gemiler
Deniz taşıtlarının atıklarını denize bırakması
Soru 10:
Dünyamızın yarısından fazlası okyanus sularıyla kaplıdır. Bu sularda insanlar balıkçılık, taşımacılık ve ticaret
yapar lar. Ancak son yıllarda okyanuslarda tehlikeli boyutlarda kir lenmeler olduğu gözleniyor.
Bu kirlenmenin giderek artması ne gibi bir sonuca yol açabilir?
A)
Taşımacılık yapılamaz.
B)
Tüm canlılar zarar görür.
C)
Yaşam yalnızca karalarda sürer.
24
25
YANIT ANAHTARI
Soru No
Doğru Yanıt
1. Cümleler
Yanıtlar
1) Sekiz kollu olan deniz canlısdır.
C) Ahtapot
2) Denizlerin en büyük canlısıdır.
D) Balina
3) Denizlerdeki en yırtıcı balıktır.
B) Köpekbalığı
4) Kıskaçları olan kabuklu deniz canlısıdır
E) Yengeç
5) Denizlerin en neşeli hayvanıdır.
A) Yunus
2.
26
1. resim: Denizatı, 2. resim: Midye, 3. resim: Denizyıldızı
3.
C
4.
A
5.
B
6.
C
7.
C
8.
A
9.
C
10.
B
ETKİNLİKLER
ETKİNLİĞE AYRILAN SÜRE. 40’ + 40’= 80 dakika (2 ders saati)
1. Der se ilgi çekmek ve öğrencilerde merak uyandırmak amacıyla fondaki sesleri dinletin. Bunların ne
sesi olabileceğini tahmin etmelerini isteyin.
2. Öğrencilere denizde yaşayan hangi deniz canlılarını tanıdıklarını sorun. Bu deniz canlılarının
özellikleri hakkında bildiklerini açıklamalarını isteyin.
Örneğin;
• Büyüklükleri ne kadardır?
• Görünüşleri nasıldır?
• Nasıl beslenir ler?
• Nasıl hareket eder ler? vb.
3. Öğrencilerin cevaplarını aldıktan sonra, gözlerini kapatmalarını ve yönergenizi dinlemelerini isteyin.
“Şimdi hepiniz denizlerde yaşayan balıklarsınız. Yüzdüğünüz deniz, o kadar temiz ki, baktığınızda
denizin içindeki her şeyi; balıkları, çeşit çeşit deniz hayvanlarını ve deniz bitkilerini
görebiliyorsunuz.”
diyerek böyle bir or tamı hayal etmelerini isteyin.
(Not: Bu etkinlik sırasında ar ka fonda dalga ve mar tı sesleri verilebilir.)
1. Öğrencilerden böyle bir denizde yüzmenin hayalini kurar ken neler hissettiklerini yüz ifadeleri ile
anlatmalarını isteyin.
2. “Şimdi de yüzdüğünüz deniz yavaş yavaş kirleniyor. Her ilerleyişinizde elinize çöpler takılıyor, rahat
yüzemiyorsunuz. Üstelik deniz çok kötü kokuyor.” diyerek böyle bir or tamı hayal etmelerini isteyin.
Öğrencilerden şimdi de böyle bir denizde yüzmenin hayalini kurar ken neler hissettiklerini yüz ifadeleri
ile anlatmalarını isteyin.
27
Bu bölümde öğrencilere deniz kızının resmini göstererek deniz kızı ile ilgili bir masal okuyacağınızı belir tin.
Masala başlamadan önce deniz kızları hakkında neler bildiklerini sorun ve deniz kızlarının bir hayal kahramanı
olduğunu açıklayın.
Bir zamanlar güzel bir deniz kızı varmış. Bu deniz kızının ülkesi, dalgaların altında balıkların
mutluluk içinde yaşadığı bir ülkeymiş. Deniz onun eviymiş. Deniz o kadar temiz ve güzelmiş ki
karadan bakıldığında rengârenk balıklar görülüyormuş.
Birgün insanlar deniz kızının yaşadığı denizin bulunduğu ülkeyi keşfetmişler. Denizi ve ülkeyi
çok beğenmişler. Bir süre sonra bu ülkeye yer leşmişler. İlk zamanlar mutlu bir şekilde
yaşıyor larmış. Deniz kızı da insanların gelmesinden çok memnunmuş.
Ama zamanla insanlar denize çöp atmaya, kir li sularını boşaltmaya başlamışlar. Sarı saçlı güzel
deniz kızının saçları çamurdan simsiyah olmuş. Her geçen gün denizin rengi maviden siyaha
dönüyormuş.
Deniz kızı olanları durdurmak için bir şeyler yapmaya karar vermiş.
Parçayı okuduktan sonra öğrencilere,
• “Sizce deniz kızı neler yapmış olabilir?”
• “Deniz kızının yerinde siz olsaydınız neler yapardınız?”
sorularını sorarak farklı düşünmelerini sağlayın ve düşüncelerini ifade etme fır satı tanıyın.
Çalışmanın sonunda öğrencileri küçük gruplara ayırarak denizleri temiz tutmak için yapabilecekleri ile
ilgili poster hazır lama çalışmasına yönlendirin.
28
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
Değer li öğretmenler;
Öğrencilerinizden gelebilecek soruları aşağıdaki bilgiler ışığında cevaplandırabilir siniz.
DENİZLER HAKKINDA BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
• Yer kürenin yaklaşık dörtte üçü deniz sularıyla kaplıdır. Bunun önemli bir bölümünün Güney Yarım küre’de
yer aldığını,
• Kıtaların arasında Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu bulunduğunu ve bunların kıtaların
içine girmiş ya da arasında kalmış uzantılarına da “kıtalararası deniz” dendiğini,
• Dünyadaki suyun % 97’sinin okyanus ve denizlerde bulunduğunu,
• Atmosferdeki oksijenin %75’ini denizlerdeki bitkilerin ve planktonların (suda sürüklenen küçük canlıların)
ürettiğini,
• Denizin altında çok geniş düzlüklerin, derin vadilerin, büyük yanardağların, çok derin çukur ların
bulunduğunu ve dünyanın en derin denizaltı çukurunun Büyük Okyanus’taki 11 km derinliğindeki “Mariana
Çukuru” olduğunu,
• Deniz suyunun, yaklaşık % 0,86 oranında sodyum klorür, daha bilinen adıyla sofra tuzu içerdiği gibi az
miktarda altın, gümüş ve hatta ar senik gibi daha birçok kimyasal madde içerdiğini,
• Bir yandan çok büyük bir besin gücü, öte yandan zengin mineral maddeleri ve enerji kaynağını bünyesinde
barındıran denizlerin, ekonomik yönden giderek önem kazanmakta olduğunu,
• Dünya petrolünün yaklaşık üçte birinin ve doğalgazın büyük bir bölümünün açık deniz sahalarından
çıkarıldığını,
• Mercanların, kanser gibi hastalıklar için önemli bir ilaç ham maddesi sağladığını ve mercanların yok olmasının
dünyamız için çok büyük tehlikelere yol açabileceğini,
• İlk teknelerin en az 20.000 yıl önce okyanuslara açıldığını denizlerin ticaret ve ulaşım için çok kullanıldığını
biliyor musunuz?
29
DENİZ CANLILARI HAKKINDA BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
• Denizlerdeki yaşamın karalarda olduğu gibi büyük oranda bitkilere bağlı olduğunu,
• Denizlerdeki başlıca besin kaynağının “bitkisel plankton” denilen mikroskobik bitkiler olduğunu ve bunların
fotosentez yaparak oksijen ürettiklerini,
• Er kek balinaların 24 m derinliğe dalarak şar kılarını yüksek sesle yarım saat ya da daha uzun süre söyledik­
lerini,
• Denizlerde bilinen 20.000 tür balık olduğunu, yalnızca 22 türün ticari olarak avlandığını,
• Akdeniz foklarının günümüzde dünyada sadece Yunanistan, Tür kiye, Fas, Moritanya ve Madeira Adaları’nda
yaşadıklarını ve toplam sayılarının 450–550 kadar olduğunu,
• Deniz çayır ları denilen deniz bitkilerinin denizlerde oksijen üretmekle kalmayıp, kökleri ile de erozyonu
önlediğini ve birçok deniz canlısı için korunak görevi gördüğünü biliyor musunuz?
ÜLKEMİZ DENİZLERİ HAKKINDA
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
• Ülkemizin 8.333 kilometreye ulaşan kıyıları ile biyolojik çeşitlilik açısından çok zengin olduğunu,
• Bol miktarda oksijen ürettikleri için denizlerin akciğeri olarak bilinen deniz çayır larının Tür kiye’nin Ege ve
Akdeniz kıyılarında bulunduğunu biliyor musunuz?
30
DENİZ KİRLİLİĞİ HAKKINDA BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
• Ülkemizde, günde yaklaşık 65.000 ton çöp üretilmekte olduğunu,
• Kir lenme nedeniyle, deniz or tamının insanlığın gelecekteki besin deposu olma özelliğini hızla kaybettiğini;
kir liliğin besin zinciri boyunca devam ettiğini ve insan dahil bütün canlılara zarar vermekte olduğunu,
• Atmosferdeki karbondioksit oranının yükselmesine paralel olarak dünya okyanuslarında asit miktarının da
giderek arttığını, bunun da deniz canlılarının yaşamını tehlikeye attığını,
• Gemilerden denize dökülen çöplerin denizlerde büyük bir kir lenme yarattığını,
• Dünyada her yıl yaklaşık 4 milyon ton petrol ürününün denizlere döküldüğünü, denize yayılan petrol taba­
kasının ise Güneş’ten gelen ışığı kestiği için canlıların fotosentez yapmasını engellediğini ve böylece deniz­
deki besin zincirinin bozulmasına sebep olduğunu,
• Denize sızan petrolü dağıtmak için petrol tabakası üzerine deterjan atıldığını, bazen deterjanın deniz yaşa­
mına petrolden daha çok zarar verdiğini,
• Karalarda kullanılan kimyasal ilaçların rüzgâr ve yağmur la denizlere taşındığını, deniz canlıları aracılığıyla
insanlara geçerek kansere yol açtığını,
• Arıtılmadan denizlere verilen kanalizasyon sularının denizlerde oksijen azalmasına ve bu sularda yaşamın
sona ermesine neden olduğunu,
• Yılda or talama 40.000 geminin Türk boğazlarından geçtiğini, deniz trafiğinin yoğunlaşması sonucu Marmara
Denizi’nde kir liliğin arttığını,
• Kıyılara yapılan konutların kıyıların şeklini değiştirdiğini,
• İnşaatlar için deniz kıyılarından kum alınmasının kumun içinde ve üzerinde yaşayan canlıların yaşamlarını yok
ettiğini,
• Karadeniz’de kir lilik ve aşırı avlanma nedeniyle hamsi miktarının hızla azaldığını biliyor musunuz?
31
DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ İÇİN
BİZ NELER YAPABİLİRİZ?
• Plastikler, doğada parçalanma süresi en uzun olan maddelerdir. Yok edilmeleri güçtür. Bu nedenle plastikleri
rastgele atmayalım ve geri kazanımlarını sağlayalım.
• Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak bizlere zehir olarak geri döne­
cektir. Kullan at piller yerine yeniden doldurulabilir pilleri kullanalım.
• İnsan sağlığına zarar lı kimyasal maddeler içeren temizlik ürünleri yerine doğal bileşenlerden oluşmuş ve
çevreye zararı olmayan ürünler tercih edelim.
• Bulaşık makinelerinde kullanılan kimyasal par latıcılar yerine doğal madde olan sir keyi kullanalım.
• Evsel atıklarımızdan cam şişe ve kavanozlar sanayi tesislerinde önce renklerine göre ayrılır. Yüksek sıcaklıkta
cam tozu, kum, kireç taşı ve soda külü ile bir likte yeni ürünlere dönüştürülür. Bu nedenle cam şişe ve kava­
nozları biriktirelim ve geri dönüşümlerini sağlayalım.
32
SINIRSIZ MAVİ EĞİTİMLERİ GERİ BİLDİRİMİ
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Sınır sız Mavi Projesi’nde görev alması uygun bulunan tüm
öğretmenlere internet or tamında, DenizTemiz Derneği/TURMEPA’nın web sitesinde bir kimlik
tanımlanmıştır.
Aşağıda DenizTemiz Derneği/TURMEPA’nın web sitesinde yer alan bu bölümü nasıl kullanacağınız
ile ilgili detaylı bilgiyi bulabilir siniz.
• İnternete bağlı olan bir bilgisayarda bir “Microsoft Internet Explorer” sayfasını açınız
• Sayfanın üst kısmındaki “Adress” bölümüne www.turmepa.org.tr yazıp klavyedeki “Enter” / “Return”
tuşuna basınız.
• Kar şınıza DenizTemiz Derneği/TURMEPA’nın web sitesi çıkacaktır
• Sayfanın size göre sağ üst bölümünde TURMEPA logosunun altında “Eğitmen Girişi” üzerine tıklayınız
• Kar şınıza çıkan sayfada “Öğretmen” seçeneğini tıklayınız ve boşluğa T.C. Kimlik Numaranızı yazınız.
Sonra sayfanın alt tarafındaki “Giriş” butonuna tıklayınız
Vermiş olduğunuz bir “Sınır sız Mavi” eğitimini sisteme girmek için;
• Ekranın size göre sol tarafındaki “Öğrenci Eğitimi Ekle” yazısı üzerine tıklayınız
• Gelen ekranda istenilen boşlukları doldurunuz
• Doldurma işlemi bittiği zaman ekranın altındaki “Ekle” butonunu tıklayınız
Vermiş olduğunuz “Sınır sız Mavi” eğitimlerini görüntülemek için;
• Giriş sayfanızda ekranın size göre sol tarafındaki “Eğitimlerim” yazısı üzerine tıklayınız
33